Đorđe V, kralj Ujedinjenog Kraljevstva
| George V | |
|---|---|
 | |
| Kralj Ujedinjenog Kraljevstva; car Indije | |
| Vladavina | 6. maj 1910 - 20. januar 1936 |
| Prethodnik | Eduard VII |
| Nasljednik | Eduard VIII |
| Krunidba | 22. juni 1911. |
| Supružnik | Marija od Tecka |
| Djeca | Eduard VIII George VI Marija Henrik George |
| Dinastija | Windsor (Saskokoburg i Gota) |
| Otac | Eduard VII |
| Majka | Aleksandra od Danske |
| Rođenje | 3. juni 1865. London |
| Smrt | 20. januar 1936. |
George V [1] (George Frederick Ernest Albert; 3. juni 1865. - 20. januar 1936.) je bio kralj Ujedinjenog Kraljevstva i britanskih prekomorskih dominiona, te car Indije od 1910. do 1936. godine. Rođen tokom vladavine svoje bake Viktorije, George je bio treći nasljednik u nizu iza oca princa Alberta Edvarda i starijeg brata princa Alberta Viktora. Tokom služenja u kraljevskoj mornarici 1892. godine, neočekivana smrt starijeg brata ga je izravno postavila u prvi red za prijestolje. Nakon smrti kraljice Viktorije 1901. godine, njegov otac je zasjeo na britansko prijestolje kao Edvard VII, pa je George postao princ od Velsa. Kralj je postao nakon očeve smrti 1910. godine.
Njegova vladavina je zabilježila uspon socijalizma, komunizma, fašizma, irskog republikanizma i indijskog pokreta za nezavisnost koji su radikalno promijenili političku poziciju Britanskog carstva. Novi zakon o parlamentu 1911. godine je uspostavio nadmoć izabranog britanskog Donjeg doma nad neizabranim Domom lordova. Tokom Prvog svjetskog rata došlo je do pada Ruskog i Njemačkog carstva kojim su upravljali njegovi rođaci, Nikolaj II i Vilim II, pa je George V zbog antinjemačkog raspoloženja preimenovao dinastiju Saxe-Coburg-Geta u dinastiju Windsor. Tokom vladavine imao je zdravstvenih problema izazvanih prekomjernim pušenjem, pa ga je nakon smrti naslijedio njegov najstariji sin Edvard VIII.
Mladost
[uredi | uredi izvor]Rođen je u Londonu, kao drugi sin Eduarda i Aleksandre, tada princa i princeze od Velsa. U vrijeme Georgevog rođenja na tronu je sjedila njegova nana Viktorija.
Budući da je njegov otac imao starijeg sina, princa Alberta Viktora, nije se očekivalo da će George ikada postati kralj. Kako je George bio samo petnaest mjeseci mlađi od Alberta Viktora, odlučeno je da će biti obrazovani zajedno. Ni Albert Viktor ni George se nisu posebno intelektualno isticali, pa su poslani na obuku u britanskoj mornarici. Braća su u mornarici služila tri godine i za to vrijeme proputovali cijelo Britansko carstvo, te Virdžiniju, Južnu Ameriku, Mediteran i Japan. Po povratku u London braća su razdvojena kada je stariji upisan na koledž, a mlađi ostao u mornarici.
Brak
[uredi | uredi izvor]George se tokom svoje karijere u mornarici zaljubio u Mariju od Saskokoburga i Gote, kćerku svoga amidže. Georgeva nana, otac i amidža su odobravali njihov brak, ali njihove majke nisu. George ju je zaprosio, ali ona je odbila, da bi kasnije brakom postala kraljica Rumunije.
Godine 1891. Georgev stariji brat je bio zaručen sa princezom Marijom od Tecka. Međutim, Princ Albert Viktor je umro od upale pluća samo šest mjeseci poslije, prepuštajući mlađem bratu Georgeu svoje mjesto u nasljednom nizu. George se tada morao odreći svoje karijere u mornarici, jer se sada od njega očekivalo da preuzme ulogu u politici. Kraljica Viktorija je i dalje favorizirala princezu Mariju kao snahu, te je uspjela aranžirati brak sa bratom Marijinog umrlog zaručnika. Vjenčanje je održano 6. jula 1893. godine. Vojvoda i vojvotkinja od Yorka su zatim dobili vlastitu rezidenciju u Londonu i tu živjeli kao porodica iz srednje klase, te dobili pet sinova i jednu kćer.
Dana 22. januara 1901. godine umrla je Georgeva nana Viktorija i njegov otac je preuzeo krunu kao Eduard VII. Dana 9. novembra 1901. godine, kao očekivani nasljednik suverena, George je dobio titulu princa od Velsa. Njegov otac, kralj, smatrao je da George treba biti bolje pripremljen za svoju buduću ulogu monarha. Za razliku od samog Eduarda VII, kojeg je njegova majka Viktorija isključila iz svih državnih afera, George je od oca dobio pristup svim državnim dokumentima.
Vladavina
[uredi | uredi izvor]Georgev otac, kralj Eduard VII, umro je 6. maja 1910. godine i George je automatski preuzeo krunu kao George V. On i njegova supruga krunisani su u opatiji Westminster 22. juna 1911. godine. Nešto kasnije iste godine kralj i kraljica su otputovali u Indiju, gdje su 12. decembra od strane indijskih državnika i prinčeva priznati kao car i carica Indije.
Godine 1914. izbio je Prvi svjetski rat i Britanija je ubrzo zaratila sa Njemačkom, čiji je car, Vilim II, bio prvi rođak kralja Georgea V. Čak je i kraljeva supruga, kraljica Marija, imala njemačke krvi sa očeve strane. George je, kao i njegov otac, pripadao njemačkoj dinastiji Saskokoburg i Gota, budući da je njegov dedo pripadao toj dinastiji. Pored toga, mnogi kraljevi rođaci nosili su njemačke plemićke titule, što je narodu utjerivalo nepovjerenje prema kraljevskoj porodici. Kralj je, stoga, dana 17. jual 1917. godine sazvao parlament i promijenio ime svoje dinastije u Windsor. Sve njemačke titule koje su on i njegova porodica nosili kao potomci princa Alberta George V je ukinuo, a svim potomcima kraljice Viktorije koji nisu bili kraljevskog roda prezime je promijenio u Windsor. Kako je Ujedinjeno Kraljevstvo tada imalo previše prinčeva, zahvaljujući pravilu kojim se ta titula dodjeljivala svim potomcima suverena u muškoj liniji i suprugama prinčeva, George je iskoristio ovu priliku da ograniči prinčevske titule samo na suverenovu djecu i djecu suverenovih sinova.
Kada je u Rusiji nasilno zbačen Georgev prvi rođak, dotadašnji car Nikolaj II, George je ponudio azil bivšoj ruskoj carskoj porodici. Sa ovom kraljevom odlukom nisu se slagali premijer i ostali državnici, koji su se bojali da bi zajedno sa Romanovima revolucija mogla stići i u Ujedinjeno Kraljevstvo. Dok su se u Londonu vodile rasprave o mogućnostima spašavanja Romanova, u Rusiji su boljševici jačali. Georgev plan o spašavanju rođaka nije nikada izvršen, te su car, carica, četiri njihove kćerke i sin strijeljani. Nešto kasnije iste godine, Georgeva tetka, carica majka Marija Fjodorovna, stigla je u London kod svoje sestre, kraljice majke Aleksandre.
Georgev odnos sa najstarijim sinom, Eduardom, princom od Velsa, uveliko se pogoršao pred kraj kraljevog života. George je kritikovao Eduardovu nevoljkost da se oženi i osnuje porodicu, te da svoju ulogu budućeg monarha shvati ozbiljnije. Kralj je posebno bio nezadovoljan njegovim odnosom sa Wallis Warfield, Amerikankom koja se tokom veze sa Eduardom razvodila po drugi put. George je iskreno vjerovao da Eduard neće biti sposoban voditi kraljevstvo, te se nadao da će kruna na kraju doći do njegovog mlađeg sina Alberta i princeze "Lilibet".
Smrt
[uredi | uredi izvor]Prvi svjetski rat i navika na pušenje uzela je maha na Georgevom zdravlju. Godine 1928. kralj se ozbiljno razbolio i njegovi sinovi su počeli preuzimati njegove dužnosti. Nikada se nije potpuno oporavio od bronhitisa kojeg je zadobio u tom periodu. Umro je pet minuta prije ponoći, u noći između 20. i 21. januara. Naslijedio ga je sin Eduard, ali je, baš prema Georgevom predviđanju, abdicirao nepunu godinu po dolasku na tron i prepustio krunu mlađem bratu Albertu koji je vladao kao George VI.
| Prethodi: | Kralj Ujedinjenog Kraljevstva | Slijedi: |
| Eduard VII | Eduard VIII |
Bilješke
[uredi | uredi izvor]- ^ Južnoslavenski ekvivalenti imena George su Đuro, Juraj, Đorđe i Georgije, ali imena britanskih kraljeva u svakodnevnoj upotrebi najčešće ostaju nepromijenjena.
