Ολιγομερές

Στην χημεία, ένα ολιγομερές (λίγα μέρη) είναι ένα μοριακό σύμπλοκο που αποτελείται από λίγες μονομερείς μονάδες, σε αντίθεση με ένα πολυμερές, όπου ο αριθμός των μονομερών είναι, γενικά, μεγάλος.Παραδείγματος χάρη, διμερή, τριμερή και τετραμερή είναι ολιγομερή που αποτελούνται από δύο, τρία και τέσσερα μονομερή, αντίστοιχα.

Στην βιοχημεία, ένα ολιγομερές αναφέρεται συνήθως σε ένα μακρομοριακό σύμπλοκο που σχηματίζεται από μη ομοιοπολικό δεσμό λίγων μακρομορίων όπως πρωτεΐνες ή νουκλεϊκά οξέα. Κατ' αυτήν την έννοια, ένα ομοολιγομερές μπορεί να σχηματιστεί από λίγα ίδια μόρια και αντίθετα, ένα ετεροολιγομερές μπορεί να δημιουργηθεί από τρία διαφορετικά μακρομόρια. Το κολλαγόνο είναι ένα παράδειγμα ομοολιγομερούς πρωτεΐνης που αποτελείται από τρεις ίδιες πρωτεϊνικές αλυσίδες. Ο όρος πολυμερής (multimer) χρησιμοποιείται με ένα νόημα παρόμοιο με αυτό του ολιγομερούς στις πρωτεΐνες (αν και μπορεί να υπάρχουν τεχνικοί περιορισμοί για το νόημα της λέξης).

IUPAC definition

Ορισμός IUPAC

Ολιγομερές μόριο: Ένα μόριο ενδιάμεσης σχετικής μοριακής μάζας,
η δομή του οποίου περιλαμβάνει βασικά ένα μικρό αριθμό παραγόμενων μονάδων, στην πραγματικότητα, ή εννοιολογικά,
από μόρια χαμηλότερης σχετικής μοριακής μάζας.

Σημειώσεις

1. Ένα μόριο θεωρείται ότι έχει μια ενδιάμεση σχετική μοριακή μάζα αν
έχει ιδιότητες που μπορεί να διαφέρουν σημαντικά με την αφαίρεση μιας ή λίγων μονάδων.

2. Αν ένα μέρος ή ολόκληρο το μόριο έχει μια ενδιάμεση σχετική μάζα
και βασικά περιλαμβάνει έναν μικρό αριθμό από παραγόμενες μονάδες, στην πραγματικότητα ή εννοιολογικά ,
από μόρια χαμηλής σχετικής μοριακής μάζας, μπορεί να χαρακτηριστεί ως ολιγομερές.

Ολιγομερισμός: Η διαδικασία μετατροπής ενός μονομερούς ή ενός μείγματος μονομερών σε ολιγομερές.

Σημείωση: Ένας ολιγομερισμός με αντίδραση αλυσίδας εκτελείται παρουσία μεγάλου αριθμού
παραγόντων μεταφοράς αλυσίδας, έτσι ώστε οι τελικές ομάδες να είναι στην πραγματικότητα τμήματα της αλυσίδας-παράγοντα μεταφοράς,
που ορίζεται ως τελομερισμός.

Πολλά έλαια είναι ολιγομερή, όπως η υγρή παραφίνη. Οι πλαστικοποιητές είναι ολιγομερείς εστέρες πλατιά χρησιμοποιούμενοι για να μαλακώσουν θερμοπλαστικά όπως το πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC). Μπορεί να γίνονται από μονομερή με μεταξύ τους σύνδεση, ή με διαχωρισμό από τα υψηλότερα κλάσματα του αργού πετρελαίου. Το πολυβουτένιο είναι ένα ολιγομερές έλαιο που χρησιμοποιείται στην παρασκευή στόκου. Χρησιμοποιούνται ελληνικά προθέματα συχνά, για να δείξουν τον αριθμό των μονομερών μονάδων στο ολιγομερές, παραδείγματος χάρη, ένα τετραμερές αποτελείται από τέσσερις μονάδες και ένα εξαμερές από έξι.

Στη βιοχημεία, ο όρος ολιγονουκλεοτίδιο - ή, ανεπίσημα, "oligo" (στα αγγλικά) - χρησιμοποιείται για μικρά, μονόκλωνα τμήματα νουκλεϊκού οξέος, όπως DNA ή RNA, ή παρόμοια τμήματα ανάλογων νουκλεϊκών οξέων όπως πεπτιδονουκλεϊκό οξύ ή μορφόλινα. Τέτοια ολιγοπεπτίδια χρησιμοποιούνται στα πειράματα υβριδισμού (ενωμένα με γυάλινες πλάκες ή μεμβράνες από νάιλον), ως ανιχνευτές για επιτόπιο υβριδισμό ή σε αντικωδικά πειράματα όπως σε αναστολείς έκφρασης γονιδίου. Μπορεί επίσης να αναφέρονται σε ένα πρωτεϊνικό σύμπλοκο που αποτελείται από δύο ή περισσότερες πρωτεϊνικές υπομονάδες. Σε αυτήν την περίπτωση, ένα σύμπλοκο που γίνεται από αρκετές διαφορετικές υπομονάδες πρωτεΐνης λέγεται ετεροολιγομερές ή ετερομερές. Όταν χρησιμοποιείται ένας μόνο τύπος υπομονάδας στο σύμπλοκο πρωτεΐνης , λέγεται ομοολιγομερές ή ομομερές.

Ο ολιγομερισμός είναι μια χημική διεργασία που μετατρέπει μονομερή σε μακρομοριακά σύμπλοκα μέσω ενός πεπερασμένου βαθμού πολυμερισμού. Η πραγματική εικόνα για τον βαθμό πολυμερισμού είναι ένα θέμα συζήτησης, συχνά μια τιμή μεταξύ 10 και 100.

Όταν ένα ολιγομερές σχηματίζεται ως αποτέλεσμα μεταφοράς αλυσίδας το ολιγομερές λέγεται τελομερές και η διεργασία τελομερισμός.