Diferencies ente revisiones de «Xipre»

| imaxen_banderaimaxe_bandera = Flag of Cyprus.svg

| imaxen_escudu_tamañuimaxe_escudu_tamañu = 125px

| imaxen_mapaimaxe_mapa = EU location CYP.png

| capital_coor = 35_10_N_33_21_E_ 35°10' N 33°21' E

| idiomes_oficiales = [[griegu]], [[turcu]]

| fundación_hitosfundación_fitos =  • Fecha

| fundación_fechesfundación_dates = Del [[Reinu Xuníu]]<br />[[16 d'agostu]] de [[1960]]³

| superficie = 9.250⁴250⁴

| moneda = [[euru|euro]] ⁵

| miembru_de = [[UniónXunión Europea|UEXE]], [[Naciones UníesXuníes|ONUONX]], [[OSCE]]

| notes =¹ La República usa l'himnu [[Grecia|griegu]] mientres la [[República Turca del Norte de Xipre|RTNC]] usa l'himnu [[Turquía|turcu]]. <br />² El norte tien un presidente de la [[República Turca del Norte de Xipre|RTNC]] aparte. <br />³ Non reconocida por [[Turquía]], que sí reconoz a la [[República Turca del Norte de Xipre|RTNC]]. <br />⁴ De los que 5.895 km² tán nel sur y 3.355 km² nel norte. <br />⁵ Sustituyó a la llibra xipriota en 2009. <br />⁶ Los de la parte griega. ⁷ Los de la parte turca. ⁸ Los de la parte británica. <br />⁹ Na [[República Turca del Norte de Xipre|RTNC]] emplégase ".nc.tr". <br />¹⁰ Nel norte úsase'l códigu +90-392.

La '''República de Xipre'''{{cartafueyu|países}} o '''XipreChipre'''<ref>Como apaez na entrada de «chipriota» nel ''DALLA'' [https://diccionariu.alladixital.org/index.php?cod=12079] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240711080451/https://diccionariu.alladixital.org/index.php?cod=12079 |date=2024-07-11 }}</ref>{{Toponimia Bíblica}} ([[Griegu]]: Κύπρος, ''Kypros''), oficialmente '''República de Xipre''', ye una islla del [[mar Mediterraneu]] asitiada al sur de [[Turquía]].

== HestoriaHistoria ==

{{AP|HestoriaHistoria de ChipreXipre}}

Xipre yá taba habitada nel [[Neolíticu]]. No cabero de la Edá dedel Bronce ([[1600 edCe.C.]]), yera un centru comercial visitáu davezu polos comerciantes de [[Micenes]], que llevaren a la [[islla]] la [[cultura]] y el [[llingua]]x [[griegu|griegos]]. Los primeros yacimientos fenicios daten del [[800 edCe.C.|800 e.C]]. Xipre foi anexionadaanexonada polos romanos nel añu [[58 edCe.C.]]. Malapenes trelce años dempués, el cristianismu abellugoseabellugóse na islla. Los refuxaos procedente d'[[Israel]] llevaron el [[xudaísmu]] a la islla nel [[sieglu I]] pero [[Adrianu]] prohibiólu nel añu [[116]] tres de sofocar una refriega. Tres la dixebra del [[Imperiu Romanu]], Xipre tuvo baxo dominiu bizantín de menamou cuasi ininterrumpíoininterrumpíu per siete sieglos.

Los siguientes 300 años tuvo baxo mandatu compartíu de [[Bizanciu]] y los califatos [[árabe]]s. [[Ricardu I d'Inglaterra]], na so cruzada haza ''Tierra Santa'', conquistó la islla en [[1191]] y cedióla a ''Guy de Lusignan'', rei destronáu de Xerusalen[[Xerusalén]]. Ésti fundó una [[monarquía]] feudal que perduró durantementanto la [[Edá Media]]. La conquista de la islla por parte de los turcos otomanos, conseñó l'entamu de una llarga dómina d'opresión, carauterizada poles continues refriegues populares.

El [[12 de xunetu]] de [[1878]], [[Gran Bretaña]] asumió'l control de Xipre, tres d'algamar un alcuerdu col [[sultán]] turcu que caltenía la soberanía de la islla. Na [[PrimeraPrimer Guerra Mundial]], los británicos ficiéronse dueños de la islla pa cedé-yla a [[Grecia]] en [[1915]] y recuperala otra vegada en [[1924]]. La voluntá de pertenecer a Grecia canalizóse per aciu de protestes y actos terroristes. En [[1959]] aprobóse la formación d'un gobiernu conxuntu, y un añu dempués, Xipre convertíase en [[República]] independiente, presidíapresidida pol arzobispu '''Makarios'''; pero'l baturizu popular nun aseló. Un [[güelpe d'estáu]] organizáu pola [[Guardia Nacional]] sirvió de sida a los turcos pa invadir la islla en [[1974]]. CuanduCuando se decretó l'altu el'l [[fueu]], un mes dempués de la invasión, los turcos ya teníen conquistao un terciu de la islla y proclamaren l'''Estáu Federal Turcu'', presidíu por '''Rauf Denktash''' magar que non tovierentuvieren el vistu buenu internacional. Les negociaciones pa la rexunificación afáyense güei en día en puntu muertu dende la década de los ochenta.

En [[2004]] Xipre ingresó na [[Xunión Europea]]. Sicasí, l'aplicamientu del acervu comunitariu llimítaselléndase a la estaya sur de la islla, hasta que se faiga la rexunificación.

Anguaño, el '''Partíu Progresista de los Trabayadores de Xipre''', nome del Partíu Comunista a partir de [[1941]] conocíu como '''AKEL''', gobierna el'l parllamentu. Siguen siendo partidarios de la rexunificación y de tar n'[[Europa]].

La islla pue dixebrase de [[norte]] a [[sur]], en cuatro estayes [[xeografía|xeográfiques]] desemeyaes: la rexón del monte ''Kyrenia'', que s'estiende a lo llargo de 160 km pela costa del norte y la [[península]] de [[Karpas]]; nel suroeste de la islla írguise la cordolera montañosa de ''Troodos'', qu'inclúi'l picu de mayor altor del país, el monte '''Olimpu''' o monte '''Troodos''' (1951 [[metru|m]]); ente estes dos estayes estiéndese la meseta '''Mesaoriana''', de 130 km de llargo y ente unos 25 y 50 km d'anchor, na que s'afayen les tierres más abondoses del país. Nel sureste estiéndese un altiplanu que qu'amiya selemente a midida que s'avera a les fértiles llanaes costeres. El [[clima]] ye [[mediterraneu]], con un promediupermediu de [[lluvia|lluvies]] 500mm [[añu|añales]], concentraes en gran midida nel [[iviernu]].

El [[branu]], en cambeucambéu, el clima ye esco y cada añu hai seca nos ríos. La [[temperatura]] medio añal ye de 19[[Celsius|°C]]. Los principales ríos ñacen nos montes de ''Troodos''. El más llargu ye'l ''Pedieos'', que percuerre haza l'[[este]] dica la desembocadura na baeda de ''Famagusta''. El ''Karyoti'' flúi haza l'[[oeste]] y el ''Kouris'' haza'l [[sur]]. Al rodiuAlredor de la novena parte de la [[superficie]] ta tapecida de viesques, especialmente nos montes y la rexón de ''Paphos''.

La migración ye un fenómenu común en Xipre, hasta l'estremu de qu'estímase que qu'hai tantos chipriotesxipriotes fuera de la islla comucomo dientru d'ella. Tanto la declaración d'independencia de [[1960]] como la invasión turca de [[1974]], prevocarenprovocaron folexadesfolexaes d'inmigrantes. Too ello, xunío a fautoresfactores como les perdes durante la guerra, y l'amenorgamientu de la natalidá, prevocóprovocó un descensu de la población al rodiu del 5% ente 1974 y 1977. Dende entóncenes sigui siendo numberosa la cantidá d'habitantes que dexen la islla a la gueta de trabayu, sobro tou dica l'Oriente PrósimuPróximu.

Predomina la mayoría griega, que prautica el [[cristianismu|cristianismu ortodoxu]]. En cambéu, los turcochipriotesturcoxipriotes son na so mayoría [[islam|musulmanes]] sunís. Hai tamién minoríes maronites, [[armenia|armenies]], [[catolicismu|católiques]] y [[anglicanismu|anglicanes]].

: {{commons|CyprusXipre\|Xipre}}

* [http://www.cyprus.gov.cy/ La páxina del Gobiernu de la República de Xipre] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100106033238/http://www.cyprus.gov.cy/portal/portal.nsf/dmlcitizen_en/dmlcitizen_en?OpenDocument |date=2010-01-06 }}(en turcu)

* [http://www.cips.com.cy Serviciu de prensa internacional de Xipre {{en}} y {{de}}] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170922014631/http://cips.com.cy/ |date=2017-09-22 }}

[[Categoría:ONUXipre| ]]