Majna szara
Majna szara[3] (Acridotheres fuscus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny szpakowatych (Sturnidae). Występuje od Półwyspu Indyjskiego po Półwysep Malajski, introdukowany na niektóre spośród wysp Oceanii (Futuna, Samoa). Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Acridotheres fuscus[1] | |||
| (Wagler, 1827) | |||
 Przedstawiciel podgatunku nominatywnego w Nepalu | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
majna szara | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Taksonomia
edytujPo raz pierwszy gatunek opisał Johann Georg Wagler w 1827. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Pastor fuscus[4]. Holotyp pochodził z Bengalu Wschodniego[5]. Obecnie (2021) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza majnę szarą w rodzaju Acridotheres. Wyróżnia 4 podgatunki[6], podobnie jak autorzy HBW. Dawniej niektórzy autorzy uznawali majny: szarą i żałobną (A. grandis) za jeden gatunek lub włączali do majny szarej jako podgatunki majnę popielatą (A. cinereus) i jawajską (A. javanicus)[5], przykładowo w Check-list of birds of the world (1962)[7].
Podgatunki i zasięg występowania
edytujIOC wyróżnia następujące podgatunki[6]:
- A. f. mahrattensis (Sykes, 1832) – zachodnie Indie od Radżastanu na południe po Keralę i na wschód po zachodni Tamilnadu[5]
- A. f. fuscus (Wagler, 1827) – północny Pakistan na wschód przez podnóża Himalajów[5] i Nepal[7][8] po północno-wschodnie Indie (Asam), na południe przez nisko położone wzgórza po Radżastan i północny stan Orisa oraz Bangladesz; ponadto Mjanma z wyjątkiem północnej i wschodniej części[5]
- A. f. fumidus Ripley, 1950 – północno-wschodnie Indie: wschodni Asam, Arunachal Pradesh[9] i Nagaland[5]; w sierpniu 2001 obserwowano osobnika tego podgatunku w Kolkacie (Bengal Zachodni), daleko poza normalnym zasięgiem[9]
- A. f. torquatus Davison, 1892 – Półwysep Malajski, z wyjątkiem skrajnie wysuniętej na południe części[5]
Ptaki podgatunku nominatywnego introdukowano na Fidżi, Futunę, Samoa, Tajwan[5] i Tonga (na początku lat 80. XX wieku[10]). Na Fidżi zostały wprowadzone celem kontroli populacji szkodników prostoskrzydłych na plantacjach trzciny cukrowej[11]. Na Samoa po raz pierwszy pojawiły się w 1965 na Upolu. Prawdopodobnie zostały sprowadzone, by kontrolowały populację kleszczy pasożytujących na bydle. Nieoczekiwanie stały się gatunkiem inwazyjnym[12].
Morfologia
edytuj
Długość ciała wynosi około 24 cm, masa ciała 72–98 g[5]. Dalszy opis dotyczy ptaków podgatunku nominatywnego. Pióra na czole są wydłużone i zjeżone, kierują się ku górze i środkowi tworząc czub. Pióra ciemienia, karku i boków szyi są wydłużone, o lancetowatym kształcie, czarne i połyskujące. Płaszcz i górna część grzbietu mają barwę w kolorze węgla drzewnego, nieco brązową, w niższej części grzbietu i na kuprze ten kolor jaśnieje. Broda, gardło i pierś łupkowoszare, brzuch jaśniejszy i z płowym nalotem, w jego niższej części lepiej zaznaczonym. Pokrywy podogonowe białe. Skrzydła i ogon ciemnobrązowe, przy czym lotki II rzędu i ich pokrywy oraz barkówki mają brązowy połyskliwy nalot. Lotki I rzędu z białymi nasadami, na największej z zewnętrznych lotek (P9) takowa rozciąga się na 20–25% długości pióra, na wewnętrznych lotkach I rzędu na około 50% długości. Sterówki z białymi końcówkami, wąskimi na najbardziej wewnętrznych, stopniowo poszerzającymi się na zewnątrz ogona. Dziób pomarańczowy z niebiesko-czarną nasadą, nogi i stopy pomarańczowe o podobnym do woskowanego wyglądzie. Tęczówka jaskrawożółta[11].
Osobniki młodociane mają bardziej brązowe upierzenie, pióra na głowie mniej się zaginają, brakuje im też połysku. Białe zakończenia na ogonie węższe. Na spodzie ciała brąz zastępuje szarość gardła i piersi. Na piersi środki piór są ciemnobrązowe, a krawędzie jasne, co daje nieco kreskowany wygląd, na brzuchu lepiej widoczny. Przedstawiciele podgatunku A. f. fumidus mają ciemniejsze upierzenie, na wierzchu ciała smoliste, na spodzie – jakby przydymione. Tęczówka żółta. Osobniki podgatunku A. f. mahrattensis wyróżniają się bardziej brązowym upierzeniem i niebieską[11], jasnoniebieską lub szarą[13] tęczówką. U reprezentantów A. f. torquatus pióra na czubie nieco dłuższe i bardziej błyszczące, brzuch ciemniejszy (zwłaszcza na bokach), pokrywy podogonowe brudnobiałe[11].
Ekologia i zachowanie
edytujŚrodowiskiem życia majn szarych są zadrzewione nizinne obszary, zwłaszcza blisko upraw, plantacji herbaty, wsi i nadbrzeżnych równin. Żerują głównie na ziemi, szczególnie na terenach wypasu bydła, na ścierniskach i kwitnących drzewach[11]. Mimo że anglojęzyczna nazwa gatunku to Jungle Myna[5][6][11], ptaki te unikają lasów deszczowych[11]. W Nepalu odnotowywane na wysokości 75–1525 m n.p.m., okazjonalnie do 2200 m n.p.m.[8] W Indiach gniazdują do około 2400 m n.p.m.[13] Majny szare są towarzyskie niezależnie od pory roku. Podczas żerowania często przebywają parami, a jeśli pożywienia jest pod dostatkiem – w niewielkich grupach[11] liczących 10–30 osobników[13]. Szukają pokarmu między bydłem, zjadają owady uciekające spod jego pysków i nóg, zjadają również te siedzące na jego bokach i głowie. Odpoczywają w zbiorowiskach w szuwarach, na polach trzciny cukrowej i na drzewach, niekiedy w towarzystwie majn brunatnych (Acridotheres tristis) i pasterzy (Pastor roseus)[11]. Są dobrymi zapylaczami ze względu na czub, do którego przykleja się pyłek[13]. Żywią się owadami, owocami, nasionami, nektarem[5][11], kwiatami. Spośród owadów zjadają między innymi prostoskrzydłe (Orthoptera), termity (Isoptera), chrząszcze (Coleoptera), błonkówki (Hymenoptera), gąsienice, pluskwiaki (Hemiptera) i muchówki (Diptera)[11].
Lęgi
edytuj
Okres lęgowy trwa od stycznia do lipca: w Indiach na północy od kwietnia do lipca, na południu od lutego do maja; w Malezji od stycznia do maja[5]. Często wyprowadzają dwa lęgi w roku. Majny szare gniazdują w różnych zagłębieniach, często w naturalnych dziuplach lub tych wykutych przez dzięcioły, zwykle od 2 do 6 m nad ziemią. Używają też miejsc stworzonych przez człowieka, jak otwory ściekowe w ścianach i na mostach. Tworzą tam duże kolonie, mogą być użytkowane rok po roku. Rzadziej gniazdują pod dachami. Budulec gniazda stanowią gałęzie, korzenie, pióra i materiały pochodzenia antropogenicznego, a często też muszle ślimaków. Zniesienie liczy od 3 do 6 jaj. Ich skorupka jest turkusowa, bez dodatkowych wzorów, nieco połyskliwa. Wymiary dla 124 jaj: 26,0–32,8 na 19,0–23,0 mm. Obydwoje rodzice biorą udział w wysiadywaniu i opiece nad młodymi[11]. Przynajmniej pod koniec lat 80. XX wieku okres inkubacji był nieznany[13].
Status i zagrożenia
edytujIUCN uznaje majnę szarą za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 (stan w 2019). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za spadkowy ze względu na niszczenie środowiska życia tych ptaków[14].
Według informacji z lat 70. XX wieku na południu Indii czynią znaczne szkody w sadach, zaś na Fidżi – w uprawach orzachy (Arachis)[11]. Na Samoa są gatunkiem inwazyjnym[12]. W latach 80. XX wieku istniała obawa o zajmowanie dziupli, które mogłyby wykorzystać loreczki modroczapkowe (Vini australis)[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Acridotheres fuscus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Acridotheres fuscus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sturninae Rafinesque, 1815 - szpaki (wersja: 2020-11-17). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-23].
- ↑ Johann Georg Wagler: Systema Avium. 1827, s. 88, sp. 6. (łac.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Craig, A. & Feare, C.: Jungle Myna (Acridotheres fuscus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-07-18].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Nuthatches, Wallcreeper, treecreepers, mockingbirds, starlings, oxpeckers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-22]. (ang.).
- ↑ a b Ernst Mayr & James C. Greenway (red.): Check-list of birds of the world. T. 15. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology, 1962, s. 113–114.
- ↑ a b Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp, Hem Sagar Baral: Birds of Nepal: Revised Edition. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 274.
- ↑ a b Sujan Chatterjee, Sumit K. Sew & Dipankar Ghose. Range Extension of Jungle Myna Acridotheres Fuscus Fumidus. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 104, s. 95, 2007.
- ↑ IUCN/SSC Invasive Species Specialist Group (ISSG): Acridotheres fuscus (jungle myna). [w:] Invasive Species Compendium [on-line]. CAB International, 19 listopada 2009. [dostęp 2019-07-20].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Adrian Craig, Chris Feare: Starlings and Mynas. Bloomsbury Publishing, 2010, s. 153–154. ISBN 978-1-4081-3520-4.
- ↑ a b Natasha Doherty: Information booklet for the “National Control of the myna” (Acridotheres spp.). Government of Samoan, Division of Environment & Conservation, 29 listopada 2006. [dostęp 2019-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 lipca 2019)].
- ↑ a b c d e Salim Ali & S. Dillon Ripley: Handbook of the Birds of India and Pakistan. Wyd. 2. T. 5. Larks to the Grey Hypocolius. Delhi: Oxford University Press, 1987, s. 183–187. ISBN 978-0-19-561857-0.
- ↑ Jungle Myna Acridotheres fuscus. BirdLife International. [dostęp 2019-07-18].
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).