Woord
'n Woord is die kleinste selfstandig gebruikte taalelement wat in die spreektaal opgebou is uit klanke en in die skryftaal uit letters.
Definisie
[wysig | wysig bron]Verskeie definisies van 'n woord is al geformuleer. Byvoorbeeld; dat dit die deel is tussen die morfeem en 'n sintaktiese frase.[1] Of dat dit die kleinste betekenisvolle linguistiese eenheid is wat selfstandig gebruik kan word.[2] Daar is eger al jare nie sekerheid oor die definisie van 'n woord nie. Bazell skryf in 1958 dat daar geen ander item is waaroor daar minder ooreenstemming is nie.[3] Dié mening word ook deur Van Huyssteen bevestig.[4] Dit blyk dat 'n universele definisie van 'n woord dus tans nie moontlik is nie.[4]
Daar kan egter gepoog word om 'n riglyn daar te stel om 'n definisie van 'n woord te formuleer. Twee begrippe moet eers verstaan word voordat daar na 'n definisie gekyk word. Die begrippe is; semantiese en fonologiese strukture. Semantiese strukture (woorde) het 'n taalkundige doel, spesifiek om die betekenis oor te dra. 'n Fonologiese struktuur is klanke, maar kan ook gebare of die geskrewe (ortografiese) vorm verteenwoordig. Die funksie van die fonologiese struktuur is om simbolies sigbaar of hoorbaar te wees.[5]
Om die begrip woord beter te beskryf, word sekere kriteria vir woordstatus geïdentifiseer. Die kriteria kan nie as absolute terme beskou word nie, maar hoort eerder gesien word as maatstawwe wat deel vorm van die poging om 'n woord te definieer. Hierdie voorgestelde kriteria vir die bepaling van 'n woord se status is:[6]
- Die fonologiese stabiliteit en integriteit.
Dit beteken dat die woord nie verder opgebreek kan word nie of dat die verskillende dele nie in 'n ander volgorde kan wees nie. Die woord brug is fonologies stabiel omdat die betekenis behou word ongeag hoe dit uitgespreek word. - Die fonologiese struktuur is so dat dit saam met 'n groot verskeidenheid ander woorde kan voorkom.
Die voorkoms met ander woorde kan in samestellings (soos brug + speler) of in 'n frase soos onder die brug voorkom. Indien 'n woord hierdie eienskap besit om met ander woorde te kan verbind, word die woord promisku genoem. - Die woord se struktuur hoort 'n relatiewe stabiele semantiese struktuur te toon.
Dus brug se betekenis is stabiel. Dit beteken die geboude konstruksie of die kaartspel. - Die woord moet semanties en fonologies onafhanklik wees.
Woorde soos brug, is en kan is voorbeelde hiervan. Dié woorde kan alleen gebruik word in onafhanklikheid van enige ander woord of taalmateriaal. Dit is in teenstelling met 'n morfeem (soos tjie) wat afhanklik van 'n ander woord is om in taal gebruik te word.
Met bogenoemde kriteria kan 'n riglyn van wat 'n prototipiese woord is, geformuleer word. Die riglyn is:
'n Woord is 'n (relatief) stabiele, promiskue fonologiese struktuur wat integriteit het en wat met 'n (relatief) stabiele semantiese struktuur geassosieer word. 'n Woord is ook semanties en fonologies onafhanklik. [4][7]
Verskil tussen die vorm van 'n woord en die funksie daarvan.
[wysig | wysig bron]'n Woord bestaan uit 'n morfeem en soms affikse. Die vorm van 'n woord kan verander word wanneer daar wisselvorme gevorm word deur affikse of morfeme by die woord te voeg. Sodoende word daar verkleinwoorde, meervoude, geslagte,trappe van vergelyking en om tydsverandering aan te dui. Die woord se betekenis bly dus min of meer dieselfde, dis net 'n ander vorm van die spesifiek woord.
Die funksie van 'n woord is heeltemal iets anders. Die funksie van 'n woord is die spesifieke funksie wat die woord binne 'n sin vervul. Dit word dan ook aangedui deur die tipe woordsoort wat díe woord is. Woorde se funksie hang dus af of die woord 'n selfstandige naamwoord, 'n byvoeglike naamwoord, 'n werkwoord, 'n bywoord, 'n voornaamwoord, 'n lidwoord, 'n voorsetsel,'n voegwoord of 'n tussenwerpsel is. Al die bogenoemde woordsoorte het verskillende funksies in 'n sin.
Voorbeelde van vorme:
Verkleining: pad – paadjie
Geslagte: seekoeikoei – seekoeibul
Meervoud: pad – paaie
Trappe van vergelyking: Baie – meer – meeste
Intensiewe vorm: koud – yskoud
Voorbeelde van funksies:
Selfstandige naamwoord: Is 'n onafhanklike woord soos bv. Pieter, Johannesburg, liefde
Byvoeglike naamwoord: Beskryf die s.nw. beter bv. die swart kat, die ronde bal
Werkwoord: Dui 'n handeling aan bv. skop, slaan, praat
Bywoord: Beskryf die handeling beter bv. hard skop, mis slaan, baie praat
Voornaamwoord: Kan gebruik word in die plek van 'n s.nw. bv. hy, hulle, ons, wie?
Lidwoord: Word saam met 'n s.nw. gebruik bv. Die bal, 'n Hond
Voorsetsel: Dui die verband van iets ten opsigte van iets anders aan bv. onder, op, deur
Voegwoord: Is woorde wat gebruik word om sinne saam te voeg bv. maar, omdat, sodat
Tussenwerpsel: Dit is 'n uitroep wat 'n sekere gevoel uitdruk bv. Sjoe! Ai! Eina!
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Bauer, L. 2004. A glossary of morphology. Edinburgh: Edinburgh University Press.
- Carstens, W.A.M. & Bosman. N. (reds.). 2014. Kontemporêre Afrikaanse Taalkunde. Pretoria: Van Schaik.
- Crystal, D. 2011. The Cambridge Encyclopdia of the English language.(2nd ed.) Cambridge: Cambridge University Press.
- Haspelmath, M. 2011. The indeterminacy of word segmentation and the nature of morphology and syntax. Folia Linguistica, 45(2): 31-80.
- Katamba, F. 2005. English words: structure, history, usage. London: Routledge.
- Langacker, R.W. 2008. A glossary of morphology. Oxford: Oxford University Press.
- http://www.elearning.dev.wcape.school.za/file.php/1/moddata/data/29/03/293/LENTESKOOL_2011_AFRHT_VR_1_2.pdf[dooie skakel]
- Woordsoorte. 23 Oktober 2011. http://jpswoordaoorteblog.blogspot.com/[dooie skakel]. 5 Augustus 2014
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir woord.
