Labyrinthodontia — група вымерлых драпежных земнаводных, якія былі асноўнымі кампанентамі экасістэм у познім палеазою і раннім мезазоі. Традыцыйна мела ранг падкласа; у сучаснай літаратуры часта разглядаецца як безрангавае і нефармальнае аб’яднанне ў сувязі з парафілетычнасцю[1].
Labyrinthodontia квітнелі на працягу больш за 200 мільёнаў гадоў. І хоць розныя віды істотна адрозніваліся адзін ад аднаго, усё ж можна вылучыць некаторыя іх агульныя рысы:
Папярочны зрэз зуба Labyrinthodontia
Лабірынтападобныя ўзоры на папярочным зрэзе зуба, якія прадстаўляюць сабой складкі дэнціну, — адкуль і назва групы[1].
Масіўны дах чэрапа, з адтулінамі толькі для ноздраў, вачэй і цемяннога вока, падобны па будове на характэрны анапсідам. За выключэннем позніх рэптылападобных формаў, лабірынтадонты мелі даволі плоскі чэрап з моцна развітымі скурнымі акасцяненнямі, які і даў групе ранейшае імя «стэгацэфалы»[1].
Вушныя выразкі за кожным вокам у задняй частцы чэрапа. Для прымітыўных формаў гэта можа азначаць наяўнасць пырскальнікаў, а для больш прагрэсіўных — барабанных перапонак.
Складаныя пазванкі, якія складаюцца з чатырох элементаў: інтэрцэнтра, двух плеўрацэнтраў і дугі пазванка. Памеры элементаў істотна адрозніваюцца ў залежнасці ад віду.
Па будынку Labyrinthodontia ў цэлым падобныя на земнаводных. Яны былі каротканогімі і ў асноўным з буйнымі галовамі, з умерана кароткімі або доўгімі хвастамі[2]. Чарапы Labyrinthodontia былі масіўнымі. Шырокая галава і кароткая шыя, магчыма, былі вынікам абмежаванняў дыхання[3]. Пазванкі былі складанымі і не асабліва трывалымі, складаліся з шматлікіх, часта дрэнна акасцянелых элементаў[1].
Labyrinthodontia трапіла ў няміласць у апошніх сістэматыках, таму што яна з’яўляецца парафілетычнай: група не ўключае ўсіх нашчадкаў іх апошняга агульнага продка. Традыцыйная класіфікацыя:[1]
Ніжэй прыводзіцца прапанаванае эвалюцыйнае дрэва Labyrinthodontia з Colbert 1969 і Caroll 1997[4][5]. Пункцірныя лініі паказваюць адносіны, якія звычайна адрозніваюцца паміж аўтарамі:
↑ абвгдParsons, Alfred Sherwood Romer, Thomas S. (1986). The vertebrate body (6th ed.). Philadelphia: Saunders College Pub. ISBN978-0-03-910754-3.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
↑Clack, J. A. (2002): Gaining ground: the origin and evolution of tetrapods. Indiana University Press, Bloomington, Indiana. 369 pp
Burmeister, H. (1850): Die Labyrinthodonten aus dem Saarbrücker Steinkohlengebirge, Dritte Abtheilung: der Geschichte der Deutschen Labyrinthodonten Archegosaurus. Berlin: G. Reimer, 74 pp.
A. S. Romer (1947): Review of the Labyrinthodontia. Bulletin of the Museum of Comparative Zoology no 99 (1): pp 1-368
Основы палеонтологии : Справочник для палеонтологов и геологов СССР : в 15 т. / гл. ред. Ю. А. Орлов. — М. : Наука, 1964. — Т. 12 : Земноводные, пресмыкающиеся и птицы / под ред. А. К. Рождественского, Л. П. Татаринова. — С. 64. — 724 с. — 3000 экз.
Warren (1991). «An Early Cretaceous labyrinthodont». Alcheringa: An Australasian Journal of Palaeontology. 15 (4): 327—332. doi:10.1080/03115519108619027
Hildebrand, M. & G. E. Goslow, Jr. Principal ill. Viola Hildebrand. (2001). Analysis of vertebrate structure. New York: Wiley. p. 429. ISBN 978-0-471-29505-1.
Allaby M. Labyrinthodontia // Oxford Dictionary of Zoology. — Oxford University Press, 2003. — P. 285. — 597 p. — ISBN 9780198607588.
Laurin, M. (2004). «The Evolution of Body Size, Cope’s Rule and the Origin of Amniotes». Systematic Biology. 53 (4): 594—622. doi:10.1080/10635150490445706
Benton, Michael J. Vertebrate palaeontology. — 3rd ed.. — Oxford: Blackwell Science, 2004. — ISBN 978-0-632-05637-8.
