Guy Armoured Car
Guy Armoured Car (Guy AC) – brytyjski samochód pancerny z początkowego okresu II wojny światowej. Był to dwuosiowy średni samochód pancerny z napędem na obie osie; jego uzbrojenie stanowił wielkokalibrowy karabin maszynowy (kalibru 12,7 mm lub 15 mm) sprzężony z karabinem maszynowym. Był pierwszym brytyjskim seryjnym samochodem pancernym z napędem na wszystkie koła[2] i poprzednikiem samochodu pancernego Humber AC.
 Guy Armoured Car Mk I | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Guy Motors Ltd. |
| Typ pojazdu | |
| Trakcja |
kołowa |
| Załoga |
3 |
| Historia | |
| Prototypy |
1938 |
| Produkcja |
1939 |
| Egzemplarze |
101 |
| Dane techniczne | |
| Silnik |
1 silnik gaźnikowy, 4-suwowy, rzędowy, 4-cylindrowy Meadows 4ELA o mocy 53 KM[1] |
| Transmisja |
mechaniczna, 4x4 |
| Pancerz |
spawany z płyt walcowanych |
| Długość | |
| Szerokość |
2057 mm (6'9") |
| Wysokość |
2286 mm (7'6") |
| Rozstaw osi |
2565 mm[2] |
| Prześwit |
235 mm[2] |
| Masa |
5,2 t[1] |
| Moc jedn. |
12,7 KM/t |
| Osiągi | |
| Prędkość |
64 km/h (40 mph)[1] |
| Zasięg pojazdu |
340 km (210 mil)[1] |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| Mk I: 1 wkm Vickers kalibru 12,7 mm 1 km Vickers kal. 7,7 mm Mk IA: 1 wkm Besa kalibru 15 mm 1 km Besa kal. 7,92 mm | |
| Wyposażenie | |
| 1 dwulufowa wyrzutnia granatów dymnych kal. 101,6 mm | |
| Użytkownicy | |
| Wielka Brytania | |
Historia
edytujPowstanie
edytujSamochód pancerny Guy powstał w odpowiedzi na zapotrzebowanie armii brytyjskiej na nowy samochód pancerny, mający pełnić podstawową rolę w pułkach kawalerii pancernej[3]. Przed II wojną światową Wielka Brytania nie posiadała nowoczesnych samochodów pancernych. Jako rozwiązanie przejściowe zamówiono i wyprodukowano w 1938 roku partię samochodów Morris CS9/LAC, lecz nie spełniały one wszystkich wymagań, między innymi nie posiadały napędu na wszystkie koła[1]. W lutym 1938 roku Ministerstwo Wojny (War Office) urządziło konkurs na najlepsze podwozie dla perspektywicznego samochodu pancernego, mającego zastąpić inne typy[4]. Wzięło w nim udział sześć rodzajów podwozia: po jednym przedsiębiorstw Guy Motors, Unipower, GMC, Morris Commercial i dwa austriackiej firmy Austro-Daimler (koncernu Steyr-Daimler-Puch)[4]. Wszystkie miały napęd na obie osie; pierwsze trzy miały konwencjonalne zawieszenie ze sztywnymi osiami, a trzy ostatnie – zawieszenie niezależne. Zamówiono następnie po sześć prototypów najbardziej obiecujących samochodów pancernych na podwoziach Guy Ant i Morris Quad i cztery prototypy austriackich[4]. Trzy pierwsze prototypy samochodu pancernego Guy zostały ukończone do września 1938 i przekazane do testów pułkowi Queen's Bays[5]. W szóstym prototypie wprowadzono większe koła 10,5x20 zamiast 10,5x16 i inne modyfikacje, a następnie wysłano go w celu testów pustynnych do Egiptu[5].
Za najlepszy z testowanych uznano samochód Guy, który oferował dobre charakterystyki w terenie i oparty był na sprawdzonych już podzespołach, dzielonych z ciągnikiem artyleryjskim Guy Quad Ant. Odmiennie niż w ciągniku, w samochodzie Guy przeniesiono silnik na tył. Prototypy Morris i Austro-Daimler z niezależnym zawieszeniem kół, były wprawdzie bardziej perspektywiczne, lecz ich dopracowanie wymagało czasu, podczas gdy sytuacja polityczna w Europie stawała się coraz bardziej napięta[5]. Ponadto, Anschluss Austrii w 1938 roku postawił pod znakiem zapytania możliwość dostaw z tego kraju. W rezultacie w styczniu 1939 roku zamówiono 101 samochodów pancernych Guy[5]. Początkowo (do 1941 roku) pojazdy tej klasy były oficjalnie klasyfikowane w Wielkiej Brytanii jako „lekkie czołgi kołowe” – ang. Tank, Light (Wheeled), a zwycięski samochód został oznaczony jako Tank, Light (Wheeled), Mark I (model pierwszy, w skrócie Mk I)[1]. Później ich oznaczenie zmieniono na Armoured Car, Guy (samochód pancerny Guy)[1].
Produkcja i rozwój
edytuj
Uzbrojenie pojazdu stanowił wielkokalibrowy karabin maszynowy Vickers kalibru 12,7 mm sprzężony z karabinem maszynowym Vickers kal. 7,7 mm (oba chłodzone wodą). Było ono takie samo, jak ówczesnych brytyjskich czołgów lekkich Mk VI A/B, co uzasadniało taką klasyfikację pojazdów[6]. 50 pierwszych samochodów wyposażono w takie uzbrojenie, a kolejne, oznaczone jako Mk IA, otrzymały uzbrojenie w postaci nowego wielkokalibrowego karabinu maszynowego Besa kalibru 15 mm sprzężonego z km Besa kal. 7,92 mm (oba chłodzone powietrzem; odpowiadało ono ostatniej wersji czołgu lekkiego Mk VI C)[7].
Prototypy miały pancerne nadwozie nitowane, o skomplikowanym kształcie, zaprojektowane przez królewski arsenał w Woolwich[5]. Firma Guy Motors zasugerowała jednak zastosowanie w konstrukcji spawania, nie używanego wcześniej na większą skalę w konstrukcji brytyjskich pojazdów, co zostało zaakceptowane przez zamawiającego[5]. W celu usprawnienia pracy w fabryce Guy w Wolverhampton opracowano i zainstalowano specjalną obrotową ramę do wygodnego i szybszego spawania kadłubów (po wojnie fabryka otrzymała za to nagrodę od Królewskiej Komisji Nagród dla Wynalazców)[5]. Po wybuchu II wojny światowej okazało się jednak, że firma Guy Motors miała niewystarczające moce produkcyjne jak na zwiększone potrzeby związane z wojną, więc zaproponowano wytwarzanie analogicznego samochodu pancernego koncernowi motoryzacyjnemu Rootes Group. Nowy samochód pancerny Humber Armoured Car był wzorowany na samochodzie pancernym Guy, a pancerne nadwozia i wieże dla niego nadal wykonywała firma Guy, dysponująca odpowiednim stanowiskiem[1]. Pierwszy model samochodu Humber AC Mk I miał nadwozie i wieżę analogiczne do samochodu Guy AC Mk IA, a wizualną różnicę stanowiła przede wszystkim pozioma górna krawędź tylnych błotników, zamiast pochyłej.
Odmianą samochodu, która nie weszła do produkcji, był eksperymentalny transporter opancerzony Carrier, Wheeled (Experimental) Guy, zbudowany w 1940 roku[1].
Eksploatacja
edytuj
Debiutem i zarazem jedynym użyciem bojowym samochodów pancernych Guy była kampania francuska 1940 roku, lecz wzięło w niej udział jedynie 6 samochodów, wchodzących w skład tzw. Phantom Squadron (Szwadronu widmo), należącego do No. 3 Air Mission (Misja lotnicza nr 3) – jednostki łącznikowej Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego z naczelnym dowództwem[6][2]. W samochody te miał zostać przezbrojony w maju 1940 roku 12. Pułk Lansjerów, stacjonujący we Francji w składzie Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego (z samochodów Morris CS9/LAC), lecz nie doszło do tego z powodu niemieckiego ataku na Francję[8].
Samochody pancerne Guy były następnie używane na Wyspach Brytyjskich, w składzie pułków przygotowanych do odparcia ewentualnej inwazji (m.in. 12th Lancers, Royal Canadian Dragoons i 2nd Northamptonshire Yeomanry)[2][6]. W późniejszym okresie w oddziałach bojowych zastąpione zostały przez samochody Humber i Daimler, a same zostały przesunięte do szkolenia jednostek brytyjskich i sojuszniczych. Od czerwca 1940 do marca 1941 pluton samochodów Guy osłaniał także samochody przewożące członków rządu i rodziny królewskiej (m.in. pancerne salonki Humber Ironside Special Salon)[6].
Sześć samochodów pancernych Guy użytych we Francji wpadło w ręce Niemców, którzy oznaczyli ten typ według klasyfikacji pojazdów zdobycznych jako Panzerspähwagen G 209(e). Ich ewentualne użycie przez Niemców nie jest jednak znane[9].
Samochody pancerne Guy nie cieszyły się dobrą opinią pod względem niezawodności. Podczas prób na Bliskim Wschodzie ujawniano usterki dotyczące głównie podwozia (mostów napędowych, osi, łożysk kół), a także deformacji ramy[10]. Podczas produkcji dostrzegano także problemy z kruchością płyt pancernych, chociaż, według D. Fletchera, wydaje się, że problem zniknął po zmontowaniu nadwozi[10].
Opis techniczny
edytuj
Samochód Guy Armoured Car był średnim samochodem pancernym, dwuosiowym, z napędem na wszystkie koła. Konstrukcja samochodu opierała się na ramie prostokątnej. Silnik umieszczony był z tyłu, z chłodnicą za nim[1]. Samochód miał silnik Meadows 4ELA, gaźnikowy, rzędowy, czterocylindrowy, chłodzony cieczą, o pojemności 3686 cm³ i mocy 55 KM przy 2600 obr./min[2] (inne dane: 53 KM)[1]. Mechaniczna skrzynia biegów miała cztery biegi do przodu i jeden do tyłu[1]. Napęd przenoszony był przez skrzynkę rozdzielczą, umieszczoną bliska środka pojazdu, na obie sztywne osie, za pośrednictwem mostów napędowych z mechanizmami różnicowymi. Kierowane były przednie koła. Zawieszenie osi z przodu i tyłu było zależne, na półeliptycznych resorach wzdłużnych, z hydraulicznymi amortyzatorami[1].
Nadwozie pancerne było spawane z płyt walcowanych, mocowane w czterech punktach do ramy[1]. Pancerz kadłuba i wieży miał grubość do 15 mm[1]. W dolnej części bocznych ścian były luki wejściowe, ponadto wieża miała dwa włazy w dachu. Wieża była osadzona na łożysku kulkowym i obracana była ręcznie[1]. Samochód był wyposażony w radiostację No.19[2].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q White 1970 ↓
- ↑ a b c d e f g h I. Moszczanskij, Bronietankowaja..., ss.8-9
- ↑ Magnuski 1998 ↓, s. 193-194.
- ↑ a b c White 1970 ↓, rozdział: Armoured car trials
- ↑ a b c d e f g White 1970 ↓, rozdział: Guy Armoured Car
- ↑ a b c d B.T.White, Tanks and other A.F.V.s of the Blitzkrieg Era 1939 to 1941, Blandford Press, Londyn, 1972, ss.124-125 (ang.)
- ↑ Fletcher 1989 ↓, s. 8, 16.
- ↑ Peter Brown, Rozpoznawczy samochód pancerny Morris-Commercial, w: „Militaria XX wieku” nr 1/2013, s.56
- ↑ Werner Regenberg, Beutepanzer unterm Balkenkreuz. Panzerspähwagen und gepanzerte Radfahrzeuge. Waffen-Arsenal Band 146. Podzun-Palas Verlag, 1994. s.22
- ↑ a b Fletcher 1989 ↓, s. 16, 29.
Bibliografia
edytuj- Janusz Magnuski: Wozy bojowe Polskich Sił Zbrojnych 1940-1946. Warszawa: Lampart, 1998, seria: Ilustrowana Encyklopedia Techniki Wojskowej. nr 11. ISBN 83-86776-39-0.
- B.T. White: Armoured cars Guy, Daimler, Humber, A.E.C.. Profile Publications, 1970, seria: AFV Weapons Profile. nr 21. (ang.).
- I. Moszczanskij (И. Мощанский). Bronietankowaja tiechnika Wielikobritanii 1939-1945, czast II (Бронетанковая техника Великобритании 1939-1945 часть 2). „Broniekolliekcija (Бронеколлекция)”. 2 (23), 1999. (ros.).
- David Fletcher: The Great Tank Scandal: British Armour In The Second World War Part 1. Londyn: HMSO, 1989. ISBN 0-11-290460-2. (ang.).