ծառ

Armenian

ծառ

Etymology

Inherited from Old Armenian ծառ (caṙ).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /t͡sɑr/, [t͡sɑr]
• (Western Armenian) IPA^(key): /d͡zɑr/, [d͡zɑr]

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

Noun

ծառ • (caṙ)

1. tree

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	ծառ (caṙ)	ծառեր (caṙer)
dative	ծառի (caṙi)	ծառերի (caṙeri)
ablative	ծառից (caṙicʻ)	ծառերից (caṙericʻ)
instrumental	ծառով (caṙov)	ծառերով (caṙerov)
locative	ծառում (caṙum)	ծառերում (caṙerum)
	definite forms
nominative	ծառը/ծառն (caṙə/caṙn)	ծառերը/ծառերն (caṙerə/caṙern)
dative	ծառին (caṙin)	ծառերին (caṙerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	ծառս (caṙs)	ծառերս (caṙers)
dative	ծառիս (caṙis)	ծառերիս (caṙeris)
ablative	ծառիցս (caṙicʻs)	ծառերիցս (caṙericʻs)
instrumental	ծառովս (caṙovs)	ծառերովս (caṙerovs)
locative	ծառումս (caṙums)	ծառերումս (caṙerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	ծառդ (caṙd)	ծառերդ (caṙerd)
dative	ծառիդ (caṙid)	ծառերիդ (caṙerid)
ablative	ծառիցդ (caṙicʻd)	ծառերիցդ (caṙericʻd)
instrumental	ծառովդ (caṙovd)	ծառերովդ (caṙerovd)
locative	ծառումդ (caṙumd)	ծառերումդ (caṙerumd)

i-type, inanimate (Western Armenian)
	singular	plural
nominative	ծառ (caṙ)	ծառեր (caṙer)
dative	ծառի (caṙi)	ծառերու (caṙeru)
ablative	ծառէ (caṙē)	ծառերէ (caṙerē)
instrumental	ծառով (caṙov)	ծառերով (caṙerov)
	definite forms
nominative	ծառը/ծառն (caṙə/caṙn)	ծառերը/ծառերն (caṙerə/caṙern)
dative	ծառին (caṙin)	ծառերուն (caṙerun)
ablative	ծառէն (caṙēn)	ծառերէն (caṙerēn)
instrumental	ծառովը/ծառովն (caṙovə/caṙovn)	ծառերովը/ծառերովն (caṙerovə/caṙerovn)
	1st person possessive forms (my)
nominative	ծառս (caṙs)	ծառերս (caṙers)
dative	ծառիս (caṙis)	ծառերուս (caṙerus)
ablative	ծառէս (caṙēs)	ծառերէս (caṙerēs)
instrumental	ծառովս (caṙovs)	ծառերովս (caṙerovs)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	ծառդ (caṙd)	ծառերդ (caṙerd)
dative	ծառիդ (caṙid)	ծառերուդ (caṙerud)
ablative	ծառէդ (caṙēd)	ծառերէդ (caṙerēd)
instrumental	ծառովդ (caṙovd)	ծառերովդ (caṙerovd)

Derived terms

• վարդածառ (vardacaṙ)
• տոհմածառ (tohmacaṙ)
• տոնածառ (tonacaṙ)

 

Old Armenian

Etymology

Disputed.

Pedersen connects with Ancient Greek γάρρα (gárrha, “rod, wand”), γάρσανα (gársana, “brushwood”), γέρρον (gérrhon, “wattle-fence”) and Old Norse kjarr (“copsewood, brush-wood, thicket”). This is accepted by Walde, Pokorny and Ačaṙean, who reconstruct Proto-Indo-European *ǵr̥so- for Armenian, the zero-grade of the root *ǵers- (“to twist; to plait things from flexible twigs”).

On the other hand, according to Diakonoff we are dealing with a word of Hurro-Urartian origin: compare Urartian 𒄑𒍝𒀀𒊑 (GIŠ.za-a-ri /⁠ṣârə, zari, zare, šari⁠/, “orchard”), Hurrian 𒊬𒈨 (sar-me, “wood”).

Noun

ծառ • (caṙ)

1. tree

   մատաղատունկ ծառ ― matałatunk caṙ ― sapling

   հինաւուրց, զառամ ծառ ― hinawurcʻ, zaṙam caṙ ― old tree

   պտղատու ծառ ― ptłatu caṙ ― fruit tree

   թզուկ ծառ ― tʻzuk caṙ ― dwarf tree

   ծառ արուեստի ― caṙ aruesti ― the ten Aristotelian categories

   ելանել ի ծառ ― elanel i caṙ ― to climb trees; to mount a tree

   ծառ յօտել, յապաւել զծառս ― caṙ yōtel, yapawel zcaṙs ― to prune; to lop

   պատուաստել զծառս ― patuastel zcaṙs ― to graft

   ծաղկին ծառք ― całkin caṙkʻ ― the trees flourish

   փթթին ծառք ծաղկօք, ծաղկազարդին ծառք ― pʻtʻtʻin caṙkʻ całkōkʻ, całkazardin caṙkʻ ― the fruits are in full bloom or blossom

   ծառ կացուցանել զհերս ― caṙ kacʻucʻanel zhers ― to cause the hair to stand on end

   իւրում ծառոց ի վերայ ելանել ― iwrum caṙocʻ i veray elanel ― to do according to one's will or pleasure, to follow one's own bent

Declension

o-type

	singular		plural
nominative	ծառ (caṙ)		ծառք (caṙkʻ)
genitive	ծառոյ (caṙoy)		ծառոց (caṙocʻ)
dative	ծառոյ (caṙoy)		ծառոց (caṙocʻ)
accusative	ծառ (caṙ)		ծառս (caṙs)
ablative	ծառոյ (caṙoy)		ծառոց (caṙocʻ)
instrumental	ծառով (caṙov)		ծառովք (caṙovkʻ)
locative	ծառ (caṙ)		ծառս (caṙs)
An instrumental plural ծառօք (caṙōkʻ) is also attested.

Derived terms

• անծառ (ancaṙ)
• խտածառ (xtacaṙ)
• ծառաբեր (caṙaber)
• ծառագնաց (caṙagnacʻ)
• ծառազարդ (caṙazard)
• ծառանամ (caṙanam)
• ծառասէր (caṙasēr)
• ծառաստան (caṙastan)
• ծառավայելուչ (caṙavayelučʻ)
• ծառավերաց (caṙaveracʻ)
• ծառատունկ (caṙatunk)
• ծառացուցանեմ (caṙacʻucʻanem)
• ծառաւէտ (caṙawēt)
• ծառափթիթ (caṙapʻtʻitʻ)
• ծառզարդար (caṙzardar)
• մեծածառ (mecacaṙ)
• ստուարածառ (stuaracaṙ)
• քաջածառ (kʻaǰacaṙ)

 

Descendants

• Armenian: ծառ (caṙ)
• ⇒ Old Armenian: *ծառափն (*caṙapʻn)
  • → Georgian: წარაფი (c̣arapi)
  • → Mingrelian: წირფუ (c̣irpu)

References

• Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “ծառ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, pages 446–447
• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ծառ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Diakonoff, Igor M. (1985) “Hurro-Urartian Borrowings in Old Armenian”, in Journal of the American Oriental Society‎^[1], volume 105, number 4, pages 597–603
• Pedersen, Holger (1905) “Zur armenischen Sprachgeschichte”, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete der Indogermanischen Sprachen‎^[2] (in German), volume 38, number 2, page 194
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “ծառ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Pokorny, Julius (1959) Indogermanisches etymologisches Wörterbuch [Indo-European Etymological Dictionary] (in German), volume 2, Bern, München: Francke Verlag, page 392
• Walde, Alois (1930) Julius Pokorny, editor, Vergleichendes Wörterbuch der indogermanischen Sprachen (in German), volume I, Berlin: de Gruyter, page 609
• Thorsø, Rasmus (2023) Prehistoric loanwords in Armenian: Hurro-Urartian, Kartvelian, and the unclassified substrate‎^[3], PhD dissertation, Leiden University, page 25