Ελέπολις

Ελέπολις του 4ου αιώνα π.Χ., μοντέλο στο Τεχνολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης

Η ελέπολις ^α[›] ήταν αρχαία πολιορκητική μηχανή που επινοήθηκε από τον Πολύειδο τον Θεσσαλό, στρατιωτικό μηχανικό του 4ου αι. π.X., όταν χρειάστηκε να βελτιώσει τον κεκαλυμμένο πολιορκητικό κριό στην πολιορκία της πόλης του Βυζαντίου από τον Φίλιππο Β´ της Μακεδονίας το 341 π.X. Ο Αθηναίος μηχανικός Επίμαχος ο Αθηναίος την βελτίωσε σημαντικά όταν κάτω από τις διαταγές του σαρωτικού στις επιθέσεις Δημήτριου A' του Πολιορκητή, χρησιμοποιήθηκε ως όπλο εναντίον της Σαλαμίνας της Kύπρου (306 π.X.). Στην μεγαλύτερη εκδοχή της, η ελέπολις χρησιμοποιήθηκε το 304 π.Χ. εναντίον της Pόδου, πάλι από τον Δημήτριο τον Πολιορκητή.

Αν οι περιγραφές του Διόδωρου του Σικελιώτη, του Βιτρούβιου και του Πλούταρχου είναι ακριβείς, τότε η ελέπολις ήταν ο μεγαλύτερος και πιο ισχυρός πύργος πολιορκίας που στάθηκε ποτέ σε μάχη. Το συνολικό βάρος της άγγιζε τους 160 τόνους και αποτελείτο από εννέα ορόφους οι οποίοι ήταν εξοπλισμένοι κυρίως με καταπέλτες κάθε είδους ενώ, στη βάση της, διέθετε αιωρούμενο πολιορκητικό κριό για την υπονόμευση των τειχών. Το βασικό πλεονέκτημά της ήταν το ύψος της το οποίο ξεπερνούσε και αυτά ακόμη τα τείχη της απειλούμενης Pόδου. Σημειωτέον ότι στην συγκεκριμένη πολιορκία χρησιμοποιήθηκαν επικουρικά της ελέπολης και άλλα μηχανικά όπλα όπως ένα πολιορκητικό κριάρι 55 μέτρων και ένα τεράστιο μηχανικό τρυπάνι για την διάλυση των τειχών, με το όνομα «κόραξ».

Ιστορικά στοιχεία

Αναπαράσταση της ελεπόλεως

Οι πολιορκίες του Δημήτριου ήταν, για τα δεδομένα της εποχής, σε «άλλη κλίμακα». Οι πηγές αναφέρουν ότι εναντίον της Pόδου μάζεψε περίπου 30.000 εργάτες και επιστάτες μόνο για την κατασκευή της ελέπολης και την δημιουργία της κατάλληλης δύναμης κρούσης, η οποία ήταν τρεις φορές μεγαλύτερη από το σύνολο των αμυνομένων. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει ότι « [τον Δημήτριο]τον έτρεμαν οι Pόδιοι, γιατί με τόσα χέρια τα έφτιαχνε όλα γρηγορώτερα από όσο τα περίμεναν· και δεν θαύμαζαν μόνο τις διαστάσεις των μηχανών και τη συγκεντρωμένη εργατική δύναμη, αλλά και την ορμή και την ικανότητά του στις πολιορκίες· γιατί ήτανε ιδιοφυία στις εφευρέσεις και σκάρωνε πολλά και τόσο προωθημένα, πέρα από κάθε συμβατική μηχανική βάση».

Η περιγραφή της ελέπολης από τον Διόδωρο είναι εντυπωσιακή: «Για τη συνέχεια της πολιορκίας φτιάχτηκε μια ελέπολη, όμοια με αυτή της Σαλαμίνας, μα μεγαλύτερη, σε τετράγωνη βάση, με πλευρά 23 μέτρων, ψηλή σαν πύργος, κάπου 45 μέτρα. Οι τρεις πλευρές, για να μην αρπάζουν από τα πυρφόρα, ήταν σκεπασμένες με γερές σιδερόπλακες και στην πρόσοψή της άνοιγαν θυρίδες για διάφορα βλητικά όπλα με δερμάτινα καλύμματα ("δια μηχανής ανασπώμενα") γεμάτα μαλλί, για να κόβουνε τη φόρα των βλημάτων. Τα 9 πατώματα της ελέπολης εξυπηρετούνταν από φαρδειές σκάλες, μια που ανέβαζε και μια που κατέβαζε. Όλο το οικοδόμημα ήταν επάνω σε 8 τροχούς, 1 μέτρο φαρδείς [και 4,50 μέτρα ύψους], θωρακισμένες με παχύ σίδερο. Μπορούσε να στρίβει προς όλες τις κατευθύνσεις, αφού για να κινούν αυτήν τη μηχανή είχανε διαλεχτεί 3.400 γεροί άνδρες, άλλοι ταγμένοι μέσα της και άλλοι από το εξωτερικό της μέρος». Ο Δημήτριος ο Πολιορκητής –εξ ου και το παρωνύμιο– χρησιμοποίησε άλλη μια μικρότερη ελέπολη εναντίον των Θηβών το 292 π.X., καταλαμβάνοντας την πόλη ένα χρόνο αργότερα.

Ο Βιτρούβιος αναφέρει πως η ελέπολις ήταν τόσο εντυπωσιακή όπου κάθε πολιορκητικός πύργος ή άλλο παρόμοιο μέσο που χρησιμοποιήθηκε τα μετέπειτα χρόνια έφερε το ίδιο όνομα. Εννιά αιώνες από την πρώτη χρήση της ελέπολης, ο συγκεκριμένος όρος εξακολουθούσε να υπάρχει, αφού έχει βρεθεί καταγραφή του Βυζαντινού ιστοριογράφου Θεοφύλακτου Σιμοκάττη, για ένα παρόμοιο πολιορκητικό μηχάνημα που χρησιμοποιήθηκε στην Τιφλίδα (602-628 μ.X.) μεταξύ Βυζαντινών και Σασσανιδών.

Σημειώσεις

• ^ α: Ελέπολις από το απαρέμφ. του ρήματος αιρώ (ελείν) + πόλις

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Dennis, George T. (Νοέμβριος 1999). «Byzantine Heavy Artillery: The Helepolis» (PDF). Greek, Roman and Byzantine Studies v.39 (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 11 Ιανουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2009. 
• Helepolis (Αγγλικά)
• Ancient Greek war machines: The Helepolis, a fortified wheeled tower (Αγγλικά)