Kanton Zürich: Unterschid zwische dr Versione
| [kontrollierti Version] | [kontrollierti Version] |
Freigut (Diskussion | Byträg) →Gschicht: Täggscht verlinkt. |
Freigut (Diskussion | Byträg) →Verfassig: Täggscht verlinkt. |
||
| Zyle 37: | Zyle 37: | ||
== Verfassig == |
== Verfassig == |
||
Di hütig Zürcher Kantonsverfassig isch vo 2005. |
Di hütig Zürcher Kantonsverfassig isch vo 2005.<ref>''[http://www.zhlex.zh.ch/Erlass.html?Open&Ordnr=101 ''Verfassung des Kantons Zürich'' vom 27. Februar 2005.]</ref> |
||
D ''Legislative,'' aso de Raat, wo d Gsetz macht, ghäisst [[Kantonsparlament|Kantonsraat]]. Er hät 180 Mitglider und wird vom Volch im [[Proporzwahl|Proporzwaalsischteem]] uf amig vier Jaar gwelt. |
D ''Legislative,'' aso de Raat, wo d Gsetz macht, ghäisst [[Kantonsparlament|Kantonsraat]]. Er hät 180 Mitglider und wird vom Volch im [[Proporzwahl|Proporzwaalsischteem]] uf amig vier Jaar gwelt. |
||
Version vo 14:33, 29. Feb. 2016
| Dialäkt: Züritüütsch |
| Kanton Züri | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiz |
| Abchürzig: | ZH |
| Amtssproche: | Tüütsch |
| Hauptort: | Züri |
| Flächi: | 1729 km² (Rang 7) |
| Iwohner: | 1'406'000[1] (2012) (Rang 1) |
| Bevölkerigsdichti: | 813 Iw./km² (Rang 3) |
| Bitritt zuem Bund: | 1351 |
| Websyte: | www.ZH.ch |
| Lag | |
 | |
| Charte | |
 | |
| Gmeinde | |
 | |
De Kanton Züri hät öppe äinenviertel Milioone Ywoner und isch de Kanton mit de mäischte Ywoner vo de ganze Schwyz. Syni Hauptstadt isch d Stadt Züri.
Geografy, Landschafte und Regioone
De Kanton Züri lyt im Norde vo de Schwyz.
De hööchscht Bäärg isch s Schnebelhorn im Südoschte mit 1291 m., de tüüffscht Punkt lyt bi Weiech im Nordweschte uf 330 m. De Kanton ghöört zum grööschte Täil zum Mittelland, aber im Südoschte isch er scho voralpin.
D Hauptgwässer sind de Zürisee, d Limet (oder elter: de Limig), dänn d Glatt, d Tööss, d Thur. Zmäischt nu en Gränzfluss isch de Rhy, und ganz en Gränzfluss isch d Rüüss.
Di histoorisch-geograafische Landschafte sind s Gibiet links und rächts vom Zürisee mit de Stadt, s Limettaal, s Underland, s Wyland, d Gäged um Wintertuur, s Oberland und s Chnoonaueramt (oder Säuliamt). As offizielli Planigsregioone gits dezue na s Furttaal und s Glatttaal, und s lingg und s rächt Seeufer ghäissed Zimmerbäärg reschpäktiv Pfanestiil.
Spraach und Religion
Di offiziell Spraach isch Hoochtüütsch, aber me redt Züritüütsch, en hoochalemanische Dialäkt.
Züri isch es Zäntrum vo de Reformation gsy, da händ de Huldrych Zwingli und de Heinrich Bullinger gwürkt. D Lüüt sind da drum lang uuschliesslich refermiert gsy.
Verfassig
Di hütig Zürcher Kantonsverfassig isch vo 2005.[2]
D Legislative, aso de Raat, wo d Gsetz macht, ghäisst Kantonsraat. Er hät 180 Mitglider und wird vom Volch im Proporzwaalsischteem uf amig vier Jaar gwelt.
D Exekutive, aso de Raat, wo d Verwaltig füert, ghäisst Regierigsraat und hät sibe Mitglider. Si wird au vom Volch uf vier Jaar gwelt, aber im Majorzwaalsischteem.
D Judikative, aso di grichtliche Bhöörde, sind zeerscht emaal d Fridesrichterämter, wo me probiert z schlichte; nachane chömed as eerschti Grichtsinschtanz d Bezirksgricht und as zwäiti Grichtsinschtanz s Obergricht. Denäbed gits na s Verwaltigsgricht, s Soziaalversicherungsgricht, s Handelsgricht und ander Bhöörde.
Obligatoorisch vor s Volch müend Änderige vo de Verfassig; fakultiv abgstume wird über Gsetz, wänns 3000 Stimmbirächtigti verlanged. 6000 Lüüt chönd mit ere Initiative Verfassigs- und Gsetzesänderige vorschlaa. Dänn gits na d Äinzelinitiative, wo äi äinzigi Person chan yräiche; dass die aber wyter verfolgt wird, mues si vomene Drittel vo de Kantonsrööt understützt wäärde. E Bhöördeninitiative chan e gwüssi Aazaal Gmäinde oder aber e Minderhäit im Kantonsrat yräiche.
Bezirk und Gmäinde
De Kanton Züri isch i die zwölf Bezirk uuftäilt, mit de Näme vo de wichtigschte Gmäinde:
- Züri, wo nu us der Stadt Züri bestaat
- Affoltere mit de Gmäind Affolteren am Albis
- Andelfinge mit Andelfinge (früener häts Grossandelfinge ghäisse)
- Büüli mit de Stedt Büüli, Chloote, Opfike, Walisele und em Stedtli Eglisau
- Tielschtoorf mit em Stedtli Rägischbäärg und de Gmäinde Tielschdoorf und Rägischdoorf
- Dietike mit de Stedt Tietike und Schliere
- Hiwyl mit de Stedt Rüti und Wetzike
- Horge mit de Stedt und Gmäinde Adlischwyl, Horge, Talwyl, Richterschwyl und Wättischwyl
- Mäile mit de Gmäinde Chüsnacht, Mäile, Stääfe und Zolike
- Pfäffike mit de Stadt Ilau-Effrèètike
- Uschter mit de Stedt Tübidoorf, Uschter und Voletschwyl
- Wintertuur mit de Stadt Wintertuur
Politischi Gmäinde hät de Kanton Züri lang 171 ghaa. Nach eerschte Fusione i de letschte paar Jaar sinds hüt 169, und wyteri Fusione sind aatänkt.
Wirtschaft
De Kanton Züri isch de wirtschaftlich Motoor vo de ganze Schwyz. Wichtigi Banke (öppe d «Credit Suisse», d «UBS» oder d «Zürcher Kantonalbank»), Versicherige (öppe d «Helsana», d «Sanitas», d «SWICA», d Swiss Re oder d «Züri») und anderi Undernäme (öppe «Rieter», «Sulzer») händ da ire Sitz. Au vil ussländischi Undernäme händ im Kanton ire Schwyzer Hauptsitz, zum Byspil «Coca Cola», «General Electric», «Google», «IBM», «Microsoft» oder «Siemens». Aber au s Kongrässwäse und de Turismus wäärded wichtiger und wichtiger.
D Stadt Züri hät mit em Hauptbaanhof Züri de grööscht Baanhof vo de Schwyz, und z Chloote lyt mit em Flughafe Chloote de grööscht Flugplatz im Land. De Zürcher Vercheersverbund (ZVV) isch s beschtuuspoue Naavercheersnetz vo de Schwyz.
Gschicht
De Kanton Züri isch 1803 us em mittelalterliche Stadtstaat Züri pildet woorde. Sit doo isch d Stadt nu na e Gmäind wie all andere au.
Di eerscht Kantonsverfassig datiert vo 1803 und isch vom Napoleon ggää woorde. 1814 isch e konservatyvi Verfassig choo, wo probiert hät, s Rad vo de Zyt wider zruggztrüle. 1831 häts dänn e liberaali Verfassig ggää, und s allgimäin Waalrächt isch ygfüert woorde.[3] 1869, wo s «Sischteem Äscher» gstürzt woorde isch, isch e «radikali» Verfassig bschlosse woorde: Doo hät me di hütige diräktdemokratische Volchsrächt ygfüert.[4] Di hütig Verfassig vo 2005 hät ekäi grossi Änderige praacht, daadezue hetts ekäi politischi Meerhäit ggää; me hät aber s Verfassigsrächt uf de Stand vo de modärne Zyt umformuliert.
Literatur
- Niklaus Flüeler, Marianne Flüeler-Grauwiler (Ug.): Geschichte des Kantons Zürich. 3 Bänd. Werd, Züri 1994–1996. ISBN 3-85932-158-7 (Bd. 1) / ISBN 3-85932-159-5 (Bd. 2) / ISBN 3-85932-155-2 (Bd. 3).
- Isabelle Häner, Markus Rüssli, Evi Schwarzenbach (Ug.): Kommentar zur Zürcher Kantonsverfassung. Schulthess, Züri 2007, ISBN 978-3-7255-5363-1.
- Adrian Huber, Beat Horisberger, Renata Windler, Meinrad Suter, Martin Illi, Mario König: {{{Autor}}}: Kanton Zürich In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz..
- Boris Schneider (Ug.): Der Kanton Zürich. Lehrmittelverlag des Kantons Zürich, 7. Uuflaag, Züri 2004, ISBN 3-906718-26-3.
Weblink
Commons: Kanton Züri – Sammlig vo MultimediadateieReferänze
- ↑ Ergebnisse der kantonalen Bevölkerungserhebung 2012. Mediemittäilig vom 8. Februar 2013. Kanton Züri. Naaglueget am 25. April 2013.
- ↑ Verfassung des Kantons Zürich vom 27. Februar 2005.
- ↑ Staatsverfassung für den eidgenössischen Stand Zürich vom 10. Merz 1831.
- ↑ Verfassung des eidgenössischen Standes Zürich vom 18. April 1969.
