Род (біялогія)

The various levels of the scientific classification system.

---

Іерархія біялагічнай сістэматыкі васьмі асноўных таксонамічных рангаў. Прамежкавыя катэгорыі не паказаны

Род (лац.: genus, мн. л. genera, ад стар.-грэч.: γένος) — адзін з асноўных рангаў іерархічнай класіфікацыі ў біялагічнай сістэматыцы.

Род аб’ядноўвае роднасныя віды жывёл або раслін. Больш агульная ступень сістэматыкі — трыба і сямейства.

Напрыклад, род матылькоў Pieris (Pieris) — адзін з многіх родаў сямейства бялянак (Pieridae). У сваю чаргу, род Pieris (Pieris) складаецца з мноства відаў, адзін з іх — Капусніца, або Бялянка капусная (Pieris brassicae).

Па колькасці відаў, якія ў яго ўваходзяць, род можа быць:

• політыпным — якія змяшчае вялікую колькасць відаў,
• алігатыпным — якія змяшчае невялікую колькасць відаў,
• монатыпным — якія змяшчае адзін від.

Навуковая назва роду

Навуковая назва роду ўнінаміяльная, то-бок складаецца з аднаго слова. Кодэксы біялагічнай наменклатуры патрабуюць, каб слова было па форме лацінскім, то-бок напісана літарамі лацінскага алфавіту і падпарадкоўвалася правілам лацінскай граматыкі. Назва роду разглядаецца як назоўнік адзіночнага ліку і пішацца з вялікай літары. Іншых абмежаванняў няма, таму назвай роду можа быць як слова, запазычанае з класічнай лаціны (напрыклад, назва роду ліс — Vulpes), так і лацінізаванае слова з кожнай мовы (найчасцей са старажытнагрэчаскай). Нярэдка назвай роду ёсць слова ўтворанае ад прозвішча або імя (напрыклад, назва роду кветкавых раслін Linnaea — ад аднаго з варыянтаў прозвішча Карла Лінея, Linnaeus).

Ад асновы радавой назвы ўтвараюцца назвы таксонаў групы сямейства (трыбы, сямейства і вытворныя ад іх рангі).

Утварэнне і ўжыванне родавых назваў вызначаны правіламі, зафіксаванымі ў міжнародных кодэксах батанічнай і заалагічнай наменклатуры і падобных ім кодэксах наменклатуры бактэрый і вірусаў.

Межы дзеяння кодэксаў склаліся гістарычна і не адлюстроўваюць сучасных уяўленняў пра класіфікацыю. Напрыклад, назвы грыбоў і лішайнікаў рэгулюе кодэкс батанічнай наменклатуры, хоць грыбы і лішайнікі цяпер не ўваходзяць у склад таксону Расліны.

Гібрыдны род

Гібрыдны род — умоўнае назва, якое пазначае сукупнасць гібрыдаў, якія адносяцца да двух родаў (часам да большай колькасці родаў).

Назвы гібрыдных родаў павінны пачынацца са знака × (знака множання, знака гібрыднага паходжання). Гэтыя назвы могуць утварацца двума спосабамі:

• у выглядзе сціснутай формулы; напрыклад, ×Amarine [= Amaryllis × Nerine]
• ад лацінізаваных прозвішч або імёнаў праз дадаванне да іх -ara; напрыклад, ×Vuylstekeara [= Cochlioda × Miltonia × Odontoglossum]

Аманімія

У межах юрысдыкцыі кожнага з біялагічных наменклатурных кодэксаў родавыя назвы не павінны паўтарацца (быць амонімамі). Гэта значыць, што назвы двух розных родаў раслін не могуць быць аднолькавымі, як і назвы двух розных родаў жывёл (але назва роду расліны і назва роду жывёлы могуць супадаць — і такіх супадзенняў налічваецца некалькі дзясяткаў).

Пры выяўленні таксанамічных амонімаў прымаюць меры да іх ліквідацыі, сутнасць якіх у тым, што сапраўднай назвай прызнаецца старэйшы амонім (той, які апублікаваны раней), а малодшыя амонімы замяняюць.

Літаратура

• Джеффри, Чарлз. Биологическая номенклатура: Пер. с англ. — М.: Мир, 1980. — С. 16, 17, 25.
• Марков А. В. Возвращение Чёрной Королевы, или закон роста средней продолжительности существования родов в процессе эволюции Архівавана 14 кастрычніка 2012. // Журнал общей биологии, 2000, 61/4: 357—370.
• Сытин А. К. О категории рода в ботанике XVIII века: Линней и его оппоненты // Труды зоологического института РАН. Приложение №1. — 2009. — С. 79—86.

Спасылкі

• International codes of Botanical Nomenclature: Saint-Louis Code, 2000 Архівавана 12 снежня 2002., Vienna Code, 2006(англ.) Праверана 18 жніўня 2008 г.
• International Code of the Zoological Nomenclature (4-е выданне, 2000) Архівавана 22 жніўня 2006.(англ.) Праверана 18 жніўня 2008 г.
• International Code of Nomenclature of Бактэрыі (1990)(англ.) Праверана 18 жніўня 2008 г.
• The International Code of Virus and Classification Nomenclature (2002) Архівавана 16 верасня 2011.(англ.) Праверана 18 жніўня 2008 г.

Гл. таксама

• Бінамінальная наменклатура
• Абазначэнні, якія выкарыстоўваюць у назвах таксонаў
• Рангі паміж родам і відам
• Роды раслін, названыя ў гонар людзей