Dakbayan (Pilipinas)

Ang dakbayan usa ka yunit sa lokal nga pangagamhanan sa Pilipinas. Ang mga lalawigan gitibuok sa mga dakbayan ug mga lungsod. Ang mga dakbayan gitibuok sa mga baranggay ug baryo. Ang dakbayan samag lebel sa lungsod, apan kini may mas dakong bahin sa internal nga kita sa nasod.

Ang Dakbayan sa Quezon sa Metro Manila ang labing daghag tawo sa mga dakbayan sa Pilipinas. Kini may residente nga molapas sa duha ka milyon. Ang Dakbayan sa Davao ang labing dako kon langyab ang hisgotan; kini may labaw sa 2,500 ka kilometro kuwadrado.

Pangamhanan sa dakbayan

Sumala sa Kodigo sa Lokal nga Pangamhanan (Local Government Code) ang usa ka dakbayan may awtonomiya gikan sa nasodnong kagamhanan sa Pilipinas. Ang mga dakbayan mahimong mopakanaog og mga palisiya ug mga lokal nga balaod gitawag ordinansa. Mahimo usab kining mosulod sa mga transaksiyon pinaagi sa iyang pinili ug ubang mga opisyal.

Ang usa ka dakbayan gipamunoan sa usa ka mayor kinsa mao ang hepeng ehekutibo sa dakbayan. Ang lehislatura gitibuok sa bise-mayor ug walo ka konsehales. Ang walo ka konsehales, uban ang pamuno sa Konseho sa Kabatan-onan ug sa Liga sa mga Baranggay motibuok sa Konseho sa Lungsod. Ang tanang piniling opisyal moserbisyo sulod sa tulo ka tuig, ug mahimong magpapili sulod sa makatulo ka sunod-sunod nga higayon.

Ang konseho sa dakbayan gipadagan sa bise-mayor, apan dili siya makabotar gawas kon adunay tabla. Ang mga ordinansa nga ipapasar sa konseho mahimong aprobahan o ibeto sa mayor. Kon kini maaprobahan kini mahimong balaod. Kon sulod sa napulo ka adlaw ang mayor dili moaprobar apan dili usab mobeto sa usa ka proposal sa konseho, ang proposal konsiderahong gipirmehan ug gitugotan sa mayor. Kon kini ibeto, ipadala kini pagbalik sa konseho. Ang konseho mahimong mo-override sa beto sa mayor pinaagi sa pagbotar sa 2/3 sa iyang mga miyembro.

Klasipikasyon

Base sa relasyon ngadto sa lalawigan

Ang mga chartered city may kaugalingong tsarter ug independente sa lalawigan diin sila kanhi (dihang lungsod pa) nahisakop. Sila may kaugalingong representante o mga representante sa Kongreso (usa sa matag 250,000 ka mga botante). Ang mga botante sa maong dakbayan dili mobotar og usa ka gobernador, ang hepeng ehekutibo sa lalawigan. Ang Dakbayan sa Sugbo usa ka pananglitan sa dakbayan nga may kaugalingong tsarter.

Ang mga dakbayan nga walay kaugalingong tsarter giilang komponent nga dakbayan sa lalawigan diin sila mahisakop. Ang mga botante sa maong mga dakbayan makabotar alang sa gobernador sa ilang lalawigan. Usab, ang ilang mga balaodon gikinahanglang ipadala sa konseho sa lalawigan aron aprobahan. Ang mga dakbayan sa Mandaue, Toledo, Lapulapu, ug Danao mga komponent nga dakbayan sa Lalawigan sa Sugbo.

May mga komponent nga dakbayan usab nga dili makabotar alang sa gobernador sa lalawigan. Ang pananglitan niini mao ang Dakbayan sa Ormoc, nga bisan sakop sa ikaupat nga distrito kongresiyonal sa Lalawigan sa Leyte (uban sa mga lungsod sa Albuera, Kananga, Merida ug Isabel) dili makabotar alang sa gobernador sa lalawigan.

Base sa kita

Klase	Kita
Unang klase	P250,000,000 o labaw pa
Ikaduhang klase	P155,000,000 - P249,999,999
Ikatulong klase	P100,000,000 - P154,999,999
Ikaupat nga klase	P70,000,000 - P99,999,999
Ikalimang klase	P35,000,000 - P69,999,999
Ikaunom nga klase	ubos sa P35,000,000

Labing urbanisadong dakbayan

Kon ang usa ka dakbayan may dili mokubos 200,000 ka molupyo (sumala sa sertipikasyon gikan sa Nasodnong Opisina sa Estadistika) ug kita sa miaging tuig nga dili mokubos sa P50,000,000 (base sa mga presyo sa tuig 1991 ug sumala sa sertipikasyon sa tesorero sa dakbayan) kini tawgong labing urbanisadong dakbayan.

Liga sa mga Dakbayan sa Pilipinas

Ang Liga sa mga Dakbayan sa Pilipinas (League of Cities of the Philippines) usa ka de-negosyong organisasyon nga pribado. Kini dili ahensiya sa kagamhanan sa Pilipinas. Kini napundok sa tuig 1988 ug sa kasamtangan sakop niini ang tanang 117 ka dakbayan sa Pilipinas. Ang katuyoan sa organisasyon mao ang koordinasyon sa mga paninguha alang sa kalamboan sa pagdumala ug sa lokal nga awtonomiya ug sa pagsuhid sa mga isyu sama sa preserbasyon sa kalikopan ug kalamboan sa mga publikong mehoras.

Talaan sa mga dakbayan

Tan-awa usab

Talaan sa mga dakbayan ug mga lungsod sa Pilipinas
- Talaan sa mga dakbayan ug mga lungsod sa Pilipinas diin gitabi ang Binisayang Sinugboanon

Mga sumpay sa gawas

(Ininglis) League of Cities of the Philippines (LCP)
(Ininglis) Philippine Clean Cities Project Archived 2007-02-03 at the Wayback Machine
(Ininglis) CityMayors.com article
(Ininglis) Location map of the largest cities (World Gazeteer) (medyo may mga sipyat)

]