Kamfor
Kamfor je smolasta materija, bijela ili bezbojna, gorkog ukusa, rashlađujućeg i specifično jakog mirisa. Predstavlja glavni sastojak etarskog ulja kamforovog drveta (Cinnamomum camphora), visokog zimzelenog drveta koje raste u Aziji (posebno na Borneu i Tajvanu), a može se naći i u drvetu Dryobalanops aromatica, džinovskom stablu u šumama Bornea. Po svom hemijskom sastavu, to je terpenoid sa formulom C10H16O. Javlja se i u nekim drugim biljkama iz familije Lauraceae, posebno u jedinkama vrste Ocotea usambarensis. Može biti i vještački spravljeno od terpentinskog ulja. Zbog svog mirisa se koristi kao začin (najčešće u indijskoj kuhinji), ali i u vjerskim obredima i u medicinske svrhe. Rastvara se u masnim uljima, etarskim uljima i etanolu.
| Kamfor[1][2] | |||
|---|---|---|---|
| |||
| IUPAC ime |
| ||
| Drugi nazivi | 2-bornanone, 2-camphanone bornan-2-one, Formosa | ||
| Identifikacija | |||
| CAS registarski broj | 76-22-2  , [464-49-3] ((1R)-Camphor)[464-48-2] (1S)-Camphor | ||
| PubChem[3][4] | 2537 | ||
| ChemSpider[5] | 2441 | ||
| IUPHAR ligand | 2422 | ||
| RTECS registarski broj toksičnosti | EX1260000 (R) EX1250000 (S) | ||
| Jmol-3D slike | Slika 1 | ||
| |||
| |||
| Svojstva | |||
| Molekulska formula | C10H16O | ||
| Molarna masa | 152.23 | ||
| Agregatno stanje | Beli ili bezbojni kristali | ||
| Gustina | 0.990 (čvrsto stanje) | ||
| Tačka topljenja |
179.75 °C (452.9 K) | ||
| Tačka ključanja |
204 °C (477 K) | ||
| Rastvorljivost u vodi | 0.12 g u 100 ml | ||
| Rastvorljivost u hloroform | ~100 g u 100 ml | ||
| Hiralna rotacija [α]D | +44.1° | ||
| Opasnost | |||
| Opasnost u toku rada | zapaljiv | ||
| NFPA 704 |
 2
2
0
| ||
| R-oznake | 11-20/21/22-36/37/38 | ||
| S-oznake | 16-26-36 | ||
| Srodna jedinjenja | |||
| Srodna Ketoni | Fenhon Tujon | ||
| Srodna jedinjenja | Kamfin Pinen Borneol Izoborneol Kamforsumporna kiselina | ||
|
Ukoliko nije drugačije napomenuto, podaci se odnose na standardno stanje (25 °C, 100 kPa) materijala | |||
| Infobox references | |||
Norkamfor je derivat kamfora, u kojem su tri njegove metilne grupe zamijenjene vodonikom.
Izdvajanje
urediNajveći sadržaj kamfora se nalazi u etarskom ulju koje se dobija destilacijom kore korijena kamforovog drveta. To etarsko ulje sadrži oko 30-50% kamfora. Nakon destilacije, etarsko ulje se hladi, pri čemu se kamfor izdvaja kao talog koji se od tečnosti odvaja centrifugiranjem, a preostala količina kamfora, koja je ostala u tečnom dijelu (ne izdvaja se sav kamfor hlađenjem), izdvaja se takozvanom frakcionom destilacijom.
Upotreba
urediKamfor se upotrebljava u obliku rastvora i linimenata (mazila) za utrljavanje kod reumatskih bolova, mialgija, neuralgija. Glavna djelovanja kamfora su iritantno i antiseptično. Ranije se koristio kao stimulans disanja u obliku injekcija ili inhalacija.
Kamfor može izazvati jaku iritaciju praćenu bolovima kod djece, starijih osoba ili preosetljivih osoba svih životnih doba.
Reakcije
urediTipične reakcije kamfora su:
- konverzija u izonitrozokamfor.
Kamfor se može redukovati u izoborneol koristeći natrijum borohidrid.
Izvori
uredi- ↑ Susan Budavari, ur. (2001). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (13th izd.). Merck Publishing. ISBN 0-911910-13-1.
- ↑ Lide David R., ur. (2006). CRC Handbook of Chemistry and Physics (87th izd.). Boca Raton, FL: CRC Press. 0-8493-0487-3.
- ↑ Li Q, Cheng T, Wang Y, Bryant SH (2010). „PubChem as a public resource for drug discovery.”. Drug Discov Today 15 (23-24): 1052-7. DOI:10.1016/j.drudis.2010.10.003. PMID 20970519.
- ↑ Evan E. Bolton, Yanli Wang, Paul A. Thiessen, Stephen H. Bryant (2008). „Chapter 12 PubChem: Integrated Platform of Small Molecules and Biological Activities”. Annual Reports in Computational Chemistry 4: 217-241. DOI:10.1016/S1574-1400(08)00012-1.
- ↑ Hettne KM, Williams AJ, van Mulligen EM, Kleinjans J, Tkachenko V, Kors JA. (2010). „Automatic vs. manual curation of a multi-source chemical dictionary: the impact on text mining”. J Cheminform 2 (1): 3. DOI:10.1186/1758-2946-2-3. PMID 20331846.
