Malta
Malta（馬爾他）
smmalu patas
Gaga kska Owcow ka Malta, 35 50 N, 14 35 E ka gaga na nniqan. Kana ka knlbangan na o 316 sq km（hangan na o Tg208） (knlbanga dxgal o 316 sq km, knlbangan qsiya o 0 sq km). Kana ka sejiqun o niqan 415,196 hiyi. Gaga Valletta ka pusu alang paru, jiyax 21 idas 9 ka jiyax skrayan klwaan. Manu ka dxgal Malta ga wada sugan 32.30% ka dxgal qpahan, 0.90% ka dxgal bbuyu, rahuq dxgal do niqan 66.80% na.
Bukung klwaan ta sayang o kiya ka Marie-Louise Coleiro Preca, pnaah hngkawas2014 idas 4 jiyax 4pnrajing kmlawa klwaan.
cinkhulan sa knita’ sa brbiru’
Marta（馬爾他）
smmalu patasSlawa dha Marta ka Marta konghkwo, gaga nniq nang own na konghc ka kingal ciway alamg klwaan, Falta ka pusu paru alang. Alang dxgal babaw gsilung nii o gisu nniq ska ticong hay, babaw gsilung Marta, babaw gsilung Kcwo, babaw gsilung Kminwo dnii ka snpuan dxgal babaw gsilung. ska na hini ngalan sqlahan qduda alang ni sqlahan nkiya ka babaw gsilung Kminwo hini. ida tnhangan “ qsahur Ticonghay”, slawa dha “ owcow phpah”. skari kari Marta ni kari Ingkwo. kari Ingkwo ka pusu ttgsa ruwan klwaan hini. Marta o nTaingkwosyey, klwaan omong, alang klwaan Senken. Hngkawas 2018 Owcow wenhwa congsin ksun ka pusu paru alang Falta ka Marta.
Hangan alang klwaan (國名)
smmalu patasFuuyey ni cinjonyey ka qpahun Marta, qndadax nganguc miyah rmigaw ka pusu nglan dha hbangan. kiya na uri o, ida malu ka sehwey pawcan tisi Marta, ida ini buway ila ka ttgsa ni psapuh ni malax qpahun pawsyeyn. hini o ida egu ka saw “ tlwoi. Muma tucen”, “senkwey cans”, “haypyeyn”, “ talisweyso”, “cyueynlit yosi” dnii ka qtaan dha tribi ni dxgal.
Mnduwa bi tnhangan kari Marta o Repubblika ta' Malta, slawa Malta. Kari Ingkwo ka Republic of Malta, slawa Malta. Pntasan Conwen ka Marta konghkwo, slawa Marta. Uka klaan kndadax inu ka tnkari “ Marta” ksun. Niqan tunux sejiqan ida pnaah kari Silaμέλι(pshnan o meli), nii o “mi” ksun. Sjiqan Sila ka tnhanganΜελίτη( pshnan o Melite ), nii o “mi” ni “kan” ksun, uxay kiya o yasa niqan nanaq pnngalan biyuq walu ka Marta, kika tnhangan dha “miti”. Brah hngkawas 700 ka Sila sqyan dha ka babaw gsilung Marta, skari Sila ka hraan hidaw Lwoma tikwo kndadax hngkawas 395 kongyueyn dhuq hnkawas 870 koyueyn ida dhiya ka pnklawa Marta. Duma ka rmngaw “Marta” so kndadax kari Feynici “Maleth”, nii o “ pifongkang” ksun
Ris（歷史）
smmalu patasBrah konyueyn 10 dhuq 8 sci, miyah mniq hni ka sejiq Feynici, bukuy do sblxan sejiq Sila ka Marta, brah kongyueyn 4 sci sblxan Cyatayci duri. kndadax Brah kongyueyn 218 do klwaan Kulwoma ka pklawa da. kiya ni Cyatayci, Lwoma konghkwo siida, yasa pnaah Ticong hay ka malu bi brigan dha.
Kndadax 9 sci mnduwa Paycan tikwo, Alapo tikwo, sejiq Nwoman ka pklawa Marta. hngkawas 1192ibukun klwaan Sisili Tankleyt htrun na ka psaping gsilung dmudun Macyalitwo plalay pqpah Marta pocwey.
Hngkawas 1523, kndadax Aycinhay na babaw gsilung Lwote miyah thjil hni ka Senyueyhan cistwan, ida qtaan bi klwaan Sensen Lwomatikwo bukun Calius. Bukuy Cistwan nii do pryuxan dha tnhangan Martacistwan. Hngkawas 1565 psais ka Marta, ini baka cistwan ka psaping Etuman tikwo, psaping nii o ida paru bi endaan Marta, wada dha htran mquri klaban Siow ka Etuman tikwo.
Ngkawas 1798, snkagun psaping Fakwo ka Napolwen pqdriqun dh aka cistwan, kika Marcistwan ka pusu tsliyan ini pntna pnhyugan sapah kmlawa Lwoma . hngkawas 1800 sblxan Inkwo ka Marta, hngkawas 1814 do dhiya ka kblux TaInkwo da. kdha psbu siida neegu miah pspruq ni qpilan psaping Itali, nhdu prngaw miyah mrmux uri, talis psbu ksun, yasa mbbiyax bi mhtur klwaan Itali ka sejiq babaw gsilung ini dha yahi mrmux ka Marta.
Jiyax 21 idas 9 hngkawas 1964 rmngaw kari murux, tnhangan klwaan Marta, kika mseupu klwaan TaInkwosyey. hngkawas 1974 phiyu Marta konghkwo, hngkawas 2004 mseupu Omon.
Cngc(政治)
smmalu patasJiyax 21 idas 7 hngkawas 1964 muruxa ka gaya dha “syeynfa”, cunculisyeync centi ka Marta, pusu alang klwaan Marta ka Inkwo cuncu. Jiyax 13 idas 12 hngkawas 1974 pliyux ka syeynfa, konghkwo ka Marta, bukun alang klwaan ka congtong, kndadax Marta ixwey ka niqan pgau, qpahan hngkawas 5, iyueync ka ixey, slawa coniyueyn.
 |
(馬爾他法勒他法院大樓) |
Llingay(地理)
smmalu patas |
(Sotufalta “ hngkawas 2004”) |
 |
(Hnigan Marta) |
Cingci(經濟)
smmalu patasUka hari ka ngngalan nkiya Marta, wana shweyyeyn ka ngngalan dha, ini baka ka jjilun dha qsiya, ini mkala ka qpahun dxgal, ini tduwa muway euqun, wawa pusu kndadax nganguc miyah kiya. stmaun cinci Marta o cyakon ccawyey “ pusu o teync, waray”,rmigaw, brigan kgalang klwaan. Jiyax 1 idas 5 hngkawas 2004 mseupu Omon ka Marta, kiya ni hngkawas 2008 nOyueyn ka hwopi dha.
Ssjiqan ni kari(人口和語言)
smmalu patasBabaw dxgal tqapur bi kingal ssliyan ssjiqan ka Marta, kana pinfan cyeynmi yasa niqan 1250 sejiq. sejiq Marta ka tnpusu, ssjiqan dha ka 9 cen, sngari do sejiq Alapo, sejiq Itali, sejiq Inkwo dnii. skari kari Marta ni kari Inkwo ka alang klwaan dha, djiyun dha ka kari Itali. ptura pntasan patas ka mintyaw Omon, 100 tnegkmbkiyan ssjiqan tduwa rmngaw kari Marta, 88 tnegkmbkiyan ssjiqan tduwa skari Inkwo, 66 tnegkmbkiyan skari Itali, 17 tnegkmbkiyan skari Fakwo. pusu skari dha ka kari Inkwo.
Shlayan(宗教)
smmalu patasShlayan alang klwaan ka teyncu cyaw, shlayan dha citu cyaw ni Sila toncencyaw o ini khbaraw ssjiqan.
Cyawtung(交通)
smmalu patas| Cyawtung(交通) | |
|---|---|
 |
(Basu Marta) |
 |
(Pusu kgeelug) |
Knklaan(文化)
smmalu patasKnklaan Marta nii knggsci nniq dxgal babaw gsilung Marta ini pntna ka knklaan dha ida sblayaq pdayaw, kana knklaan siyaw alang Ticonhay ni murux brah hngkawas 1964 bsiyaq ka klwaan dha hbaraw knklaan alang klwaan.
Uuqun(飲食)
smmalu patas| Uuqun(飲食) | |
|---|---|
 |
(Pastizzi, brigan uqun Marta) |
 |
(Ftira kingal klgan uqun Narta, ftira) |
Damac Marta nii niqan piya ka sci sejiq dxgal babaw gsilung ni kdadax nganguc miyah mniq Marta ka sejiq pddudu ptsa mhapuy euqun, saw nii pdayaw kika kgrimax lnlamu euqun ssiyaw alang Ticonhay ka Marta. yana egu klgan ka damac dxgal babaw gsilung hini, ida kuxun dha duma ka snalu damac Sisili taw, hunac Italini alang ska hraan hidaw. gisu tnhangan ssjiqan hini ka ftira biż-żejt、ġbejniet ni pastizzi ka malu bi euqun sun haya.
Ttgsa（教育）
smmalu patasHngkawas 1946 prajing ttgsa sapah pyasan ka Marta, hngkawas 1971 truma hngkwasan 16 pyasan tgska o gisu dha ttgsa. Plaxan ka ini sliq pila pnhyugan sapah pyasan o, pnrhulan teyncu Marta niqan ka sun saw ini sliq pila ttgsa. dhuq hngkawas 2006 kana kongli sapah pyasan pntna mseupu ka ttgsa pyasan prajing, pyasan tgciway ni pyasan tgsla ka kingal sapah pyasan.
Ttgsa Inkwo ka jiyun Marta, kari Marta ni kari Inkwo pyasan tgciway ni pyasan tgska ida dha jiyuna ka kari nii. kana hngkwasan 11 empatas asi ka muda pspun matas ska sapah pyasan, musa ruwan pnrhulan uxay kiya o musa matas patas konli sapah pyasan,
Hngkwasan 16 do musa pspun matas patas sun saw SEC O-level. kika bukuy do tduwa musa matas patas tgmataru ci syueyyueyn ruwan hini, uxay kiya ni musa mkala matas pyasan tgparu, kido tduwa ppatas patas pyasan paru. mkala qmita bntasan ka sejiq Marta o 99.5 tnegkmbkiyan.
Hngkawas 1768 ka pnhyugan pyasan paru Marta, klwaan hni dhiya ka ciban paru bi ssaun matas pyasan. Mntna saw pnhyugan nanaq sapah pyasan klwaan hini, pyasan paru Marta paru Mrta pusu jjiyun ttgsa ka kari Inkwo. Uxay kiya uri, nii pgaaw ppatas kari ka pyasan tgska siida, kari Itali ni kari fakwo ka jiyun dha bi.
Meyti（媒體）
smmalu patasPnatas pnklaan（報紙）
smmalu patasKana alang klwaan Marta niqan 11 sapah pawc, kana “murux pawc Marta”, “tipinsyeyn”, tipinsyeyn”, “Marta sayan”, “cukwopaw” , “xocyupaw” （It-Torċa）dnii, kkana pawkan pusu ka Marta, kska “Marta spaw” kndadax Marta leynmon pawyey kongs nInwen pawkan kiya, uri “xwocyu paw”, “ tipinsyeyn” nMarta pqpah kana truma konxwey leynmong pniyah, bukuy kska kana klwaan tgkingal ka pnyahan dha.
Pgarang kari（廣播電台）
smmalu patasKana pgarang kari Marta niqan 17 sapah, dmuy FM gmarang kari kana uri, kska kingal pgmarang kari Marta dmuy conpo999kHz, wana kingal nii ka pgarang kari Marta, kika sapah spuwan pgarang kari Marta.
Uri ni, ida niqan nanaq ka pnhyugan pgarang kari Marta, hangan na ka “Campus FM”, 103.7 nii ka ktaan.
Sapah treybi(電視台)
smmalu patasKndadax hngkawas 1959 prajing pqpah treybi ka Marta, sayan o niqan maspac ka qtaan treybi Marta, TVM, TVM2, Parliament TV, NET Television, One, FLiving, Smash Television, Xejk.
Kingal nanaq uuda(特別活動)
smmalu patasCiway sapah skaya nii lalih hngkawas 10 yunton skaya “ciway sapah skaya” ddugan dha dhuq dxgal babaw gsilung, uri ska hngkawas 10 kana o niqan 22 ciway sapah skaya kndadax Marta kwoci cican skaya.