Odleżyna
Odleżyna (łac. decubitus) – ognisko martwicy przechodzące w owrzodzenie skóry, tkanki podskórnej, a nawet mięśni i kości, przeważnie wtórnie zakażone, które powstaje na skutek długotrwałego ucisku i związanego z tym niedotlenienia tkanek. Odleżyny mogą powstawać również w obrębie błony śluzowej[1][2]. Odleżyny powstają w miejscach, w których części kostne stykają się z podłożem. Najczęściej powstają w okolicy kości krzyżowej, pośladków, na piętach i kostkach[2]. Odleżyny najczęściej występują u chorych obłożnie, tych którzy mają trudności z poruszaniem się w łóżku i nieprzytomnych[3].
| decubitus | |
 Odleżyna | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 |
L89 |
|---|---|
| DiseasesDB | |
| MedlinePlus | |
| MeSH | |
Klasyfikacja
edytujOdleżyny mogą być klasyfikowane w skali Torrance’a[4]:
- I stopień – blednące po lekkim ucisku zaczerwienienie, które jest efektem reaktywnego przekrwienia.
- II stopień – nieblednące zaczerwienienie, rumień nie ustępuje po zniesieniu ucisku. Lekki ucisk nie powoduje zniesienia zaczerwienienia. Może występować obrzęk, uszkodzenie naskórka i pęcherze. Często występuje ból.
- III stopień – uszkodzenie pełnej grubości skóry do tkanki podskórnej. Dno rany zawiera żółte masy rozpadających się tkanek lub czerwoną ziarninę, brzegi rany dobrze odgraniczone. Dookoła rany występuje rumień i obrzęk.
- IV stopień – uszkodzenie obejmuje tkankę podskórną. Dno rany zawiera martwicze masy koloru czarnego, brzeg rany jest zwykle dobrze odgraniczony, ale martwica może również obejmować otaczające tkanki.
- V stopień – głębsza martwica obejmuje głębsze tkanki, w tym powięzie i mięśnie, może zajmować również stawy i kości. Dno rany zawiera martwicze masy tkanek koloru czarnego.
Profilaktyka i leczenie
edytujJako profilaktykę stosuje się zmiany pozycji nie rzadziej niż co 2 godziny[5]. Jeżeli już dojdzie do powstania odleżyny, leczenie jest w ogólnym schemacie takie samo jak leczenie ran. Powinno się dbać o sterylność opatrunków. Wskazane jest chirurgiczne czyszczenie ran poprzez usuwanie martwych tkanek w obrębie rany. Zakażenie odleżyny grozi uogólnionym zakażeniem krwi organizmu, a poprzez to możliwością rozwoju sepsy i zgonu. Przeciwdziałać zakażeniu pomagają maści zawierające jodopowidon (preparat Polseptol), ziarninowanie rany przyśpieszają leki zawierające sól srebrową sulfatiazolu (preparat Argosulfan). Konieczna jest troskliwa pielęgnacja i niedopuszczenie do kolejnych odleżyn. Rokowanie jest dość poważne. Gdy odleżyna jest głęboka (sięga do kości) lub rozległa, bardzo trudno jest ją wyleczyć. W profilaktyce przydatne są materace[6] i poduszki przeciwodleżynowe, a zwłaszcza dynamiczne materace zmiennociśnieniowe. Najważniejsza jest jednak zmiana pozycji ciała i pielęgnacja. Przydatna okazuje się być miejscowa terapia podciśnieniem (MTP, ang. Topical Negative Pressure Therapy, TNPT)[7][8][9][10]. Czasami stosuje się terapię sterylizowanymi radiacyjnie larwami much Phaenicia sericata do oczyszczania ran. Larwy te żywią się tylko uszkodzonymi chorobowo tkankami, nie niszcząc tkanek zdrowych[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Noszczyk 2009 ↓, s. 274.
- ↑ a b Maciej Sopata, Profilaktyka i sposoby leczenia odleżyn przy zastosowaniu „kolorowego” systemu klasyfikacji, „Nowa Medycyna”, 1/2000.
- ↑ Talarska, Wieczorowska-Tobis i Szwałkiewicz 2014 ↓, s. 212.
- ↑ Grzegorz Krasowski, Leczenie ran przewlekłych – cz. I: Definicja, etiologia, epidemiologia, fizjologia i patofizjologia gojenia się ran, 2013-10-16 [dostęp 2014-11-22].
- ↑ Talarska, Wieczorowska-Tobis i Szwałkiewicz 2014 ↓, s. 216.
- ↑ H. Guy. Preventing pressure ulcers: choosing a mattress. „Prof Nurse”. 20 (4), s. 43–46, Dec 2004. PMID: 15624622.
- ↑ a b M. Ples i inni, Rany przewlekłe i ich leczenie. Substytuty skóry i przeszczepy allogeniczne, „JOTSRR”, styczeń 2016, s. 53.
- ↑ S. Bhattacharya, R.K. Mishra. Pressure ulcers: Current understanding and newer modalities of treatment. „Indian J Plast Surg”. 48 (1). s. 4–16. DOI: 10.4103/0970-0358.155260. PMID: 25991879.
- ↑ P. Vikatmaa, V. Juutilainen, P. Kuukasjärvi, A. Malmivaara. Negative pressure wound therapy: a systematic review on effectiveness and safety. „Eur J Vasc Endovasc Surg”. 36 (4), s. 438–448, Oct 2008. DOI: 10.1016/j.ejvs.2008.06.010. PMID: 18675559.
- ↑ J.C. Dumville, J. Webster, D. Evans, L. Land. Negative pressure wound therapy for treating pressure ulcers. „Cochrane Database Syst Rev”, s. CD011334, 2015. DOI: 10.1002/14651858.CD011334.pub2. PMID: 25992684.
Bibliografia
edytuj- Andrzej Szczeklik: Choroby wewnętrzne : podręcznik multimedialny oparty na zasadach EB. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2006. ISBN 83-7430-069-8.
- Wojciech Noszczyk: Chirurgia repetytorium. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-3843-9.
- Dorota Talarska, Katarzyna Wieczorowska-Tobis, Elżbieta Szwałkiewicz (red.), Opieka nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niesamodzielnymi. Podręcznik dla opiekunów medycznych, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2014, ISBN 978-83-200-3816-3.
