Fungi

Foue ar ra ar vevoniourien eus ar boudoù a ya d'ober ar riezad Fungi en damani anvet Eukaryota.
Ledan-meurbet eo ar riezad-se, pa gaver enni ar goell, al louedoù, ar mildiou, ar mergl, ar c'horbon, ar penndu hag ar c'hebell-touseg a zebromp. Foue unkelligek zo, lod all zo bras-kenañ. Meur a zoare kelc'hiad bevañ zo dezho, meur a stumm ha meur a endro. Hervez ar skiantourien ez eus etre 2,2 ha 3,8 milmilion a spesadoù er riezad. Nevez zo ez eo bet adsavet rummadur filogenetek riezad ar foue, a zo rannet bremañ en 1 isriezad, 7 skourrad ha 10 iskourrad ; war-dro 120 000 spesad zo bet deskrivet betek-henn.

Foue
Foue a bep doare • Bukit war pep skeudenn
Rummatadur klasel
Damani	Eukaryota
Isdamani	Opisthokonta  • Holomycota    • Opisthosporidia
Riezad	Fungi Linnaeus (1753), Bartl. (1830), R. T. Moore (1980)
Heñvelsterioù	• Mycota Alexop., 1962
D'ar vevoniezh e tenn ar pennad-mañ.

Disrann diouzh hini al loened ha hini ar plant eo riezad ar foue, abalamour d'ar c'hitin (un doare glukoz) a zo e speurennoù o kelligoù evel en ezrelegenn an amprevaned hag ar c'hresteneged.
Evel al loened e kavont o boued dre lonkañ molekulennoù a zileizhont dre enzimoù a strewont tro-dro dezho, ha neket dre luc'hgenaoz evel ar plant. Evel ar plant avat, ne fiñvont ket. Kas a reont spor dre avel pe zour evit gouennañ. Ar foue eo a zispeur an darn vrasañ eus an organegoù marv en natur.
Abalamour da gement-se ha da berzhioù all ez eo bet renket ar foue en ur strollad boudoù anvet Eumycota (foue gwir) hag o deus un hendad boutin dezho ; gwechall e veze renket ar foue gant ar plant, hogen abaoe diorroadur ar genetik e ouzer ez int tostoc'h d'al loened.

Er bed a-bezh e kaver foue, met kuzh eo an darn vuiañ anezho dre ma'z int bihan ha ma vevont kuzhet en douar pe en organegoù marv. Kalz anezho zo kedvevat, da lavarout eo e kenvevont gant plant, loened pe foue all ; lod zo arvevat ouzh boudoù all. Ar pezh a welomp anezho eo o frouezh, a anvomp kebell-touseg, bonedegoù (Boletus sp.), morukl (Morchella sp.), puferigoù (Lycoperdon sp.), hag all.

Diwar foue e farder kement boued a lakaer da c'hoiñ : bara, bier, gwin ha lipig soja, da skouer. Diwarno ivez e vez kenderc'het bevastalerioù, dilastezerioù ha skurierioù.
Lod foue zo ker pistrius ma c'hallont lazhañ un den, lod all a lakaer da zrammoù abalamour d'o ferzhioù bredwezher, lod all c'hoazh a c'hall diskar traezoù ha savadurioù.

Doareoù pennañ

Omphalotus nidiformis war an deiz

Omphalotus nidiformis diouzh noz

A-raok ma vefe gouest mab-den da zielfennañ an TDN e veze renket ar foue gant ar plant, evit meur a abeg : chom a reont el lec'h ma vevont, en douar e kreskont peurliesañ, hag e frouezhont.
Hiziv e ouzer e tiforc'has ar foue diouzh ar plant hag al loened en Neoproterozoeg, da lavarout eo war-dro ur milmilion a vloavezhioù zo. Lod eus o doareoù zo kar da re organegi all ha lod all zo dibar dezho, ar pezh o disrann diouzh ar riezadoù all.
Setu amañ un nebeud eus ar perzhioù-se.

Doareoù boutin

• Gant eukarioted all : speurennek eo o c'helligoù ; kromozomoù o deus ; TDN o deus.
• Gant al loened : n'o deus kloroplast ebet ; heterotrofek int.
• Gant ar plant: speurennek eo o c'helligoù ; vakuolennoù o deus ; gouennañ a reont koulz en un doare revel hag anrevel ; spor a genderc'hont ; haploidel eo o nukleusoù.
• Gant lod bakteri : bevenaoz, e lod foue (em em voueta a reont dre dreuzfurmiñ organegoù all).
• Gant lod plant ha loened : bevdreluc'hañ (tremen 70 spesad foue a daol gouloù en deñvalijenn).

Doareoù dibar

• Lod spesadoù a gresk e stumm goell hag a ouenn dre vroñsañ pe emrannañ ; lod all zo unkellgig met a c'hall kemer ur framm neudennek mar kemm o endro.
• Glukan ha kitin a ya d'ober speurennoù keligoù ar foue, pa n'eus nemet glukan er plant ha kitin e lod loened ; n'eus kelluloz ebet er foue.

Hifennoù (pe gwiennoù) foue

• Ne c'hall ket ar foue treuzkas dour ha bouedennoù betek pell ; lod anezho neuze a gas un doare gwizioù evit bastañ d'o ezhommoù.

Annezva

Er bed a-bezh ez eus foue, betek en dezerzhioù, strad ar morioù, al lec'hioù sall-meurbet hag ar re a zo skinataet. Lod o deus dreistbevet er skinoù uslimestra hag er skinoù kosmek.
War an douar e vev ar pep muiañ eus ar foue, hogen lod a vev en douar hag en dour, pe en dour hepken.

Skeudennaoueg

Setu amañ un nebeudig spesadoù foue, renket dre c'henadoù.

• Bukit war ur skeudenn dawelout he alc'hwez.

• 
  Agaricaceae
  Lycoperdon perlatum
• 
  Amanitaceae
  Amanita muscaria
  amanit lazh-kelien
• 
  Bankeraceae
  Hydnellum ferrugineum
• 
  Boletaceae
  Boletus calopus
• 
  Cantharellaceae
  Cantharellus cibarius
• 
  Clavariaceae
  Clavulinopsis corallinorosacea
• 
  Cortinariaceae
  Cortinarius archeri
• 
  Geoglossaceae
  Geoglossum umbratile'
• 
  Helotiaceae
  Bisporella citrina
• 
  Hydnangiaceae
  Laccaria laccata
• 
  Leotiaceae
  Leotia viscosa
• 
  Morchellaceae
  Morchella esculenta
• 
  Mycenaceae
  Mycena interrupta
• 
  Physalacriaceae
  Rhodotus palmatus
• 
  Polyporaceae
  Trametes versicolor
• 
  Pterulaceae
  Pterula subulata
• 
  Pyronemataceae
  Aleuria aurantia
• 
  Suillaceae
  Suillus grevillei