Butanding

Butanding pigbidyo

An butanding (ingles, whale shark, Rhincodon typus) sarong klaseng sira' na konsideradong iyo na an pinakadakula asin ini minimidbid na sarong pating. Pigsasara' niya an saiyang pagkakan paagi sa pagbuka kan dakula niyang nguso.

An konpirmadong naisihan na pagkadakula nag'abot sa laba' na 12.65 metro (41.50 pie) na may gabat 21.5 tonelada (47,000 libra), dawa igwa pang mga inoosip na mas dakula pa kaini. An pating na ini, na burikbutikon iyo sana an myembro kan genus Rhincodon' asin kan saiyang pamilya, Rhincodontidae na nasa lindong kan subklaseng Elasmobranchii, sa laog kan klaseng Chondrichthyes.

An sirang ini nakukua sa mga tropikal asin mga maiimbong na dagat, asin nagbubuhay sa kahiwasan kan dagat na may lawig-buhay naabot 70ng taon. An species na ini nagpoon mabuhay kaidto pang 60 milyon na taon. Dawa kadakula an nguso, an butanding haros kinakakan sana mga plankton, mga tanom na mikroskopiko asin sarosaradit na hayop sa dagat.

An sugok kan butanding nahimsa sa laog mansana kan tulak kan inang butanding. Iyo na daa ini an pinakadakulang sugok sa mga sira. ^[1]

Etimolohiya

An species na ini nabisto kan madakop an sarong butanding 4.6 na metro (15.1 pie) an pagkalaba kan Abril 1828 duman sa Table Bay, South Africa. Si Andrew Smith, sarong doktor na militar kabali sa mga tropang Britanya nakabase sa Cape Town pinagladawan na gayo an saiyang hitsura kan taon 1829. Nagpaluwas siya nin libro dapit sa sira na ini kan taon 1849 na pigdetalye niyang marhay an hitsura kaini.

Sa relihiyon kan Byetnam, ini pigtitingag na sarong diyos-diyos, nagngangaran na "Ca Ong", na boot sabihon, "Kagurangnan na Sira".

Sa Mehiko asin sa dakul na parte kan Latin Amerika, an butanding inaapod na "pez dama" o "domino" huli sa mga burikbutik niya. Sa Aprika an mga apod kaini maladawan na gayo- "papa shillingi" sa Kenya, huli daa ta an Diyos nagdaklag nin mga shillings (mga sensilyo) sa sira asin an mga ini nagdurukot asin iyo na an mga burikbutik. Sa Madagaskar, inaapod ining "marokintana", na an kahulogan, "dakul na bitoon".

An mga taga-Java pigtotomoyan man an mga bitoon ta inapod man ninda an butanding na "geger lintang", o "mga bitoon sa likod" daa.

Proyekto sa eko-turismo

Sa Donsol, Sorsogon kan Filipinas bantogan nang gayo an butanding asin ipigtotolod ini bilang pangturistang atraksyon. Pigprograma kan gobyerno lokal na mapakarhay an pagdalan asin pagrani sa mga butanding sa kadagatan bilang proyektong eko-turismo. An mga butanding maboot asin bako lamang ma'olyas na hayop mala ta pwede ranihan asin hapiyapon. An sirang ini dayo asin hale pa sa hararayong dagat. Natipon ining dakul sa Donsol poon Nobyembre abot Mayo na noto'dan man kan mga turista na magroso' sa siring na panahon sa pagdalan kan mga maboot na sira.

Bago naglaog an gobyerno lokal asin naki-aram sa pagligtas sa butanding na dai mapuho kan mga parasira, an sira na ini namiligro na maubos sa kadagatan kan Sorsogon. An sira na ini binabakal kan mga Intsik na mga taga-Taiwan ta pigtutubod na delicacy asin pampagana sa sex asin an naggugurang nang butanding (mga 30 anyos edad) nagkakahalaga nin Php 400,000. An laman kaini nagprepresyong HK$500 o Php 1,700 an kilo.^[2]