Horus

Horus ("l'eleváu") yera'l dios celeste na mitoloxía exipcia. Considerábase-y como'l iniciador de la civilización exipcia. Yera'l dios del cielu, de la guerra y de la caza.^{[ensin referencies]} El so nome exipciu yera Hor (Ḥr); Horus ye'l so nome helenizado (Ώρος). La deidá griega asociada foi Apolo Febo. Yera'l fíu de Isis y Osiris.

Horus
Información
Sexu	masculín
Conexones	Mitoloxía exipcia
Cónxuxe	Hathor
Padres	Osiris, Geb (es) y Ra (es) Isis y Nut (es)
Fíos	Quatre fills d'Horus (es) , Amset, Hapi (es) , Duamutef (en) , Qebehsenuf (es) y Ihi (es)
[editar datos en Wikidata]

Iconografía

Horus foi representáu como un ferre o un home con cabeza de ferre, cola Corona Doble. Tamién, como un discu solar con ales de ferre esplegaes, sobre les puertes y nes sales de los templos; y con forma d'esfinxe como Harmajis. El símbolu xeroglíficu del ferre posáu sobre una percha emplegar dende la dómina predinástica, pa representar la idea de dios.

Hor - Hur (Horus) en xeroglíficu

{{{3}}}

Historia

Horus yera yá conocíu en periodu predinástico. Yera un dios venceyáu a la realeza que tutelaba a los monarques tinitas, que'l so centro de cultu yera Hieracómpolis. Dende l'Imperiu Antiguu, el faraón ye la manifestación de Horus na tierra, anque al morrer va convertir en Osiris, y va formar parte del dios creador Ra. Mientres l'Imperiu Nuevu acomuñóse-y al dios Ra, como Ra-Horajti. Forma parte troncal de la Gran Enéada. Forma parte de la tríada osiriaca: Osiris, Isis y Horus.

Mitoloxía

Horus, nel so templu d'Edfu, con forma de ferre.

Según la mitoloxía heliopolitana (Heliópolis), Geb (la tierra d'Exiptu) y la so esposa y hermana Nut (el cielu), dan vida a dos varones, Osiris y Seth y a dos muyeres: Isis y Neftis. Osiris casóse con Isis, y Seth con Neftis. La lleenda da cuenta de los innumberables enfrentamientos ente Osiris y el so hermanu Seth. Gracies a un engañu, Seth llogra asesinar a Osiris, estazar en 14 partes y despinta los sos restos pa evitar qu'atopen el so cuerpu, tremándolos por tou Exiptu. La so muyer, Isis, enterada de lo asocedío, busca cada cachu, día y nueche, por tolos rincones d'Exiptu. Finalmente, Isis llogra recuperar tolos restos del so difuntu home Osiris. Isis utilizó los sos poderes divinos pa resucitar al so home Osiris, qu'a partir d'entós encargaríase de gobernar nel país de los muertos, la Duat.

Tamién, utilizando poderes divinos, Isis pudo concebir un fíu del resucitáu Osiris: a Horus. Al poco tiempu de nacer, Horus, fíu d'Osiris, foi escondíu pola so madre Isis y dexar al cuidu de Tot, dios de la sabiduría, que lo instruyó y crio hasta convertise nun escepcional guerreru. Al llegar a la mayoría d'edá, ayudáu polos Shemsu Hor lluchó contra Seth pa recuperar el tronu del so padre, asesináu por aquel. Seth quedó como'l dios del Alto Exiptu y Horus del Baxu Exiptu. Darréu Horus foi dios de too Exiptu, ente que Seth yera dios del desiertu y de los pueblos estranxeros. Esti mitu representa la llucha ente la fertilidá del valle del Nilu (Osiris) y la aridez del desiertu (Seth).

Más palantre dexó'l gobiernu a los reis míticos, denominaos Shemsu Hor, según la tradición.

Como dios solar, Horus defende la barca de Ra, cola ayuda de Seth, contra la gran culiebra Apep. Amás ye'l proteutor d'Osiris nel inframundu exipciu, o Duat. Mientres el xuiciu d'Osiris, según el Llibru de los Muertos, ye'l mediador ente'l fináu y Osiris.

Horus y Tutmosis III, como oferente. Templu de Hatshepsut. Deir el-Bahari.

Sincretismu

El so cultu afacer al mitu d'Osiris nun intentu de sincretismu relixosu, siendo munchos los dioses que s'encarnaron y fundieron con Horus en diverses llocalidaes exipcies.

Horus apaecía en munches formes, siendo representáu como:

Símbolu solar:

• Harmajis, Hor em ajet, "Horus nel horizonte", sol naciente acomuñáu con Jepri.
• Horjentijet, Hor jenti jet, "Sol de la mañana".
• Haractes, Hor ajti, "Horus nel horizonte", fundíu con Ra como Ra-Haractes, sol del mediudía.
  • Hor Iabti, "Horus d'oriente", asemeyáu a Haractes.

En Heliópolis, Jepri, Ra-Haractes y Atum son trés formes de la mesma divinidá que simbolicen el sol naciente, el del mediudía y el sol poniente.

Horus neñu:

• Harsiase, Har sa Aset, "Horus, fíu d'Isis" (y Osiris).
• Harsomtus, Hor sema tauy, "Horus, unificador de los Dos Tierres", renacíu de Hathor como fíu de Hathor y Horus en Edfú.
• Harpra, Har pa Ra, "Horus, el Sol" en Coptos.
• Panebtauy, Pa neb tauy, como fíu de Haroeris.
• Harpócrates, Hor pa Jard, "Horus el neñu", qu'asimiló a Harsiase y Harsomtus.
  • Ihy, asimiláu a Harsomtus y Harpócrates.

Horus adultu:

• Haroeris, Her Ur, "Horus el vieyu", "Horus el Grande", hermanu d'Osiris y Seth. Supremu dios del Alto Exiptu. Los sos diversos aspeutos yeren:
  • Horus Behedety, Hor Behutet, "El que ye Orixinariu de Behedet", veneráu en Edfu.
  • Horjenti-Irti, Hor ur jent ar ti, el "Señor de los sos güeyos".
  • Horsemsu, Hor Semsu, fíu de Nut; o de Isis y Osiris dientro del senu maternu de Nut.
  • Hormerty Hor Merty, "Horus el de los Dos Güeyos".
• Harendotes, Hor nedy her atef, "Horus, el vengador del so padre".
  • Hartomes, Hor tema a, otra forma de Harendotes.
• Hornejeny Hor Nejeny, "Horus, el que ye Orixinariu de Nejen".
• Horpanebtauy, Hor pa neb tau, "Horus, Señor de los dos Tierres".

Tamién como:

• Hor duat, "Horus de la Duat", "Señor de les estrelles circumpolares".
• Hor imy shenut, "El que ta en Shenuet".
• Hor hery uadyef, "Señor de los espíritus de Pe" (Buto).
• Horus Iunmutef, sacerdote nos ritos funerarios.

Amás foi acomuñáu a dos planetes, como:

• Hor up shet, Xúpiter.
• Hor p ka, Saturnu.

Templu de Horus en Edfu. Pilonos.

Templu de Horus en Edfu. Patiu.

Cultu

Conocíu dende la dómina predinástica, ye probable que'l so cultu tuviera orixe nel delta del Nilu anque foi veneráu en tou Exiptu con importantes templos en Hieracómpolis, Edfu y Letópolis.

Foi veneráu como:

• Harendotes Hor nedy her atef, en Hieracómpolis, Abidos, Letópolis, Buto y Panópolis.
• Harpócrates Har pa Jard, en Heliópolis, Edfu, Tebas, Coptos, Mendes, Hermontis y Atribis.
• Harpara Har pa Ra en Hermontis, Medamud y Coptos.
• Haroeris Her Ur, en Letópolis, Abidos, Panópolis, Kom Ombo y Kush.
• Harsiase Har sa aset, en Buto.
• Harsomtus Hor sematauy, en Dendera, Edfu y Heracleópolis.
• Horajty Hor ajty, en Heliópolis, Letópolis, Abu Simbel, El Derr, y Amada.
• Horbehedeti Hor Behedeti, en Edfu, Damanhur, Tell-Balamun, File, Mesen y Tanis.
• Horhekenu Hor Hekenu, identificáu con Nefertum, en Menfis y Bubastis.
• Horimyshenut Hor imy shenut, en Soagh, Dajla, Jarga, File, Qustul y Meroe.
• Hormenu Hor menu, en Letópolis.
• Hornebmesen Hor neb mesen, similar a Hor Behedety, en Buto y Mesen.
• Hornejeny Hor Nejeny, en Hieracómpolis.
• Horpanebtauy Hor Pa neb tauy, en Edfu.
• Hortehenu Hor Tehenu, nes zones estremeres con Libia.
• Jonsu Hor, en Tebas.

El so cultu estender pol Mediterraneu, como Harpócrates, venceyáu a la so madre la diosa Isis. Destaca la veneración alcanzada na Antigua Grecia, tantu na forma de ferre, como de neñu acompañáu de Isis, o como amuleto proteutor rellacionáu cola divinidá, el llamáu "Güeyu de Horus".

Epítetos

Tuvo los epítetos de:

• "L'Únicu nos altores"
• "L'eleváu"
• "El distante"
• "Señor del Cielu"
• "Señor de les estrelles circumpolares"

Nos tronos d'El Lisht apaez como «Horus, señor de Mesen» y «Horus de Behdet», o «el behdetita», en referencia a dos llocalidaes del baxu Exiptu.

Nomes teóforos

Dende la dómina predinástica incluyeron el so nome la mayoría de los faraones, formando parte del so titulatura como nome de Horus y nome de Hor-Nub.

Ver tamién

• Hadit
• Harpócrates
• Nome de Horus
• Nome de Hor-Nub
• Güeyu de Horus
• Estatua sedente de Pepy I con Horus

Enllaces esternos

• El xuiciu de Horus y Seth, por Francisco López, en egiptologia.org
• La vengación de Horus, por Francisco López, en egiptologia.org
• Horus, por Rosa Thode, en egiptologia.org
• Elisa Castel: Gran Diccionariu de Mitoloxía Exipcia, en egiptologia.com (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
• Ana Mª Vázquez, Horus, en uned.es. Archiváu 2021-03-07 en Wayback Machine

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Horus.

• Datos: Q84122
• Multimedia: Horus