Электрамагнітнае выпраменьванне

Электрамагнітнае выпраменьванне
Першаадкрывальнік	Генрых Герц
Дата адкрыцця	13 лістапада 1886
Аб’яднанне	спіс у кваліфікатарах[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Электрадынаміка

Электрычнасць · Магнетызм Электрастатыка Закон Кулона Тэарэма Гауса Электрычны дыпольны момант Электрычны зарад Электрычная індукцыя Электрычнае поле Электрастатычны патэнцыял Магнітастатыка Закон Біё — Савара — Лапласа Закон Ампера Магнітны момант Магнітнае поле Магнітны паток Электрадынаміка Вектарны патэнцыял Электрычны дыполь Патэнцыялы Ліенара — Віхерта Сіла Лорэнца Ток зрушэння Уніпалярная індукцыя Ураўненні Максвела Электрычны ток Электрарухальная сіла Электрамагнітная індукцыя Электрамагнітнае выпраменьванне Электрамагнітнае поле Электрычны ланцуг Закон Ома Правілы Кірхгофа Індуктыўнасць Радыёхвалявод Рэзанатар Электрычная ёмістасць Электрычная праводнасць Электрычнае супраціўленне Электрычны імпеданс Каварыянтная фармулёўка Тэнзар электрамагнітнага поля Тэнзар энергіі-імпульсу 4-патэнцыял 4-ток Вядомыя вучоныя Генры Кавендыш Майкл Фарадэй Андрэ Мары Ампер Густаў Роберт Кірхгоф Джэймс Клерк Максвел Генрых Рудольф Герц Альберт Абрахам Майкельсан Роберт Эндрус Мілікен

Электрамагні́тныя хва́лі (ці электрамагні́тнае выпраме́ньванне) — узбурэнні (ваганні) электрамагнітнага поля, якія распаўсюджваюцца ў прасторы з канечнай скорасцю (гл. фазавая скорасць).

Існаванне электрамагнітных хваль прадказаў М. Фарадэй у 1832, Дж. К. Максвел у 1865 тэарэтычна даказаў, што электрамагнітныя ваганні распаўсюджваюцца ў вакууме са скорасцю святла, а Г. Герц у 1888 эксперыментальна пацвердзіў іх існаванне.

Электрамагнітныя хвалі, акрамя некаторых спецыяльных выпадкаў, — папярочныя хвалі: у кожным пункце поля электрамагнітнай хвалі вектары напружанасці электрычнага поля ${\vec {E}}$ і магнітнай індукцыі ${\vec {B}}$ узаемаперпендыкулярныя, і плоскасці іх ваганняў перпендыкулярныя да напрамку скорасці іх распаўсюджвання.

Скорасць распаўсюджання электрамагнітных хваль (скорасць святла) залежыць ад асяроддзя. У вакууме яна складае 299 792 458 м/с.

Заканамернасці ўзнікнення і распаўсюджвання электрамагнітных хваль апісваюцца ўраўненнямі Максвела.

Найважнейшай характарыстыкай электрамагнітнага выпрамянення з’яўляецца яго частата. У залежнасці ад частаты ваганняў (або даўжыні хвалі ў вакууме) адрозніваюць: аптычнае выпрамяненне, гама-выпрамяненне, радыёхвалі і інш. (гл. шкала электрамагнітных хваль).

Перанос энергіі электрамагнітнай хвалі характарызуецца вектарам Пойнтынга.

На мяжы падзелу двух асяроддзяў адбываецца адбіццё і пераламленне электрамагнітных хваль, а пры іх распаўсюджванні ў асяроддзі магчымы з’явы дысперсіі, дыфракцыі, інтэрферэнцыі, а таксама паглынання і рассеяння хваль.

Шкала электрамагнітных хваль

Назва дыяпазона		Даўжыня хвалі, λ	Частата, ν	Крыніцы
Радыёхвалі	Звышдоўгія	больш за 10 км	менш за 30 кГц	Атмасферныя і магнітасферныя з’явы. Радыёсувязь.
	Доўгія	10 км — 1 км	30 кГц — 300 кГц
	Сярэднія	1 км — 100 м	300 кГц — 3 МГц
	Кароткія	100 м — 10 м	3 МГц — 30 МГц
	Ультракароткія	10 м — 1 мм	30 МГц — 300 ГГц
Інфрачырвонае выпраменьванне		1 мм — 780 нм	300 ГГц — 429 ТГц	Выпраменьванне малекул і атамаў пры цеплавых і электрычных уздзеяннях.
Бачнае выпраменьванне		780—380 нм	429 ТГц — 750 ТГц
Ультрафіялетавае выпраменьванне		380 нм — 10 нм	7,5×1014 Гц — 3×1016 Гц	Выпраменьванне атамаў пад уплывам паскораных электронаў.
Рэнтгенаўскае выпраменьванне		10 нм — 5 пм	3×1016ГЦ — 6×1019 Гц	Атамныя працэсы пры ўздзеянні паскораных зараджаных часціц.
Гама-выпраменьванне		менш за 5 пм	больш за 6×1019 Гц	Ядзерныя і касмічныя працэсы, радыеактыўны распад.

Літаратура

• Электрамагнітныя хвалі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. С. 88.
• Шкала электрамагнітных хваль // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. С. 419.
• Электрические колебания // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Горелик Г. С. Колебания и волны. 2 изд. М., 1959.
• Крауфорд Ф. Волны: Пер. с англ. 3 изд. М., 1984.
• Рабинович М. И., Трубецков Д. И. Введение в теорию колебаний и волн. 2 изд. М., 1992.

Спасылкі

• Электромагнитные волны — артыкул з Фізічнай энцыклапедыі