Wikipedia

Missouri

savezna država Sjedinjenih Američkih Država
38°34′36″N 92°10′25″W / 38.57667°N 92.17361°W / 38.57667; -92.17361

Missouri (izgovorⓘ; fonetski: Misuri) jeste američka savezna država koja se nalazi na srednjem Zapadu Sjedinjenih Američkih Država.[1] On je 21. savezna država po površini i 18. po broju stanovnika među 50 saveznih država u SAD. Missouri se sastoji iz 114 okruga i jednog nezavisnog grada St. Louisa. Prema podacima iz popisa stanovništva SAD 2010. četiri najveća urbana područja u državi, poredano po broju stanovnika, su: St. Louis, Kansas City, Springfield i Columbia. Statistički centar populacije cjelokupnih SAD po popisu iz 2010. bio je grad Plato u okrugu Texas.[2] Glavni grad Missourija je Jefferson City. Teritorija na kojoj se nalazi današnji Missouri je kupljena od Francuske kao dio kupovine Louisiane, da bi kasnije dio tog područja bio poznat kao teritorija Missouri. Dio ove teritorije je primljen u američku federaciju kao 24. savezna država 10. augusta 1821. godine.

Missouri
State of Missouri (en)
Savezna država
Zastava
Grb
Uzrečica: Salus populi suprema lex esto
Zdravlje naroda je najviši zakon
Nadimak: The Show Me State
Država  Sjedinjene Američke Države
Graniči sa
Glavni grad Jefferson City
 - Koordinate 38°34′36″N 92°10′25″W / 38.57667°N 92.17361°W / 38.57667; -92.17361
Najviša tačka
 - Položaj planina Taum Sauk
 - Nadmorska visina 540 m
Najniža tačka
 - Položaj rijeka St. Francis
 - Nadmorska visina 70 m
Dužina 480 km
Širina 385 km
Površina 180.533 km2
 - Voda 1,17%
Stanovništvo 6.083.672 (2015)
Gustoća 33,7 /km2 
Osnovan 24. savezna država
Vlada
 - Guverner Mike Parson (R)
Vremenska zona UTC-6/DST-5
Poštanski broj MO
ISO 3166-2 US-MO
Veb-sajt: mo.gov

Geografija Missourija je vrlo raznolika. Sjeverni dio države se nalazi u niziji Dissected Till, dok južni dio leži u planinama Ozark (tzv. isprekidana visoravan), a rijeka Missouri razdvaja ova dva područja. Država se nalazi na ušćima tri najveće rijeke Sjeverne Amerike: ušće rijeka Mississippi i Missouri nalazi se u blizini St. Louisa,[3] a ušće rijeka Ohio i Mississippi sjeverno od regije Bootheel. Početne tačke Pony Expressa, željeznica Santa Fe i Oregon bile su u saveznoj državi Missouri.[4]

Etimologija

uredi

Ime države potječe od istoimene rijeke, a koja je opet dobila ime po starosjedilačkom plemenu Missouri indijanaca koji su pričali plemenski Siouan jezik. Njih su govornici Miami-Illinois jezika nazivali ouemessourita (wimihsoorita[5]) u značenju "oni koji izdubljuju kanue". Kako su Illini bili prvi domoroci koje su Evropljani susreli u ovoj regiji, oni su usvojili ime Illini za pleme Missourija.[6]

Za ime Missouri postoji nekoliko različitih vrsta izgovora među današnjim stanovnicima te države.[7] Dva najčešća izgovora su  i/mɪˈzɜːri/ i  i/məˈzɜːrə/.[8][9] Ova razlika u različitim izgovorima postoji od kraja 17. vijeka. Postoje i razne druge varijante u izgovoru ne samo u samom Missouriju nego i drugim dijelovima SAD, uključujući izgovor prvog samoglasnika, bilo kao nenaglašenog e ili čak i, zatim srednjeg suglasnika s ili z, te naglaska na drugom slogu i slično.[10] Sve ove kombinacije fonetske realizacije se mogu čuti od govornika takozvanog američkog engleskog jezika.

Političari također često na više način izgovaraju Missouri, čak i tokom jednog govora, kako bi se na taj način "približili" većem broju slušalaca.[7]

Nadimci

uredi

Ne postoji zvanični nadimak države.[11] Međutim, Missouri ima nezvanični nadimak "Država Dokaži mi" (engleski: Show-Me-State), koji se nalazi i na registarskim oznakama vozila. Smatra se da ova fraza ima nekoliko izvora. Jedan od popularniji opisan je u govoru kongresmena Willarda Vandivera 1899. godine, koji je rekao: "Dolazim iz savezne države gdje se uzgaja kukuruz i pamuk, zemlje demokrata i čičaka (korova), a plitka elokvencija me ne zadovoljava niti može ubijediti. Ja sam iz Missourija, i trebate mi dokazati". Ovaj govor je ostao u poslovicama poput "Ja sam iz Missourija", što bi u slobodnom prevodu značilo "Skeptičan sam po tom pitanju i ne možete me lahko uvjeriti u to".[12] Međutim, prema nekim istraživačima, fraza "dokaži mi" bila je korištena i prije 1890tih.[13] Drugi autori navode da ona zapravo aludira na misurijske rudare koji su odvedeni u Leadville, Colorado kako bi zamijenili rudare koji su bili u štrajku. Pošto novi rudari nisu bili upoznati sa načinima lokalnog kopanja rude, često im je bilo neophodno nešto objašnjavati (pokazivati).[11]

Drugi nadimci Missourija su: "država olova", "država poluga", "majka Zapada", "država Ozarka" (regija), "država planine Iron" (željezne planine) i "Pennsylvania Zapada".[3] Poznata je i kao "država pećina", zbog postojanja više od 6 hiljada pećina (samo ih u državi Tennessee ima više). Najveći broj pećina (i najveća od svih u državi) nalazi se u okrugu Perry.[14]

Zvanični moto države je Salus Populi Suprema Lex Esto, što na bosanskom otprilike znači "Neka blagostanje naroda bude najviši zakon".[15]

Geografija

uredi
Glavni članak: Geografija Missourija
 
Karta Missourija sa prikazanim većim gradovima i putevima.

Missouri se graniči sa osam saveznih država, kao i jedan od njegovih "komšija", Tennessee. Niti jedna savezna država nema više od osam "komšija", odnosno granica prema drugim državama. Missouri je okružen na sjeveru sa Iowom, dok su na istoku s druge strane rijeke Mississippi države Illinois, Kentucky i Tennessee; na jugu je Arkansas, dok su na zapadu Oklahoma, Kansas i Nebraska (s druge strane rijeke Missouri). Dvije najveće rijeke koje teku kroz Missouri su Mississippi, koji određuje istočnu granicu države, te rijeka Missouri, koja teče kroz državu od zapada ka istoku, praktično povezujući dva najveća metropolska područja Kansas City i Saint Louis.

Iako se danas ova država obično smatra dijelom američkog Srednjeg Zapada,[16][17] historijski je Missouri često bio smatran "graničnom državom", uglavnom zbog naselja migranata sa juga i njegovog statusa robovlasničke države prije građanskog rata, balansirajući zbog utjecaja St. Louisa. Okruzi, koji su sačinjavali područje poznato kao Little Dixie, nalazili su se duž rijeke Missouri u centralnom dijelu savezne države, a njih su naseljavali južnjački migranti sa najvećim brojem robova.

Missouri je tokom 2005. posjetilo 16,695 miliona posjetilaca i turista, uglavnom zbog nacionalnih parkova i drugih rekreacijskih područja na ukupno 820 km2, što je državi priskrbilo 7,41 miliona US$ godišnjeg prihoda, a 26,6% čine njeni operativni troškovi.[18]

Topografija

uredi
 
Fiziografska karta Missourija.

Sjeverno i, u nekim slučajevima, neznatno južno od rijeke Missouri nalaze se Sjeverne nizije, koje se protežu dalje u savezne države Iowa, Nebraska i Kansas. Tamo, ostali su valoviti brežuljci nakon povlačenja lednika iz posljednjeg ledenog doba, a koji su se tada protezali od kanadskog štita pa sve do današnje rijeke Missouri. Savezna država ima mnogobrojne riječne nanose duž rijeka Mississippi, Missouri i Meramec. U južnom dijelu države izdižu se planine Ozark, ispresjecani plato koji okružuje prekambrijske vulkanske planine St. Francois. U tom području nalaze se i brojni oblici krša, koje karakterizira veliki udio krečnjaka i formacije vrtača i pećina.[19]

 
Divljina planine Bell u južnom dijelu Nacionalne šume "Mark Twain"

Jugoistočni dio države je regija Bootheel, kao dio aluvijalne nizije Mississippija odnosno takozvani "Mississippi embayment" (doslovno "nazupčavanje Mississippija"). Ova regija je ujedno i najravnije, najniže i najvlažnije područje savezne države. Međutim, ujedno je i među najsiromašnijim u državi, jer je ekonomija pretežno poljoprivredna.[20] Također je i najplodnije područje, gdje uglavnom rastu nasadi pamuka i riže. Bootheel je bio epicentar četiri vrlo snažna New Madridska zemljotresa 1811. i 1812. godine.

Klima

uredi

Missouri općenito ima vlažnu kontinentalnu klimu (Dfa) sa hladnim, sniježnim zimama i vrelim, vlažnim i kišovitim ljetima. U južnim dijelovima države, naročito u regiji Bootheel, klima prelazi u vlažnu suptropsku. Smješten u unutrašnjosti SAD, Missouri često doživljava temperaturne ekstreme. Bez nekih viših planina ili okeana koji bi utjecali na temperature, na njegovu klimu naizmjenično utječe zrak sa hladnog Arktika a zatim vrući, vlažni zrak iz Meksičkog zaliva. Najviša izmjerena temperatura u Missouriju bila je 47,7 °C u gradovima Warsaw i Union 14. jula 1954, a najniža -40 °C također u gradu Warsaw 13. februara 1905. godine.

U ovoj državi također su česte pojave ekstremnih vremenskih prilika poput oluja i tornada. Jedan od nedavnih tornada u državi koji je odnio ljudske žrtve i počinio materijalnu štetu bio je tornado u Joplinu 2011. uništivši skoro trećinu grada. Šteta nakon tog tornada procjenjuje se na 1 do 3 milijarde US$ a broj žrtava je iznpsio 159, dok je preko 1.000 osoba povrijeđeno. Bio je to prvi tornado pete kategorije koji je zadesio Missouri nakon 1957. godine, kao i najsmrtnosniji od 1947. odnosno sedmi najsmrtonosniji u historiji SAD i 27. u svijetu. Saint Louis i njegova pregrađa također imaju burnu historiju u aspektu vremenskih nepogoda i snažnih tornada, a jedan od svježijih primjera bio je tornado 4. kategorije koji je 22. aprila 2011. znatno oštetio Međunarodni aerodrom Lambert. Jedan od najgorih tornada u historiji SAD pogodio je St. Louis 27. maja 1896. godine.

Historija

uredi
 
Gateway Arch (Vrata Zapada) u St. Louisu
 
George Caleb Bingham: Trgovci krznom na Missouriju, ulje na platnu, oko 1845.

Domorodački narodi su naseljavali područje Missourija hiljadama godina prije nego što su počela evropska otkrića Amerike i njeno naseljavanje. Arheološka iskopavanja duž rijeka pokazala su kontinuitet življenja u ovom području duži od 7.000 godina. Počev od kraja 10. vijeka, u ovom području izrasla je kompleksna "misisipi-kultura", čiji su pripadnici na mjestu današnjeg St. Louisa napravili regionalni politički centar te u Cachokiji s druge strane rijeke Mississippi, u blizini današnjeg grada Collinsville (Illinois). Njihovi veliki gradovi imali su hiljade kuća, međutim daleko poznatiji su po masivnim zemljanim nasipima koji su se održali do danas, izgrađenih iz religijskih, političkih i socijalnih razloga u raznim oblicima, najčešće konusima i platformama. Cahokia je bila središte regionalne trgovačke mreže koja se protezala od Velikih jezera do Meksičkog zaliva. Ipak, ta civilizacija je počela opadati oko 1400. a većina njihovih potomaka napustila je ovo područje znatno prije dolaska Evropljana. Evropljani su St. Louis poznavali kao Mound City (bos. Grad humaka, nasipa), zbog brojnih sačuvanih prahistorijskih nasipa i humaka. Misisipi-kultura je takve humke i nasipe ostavila širom srednjeg dijela dolina rijeka Ohio i Mississippi, prostirući se na jugoistok kao i uzvodno ovim rijekama.

Prvi evropski naseljenici bili su uglavnom Kanađani francuskog porijekla, koji su osnovali prvo naselje u Missouriju na mjestu današnjeg Ste. Genevieve oko 100 km južno od St. Louisa. Oni su ovamo došli oko 1750. iz Illinoisa, iz kolonijalnih sela na istočnoj strani Mississippija, gdje je zemljište već bilo istrošeno i nedovoljno prostora za rastuće stanovništvo. Sainte-Geneviève kasnije postaje poljoprivredni centar koji je proizvodio viškove pšenice, kukuruza i duhana te je svake godine brodovima slao ogromne količine žita nizvodno do Louisiane kako bi s njom trgovao. Proizvodnja žita u Illinoisu bila je nužna za preživljavanje Donje Louisiane a naročito grada New Orleansa.

Saint Louis su osnovali Francuzi iz New Orleansa nedugo kasnije 1764. godine. Od 1764. do 1803. kontrola Evropljana nad područjem zapadno od Mississippija do krajnjeg sjevera bazena rijeke Missouri, zvanog Louisiana, nastavljena je od strane Španaca kao dio Nove Španije, u skladu sa Sporazuma iz Fontainebleaua (1762)[21] (kako bi se Španija privolila da se uključi u rat protiv Engleske na strani Francuza). Dolazak Španaca u St. Louis uslijedio je u septembru 1767. godine.

St. Louis je uskoro postao središte regionalne trgovine krznom sa domorodačkim indijanskim plemenima, koja se protezala duž rijeka Mississippi i Missouri, a koje su igrale najvažniju ulogu u regionalnoj privredi dugi niz godina. Krzno se prevozilo nizvodno do New Orleansa a zatim se izvozilo u Evropu. Trgovina krznom dovela je do procvata St. Louisa koji je postao i finansijski centar regije. Njegova blizina ušću rijeke Illinois također je povoljno utjecala na trgovinu sa poljoprivrednim područjima. Zbog velikog značaja rijeke Mississippi i trgovine koja se njom obavljala, nakon izuma prvih parobroda, značaj rijeke je znatno porastao a povećan je i obim trgovine. Napoléon Bonaparte je dobio teritoriju Louisiana od Španije 1800. odredbama mira iz San Ildefonsa, nakon što je ona bila španska kolonija od 1762. godine. Međutim, ta teritorija je nominalno ostala pod španskom kontrolom sve do konačnog francuskog preuzimanja 30. novembra 1803. samo tri sedmice prije nego što ju je prodala SAD. Kao dio kupovine Louisiane 1803. od strane SAD, Missouri je dobio nadimak "Vrata prema Zapadu", jer je služio kao glavna tačka polaska brojnih ekspedicija i naseljenika prema zapadu tokom 19. vijeka. St. Charles zapadno od St. Louisa bio je polazna tačka čuvene Lewisove i Clarkove ekspedicije.

Missouri je pretrpio snažan zemljotres 1812. ali je zbog vrlo rijetke gustoće naseljenosti, žrtava bilo malo. Godine 1821. u skladu sa odredbama tzv. kompromisa iz Missourija, proglašen je robovlasničkom državom sa privremenom prijestlonicom u St. Chalesu. Međutim već 1826. glavni grad je prebačen na današnju i stalnu lokaciju u Jefferson City, također na rijeci Missouri. Prvobitna zapadna granica države bila je ravna linija, definirana prema meridijanu koji prolazi kroz Kawsmouth,[22] tačku gdje rijeka Kansas utječe u rijeku Missouri. Međutim, do danas se tokovi ovih rijeka znatno pomakli od tadašnjeg položaja. Ova linija je poznata kao granica Osage.[23] Godine 1836. kupovinom zemlje poznatom kao Platte od domorodaca, dodat je sjevernozapadni ugao države, čineći rijeku Missouri sjeveroistočnom granicom Kansasa. Ovom kupovinom Missouri je postao najveća tadašnja savezna država u SAD sa 172.000 km2.[24]

Tokom građanskog rata, zakonodavna skupština Missourija je sazvala posebnu sjednicu o odlučivanju kojoj strani će se prikloniti. Glasanjem je odlučen ostanak u Uniji. Međutim guverner Claiborne F. Jackson naklonjen Konfederaciji naredio je mobilizaciju nekoliko stotina članova državne milicije koji su se okupili u St. Louisu. Alarmiran ovim događajem, general Unije Nathaniel Lyon je naredio napad na njih, prisiljavajući ih da se predaju. Međutim, dok su zarobljenici marširali ulicama grada došlo je do pucnjave u kojoj su vojnici Unije ubili brojne nenaoružane zarobljenike, kao i okupljene građane, žene i djecu. Taj incident poznat je po nazivu "Masakr u St. Louisu". Ti događaji osnažili su podršku Konfederaciji unutar države. U gradu Neosho guverner Jackson je sazvao državnu skupštinu koje je promijenila odluku i pristupila Konfederaciji. Međutim, obje strane su odbile odluku skupšine jer je bila nelegalno sazvana. Ipak čelnici Konfederacije su prihvatili Missouri 30. oktobra 1861. kao članicu Juga. Ipak tokom rata, mnogo više vojnika iz Missourija borilo se na strani Unije, a nerijetke su bile situacije da su susjedi ili rođaci bili na suprotnim stranama.

U periodu između Građanskog i Drugog svjetskog rata, Missouri se razvio iz seoske privrede u hibridnu industrijsko-uslužno-poljoprivrednu, kako se područje Srednjeg zapada brzo industrijaliziralo. Širenje željezničke mreže prema Zapadu tranformiralo je Kansas City u veliki saobraćajni čvor u SAD. Rast stočarske proizvodnje u Texasu zajedno sa izgradnjom željezničke infrastrukture i izumom pokretnih hladnjača, načinilo je Kansas City velikim centrom pakovanja mesa. Tamo se dovozila grla stoke iz Texasa, zatim bi se klala i meso distribuiralo na Istok SAD. Sredinom 1950tih i 1960tih St. Louis i Kansas City doživjeli su deindustrijalizaciju i smanjenje zaposlenosti, naročito u oblasti željeznice i proizvodnje, kao i drugi industrijski centri Srednjeg Zapada.

Stanovništvo

uredi
 
Karta gustoće naseljenosti Missourija
Broj stanovnika
Popis Broj
stanovnika 		Promjena u odnosu
na prethodni popis ± u %
1810. 19.783 –
1820. 66.586 236,6 %
1830. 140.455 110,9 %
1840. 383.702 173,2 %
1850. 682.044 77,8 %
1860. 1.182.012 73,3 %
1870. 1.721.295 45,6 %
1880. 2.168.380 26 %
1890. 2.679.185 23,6 %
1900. 3.106.665 16 %
1910. 3.293.335 6 %
1920. 3.404.055 3,4 %
1930. 3.629.367 6,6 %
1940. 3.784.664 4,3 %
1950. 3.954.653 4,5 %
1960. 4.319.813 9,2 %
1970. 4.676.501 8,3 %
1980. 4.916.686 5,1 %
1990. 5.117.073 4,1 %
2000. 5.595.211 9,3 %
2010. 5.988.927 7 %
Procjena 2014 6.063.589 8,4 %
izvor: 1910–2010[25]
procjena za 2014.[26]

Popisni biro SAD je objavila procjene broja stanovništva u Missouriju na dan 1. jula 2014. koji iznosi 6.063.589, što predstavlja povećanje od 1,25% u odnosu na broj sa popisa stanovništva 2010.[26]

Prema popisu stanovništva 2010. Missouri je imao 5.988.927 stanovnika, što je povećanje za 392.369 stanovnika ili 7% u odnosu na prethodni popis iz 2000. godine. Od 2000. do 2007. ovo povećanje uključuje prirodni priraštaj od 137.564 stanovnika u odnosu od posljednjeg popisa (480.763 rođenja minus 343.199 smrti), te neto povećanje od 88.088 osoba putem useljavanja u državu. Useljavanje u Missouri iz drugih svjetskih država rezultiralo je neto povećanjem od 50.450 osoba dok su migracije unutar SAD utjecale na neto povećanje od 37.638 osoba. Više od polovine Misuraca (3.294.936 stanovnika ili 55%) žive unutar dva najveća metropolitanska područja u državi, St. Louis i Kansas City. Prosječna gustoća naseljenosti u 2009. iznosila je 86,9 stanovnika po km2, što je najbliže američkom prosjeku (86,9 u 2009. godini) od svih saveznih država.

U 2011. stanovništvo po rasi u saveznoj državi je bilo sljedeće:

  • 84% bijelci (od čega je 3% bijelci španskog porijekla)
  • 11,7% Afroamerikanci
  • 0,5% američki Indijanci i starosjedioci Aljaske
  • 1,7% azijati
  • 0,1% domoroci s Havaja i drugih pacifičkih ostrva
  • 1,9% višerasni Amerikanci (2 ili više rasa)
  • 0,1% druge rase

Iste godine, prema procjeni Popisnog biroa, 3,7% stanovništva Missourija bili su Latinoamerikanci (svih rasa zajedno).[27] Također 28,1% stanovništva mlađeg od 1 godine starosti (novorođenčad) bili su potomci manjina.[28] Prema popisu SAD iz 2000. centar populacije cjelokupnih Sjedinjenih Američkih Država nalazio se u okrugu Phelps. Centar populacije države Missouri bio je u okrugu Osage u gradu Westphalia.[29] Godine 2004. u ukupnom stanovništvu države bilo je 194 hiljade useljenika (rođenih izvan SAD) odnosno 3,4% stanovništva Missourija.

Pet najvećih grupa stanovništva po porijeklu su: Nijemci (27,4%), Irci (14,8%), Englezi (10,2%), Amerikanci (8,5%) i Francuzi (3,7%).

Amerikanci njemačkog porijekla su grupa koja je prisutna u svim dijelovima Missourija. Afroamerikanci su sastavni dio stanovništva u St. Louisu (oko 56,6% Afroamerikanaca u državi živi u St. Louisu ili u okrugu St. Louis prema podacima s popisa 2010), Kansas Cityju, okrugu Boone i jugoistočnom području regije Bootheel te nekim dijelovima doline rijeke Missouri, gdje su u prošlosti bile prisutne velike poljoprivredne plantaže. Misurski Kreolci francuskog porijekla su koncentrirani u dolini rijeke Mississippi južno od St. Louisa. Kansas City je dom velike, rastuće useljeničke zajednice iz Latinske Amerike, naročito Meksika, zatim Afrike (npr. Sudana, Somalije i Nigerije), kao i iz jugoistočne Azije, uključujući Kinu i Filipine. Naročito je brojna dijaspora iz zemalja bivše Jugoslavije (vidi Bosanskohercegovačka dijaspora u Saint Louisu‎). Osim njih, postoji i značajna populacija Cherokee indijanaca.

Prema izvještaju iz 2004, oko 6,6% stanovništva države bilo je mlađe od 5 godina, 25,5% stanovništva bilo je mlađe od 18 godina, a 13,5% starije od 65 godina. Žene čine približno 51,4% populacije. Oko 81,3% stanovnika Missourija imali su završenu srednju školu ili više, dok je 21,6% imalo fakultetsku diplomu ili više. Oko 3,4% Misuraca rođeno je izvan SAD, dok je približno 5,1% osoba kod kuće govorilo neki drugi jezik pored engleskog.

Prema popisu iz 2010. u Missouriju je bilo 2.349.955 domaćinstava sa prosječno 2,45 osoba po domaćinstvu. Stopa vlasništva stana ili kuće bila je 70%, a prosječna vrijednost kuće u vlasništvu stanara bila je 137.700US$. Srednji godišnji dohodak po domaćinstvu u 2010. iznosio je 46.262 US$ odnosno 24.724 US$ po osobi. Iste godine, oko 14% ili 1.018.118 stanovništva nalazilo se ispod granice siromaštva. Srednje vrijeme putovanja od kuće do posla iznosilo je 23,8 minuta.

Jezici

uredi

Velika većina stanovnika Missourija govori engleski jezik. Približno 5,1% stanovništva na popisu se izjasnilo da kod kuće govori neki drugi jezik pored engleskog. Španskim jezikom se govori u malehnim latinoameričkim zajednicama u metropolitanskim područjima St. Louisa i Kansas Cityja. U Missouriju je priča i jedan od ugroženih dijalekata francuskog jezika poznatog kao missourski francuski. Govornici ovog dijalekta, koji sebe zovu Kreoli, potomci su francuskih istraživača koji su naselili ovo područje, tada poznato kao zemlja Illinois počev od druge polovine 17. vijeka. Taj dijalekt se razvijao u izolaciji i van utjecaja francuskih govornika u Kanadi i Louisiani, postavši veoma različit od varijanti kanadskog francuskog i lujzijansko-kreolskog francuskog. Nekad vrlo rasprostranjen u ovom području, missourski francuski je danas pred izumiranjem, tek nekoliko starijih osoba ga donekle koristi.[30][31]

Religija

uredi

Od stanovnika Missourija koji se izjašnjavaju kao pripadnici neke od religija, tri petine čine protestanti raznih denominacija. Brojčano najveća religijska grupacija u saveznoj državi su Južna baptistička konvencija, kojoj pripada 22% stanovništva. Druga najveća su katolici sa 19%, a najviše su koncentrirani oko Jefferson Cityja kao i u Saint Louisu te u krajevima južno i zapadno od njega.[32] Treća skupina su osobe koje su se izjasnile kao ateisti (15%).

Prema američkoj anketi o religijskoj pripadnosti stanovništva savezne države Missouri, stanovništvo se izjasnilo sljedeće:[33]

  • kršćani – 77% od čega:
    • protestanti – 45% (ukupno), od čega:
      • baptisti – 22%
      • metodisti – 7%
      • luterani – 4%
      • episkopalna crkva – 4%
    • drugi protestanti – 12%
    • rimokatolici – 19%
    • mormoni – 1%
    • druge kršćanske sekte – 8%
  • druge religije – 2%
  • ateisti – 15%
  • bez odgovora – 5%

Najveća denominacija prema broju vjernika u 2010. bila je Južna baptistička konvencija sa 749.685 pripadnika, rimokatolička crkva sa 724.315 te Ujedinjena metodistička crkva sa 226.409 pripadnika.[34]

Među ostalim religijskim grupama postoji otprilike 93 hiljade mormona u 253 kongregacije, oko 25 hiljada jevreja sa 21 hrama, 12.000 muslimana sa 39 mesdžida, 7.000 budista i 34 njihova hrama, isto toliko i hindusa sa 17 hramova, 2.500 unitarijanaca u 9 kongregacija, 2.000 pripadnika baha'i religije sa 17 hramova, 5 sikhi hramova, jedan zorastrijanski hram, te nepoznat broj neopagana.[35]

Nekoliko religioznih organizacija imaju svoja sjedišta u Missouriju, kao što su Luteranska crkva-sinod Missouri, čije sjedište se nalazi u Kirkwoodu, kao i Ujedinjena pentakostalna međunarodna crkva sa sjedištem u Hazelwood, oba izvan grada St. Louisa.

Privreda

uredi
 
Prigodna kovanica od 25 centi povodom obilježavanja godišnjice ekspedicije Lewisa i Clarka

Ured za ekonomske analize SAD procjenjuje da je u 2006. vrijednost ukupnog nacionalnog proizvoda u Missouriju iznosila 225,9 milijardi US$. To je iste godine iznosilo 32.705 US$ ličnog prihoda po jednom stanovniku,[18] po čemu je Missouri 26. među saveznim američkim državama. Među najvažnije i najrazvijenije industrije u državi ubrajaju se astronautička i saobraćajna industrija te oprema za saobraćaj, proizvodnja hrane, hemijska i lahka industrija, štamparstvo i izdavaštvo, industrije piva, električne opreme i druge.

Najvažniji poljoprivredni proizvodi države su govedina, soja, svinjetina, mliječni proizvodi, sijeno, kukuruz, perad, sorghum, pamuk, riža i jaja. Missouri je na šestom mjestu u SAD po proizvodnji prasadi te 7. po uzgoju goveda. Osim toga, on se nalazi među pet saveznih država sa najvećom proizvodnjom soje, te na četvrtom mjestu u SAD po proizvodnji riže. U 2001 postojalo je 108 hiljada farmi, po čemu je na drugim mjestu, odmah nakon Texasa. Missouri od nedavno snažno promovira svoju brzorastuću industriju vina.

Savezna država ima ogromne zalihe krečnjaka. Drugi resursi kojima obiluje jesu olovo, ugalj i pijesak. Missouri proizvodi najviše olova od svih saveznih država. Većina rudnika ovog metala nalazi se u takozvanom olovnom pojasu, u centralno-istočnom dijelu države. Osim toga, Missouri je i na prvom mjestu ili barem među vodećim po proizvodnji kreča, osnovnog sastojka portlandskog cementa.

U Missouriju se znatno razvija naučni i biotehnološka grana. Monsanto je jedna od najvećih kompanija u Americi koja se bavi agrohemijom i agrikulturnom biotehnologijom, a sjedište joj je u St. Louisu. U uslužnom sektoru, u saveznoj državi je razvijen turizam i trgovina, te donekle i lahka industrija. Missouri je jedina savezna država u SAD na čijoj teritoriji se nalaze dvije poslovnice Centralne banke SAD (Federal Reserve): jedna u Kansas Cityju (koja opslužuje zapadni Missouri, Kansas, Nebrasku, Oklahomu, Colorado, sjeverni Novi Meksiko i Wyoming) a drugu u Saint Louisu (koja opslužuje istočni Missouri, južni Illinois, južnu Indianu, zapadni Kentucky, zapadni Tennessee, sjeverni Mississippi i cijeli Arkansas).[36]

Prema podacima iz 2014. stopa nezaposlenosti u državi iznosila je 4,8% dok je prosjek SAD iznosio 5,5%.[37]

Porezi

uredi

Lični dohoci se oporezuju u deset različitih prihodovnih razreda, u rasponu od 1,5% do 6%. Porez na promet u Missouriju na većinu proizvoda iznosi 4,225%, ali postoje neke dodatne stope. Više od 2.500 lokalnih zajednica i općina ubire poreze na nekretnine od pravnih i fizičkih lica.

Veći dio lične imovine izuzet je od plaćanja poreza, osim za motorna vozila. Izuzeci oporezovanja nekretnina uključuju objekte u vlasništvu vlade i nekretnine korištene kao neprofitna groblja isključivo za religijske ukope, kao i nekretnine u vlasništvu škola i koledža i objekti korišteni isključivo u humanitarne svrhe. U Missouriju ne postoji porez na naslijeđe.

Energija

uredi

Po podacima iz 2012. u Missouriju ima ugrubo 22.000 MW kapaciteta za proizvodnju električna energija.[38] U 2011. oko 82% električne struje u saveznoj državi dobijalo se iz termoelektrana na fosilna goriva.[39] Samo 10% energije u istom periodu dobijalo se iz nuklearne elektrane Callaway u okrugu Callaway, sjeveroistočno od Jefferson Cityja.[39] Oko 5% energije dobijalo se iz prirodnog plina,[39] a 1% iz hidroenergetskih izvora,[39] kako što su naprimjer jezera Ozarks i Truman. Korištenje vjetra i sunčeve energije je u stalnom porastu, tako da je 2009. bilo instalirano 390 MW snage u vjetroelektranama, a 2011. godine 459 MW, dok je u istom periodu u solarnim elektranama zabilježen porast sa 0,2 MW na 1,3 MW.[40][41]

Iz naftnih bušotina u Missouriju je u fiskalnoj 2012. godini proizvedeno 120 hiljada barela sirove nafte.[42] Na teritoriji savezne države nema nijedna rafinerija nafte.[41][43]

 
Stanica Amtrak linije u Kirkwoodu.

Saobraćaj

uredi

Zračni

uredi

U Missouriju postoje dva veća aerodroma: Međunarodni aerodrom Lambert–St. Louis i Međunarodni aerodrom Kansas City.

Željeznički

uredi

Dva od tri najveća željeznička centra u SAD nalaze se u Missouriju. Kansas City je veliki čvor za željezničke mreže BNSF Railway, Norfolk Southern Railway, Kansas City Southern Railway i Union Pacific Railroad. On je također i drugi najveći željeznički centar za robni prevoz u SAD (ali prvi po količini pretovarene robe). Poput Kansas Cityja, i Saint Louis je značajno odredište u željezničkom robnom prevozu. Springfield je i dalje ostao operativni čvor mreže BNSF Railway.

Željeznička kompanija Amtrak vrši prevoz putnika na liniji koja prolazi kroz Kansas City, La Plata, Jefferson City, Saint Louis, Lee's Summit, Independence, Warrensburg, Hermann, Washington, Kirkwood, Sedalia i Poplar Bluff. Planirana brza linija u Missouriju kao dio mreže čvorišta Chicago finansirana je sa 31 milion dolara od strane američke vlade.[44]

Jedina gradska i podzemna željeznica u Missouriju je MetroLink i nalazi se u Saint Louisu. Spaja grad sa predgrađima i okolnim mjestima u okrugu St. Louis kao i sa nekim naseljima u susjednom Illinoisu. To je jedan od najvećih željezničkih gradskih sistema u SAD (po dužini linija). Gradski tramvaj u centru Kansas Cityja treba početi saobraćati u proljeće 2016.[45]

Višemodalni portalni saobraćajni centar u Saint Louisu je najveći aktivni višenamjenski transportni centar u državi. Nalazi se u centru St. Louisa u blizini kompleksa historijske stanice Union. Služi kao čvorište i stanica mreže MetroLink, kao i stanica regionalnog autobuskog saobraćaja MetroBus, Greyhound, Amtrak i taksi službe.

Autobuski

uredi
Rezultati Predsjedničkih izbora SAD u Missouriju
Godina Republikanci Demokrate ostali kandidati
2016. 56,77% 1.594.511 38,14% 1.071.068 5,09% 143.026
2012. 53,88% 1.478.959 44,26% 1.215.030 1,86% 50.943
2008. 49,39% 1.445.814 49,25% 1.441.911 1,36% 39.889
2004. 53,30% 1.455.713 46,10% 1.259.171 0,60% 16.480
2000. 50,42% 1.189.924 47,08% 1.111.138 2,50% 58.830
1996. 41,24% 890.016 47,54% 1.025.935 11,22% 242.114
1992. 33,92% 811.159 44,07% 1.053.873 22,00% 526.238
1988. 51,83% 1.084.953 47,85% 1.001.619 0,32% 6.656
1984. 60,02% 1.274.188 39,98% 848.583 0,00% niko
1980. 51,16% 1.074.181 44,35% 931.182 4,49% 94.461
1976. 47,47% 927.443 51,10% 998.387 1,42% 27.770
1972. 62,29% 1.154.058 37,71% 698.531 0,00% niko
1968. 44,87% 811.932 43,74% 791.444 11,39% 206.126
1964. 35,95% 653.535 64,05% 1.164.344 0,00% niko
1960. 49,74% 962.221 50,26% 972.201 0,00% niko
1956. 49,89% 914.289 50,11% 918.273 0,00% niko
1952. 50,71% 959.429 49,14% 929.830 0,15% 2.803
1948. 41,49% 655.039 58,11% 917.315 0,39% 6.274
1944. 48,43% 761.524 51,37% 807.804 0,20% 3.146
1940. 47,50% 871.009 52,27% 958.476 0,23% 4.244
1936. 38,16% 697.891 60,76% 1.111.043 1,08% 19.701
1932. 35,08% 564.713 63,69% 1.025.406 1,22% 19.775
1928. 55,58% 834.080 44,15% 662.562 0,27% 4.079
1924. 49,58% 648.486 43,79% 572.753 6,63% 86.719
1920. 54,56% 727.162 43,13% 574.799 2,32% 30.839
1916. 46,94% 369.339 50,59% 398.032 2,46% 19.398
1912. 29,75% 207.821 47,35% 330.746 22,89% 159.999
1908. 48,50% 347.203 48,41% 346.574 3,08% 22.150
1904. 49,93% 321.449 46,02% 296.312 4,05% 26.100
1900. 45,94% 314.092 51,48% 351.922 2,58% 17.642

Većina gradova ima redovni autobuski sistem stalnih linija, dok mnogi seoski okruzi imaju mjesni javni prevoz. Nacionalne kompanije Greyhound, Trailways i Megabus pružaju međudržavne autobuske usluge u Missouriju.

Riječni

uredi

Rijeke Mississippi i Missouri su komercijalno plove duž cijelog svog toka kroz državu Missouri. Rijeka Missouri se kanalizira kroz jaruge i propuste, dok je na Mississippiju izgrađena serija brana i ustava kojima se spriječava da brod zapne o stijene te se i rijeka produbljuje. St. Louis je glavno odredište za teglenice na Mississippiju.

Cestovni

uredi

Kroz Missouri prolazi nekoliko autoputeva.

  •   Interstate 29,   Interstate 229
  •   Interstate 35,   Interstate 435 (prsten oko Kansas Cityja),   Interstate 635
  •   Interstate 44
  •   Interstate 49[46]
  •   Interstate 55,   Interstate 155,   Interstate 255 (prsten oko Saint Louisa na području Illinoisa)
  •   Interstate 57
  •   Interstate 64
  •   Interstate 70,   Interstate 170,   Interstate 270 (prsten oko Saint Louisa na području Missourija),   Interstate 470,   Interstate 670
  •   Interstate 72
  •   Interstate 66 (planirani)

Nakon donošenja amandmana 3 krajem 2004. Ministarstvo saobraćaja Missourija (MoDOT) počelo je program rekonstrukcije i osavremenjavanja puteva "Lakše, bezbjednije, brže", koji je imao za cilj dovesti 3.500 km autoputeva u bolje stanje. Program je završen u decembru 2007. U periodu od 2006. do 2014. smanjen je broj smrtnih slučajeva na putevima Missourija od 1.257 u 2005, preko 960 u 2008. do 766 u 2014. godini.[47]

Samo dio autoputa Interstate 55 u Missouriju ima traku namijenjenu za saobraćaj vozila sa dva ili više putnika (HOV trake), i to od Ste. Genevieve do petlje sa Interstate 270-255 u okrugu Saint Louis. Te trake su označene i otvorene 10. februara 2013. HOV trake su također označene i na autoputu Interstate 70 u okrugu St. Charles do Interstate 270 u okrugu St. Louis, te na koridoru sjever-jug na autoputu Interstate 270 u centralnom dijelu okruga St. Louis.

Politika

uredi

Trenutni Ustav Missourija je četvrti po redu u historiji države, usvojen 1945. godine. Kao i većina ustava ostalih saveznih država, on također propisuje tri organa vlasti: zakonodavnu skupštinu, izvršnu i sudsku vlast. Zakonodavna vlast se sastoji iz dva doma: Zastupnički dom Missourija i Senat. Ova dva doma sačinjavaju Opću skupštinu Missourija.

Zastupnički dom ima 163 člana, koji su raspodijeljeni u skladu sa posljednjim objavljenim popisom u SAD. Senat Missourija sastoji se iz 34 člana iz distrikata približno istog broja stanovnika. Sudska vlast se sastoji iz Vrhovnog suda sa sedam sudija, Apelacionog suda (srednji nivo sudske vlasti podijeljen na tri distrikta, sa sjedištima u Kansas Cityju, St. Louisu i Springfieldu, te 45 okružnih sudova koji funkcioniraju kao lokalni parnični sudovi.

Izvršna vlast na čelu ima guvernera Missourija a uključuje i pet drugih izbornih funkcija na nivou cijele savezne države. Sve osim jedne izvršne funkcije u državi vrše političari iz Demokratske stranke.

Harry S. Truman (1884–1972), 33. predsjednik SAD, rođen je u gradu Lamar. Bio je sudija u okrugu Jackson a nakon toga i senator u Senatu SAD tokom 10 godina, prije nego što je izabran kao potpredsjednik na izborima 1944. Nakon što se povukao iz politike živio je u Independenceu.

Missouri se u političkom smislu smatra državom "predvodnicom", a često se njeni građani na izborima odlučuju promijeniti stranku za koju glasaju. Država je u prošlosti mnogo puta podržavala predsjedničkog kandidata koji je na kraju u pobijedio, tako da je od 1904. do danas u Missouriju pobijedio kandidat koji je i postao američki predsjednik, osim u tri slučaja: na izborima 1956. Missouri je glasao za demokratskog guvernera iz susjednog Illinoisa Adlai Stevensona, a pobijedio je tadašnji predsjednik republikanac Dwight D. Eisenhower iz susjednog Kansasa, a na izborima 2008. i 2012. oba puta je glasao za republikanske kandidate John McCaina i Mitt Romneya kada je na izborima pobijedio senator (i kasnije predsjednik) Barack Obama. Na izborima 2012. Missouri je snažno skrenuo na stranu Republikanaca, kada je Romney pobijedio Obamu sa gotovo 10%-tnom razlikom.

Zaključno sa 24. oktobrom 2014. u državi je bilo 4.190.936 registrovanih glasača.[48]

Okruzi

uredi
Glavni članak: Okruzi u Missouriju

Savezna država Missouri ima 114 okruga i jedan nezavisni grad (Saint Louis).

Najveći okruzi po površini su Texas (3053,59 km²) i Shannon (2600,35 km²). Najmanji po površini je okrug Worth (688,94 km²). Nezavisni grad St. Louis ima površinu od samo 160,58 km², ali je i najgušće naseljeno područje u Missouriju (1984,6 stanovnika na km²).

Okruzi sa najvećom populacijom (procjena iz 2012) su St. Louis (1.000.438 stanovnika), Jackson (677.377), St. Charles (368.666) i grad Saint Louis (318.172). Okrug Worth je najmanje naseljeni okrug sa 2.171 stanovnikom (po popisu 2010).

Najveći gradovi

uredi

Jefferson City je glavni grad Missourija. Pet najveći gradova u državi su Kansas City, St. Louis, Springfield, Independence i Columbia.[50]

Saint Louis je najznačajniji grad i najveće metropolitansko područje u Missouriju, koje obuhvata prostor 17 okolnih okruga i jedan nezavisni grad, samo jezgro Saint Louisa. Osam od tih okruga je izvan Missourija i pripada državi Illinois. Prema podacima iz 2009. St. Louis je bio 18. najveće metropolitansko područje u SAD sa 2,83 miliona stanovnika. Ipak, ako se posmatra takozvano kombinirano statističko područje, onda je St. Louis sa 2,89 miliona stanovnika 15. po veličini u SAD. Neki od većih gradova u metropolitanskom području St. Louis su St. Charles, St. Peters, Florissant, Chesterfield, Creve Coeur, Wildwood, Maryland Heights, O'Fallon, Clayton, Ballwin i University City.

Kansas City je najveći grad u Missouriju po broju stanovnika i najznačajniji grad u istoimenom metropolitanskom statističkom području, koje obuhvata 15 okruga uključujući i šest okruga u državi Kansas. Prema podacima iz 2009, ono je bilo 29. najveće metropolitansko područje u SAD sa 2,068 miliona stanovnika. Unutar tog područja nalaze se gradovi poput Independence, Lee's Summit, Blue Springs, Raytown, Liberty i Gladstone.

Grad Branson je jedna od većih turističkih atrakcija u području Ozarks u jugozapadnom dijelu Missourija.

Kultura

uredi

Muzika

uredi
 
Bejzbol ekipa St. Louis Cardinals igra na stadionu Busch.

U Missouriju je rođeno ili su živjeli veliki broj poznatih muzičara. Među njima ističe se gitarst i pionir rocka Chuck Berry, zatim pjevačica i glumica Josephine Baker, "kraljica rocka" Tina Turner, pop pjevačica i tekstopisac Sheryl Crow, reperi Nelly, Chingy i Akon, svi oni su sadašnji ili bivši građani St. Louisa. Reper Eminem rođen je u gradu St. Joseph, a također je živio i u Savannahu i Kansas Cityju. Rock and roll muzičar Steve Walsh iz grupe Kansas rođen je u St. Louisu a odrastao u St. Josephu.

Simfonija Kansas Cityja i simfonijski orkestar St. Louisa su dva najpoznatija orkestra u državi. Sentluiski je drugi po starosti simfonijski orkestar u SAD, a posljednjih godina pod dirigentskom palicom Leonarda Slatkina došao je do značajnih postignuća.

Književnost

uredi

Missouri je dom poznatog pisca Mark Twaina. Radnje njegovih romana Pustolovine Toma Sawyera i Pustolovine Huckleberry Finna odvijaju se u gradu Hannibalu, gdje je Twain proveo djetinjstvo.

Pisac William Least Heat-Moon rođen je u Kansas Cityju, a poznat je po hronici Blue Highways o svojim putovanjima po malim američkim gradovima. Ta knjiga bila je na spisku bestselera New York Timesa gotovo godinu dana tokom 1982. i 1983. godine.

Sport

uredi

Missouri je bio domaćin Ljetnih Olimpijskih igara 1904. u St. Louisu, prvih olimpijskih igara održanih u SAD-u.

Profesionalni aktivni klubovi

uredi

Bivši profesionalni klubovi

uredi

Reference

uredi
  1. ^ http://www.census.gov/const/regionmap.pdf
  2. ^ Centers of Population for the 2010 Census Arhivirano 1. 1. 2016. na Wayback Machine, Američki popisni biro
  3. ^ a b "Introduction to Missouri – The Show Me State Capital Jefferson City". Netstate.com. Pristupljeno 31. 7. 2010.
  4. ^ "Pony Express National Historic Trail".
  5. ^ McCafferty, Michael. 2004. "Correction: Etymology of Missouri" Arhivirano 6. 3. 2016. na Wayback Machine (ograničen pristup), American Speech, 79.1:32
  6. ^ "Missouri", American Heritage Dictionary
  7. ^ a b Wheaton, Sarah (13. 10. 2012). "Missouree? Missouruh? To Be Politic, Say Both". The New York Times. str. A1. Pristupljeno 14. 10. 2012.
  8. ^ Missouri. Merriam-webster.com (31. august 2012). Pristupljeno dana 21.7.2013.
  9. ^ Lance, Donald M. (2003). "The Pronunciation of Missouri: Variation and Change in American English". American Speech. 78 (3): 255–284. doi:10.1215/00031283-78-3-255. Arhivirano s originala, 9. 4. 2008. Pristupljeno 19. 5. 2016.
  10. ^ Oxford English Dictionary
  11. ^ a b "Origin of "Show-Me" Slogan". State Archives Missouri History (FAQ). Missouri: Secretary of State. Pristupljeno 23. 4. 2016.
  12. ^ Pojašnjenje pojma "skepticism", na stranici Free Dictionary
  13. ^ Barry Popik. "I'm from Missouri – Show Me".
  14. ^ Scott House (14. 5. 2005). "Fact Sheet on 6000 Caves". The Missouri Speleological Survey. Arhivirano s originala 6. 12. 2008. Pristupljeno 23. 4. 2016.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  15. ^ "The Great Seal of Missouri". Missouri: Secretary of State.
  16. ^ "Midwest Region Economy at a Glance". Bls.gov. Pristupljeno 24. 4. 2016.
  17. ^ "UNC-CH surveys reveal where the 'real' South lies". Unc.edu. 2. 6. 1999. Arhivirano s originala, 30. 5. 2010. Pristupljeno 24. 4. 2016.
  18. ^ a b Almanac of the 50 States (Missouri). Information Publications (Woodside, CA). 2008. str. 203.
  19. ^ "Missouri's Karst Wonderland – Missouri State Parks and Historic Sites, DNR". Mostateparks.com. 6. 6. 2008. Arhivirano s originala 25. 11. 2010. Pristupljeno 25. 11. 2010.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  20. ^ "Income Inequality in Missouri". Ded.mo.gov. 21. 12. 2001. Arhivirano s originala 7. 1. 2010. Pristupljeno 5. 5. 2016.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  21. ^ Foley (1989), str. 26.
  22. ^ Hoffhaus. (1984). Chez Les Canses: Three Centuries at Kawsmouth, Kansas City: Lowell Press. ISBN 0-913504-91-2.
  23. ^ "''MISSOURI V. IOWA'', 48 U.S. 660 (1849) – US Supreme Court Cases from Justia & Oyez". Supreme.justia.com. Pristupljeno 8. 5. 2016.
  24. ^ Meinig, D.W. (1993). The Shaping of America: A Geographical Perspective on 500 Years of History, Volume 2: Continental America, 1800–1867. New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-05658-3; str. 437
  25. ^ "Resident Population Data". Census. 2010. Pristupljeno 8. 5. 2016.
  26. ^ a b "Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2014". Popisni biro SAD. 2. 1. 2015. Arhivirano s originala (CSV), 3. 2. 2012. Pristupljeno 2. 1. 2015.
  27. ^ "Quick facts". SAD: Popis. Arhivirano s originala, 14. 8. 2005. Pristupljeno 15. 11. 2012.
  28. ^ Exner Rich (3. 6. 2012). "Americans under age 1 now mostly minorities, but not in Ohio: Statistical Snapshot". The Plain Dealer.
  29. ^ "State Centers of Population 1880-2010: Missouri". Popisni biro SAD. 2000. Arhivirano s originala, 23. 9. 2013. Pristupljeno 12. 5. 2016.
  30. ^ Ammon Ulrich (1989). Status and Function of Languages and Language Varieties. Walter de Gruyter. str. 306–8. ISBN 0-89925-356-3. Pristupljeno 3. 9. 2010.
  31. ^ Carrière J-M (1939). "Creole Dialect of Missouri". American Speech. Duke University Press. 12 (6): 502–3. JSTOR 451217.
  32. ^ "Valparaiso University". Arhivirano s originala 13. 4. 2010. Pristupljeno 31. 7. 2010.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  33. ^ 2001 American Religious Identification Survey, Gradski univerzitet New Yorka, arhivirano dana 9. jula 2011.
  34. ^ "The Association of Religion Data Archives | State Membership Report". www.thearda.com. Arhivirano s originala, 2. 12. 2013. Pristupljeno 22. 11. 2013.
  35. ^ Kellie Moore (25. 2. 2013). "Fox apologizes for comments on Wiccans at University of Missouri". Religious News Service. Pristupljeno 23. 12. 2013.
  36. ^ "FRB: Federal Reserve Districts and Banks". Federalreserve.gov. 13. 12. 2005. Pristupljeno 18. 5. 2016.
  37. ^ Stope nezaposlenosti u Missouriju Arhivirano 6. 3. 2016. na Wayback Machine, pristupljeno 18. maja 2016.
  38. ^ "Missouri Electricity Profile 2012". U.S. Energy Information Administration. 1. 5. 2014. Pristupljeno 20. 5. 2016.
  39. ^ a b c d National Association for State Energy Officials and the Kentucky Department for Energy Development and Independence. "Missouri Energy Profile" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 3. 6. 2014. Pristupljeno 20. 5. 2016.
  40. ^ U.S. Installed Wind Capacity Arhivirano 14. 3. 2014. na Wayback Machine, pristupljeno 20. maja 2016.
  41. ^ a b Sherwood, Larry (1. 7. 2010). "U.S. Solar Market Trends 2009" (PDF). Interstate Renewable Energy Council (IREC). Arhivirano s originala (PDF), 25. 9. 2010. Pristupljeno 20. 5. 2016.
  42. ^ Missouri Department of Natural Resources. "Geologicaly Survey Program - Oil and Gas in Missouri". Pristupljeno 20. 5. 2016.
  43. ^ United States Energy Information Administration. "Petroleum and Other Liquids - Number and Capacity of Petroleum Refineries". Pristupljeno 20. 5. 2016.
  44. ^ "Fact Sheet: High Speed Intercity Passenger Rail Program: Chicago – St. Louis – Kansas City". 27. 1. 2010. Arhivirano s originala, 31. 1. 2010. Pristupljeno 21. 5. 2016.
  45. ^ "KC Streetcar - About KC Streetcar". Pristupljeno 21. 5. 2016.
  46. ^ Wade Lynn A. (7. 8. 2010). "Upgrade of U.S. 71 to I-49 coming to Missouri soon". Nevada Daily Mail. Arhivirano s originala 21. 9. 2011. Pristupljeno 21. 5. 2016.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
  47. ^ "Number of Persons Killed or Injured in Missouri Crashes by Year". Missouri State Highway Patrol. Pristupljeno 21. 5. 2016.
  48. ^ "Registered Voters in Missouri 2012". Missouri Secretary of State. 24. 10. 2012. Pristupljeno 22. 5. 2016.
  49. ^ "Missouri (USA): State, Major Cities, Towns & Places". City Population. 19. 2. 2011. Pristupljeno 22. 5. 2016.
  50. ^ "Annual Estimates of the Population for Incorporated Places in Missouri". HomeTownLocator. Pristupljeno 24. 5. 2016.

Literatura

uredi
 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Missouri
  • Foley, William E. The Genesis of Missouri: From Wilderness Outpost to Statehood, University of Missouri Press, 1989 ISBN 9780826207241
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Missouri&oldid=3543576"