Impalaeriezh santel roman german : diforc'h etre ar stummoù

bro istorel
Deiziad krouiñ	2 C'hwe 962, 25 Kzu 800
Anv er yezh a orin	Sacrum Imperium Romanum
Anv berr	HRR, SER, HRE, SRI, SŘŘ
Relijion	Iliz katolik roman, Luteriegezh, Kalvinouriezh
Perzhiad e	Franco-Spanish War, Siege of Vienna, Battle of Rakovník
Anvet diwar	Impalaeriezh roman
Den e penn an aozadur	Impalaer roman germanek
Kan broadel	Gott erhalte Franz den Kaiser
Kevandir	Europa
Daveennoù douaroniel	50°5′29″N 14°25′20″E
Renad politikel	elective monarchy, federal monarchy
Office held by head of state	Impalaer roman germanek
Korf lezenniñ	Imperial Diet
Moneiz	ducat
A zo stok ouzh	Republik an Div Vroad, Kingdom of Hungary, Rouantelezh Bro-C'hall
Raklec'hiet gant	Middle Francia, Frankia ar Reter, Kingdom of Germany
Bet erlec'hiet gant	Kengevread ar Roen, Rouantelezh Prusia, Impalaeriezh Aostria
Erlec'hiañ a ra	Kingdom of Germany, Frankia ar Reter
Deiziad divodañ	6 Eos 1806
Relijion ofisiel	Iliz katolik roman, Luteriegezh, Kalvinouriezh, Katoligiezh
Rummad evit ar c'hartennoù	Category:Maps of the Holy Roman Empire

Merdeiñ etreoberiat en istor

← Kemm kent

Endalc’h diverket Danvez ouzhpennet

GweletWikitestenn

Inline

Stumm red eus an 16 Her 2023 da 09:17

An Impalaeriezh santel roman german (alamaneg: Heiliges Römisches Reich pe e latin:Sacrum Imperium Romanum) a oa anv ofisiel an tolpad broioù dindan an Impalaer roman german- (römisch-deutscher Kaiser) adalak ar grennamzer izel betek 1806 pa voe diskaret gant Napoleone Buonaparte. Dont a ra an anv a zeu eus an hoalad karolingat dre e impalaered, ar re-se a c'halle adsevel an Impalaeriezh roman diskaret abaoe ar Vvet kantved met en un doare kristen, setu perak e bet perzheget hennezh "sacrum" pe "heiliges", da lavaret eo: renet gant youl Doue (an doue kristen).

Savet e voe a-hed an impalaeriezh a-hed an Xvet kantved dindan tierniezh an Ottoned é diribin eus ar c'harolingien Frankia ar Reter. Gant ar gurunidigezh Otto Iañ d'an 2 c'hwevrer 962 e Roma e kadarnaas ar mennozh adneveziñ an impalaeriezh roman en-dro. Da gentañ e voa anvet Regnum Teutonicum betek 1184 pa voe krouet an titl a-vremañ. Anvet e veze Nationis Germanicae, pe deutscher Nation e alamaneg. Hennezh a chomas un impalearezh hag e tolpe un toullad rouantelezhigoù bras ha bihan gant pobloù mui-pe-vui disheñvel, e giz-se ne yeas james an impaleareh da vout ur stad unvanet ha kompezet penn-da-benn evel e Frañs.

Da vare he distruj e oa enni an darn vrasañ eus Alamagn, Tchekia, Aostria, Liechtenstein, Slovenia, Belgia, Luksembourg, un tamm mat eus Polonia hag un darn eus an Izelvroioù, ha darnoù eus Bro-C'hall, Italia, Suis.

Anvioù

En alamaneg e veze graet Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation anezhi.
E latin e oa Sacrum Romanorum Imperium Nationis Germanicæ, da lavaret eo an impalaeriezh santel roman ar vroad c'herman.
Ar Reich Kentañ a vez graet anezhi ivez.
Ar ger santel ne deuas dezhañ nemet en amzer Barbarossa e 1157.

Tiriad

Ne oa ket stabil gorread an impalaeriezh-se pa oa Alamagn hag Aostria a oa an ahelioù anezhi. E-pad pell e voe enni douaroù Frankia ar Reter hag Italia an Hanternoz, a-raok ma voent distaget diouti.

Istor

Tachennad ma en em astenne an Impalaeriezh santel roman german warno betek 1630.

Dont a reas war-lerc'h disrann Impalaeriezh ar C'hornôg, a oa bet savet gant ar Garolingidi, hag a voe diskaret e 924. Dre ma felle d'he renerien adsevel an Impalaeriezh roman eo e oa bet lakaet ar ger-se en hec'h anv. Miret e voe ar ger gant an impalaeriezh nevez.
Adsavet e voe an impalaeriezh pa voe kurunennet Odon Iañ evel impalaer e 962.
Anvet e voe an impalaeriezh "Regnum Teutonicorum" (Rouantelezh an Alamaned) a-wechoù ha "Renovatio regni Francorum" (Nevezadur rouantelezh ar Franked) ivez, evel ma veze skrivet gant an impalaer Herri II war e siell.
Dont a ra ar ger Teuton eus ur ger kar d’hon ger « tud », ha reiñ a raio diwezhatoc’h ar ger alamanek « Deutsch ».
Voltaire a lavare ne oa ket ar stad-se « na Santel, na Roman, nag un Impalaeriezh »^[1].

Pazennoù savidigezh an impalaeriezh

Kein ul levr en XI^vet kantved, arz otonian

Ar briñsed-dilennerien

Ar c'hêrioù dieub

Ardamezioù ar broioù a yae d'ober an Impalaeriezh, dindan divaskell an erer impalaerel daoubennek.
*David de Negker, Augsburg, 1510.*

Dugelezhioù o vont da vruzun

An ensavadurioù anezhi

Levrioù

Heinrich August Winkler, Der lange Weg nach Westen, Vol. 1: Deutsche Geschichte vom Ende des Alten Reiches bis zum Ende der Weimarer Republik, ISBN 3-406-46001-1, p. 5.
The Holy Roman Empire by James Bryce ISBN 0-333-03609-3

Liammoù diavaez

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

An Impalaeriezh santel roman german

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Pennad kar

Listenn an Impalaered santel roman

Notennoù

↑ Ce corps qui s'appelait et qui s'appele encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire, Essai sur les moeurs, Voltaire [1]

[1] Ce corps qui s'appelait et qui s'appele encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire, Essai sur les moeurs, Voltaire [1]

[1]

@@ Linenn 1: / Linenn 1: @@
+{{databox}}
-An '''Impalaeriezh santel roman german''' a zo bet un tolpadur politikel, enni [[stad]]où a bep seurt, bras ha bihan, e [[Kornôgeuropa]] hag e Kreizeuropa, adalek ar [[Krennamzer|Grennamzer]], e [[962]], betek [[1806]] pa voe diskaret gant [[Napoleone Buonaparte]]. Padout a reas tost da 900 vloaz eta.
+An '''Impalaeriezh santel roman german''' ([[alamaneg]]: ''Heiliges Römisches Reich'' pe e [[latin]]:''Sacrum Imperium Romanum'') a oa anv ofisiel an tolpad broioù dindan an Impalaer roman german- (''römisch-deutscher Kaiser'') adalak ar [[Krennamzer|grennamzer]] izel betek 1806 pa voe diskaret gant [[Napoleone Buonaparte]].
+Dont a ra an anv a zeu eus an hoalad [[Karolingidi|karolingat]] dre e impalaered, ar re-se a c'halle adsevel an [[Impalaeriezh roman]] diskaret abaoe ar Vvet kantved met en un doare [[Kristeniezh|kristen]], setu perak e bet perzheget hennezh "''sacrum''" pe "''heiliges''", da lavaret eo: renet gant youl Doue (an [[doue]] kristen).
+Savet e voe a-hed an impalaeriezh a-hed an Xvet kantved dindan [[tierniezh]] an Ottoned é diribin eus ar c'harolingien [[Frankia ar Reter]]. Gant ar gurunidigezh [[Otto Iañ (impalaer santel)|Otto Iañ]] d'an 2 c'hwevrer 962 e [[Roma]] e kadarnaas ar mennozh adneveziñ an impalaeriezh roman en-dro. Da gentañ e voa anvet ''Regnum Teutonicum'' betek 1184 pa voe krouet an titl a-vremañ. Anvet e veze ''Nationis Germanicae'', pe ''deutscher Nation'' e alamaneg. Hennezh a chomas un impalearezh hag e tolpe un toullad rouantelezhigoù bras ha bihan gant pobloù mui-pe-vui disheñvel, e giz-se ne yeas james an impaleareh da vout ur [[stad]] unvanet ha kompezet penn-da-benn evel e [[Bro-C'hall|Frañs]].
 Da vare he distruj e oa enni an darn vrasañ eus [[Alamagn]], [[Tchekia]], [[Aostria]], [[Liechtenstein]], [[Slovenia]], [[Belgia]], [[Luksembourg (bro)|Luksembourg]], un tamm mat eus [[Polonia]] hag un darn eus an [[Izelvroioù]], ha darnoù eus [[Bro-C'hall]], [[Italia]], [[Suis]].
-Graet e veze eus an impalaer en Europa « Impalaer roman-alaman » (en [[alamaneg]] : römisch-deutscher Kaiser).
-Kemm zo bet e gorread an  Impalaeriezh santel a-hed ar bloavezhioù , en-dro da Alamagn ha da  Aostria a vremañ, ha pellamzer eo bet [[Frankia ar Reter]] ha [[Norzhitalia]] enni.
-<!--
-Il est l'héritier de l'Empire d'Occident des Carolingiens qui avait disparu en 924. Ce dernier prétendait lui-même restaurer l'Empire romain, ce qui justifie le terme romain dans son intitulé. Cependant Henri II fera graver dans son sceau : « Renovatio Regni Francorum » (« Rénovation du Royaume des Francs »). Et l'Empire, en son ensemble, est parfois appelé Imperium Teutonicorum, empire (ou règne) des Teutons, « Teut~on » étant pour cette époque une variante-déformation de ce qui deviendra le terme allemand actuel « Deut~sch ».
-Cet empire apparaît avec le couronnement impérial d'Othon Ier le 2 février 962. En 982, Othon II, son fils prend le titre d'Imperator Romanorum (« empereur des Romains »). Henri II est sacré Rex Romanorum (« roi des Romains ») en 1014. Au XIIe siècle on parle déjà du Saint-Empire (terme attesté à partir de 1157) qui devient en 1254 Saint-Empire romain pour aboutir à sa forme finale à la fin du XVe siècle (terme attesté de façon certaine à partir de 1512).
-Après le Recès d'Empire de 1803, la formation de la Confédération du Rhin en 1806, l'empereur François II dépose le titre impérial sous la pression d’un ultimatum de Napoléon Ier[1], et l'Empire est dissous.
--->
 == Anvioù ==
@@ Linenn 20: / Linenn 11: @@
 * E [[latin]] e oa ''Sacrum Romanorum Imperium Nationis Germanicæ'', da lavaret eo an ''[[impalaeriezh]] santel roman ar [[broad|vroad]] [[german|c'herman]]''.
 * Ar [[Reich Kentañ]] a vez graet anezhi ivez.
-* Ar ger santel ne deuas dezhañ nemet en amzer [[Barbarossa]] e 1157.
+* Ar ger santel ne deuas dezhañ nemet en amzer [[Friedrich Iañ Barbarossa|Barbarossa]] e 1157.
+== Tiriad ==
+Ne oa ket stabil [[gorread]] an impalaeriezh-se pa oa [[Alamagn]] hag [[Aostria]] a oa an [[ahel]]ioù anezhi. E-pad pell e voe enni douaroù [[Frankia ar Reter]] hag [[Italia]] an Hanternoz, a-raok ma voent distaget diouti.
-== He zachenn ==
-Ne oa ket stabil [[gorread]] an impalaeriezh-se pa oa [[Alamagn]] hag [[Aostria]] a oa an [[ahel]]ioù anezhi.
-E-pad pell e voe enni douaroù [[Frankia ar Reter]] hag [[Italia]] an Hanternoz, a-raok ma voent distaget diouti.
 == Istor ==
+[[Restr:Holy Roman Empire ca.1600.svg|thumb|upright 1.4|Tachennad ma en em astenne an Impalaeriezh santel roman german warno betek 1630.]]
-* Dont a reas war-lerc'h disrann [[Impalaeriezh ar C'hornôg]], a oa bet savet gant ar [[Karolingidi|Garolingidi]], hag a voe diskaret e [[924]]. Dre ma felle d'he renerien adsevel an [[Impaleriezh roman]] eo e oa bet lakaet ar ger-se en hec'h anv. Miret e voe ar ger gant an impalaeriezh nevez.
+* Dont a reas war-lerc'h disrann [[Impalaeriezh ar C'hornôg]], a oa bet savet gant ar [[Karolingidi|Garolingidi]], hag a voe diskaret e [[924]]. Dre ma felle d'he renerien adsevel an [[Impalaeriezh roman]] eo e oa bet lakaet ar ger-se en hec'h anv. Miret e voe ar ger gant an impalaeriezh nevez.
 * Adsavet e voe an impalaeriezh pa voe kurunennet [[Odon Iañ (impalaer german)|Odon Iañ]] evel impalaer e [[962]].
 * Anvet e voe an impalaeriezh ''"Regnum Teutonicorum"'' (''Rouantelezh an Alamaned'') a-wechoù ha "Renovatio regni Francorum" (''Nevezadur rouantelezh ar [[Franked]]'') ivez, evel ma veze skrivet gant an impalaer [[Herri II]] war e siell.
-[[Skeudenn:Holyromanempire.png|thumbnail|300px|Tachennad ma en em astenne an Impaleriezh santel roman german warno betek 1630.]]
 * Dont a ra ar ger ''Teuton'' eus ur ger kar d’hon ger ''« tud », '' ha reiñ a raio diwezhatoc’h ar ger alamanek « Deutsch ».
+* [[Voltaire]] a lavare ne oa ket ar stad-se « na Santel, na Roman, nag un Impalaeriezh »<ref>''Ce corps qui s'appelait et qui s'appele encore le saint empire romain n'était en aucune manière ni saint, ni romain, ni empire'', Essai sur les moeurs, Voltaire [http://books.google.fr/books?id=EglEAAAAYAAJ&pg=PA248&lpg=PA248&dq=Ce+corps+qui+s'appelait+et+qui+s'appelle+encore+le+saint+empire+romain+Voltaire&source=bl&ots=7E0vnyVn63&sig=ZyYy9EvDlxDASt-qmFGgqFMndrM&hl=fr&sa=X&ei=wwE9VObmG46_PP2_gYAI&ved=0CCcQ6AEwAQ#v=onepage&q=248&f=false]</ref>.
-* [[Voltaire]] a lavare ne oa ket ar stad-se « na Santel, na Roman, nag un Impalaeriezh » .
-** E-barzh ar gont-se e ranker lavarout n’eo ket [[Frañs]] [[Bro-Frañs]] ivez, peogwir e vank dezhi un tamm mat eus douar ar [[Franked]] kozh, en [[Alamagn]] ha [[Belgia]], ha diouzh klevout [[teod]]où fall zo, er c'hantved tremen ([[François Mitterrand]], Le coup d’état permanent) pe hiriv an deiz, n’eo ket ur [[republik]] ivez (hep menegiñ gwirionez ar gerioù-stur evel [[Liberté, Egalité, Fraternité]]).
 === Pazennoù savidigezh an impalaeriezh ===
-[[Skeudenn:Reliure.jpg|thumbnail|Kein ul levr en {{XIvet kantved}}, arz [[otonian]]]]
+[[Restr:Reliure.jpg|thumbnail|Kein ul levr en {{XIvet kantved}}, arz [[otonian]]]]
 === Ar briñsed-dilennerien ===
-[[Skeudenn:Albrecht Altdorfer 044.jpg|thumb|250px|right|An erer, arouez an Impalaeriezh]]
+[[Restr:Albrecht Altdorfer 044.jpg|thumb|upright 1.2|An erer, arouez an Impalaeriezh]]
 === Ar c'hêrioù dieub ===
-[[Skeudenn:Quaterionenadler David de Negker.jpg|thumb|right|400px|Ardamezioù ar broioù a yae d'ober an Impalaeriezh Représentation, dindan divaskell an erer imalaerel daoubennek.<br />''David de Negker, [[Augsburg]], [[1510]].]]
+[[Restr:Quaternion Eagle by Jost de Negker.jpg|thumb|right|400px|Ardamezioù ar broioù a yae d'ober an Impalaeriezh, dindan divaskell an erer impalaerel daoubennek.<br />''David de Negker, [[Augsburg]], [[1510]].]]
 === Dugelezhioù o vont da vruzun ===
-[[Skeudenn:Reichskarte1705.jpg|300px|Right|thumb|Kartenn an Impalaeriezh en 1705]]
+[[Restr:Reichskarte1705.jpg|thumb|upright 1.4|Kartenn an Impalaeriezh en 1705]]
 == An ensavadurioù anezhi ==
-[[Skeudenn:Holy Roman Empire crown dsc02909.jpg|thumb|Kurunenn an Impalaeriezh Santel]]
+[[Restr:Holy Roman Empire crown dsc02909.jpg|thumb|Kurunenn an Impalaeriezh Santel]]
-== Pennad kar ==
-* [[Listenn an Impalaered santel roman]]
 == Levrioù ==
@@ Linenn 76: / Linenn 42: @@
 * [http://www.orteliusmaps.com/book/ort56.html 1570 Kartenn an Impalaeriezh santel roman german gant banniel an erer daoubennek]
 * [http://www.zum.de/whkmla/military/germany/milxhrempire.html Listenn ar brezelioù graet gant an Impalaeriezh santel roman german]
-* [http://www.mgh-bibliothek.de/lexikothek/reich2.html Deutschland beim Tode Kaiser Karls IV. 1378 (Impalaeriezh santel roman german da goulz marv an impalaer Karl IV.) tapet diwar "Meyers Kleines Konversationslexikon in sechs Bänden. Bd. 2. Leipzig u. Wien : Bibliogr. Institut 1908", kartenn ebarzhet war-lerc'h ar bajenn 342]
+* [https://web.archive.org/web/20181004204614/http://www.mgh-bibliothek.de/lexikothek/reich2.html Deutschland beim Tode Kaiser Karls IV. 1378 (Impalaeriezh santel roman german da goulz marv an impalaer Karl IV.) tapet diwar "Meyers Kleines Konversationslexikon in sechs Bänden. Bd. 2. Leipzig u. Wien : Bibliogr. Institut 1908", kartenn ebarzhet war-lerc'h ar bajenn 342]
+== Pennad kar ==
+* [[Listenn an Impalaered santel roman]]
+==Notennoù==
+{{Daveoù}}
 [[Rummad:Istor Alamagn]]
 [[Rummad:Istor Aostria]]
 [[Rummad:Impalaeriezh Santel Roman]]
-{{Liamm PuB|de}}
-{{Liamm PuB|es}}
-{{Liamm PuB|fr}}
-{{Liamm PuB|ru}}
-[[af:Heilige Romeinse Ryk]]
-[[als:Heiliges Römisches Reich]]
-[[an:Sacro Imperio Román Chermanico]]
-[[ang:Hāliȝ Rōmānisc Rīce]]
-[[ar:الإمبراطورية الرومانية المقدسة]]
-[[arz:الامبراطوريه الرومانيه المقدسه]]
-[[az:Müqəddəs Roma İmperiyası]]
-[[bar:Heiligs Römischs Reich Daitscha Nazion]]
-[[bat-smg:Švėntuojė Ruomas imperėjė]]
-[[be:Свяшчэнная Рымская імперыя]]
-[[be-x-old:Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя]]
-[[bg:Свещена Римска империя]]
-[[bs:Sveto rimsko carstvo]]
-[[ca:Sacre Imperi Romanogermànic]]
-[[cs:Svatá říše římská]]
-[[cy:Yr Ymerodraeth Lân Rufeinig]]
-[[da:Tysk-romerske rige]]
-[[de:Heiliges Römisches Reich]]
-[[el:Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία]]
-[[en:Holy Roman Empire]]
-[[eo:Sankta Romia Imperio]]
-[[es:Sacro Imperio Romano Germánico]]
-[[et:Saksa-Rooma riik]]
-[[eu:Erromatar-Germaniar Inperio Santua]]
-[[fa:امپراتوری مقدس روم]]
-[[fi:Pyhä saksalais-roomalainen keisarikunta]]
-[[fiu-vro:S'aksa-Rooma riik]]
-[[fr:Saint-Empire romain germanique]]
-[[fy:Hillige Roomske Ryk]]
-[[ga:Impireacht Naofa Rómhánach]]
-[[gl:Sacro Imperio Romano Xermánico]]
-[[gv:Impiraght Romanagh Vannee]]
-[[hak:Sṳ̀n-sṳn Lò-mâ Ti-koet]]
-[[he:האימפריה הרומית הקדושה]]
-[[hi:पवित्र रोम साम्राज्य]]
-[[hif:Holy Roman Samrajya]]
-[[hr:Sveto Rimsko Carstvo]]
-[[hu:Német-római Birodalom]]
-[[ia:Sacre Imperio Roman]]
-[[id:Kekaisaran Romawi Suci]]
-[[is:Heilaga rómverska ríkið]]
-[[it:Sacro Romano Impero]]
-[[ja:神聖ローマ帝国]]
-[[ka:საღვთო რომის იმპერია]]
-[[ko:신성 로마 제국]]
-[[ksh:Heiliges Römisches Reich deutscher Nation]]
-[[ku:Împeratoriya Romê ya Pîroz]]
-[[la:Sacrum Romanum Imperium]]
-[[lb:Hellegt Réimescht Räich vun Däitscher Natioun]]
-[[lij:Sacro Impè Roman]]
-[[lt:Šventoji Romos Imperija]]
-[[lv:Svētā Romas impērija]]
-[[mg:Empira Jermanika Masina]]
-[[mk:Свето римско царство]]
-[[ml:വിശുദ്ധ റോമാസാമ്രാജ്യം]]
-[[mr:पवित्र रोमन साम्राज्य]]
-[[ms:Empayar Suci Rom]]
-[[mwl:Sacro Ampério Romano-Germánico]]
-[[nds:Hillig Röömsch Riek vun Düütsche Natschoon]]
-[[nds-nl:Heilige Roomse Riek]]
-[[new:होली रोमन साम्राज्य]]
-[[nl:Heilige Roomse Rijk]]
-[[nn:Det tysk-romerske riket]]
-[[no:Det tysk-romerske rike]]
-[[oc:Sant Empèri Roman Germanic]]
-[[pfl:Hailisch Reemisch Raisch vun de Daitsch Nadzion]]
-[[pl:Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego]]
-[[pnb:مقدس رومی سلطنت]]
-[[pt:Sacro Império Romano-Germânico]]
-[[rm:Sontg Imperi roman]]
-[[ro:Sfântul Imperiu Roman]]
-[[ru:Священная Римская империя]]
-[[scn:Sacru Rumanu Mpiru]]
-[[sh:Sveto Rimsko Carstvo]]
-[[simple:Holy Roman Empire]]
-[[sk:Rímsko-nemecká ríša]]
-[[sl:Sveto rimsko cesarstvo]]
-[[sr:Свето римско царство]]
-[[stq:Hillige Roomske Riek]]
-[[sv:Tysk-romerska riket]]
-[[sw:Dola Takatifu la Kiroma]]
-[[ta:புனித உரோமைப் பேரரசு]]
-[[th:จักรวรรดิโรมันอันศักดิ์สิทธิ์]]
-[[tk:Mukaddes Rim imperiýasy]]
-[[tl:Banal na Imperyong Romano]]
-[[tr:Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]]
-[[uk:Священна Римська імперія]]
-[[ur:مقدس رومی سلطنت]]
-[[vi:Đế quốc La Mã Thần thánh]]
-[[vls:Illig Rôoms Ryk]]
-[[wa:Sint Impire Romin Djermanike]]
-[[war:Baraan nga Imperyo Romano]]
-[[yi:הייליגע רוימישע אימפעריע]]
-[[yo:Ilẹ̀ Ọbalúayé Rómù Mímọ́]]
-[[zh:神圣罗马帝国]]
-[[zh-min-nan:Sèng Lô-má Tè-kok]]
-[[zh-yue:神聖羅馬帝國]]