Khartoum

An Khartoum (Arabe: الخرطوم‎ Al Kharṭūm) iyo an kabesera kan Sudan asin kan estado nin Khartoum. Namomogtak ini sa pagsarapong kan Puting Nile na nagdadalayday paamnyan haleng Danaw Victoria, asin kan Asul na Nile nagdadalihig pasolnopan haleng Etopya. An lugar kun saen nasarapong an duwang Nile inaapod na "al-Mogran".,An kadakulaan na hawak kan tubig Nile nabulos pasiring sa Ehiptoasin nawa'wa' sa Dagat Mediterraneo.

An Khartoum sa banggi

Mapa kan Sudan kun saen ipinapaheling an kinamomogtakan kan Khartoum

Nabanga kan salog Nile, an Khartoum sarong tripartite na metropolis na ginagaom igwang populasyon na limang milyon katawo, baranga' sa sentrong Khartoum, sinusumpay nin mga tulay sa Khartoum Norte (inapod, al-Khartum Bahri) asin sa Omdurman sa bandang solnopan.

Etimolohiya

An katagang 'Khartoum' pighuna na hale sa Arabeng Al-kartoūm الخرطوم na boot sabihon "panas kan tingo nin elepante", na seguro pigtotomoy an hayakpit na daga nakahunat sa pag'oltan kan Asul asin Puting Nile.

Agi-agi

An Khartoum natogdas dai pa man na gayo nahaloy. Tinogdas ini ni Ibrahim Pasha kan 1821, aki kan namoon sa Ehipto na si Muhammad Ali Pasha na an huri sinakop asin isinaro an Sudan sa saiyang kahadean. Dati an Khartoum sarong kwartel na pwera kan Hokbong Ehipto alagad an baro-banwa nagparadakula asin nagin sentro nin negosyo. Nagin man padagos ining sentro kan pagbaro-baro nin mga oripon. Dangan ini nagin sentro administratibo asin kabesera kan Sudan.

An tropang mga agit-agitan ni Mahdi Muhammad Ahmad nagpoon magtalikop kan Khartoum kan Maro 13, 1884 laban sa mga tauhan ni George Gordon, sarong Briton na Heneral. An paglusob nagtapos sa makangirhat na masaker kan mga soldados na yaon sa Anglo-Ehiptong kampo. An grabeng narungkab na kampo nahulog sa kamot kan mga Mahdista kan Enero 26, 1885 asin gabos na habitantes igdi ginaradan.

An Omdurman man nagin lugar kan madugong batalya kan Septyembre 2, 1898 kun kasuarin an pwersang Briton sa pamamayo ni Herbert Kitchener nalupig an pwersa Mahdista na nagkukuta asin nagsusurog sa siyudad na ini.

Kan 1899 an Khartoum nagin kabesera kan Anglo-Ehiptong Sudan. Dakul nagsasabi na an desenyo kan siyudad pig'ayog sa hitsura kan bandera nin Reyna Unido bilang simbolo kan pananakop kan mga Briton. An iba man nagsasabi na inarog kaini ngani an mga machine-gun pwedeng ipaitok sa pagarak'asak sa palibot kaini. Pero mayo man nin tunay na ebidensya na siring an mga tamang paliwanag.

An pagkabaranga kan Sudan sa tolong kabtang huli kan bulos nin Salog Nilo

Relasyon kan Amnayan asin Habagatan

Kan an Sudan nagin independiente taon 1956, an Khartoum nagin kabesera kan nasyon na Sudan. Poon kan an mga Briton nagharale na kan 1956, dai nang katoninongan igdi huli gayod ta naapora an paglito kan nasyon sa mga tagaSudan, bagay na napirit magsararo an Muslim na Norte na ibahon man an kultura sa mga Kristiyanong Sur. Poon kadto, 3.8 milyon katawo na an nagkagaradan, nagkaburungkal sa sadiring eneestaran o kun bako man, naraot na biyo an saindang pamumuhay.