Frases y Palabras en Nauhatl

Descargar como pdf o txt
Descargar como pdf o txt
Está en la página 1de 89

VOCABULARIO DE FRASES Y PALABRAS VOCABULARIO DE FRASES Y PALABRAS

NAHUATL. NAHUATL.

!S es certo Quema melahuac !
(e es) bueno. Cualli.
ho h|o mo! Nopiltzine!
ho |oya ma! Nocuzque!
acaso todo o ve e cobr pequeo? cuix ixquich quitta in huitzitziltzin?
Fue en vano" onenoncatca
A aguna parte. Cana, canapa.
A ambas partes. Yoc-campaixti.
A ambos ados o en ambos ados. Yontlapalixti.
A aque. Qui.
A cuaes (de estos) hombres amaste? Catleique otiquin-notz in tlacah?
A donde va usted? Campa timica.
A donde vamos. Cannon tiahue?
A donde vamos. Canon tihui.
A donde vas? Campa tiauh?
A esconddas. Ixtaca.
A esconddas. Ixtlaca.
A estas horas. Imauin.
A os ados. Tlamac.
A menudo, frecuentemente. chica.
A m. Nech.
A nosotros nos aman. Techtlazohtla.
A nosotros. Tech.
A que corresponde este captuo de bro? Tlein itech pohui inin amox-xexeloliztli?
A quen amas? quin tictlazohtla?
A quen envo |esus? In aquin oquititlan !e"u".
A quen? c? quin?
A quenes corresponde a honra? quique intech pohui mahuiz-zotl?
A quenes mataran tus paabras? quique quim-mictiz in motlahtol?
A t. #itz.
A un no. cazo$emo.
A una, y otra parte. Necoc, necocampa.
Abad, dgndad. Teo$otica, tepacho.
Aba|o, deba|o de. Tlacxitlan.
Aba|o. Tlatzintan.
Abaansarse metendose entre otros. Cuitlaxeloa.
Abaansarse, trarse a sueo. #a$auhtihuetzi, tlaztihuetzi.
Abaanzarse. Tlalotiquiza.
Abandonar (benes). Cauhualiztlamati.
Abandonar (buenas costumbres). Ixmaxalihui.
Abandonar (con despreco). %ic-cauhtehua.
Abandonar (e campo de aguen). &aca$otilia.
Abandonar (por medo). #auhca-axixa.
Abandonar (por vergenza). 'inahuizcahua.
Abandonar (un traba|o). Tequicahua.
1
Abandonar a os suyos, mu|er, h|os etc. (nechtlacaltehuac.
Abandonar benes. Cahualiztlamati.
Abandonar. Cahua.
Abandonar. Centlalcahuia.
Abancar. )capehuia.
Abancarse. Yecapehuia.
Abarcar ago con os brazos. Tlamalcocholli.
Abarcar. #alacachoa.
Abastecer (en fortaeza). Yaocalcencahua.
Abastecer tener cudado de amentar otros. Tetlacualtia, tecuitlacuia.
Abastecer. Itacatia.
Abatdo. Tlatlanitlaztli, tlatlalchitlaztli.
Abatmento. Nepilotihuechiliztli, totocatihuechiliztli.
Abatr. Tlanitlaza.
Abatrse (ave de rapa). 'ilotihuetzi.
Abatrse. Cuetlaxihui.
Abertura, cuenca. Camactli.
Abofetear. Yotlatzinia, ixcapania.
Abogado. Tepantlahtoani.
Abogado. Tepantlatoani.
Abogar. Ipantlatoa.
Aboado. Tlapatzolli.
Aboar. Tlapatzoa.
Abomnado. Tlatelchihualli.
Abomnar. Tlatelchihua.
Abonar a a deuda. Chicoquixtia.
Aborrecedor. Tecocoliani - tetlatzilhui$ani -
tetlahelitani.
Aborrecer. Cocolia, tlatzilhuia, tlahelita.
Abortar, arro|ar trar. Tlaxilia * tlatlaxilia.
Abortar. Tlaxilia o tlatlaxilia, esto tamben sgnfca arro|ar
trar.
Abrasar con fuego. %otla, esto msmo sgnfca rayar, mas propamente es tlatla.
Abrasar. Nahuatequi.
Abrasar. #alcochoa.
Abrazarse, (hombre y mu|er). #acochoa.
Abrr a boca. Camachaloa+camatlapoa.
Abrr a mano, mostrar a pama. #acpalzoa.
Abrr zan|as. Tlolana.
Abrr. Tlapoa.
Abro|o. &acamulli, chcaot, huahutt, netzo, xococutt,
tztzntapat.
Absover. Theochihua totoma.
Abuea cihtli, cihtzin, ,e-.
Abuea. Cizitzin.
Abueo colli, coltzin, ,e-.
Acabar de egar, egar a fn. xitia + oaxiti.
Acabar. Tlami, tzonquiza.
Acabo de eer e bro que tu me dste. Quin onicpouh amoxtli in
otinechmomaquili.
Acaenturado, asoeado. tonauhqui.
Acanaada. caltic.
Acarcar, retozar, hacer cosquas. -ahuilia.
Acarrear agua. tlacui.
Acarrear. &aca, zazaca.
Acarre agua. (nazazacac.
2
Acaso a pedradas? Cuix tetica?
Acaso en verdad, te esconderas? Cuix nel timotlatiz?
Acaso huras? Cuix teixpampa tehuaz?
Acaso queres r tu soo? Cuix ticnequi tiaz moceltzin?
Acaso te ras? Cuix canapa ton$az?
Acaso te ocutaras? Cuix timina$az?
Acaso tramas para m a muerte. t $a nech miquitlani.
Acaso, quza, quzas. ce, azazo.
Acaso, quza. ch.
Acechar mrando. Nahualachia.
Acechar oyendo. Nahualcaqui.
Acechar. Chialia.
Aceda. %ococ.
Acedarse. %oco$a.
Acensos. Iztauh$atl.
Acequa zan|o. Nalatlantli, tepantli.
Acerca de aguna persona. Itloc, inahuac, tetloc.
Acerca de... Itechpa.
Acercar, acercarse, segur a aguen. xitia.
Acercarse donde quera. zi.
Acercarse otra persona ampararse de ea. Itech nipachihui.
Acarar amanecendo. Tlaneci.
Acarar e tempo despues de noche nubados. Tlachipahua.
Acarar. Tlanextia.
Acongo|ar a otro. 'atzmictia.
Acongo|arse. 'atzmiqui. Yolopatzmiqui, motequipachoa.
Aconse|ar. Tlatolmaca.
Acordar otro. Nicilnamiqui.
Acordar en negocos, acordar en procesos. Channonotza.
Acordar, conceder una cosa a agun. #acahuilia.
Acordarse esto es estar en acuerdo. #o$olmaxiltia.
Acordarse. Tlalnamiqui.
Acostado. #otecac, huilani, huilantoc.
Acostarse en e sueo, por a terra. Tlalpan nino-ma$auhtiuetzi.
Acostarse ninoteca
Acostarse. #oteca sueen decr tamben huilana.
Acostumbrarse ago.- momati,tamben es hbtuarse.
Acostumbrarse. Ipanmomatia.
Acresentar. Tlapihuia, micequilia.
Actuacon, vda, hstora de aguen. Tetlatollo.
Acua de eos. c-$ehuatl.
Acusar en|ucando. Teixpahuia.
Acusar fasamente, evantar testmonos. Ixtlacahuia, tlapiquia, tlatolehuia.
Acusar fasamente, evantar testmonos. Tlatolchichihuilia, tlatolquechilia.
Acusar fasamente.- Ixtlacahuia, tlapiquia.
Acusar fasamente.- Tlatolehuia, tlatolchichihuilia.
Acusar. Teilhuia.
Acusar. Quixpantia.
Achcar. Tepitonoa.
Aderesado as. Tlachichiuhtli, tlacencauhtli.
Aderezar, adornar, o componer. Tlachichihua, tlacencahua.
Adconar, aunar, unr, hacer |untos. Cetilia.
Ad|etvos posesvos. In o im. Su, sus de eos, eas.
Ad|etvos posesvos. No-m/s. #o-tu/s. I-su/s. To-nuestro/s.
Ad|etvos posesvos. Nanmo-su de ustedes.
3
Admrarse, sombrarse, espantarse. Izahuia, mauhtia.
Adonde esta, e, a, os, as. Campa ca in?
Adonde esta. Campa ca.
Adonde vas pues? Can mach ti-nenentinemi?
Adorar. Teotia.
Agradabe. Tepa.
Are. )hecatl.
Aa. )tlapalli.
Aegra. huiliztli.
Amaro. Coztic.
Amstad. Icno$otl.
Aqu. Nican.
Arbo. Cuahuitl.
Arete. 'ipilolli.
Arte. Tolteca$otl.
Artsta. Toltecate.
Asomar, aparecer. Neci.
Aurora. Tlahuizcalli.
Autordad. Tequihua.
Ayuno. Nezahualiztli.
Azadon. .uictli.
Bae. Itotiliztli.
Bandera. 'antli.
Barranca. Tepexitl.
Bastmento de va|e. Itacatl.
Bataa. Necalli.
Ben, bueno. Cualli.
Bosa, ocho m. %iquipilli.
Bosque. Cuauhtla.
Bosque de maderas. Cuauhtemala.
Cae. Calohtli.
Camno. (htli.
Cana. pantli.
Canasto grande. Chiquihuitl.
Canoa, barco. calli.
Canto. Cuicatl.
Cara. %a$atl, xa$ac.
Cargador. Tame.
Carne. Nacatl.
Carrzo. catl.
Casa. Calli.
Cob|a. Tilmatli.
Coor. Tlapalli.
Coorado. Chichiltic.
Coar. Cozcatl.
Corazon. Yollotl.
Comda. Tlacualli.
Corde, reata. #ecatl.
Corona. Copilli.
Corpo. Quechahuemitl.
Cosecha. 'ixquiztli.
Cuerpo. Tlaca$otl.
Charcas. titla.
Decr. Ihtoa.
Dedo. #apilli.
4
Desaroar. %ipehua.
Dos. Teotl.
Doer. Cocoa.
Doncea. Ichpocatl.
Enfermedad. Cocolitztli.
Enemgo. Yaotl.
En medo. Nepantla.
Ensear. #achtia.
Entero. Namaxtic.
Escaera. Tecuemitl.
Escudo. Chimalli.
Esfera. Tapa$olli.
Esmerada. Chalchihuitl.
Espga. #iahuatl.
Espna. .uitztli.
Espe|o. Tezcatl.
Fa|a. #axtlatl.
Fera. Tecuani.
Festa. Ilhuitl.
Fauta. Tlapitzalli.
Fecha. #ina, mitl.
For. %ochitl.
Fuerte. 'ichtic.
Fuerza. Chicahualiztli.
Fura. &omalli.
Gopear. .uitequi, maquilia, tzotzona, tetzotzona.
Granzo. Texihutl.
Guerra. Yao$otl.
Haber. (nca.
Hacer. Chiua.
Hechcero. Nahualli.
Hermana mayor. Temimi.
Hermana menor. 'ipitl.
Hermano. Icniutl.
Hermano mayor. Temimi.
H|o. Conetl.
Ho. Icpatl.
Hncharse. 'opozahua.
Hueso. (mitl.
Humear. 'opoca.
Humde. #acehualli.
Humo. 'octli.
Incenso. Copalli.
Integenca. Tlalnamiquiztli.
Invocar. Tenehua.
Izquerdo, zurdo. (pochtli.
|efe. Tlacatecatl.
Aduterar. Cacahuachichihua.
Advertr, prevenr a aguen. Cemixca.
Afetar. $oichiqui.
/li0i,. Chichinacapoloa +chichinatza.
Afuera. Cuentla, quiahuac.
Agarrar. xihua.
Agtarse. #oxhuitia, nelixhuitia.
Agonzar. Cacauhtoc.
5
Agravarse, empeorar. huillanahui.
Agrar, esperar ordenes, espar. Chichia.
Agua fra. Cececatl.
Agua hervda. pozonalli.
Agua pura, mpa. chipactli.
Agua tba. Yamancatl.
Agua. tl.
0ua,1a,. Chialtia.
Aguarse. $oa.
Agu|erado, horadado. Tlaxapotlalli.
Agu|erado. Co$onqui.
Agu|ero. Co$onqui.
Ah esta sentado e hombre. (ncan onoc tlacatzintli.
Ahogar sofocando. Quechmateloa.
Ahogar, ahogarse. potzahuia.
Ahogar, ser ahogado. toco.
Ahogarse con comda, con povo. Neleima.
Ahogarse en agua. toco, atlampiqui.
Ahora te voy a preguntar! xan nimitztlatlaniz!
Ahora, hoy. xan + axcan.
Ahora. man.
Ahorcar ahogar con soga. Quechmecahuia.
Ahorcar. 'iloa.
Ahorta, rapdo. manzin, amanintzin.
Ahugerado. Co$onqui.
Ahugerar. Co$onia.
Ahugero ancho. Co$ahuac.
Ahugeros. Tlaco$octli.
Ahuar. Co$ohua, tzatzi.
Ahumado. 'uchehua, pouh$otl.
Ahuyentar otro. Chololtia.
Ahuyentar gente ganado. Cemmana, cemmo$ahua.
Arar otro. Tecualantia, tezumaltia, tetlahuelcuita.
Ararse eno|arse. Cualani, mozuma, tlahuecui.
Are, brsa, ehcape$actli + ehcaxoctli.
Are. )hecatl.
A|ena cosa. Teaxca, tetlatquitl.
A|uar de casa. Techantlatquitl, cihuatlatquitl.
A pe de. Itzintla.
A pe. Itzintla.
A presente, ahora, uego uego. xcan niman. Niman niman.
A tercer da. )ilhuitica.
A tercer mes. )imetztica.
Aa postre, a a arga. Tlazacca, zontlazacca.
Aa. ztacapali, atlapali.
Aabanza. Yectenehualiztli.
Aabar, ensazar, honrar, exsatar mucho a agun. #a$ahualoa.
Aabar. Yectenehua.
Aabar. Cicinoa.
la2a,"e, u/ana,"e, a1ula,, ala2a,. Chachamahua.
Aa|a de casa. Chantlatquitl.
Aargado, estrado, fexbe, eastco. #aanani + maanqui.
Aargar. Tlahue$aquilia.
Aba, aurora. Tlaxtalchalle esto msmo es e coor encarnado rosado
fno.
Aba, constructor. Nicalchiuhqui.
6
Aba. )letzotzonqui.
Aba. E amantecatl.
Aberca. caxitl.
Aborotar otros. Tecomonia, acomana.
Acahuete. Tetlamatiliani.
Acahuetear. Tetlamatia. Esto es propamente saber ago mao de otro.
Acanzar, tocar, profundzar ago,frecuentar a aguen. -aci.
Adea puebeco. ltepemaitl, calmaitl.
Aegrar, (verbo) pahpaqui.
Aegrar. 'ahqui, papahqui.
Aegrarse con recreo (entretener) mellelquiztia.
Aegrarse de ma de otro. Tecanauia. Teca nipaquiteca n-ahauia. Teca-
nipapaqui.
Aegrarse mucho. N-atia. No-pochimati. Nino-pochimati.
Aegrarse. 'aqui.
Aegrarse. Nipapaqui. Ni paqui. N-ahauia. N-ahuia.
Aegrate! %i paqui!
Aegremente. Neellelquixtiliztica. Necemeltiliztica.
Nececeltiliztica.
Aegremente. 'acca. 'apaquiliztica. hauializtica.
Aegra sema cuando esta en venta. .uauhtzontli.
Aegra sema. .uauhtli.
Aegra. 'ahquiliztli, pahpaquiliztli, ahahui$aliztli.
Ae|arse os unos de os otros. #acahua.
Aentar e enfermo. &azamahua.
Aentar, anmar, estmuar, fortaecer, consodar. Chicahua.
Afarera, fabrca de oas. Conchiuhcan.
Afor|a taega. %iquipilli.
Ago mao (duro). chi cocole.
Ago, mas. chi.
Ago. Teno.
Aguen nos esta mrando. ca techitztica.
Aguen. ca, cequi.
Aguna cosa. Itla.
Aguna persona. ca.
Aguna vez. Quemanian.
Aguno, o quen. qui.
Aguno. ca.
Agunos huyeron. came choloque.
Agunos pocos. &an quezquintin.
Agunos, o quenes. quique.
Agunos. Cequi.
Agunos. came, cequin, cequintin.
Aento, sopo, respracon. Ihiotl 3 ihi$otl.
Avado estar. Caxani.
Avar. Caxahua 1e 1on1e "ale.
Avar. Caxani que e" e"ta, ali-ia1o.
Azar aguna cosa. Tlaixpetlatia.
A|aba. #icomitl mixiquipilli.
A|ava carca| de fechas. #ixiquipilli.
Ama. Yolia.
Amagrar. Tlatlahui$a.
Amagre, ocre ba|o. Caxtlahuitl, tlauxxococ.
Amagre, ocre muy fno. Tozcatlahuitl.
Amagre, ocre. Tlalhuitl.
Amorranas. #enexualiztli.
7
Aos ados. Tlamac.
Aquado. Tlaquehualle.
Aquar casa. Callaneuhtia.
Aquar. Tlaquehua.
Aquar. Callanehuia.
Aternar, r y venr, subr y ba|ar. Cahuantimani.
Ato hombre. Cuauhtic.
Ato. .uecapan.
Ato. .uiccapa, tlacpa.
Aumbrar. Tlahuia.
Aumno, aprendz. Temachtilli.
Azar poner ago arrba. coquia.
Azar. cocui.
Aa, a su casa. In canon, $e ichan.
A. Nepa, nexcapa.
Aa. (mpa.
A. Nepa, nexcapa.
Aanar e sueo. Tlaixmana, tlaixteca.
A se entreazan. (mpa momalini.
A. Nepa, onca.
Ama seora. Cihuapilli, cihuateuhtli.
Amabe. Tlazotlaloni.
Amado. Tlazotlaloni.
Amador. Tlazotlani.
Amamantar, dar de mamar. Chichitia.
Amancebado (vvr |untos sn casarse). #omecatia, que es o msmo que estar enredado.
Amancebado. #ecatiani estaro mecatia.
Amanecer. Tlachipahua, tlahuitzcalehua.
ma, en ext,emo. Chicahuacatlazohtla.
ma, ext,ema1amente. Centlazohtla.
Amar, (verbo) tlazohtla.
Amargo. Chichic.
Amarear ago. Cocozehua.
Amaro caro. (coor). Cozticpo$autic.
Amaro. Coztic, cozauhqui.
Amaro. Coztic, cocoztli.
Amarra. &alo.
Amas a dos. Rev. Ticmotlazohtilia in teotl.
Amas a dos. Tictlazohtla in teotl.
Amasar. Tlaxacualoa.
Ambas dos cosas. Imomextin, $omextin.
Ambas cosas. Yontlamanixtin.
Ambos. Tonehuan.
Amedrentar. #omauhtia.
Ameada, despostada punta de ago. Tetepontic $acapontic.
Amenazar a aguen, evantar e brazo para gopear colehuilia.
Amenazar. colehua.
Amenazar. colehuilia.
Amgo Icniuh. Esto es mas propamente compaero.
Amgo de as notcas, portanuevas, curoso. Tlahtolli quitetemotinemi.
Amstad. Icniuh$otl.
Amstarse. #ocniuhtia.
Amo a m padre. Nictlazotla notatzin.
Amonestar nstruyendo. Te$olmachtia.
Amonestar para casar. Tenonotza amonestacon tenonotzaliztli.
8
Amontonar, |untar, hacer examen de concenca. Centlalia.
Amontonar. Tlamaxtlalia.
Amorta|ar. #iccaquimiloa.
Amortecerse. Yolmiqui.
Ampararse esto es defenderse. Toctia.
Ampararse, defenderse. Toctia.
Ampoa que se hace en e agua quando ueve. xitontli.
Ampoa. %itomoniliztli.
Ampoarse. %itomonia.
Anaes (tempo). %iuhamatl.
Anca cadera. Queztepulli.
Ancana. Ilama chicahuac, cihuatl.
Ancano. .uehuetlacatl, chico, huactlacatl.
Ancha cosa. 'atlahuac.
Ancho agu|ero. Co$ahuac.
Anda |unto a m. Notlocnemi.
Anda voando. 'atlantinemi.
Andar con a boca aberta. Camachalotinemi.
n1a, !unto", pa,ti,, i,. Cen$auh.
Andar vagueando de casa en casa. Tecalpanhu$a, calpanoa.
Andar vagueando de casa en casa. Tecaltoca, tepancacalaqui.
Andar. Nehnemi.
Andar. Nenemi.
Anegarse. temi, ena ese de agua.
Anfora, cantaro para acarrear agua. pilolli.
Anhear ardentemente. mictinemi.
Ano. #atzatzatli.
Anos. Cihuanemactli.
Anma. Yolcatl.
Anmar, consoar. cotlaza.
Anoche. Ye$oac.
Anochecer. Tlapo$ahua.
Ante aguen. Tlaixpan, teixpan.
Antes s. zaquema.
Antes. chtopa, acaxtopan,,teixpan, achtotepan.
Anter. Yehuiptla.
Antguamente. Ichuicauh.
Antpata, odo, enemstad. Necocoliliztli.
Anudar ago. Ilpia.
Anzar. tlalalacatl.
Ao. %ihuitl.
Apagar a ampara, apagar e fuego, reconcar, apacguar. Cehuilia.
Apagar. Cehuia.
Apagar. Cehua.
Aparecer, mostrarse, hacerse ver. Nextilia.
Apare|ar. Tlacencahua.
Apartar una cosas de otras. Tlaxeloa.
Apartar, esconder. Cemianilia.
Apartar. #oquahuia otros dcen mihcuania.
Apartarse. Noncua.
Apedrear. Tlamotla, tepachohua.
Apedo materno (neoogsmo). &atepatoca$onantli.
Apedo paterno (neoogsmo). &atepatoca$otahtli.
Apedos (neoogsmo). &atepatoca$otatahtin.
Apacar. Yoleehuia.
9
Apaudan. (macacapatz.
Apaudr. #acacapatza.
Apcarse a una reprmenda. huitoca.
Apoderarse, aproparse, ena|enar, heredar. xcatia.
Apoarse a madera. #etoloa, metolcualoa.
Aposentarse s es de da. Ca$otia.
Aposentarse s es de noche. Cochtia.
Aprende. Nomachtiz.
Aprender, estudar, nstrurse. #achtia.
Aprender/pegar Nitlazaloa.
Apresurarse / darse prsa. Izihui.
Apretar, tupr, comprmr, prensar. Cacatza.
Aprsa. Izihuca.
Aprobar ago, tenero por bueno. .uel mati, cualitta huelcaqui.
Aproparse ago hacerse dueo. xcatia.
Apuear otro. Tetzotzona, tepinia.
Apurate! %imotlacihui!, ximohcihui.
Aque es h|o de aque. Ipilhtzin.
Aque hora! Quemman!, quemanian!
Aque tempo? Iquin.
Aque es bueno. Cualli.
Aque es h|o de aguno/agunos. Tepilhtzin.
Aque es h|o de eos. Impilhtzin.
Aque es m h|o. Nopilhtzin.
Aque es nuestro h|o. Topilhtzin.
Aque es su h|o. mopilhtzin.
Aque es tu h|o. #opilhtzin.
Aque esta comendo. Tlalchica.
Aque esta sentado. )huaticac.
Aque me ama. Nechtlazotla.
Aque se esfuerza. #ochicahua.
Aque. Yehuatl.
Aqueo. Inon.
Aqueos se esfuerzan. #ochicahua.
Aqueos son buenos. Cualhti.
Aqueos son buenos. Cualhti.
Aqu en e mundo habtado. Ye nican in tenahuacan.
Aqu estoy, presente. Nannicauh.
Aqu hay. Nican onca.
Aqu remos desaparecendo. Nican zan tipopulihuizque.
Aqu nosotros os hombres. Ye nican timacehualtin.
Aqu venen. Nican nenehnemi.
Aqu. Nican, nica.
Aquen. c, aquin.
Arador saband|a nocva. Tlalzahuatl s es de terra, s es de humedad azahuatl.
Arbo como quera. Cuahuitl donde hay muchos cuahutla, cuauhtitlan.
Arca de caa de pa|a. 'etlacalli, cuapetlacalli, toptli.
Arco de edfco. Tecuculli, tenulli.
Arco rs. Cozamalotl, otros dcen a$ocozamalotl.
Arder amaradas. Tlatecuinia.
Arder de caor como cuando esta muy asoeado. Tonalmiqui.
Arder en caentura, tener caor. Tlequiza, totonia, tlepopoca.
Arder. Tlatla, hacer arder otra cosa tlatia.
Arena. %alli.
Arena. %allan, xalpa, xaltitla.
10
Arenosa/arenoso. %allo.
Argamaza, mezca de ca y arena. Tenexzoquitl, tenexpollolli.
Aromatzar, perfumar, aderezar, saborear. huialia.
Arraba. Tenanquiahuac.
Arragarse ago. Nelhua$otia, tlaana, tlatzicoa.
Arrancado. Tla-antli.
Arrancar herba. &acamoa.
Arrancar. Verbo. na.
Arrancar. Cuamina.
Arrastrar ago. Tlahuilana, tlahuihuilana.
Arrear. Nitlapehua.
Arrebatar dcen tamben. .uilana.
Arregar, adornar, adornarse, apresurarse. Cecencahua.
Arremangarse a mu|er. Cucololoa.
Arrendar / prestar. Tlaneuhtia.
Arrepentrme de ago. Nino$olcocoa, Nino$oltonehua,
Ninelleltia.
Arrepentrme de ago. Nino$oltequipachoa,
Nino$olchichipatilia.
Arrba, haca arrba, desde arrba. copa.
Arrba. Tlacpac, aco.
Azar poner ago arrva. coquia.
Arrmar. 'achoa.
Arrmarme a... #otetzinco, ninopachoa.
Arrmarse, ponerse ba|o proteccn. #otetzinco, ninopachoa.
Arrodarse. Tlancuaquetza.
Arro|ar a agua. toctia.
Arro|ar ago por a terra. Tlahue$tequia.
Arro|ar trar a casa ago con despreco. Teixmatla.
Arro|ar trar. Tlama$ahuia, tlaza.
Arro|arse emboverse. Tloloa.
Arro|arse, atacar. -acitihuetzi.
Arroyo. tlauhtli.
Arrugar. %olochtia.
Arte|o de a mano. #apiliztli.
Artcuo parte de ago. Tlamantl.
Asco (tener). Tlaeltia, dcen tlaeli eque tene asco.
Asentadera naga. Tzintamal.
Asentado. Estar, ehuatica, motlalitica.
Asentarse en cucas. Cotoztlalia.
Asentarse en orden. Tecpancatlalia.
Asentarse. Tlalia ehua,
Aserrar. Cuauhxoxotla.
Aserrn. Cuauhtextli, cuauhpinolli.
As como. Iniuh.
As dcen. Quen in conitohua.
As hago da. Nenecmilhuitl.
As mero, ahora s, eso, as es. xcanquema.
As soamente por breve tempo. &an ihui zan achic.
As somos nosotros. In zan om ihuitinemi.
As tamben. Canoiuhqui.
As tamben. Noiuhqui.
As. Iuhqui.
As. Yuhqui, huel$uhqui.
Asento para asentarse. Icpalli, tzinicpalli, $e$antli, estar sentado en e mo$e$antia.
11
Asoar destrur desbaratar. %itinia, momo$almapoloa.
Asoear ago a so. Tlatotonia.
Asombrado espantado. Tonalcahua, tonalcholo es decr que se e huyo a
sombra.
Asombrarse. Izahu$a.
Asombrosa cosa. Teizahui.
Aspera cosa agusto. Tetelquic, tetozcochachalo, tenepilmotzoloa.
Aspera cosa como pan cueros duros. Cuapipitztic.
Aspera cosa como pared pedra etc. Chachacuachtic, tetzontic.
Aspera cosa. .uapactic, cuapitztic, esto es para ensos, ropa, cosa
seme|ante.
Aspero camno por espnoso. Tehuitzotla, tehuihuitzo.
Aspero camno por maeza. Techachacuahtla.
Aspero camno por pedregoso. Tetetla, texcalla.
Asta de madera. Cuauhtopilli.
Asustarse subtamente. Cecepocatiquiza.
Atacar, gopear, peearse. Chalania.
Atado. Ilpitl.
Ata|ar aguna cosa vva. Yacazacuilia, tzacua que es o msmo que cerrar.
Ata|ar e camno. (tzacua, otlaza.
Ata|ar e razonamento. Tetlatoltzacua, tetlatoltlapana,
tetlatolcotona.
Atar ago. Ilpia.
Atar as manos a agun, gar. #ailpia.
Atar, amarrar, fuerte. Cacatzilpia.
Atavarse componerse. #otopalquetza, mo$ecchichihua.
Atavarse, dsponerse, adornar, apare|ar, dsponer. Cencahua.
Atazcarse meterse en e odo. &oquiacqui.
Atemorzar otro. Temamauhtia.
Atender. Tla$ehuacaqui.
Atento. .uelipanteitani esto es ben crado cortez.
Atnar hacer ago, acertaro. Tlaipantilia, tlaipantia.
Atzar e fogon tecu. Tlatopehua, tlatlatia, tlatoquia.
Atoadero. &oquiaquillo$a.
Atormentador. Tetlaih$ohuiltiani, techichinacapoloani
tetoneuh.
Atormentar otro. Tlaih$ohuiltia chichinaca, chichinatza
tonehua.
Atormentar, afgr, torturar, sufrr, sentr pena. Chichinaca.
Atormentar, torturar. Chichinaquiltia.
Atras (esto es de mucho tempo antes). Yehuec-capan, $enepa, $eixquichcahuitl.
Atras, esto es en as espadas. Cuitlapan.
Atras. Tepotzco.
Atrs. Cuitlapan.
Atraversa otro con espada, saetas etc. Tlanalquixtia.
Atraversar ago. Tlaxtlapalteca.
Atraversarse e bocado en a garganta. Tecocotzacua, neltzacua.
Atreverse. #otlapaloa, nextlapaloa.
Atrevdo, (e que es) y sn respecto, poco atento, ma crado. tleipantetani, apinahua, ateixcotlachia.
Atrevdo, desvergonzado. ca ixmahui.
Audenca ugar para |uzgar. Tetlatzontecapan, tetlacaco$an,
tecpan.
Aumentar, eevarse, r crecendo. coquetztiuh.
Aun no. $acmo.
Aun no. $amo.
Aun no. $amo.
12
Aun. (c.
Aun. (cnoma.
Aunque as sea, ta cua es, ta cua. #aciuhqui.
Aunque no, a suponer que no. #acinamo.
Aunque, ben que, vsto que, en e supuesto que. #acihui.
Aunque. #anel, mazonel, mazihui.
Aunque. #anel.
Autor de a vda. Ipalnemoani.
Auyentar o desterrar, hacer correr a otro. Tlalochtia pa$naltia.
Avaro, mezquno, rooso. Tlatlaimetl.
Aventador. Yecazehuaztli, esto es para hecharse are.
Aventa|ar. Cempanahuia + cempanahuilia.
Aventar trgo otra sema. Tla$ecaquitza, tla$ectia.
Aventar, mpar con cudado. -acana.
-entu,a,"e, a,,ie"0a,"e, comer enteramente. Centlamia.
Avergonsarse o correrse. Ixpinahua, ixtonehua, ixchichilehua.
Avergonzar, envecerse. huiloa.
Averguar ago. Tlanepanoa.
Avsar otro. Nemachitia.
Ayer. Yalhua.
Ayer. Yolhua.
Ayuda as. Tepalehuiliztli.
Ayudar otro. 'alchiua.
Ayudar. Nitlapalehuia.
Ayunar. &ahua.
Ayuno, abstnenca. Nacacahualiztli.
Ayuno. Nezahualiztli.
Aza de cantaro |arro. .uicolotl, tlahuicolotl.
Azcua braza. Tlexoxtli.
Azedera yerba conocda. %oxoco$olli.
Azrse de otro. Tetechmopiloa.
Azma. Ne$hipotzacualiztli.
Azmatco. Ihi$omotzatzacuani.
Azotar. .uitequi, mecahuitequi s es con dcpna.
Azotar.- cuahu$tequi con palo.
Azotar.- tepozhu$tequi con ca1ena.
Azotea. Tlapantli.
Azu (coor). #atlaltic.
Azu ceeste. %oxouhqui.
Baba. Tencualac, iztlactli, chichitl, esto es propamente sava.
Babear echar vao. I$oquiza, potociotia.
Babear, babeando. Tencualacquiza.
Bacnca. xixcomitl, cuitlacomitl.
Baar. #itotia.
Bae, fandango. Netoctiliztli.
Ba|ar, descender. Temo.
Basa de caa. capechtli.
Bandera. 'anitl.
Baarse, avarse. -altia.
Baarse. Ninopaca.
Baarse. ltia, maltia, en temazca motema.
Baarse. Ninahmohuia.
Bao. xixcalli.
Barba (e peo). Tentzon.
Barba e que e comenza sar. Tentzonixhua, tentzonquiza.
13
Barba, (parte de a cara). Tenchatl.
Barbaro,termno despectvo que usaban os aztecas para refersrse a otros. Chichimecatl, tonto otomitl, y generamente es
metzontetl.
Barbechar. Tlapopoxoa.
Barbecho, barbechado. Tlapopoxolli.
Barbero. Texinqui.
Barbon. Tentzonpachtli, que es tanto como decre barbas, de heno.
Barca, barco, naveca. calli.
Barnzar, pntar de negro. Caxpuchehua.
Barnzar. Chiamahuia.
Barranca de ro. Tlatlauhtli.
Barranco, torrentera. tlauhtli.
Barreo, ebro. paztli.
Barrer. Tlaxpana, tlacuicui.
Barrer. Nitlachpana.
Barrga. %illan. Barrgon itehua, xixilahua.
Barro. Calmaitl, calpolli, tlaixilacalli.
Barro, grano de a cara (e que os tene) ixzazahuati, ixocuillo.
Barro, grano de a cara. Ixzahuatl, ixocuillotl.
Barro. &oquitl.
Bases. Tlatzintla.
Basta. Ixquichi.
Bastarda persona, egtma. Ixtacaconetl, ixtacapilli, esto es mucho oprobo para
eos.
Bastatemente. &anixquichi.
Baston. Cuahuitl.
Basura. Tlazolli.
Bataa guerra. Yao$otl, necaliztli.
Bataar, peear. Yaochihua, teicalli.
Batea de madera. Cuauhxicalli, xicalpechtli.
Batr cosa quda para beber o comer. Cuauhneloa, cuauhtlazoa.
Bautsmo. Necuatequiliztli, e que o hace tecuatequiani, e que o ha recbdo, tlacuatequilli.
Bazn barreno, ebro. Caxitl.
Bebamos ahora, comamos ahora. #a $e toconican, ma $e cuacan.
Bebe de 1 a 3 meses de nacdo y con nombre. Conetl.
Bebe, recen nacdo. Coniatl.
Bebe. 'iltzintli.
Beber agua con a mano. cacampaxoa.
Beber agua o agun qudo no fermentado. tli + oatlic.
Beber cuaquera cosa. Coni.
Beber de a mano. cacampaxoa.
Beber mucho. huilihuinti.
Beber purga posma u otra medcna. 'ahi, hacer que otro beba paitia.
Beber. tli.
Beber. Ihua.
Beb agua con a mano. (nacacampaxo.
Beeza, garbo. Chipahuaca$otl.
Beota. huatomatl * ahuacuauhtomatl.
Bendecr (cosa sagrada). Teochihua, tlateochihua.
Bendecr aabar. Yectenehua.
Bendcon. Tlateochihualiztli, teochihua.
Bendta (cosa). Tlateochihualli.
Benefcar otro hacere mercedor. Teinelia, $enoitia.
Benefco, mrar otro con pedad. Te$eno$taliztli.
Berme|ear amarear. Cozehua, cocozehua.
Berros. tezquilitl.
14
Berruga. #ichinix, xitomazihuiztli.
Besar en a boca. Tempitzoa.
Besar. Tenamiqui.
Besta anma (para apodar aun hombre). Tlacametzatl.
Besta anma de cuatro pes. #anenemi, manenenqui.
Besta fera. Tecuani.
Bboteca. moxcalli.
Ben est. Yecualli, ma$hui.
Ben, gracas. Cualli tlazohcamati.
Ben. Yectli, cualli.
Ben. .uel.
Benaventuranza. Tecentlamachtilo$an, tecen$apaco$an, ilhuicac, papaquiliztli.
Banco de os o|os. Ixiztaca$otl.
Banco. (coor). Iztac.
Bancos. (coor). Iztacqueh.
Bancura en e prmer modo es: iztaca$otl, y en e segundo chipauhca$otl.
Banda cosa. Yamanqui, $amaztic.
Bandamente (esto es contento). &antlamach, zamatzcatzin, zan$olic, $olic.
Banquear a pared con echada. Tla-ahuitequia.
Basfemar. Habar con maca/macosamente. 4ehuexcatlatoa, chicoiloa, chicotlahtoa.
Boca de estomago. Yolixco.
Boca de estomago. ($olixco, elco$onia.
Boca de pozo. (colhuaztentli, atlacomultentli.
Boca. Camatl, ten$otl. A prmero tamben toman por e bocado.
Bodas. Nenamictiliztli.
Bodoque. Telolotli.
Bofe asadura. Chichitl, e msmo se toma por a sava.
Bosa. 'oxac.
Boudo, esferco. Tolontic.
Bondad, vrtud. Cualtiloni, * cualtiloni, $ectiloni, * $ectiliztli.
Bondad. Cuall$otl.
Bondadoso. Yectiliztli, Cualtiliztli.
Bonta(o), hermosa (o). Cuacualtzin.
Bordada. Tlamach-tli.
Bordo de cuaquer cosa. Tentli.
Bordon, varas bastones de a |ustca. Topilli y a que os tene topille.
Borrachera. La tlahuanaliztli.
Borracho. Tlahuanqui, mihuintia, xocomiqui.
Borracho. Tlahuanqui.
Borrar o escrto. Tlilpoloa.
Borrar, perder, destrur. 'opolohuiliz.
Bostezar, boquear. Camachaloa.
Bostezar. Cacamachaloa.
Bota de madera. Cuauhtelolotli.
Boveda. Tlatetzopilli.
Boyero. Cuacuauhpixqui.
Braba cosa. Tlahuelle, tlahueliloc, cualanca$o.
Braga, pantaeta, cazon (ropa nteruor). #axtlatl.
Bramar. Teco$ohica choca.
Braza de umbre. Tlexochtli.
Brazaete que eos usan para resstr e gope de a cuerda de arco. #atzopetztli, macuetlaxtli.
Brazeete otro que usaban de puma, de gaa. #achoncotl, macopilli.
Brazero. Tlecaxitl.
Brazo, mano. #aitl.
Brea (terra quebrada entre peas, ena de maeza). Tlaletzmilli.
15
Breve cosa. Tepiton.
Brar, purfcarse. Chipahua.
Bro corpora, espendor de un cuerpo goroso. Naca$o pepetlaquiliztli.
Broque. Chimalli.
Brotado. Itzmolinqui.
Brotar de as fuentes. #omoloca.
Brotar as pantas. Itzmolini zelia.
Brotar abrrse as fores. Cueponi, xotla.
Bru|a. Nahualli, tlahuipoch, te$olocuani.
Brur, pur. Calania.
Buba, postema, tumor bando con pus. Nanahuatl, tecpilnanahuatl.
Bucear. -apopoti, a-ahuitzocalaqui.
Bucear. popoti.
Buche. Cuitlatecomatl.
Buena vountad. De, Yolocacopa, cializtica, $ollotlama.
Buenamente. &anuelipa. 4elihuian.
Buenas tardes, (medo da). Tlacualizpantiliz.
Bueno, ben. Cualli.
Buenos das, (en genera). Quen otlathuiloc.
Buenos das, como amaneceron uds. (rev). Quen onanmotlathuilihqueh.
Buey. Cuacuahue, as tamben e toro.
Buho. Tecolotl.
Bura. Camanalli, tentlamachti.
Burar otro engaandoe. Tenencoa, xicoa, caca$ahua.
Burar otro rendose de e. Tecanihuetzca, tecaninocaca$ahua.
Burar de manos. Teaahuilia.
Burarse chasquecando a boca. Camanaloa, tentlamachia.
Burarse, hacer bromas. Camanalhuia.
Burarse. Caca$ahua.
Buscar con cudado. cicatemoa.
Buscar por e rastro. Tlacxitoca, tlacxitemoa.
Buscar querea, peto. Chalanitinemi.
Buscar. Tlatemoa.
Busquen. Tlachilican.
Busto, torso de hombre. Tlactli.
Caba. zitica.
Cabaero nobe. 'illi teculti.
Cabaete de pared. Tepancuachichilli.
Cabaa. %acalli.
Cabecera. Tzontlan.
Cabeera de pape. matzontli.
Cabeera. Tzoncal.
Cabeo. Tzontli.
Caber. Naqui.
Cabeza de serra. Tepetlicpac.
Cabeza de un puebo, fama grande. Cuauhtzontecomatl.
Cabeza. Tzonteco.
Cabeza. Tzontecomatl.
Cabe de acero. Tepozmecatl.
Cabra, chvos (e que as guarda o cuda). Tentzonpixqui.
Cabra, chvos. Tentzon.
Cacarear (a gana). Tlatlazcatlatoa.
Cacheton. Campopotzactic, camatetic, es muy n|uroso.
Cada ao. Cecexihuitl, cecenxiuhtica.
Cada casa. Cece calli.
16
Cada da. Cecemilhuitl, cecentonalli.
Cada dos aos. (anxiuhtica.
Cada mes. Cecemetztli.
Cada ocho das. Cecenachicue$, chicue$tica.
Cada persona. Cecen tlacatl.
Cada uno, cada una. Cece$aca anozo cecen$aca.
Cada uno. Cece$ocan, ceceme, cecentlacatl.
Cada. Cece anozo cecen.
Cadena de oro de pata. Teocuitlacozcatl, teocuitlamecatl.
Cadera e cuadr. Cuapantli.
Cae (por e|em. En e odo). Capa-ni.
Cae aguacero. Tlatz-quiahui.
Caer gotas de uva. Chachapaca.
Caer neve granzo. 'ixahui, pipixahui, tzetzelihui.
Caer neve, esparcrse. Cha$ahui.
Caer varos |untos. Cenuetzi.
Caer, (te o advert que te hbas a caer, fsca o esprtuamente). Ipan$einno$ollo.
Caer. .uetzi.
Caerse a casa cosa seme|ante. %itinia, xixitinia.
Caerse muerto. #ictihuetzi.
Caf (coor). Tlaltic.
Cagar. xixa, xixa.
Ca|a, cofre,espece de |aua con caas y cuero. 'etlacalli, acapetlacalli, toptli.
Ca, Tenextli, e horno donde o cuecen tenextlatilo$an.
Caabaza as de que sacan as peptas. 'ipian.
Caabaza, certa varedad de caabaza. otli acuauh$otl.
Caabaza. $otli tamala$otli, tlala$otli.
Caabazo. tecomatl, xicaltecomatl.
Caambre (tenero). 4apahua.
Caambre. 4apahuiztli.
Caavera. Tzontecomatl, cuaxicalli.
Cado. $otli.
Cado. E Ia$o.
Caeca. Tenextzintli.
Caentar con e aento. -a$ohuia.
Caentarse a fuego no a so. Totonia, con e aento a$ohuia.
Caentura grave, enfermedad grave. Tlepachihui, tlepopoca.
Caentura, enfermedad. Tonahuia, atonahuiztli.
Caentura. La tonahuiztli.
Caente cosa. Totonic, totonqui.
Caor que sae de verguenza a a cara. Ixochichilehua.
Caumna. Teiztlacahuiliztli, tetentlapiquiliztli. Tetentlapiquia.
Caumna. E que, tetextlapiquini, teiztlacahu$ani.
Caumnar otro. Teixtlacahuia.
Cava, sn peo. Cuaxipetztli.
Cavo, sn peo. Cuaxixipetz.
Cazada de camno. Quepoctli.
Cazado zapato. Cactli.
Cazar. Cactia.
Cazarse. Cacactia.
Caada cosa secreta, cerrar a boca, permanecer mudo. Ixtaca, ixta$ax, ixtaca$antzi.
Caate! %imocamatzacua!
Caense! %imocamatzacuacan!
Caos de a mano. #achaca$olli.
Caos en cuaquera parte. Chaca$olli.
17
Cama. Cochca.
Cama. Tlapechtli, hacera tlapepechoa.
Camara recamara de dormr. Cochia, cochitla, cochilo$an.
Camaron os que hay en a aguna. cozilli.
Camaron que se da en e ado cenega. &oqui chacalli.
Camaron. Chacalli, achacalli.
Camaron. Chacalli.
Camban su vda. Quipia inemiliz.
Cambar ago. Tlapatla.
Cambar de casa, mudarse. Calpatla.
Cambar o ferar, una cosa con otra. Tlapatla, tlapatilia.
Camnar a pe. Ixin-nenemi.
Camnar cazando. -amitinemi.
Camnar rapdo, mandar. Nictotoca.
Camnar, andar. Nenemi, esto tamben sgnfca andar.
Camnar, andar. Ninehnemi.
Camnar, propamente es: (toca.
Camnar. (verbo). Nehnemi.
Camno ancho. (chpantli, vereda para aguna parte.
Camno. (htli.
Camnos. (htin.
Camn. Tepo$o$olli.
Camsoa usada. .uipilzolli.
Campana de a engua, o e gao. Tozcatlecuacuilli.
Campana o gao, parte de cueo. Tozcatecuacuil.
Campesno, cutvador. )lemicqui.
Campesno. (neoogsmo) #itequiti.
Campesno. (neoogsmo) #iltequitqui.
Campo ano. Ixtlahuatl, zacatla.
Campo. #illi.
Cana para e agua. pipilhuatztli, acocopilhuatztli.
Cana, acueducto. otli.
Canasta. Chiquihuitl.
Canasto hecho de caas. cachiquihuitl.
Canasto, e que hacen de caas. cachiquihuitl, otlachiquihuitl, cuachiquihuitl.
Canasto. Chiquihuitl.
Cancer. Cualocatl palanic.
Cangre|o. Tecuizitli.
Cana de a perna. Tlaniztli, tlanizcuauh$otl.
Cana de brazo. #atzotzopaztli.
Canoso. Cuaiztac, tzoniztac.
Cansanco. Ciahuiliz.
Cansarse de habar. Tencuacuauhtia. Tenciahuia.
Cansarse. Ciahui.
Cantar e gao. Tzatzi intequihuan.
Cantar e gua|oote. Tlacocoloa inhuexolotl.
Cantar a rana. Cotaloa.
Cantar. Cuica.
Cantar. Nicuica.
Cantaremos. Tlacuicazque.
Cantaro. piloll, tzotzocolli.
Cantero. Tetzotzonqui, tetlapanqui.
Canto de ago, o grueso. Itzonta.
Canto, e. Cuicatl.
Caa mazza. (tlatl, quetzalotlatl.
18
Caa, carrzo. catl.
Caas de maz. (huacuahuitl.
Caas duces. (huatl.
Caavera. catla.
Cao de e agua. $otli.
Caon de puma para escrbr. Totolacatl.
Caon cauto. catlatectli.
Capar. tecui, atequixtia, tla-atequixtilli.
Captan de guerra. Yaoquizca te$acanqui.
Captuo (de bro). mox-xexeloliztli.
Cara o rostro. %a$acatl.
Cara. %a$ac.
Caraco, segun su varedad. Tec-cizmana, huilacatochti, cili, atecocolli.
Carbon Tecolli.
Carbonero. Tecolceuhqui, teconalatiuhqui.
Carce. Telpilo$a, telcaltzacualo$a.
Cardar o escarmenar agodon o ana. Tlapochina, a que ya o esta tlapochintli.
Cardena de gope. %ohuializtli.
Cardo que se come. .uitzquilitl.
Caresta de bastmentos. Cocomoteca, ma$analo.
Cargador. Temamani.
Cargador. E Tlamama.
Cargar a otro. Tlamamaltia.
Cargar su concenca. Cemmamaltia.
Cargar. Tlamama.
Cargo o ofco, e que o tene. Tequitiani.
Cargo o ofco, tenero. Tequitia.
Cargo o ofco. Tequiuh.
Cargo,ocupacn,cudado,negoco,competenca. #achiztli.
Cargo. Tlamamalli.
Cardad. Tetlazotlaliztli.
Carmec. Chichiltic, y a otro encarnado fno dcen tlaztalchale.
Carne de poo. Cuanacanacatl.
Carncero (neoogsmo). Nacanamacani.
Caro en preco. 'atio, tlazotli.
Caro. Lo, Tlazotlipatio. Pato es e preso dea cosa que se compra.
Carpntero. Cuauhxinqui.
Carretera. (neoogsmo) Tepoztlahuilanalohtli.
Carro de rostro. Cantli, camapantli.
Carrza. cazacatla, acapitzactli.
Carrza. capitzactla.
Carta, pape escrto. matlahcuilolli.
Casa de enfermos (neoogsmo). Cocoxcalco.
Casa de pa|a. %acalli.
Casa de estudante. Techpocalli.
Casa rea paaco. Tecpan, tecpancalli. Tlatocapan.
Casa. Calli.
Casada. Nino-oquichiztia.
Casado, casada. #onamictiqui.
Casado. Namiqui.
Casamento. Nenamiquiliztli, cihuatlanqui.
Casar con azos. Tzohuia.
Casar o desposar. #onamictia, momanepanoa.
Casarse. Namictia, ninocihuauhtia.
Casas. Caltin.
19
Cascabe. Co$olli.
Casca|o o pedra menuda, (grava). %altetl.
Cascara de fruta, pee|o. Chua$otl.
Cascara de huevo, en genera. Cacallo.
Casco de cosa quebrada. Tapalcatl
Cas as, cas de esta manera. chiuh, achiuhqui.
Cas as, cas se e parece, es seme|ante. chi $uhqui.
Cas tanto, como eo, poco mas o menos que eso. chi ixquich.
Cas todos eos. chi muchintin.
Caspa de a cabeza. Cuatequixquitl. 5cuaxinca$otl, cuaxonehuia6.
Casta na|e. Tlacameca$otl.
Castaueas. #acapactli.
Castgado, atormentado. Tlataihi$ouiltilli.
Castgador. Tetlatzacuiltiani.
Castgar con rudeza, ser severo a corregr. #achicahua.
Castgar moderadamente, con mesura. #acaxahua.
Castgar rudamente, severamente. #acencahua.
Castgar. Tlatzacuiltia.
Castgo. Tetlatzaqueltiliztli.
Casucha, casa ve|a. Calzolli.
Catarata, enfermedad. Ixtotolicihuiztli.
Cataratas, tener. Ixtotolicihuia.
Catorce. #ahtlactli on nahui.
Cautvar. Tlama.
Cautvo, preso. #alli tlaaxitl.
Cavar para sacar agua. tataca. 5atl-tataca6
Cazador. amini.
Cazar aves con ga. Tlazalhuia.
Cazar con frecuenca. -ami.
Cazar con redes. #atlahuia.
Cazar para aguen. milia.
Cazar. mi.
Ce|as, ms. Nixcuamulh.
Ce|as. Ixcuamulli.
Ce|as. Ixcuamulli.
Cenza. Nextli.
Cenzo (coor). Tlilticpo$autic.
Censador, que va de casa en casa. Tenemilizpoa.
Centeear. Chichitoca.
Centro, hueco de a mano. #acpa$ollotl + macpal$ollotli.
Cerca. Nahuac.
Cerebro, sesos. Cuatetextli.
Cerrar a boca. Camapiqui.
Cerrar por competo. Cetzacua.
Cerro. Tepetl.
Certfcar ago o dar f. Tlaneltilia.
Ccatrzarse, cerrarse,(habando de agas). Nacaxua.
Cego. Ixpopo$utl.
Cegos. Ichpopochiome.
Ceo. Ilhuicatl.
Cen pares o partes. #acuilpoallamantli.
Cen. #acuilpoalli.
Certamente yo no o he dcho. #ach amo oniquihto.
Certo, verdad. #elahuac.
Cmento. %opetlatl.
20
Cnco fas o heras. #acuilpantli.
Cnco veces cnco. #acuilpa macuilli.
Cnco veces otro tanto. #acuilpa ixquich.
Cnco veces. #acuilpa.
Cnco. #acuilli.
Cnta para atarse as mu|eres e peo. Tzonipilhuaztli.
Cntura. Topitzahua$an.
Cruea. #amaxocotl, tlatocxocotl.
Cudad, pobacn grande. .uei altepetl.
Cudad, puebo, pobacon. ltepetl, malinalco.
Cudadano, habtante de una cudad. hua tepehua.
Camar o grtar. Tzatzi.
Cara agua u ob|eto, da caro. Chipahuc.
Cara uz. Tlanextli.
Cara, transparente (ob|eto). Tehuiltic.
Cemenca o pedad. Teicnoitaliztli.
Cemenca, pedad. Tener, teicnoitia.
Cobarde ser. #amahu$, mauhcamiqui.
Cobarde. #auhcazonec, mauhinic.
Cobarde. #amauhqui, mauhtlacatl.
Cobarda, tener medo. #auhtlaca$otl, nemauhtiliztli.
Cob|a, cobertor, mantas. O cuberta de cuaquera cosa. Tlatlapacholoni, tlaixtlapacholoni,
tlapachiuca$ot.
Cobrar. Te$mana.
Cocer cosa de comda, o que a esta cocdo. Yoiczic.
Cocer cosa de comda. Cuxitia.
Cocer, ago, ob|eto. Ixca.
Cocer. Tlatzoma.
Cocer. Lo que ya esta cocdo. Tlatzontli.
Cocna. Tlacualchihualo$an.
Cocna. Tlacualchiuhca.
Cocnera (neoogsmo) Tlacualchihqui.
Cocnero. Tlacualchiuhqui.
Codcada. Cosa dgna de ser deseada o, Tlaelehuilli, tlaelehuilloni, neicoltilloni.
Codcar por o que se ve. Tlaixelehuia, teicoltia.
Codcar, desear. )lehu$a.
Codcar, eegr por gusto, gozar, dsfrutar. huia + oahui.
Codo de brazo. #olictli, molicpitl.
Codornz. &oli.
Coger, agarrar con un gancho. Chicolhuia.
Co|ear. Tetencuinoa, quequetzhuetzi,
quequetznecuiloa.
Co|o. %onecuiltic, xocue.
Coa rabo de anma. Cuitlapilli.
Coador. Tzetzelhuatztli.
Coar, cernr. Tzetze-elhuia.
Coar. cua.
Coear, rabear. Cuitlapil$acachoa, cuitlapilalaza.
Coera, eno|o. Tlahuelli.
Coerco. Tlahueliloc.
Cogado. Lo que esta, 'ilcatoc, pilcatica, tlapilolli.
Cogar. 'iloa, tlapiloa.
Comar a medda. Tlatzonehua, tlatzonquetza, tlatzotlalia, tlahuitiquetza,
tlapexonia.
Comena. Cuauhneuctli, esto es tamben a me que tenen.
Como. Coatlantli.
21
Coocado, de verbo coocar. Tlatentli.
Coocar. Verbo. Tema.
Coor encarnado rosado fno. Tlaxtalchalle.
Coor huezo. Iztacpo$autic.
Coor o pntura. Tlapalli.
Coorear o meter coores. Tlapalacu$a.
Coores o pnturas. Tlapaltin.
Coumna de pao. Tlaquetzalli.
Coumna de pedra. Temimilli, esto es pedra redonda.
Coumnas baaustres, o basandas. Tepiatztli.
Comadre|a anma. Cozamatl, cozatli.
Comedor o cuaquer ugar donde se come. Tlacua$an.
Comedor, muy voraz, fera. %ochtlacuani, tequitlacuani.
Comedor. Fera. Tlacuani.
Comenta. Ixtlananquili.
Comenzar a madurar, agun fruto. Camilehua, camilihuia, moxohua.
Comenzar. 'ehua, pehualtia.
Comer demasado. Itequitlacua, xochtlacua.
Comer en exceso. pizti.
Comer. Nitlacua.
Comer. Tlacua.
Comer. Verbo. Cua.
Comercante. 'ochteca.
Comerse agunos sembrados o fruta de huertos. (cuilcualoa.
Cometa a que corre. Citlalintlamina.
Cometa. Citlalimpopoca.
Cometer pecado. Tlatlacoa,tlapilchihua, zoquineloa innanima, niccatzahua,
nanima.
Comezon tener. Quequexquia, quequetzoca $o$omoca.
Comezon. Quequexquiliztli.
Comda en genera. Tlacualli.
Comda para va|ar (dsponero para e camno). Itacatia.
Comda para va|ar. Itacatl.
Comda. Tlacualli.
Comenza ya. %i $a huel im pehua.
Como adverb. De admracon. Quemmach.
Como amaneco usted, saudo. Quen otimotlathuilti.
Como amanecste, saudo. Quen otitlathuili.
Como esta tu corazn. Tleno onca mo$ollo.
Como esta tu fama? Quen ca mocen$eliz?
Como esta usted? Quen timeztica?
Como estando acostado. Nitla cuatoc.
Como ests? Quen tica?
Como estas? Quenin tica.
Como pasaron ustedes e da? Rev. Quen onanmocemilhuipanoltihqueh?
Como pasaste e da? Rev, quen oticemilhuipanoc?
Como pasaste e da?, saudo. Quen oticemilhuilti? + quen
oticemilhuipanoc?
Como pasaste e da?, saudo. Quen oticemilhuilti?
Como paso usted e da? Saudo. Quen otimocemilhuipanolti?
Como quera (esto es hecho con poco cudado). &anilihuiz, illhuiz.
Como quera que sea, mazazo.
Como quera. &azoquenin.
Como se dce en engua nahuat? Quenin mihtohua ica nahuatlahtolli?
Como se dce..... Quenin mihtohua.
Como se ama e mayor? Quen itocan in titiaxca?
22
Como se ama? (tercera persona) quen itocan?
Como, adverb. Comparatvo. .ueliuhqui, $uhquim-ma, zan-
no$uhqui.
Como, adverb. Interrogatvo. Quenin? Quen?
Como. Quenami.
Como. In$uhquin.
Compadecerse de otro. Tlaocoltia.
Compaero. Icniuhtli, tlahuicatl.
Comparar una cosa con otra. Tlanenehuilia.
Compararse. huehuetilia.
Componer ago. Tlatlalia, tlachichihua,tlacencahua.
Componer en partes. Chictlapana.
Componer huesos. (miquetza, omizaloa.
Componer maamente. Chicohue$aquilia.
Componer, arregar. Verbo. Tlalia.
Componerse as msmo. Nimochichihua, nimocencahua, ninotlallia.
Compra! %cohua!
Comprado. Lo, Tlacohualli.
Comprar casa. Calcohuia.
Comprar de una vez todo. Cepanuhia.
Comp,a, to1o. Centoca.
Comprar. Tlacohua.
Comprender ben, saber ben. cicamati.
Comprender o que se haba. Tlaticacaquia.
Comprender, entender, ver perfectamente. #acicacaqui.
Comprender. cicacaqui+acicahita.
Comprender. Celcahuia.
Comprmr. quequeza.
Compuesto, arregado. Tlatlalilli.
Compuesto. Lo que esta, Tlachichiuhqui, tlacencauhtli.
Comugar. Tlacellia.
Con aque, adverbo. Itlac, inahuac.
Con conocmento. #achiliztica.
Con duzura. Necutiliztica.
Con e (aque). Yuan.
Con escudo. Chimaltica.
Con gnoranca. mo machiliztica.
Con que mataste a marrano? Tlein ica oticmicti pitzotl?
Con quen andas? quin ihuan tinemi?
Con todo tu corazon. #o$olocacopa.
Con usted, con su merced, reverenca. #otlactzinco $ nahuatzinco.
Concentrarse. Calnonotza.
Concenca o dctamen propo. Ne$olmaxiliztli.
Concha de as tortugas. $otapalcatl, a$ocacalotl.
Concha de os agartos. quetzpalincalotl,
aquetzpalintapalcatl.
Concha de todos os anmaes que tenen concha, Tapalca$o.
Concha o escama de pescado #ixonehuatl, michcacalotl.
Concha que ay en os ros pequeos. matzcalli.
Concha. )ptli.
Condenar o |uzgar. Tlatzontequia, tlaixnahuatia.
Con1ena,, !uz0a,. Centlatzontequilia.
Condcpuo. Tlamachticalpeuh.
Conductor. Tlahuicani.
Confesarse. #o$olmelahua, ma$olcuztia.
23
Confesn,arrepentmento,sentmento de vergenza. Necuitiliztli.
Confeson. La Teiolcuitiliztli.
Confar. Tetechmotemachia, tetechtlacuauhtlamatia. Tetechmotlaxilia,
tetechtlacuauh$ohua.
Confarse o farse de otro. Tetchtlacanequi, tetechpialtia, tetechtlatlalia.
Confo. Yo (me), motetzinco, nimotlacanequi.
Con0,e0a,, ,euni,, acau1illa,, !unta,"e. Centlalia.
Conmgo, adverbo. Nonahuac, nohuian, notlacnotloc.
Conmgo. Nohuan.
Conoce. Quimati.
Conocer ago. Iximat,i ixmati.
Conocer ma, |uzgar desfavorabemente, tener maa opnon. Chicomati.
Conocer, saber. Timatiz.
Conoces ms pecados. Tinech machilia in notlatlacol.
Conocmento. Tlamachiliz.
Conqustar. Nitepehua.
Consgo. Itlan, itlac, inahuac, huelitech, huelitechpan.
Consoacn, cama. cohuetziliztli.
Consoarse, tranquzarse. cohuetzi.
Consoarse. Cempapactia, centlamachtia.
Consoarse. Yollatia, acohuetzia, pactia, compactia.
Constante o fuerte cosa. Chicahuac.
Constante, fuerte persona. Yolotlapaltic, motlaquauhqutzqui, $ollochicauac
$ollototl.
Consttur, ensear a otro en dgndad u ofco. Tlaixquetza, ixquetza.
Constructor de barcos (neoogsmo). calchihchihqui.
Construr su casa. Calchihua.
Construr. Calmana+calquetza.
Consueo. cohuechiliztli.
Consutar ago con otro. Tla$e$ecoltia, mononotza, tlatoltemoa.
Consumro acabaro todo. Cemtlamia.
Contada. De verbo contar. Tlapoalli.
Contado. Tlapoalli.
Contado. Lo que esta, Tlapoalli, amozantlapoalli.
Contador, que enumera. Tlapoani.
Contar ago. Tlapohua.
Contar aguna hstora, o conte con verdad. (nicmelaucapouh.
Contar para pagar trbutos. Tecalpauhqui.
Contar, enumeracon. Tlapoaliztli.
Contar. 'oa.
Contempacn. Te$ollo acohuechiliztli+acuetziliztli.
Contempar, evantar a mrada. co$auh.
Contener, detener a otro. Nictlacahualtia.
Contenerse o abstenerse de ago. Nimotlacahualtia.
Contentar a otro. Yolcehuia.
Contentarme a m msmo. Nino$olcehuia.
Contento. 'aquiliztli, ahahu$aliztli.
Contestar cartas. matlacuilocuepa.
Contento, o poco a poco. &amateo, zamatcatzin, za$olic, $olic.
Contgo, adverbo. #ohuan, monahuac.
Contgo. #otlac, monahuac, motech, motechcacopan, mohuan.
Contgo. #ohuan.
Contnuar. Cencui.
Contra agun, o ante agun. Teicpac.
Contra aguna. Tehuic, tehuicpa.
24
Contradecr otro. Tetlatolilochtia, tetlatolcuepa, tlatolixnamiqui,
teixnamictia.
Contraro enemgo. Yatol, te$aolih.
Contratar obreros. #acohuia.
Convaecer e enfermo. Yehuelmatia, achiquintzinmomati.
Convertrse a una fe, rev. Ihuictzinco ninocuepa in 1io".
Convertrse a una fe. Nemilizcuepa.
Convdar a otro. Tlalhuia, cohuanonotza.
Convvo, convte. Tecohuanonotzatliztli.
Copo de agodon o de ana. Tlaxochtli.
Copuar, forncar. huilnemi.
Cora|e. Cualaxtli.
Cora. Tapachtli.
Corazon de a mazorca. (llotl.
Corazn. Yollotl.
Corcobado. Teputzotli.
Corde para cargar. #ecapalli.
Corde que usan as mu|eres para te|er. #ecamaxalli.
Corona o ato de a cabeza. Cuetzcon, cua$olloni.
Corra. Chinamitl.
Corregrse, escuchar conse|o. Cencaqui.
Correr de aqu para aa, de un ado a otro. huictlaloa.
Correr e agua, e agua corre. tlitemaca$an, atlipiloa$an.
Correr. #otlaloa, totoca, pa$na.
Correr. Hacer a otro. Ixpinauhtia, tetla$ehualtia, ixchilehualtia.
Corrente que se echa en os texados o techos. 'e$ahuac, pe$actic.
Corromperse. 'alani.
Corrupto. 'alanqui.
Corta. De a perna se.. Tocotzco, tonepe$an, tozaliuh$an.
Cortar cuaquer cosa. Tequi, o que esta cortado tlatectli.
Cortar despedazando. Cocototza, cotona.
Cortar fores. %ochitequi.
Cortar a mano a aguen. #acotona.
Cortar ea o arboes. Cuauhtequi, quauhtlaza.
Cortar. Tequi.
Cortar. Nitlatequi.
Cortarse cosa quda como eche, atoe, etc. 'apachca, papachcatica.
Cortarse a mano. #acotoni.
Cortes de madera etc, e|em hase un corte. Tepiltic mihmatini.
Corteza de cuaquer cosa. )huatl, ehua$otl, esto tamben es e pee|o.
Corto as fores competamente. Nicexochinechicoa.
Cosa admrabe. #ahuizauhqui, imahuiztiquic.
Cosa a|ena. Teaxca tetlatquitl.
Cosa amarga. Chichic.
Cosa asada. Tlahuatzale.
Cosa bendta. Tlateotechihualli.
Cosa banda. Yamanqui.
Cosa carcomda. (cuacualoc.
Cosa cas gua a otra, o que se parece. chineneuhqui.
Cosa correosa o aca s es cosa soda. Tlalixtic.
Cosa correosa s es quda. #aana pipinqui, maaltia.
Cosa cozda. Tlapotzonilli.
Cosa degada. Canahuac.
Cosa fea. Tetzcuino.
Cosa frta. Tlatzoionilli.
Cosa fuerte. Chicahuac.
25
Cosa hedonda. 'otoni.
Cosa cta que no se debe hacer. chihualiztli, achihualoni.
Cosa manchada. Chichiactic.
Cosa mantecosa. Chiahuac.
Cosa mohosa. 'ochcauhqui.
Cosa muy seme|ante a otra, gua. can tetlanehui.
Cosa pesada. Cacca.
Cosa pcante. Cococ.
Cosa podrda. 'alani.
Cosa precosa. Tlazotli.
Cosa que (da) mueve a aegra y gozo. Te$coltli.
Cosa que asombra, admra. Tlamahuiztli.
Cosa que es de todos. Tecepanaxca, tecemaxca.
Cosa que mueve a comparacon de otro. Tetlazcolti.
Cosa que no tene par o gua, sn gua. can tenenehuixca.
Cosa que pca demasado. Tlahuelcococ, cocopaltic.
Cosa que se debe es dgna de creerse. Neltoconi.
Cosa sabrosa. .uelli.
Cosa suca. Cazahuac.
Cosa torcda o tuerta. Coltic.
Cosa tosca. Ilihuiz.
Cosa, (ob|eto). Tlamantli.
Cosecha de campo. 'ixcotl.
Cosquas. Quequelli.
Cosquas. Haceras, Quequeloa.
Costado parte de cuerpo. Yomotlantli.
Costa. (mizicuil.
Costra de agas. Nexhuaca$otl, xinca$otl.
Costumbre tradcon antgua. Tlatlalili hueca tlatlalili.
Costumbre. Nematiliztli.
Costumbres. Nematiliztin.
Cote|ar una cosa con otra. Nenehuilia.
Coyuntura de cuerpo. &aliuh$antli, huihuitec-cantli.
Coyunturas |unturas de os dedos de a mano. #apilzazaliuh$an.
Coyunturas |unturas de os dedos de os pes. %opilzazaliuh$an.
Craneo, cabeza. Cuaxicalli.
Crea e autor de a vda. Tla$oco$a in ipalnemoani.
Creado. Lo, o creador. Tepiquini, tlachihualli, te$oco$ani,
techihuani.
Crear cosa de nuevo. Yoco$a, chihua, tepiqui.
Crecer e ro. .ue$a macozihui, zonehua tentiuh
potontiuh.
Crecer, educar a otro. Izcualia huapahua, izcaltia huapahualtia, ninozcalia
mozcalia.
Crecer, madurar, engordar. Chamahua.
Cree usted? Tineltocane?
Creenca o fe. Tlaneltoquiliztli, neltoconi.
C,ee, /i,memente. Chicahuacatlaneltoca.
Crespa cosa. Cocolochtic, cocototztic.
Crespos os cabeos. Persona.. Cuacocochtic.
Cresta de gao. Cuanacatl.
Cresta de as de otras aves. Cuachichiquilli.
Crada que srve a |orna. Tlaquehualli, tla$ecoltiani, cocetzin tepitzin.
Crado o pa|e que srve para compana. Tlannencauh, tlamacax, xolotzin.
Crado, estar a servco de aguen -axti.
Crado, srvente. achti.
26
Crar (verbo). .uapahua.
Crar con eche de pechos a os nos. Chichihaultia.
Crsta. Tehuilotl, chipillotl, onopillotl.
Cruda de a borrachera. (nitlalpolo.
Cua (de estas) es tu casa? Catlein mocal?
Cua de eos muro? Catlehuatl omic?
Cua? Cua de eos? Catlehuatl?
Cua? Cua de estas cosas? Catlein?
Cuaes de eos? Cuaes de estas cosas? Catleique?
Cuaquera. &azo ca tlehoatl.
Cuando. Ihcuac.
Cuantas veces. Quezquipa.
Cuanto cuesta? Cuanto? Oue cuanto? Quexquich?
Cuanto cuesta? Quechqui pati?
Cuanto es verdadero. Quexquich in $e nelli.
Cuanto mas. Quenoque, quenoc$e.
Cuanto te debo? Quezqui ni mitz huicuilia.
Cuanto vae? Quempatio?
Cuantos hermanos tenes? Quezqui moicnihuan tiquinpia?
Cuarenta. (mpoalli.
Cuarto. Ic nahui.
Cuatro veces. #ahpa.
Cuatro. Nahui.
Cuatrocentos. Centzontli.
Cubeta. tlacoani + atlacuiani.
Cubrrse de caas un campo. caixua.
Cuchara o cuberto. %omalli.
Cucho. Tlatectli.
Cueo. Quecholli.
Cuenta de mes. #etztlapoalli.
Cuerpo. Naca$otl.
Cueva de agua, concavdad de una fuente. oztotl.
Cudar casa, drgr casa. Calpia.
Cudate ben de (hacero). #a tic chiuh.
Cupa. La tlatacolli.
Cutvar. )lemiqui.
Curandero. Ticetl.
Curvar. Chicueloa.
Chamuscar. Tlachinoa, tlachinolli.
Chamuscar. Chinoa.
Chapotear. Cacapantiuh.
Charatan, boqurroto, habador. Tenchico.
Chca cosa, ob|eto. Tepiton, tepitzin.
Chce. Tzictli, copahli.
Chfar con os dedos. #apipichoa.
Chfar con os dentes. Tlanquiquizi.
Char. 'ipitzca.
Chnche. Tlalaxin, tepuntli, texca.
Chrma. Tlapitzalli.
Chsmear, murmurar, acusar. -axcui.
Chsmear. achcui.
Chsmorrear, dar nformes fasos. Necoctentia.
Chocarrear bufonear. Copehua, copanpohua, camanaloa.
Choza. %acalli, xacaltontli.
Chupar as caas duces. Tlapipina.
27
Chupar. Chichina.
Chuparse os dedos. #apipitzo.
Chuparse os abos. Tempipitzoa.
Dadva. Tenemactli, tetlauhtilli.
Daa. Cocoxochitl.
Dame una. %cuaqui ce.
Danza, bae. #acehualiztli.
Danza. Netotiliztli.
Danzar, baar. #itotia.
Daar otro por maefco. Tlachichihuia, e que o hace tetlachihuani.
Daar de cuaquer manera. Tlatlacalhue$a.
Daarse o corromperse ago. Ihtlacahuia, tlailihuia.
Dar a conocer aguna cosa o mostrara. Ititia, teititia.
Dar a otros aegra o pacer. Te$olalia, tepapaquiltia,
tlahahu$altia.
Dar ago con gusto, de buena gana &an nicte-maca.
Dar buen e|empo, nctar a a vrtud. #achi$otia + machiotia.
Dar con e pe. Telicza.
Dar conse|os. Nonotza.
Dar coscorrones. Cuatepinia.
Dar de beber (agua). maca.
Dar de beber a otro agua. tlitia.
Dar de beber cuaquer cosa. Tlaitia.
Dar de beber, bebda fresca. %ocomictia tlahuantia.
Dar de paos. Cuahuitequia.
Dar gracas, o agradecer. Yenelitmati, tlazomatia, tlazocamatia.
Dar grtos, abrr a boca. Cama$ocahui + $ocama$ocauh.
Dar hgos. #azacapilhu$a.
Dar paabra. Tlatolnamaca, tlatenehuilia.
Dar pena otro. Tepozmictia, te$olpozonaltia.
Dar pena otro. Tetequipachoa, tetolinia, te$olamana.
Dar pena otro. Te$olquixtia, te$olcocoa, te$oltonehua.
Dar una casa. Calmaca.
Dar vueta. Cuepa.
Dar vuetas en crcuos, grar sobre sus pes. #alacachoa.
Dar vuetas, grar. $otzincuepa.
Dar, ceder e poder a agun. Nictemaca in tlatoca$otl.
Dar. #aca, nemactia.
Dar. #acaxquin.
Dates, capunes svestres. &o$acapollin.
De a. (mpa, nepa, nechca, nechcapa.
De ambas partes. Necocampa.
De ao en ao. Cecenxiuhtica.
De aqu poco tempo. (cchuelachic, ochuelachica, ocachitonca,
ocma$a.
De aqu. Nican.
De aqu. (ncanon.
De arrba a ba|o. cocopa, tlacpacopa.
De cnco en cnco. #ahmacuilli.
De cuando en cuando, en agun tempo, por fn. Ixquich cahuitl.
De cuando encuando. &anqueman, huehuecatica.
De cuatro en cuatro. Nahnahui.
De da en da, daro. #omoztla.
De donde (nterrogatvo). Canin, campa.
De donde quera. &azocanin, zazocampa.
28
De dos en dos. (home.
De dos en dos. (-omtica.
De fechas. Tlahuitolli, trar con e, tlahuitoloa.
De o ato. copa, tlacpacopa.
De maana. (ciohuac, ociohuatzinco, tlahuizcalpan.
De mes mes. Cecemeztlitica.
De m vountad. No$ollotlamapa, no$ollocacopa, no$ollotlama.
De m. Notech, notechcacopa, notechpa.
De ms manos. Nomatitlampa.
De muchos coores. #iec tlapaltin.
De nngun modo es posbe. &an ahuel.
De nnguna parte, n una parte n otra. campa.
7e nue-o, po, "e0un1a -ez. $-$opan.
De ocho ocho das. Chichicue$tica.
De que coor es a abe|a? Quen omitic mimiahuitl?
De que manera o como. Quen, quenin, quename, quemmach.
De quen es este bro? quin iaxca inin amoxtli?
De quen procedes? quin itech tiquiza?
De quenes son as fores? quique imaxca in xochitl?
De qunce en qunce das. Cacaxtoltica.
De tarde en tarde. .uehuecatica, zanquemanian, zanquemantica.
De todas partes. Nohu$an, nohu$ampa.
De tres en tres. Yeh$e.
De tres en tres. Ye$etica, $eueitomani.
De tres partes o ugares. Yexcampa.
De un ado. Centlapal.
De una vez. &anzemitl.
De uno en uno. Cehce.
Deba|o. Tlatzintla, tlanipaitzintla.
Debemos de|ar a cudad. Tic cahuazque on atl o $an tepetl.
Deber a otro. Tehuiquilia.
Deb de as 2 manos, prvado. #acocoxqui.
Debover o que tena prestado. Tecuepilia.
7ecae,. Ceuhtiuh.
Decr bromas. Cacamanaloa.
Decr bromas. Camanalihtoa+camanallahtoa.
Decr chste a aguen. Cacamanalhuia.
Decr. Ilhuia, itoa.
Decarar o expcar ago. #elahua, melahualtia, melauca ittoa nahuatlatoa.
Decarar o expcar ago. Tlatenquixtia, tlatencaquixtia, melauhcapohua.
Decarar, confesar ago. #achitoca.
Dechado o e|empar. #achiotl, octacatl.
Dedo de a mano. #apilli.
Dedo de pe. %ocpil.
Dedo pequeo. #apil$oco$oich, mapiltontli.
Dedo pugar. .ueimapilli.
Defender a otro (s es de obra). Temanahuia, tepalehuia. Tepatlatoa.
Defender a otro s es de paabra. Defenderse as msmo Ninomapatla, ninomanahuia.
Degoar a otro. Quechtequia, quechcotona.
De|ar ago. Cacauhtiuh.
De|ar de peear. #acahua.
De|ar que se acerquen. xitlani.
De|ar recuerdo, de|ar en recuerdo. Cauhtiuh.
De|ar. Cahua.
De ceo. Ilhuicapa.
29
De otro ado. (ccentlapal.
De todo. &aceme, zacepa.
Deante de ago. Teixpan, teixtlan.
Deante. Ixpanzinco.
Deetarse. .uelamatia paqui, papaqui, tlachuia timoloa.
Deetoso. Lugar... Tepapaquittican, teuahualiztican, tepapaco$an.
Deetoso. Lugar... Teellquixtican, tehuelamaxtican.
Degada cosa, esto es pra ho, cosas argas. 'itzahuac, pitzatic, pitzactli.
Degada cosa, esto es por ezos cosas anchas. Canahuac, canatic.
Degado hombre. 'iatztic, coloctic.
Degado, gero, fno. Canactic.
Deberar, proponer. Cemihtoa.
Dero, ocura, ensueo. #azacihuiliztli.
Demono. Tlacateecolotl, tzitzimitl.
Dentro de ago. Tlatic, tlatec, itic, ihtic.
Dentro de a casa. Calitic.
Dentro de poco, pronto. Niman amo huecauhtica.
Dentro de t escrbe. #itec on $a tlacuilohua.
Dentro de t vve. #itec on nemi.
Dentro de, en e nteror de, en medo de... Calitec + calitic.
Dentro, adentro. Ihtic.
Dentro. Itic.
Depostar dar ago guardar. Tlapialtia.
Derecha cosa, certa. #elahuac, melactic.
Derecha. Yehcacopan.
Derechamente. #elauhca.
Derecho. #elauhca.
Derramar agua cosa quda. Noquia, petlania to$ahuia.
Derramar desparramar como semas. Cecemmana chacha$ahua, tetepehua pipixoa.
Derramarse de todo, egar a derramarse. ci-nonoqui.
Derretdo. tilli.
Derretrse ago. atia.
Derretrse rebenrse a sa, azucar. 'atia, su preterto opat.
Derrbar otro. #a$ahu$a, tlacalia tlalhu$tequia.
Derrbar casa u otra cosa. %itinia, xixitinia.
Derrumbarse, asentarse. ctihuetzi.
Desabotonar o sacar entera aguna cosa de dentro de otra. Copina, cocopina.
Desabrochar o desatar. Tomilia, tlatotomilia.
Desafar a otro, o abandonar su fama. Tlalcahuia.
Desagradabe, feo, ngrato. (tamben agradabe). cemelle.
Desaento, agobo, abatmento. Nezozotlahualiztli.
Desaparecer. Tlapupulihuiz.
Desatar (se) os zapatos. Cactotoma.
Desatar. Toma, tlatoma, para decr que perdonan as cupas dcen
tlatlacaltoma.
Desbanearse, estar borracho. Ihuintia.
Desbastar. Caxahua, o que ya o esta tlacaxauhti.
Descaabrar a otro cuando es con otra cosa. Cuatza$ana, cuaco$onia.
Descaabrar a otro cuando es con pedrada. Cuatepachoa, cuatepitzinia, cuateco$onia.
Descazarse. Caccopina+cactoma.
Descanzar. Cehu$a.
Descenden. Itemoa.
Descocer. Tlac$otoma, totoma.
Descoorarse o estar descoordo. Iztalehuia. %iuhcalihuia, tlalpipixahuia.
Descoorarse o estar descoordo. Yotenexihuia, pinehua.
Descomponerse as vandas (amentos). Itlacuah, cuando se acedan o agran xocce$ac.
30
Descubrr o ocuto. Nextia, ixpantlaza. Chicoquixtia.
Desde arrba, de a cma. Tlacpacpa.
Desdeantes. Yenepa, $ecpa.
Desdecrse. Tlatolcuepa, tlatolilochtia.
Desdentado. otlane, tlantepeuhqui, tlancoconqui.
Desdentado. Tlancotoctic, tlancopinqui.
Desdear. Centopehua.
Desear otro a muerte. #icaitlania, miquicelehuia.
Desear ago. )lehuia, $eoltia, ixelehu$a.
Desear cuaquer cosa. #ahuicelehuia.
Desear, anhear. Nectoc.
Desembover ago desataro s es enzo, pape,etc. &ohua, tlazohua, zozohua.
Desembover ago desataro. Totoma, xixinia.
Deseoso de ago. Tla-elehuiani.
Desgranar e mas. Tlaoxtli.
Deshacer, hacer mga|as. Caca$achlia+caca$aquilia.
Deshacerse. Caca$aca.
Deshervar escardar a terra. Tlaxiuhcu$a, tlaxiuhpopoca,
tlaxiuhtlaza.
Deshncharse. 'otzihuia.
Desho|ar. matlapaltepehua.
Deshonrar, deshonrarse. huilquixtia.
Deshonrrar a otro. #ahuizpoloa, mahuizquixtia.
Deserta o despobada casa. Cacticac, cactimania zannemihu$an.
Desgua cosa. moneneuhqui, amoinami.
Deszar o resbaar. lahua, petzcoa, xolahua. Lo que esta resbaado
alactic.
Desumbrar a otro. Ixpo$ahuctia, ixpo$ahualtia.
Desustrada o que ha perddo e coor. Ixticehua ixpohuia, ixtlatcihuia.
Desmayarse de medo. Yolmiqui, mauhcamiqui, cuechuechmiqui.
Desmayarse. &otlahua cuetlaxihuia.
Desmayo, sncope, desfaecmento. Necuetlaxoliztli.
Desmenusar. Canahua.
Desmenuzar o desmga|ar. Tlatlapatza, tlacocotona, textilia, tetechtilia.
Desmenuzar o marta|ar o que se muee. Tlapapa$ana.
Desnudar a otro. 'etlahuia, pepetlahuia.
Desnudo. 'etlauhtoc.
Desobedente, arrogante. Nacatzontetl.
Desoado esta m corazn. Icno$ohua no$ollo.
Desoado. Tlaxipeuhtli.
Desoar sn romper e pee|o. Totochpina.
Desoar. %ipehua.
Desoarse, excorarse. Chichincalihui.
Despacto, entamente, poco a poco. Yuli, $uli.
Despacto. #atca.
Despearse, sacar gases. Cotzana, ciahui.
Despedazado. Cocotoctic, cocotoctli textilia, tzeltilia.
Despedr voentamente. Chiccanahua.
Despedr, despachar gente. Calcahualtia.
Despedrse de otro. Nahuatia, tlalcahu$a.
Despedrse de una cortesana. Frase para, Tlanimitznotlalcahuili.
Despedrse por rse e|os. Centlamitiuh.
Despedrse. Cennahuatitiuh.
Despegar. Tla$opehua, tlaixcolehua.
Despear. Tepexihuia, texcalhuia.
Desperdcar ago. Nempoloa, tlapopoloa, tlaxpoloa.
31
Desperesarse. Cochaana, cacatzoa, tetechuana.
Despertar. Iza ixitia.
Despcar e nxtama para que sagan bancas as tortas. Tlazicui.
Desperto. Estar, izatica, izatoc.
Despumar aves. .uihuitla, tlahuihuitla.
Despobar, esparcr, dspersar. Cecemmana.
Despo|ar. Cencuilia.
Despo|ar. Chicuatilia.
Despo|aro, prvar a aguen de todo. Yuhca$otl nicte-machtia.
Despostado, ameado, fo de cuaquer cosa. Tlatentecuinolli tlatempixolli.
Despostaro, amearo. Tlatecuinoa, tepixahuia.
Desprecar, menosprecar. Cempouhtitlaza.
Desprecar. Telchihua, atleipanzita, atleipantlachia.
Desprecar. Quintlahuelita.
Despues. &atepan, tepanian, quintepan.
Destapar. Tlapohua.
Destechar a casa. Tlatzontlapoa.
Desterrado. Tlatotoctli.
Desterrar. Totoca.
Destetar a no. Chichihualcahualtia.
Destar cuando gotea. Ixica, chichipini, elixica.
Destar, verter. Chichipitza.
Destrur ago. 'oloa tlaxixinia, cempoloa cemtlamia.
Destrur, anquar. Cempopolhuia.
Destrur. Cempopoloa.
Desvarar e enfermo, o oco. Chicotlatoa, ilihuiztlatoa.
7e"-a,ia,, 1eli,a,. Chicotlatetoa.
Desvear a otro. Ixtozoltia, cochizoloa.
Desventurado. Tlahueliltic, nentlacatl.
Desvergonsarse. Ixtotomahua, ixcuauhtia.
Desvarse. #icuania, mopachoa.
Detener a otro. Tzicoa nactia, tzicoltia tzicalhuia.
Detener e agua. tzacua. (asarse)
Determnarse. Cennahuatia.
Detrs de cerro. Icampa intepetl.
Detras. Icampa, tepotzco.
Deudo o parente. .ua$olqui huanpouh, tlahuicatl.
Deveras vendes caro. #elahuac patiuh tinamaca.
Devocon. Tlateomatiliztli, tlateomati.
Da de |uco. Tetlatzontequililizilhuitl.
Da de |uco. Tetlatzontequilizilhuitl.
Da de a resurreccon. Nezcalilizilhuitl.
Darrea. %incuatl.
Dcpnarse por pentenca. Tlamacehua, e que o hace tlamaceuhqui.
Dcpuo. Tlamachtilli.
Dcpuos. Tlamachtilmeh + tlamachtilin.
Dente. Tlancoch, tlantli.
Descnueve. Caxtolli on nahui.
Descocho. Caxtolli on $e$i.
Descses. Caxtolli on ce.
Descsete. Caxtolli on ome.
Destra mano. #a$eccam.
Dez veces. #ahtlacpa.
Dez. #ahtlactli.
Dfc, pegroso. (hui.
32
Dfc, pegroso. (uica$o.
Dfcmente, con traba|o. (uica.
Dfcmente, pegrosamente. (uica$otica.
Dfcutar, atascar. pahuia.
Dfcutosa cosa. (huican.
Dgndad. Tecu$otl, tlatoca$otl.
Dgno de recompensa. #acehuale.
Dgno de ser aabado. Yectenehualoni.
Dgno o dchoso. Icnopiltic, icnomacehualtic.
Dgo chstes, hago rer mucho a os demas. Nitetlatlahuetzquitia.
Dos creador, aque por e cua vvmos. Ipal$olihuani.
Dos. Teotl.
Doses. Teteo.
Drgr gente, derear. Verbo. chcauhtia.
Drvertr, aegrar, tratar de atraer. Celtia.
Dsco compacto (neoogsmo). Caquilizcopinaloni in toname$otica.
Dscucn, ra, atercado. Necocoltiliztli.
Dscupenos egamos tarde. Tlapohpolo otecoque tiotlac.
Dscurrr o congeturar. Tla$olteohuia, tlanemilia.
Dscurso sobre mportantes asuntos. .uei tlahtolli.
Dsmuacon. nethuicanenequiliztli, aneiximatcanenequiliztli.
Dsmuacon. Nepopololtiliztli, anecuicuitiliztli.
Dsmuar que no oye. nicnocac-canenequi, anicnocac-canequi.
Dsmuar que no ve. nicniximatcanenequi.
Dsmuar que no ve. nicnothuicanenequi, anicnothuicanequi.
Dsoucon. tlaca$eliztli, anematiliztli.
Dsouta mu|er. tlacanemi, ahuelnemi, aoc-canca i$ollo.
Dsouto. tlaca$eni, amo mimatini.
Dsposcn. 'iltica$otl, tecpiltica$otl, huelnezca$otl.
Dsputa. Tetlatzohuiliztli.
Dsputador. Tetlatzohuiliani.
Dsputar con otro. Tlatzohuilia.
Dsque. Quilmachi.
Dstanca. Tlatlallotiliztli, tlamacahualtiliztli.
Dstngur, separar. Cecentlamantilia.
Dstraer. Cecemeltia.
Dstraer. Celmaca.
Dvertrse, deetar. -ahuiltia.
Dvertrse, expayarse, pasearse, seecconar, tomar cosa. -ana.
Dvddo camno. #axaltic.
Dvdr ago. %exeloa, nonancuatlalia, tlaxexelhuia.
Dvdr por a mtad. Centlacoloa.
Dvdr, asar, separar a unos de otros #acahualtia.
Dvdr. Cececniquixtia.
Dvdrse. #axalihui.
Dveso encordo tumor grave. Tlaxihuiztli.
Dvna cosa. Teo$otica.
7i-ini1a1. Teo$otl, tio$otl.
Dvorco. Nematumaliztli, nemacahualtiliztli, nematza$analiztli.
Dvugar, pubcar, dspersar, extenderse, despedr. Cemmana.
Dvugarse, extenderse. ctimoteca.
Dzque, o dcen que. Quilmach, quil, hanel, mach.
Dobar ropa. Cuelpachoa.
Dobegar ago encorvaro. Noloa, huitoloa, chitoloa.
Doce. #ahtlactli on ome.
33
Doc, fac de nstrur. #achtiloni.
Doctor. Tepahtiani.
Door de mueas. Tlancualo.
Door de pecho de fato. )ltemi, elcacatzca.
Door de pentenca. Yolcocoa, $olaman, $oltequipachoa.
Door. Tonehuiztli.
Door. Tener, Cocoa, tenehua.
Doncea. Ichpochtli.
Donde eos estaban. Campa $ehuame ne mi$a.
Donde esta ? Catli?, catle? + catlein?
Donde esta tu h|o? Catli in mopiltzin?
Donde estamos? Can non tinemi.
Donde estan ms h|os? Catlique in nopilhuan?
Donde estan? Catlique+catleique+catleime?
Donde quera, a donde quera que, por donde quera. chinca$epa, achincampa.
Donde quera. &an canon.
Donde venden? Campa titlamacalo.
Donde vve tu fama? Campa chanti mocen$eliz?
Donde vve tu fama? Campa chanti mocen$eliz?
Donde vve..? Campa chanti..?
Donde vves? Campa tichanti.
Donde, nterrogatvo. Canin? Campa?
Dorar. Tocuitlahuia.
Dormr demasado. Yequicochi.
Dormr. Cochi.
Dos cosas. (mtlamantli.
Dos grados de parentesco. (ntlamampa.
Dos m cuatro (2004). #acuiltzontli ihuan nahui.
Dos veces soamente. (ppama$an.
Dos veces. (hpa.
Dos. (me.
Drama. Ixnezca$otl.
Dudar. #o$oltzotzona, mo$olpoloa,
moome$ollotia.
Duende. Chani.
Dueo de agua. hua.
Dueo de ago. Tlatquihua axcahua.
Dueo de casa. Cale.
Dueo de a casa. Chane calli.
Dueo, propetaro, e que tene benes. xcahua.
Dueos de agua. huaque.
Duerme tu. %icochi.
Duce for. Tzopelicaxochitl.
Duce. Tzopelic, neuhtic.
Duzura. Tzopelica$otl.
Dura cosa. Tepitztic tlacuactic.
Durar mucho tempo. .ueccahua.
Ecpse de una. #etzcualoa.
Ecpse de so. Tonalcualoa.
Echar a agua. t-tohuia.
Edfca. E que, Calquetzani calquetzqui.
Edfcar agun edfco. Calquetza, calmana.
Edfcar. Caltia.
Educadora. Conepixqui.
E|ecutar , hacer, ocuparse en... itia + oahiti.
34
E|empo, modeo. #achi$otl + machiotl.
E|empo. #achi$otl, octacatl.
E|empo. Nexcuitilli, tomaro de otro mixcuitia.
E|empo. Dar, Tlaixcuitia.
E aegra a otros. Te-ahuiltia.
E cantaro. Tzotzocolli.
E cerro ato. Tepetl huehcapa.
E cego. Ichpopochiotl.
E comete muchos pecados. #iec tlatlacolli nic-chiuhpoloa.
E cuero. Cuitlaxtli.
E descende. Temoa.
E desea ago. Tla-elehuia.
E dos verdadero. In nelli teotl.
E dorma. Cochia.
E duerme. Ticochi.
E era / fue. Catca.
E era amado. Notzalo$a.
E es amado. Notzalo.
E es. Ca.
E esta acostado. (noc.
E esta de pe. Icac.
E esta extenddo. #ani.
E estaba acostado. (no$a.
E estaba de pe. Ica$a.
E estaba extenddo. #ania + manca.
E estara acostado. (noz.
E estara de pe. Icaz.
E estara extenddo. #aniz.
E estuvo acostado, e ha estado acostado. (noca.
E estuvo de pe / e ha estado de pe. (icaca.
E estuvo extenddo. (manca.
E fr|o esta muy saado. In $etl izta$o.
E fue a ensear. Te machtito.
E fue a amar a aguen. (te-notzato.
E fue amado. (notzaloc.
E grado. Tlamampa.
E haba amado. (tenotzca.
E haba sembrado. (tla-tocaca.
E haba sdo amado. (ti-notzaloca.
E haba ben. .uellatoa.
E haba ben. .uellahtoa.
E hombre es un ama. In tlacatl te$olitia.
E hueco de m mano. Nomacpal$ollo.
E humo. 'octli.
E hurto. Ixtequiliztli.
E ra enseando, e va para ensear. Te machtitiuh.
E |uego. In ahuilli.
E bro de as festas. Ilhuiuhamatl.
E bro de os aos. %iuhamatl.
E bro de os sueos. Temicamatl.
E bro nstruye. In amoxtli teixtlapoani.
E mpadentes. Tlapopoaloni.
E o cuda. Quimocuitlahuia.
E ama. Tenotza.
E amaba. Tenotza$a.
35
E amara. Tenotzaz.
E amo. (tenotz.
E mas pequeo. %oco.
E mayor. Titiachca.
E msmo escrbo e bro. Inomatzinco oquihcuilo in amatzin.
E msmo. Inoma.
E ndo. Nontli.
E nos ama. Techtlazotla.
E nos quere. Tech tlazohtla.
E o ea empu|ara. Celiz.
E o ea habara. Tlahtoz.
E o ea. Yehuatl, $e$ehuatl.
E otro. &anicel.
E parentesco. Cotoncauhcoliztli.
E perdon. Tetlapopolhuiliztli.
E po|o. temitl.
E poder. .uelitiliztli.
E que aegra a otros. Teahuiltiani.
E que ama a os demas. Tetlazotlani.
E que como. In aquin otlacua.
E que esta aa. In empaca.
E que se ha cortado a mano. #acototic.
E que tene caos. #achachacalihuini.
E que tene una mano cortada. #acotonqui.
E que, a que. In aqui + in aquin.
E quere. Quinequi.
E quere. (rev.) #onequiltia.
E sabe (verbo). Quimati.
E se baa. #otema.
E se bao. (moten.
E se evanta. )hua.
E se evanto. (euh.
E se mostro. (nez.
E se muestra. Neci.
E se quere. #o tlazotla.
E sembro. (tla-tocac.
E ser. Notzaloz.
E sera. Yez.
E sgue ndebdamente e ma. In acualli quitocapoloa.
E so esta brante. In tonatiu pepetlaca.
E soo. &an icel.
E soo. Icel. Iceltzin, rev.
E sube. Tleco.
E subo. (tlecoc.
E te ama. mechtlazotla.
E te ama. Quitlazohtla.
E te quere. mech tlazohtla.
E tempo. In cahuitl.
E va o ra a amar a aguen. Te- notzatiuh.
E vendra a amar a aguen. Te-notzaquihuh.
E vene o vno a amar a aguen. Te u ote-notzaco.
E, ea haba, rev. #otlahtoah.
E, ea haba. Tlahtoa.
E, ea quere. Quinequi.
E, ea tene, rev. Yehuatzin quimopilia.
36
E, ea tene. Quipia.
E, ea vve. #onemitia.
E, ea vvra, rev. #onemitiz.
E, ea vvra. Nemiz.
E, ea, camna. Nehnemi.
E, ea, escrbe. Tlahcuiloa.
E, ea, rev. Yehuatzin, p,onom2,e pe,"onal.
E, a, e, a e, a ea. C anozo qui.
E, a, os. In.
E. Yehuatl, $eh. Pronombre persona.
E/ea tendra rev. #opiliz ,e-.
E/ea tendra. Quipiaz.
E/ea tene rev. #opilia ,e-.
E/ea tene. Quipia.
E/ea tuvo rev. (mopilia ,e-.
E/ea tuvo. (quipia.
)le0i1o. .uellatlattilli.
Eevarse, aumentar. coquetztiuh.
Eocuente. Tlatolmatini, tecpilotoani.
Ea, e,esta todava entero,entera,vrgen. (c macitinemi.
Eos eran / fueron. Catca.
Eos eran amados. Notzalo$a.
Eos estaban acostados. (no$a.
Eos estaban de pe. Ica$a.
Eos estaban extenddos. #ania + manca.
Eos estan acostados. (noque.
Eos estan de pe. Icaque.
Eos estan extenddos. #ani.
Eos estan extenddos. #o-manilhtia + mo-manilhtica.
Eos estaran acostados. (nozque.
Eos estaran de pe. Icazque.
Eos estaran extenddos. #anizque.
Eos estudaran. #omachtizqueh.
Eos estuveron acostados. (noca.
Eos estuveron de pe / eos han estado de pe. (icaca.
Eos estuveron extenddos. (manca.
Eos fueron a amar a aguen. (te-notzato.
Eos fueron amados. Notzaloque.
Eos haban amado. (tenotzca.
Eos haban sdo amados. (notzaloca.
Eos os cudan. Quim-mocuitlahuiah.
Eos amaban. Tenotza$a.
Eos amaran. Te-notzazque.
Eos amaron. (tenotzque.
Eos se aman. #otlazotlah.
Eos se pusero de acuerdo. (motlahtolnamique.
Eos se queren. #o tlazohtla.
Eos seran amados. Notzalozque.
Eos seran. Yezque.
Eos soos. Inceltin. Inceltzitzin, rev.
Eos son amados. Notzalo.
Eos son. Cate.
Eos van o ran a amar a aguen. Te- notzatiuh.
Eos vendran a amar a aguen. Te-notzaquihuh.
Eos venen o vneron a amar a aguen. Te u ote-notzaco.
37
Eos, eas haban, rev. #otlahtoltiah.
Eos, eas haban. Tlahtoah.
Eos, eas aman. Tenotza.
Eos, eas vven, rev. #onemitiah.
Eos, eas vven. Nemih.
Eos, eas vvran, rev. #onemitizqueh.
Eos, eas vvran. Nemizqueh.
Eos, eas, a os, a eas. Quin.
Eos, eas, camnan. Nehnemih.
Eos, eas, escrben. Tlahcuiloah.
Eos, eas, rev. Yehuantzitzin, pronombre persona.
Eos, eas. Yehuan. Pronombre persona.
Eos/eas tendran quipiazqueh
Eos/eas tendran rev. #opilizqueh ,e-.
Eos/eas tenen Quipiah.
Eos/eas tenen rev. #opiliah ,e-.
Eos/eas tuveron oquipiah.
Eos/eas tuveron rev. (mopiliah ,e-.
Embarazada, preada. (tztli.
Embarcar trastos en a canoa. caltema.
Embarcar. qui.
Embarcarse a gente. calaquia.
Embarrar con odo. Tlapepechoa.
Embeecer/se, engaanar/se. Chichihua.
Emborrachar a otro. Tlahuantia, teihuintia, xocomictia.
Emborracharse. Tlahuana, mihuintia, xocomiquia.
Embutr. Cacatztza.
Empacharse. Ixhuitia.
Empapar, mo|ar. $otia.
Empapar. pachoa.
Empapar. Chapani.
Emparentar con otros. Tehua$olcatia.
Empedrar. Tlatemana.
Empene. %iotl e que os tene xixioti.
Empeorar o agravarse (e enfermo). (huitilia tlanahuia.
Empero adverbo. Yecce, zan, tec.
Empesabas a comer. Ti pehua$a ti tlacua.
Empezar a madurar e fruto. Camilihui.
Empumar as aves, cuando empuman as aves. #i$hui$otia, ihui$oquiza.
Empu|ar o atropear a otro. Topehua zoniquetza.
En adeante. Taixpan.
En ato, arrba de una cosa, en e extremo. Tlacpac.
En cada tres partes o porcones. )excan.
En cen ugares o partes. #acuilpoalcan.
En cnco ugares, en cnco partes. #acuilcan.
En dos ugares. (ccan.
En e campo. (hmpa cuentla.
En e ceo. Ilhuicac.
En e ceo. Ilhuicatitech.
En e hueco de m mano. Nomacpal$olloco.
En a cma de a montaa. Tepetl icpac.
En a ora de agua. tempan.
En a punta de as caas. catli$acapan.
En medo, en e corazon. I$olohco.
En medo. Nepantla.
38
En nngun ugar, en nnguna parte, de nngun modo. can + ahcan.
En nngun tempo. hqueman.
En nnguna parte o ugar. can.
En o entre nopaes. Tenochtitlan.
En otras cnco partes. (c macuilcan.
En pecado. Tlatlacolpan.
En todas partes todas partes. No$an.
En todas partes. Nohu$ampac, nohu$an.
En tres ugares. Yexcan.
En tres otras partes. (x excan.
En tres partes, ugares, maneras. )xcan + $excan.
En un ugar. Ceccan.
En vano nac. (nen notlacatl.
En vano. &antapic.
En vano. &antlapic.
En verdad nunca acabaran. h nelli aic tlamiz.
En. Tla, titech, co, copac.
Enamorarse. Ninotenenectia.
Enano (de despreco, humacon). Tzapatontli.
Enano. Tzapa, tzapaton, tzatzapaton.
Enbarrado. Tlapepecholli.
Enbanquecer ago. Tlatztalia, iztalia.
Encabestrado enrredado. #eca$otia.
Encadenado, tener os pes con gros. Tepoztli-nocxiccaca.
Enca|ar una cosa en otra. Tlaaquia.
Encaar. Tlaquiloa, o que o esta, tlaquilli.
Encavecerse, quedar cavo. Cuaxipetzihui.
Encaar. Verbo. cana.
Encanecerse. Cuaizta$a, tzonizta$a.
Encanecdo de a barba. Tentzonizta$a.
Encarcear a otro. Caltzacua ilpia, teilpilo$antlalia.
Encarecer. coquechilia.
Encarecerse as cosas que se venden. Tlazotilia, tlapati$atia.
)nca,i8a,"e. Centzitzquia.
Encender fuego. Tlepitza, tletlalia.
Encender fuego. 9,ama, el /ue0o. Cuetlania, cuecuetlaca, cocomoca,
icoco$oca.
Encender fuego. .ace, que a,1a mucho. Tecuinaltia, cocnonaltia.
Encenzar ago. Tlanexhuia.
Encerrar. Calaqui tzacua tzatzacua.
Encma o sobre. 'an.
Encma. Ipan, pani.
Encontrar ago bueno. huiacamati.
Encontrarse con otro vnendo. Ixnamiqui tlahuelnamiquia,
cualancanamiquia.
Encontrarse con otro. Namiquia.
Encordo. Tlaxihuiztli.
Encorvar ago. Tlanoloa, tlacoloa.
Encorvarse o o que reguarmente aman agacharse. Colihuia, nolihuia.
Encrespado. Tlacuacototzolli, de donde aman a os muatos por despreco,
cuapolochtic.
Encrespar ago. Cuacocototzoa.
Encruc|ada de camnos. (nepanco, otlamaxac, omaxac.
Encuadernar. maitzuma.
Encubrr ago. Tlatia tla$nana, tlapachoa tlai$anilia.
Encumbrar. coquixtilia.
39
Endenantes. Yaiehua.
Enderesarce ago. Tlamelahua.
Enduzar. Tzopellia, necuhtia.
Endurecer ago. Chachaloa.
Endurecerse ago. Tepitzahuia, tetia cuauhtia tlacuahua tlacuactia.
Endurecerse por obstnacon o rebeda. Yollotepitztic, $ollotetl, tzontetl.
Endurecerse por obstnacon o rebeda. Yollotetia, $ollotlacuahua, $olloteputztia.
Endurecerse. Ago, Tlacuahua, tepitzahuia, cuapitztic,
totopochhuaquia.
Enemgo. Yaotl.
Enemgo. Yao$otl, hacerse enemgo de otro te$aotia.
Enfadarme con otro. Nechmana, nechmocihuia.
Enfermar. Coco$a, cocolizcui.
Enfermedad. Cocoliztli.
Enfermera, enfermero (neoogsmo). Cocoxcapixqui.
Enfermo. Cocoxqui.
Enfaquecerse. .uacqui$a, cicihu$a.
Enfaquecerse. .uaquia, cicicu$lihuia, cicicuitia, cocolotia.
Enfrente de aguna casa. Calixpan, qui$ahuac, caltempan.
Enfrente. Teixpan, ixtentla.
Enfrar como quera. Itztilia, cecelia.
Enfrar o caente. Cecehuia.
Enfrar, apagar fuego, sosegar, descansar. Cehuia.
Enfrarse. Cece$a.
Engaador. Tecamocaca$uani.
Engaar a aguen, menosprecar. #azacaplhuia.
Engaar a otro. Caca$ahua, tequelloa ixtlacahuia, moxixicoa.
Engaar, burarse. Caca$auhtia.
Engaarse. Ca$ahua.
Engao. E, nexicoliztli.
Engendrar no tene vocabo propo y as dcen. Tlacachihua, mopilhuatia, que es hacer gente, y
tener h|os.
Engordar a otro. Tlatomahua.
Engrandecer a otro o magnfcare. Timahuizotia tla$en$otilia, huecapanoa.
Engrandecer, encumbrar, evantar. coquixtia.
Engrosar ho o ropa. Tilahua, o que o esta tilahuac.
Enguerarse e huevo. Cuando se enguera e huevo. Itlacahui, que es o msmo que corromperse.
Engur, morder. Campaxoa.
En|abonarse, en|abonar. molhuia.
En|uagar. quixtia.
En|unda. %ochi$otl.
Enadrar. %amixcalmania.
Enazar otro. Tzonihuia, tzonhuatzhuia.
Enodar ago. &oquihuia, zoquineloa, zoquialtia, zoqui$otia.
Enozar. Tlapatzmana, tlatemana.
Enmaraado e peo. Cuatepazoltic.
Enmaraado. Lo que esta. 'azoltic.
Enmaraar ago. 'azoloa.
Enmendarse, proponer, corregr, prometer. Cemixnahuatia.
Enmohecerse ago. 'oxcahuia, poxcahuiac o que esta.
Enmudecer. Nontia, tentzacua. Ihitzaquia.
Ennegrecerse. Caputzahui.
Eno|arce. Tlahuelehui, cualani.
Eno|arse o encora|narse. &uma cualania.
Eno|arse. &oma.
40
Eno|arse. Cualania, tlahuelcu$a, pozonia,
tlahuelchihua.
Eno|arse. Cualani, mozuma, tlahuecui.
Eno|o. Cualantli, tlahuelli, cocolli.
Eno|o. &umallicualantli.
Enpacharse. Ixhuitia.
Enpadronador. Calponuhqui.
Enpadronar por casas. Calpoa.
Enpaagarse o fastdarse por a comda. Tla$eltia, tlatzihuia, intlacualle.
Enpaagarse o fastdarse. Nohuiquehua, tla$eltia quihi$a.
Enpare|ar ago. Tlanamictia nenehuilia.
Enro|ecer, estar coorado. Chichilihui.
Enro|ecer. Chichiltia.
Enroar una cosa con as manos. #acopichoa.
Enroscarse a cuebra. #o$ahualoa momana.
Enrramar as casas. Tlalxihu$otia, tlacuauhxiuh$otillia.
Enrredar ago. #atlahuia.
Enrrquecer. Tlatquihua cachihua.
Enrroar pergamno enzo. Tlacatzoa.
Enrroar ropa, cuero. Tlailacatoli.
Enrronquecerse, quedarse ronco. Tozcananatihuia, tozcachachalihuia.
Ensangrentar ago. Tlaezhuia, tlaezotia, tlaezneloa.
Ensartar cuentas u otra cosa. &oloa, zozoa.
Enseguda, a nstante. Niman axcan.
Enseguda, a nstante. #a zan niman.
Enseansa, nstruccn que se da a aguen. Temachtilli.
Enseanza, accon de nstrur a aguen. Temachtiliztli.
Enseanza, doctrna. Tlamatini$otl.
Enseanza. Temachtilli, tenonotzaliztli, te$olmachtiliztli.
Ensear a otro. #achtia, tlacaquitia, tlanonotza,
te$olizmachtia.
Ensear o encamnar e camno. (machtia o$titia.
Ensear. Tetlachialtia, teixtlamachtia, cuecuenoa.
Ensucar. Catzahua tliloa, tla$eloa tlatlaelneloa.
Ensucar. Catzactilia+catzahua.
Ensucarse. Catzactia+catzahua.
Entabar e techo o e sueo. Tlahuapaltzaca.
Entabar e techo o e sueo. %amaniltema, tlaxamanilteca.
Entenada. Tlacpaichpoch, chahuaconetl, chahuapilli.
Entenado. Tlacpapiltzin, tlalpahuitectli.
Entender a reves, escuchar de maa gana a a fuerza. Chicocaqui.
Entender. Tlacaquia.
Entendmento. Tlacaquiliztli, as e verbo sgnfca or tamben.
Entera cosa o caba. #ocemamacitica.
Enternecer. Yol$amania tamben apasguar a que esta arado, y entbar o que esta
caente.
Entero, competo, maczo. #acic.
Enterrado. (muerto) Tlatoctli, y o que esta sembrado toctli.
Enterrar muertos. Toca, tlalanaquia, tlalaquia, tlaltoca, esto sgnfca tamben
sembrar.
Entbar o caente. Yamania.
Entbarse o emperezarse en as cosas buenas. Tlatziuhcanequia.
Entenda. Hacer que otro, Tlacaquiltia.
Entonces hubo tamben escasez. Icuac no ma$analoc.
Entonces. Icuaqueinon.
Entonces. Iquac, quinic-cuac.
41
Entrada de zahuan. Caltentli, cuiahuatentli.
Entrada. Calaquiani.
Entrambosados. Imomextin, inehuan nehuatzin.
Entraas. )ltzacatl, eltzacuilhuaztli.
Entrar a as casas. Calalapoa.
Entrar apresurado, meterse entre os demas. Calactihuetzi.
Entrar por todas partes. Cacalaqui.
Entrar, penetrar, esconderse, derramarse. Calaqui.
Entrar. Calaquia.
Entre agunos. Tetzallan, tetlan, tenepantla.
Entre da. Tlaca, icnotlaca.
Entre os arboes. Cuauhtzallan.
Entre tanto. Inoc, inocquic.
Entregar ago. Temaca.
Entregarse a pacer. Cempactia.
Entregarse a vco. huiltelpochti.
Entregarse excusvamente a ago. Cemmati.
Entreazado, entremezcado. #achanqui.
Entremeterse, ncrustarse, encavarse. Cacalahua.
Entrete|er varas o |uncos. #achana.
Entrstecer a otro. Tlaocoltia, o que da pena tetlaocolti.
Entrstecerse. Tlaoco$a.
Entumecer, pasmar. Cecepoa.
Entumecer. Estropear. Cepoa.
Enturbar agua. #o$a.
Enve|ecerse (e hombre). .uehuetia, chicahua pepinia.
Enve|ecerse (a mu|er). Illamatia.
Enve|ecerse a ropa. &olihuia, o ve|o zoltic.
Enva. Lo que se, Titlantli.
Envado. Titlanqui.
Envar un mensa|ero. Titlani.
Envar. Titlania.
Envda. Nexicoliztli.
Envdar. #oxicoa.
Envotoro. Quimilli, tlaquimilli, tlaquimiloli.
Envover a os nos. (loloa, y tamben dcen quimiloa.
Envover con pape. mahuia.
Envover con pape. matepetia.
Envover. Quimiloa, tlaquimiloa.
Enyesar. huitequi.
Eres hermosa / o. Ticuacualtzin.
Eres perezozo. mel, ameel o ameeltin.
Erzarce de fro. Tzilquiza, pinehua, cecmiqui, cehuapohua.
Erzarce de medo o de ra. &onehua, pazoloa.
Errar. huic$auh.
Errar. huic$auh.
Es acaso verdad? zomo $e nelli.
Es a y soo a. &an on imani$an.
Es certo que esto es... #elahuac, inin itoca...
Es certo que tamben vves en...? #elahuac no$uhqui tichanti ohmpa..?
Es o que d|o. Niquitohua.
Es mo. Ca $ehuatl naxca.
Es muy hermoso e ago de que vnmos. Cenca $ectli atezcatl in oncan otihuallaque.
Es verdadero. In cuix nelli.
Escaera de cordees. #ecachcahuaztli.
42
Escaera de pao. Cuaccheca, huaztli ecahuaztli.
Escaera de pedra. Tlamamatlatl, temamatlatl, as se aman tamben os
escaones.
Escaon, grada. #amatlatl, tlamamatlatl.
Escama de pez. #ichehuatl, michonehuatl, mixxinca$otl.
Escandasarse. Tetlapololtia teizahuia.
Escandaoso, muy grave, espantoso. #acaxoc.
Escao, banco, o asento. Cuauhiepalli.
Escapar de entre as manos, evadrse. Tematitlampa ni-quiza.
Escapar de a uva. Quiza mocahua, caxanza tlachipahua.
Escaraba|o venenoso. Tlalxiquipilli.
Escaraba|o. 'inacatal, e que aman rodador tecu$tlaololo.
Escarbar. Tataca, huahuana.
Escardar o sembrado. Tlaxiuhcuicuia, tlaxiuhtlaza,
tlaxiuhpopoxca.
Escardar o sembrado. Tlaxiuhpopoa, tlaxiuhtechpana.
Escarmena. E ugar en donde se, Tlapochinca.
Escarmenado. Agodon o ana. Tlapochinqui.
Escarmenar agodon o ana. Tlapochina.
Escasear. Caca$acatimani.
Escavar a terra hacendo hoyo. Tataca.
Escavar a terra cutvara. Tlaelemiquia. Tlamolehuia.
Escavo consderarse como...(de ba|a condcon) #acehual$etoca.
Escavo. Tlacutli.
Escoba. Tlaxpahuaztli, izquiztli, ochpahuiztli popotl.
Escoger y o que esta escogdo. Tlapepentli.
Escoger. Tlapepena.
Escoger. Tonehua, esto es tamben doer o atormentar a aga.
Escoger. Lo escogdo. Tlapepentli, tlacenquixtia,
tlacenquixtili.
Esconder benes de aguen. Ceminailia.
Esconderse. Tlatlia, tlainaia, tlaiana.
Escozor. Tonehuiztli.
Escrbr. Tlacuiloa. Esto es tamben pntar.
Escrtor (neoogsmo). Tlahcuilohqui.
Escrtor. Tlacuiloani.
Escrtura. Tlacuitlolli.
Escucha o que te dgo. %ic caqui in tlein nimitz ilhuia
Escuchar a aguen presente. Cactehua.
Escuchar, espar. Cacaqui.
Escudarse, escudar. Chimalcaltia.
Escudrar, o regstrar. Ixtemoa, ixtotoca.
Escuea de a nobeza. Calmeca.
Escueas. #achtilo$an.
Escupr por os dentes. Chichipiazoa.
Escupr, expectorar, escupr a aguen. Chica +chicha.
Escupr. Chicha.
Escurrr, gotear. Chichipica.
Escurrr. huatza.
Ese codce es tuyo porque tu o pntaste. Inon amatl maxca ca tehuatl oquihcuilo.
Ese, aque. (determnatvo) inon.
Ese, esa, eso, aque, aquea, aqueo. Yehuatl on.
Esforzarse. #o$olchicahua motlapaltia tzomocoa tzomochihua.
Esfuerzo. Chicahualiztli.
Eso msmo. &a$eon, zanno$ehuatl.
Eso se ama? Inon itocan?
43
Esos, esas, aqueos, aqueas. Yehuantin on.
Espada de dos fos. Necoctene.
Espadaa. Tollin, tolpactli.
Espada. Cuitlapantli.
Espada. Por detras Tepotzco.
Espantapa|aros. Tlapehuiloni, tlamauhtiloni.
Espantarse. #auhtia, $olmauhtia, teizahuia,
tlaquizahuia.
Espanto. %omalli.
Espao. Caxtilan.
Esparcr o desparramar. Tlapipichoa, tetepehua.
Esparcr o desparramar. Cecemmana, tlaxixinia, tlahuehueloa,
chacha$atza.
)"pa,ci,, "em2,a,. Cha$ahua.
Esparcr. Chacha$aca+chacha$atza+chacha$ahua.
Esparcrse, dspersarse. Cecemmani.
Esparcrse. Chacha$ahui.
Espe|o. Tezcatl.
Esperanza vrtud. Netemachiliztli, nechixca$eliztli esperar as motemachia.
Esperar otro. Techia.
Esperar aguardar. Chia, mochia.
)"pe,a, o,1ene". Chichixtica.
)"pe,a,. Chia.
Esperar. Chia.
Espermentar probar. Tla$e$ecoa.
Espezarse o que se cuece (espeso). Tetzaqua, tetzahuac, o espeso.
Espar. Tepipia, techichia.
Espga de a caa de maz. #i$ahuatl.
Espnar, pcar, espnarse. huahuia.
Espnazo. Cuitlatetepontli, cuitlapantli, tepozchichiquil.
Espna de a perna. Tlanitztli.
Esprtu. Yoliliztli.
Esprtua cosa. Teo$otl, esto es tamben a dvndad.
Esprtua. Teo$otica.
Esprtua. Teo$otl.
Esprtuamente. Teo$otica.
Esposa. Tecihuauh.
Esposa. Cihuauh, namic.
Esposo. Namictli.
Esposo. Tenamic.
Esposo. (quich, namic, tenamac, tlahuicatl.
Esposo. Tenamictli.
Esprmr, ordear. 'atzca.
Espuma de e agua. popozoqui$otl, apozonalotl.
Espuma. pozonilotl.
Espumar mucho. 'ozoncaquixtia pozoncai$otlaza.
Esquna de a casa. Calnacaztli, tlanacaztli.
Esquna. Calnacaztli.
Esquna. Nacaztli.
Esqunada. Cosa, nanace, tlanacaztilli.
Esta ben tomaos! Ca $e cualli xoconcui.
Esta ben. #a zan ixquich.
Esta ben. Cualica.
Esta ben. #azquiteh.
Esta ben. Yompa.
44
Esta casa es de ustedes, pero esta otra, es de ms h|os. Inin calli amaxca, auh inin occe, imaxca
nopilhuan.
Esta casa. Inincalli.
Esta dstancado de a gente. Te-macauhtica.
Esta embarazada. Ye otztli.
Esta es m fama! Inin nocen$eliz.
Esta roto. Ti tetza$a.
Esta tu acostado. #a xono.
Esta tu de pe. #a x-ica.
Esta tu extenddo. #a xi-mani.
Estabecer. Tlatlalia, tlahuipana, tlatecpana tlaixquetza.
Estacon de tren. (neoogsmo) tepozcoacalli.
Estamos en su casa. mochan.
Estandarte. Cuachpantli, cuachpanitl, cuachpamitl.
Estanque de agua. manalli, acaxitl, atecochtli atlalilli.
Estao. muchitl.
Estar acostado (verbo rreguar). (noc.
Estar acostado. .uetztoc, onoc, acantoc, tlaztica, tlaztoc.
Estar acostado. ntoc.
Estar afgda. Chahuacoco$a.
Estar afgdo, trste. )laqui.
Estar ae|ado, separado. .uehca quiztica + huehcapa quiztica
Estar ago e|os e ugar. chica onantica.
Estar aaddos. Cepanca.
Estar atormentado, vvr en angusta, afgrse. Chichinacatinemi.
Estar de pe (verbo rreguar). Icac.
Estar de pe. Caticac.
Estar de pe. N-ihcac.
Estar deba|o. Tlanica, tlalchica. Tlatzintlaca.
Estar e tempo trastornado. huellamamani.
Estar encerrado en casa. Caltzauhquica.
Estar encma. panica.
)"ta, encum2,a1o. Cehuecapanolo.
Estar eno|ado, encoerzado. Tlahueliloca$otl, tlahuelcui, tlahuelcuitia.
Estar entero, ntacto. #acitinemi.
Estar entumecdo. Cehuapahua.
Estar extenddo (verbo rreguar). #ani.
Estar hacendo. xtia.
Estar hechado. N-onoc.
Estar ndspuesto. Cacahuaca.
Estar nhabtado. Cactimani.
Estar nundado. pachihui.
Estar sto todo, estar a punto. Cencahualtitoc.
Estar sto. Cencahualtitoc.
Estar eno. Temi.
Estar metdo. ctoc.
Estar murendose de hambre. pizmictica.
Estar ocupado. Cemixcahuia.
Estar pado, estar deshecho, estar hnchado. -atemi.
Estar parado. Quetztica, icaticac.
Estar peno. Cenquiztoc.
)"ta, po"ei1o. Chauhnecoco$a.
Estar predcando. #achtitica.
Estar ronco. Tozcananalihui.
Estar sentado en a terra. Chapantoc.
Estar sentado. )huatica.
45
Estar tembando de fro. Cecmictica.
)"ta, to1o" 1e acue,1o. Centequilia.
Estar traba|ando. xtica.
)"ta, uni1o", /o,ma, una uni1a1. Centetia.
Estar vvendo o srvendo a otro. Tletlacza.
Estar, (verbo, rreguar). Ca.
Estar. Catica.
Estas contento,a. Tipactica.
Estas pntando. Ti$apazqueh.
Estas trste?. Titlaoco$a?.
Estatua de buto. Tecuacu$lli, cuauhteixiptli, teixiptla. Esto es tamben magen.
Estatura o tamao de ago. Tamachiuhca, cenenquetzali.
Este (determnatvo). Inin. Loca $ehuin.
Este adron. Inon ichtecapol.
Este soy yo. Inon nehuatl.
Este, esta, esto. Yehuatl in.
Este, esta. Inin (inon, para cosas ves, desprecabes)
Estebado o zambo de pernas. #etzcacaltic, tlanitzcocoltic.
Estemos nosotros acostados. #a t-onocan.
Estemos nosotros de pe. #a t-icacan.
Estemos nosotros extenddos. #a timanican.
Esten ustedes acostados. #a x-onocan.
Esten ustedes de pe. #a x-icacan.
Esten ustedes extenddos. #a xi-manican.
Estender cuaquera cosa. &ohua, zoa.
Estenderse as argas. #elahuacateca piazteca.
Estera de caa. capetlatl.
Estera de espaada. Talpetlatl.
Estera de |unca. lahuapetlatl,
Estera de pama, &o$apetlatl.
Estera grueza que hacen para dormr. Tolquechtli, tollacuextli.
Estera pntada. Tlacuilopetlatl, ezpetlatl.
Estera. 'etlatl.
Ester hombre, o mu|er. Tetzacatl, tetzicatl.
Esterzarse. Tetzacatia, tetzicatia.
Estero o brazo de mar que entra a terra. maitl, axomolli, ilhuicamaitl.
Esterco o escremento. Cuitlatl, xixtli.
Estmarse, consderarse dgno de ago. #actoca.
Esto parte de ao. Tonalla, tonalco.
Esto parte de ao. A os frutos que se sembran en este tempo. Tonaca$otl.
Estrar. Tilana, tilinia, o que esta trante tilinqui.
Estrarse, extenderse. -atilia.
Esto se ama? Inin itocan?
Esto soamente. #aza$ei$o.
Esto, aqueo. I anozo o.
Esto. Inon, $ehuatl, $ehuatlon.
Esto. Inin.
Esto. Yehuatl $.
Estomago. Totlatlalia$an.
Estorbar mpedr e paso. Yeelleltia, tlacahualtia.
Estornudar. )hcuxoa.
Estornudar. Cuxoa, necuxoa.
Estornudo. )hcuxoliztli.
Estos, estas. Iniquein + iniqueon.
Estos, estas. Yehuantin in.
46
Estoy afgdo. Ninentlamati.
Estoy con aguen. Tetlacnica.
Estoy echado durmendo. Nicochtoc.
Estoy en e fn, m fn ha egado. Nacian + noacian.
Estoy enfermo. Ninococoa.
Estoy enfermo. Nicualoc.
Estoy mrando de pe. Nitlachixtihcac.
Estoy. Nietoc.
Estrao estran|ero. .ueeccatlacatl.
Estrea. Citlalli.
Estremecer o tembar ago. .uihui$oca, cuechuechoa.
)"t,ena,. Chalia.
Estudante, e que se nstruye. Nemachtiani.
Estudante. #omachtiani.
Estudar es o msmo que aprender. #achtia.
Estudara. #omachtiz.
Estuve de pe / yo ba a estar de pe. N-icato.
Estuvo. Catca.
Eternamente. Cemicac.
Exaacon, bao. Ipotoctli.
Examnar a concenca. Yolpepenia $oltlatemolia, $oltlatlania.
Examnar, estar atento. Cemihta.
Examnar. Tlatlania, tlatemolia.
Excremento. Cuitlatl.
Excusarse. Tzinquitza motlatolcuepa.
Exempo. E que se da. Nexcuitilli.
Exhortacones y prncpamente dscursos de os padres a os h|os. Tlatlahtolli.
Exstr. Cennemi.
Experenca prueba. Tla$e$ecoliztli.
Expermetar una gran aegra. 'ahpaqui.
Expar por otros. Cemololoa.
Expar, regr. Cemmama.
Expcar. Cemmelahua.
Exprmr, extraer qudo. $oquixtia.
Exprmr. patzca.
Extender os brazos. Tomamatzohualtia, omomamatzoaltiloc.
Exterormente. &anteixco, zanpani,
zantlaixpaniliztica.
Extractor de |ugos. (neoogsmo) tepoza$opatzcani.
Extraer sangre. Chiahuizapatzca.
Extran|ero. .uehca chane + huehca tlacatl.
Extravarse. Cemixcuepa.
Fabrca de zapatos. (neoogsmo) Cacchihualo$an.
Fac, no dfc. mo oui.
Fachada de a casa. Calixcuaitl.
Fasan Cuauhtlatototl, coxolitli.
Fa|a. Conque as mu|eres se cen. Nexillanilpiloni, necuillalpiloni.
Fa|a. Tlaxochtli, nelpiloni.
Fa|ar. Tlaxochtecu$a teelpia.
Fada. Cueitl.
Fasa cosa, e que a dce Tlapictlataoni, iztlacatoani.
Fasa cosa, que es mentra. Iztlacatiliztli, zantlapic.
Faso nforme, nformacn mentrosa. Necoctentiliztli.
Faso testmono. Tetentlapiquiliztli.
Faso testmono. Decro. Tetentlapiquia, tetechtlamia.
47
Fama u honra, e que a tene. #ahuiztic, mahuizauhqui.
Fama u honra. 4izotl ten$otl.
Fama, de a msma casa. Cencalli, cemihualtin.
Fama, a gente de ea. Techantlaca.
Fama. Cen$iliztli.
Farmaceutco (neoogsmo). 'ahnamacac.
Fatga o cansanco corpora. Ciamiquiliztli ciahu$ia.
Fatgarse con cansanco de anmo. Cuechuechmiquia, $oltequipachihu$a.
Fatgarse con cansanco de anmo. Yoltenehua, $olpatzmiquia elletia.
Fatgarse, cansarse. Ciamiquia.
Favorecer o ayudar. 'alehuia tehuan moquetza.
Favoreces. Como tu me, Nohuan timoquetzaz.
Fe, creenca. Tlaneltoquiliztli, neltocaca$otl.
Fe. Notlaneltoc.
Fe. E que a tene, tlaneltocani.
Fea, cosa. mocualli, amocualneci.
Feros coza. Temamauhtic, cocalle, telzahuia, tlahulle.
Far aguna perzona. Tepanqueza, tepanixquetza.
Fare. De far ago, #opan-ninixquetzaz.
Febre ntermtente. tonahuiztli.
Febre. Totonqui.
Febre. Padecer de, tonahuia.
Febre. Tenera, Totonia.
Festa de guarda. Ilhuitlpialoni.
Festa de puebo. ltepeilhuitl.
Festa. Ilhuitl.
Festa. Hacera, Tlahuiquixtia.
Fo. Tenitz.
Fo. /ilan (eos), Tentia.
Fo. :o que e"ta a/ila1o Tene.
Fn, o termno de ago. Tzonquizca, tlamian, tlamiliz.
Fnazar, o termnar. Tzonquiza tlamia.
Fngr. Tlapiquia, pipiquia.
Frmar, sear, rubrcar. mamachiotlacuilolzacua.
Faca (cosa). .uacqui, huactoc, cicicuiltic, cocolotic.
Fauta de as que se usaban en sus festas: .uilacapitztli, tlapitzalli, zozoloctli.
Fauta. Tocara, Tlapitza.
Fecha. #itl, mitlchichiquilli, tlacochtli.
Fecha. A a cuerda que tene e arco, Tlahuitolli.
Fecha. E que tra fechas, Tlaminqui, tlamimani, tlami$tolloqui.
Fecha. E que tra fechas, Tlatelia, tlaxcaloa, tlanilia.
Fechar o azatear. Tlamimina, tlacacali, e que o hace tlamiminani ,
tlacacalini.
Fechar, con fechas. Tlamina.
Fema, esto tamben baba. lahuac.
Fetar. callanehuia.
Fo|a (cosa) por no estar trante. Caxanqui.
Fo|a cosa, bando, espon|oso, sueto. 'axahuac, pochictic, poxactic.
Fo|a cosa, bando, espon|oso, sueto. &ontotic, papatztic, capaxtic.
Fo|o (hombre). Tlachiuhqui mazozotlac, cuitlamomotz.
Fo|o, perezozo, ndoente, neggente. #azozotlac.
Fo|o, por desmayo. &otlactic.
For. %ochitl.
Forecer. %otla, moxochi$otia, xochi$ehua.
Foresta. %ochitlan.
Fu|o de sangre, esto es cuando aguen tene. .uitomiliztli, eztliquichihua.
48
;o,ma, un to1o. Centettihuitz.
Formense. %imopantlalica.
Forncar, copuar. huilnemi.
Fortaecer. Tlachicahua, tlatoquilotia, tlapaltilia.
Fotocopa (neoogsmo). Tlahuiltlahcuilolcopina.
Fregar. Tlamatiloa, tlamateloa.
Fregar. Tlaxacualoa, tlamaxacualoa.
Frer. Tzo$onia.
Frente de hombre. Ixcuaitl, ixcuatl, $xcuateuh.
Frente, cara. Ixtli.
Frente. Ixpan.
Fr|o amaro. )cotzitli.
Fr|o banco. )moxtli.
Fr|o e fr|oar. )tla.
Fr|o e que se enreda en e maz. Cuahuetl.
Fr|o. Yetl.
Fr|o. )tl.
Fr|oes grandes. $ecotli.
Fr|oes negros. )liletl.
Fr|oes que estan en vana, (e|ote). )xotl.
Fro de a caentura. Cecuiztli.
Fro. Cetl.
Frotarse, rascarse, empu|ar, rozar, taar. Chichiqui.
Fruta (e arbo en que se da) %ochicualcuahuitl.
Fruta en genera. %ochiqualli.
Fruta ya madura. Yoiczic.
Fruto de esprtu. Tla-aquillotl$oliliztli.
Fruto, (de esfuerzo). Tla-aquillotl.
Fuego. Tletl.
Fuera. Quiahuac.
Fueron. ($ahqueh.
Fuerte cosa. Teptiztic, tlapaltic, huapactic.
Fuerte varon. Colotic tiacauh.
Fuerza. La Chicahualiztli.
Fumos a ensear, (predcar). Tite machtito.
Fugor, bro, espendor, uz. 'epetlaquiliztli.
Fundar una cudad. ltepetzintia.
Funddo. tic.
Fundrse. tia.
Gana que esta ponendo. Tlatlazqui.
Gana. Cuanaca, totollin, cihuatotolin.
Gangoso. Yacaquiquin.
Ganguear. Yacaquiquinohua.
Ganzo. tlalalacatl.
Garga|o. Tozcacualactli.
Garganta , gogote. Cuexcochtetl.
Garganta. Quechtli, tozcatl, tozquitl.
Garganta. Tozquitl.
Gargarear. Tozca$ectia.
Garrapata. Chipotli.
Garza. ztatl, tlacaaztatl, hue$tzaztatl.
Gastar mucho. huilizihta.
Gato domestco. #iztli, mizton.
Gato montes. (cotochtli, uzumatli, tepemiztli.
Gemeos. Cocohuatl, cohuatl.
49
Geneaoga. Tlacameca$otl, tlacaxinacachotl.
Gente, hay mucha gente. .ueltlatlaca, hueltlaca$oa.
Germnar, crecer, empu|ar. Celia.
Germno, creco. (celiac + oceliz.
Gesto. Ixtlamatiliztli, ixmiquelmiquiliztli.
Ggante. Quinametli, tlacahuecac.
Gs Tizatl.
Gora. 'aquiliztli, a$ahu$aliztli, netimaloliztli.
Gorfcador. Tetlamachtiani.
<lo,i/ica,, enrquecer a aguen, gozar. Centlamachtia.
Gorfcar. (tlamachti.
Gorfcar. Tlamachtia.
Goton. Tlacaxolli, xixicuin, xihuicol, apiztli.
Gobernante. Tecpantecutli.
Gobernar, regr. Cemitqui.
Gopear contra ago. Chachalatza.
Gopear en a boca, gopearse en a boca. Camatecapania.
Gordta, memea. Ihtacatl+$e$o.
Gota, enfermedad, en as manos. #acoacihuiztli, matzitzicohualiztli.
Gota, enfermedad, en os pes. Icxicoacihuiztli.
Gota. Tlachipintli.
Gotear dentro a casa. Tlaxica.
Gotear. Tlachipinia.
Gotera. Chichipictli.
Gozar mucho, hacer ago ma, anegar, sumergr. aqui / onaac.
Gozar. 'apahquia, ahohu$a, cuiltonoa.
Grabar. Verbo. caloa.
Gracas, (muy agradecdo). Tlazohcamati.
Grande de cuerpo. Cuauhtic.
Grande de edad. Chicahuac.
Grande. 4ei o ue$i.
Grandes. 4ehuei, uehueintin.
Gratfcar o dar gracas. Icnelilmatic, tlazocamati.
Grs. Nextic.
Grtar. Tzatzi.
Grosero. Chochol.
Gruesa. Tilahuac.
Grueso grosura (en otras partes dcen). Copetic, chamahuac, chamahuatic.
Grueso grosura. Tilahuac, tepetlatic.
Guante. #aehuatl + ma$ehuatl.
Guardao. %icnauhalti.
Guardar, esconder, atesorar. Tlatilia.
Guardar, esconder. Nahualtia.
Guardar. 'ia.
Guardar. Nitlapia.
Guardan. Tlapixqui.
Guerra cv. (neoogsmo) Icniuh$ao$otl.
Guerra. Yao$otl.
Guerrero de mar. (neoogsmo) Ilhuicaatl$aohtecatl.
Guado, de verbo guar. Tla$acantli.
Guar. Verbo. Yacana.
Gutarra (neoogsmo). Cuahutlatzotzonalli.
.a2e, cai1o. Cha$auhtoc.
Haber pocas cosas, estar esparcdas. Chacha$acatoc.
Habtar en un ugar. Chantlalia.
50
Habtar, resdr, morar. Chantia.
Habador. Totopal-itoa, totopalatoa.
Habar agradabemente. Chipahuacatlahtoa.
Habar de mas. Camacahua.
Habar encoerzado, graznar. Chachalaca.
Habar groseramente. #acehuallahtoa.
Habar ma de otros, madecr ago. cualihtoa.
Habar ma de otros. $equihtoa.
.a2la, mal, mu,mu,a,. Chicoitalhuia.
.a2la, mucho, 0o,!ea,. Chachalaca.
Habar. Tlahtoa.
Habar. Nitlahtoa.
Habra maz. (n$ez tlaolli.
Hace mucho fro. Tlatz-cehua.
Hacer ago con destreza. Imati.
Hacer ago cto. chihua.
Hacer ago. chihua.
Hacer bovedas. Tlatetzopa.
Hacer burbu|as. xittomoni + axittomonia.
Ornar, defecar. xixa.
Hacer chrrar os zapatos. Cacapatza.
Hacer gestos para asustar. -ahuilmauhtia.
Hacer grar una cosa. #alacachilhuia.
Hacer morr de hambre. pizmictia.
Hacer morr. #ictia.
Hacer o hacerse una cerca. Chinancaltia+chinantia.
Hacer pantaones. Calzazchihua.
Hacer que otro se acuerde. Tlalnamictia.
Hacer que se acerquen. xitilillani.
Hacer que se amargue. Chichilia.
Hacer ro|o. Chichiloa.
Hacer rudo con os zapatos. Cacapaca.
Hacer rudo. Cacalatza.
Hacer satar chspas. Chichitotza.
Hacer sombra. Cehuallatia.
Hacer trampas |ugando. Cenquiza.
Hacer, arregar. Chichihua.
Hacer, hacer ago. $.
Hacer. Nicchihua.
Hacer. ihua.
Hacer. Chihua.
Hacerse dao, hacer rudo a andar. Capania.
Hacerse de una vez. Cenchihua.
Hacerse e sordo, aparentar que no oye. Nacatzatzanenequi.
Haca mano derecha. Tlama$eccampa.
Haca mano zquerda. Tlaopuchcopa.
Hacha. Tlateconi.
Hambre, apetto, caresta, penura. #a$analiztli.
Hambrento, famco, acucado por e hambre. #a$anani.
Han de vover a vvr. In cuix oc nemiquihui.
Haremos frente. Tiquich namiquizque.
Harna o masa. Textli.
Hasta maana. Ixquichca moztla.
Hay pan. (nca tlaxcalle.
Hay. (nca, cateuh.
51
Hazo. #a xic=chihua.
He aqu que te he trado o que me pedste. Izcatqui onimitzhualitquic in tlein
otinechmotlatlauhtili.
He tendo door de rones. (nocuitlapan tlatlac.
Hechar a aguen. Nitetotoca.
Hechar por a fuerza. Chiccaloa.
Heado, aterrdo. Cecmicqui.
Hear, hacer fro. Cehua.
Hear, hacer fro. Cehuatoc + cehuetzi.
Hearse. Cecualo.
Henddo, estaado, partdo, agretado. #acauhqui.
Heredar. Cahualotiuh.
Hermana carna. Ihueltiuh.
Hermandad. Icniu$otl.
Hermano carna. (quichtiuh.
Herrero. (neoogsmo). Tepuzpitzqui.
Hervdo. 'ozonqui.
Hervr ago. Cuecuetzoa, molinia.
Hervr dentro de agua. Cuecue$oca.
Hervr as hormgas. Yomoni.
Hervrse. 'ozoni.
Heo, heada. Cetl, cehuetzi.
Heo. Cetl.
Herro. Tepotztli.
H|o de puebo, vecno, natvo. ltepecaconetl.
H|o fuera de matrmono. Ixtlacaconi.
H|o. Coneuh, conetzin, ,e-.
H|o. 'illi.
H|os. Ihpilhuan.
Ho de maguey. Ichtli.
Hnchar as me|as. Campotzoa.
Hstora antgua, dscurso, exhortacones de os antguos. .uehue tlahtolli.
Hstora. Noctiliztli.
Hogar. Chantli.
Ho|a seca. Totomochtli.
Ho|a. matl.
Hombre bruto. Yolcatlacatl.
Hombre que pue, pudor. Tlapetlahuani.
Hombre soo. Tlatecuitl.
Hombre vano, nut. Nentlacatl.
Hombre. Tlacatl.
Hombrecto (pequeo). (quichpil.
Homosexua. Tecuiloni.
Hongo. Nanacatl.
Hormgas arreras. Tzicame.
Hospedar, hospedarse, abergar, engarzar. Callotia.
Hospta. (neoogsmo). 'ahtilo$ancalli.
Hoy. xam, aman.
Hoyo. Tecotztli.
Huarache Tacactli.
Huarache. Cactli.
Huaraches. Cactin.
Hueas de os pes. Segur as hueas, %octoca.
Huerfano. Icnotl.
Hueso. (mitl, nomiuh-m hueso.
Huevo comun. Tecziztli, totoltetl.
52
Hur, ae|arse sn parar. Neehua.
Humandad. Tlaca$otl.
Humdad, modesta. Necnomatiliztli+neicnotequiliztli.
Humde, modesto. #ocnomatini.
Humado, reba|ado. #acehualquizqui.
Humar. Tlanitlaza, tlalchitlaza, icnonemachitia.
Humarse, reba|arse. #acehualquixtia.
Humate! %imocnomati!
Humate. %imo pechteca.
Hundr cosas. -aquia.
Hundr. ctitlaza.
Idoatra o gent. Tlateotocani, tlateotoquiliztli.
Igua cosa as. Tlaixmantli, Tlaixmanalli, Tlaixtectli,
Tlahueltectli.
Iguaarse en esta manera. Ninocalnonotza, Ninotlacecehuilia,
Ninochan-nonotza.
Iguadad en esta manera. Tlaixmanaliztli, Tlaixtequiliztli,
Tlahueltequiliztli.
Iguadad. Tlaixmanaliztli, Tlaix$ectiliztli, Tlaixcuauhuiliztli.
Iguadad. Tlanenehuililiztli, Tlaixpopohualiztli.
Iguamente. Nemeuhca.
Iguamente. Neneuhca$otl, Neneuhcatiliztli, Nenehuiliztli.
Iustracones. Ixcopintli.
Iustrar,nstrur a aguen,revear cosas secretas. Tetlanextililiztli+tetlanextiliztli.
Imagen, o seme|anza. Ixipta.
Impacentarse, rechazar. huictlaza.
Imponer dobe castgo. quilia.
Imprenta. (neoogsmo) Tepozamoxihcuiloni.
Impuesto o que se paga de derecho en as pazas. Tianquiztequitl, pochtecatequitl.
Incendar os campos. Chinalhuia.
Inclina,"e al mal. Chicoquiza.
Incorporar. quitia.
Inchazon. La 'ocahualiztli.
Ingenero o arqutecto. Toltecatl.
In|urar. huillacanequi.
Inmscurse, penetrar. ctiuh.
Inmortadad, vda eterna. Cemicac $oliliztli,5$uliliztli6.
Inmortadad. miquiliztli.
Instrur, ensear. #achtia.
Instrumento (cuaquera). Tlachichihualoni.
Insufcente, persona de quen no se hace caso. can o$ehuati.
Intermedaro,medador,mensa|ero,emba|ador. Necoc titlanti.
Interprete. Nahuatlahto.
Introducrse, r metendose, nvtarse, mezcarse en un asunto. Calactiuh.
Inut, que no srve para nada. tlei necoca.
Inut, vano (hombre). Nentlacatl.
Inut. mo neconi, xneconi.
Inverno. (ponquehuezaliztli.
Ir (verbo rreguar). Yauh.
Ir a agarrar. ntihuia.
Ir a tono. Cemonotiuh.
Ir acercandose. citiuh.
Ir a bao. xixmiqui.
Ir crecendo. ntiuh.
Ir cuberto. ctinemi.
Ir de casa en casa. Calpanoa.
53
Ir de ma en peor. huillanauhtiuh.
Ir de travs. Chico$auh.
Ir dsmnuyendo e mpuesto. Chicoquiztiuh.
Ir en procesn. Cempanahuilia.
Ir, (verbo). Niauh.
Ire a ser. N-ietiuh.
Ire contgo. #ohuan niaz.
Iremos a ensear. Tite machtiquihui.
Iremos. Ti$azque.
Irrtabe,voento,mpacente,mao,crue. Cocole.
Izquerda. (pochtli.
Izquerdo. A ado, (pochcacopan.
Izquerdo. A ado, (pochco.
|aguar. (celotl.
|amas. #acaic.
|efe maxmo. (neoogsmo). Tecpantecutli.
|efe, superor. chcauhtli.
|efe. (neoogsmo). Tlacatecutli.
|efes. chcacauhtin.
|cara. Tecomitl.
|oven,sotero. Telpocatl.
|ugar. ahuiltia.
Labo, ora. Tentli.
Lado. Nalli.
Ladrar. .uahualoa.
Lagarto. Cuetzpalli.
Laguna. comolli.
Le|os. .uehca.
Lengua. Nenepilli.
Levantar. 'epena.
Ley. Nahuatilli.
Lbro. moxtli.
Loro. lotl.
Luna, mes. #etztli.
Lovzna. huitatli.
Luva. Quiahuitl.
Macana. #acuahuitl.
Madre. Nantli.
Maestro. Temachtiani.
Maz. Cintli.
Mananta. me$alli.
Mano. #aitl.
Manta. Cuachtli.
Marposa. 'apalotl.
Medcna. 'ahtli.
Me|a. Cantli.
Mentra. Ixtlaca$otl.
Mercado. Tianquizco.
Me. Nectli.
Mtad. Tlahco.
Mono. (zomatl.
Montaa. Tepetl.
Morr. #iqui.
Mosca. &a$ollin.
Muraa. Tenamitl.
54
Na. Cihuapilli.
Nopa. Nopalli.
Nube. #ixtli.
Observar. Tlachia.
Obsdana. Itztli.
Ocote. (cotl.
Ofrenda. .uentli.
Ovdar. Ilcahua.
Oa. Comitl.
Orar. Teopoa.
Ore|a. Nacaztli.
Oro. Teocuitlatl.
Paabra. Tlahtol.
Paaco. Tecpantli.
Pamera. pachtli.
Paoma. .uilotl.
Pavo, gua|oote. .uexolotl.
Pecado. Tlahtlacolli.
Peota. Tlachtli.
Pequeo, h|o. 'illi.
Perro. Itzcuintli.
Pescado. #ichin.
Pe. Icxi.
Pe. Cuetlaxtli.
Pntura. Tlapalli.
Po|o. temitl.
Pata. Iztacteocuitlatl.
Puma. Ihuitl.
Pobre. Icnopilli.
Poeta. Cuicanitl.
Povo. Tectli.
Pozo. melli.
Presente (dadvas). 'ialli.
Prsonero. #alli.
Puebo. ltepetl.
Ouerer. Nequi.
Raz. Nelhuatl.
Rama. #acua$otl.
Rana. 'echpechi.
Raton. Quimichi.
Recordar. Ilnamiqui.
Red. #atlatl.
Reposo. Necehuiliztli.
Reunr. Centilia.
Ro. to$atl.
Sandaa. Cactli.
Sangre. )ztli, $eztli.
Sapo. Tamazolli.
Seor, amo. Tecuhtli.
Serpente. Coatl.
Sa. Icpalli.
Ssmo. Tlaloliniztli.
So. Tonatiuh.
Taba. .uapalli.
Tambor. .uehuetl, teponaztle.
55
Tempo. Teocalli.
Tempo. Cahuitl.
Terra. Tlalli.
Tgre. (celotl.
Todo. #ochi.
Torcer. #alina.
Torta. Tlaxcalli.
Traba|o. Tequitl.
Tuna. Nochtli.
Urna. 'etlacalli.
Vae. Ixtlahuatl.
Vara. Tlacotl.
Varon. (quichtli.
Vaso. Caxitl.
Venado. #azatl.
Vender. Namaca.
Venus. Tonquitl.
Ver (verbo). Itta.
Verdad. #elahuac.
Ve|o. .uehue.
|oven. Telpocatl, telpocatzin, ,e-.
|ubo y gora suprema o gorfcacn. Netimaloliztli.
|ueces. Tecutequitmeh.
|ugo, escurrr de agua, agrmas, tortuga. $otl.
|ucoso, prudente. Nacace ixe.
|untar, amontonar. Centema.
|unto, a ado de. Cecac.
|unto, cerca. mmo huehca, itech.
|untos. &anzecan.
La carce. Teilpilo$an.
La carga. Tlamamalli.
La casa. In calli.
La coa. Icuitapitl.
La comda. In tlacualli.
La cuenta. Tlapoalli.
La escuea. Temachtilcalli.
La fama. Cen$eliztli.
La fragua. Tepotzpitzaloian.
La engua comn, de puebo. #acehual tlahtolli.
La engua de respeto para os mayores. 'ipil tlahtolli.
La engua de respeto subme. Tecpantlahtolli.
La engua respetadsma. .uehuetlahtolli.
La mazorca seca. Centli.
La mentra iztlacatiliztli.
La muerte. #iquiliztli o miquiztli.
La neba se extien1e. $ahuitl onmantoc.
La sabana, o ano. Ixtlahuatl.
La sema. %inaxtli.
La vrgndad. Ichpochic.
Labos. Tentli.
Labrar, arar. )lemiqui.
Labras tu campo/terra. melimiqui.
Ladron. Ichtequini.
Lagart|a. Cuetzpalin.
Lagarto. E cuetzpalin.
56
Lago. amanalli.
Lagrmas. Ixaiotl.
Lamnas de pape. maxexeloliztli.
Lampara. (neoogsmo) Netlahuililoni.
Lanza, anceta. Tezoni.
Lanzar grtos de door. Chichiquilitzatzi.
Lapz. Teconalli.
Las enfermedades. In cocoliztin.
Las espera, (soportar). Quincha.
Las uces. Tlahuili.
Lasado, (agun anma). #ecahuia.
Lastma de t, o me compadesco de t. Tinechtlaocoltia.
Lastma. Lo que es dgno de, Tetlaocolti.
Lavado. ( ropa , trastes etc.) Tlapactli.
Lavadora (neoogsmo). Tepoztlapapaconi.
Lavadora (neoogsmo). Tepoztlaquempapaconi.
Lavar. 'aca.
Lavar. Nitlapaca.
Lavarse os dentes, hacer avar os dentes. Camapaca.
Lazo, nudo corredzo. Tzoaztli.
Le sgo. Nic-toca.
Leamente. Tetechnetlacanequiliztica, Tehuel$ollotica.
Leatad. Tetechnehuel$ollotiliztli,
Tetechnetlacanequiliztli.
Lector de os destnos. Tlapouhqui.
Lector. Tlapouhqui.
Lee! %icpoa!
Leer mucho. -amoxitoa. -amoxpoa.
Leer todo. mapouhcatzonquixtia.
Leer, reatar. mapoa.
Leer. (verbo) 'oa.
Le|os de a verdad, faso, nexacto. Niman amo nelli.
Le|os de a verdad, faso, nexacto. Niman xnelli.
Le|os. .uehca.
Lengua, doma. Tlahtolli.
Lengua|e grosero y rudo, expresones vugares. #acehuallatoliztli.
Lengua|e partcuar, propo de aguen. .ueltlahtol.
Letra, paabra, representacn de a paabra. #achiotlahtoliztli.
Levantado, de pe, eevado. #acocqui.
Levantar muros. Calzaloa.
Levantar y ba|ar a cabeza como oco. -aquetza.
Levantar, construr, estabecer, asentar edfco. Chicahuacatlalia.
Levantar, evar. Itqui.
Levantarse todos a un tempo. Cemehua.
Levantarse, azarse, tomar vueo. cocui.
Levantarse, satar para hacer ago rpdamente. Chitontiquizaliztli.
Lbertno. Ser, huiltelpocati.
Lbre abedro, arbtro. Yoliuh$aliztli.
Lbro de os destnos. Tonalamatl.
Lbro. moxtli.
Lcuadora. (neoogsmo) Tepozteciloni.
Lcuadora. (neoogsmo). Tepoz$ollomolcaxetl.
Lcuadora. (neoogsmo). Tepozmolcaxetl.
Lga (de pastco etc.). Tlazalli.
Lmar, manchar. Chichicoa.
57
Lmosna. La tetlaocoliliztli.
:impia,, pu,i/ica,, pu,i/ica,"e. Chipahua.
Lmpo. Chipahuac.
Lna|e, geneaoga. #aca$otl.
Lngstca. (neoogsmo). Tlahtolmatini.
Lo acuesto. Nic-teca.
Lo agarro. Nic-cui.
Lo arro|as e|os. Tic-huehcamotla.
Lo escrto. Tlacuiloli.
Lo msmo es que. chihualhuetzi, achinic-chitonia.
Lo prmero. cachto + acachtopa.
Lo que dce. Notlahtoa.
Lo sgo de e|os, a a dstanca. .uehcapa niquitztiuh.
Lo tapo. Nic-pachohua.
Lo traere. Nic hualicaz.
Loco. Cheche.
Lodo. &oquitl.
Lodoso. &oqui$o.
Lograr, acanzar, egar a... ci + oacic.
Los coores. In tlapaltin.
Los otros. (ccequintin.
Los que o as que. quique.
Los que, as que. In aquique.
Los sondos hermosos de nuestra terra. Totzilic tlahtol.
Luchar contra agun. #aiztlacoa.
Luego a punto. &animan.
Luego venmos. Tihualazque.
Luego. Niman.
Lugar de recreacon. ahuilpan.
Lugar de recreo. Tecuiltonocan.
Lugar donde se enumera o cuenta. Nepohualco.
Lugar donde se vve. Nemoa$an.
Lugar eno de pedras. Tetla.
Lugar, (donde se |uega a peota). Tlaxco.
Luna. #eztli.
Lamam. #a-ninotzalo.
Lamar. Notza.
Lamar. Nitenotza.
Lanta. (neoogsmo). (ltemalacatl.
Legar hasta, datarse hasta. citimoquetza.
Legar, (verbo). hzi.
Legar, acanzar. hci.
Lego hasta aca. (acico $e nican.
Legu tempo que o executaba. Ipan unazic.
Leno de roco. huiach.
Leno. Tenqui.
Levar / acompaar. Nic-huica.
Levar e tono. Centetitiuh.
Levar metdo, evar puesto. quia + oaqui.
Levar zapatos. Caquetinemi.
Levo compaando aguen. Nitehuica.
Lorar mucho. Chochoca.
Lorar. Choca.
Loron. Chocani.
Lover, ovznar, gotear, escurrr. Chichipini.
58
Lovznando. Estar, a$auh$otitica.
Lovznar. huachpixahui + ahuachquihaui.
Lovznar. huachtzetceliuhtoc.
Lovznar. huatzetcelihui.
Lovznar. $ahui.
Lueve. Quiauh.
Luva. Quiahuitl.
Macho, varn. (quichtli.
Madrastra. Chahuanantli, chahuanantzin, ,e-.
Madurez o ntegrdad de una cosa madura. #aciticaliztli.
Maestro de canto. Cuique, pura cuiqueque.
Maz. Tla$olli.
Maa herba. cecentli.
Madcn. Tlatla$elittaliztli + tlatlaelittaliztli.
Mao, no bueno. %cualli, amocualli.
Mao. cualli 5amo cualli6, xcualli.
Mam nantli, nantzin, ,e-.
Mamar, remendar. Chichi.
Mananta o fuente. me$alli, atlmolini, amelli.
Manco, e que tene una mano nut. #acoltic + macultic.
Manchar, mancharse. Chiahua.
#an1a,. Cen$acana, nahuatia.
Mano. #aitl.
Maana. #oztla.
Mar. Teoatenco.
Maravoso. Tlamahuizoltic.
Marcar a aguen en a cara (frente). Camatlatia.
Marnero. (neoogsmo). Ilhuicaatlnehnenqui.
Marnero. calmocuitlahui.
Mas. Cequi.
Mas. Comparatvo. Cechi.
Mascara. %a$acatl.
Matar de hambre a aguen. #a$analtia.
Matrmono. Nenamictiliztli.
Mayordomo, ntendente. Calpixqui.
Me escupe encma. Nechica.
Me gusta, o apruebo. Nic-cualitta.
Me prestas dnero? #anocahuan tomin?
Me sento desoado. Nicnotlamati.
Me tra|ste ago. Cuix itla otinech-hualitquic?
Me vov bueno. (cualtiac, acualtix u ocualtic.
Me, a m. Nech.
Medco. (neoogsmo). Tepahtiani.
Medda. La Tlamachihualli.
Meddo, de verbo medr. Tlatamachiuhtli.
Medr ma. Chicotamachihua.
Medr. Verbo. Tamachihua.
Medtar, refexonar, obrar nterormente. Nitic nitla-a$.
Medtar. %olpohauiztle.
Medtar. Yolpohauiztle.
Me|or, o me|or. chi cualli.
Me|orar, favorecer, repartr sn equdad. Chicohuia.
Mensa|e. Titlaniztli.
Menstruacon. #etzhu$a ezquiza.
Mentroso. Iztlacatini.
59
Mercado. Tianquizco.
Mesa. hcopechtli.
Mesqunos (e que as tene). Tzotzoca$o, mixinio, xitomazihuizo.
Mesqunos. Tzotzocatl.
Meta, ugar a que se ega, termno. cian.
Meta. Tepoztli.
Mezcar, remover. Cenneloa.
Mezcar. Cennepanoa.
M agua. Nauh.
M bandera. Nopan.
M boca. Nocamac.
M cabeza. Notzonteco.
M canto. Nocuic.
M cara o rostro. Noxa$ac.
M cmento. Noxopetl..
M corazn o sabe. Quimati no$ol.
M corazn sufre. Tonehua no$ollo.
M corra. Nochina.
M cupa, m causa. Nixco$a.
M cuada. Nohuepulh.
M cuado. Notex.
M duzura. Notzopelica$o.
M enanto. Notzapaton.
M enemgo. No$auh.
M escaera de pedra. Notlamamatl.
M escavo. Notlacauh.
M excremento. Nocuitl.
M garganta. Notozqui.
M gorfcador. Notetlamachticauh.
M hermana. Nocihuaicniuh.
M hogar. Nochan.
M hongo. Nonanac.
M bro. Noamox.
M muy querdo venerabe padre sacerdote. Notlazomahuizteopixcatatzin.
M narz. No$ac.
M nava|a. Nitz, Nitzhui.
M neto. Noxuihuh.
M oa. Nocon.
M paabra, m dscurso. Notlahtol.
M pantaeta. Nomaxtli.
M pestaa. Nocochia.
M pedra de moer. Nometl.
M pedra. Noteuh.
M proceso, m bografa. Notlatollo.
M propedad. N-axca.
M quete. Noquilh.
M red. Nomatl.
M respetado hermano. Nocniuctzin.
M respracon. Nihi$o.
M roda. Notlancua.
M sava. Nochichi.
M sa. Nocpal.
M sobaco. Nociac.
M sobrno. No-mach.
M ta. Naui.
60
M to. Notlatzin.
M to. Notla.
M torta. Notlaxcal.
M ua. Nizte.
M vaso. Noteco.
M vda. Nonemiliz.
M ventre. Nite o niti. (por no-ite o no-iti6.
M vountad. Notlanequia.
M. No, pronombre posesvo.
Me. Necutli.
Membro, parte de cuerpo. Icecniquizaliztonaca$o.
Mentras. (quic.
Magro, prodgo. Tlamahuizolli. Tetzauh tlamahuizolli.
Magrosamente. Tlamauizoltic.
Magroso. #auiztic. #ahuizauhqui. Tlamauizoltic.
Mra a os nos que vneron ayer. %iquimitta coconeh in aquique $alhua
huallaque.
Mra a no que vno ayer. %iquitta conetl in aquin ohualla $alhua.
Mra este es ao! %ic ihta, inin lalo!
Mra esto. %iquitta in.
Mrar a o ato. copatlachia.
Mrar haca arrba. cotlachia.
Mro, veo, estoy desperto. Ni-tlachia.
Ms casas. Nocalhuan.
Ms ce|as. Nixcuamulh.
Ms enantos. Notzapatotonhuan.
Ms h|os. Nopilhuan.
Ms bros. Namoxhuan.
Ms parentes. Nohuan$olque.
Ms tos. Notlatzitzin o notlatzitzinhuan.
Msercorda,pedad,compasn,asstenca. Tetlaocolilitzintli.
Mtad, o e medo. La Tlaco.
Mocoso, e que tene mocos. #azacocolizo.
Mo|ar mucho. Chacuania.
Mo|ar, mo|arse. huachia.
Mo|ar, regar. tzelhuia.
Mo|ar. $oatia.
Mo|arse. $oa.
#o!a,"e. Chacuani.
Moer. Verbo. Teci.
Modo. Tlatextli.
Monte, cerro. Tepetl.
Morada o casa de serpentes. Coatlichan.
Morado. (coor) Camohtic.
Morder. Cacampaxoa.
Morr de fro. Cecmiqui.
Morr de hambre. pizmiqui.
Morr. #iqui.
Morrse de hambre, tener gran ansa de comer. pizmiqui.
Morta|a. #ic-catlaquemitl.
Morta. #iquini.
Mortaes. #iquinime.
Mosaco o badosa. &oquitetl.
Mosca. Tzaiotl.
Mosquto. #oiotl.
Mostrarse, darse a conocer. #achitia.
61
Motor. (neoogsmo). Tepoz$ollot.
Muchas veces. #iecpa.
Mucho. #iec + miac + mi$eque.
Muchos. #iec, miac, mi$eque.
Mudarse. Calcahua.
Mudo. Nonotli + nontli.
Muertos. #imicque.
Mu|er |oven. Ichpocatl, ichpocatzin, ,e-.
Mu|er. Cihuatl.
Muro. (mic.
Murmurar, cuchchear. Camapachoa.
#u,mu,a,, mal1eci,. Chicoihtoa.
Murmurar. .uehuexcatlatoani, chicoitoani,
chicotlatoani.
Musca. Tlatzotzonalli.
Mutar, castrar. tecui.
Muy ben se es enseaba e buen engua|e. Cenca huel nemachtilo$a in cualli
tlahtolli.
Muy ben. Cenca cualli.
Muy. .uel.
Naco nuestro seor rev. (motlacatilitzino in totecu$otzin.
Naco nuestro seor. (tlacat i totecu$o.
Nacon de gentes. Cecni tlaca.
Nada cosa nnguna. moteno.
Nada mas. &an mach.
Nada, no, sn. tle + atlen. Adverbo.
Nada, por nngun modo. motle.
Nada. tlei.
Nadar deba|o de agua. apopoti, aahuitzocalaqui.
Nadar deba|o de agua. huitzocalaqui.
Nade ha de quedar. $ac mocahuaz.
Nade nos ayudo. $ac otechpalehui.
Nade vno aqu. $aque nican ohuallaque.
Nade, nnguno. $ac.
Nade. Pronombre negatvo. ca$ac.
Naguas. Las icuei.
Naga. Tzintamalli.
Narz. Yacatl.
Naufrago. (naufragar) callapanaliztli. 5acallapani6
Nava|a de pedra. Itztli.
Nava|a de pedra. Itztli.
Nave espaca. (neoogsmo) Cicitlaltepozcalli.
Navegacon. caltica nemiliztli, acaltica panoliztli.
Navegante. caltica nemini, acaltica panoni.
Necesaro, convenente. #onequi, huelmonequi.
Necesaro, convene es menester. Tetechmonequi.
Negocar,trafcar,retorcer,torcer,curvar una cosa. Necuiloa.
Negro. (coor) Tliltic.
Negrura. Tlillotl.
Nevar. Cepa$auhtimani + cepa$ahui.
Neba, oscurdad, desconocmento. $ahuitl.
Neta. Cihuaixhui, cihuaixhuitzin, ,e-.
Neto. Ixhui, ixhuitzin, ,e-.
Neto. Ixhui, ixhuitzin, ,e-.
Neto. Ixuihuhtli.
62
Neve. Cepa$ahuitl.
Nngun, nnguna, nnguno. $ac.
Nnguno, nnguna. mo aqui.
Nnguno. tlei.
Nngunos, o nngunas. mo aquique.
Nngunos. tleime + atleitin.
Nngunos. $aque.
Na en genera. Cihuanton.
Na, h|a Cihuaconetl, cihuaconetzin, ,e-.
Nto, rapazueo (de despreco, humacon). 'iltontli.
No, en genera. 'iltontli.
No. Conetl, conetzin, ,e-.
No esta. %ac, xnemi, xneci.
No de todo, aun no, no ben. ocmo.
No dce mas m corazn. &an quitohua no$ollo.
No es verdadero. Cuix amo nelli.
No hace nada, es un perezozo. tle quichihua.
No hagan rudo! mmo xinahuatican.
No hagas rudo! mmo xinahuati!
No hay nada. tle onca.
No hay. %tla, amonca.
No o hagas. #aca xic-chiua.
No o tengas por cosa de poco vaor. zanitla ipan ticmatiz.
No os facnes. #atiquichxoz.
No evare. In an niquitquiz.
No evarse con, no ver, no avenrse. itta + oahittac.
No me comparo con nade. mo tehuan ni huetzi.
No muy ben. mmo huel cualli.
No nos entendemos. mo titotlahtolnamiqui.
No peques nunca (|amas). #acaic xi-tlatlaco.
No penses. #a anno-matin.
No recuerdo. Ixquilnamiqui, ammo ni quilnamiqui.
No sabero as. $uhquimatti.
No sadras. #acamo ti-quizaz.
No se cuando. chiquin.
No se es ore en vano. #a men choquililo.
No se quen es. chaquin.
No se toca. om-momatoca.
No se. chiqueni.
No ser posbe, mao. huel.
No te angustes, corazn mo. #a xi icnotlamati no$ollo.
No te preocupes por eso. #a $uh tie.
No tener reposo n sosego. ca ninotlalia.
No tene cuenta. motlapoalli.
No vaya a ser que. me.
No vayas a hacero. #a tic chiuh.
No vayas a seducr a a mu|er de agun. #acana tepan timazouhti.
No vend nada hoy. tle axcan onicnamacac.
No vno, (regona). %ohuahla.
No vno, (reverenca). mmo ohualnicac.
No vno. mmo ohualac.
No vvmos en nuestra casa. n tochan tinemi.
No, a conozco! hmo nic ixmati!
No, que no. #achmo + mach amo.
No. mmo, ahmo, a>mo, ca, ca$ohue.
63
Nobe o qurda mu|er. Cihuatzintli.
Nobe, seor. 'illi.
Nobeza. 'illotl.
Noche. Yohualli.
Nombrar as cosa. #otoca$otia.
Nombre. Tocaitl.
Nopa. Nohpalitl.
Nos ama. Tech tlazohtla.
Nos enrquecemos. Titocuiltonohua.
Nos remos a su casa. Ti$azque canon $e ichan.
Nosotros camnamos. Tinehnemih.
Nosotros descendemos. Titemoa.
Nosotros dos. Tonehuan titotlazohtlah.
Nosotros eramos / fumos. Ti-catca.
Nosotros eramos amados. Ti-notzalo$a.
Nosotros escrbmos. Titlahcuiloah.
Nosotros estabamos acostados. T-ono$a.
Nosotros estabamos de pe. T-ica$a.
Nosotros estabamos extenddos. Ti-mania + ti-manca.
Nosotros estamos acostados. T-onoque.
Nosotros estamos de pe. T-icaque.
Nosotros estamos extenddos (rev). Tito-manilhtia + tito-manilhtica.
Nosotros estamos extenddos. Ti-mani.
Nosotros estaremos acostados. T-onozque.
Nosotros estaremos de pe. T-icazque.
Nosotros estaremos extenddos. Ti-manizque.
Nosotros estudaremos. Titomachtizqueh.
Nosotros estuvmos acostados. T-onoca.
Nosotros estuvmos de pe /nosotros hemos estado de pe. (am-icaca.
Nosotros estuvmos extenddos. (ti-manca.
Nosotros fumos a amar a aguen. (tite-notzato.
Nosotros fumos amados. (ti-notzaloque.
Nosotros habamos amado. (titenotzca.
Nosotros habamos sdo amados. (ti-notzaloca.
Nosotros habamos. Titlahtoa.
Nosotros remos. Ti$azqueh.
Nosotros o matamos. Ticmitia.
Nosotros amabamos. Titenotza$a.
Nosotros amamos. (titenotzque.
Nosotros amamos. Titenotza.
Nosotros amaremos. Ti-tenotzazque.
Nosotros nos amamos. Titotlazohtlah.
Nosotros nos esforzamos. Titochicahua.
Nosotros nos queremos. Tito tlazohtla.
Nosotros queremos. Ticnequih.
Nosotros seremos amados. Ti-notzalozque.
Nosotros seremos. T-iezque.
Nosotros soos fumos a mexco. (tihuiah mexico in toceltin.
Nosotros soos. Toceltin.
Nosotros somos buenos. Ticualhti.
Nosotros somos buenos. Ticualtin.
Nosotros somos h|os de . Ti-ipilhuan.
Nosotros somos amados. Ti-notzalo.
Nosotros somos tus h|os. Timopilhuan.
Nosotros somos. Ti-cate.
64
Nosotros te cudamos. Timitztocuitlahuiah.
Nosotros tendremos. Ticpiazqueh.
Nosotros tenemos. Tipiah.
Nosotros tuvmos. (tipiah.
Nosotros vamos o remos a amar a aguen. Tite- notzatiuh.
Nosotros vendremos a amar a aguen. Tite-notzaquihuh.
Nosotros venmos o vnmos a amar a aguen. Tite u otite-notzaco.
Nosotros vvmos. Tinemih.
Nosotros vvremos. Tinemizqueh.
Nosotros, a nosotros. Tech.
Nosotros. Tehuan, tehuame, tahome, tehome,
pronombre.
Notar ago, decarar, nterpretar, atestguar. Caquiztilia.
Nube. #ixtli.
Nudo o azo corredzo. Tzoaztli.
Nuera. Cihuamontli.
Nuestra engua antgua. Tohuehuetlahtol.
Nuestra madre terra. Tonantzintlalli.
Nuestra mano. To-ma.
Nuestro To, pronombre posesvo.
Nuestro ao. Toxiuh.
Nuestro hermano srve a dos. Tocni qui-tla$ecultia in teotl.
Nuestro nombre. Totoca.
Nuestro sustento. Tonaca$otl.
Nueve veces. Chicnahpa.
Nueve. Chicnahui.
Nuevo. Yancuic.
Numero. #achio.
Nunca. Sentdo negatvo, adverbo. ic.
O caso. hnozo.
O. Nozzo.
(2e1ece,, "e, "umi"o. Chalchiuhtilia.
Obrar ma. cuallachihua.
Ocosamente o denbade. &annon, nen.
Ocupado. Estar, xtoc.
Ochenta. Nahpoalli.
Ocho veces. Chicueihpa.
Ocho. Chicuei.
Ochocentos. (metzontli.
Odar, detestar a aguen, deseare o mao. Cocolia.
Ofca de |ustca. Topile.
Ofca. mantecatl.
Ofcaes. manteca.
Ofco. E Tequio.
Ofrenda. .uentli.
Or, escuchar, dscernr, entender. Caqui.
Oa de mar. cue$otl.
Oer, oer ben. huia$a.
Ovdar. Cemilcahua.
Oa de guzado. Comulli + comul.
Oa. Comitl.
Ombgo. %ictli.
(mnipotencia. Ixquic huelitiliztli.
Omnpotenca. Cenuelitiliztli + cenhuelitiliztli.
Once. #ahtlactli on ce.
65
Oprmr. Tiquicza.
Oracn, frase. .uipanallahtolli.
Oracn. Timotlatlatizque.
(,a,. Nitlauhtilia.
Orden. Concertar o poner en, Tlatecpana, tlahuipana.
Ordenar, testar. Nanahuamatia.
Ordeado, o esprmdo. Tlapitzquitl.
Ordear. Chichihualpatzca.
Orguoso. Ser, Cemati.
Orn. xitztli.
Ornar de medo, ensucar a aguen. -axixa.
Ornar, tener darrea. pitza noqiua.
Ornar, trar o verter agua. noquia.
Osea, o. nozo.
Otra vez, una vez mas. (ccepa.
Otras cnco veces. (c macuilpa.
Otro. (c ce, (cce.
Otros dos. (c omme.
Otros tres. (c $ei.
Ove|as o carneros. Ichacame.
Padecer pedras. (cacuos) xixcoco$a + axixtzacua.
Padrastro. Tlacpatahtli, tlacpatahtzin, ,e-.
Padre. Tahtli.
Pagador. (neoogsmo). Tlaxtlahuihqui.
Pagar. Tlaxtlahua.
Paabra de dos o paabra dvna. Teotlahtolli.
Paaco a casa de |uez, gobernador. Tecpan.
Papar os senos femennos. Chichihualtzitzitzquia.
Pantaeta. #axtlatl.
Pape escrto. matlacuiloli.
Pape, ho|a. matl.
Papees de canto. Cuicamatl.
Para que estudes. Tomachtiti.
Para que estudes... Timitzhuicaz machiz...
'a,a2ola, compa,aci3n. Tlahtolmachiotl + machiotlahtolli.
Paraso ceesta. Ilhuicatlitic. Itecentlamachtia$an teotl.
Paraso terrena. %ochitlalpan. Yectlalpan.
Parate! Ponte en pe. %imoquetza.
Pardo. Nextic.
Pared. Tepamitl.
Pared. La tepantli.
Parente. .ua$olqui o huan$olqui.
Parente. Icotoncauh.
Parentes (ms). Nohuan$olque.
Parentes. Icotoncauhuan.
Partr para sempre, ae|arse para sempre. Cemixnahuatitiuh.
Pasa descansa. %ipano ximocehui.
Pasa|ero. E Nenenqui.
Pasa|eros. Los Nenenquime.
Pasar e vado, r a otro ado de agua. pana + $apana + oapan.
Pasar a noche. Cen$oaltia.
Pasar por fuego ramas, quemarse, quemar. Chichinoa.
Pasen. %panocan.
Pasen. %hualhuia.
Pataear en barro. Chachacuatza.
66
Pataear, sapcar, manchar. Chachapatza.
Paterndad. Ta$otl.
'az, t,anquili1a1, calma. zomalli.
Pecado morta. Tlatlacollitemictiani.
'eca1o. Tlatlacolli.
Peces. #ichin.
Pedazo de heo, o pea de neve. Cetl.
'e1i, con"e!o. Chamolotia.
Pedrega. Tetlah.
Pedregosa Tehuihuilztla, tetlan, tetitlan ohuiccan.
Pene. Celhuaztli.
Peon. .uatezutzun.
Peota. Tlaxtli.
Pena. La Tetlaocoializtli.
Pentenca. La Tetlamacehualiztli.
Pensar, yo penso. Yolnonotza, $olotlania, $olpoa, nonoztlacoa.
Pequeo. Tepichin.
Perderse por e vco. huilihui.
Perderse, destrurse. Cempoctlanti.
Perdoname. #a xinechtlapopolhui.
Perdoname. Rev. #a xinechmotlapopolhuili.
Perecer para sempre. Cempolihui.
Perecer. Cempolihui.
Pereza, neggenca, cobarda. #azozotlac$otl.
Perfecconar, sazonar. Cencahua.
Perfecto, eno de cuadades, caba. cic.
Perfecto. Ser, Cemaci + cemacitzinotica.
Perforado. Tlaco$onilli.
Perforar. Verbo. Co$onia.
Perfumado, fragante. huiac.
Permanecer un ao. Cexiuhtia.
Permtrse, consentr, conseder. Cea.
Pero soo aqu!. Yece $e nican!.
Pero vven aqu en a terra. Yece nemi $e nican in tlalticpan.
Pero. #acno.
Perseverar, contnuar, perpetuar. Cemana.
'e,"e-e,a,. Cenquetza.
Persona eegda para agun ofco. Ixquetza pepena.
Persona que fue eecto. Tlaixquetztli tlapepentli.
Persona, hombre. Tlacatl.
Personas, hombres. Tlacah.
Persuadr mportunandoo. Chicoltia.
Persuadr, aconse|ar, nctar, convencer. Cealtia.
Pertenece. Me pertenece a ... Notequiuh, Notechcanehuatl
nomachiz.
Pertenecer a otro. Tetechnipohui.
Pertenecente. Tetechpouhqui.
Pertenenca. Tetechpohuiliztli.
Pertenercerme. Notechpohui.
Pesado. Yeti.
Pesadumbre, arrepentrse. #elleltia, mo$olcocoa mo$oltonehua.
Pesadumbre, arrepentrse. #o$oltequipachoa.
Pesadumbre. )tiliztli. Ne$olcocoliztli. Ne$oltonehualiztli.
Pesadumbre. Ne$oltequipacholiztli. Neelleltiliztli.
67
Pesar en baanza. Nitlatamachihua. Nitlanenehuilia.
Nitlapexohuia.
Pesar, de trsteza. Ne$olitlacoliztli. Ne$olcocoliztli.
Ne$olchichipatiliztli.
Pesar. E tequipacholli.
Pescador. (neoogsmo) #ichahciqui.
Pestaa. Cochiatl.
Petate, estera. 'etlatl.
Pez. #ichi.
Pezada. Cosa... )tic.
Pe. Icxitl.
Pedra aspera. Tetzontli.
Pedra de moer. #etlatl.
Pedra. Tetl.
Pe. )huatl.
Penseno!. %ic $oco$acan!
Pa de agua. caxtontli.
Poto avador nava. (neoogsmo) Ilhuicaatlpatlanqui.
Poto prncpa. callachiani inteachcauh.
Poto. callachiani.
Pnta as cosas. Tontlatlacuilohua.
Pa. #atzalli.
Pso. Tlaltepiztli.
Pstoa. (neoogsmo) Tepoztlemiquiloni.
Pzza. (neoogsmo) 'izzapantlacualli.
Pzzera. (neoogsmo). Calpizzanamaco$an.
Panta verde heada. Cehualoc.
Patcar. Nitenonotza.
Pato voador. (neoogsmo) Citlaltepozcalli.
Pato, recpente. Caxitl.
Paza fera, o mercado. Tianquizmanalli tlanamaco$an.
Paza fera, o mercado. Tianquiztli, tiamicpan, tiamico$an.
Peyades. Citlalicue.
Puma. Ihuitl.
Pobre enfermo. Cocoxcatzintli.
Pobre. E #otoliniani.
Pobre. Icnotl.
Pobreza. La #otoliniliztli.
Poco mas o menos, sera eo. chi$eiuhqui.
Poco, breve tempo. chitzinco.
Poco, poca cosa, en aguna manera. Tepito, achi.
Poco, un poco. chiton.
Podar, cortar, desmochar os arboes. #a$ectia.
'o1e, uni-e,"al. #uch huelitiliztli.
'o1e,, /ue,za. Cotiliztli.
Poesa. %ochicuicatl.
Poeta. (neoogsmo) cuicapihqui.
Poca. (neoogsmo) Tlaihxotiani.
Poner a a sombra, guardarse de so. Cehualcaltia.
Poner cmentos. tzotzona.
Poner un e|empo, estabecer una comparacn. #achi$otlalia + machiotlalia.
Poner. Tlalia.
Ponerse a a sombra. )hcahuilia.
Ponerse camsa, poner camsa. Camizatia.
Por amor de dos. Ipampa tzinco in teotl.
Por doquer. &azocampa.
68
Por eso . Ipampa on.
Por eso oro. Ica nichoca.
Por favor, se o pdo. Nimitztlatlauhquilia.
Por favor, te o pdo. Nimitztlatlauhqui.
Por fn he poddo ver a terra en a cua yo nac. &atlatzonco oniquittac altepetl in canin onitlacat.
Por o menos, a o menos. #acel.
Por que eres hermosa. Ipampa icualtzin.
Por que? Tlica? Tleca?
Por quenes morras? quique impal timiquiz?
Por t vvo. #opal ninemi.
Por todas partes, haca todas partes, a un ado y otro. huicpa. Con sentdo de movmento.
Por vda tuya. #opaltzinco.
Por. Ica.
Posesn, guadad, seme|anza. 'otli.
Predecr, anuncar e porvenr,habar de cosas que estan e|os. .uehcaitoa.
Predcador, maestro. Temachtiani, pura temachtianime.
Preocuparse, acongo|arse, atormentar, causar pena. -amana.
Prepara una bebda. mana.
Preparar, arregar, poner en orden. Cencahuilia.
Prepararse o dsponerse. #ocencahua motlatlalia, mochichihua.
Presente, aqu estoy. Nan nicauh.
Presto. 'a$na.
Presuntuoso, orguoso. #onechcapanquetzani.
Pretender escuchar, pretender saber. Caccanequi.
Pretender saber, comprender. Cacca$etoca.
Preto. (coor) Capotztic.
Prmera mu|er o h|o. 'ilpotli.
Prmera vez. La Yancuican.
Prmeramente, antes, en prmer ugar. chtopa.
Prmeramente. cachto, acachtopa.
Prmero, prmeramente. chto.
Prmero. Ic ce, inic ce.
Prncpa, tu eres e Tachcauhtli.
Prncpa. E, chcauhtli.
Prncpa. chcauchtli.
Prncpo o su raz. Inelhua$o.
Prvar. Cencahualtia.
Procurarse o necesaro. xacuhia.
Profeca. Tlachtopa$toliztli. Tlahueca$toliztli.
Profeca. Tlahuecatenehualiztli. Tlahuecaittaliztli.
Profeca. 4ecaohtlachializtli.
Profeta. chtoitoani.
Profeta. Tiotlactoquetl.
Profeta. Tlaachtopa$toani. Tlahueca$toani.
Tlahuecaittani.
Profeta. Tlahuecatetenehuani. 4ehca-
ontlachiani.
Profetzar, predecr. chtopaitoa.
Profetzar, pronostcar. chtopaihtoa.
Profetzar, ver e|os o de e|os. .uehcaitta.
Profetzar. Nitla-achtopaitoa. Nitla-uehcaitoa. Ni-
uehcatlachia.
Profetzar. Nitla-uehcatenehua. Nitla-uehcaitta.
Promesa. Tlatenehualiztli. Tlatlaliliztli. Tlacemitoliztli.
Prometer a dos. Nino-netoltia. Nino-tlatlalilia.
Prometer. Nitla-tenehua. Nino-tentlalia. Nitla-cemitoa.
69
Prometda, cosa. Tetech-itauhqui. Tetech-itolli.
Pronombres reatvos. Quin-eos,eas, a eos, a eas.
Pronombres reatvos. Nech-me, a m. #itz-te, a t. C o qui-e,a,e,a
e,a ea.
Pronombres reatvos. Tech-nosotros,a nosotros. mech-ustedes a
ustedes.
Pronostcar. Nitla-$olteohuia. Nino-$olteohuia.
Pronostco. Tla$olteohuiliztli.
Pronto, rapdo. Iciuhca.
Pronuncacon. Tlatenquixtiliztli. Tlanextiliztli. 'ani-
tlatlaliliztli.
Pronuncar. Nitla-tenquixtia. Nitla-nextia. 'ani nitla-
tlalia.
Propedad, cosa propa. xca.
Propedad. xcatl.
Propetaro, que tene benes. xca hua.
Propetaro. Tlatquihua.
Proponer, decdr, defnr. Cemitalhuia.
Proponer. Teixpan nictlalia. Nitetla-ixpantia. Nitetla-
ixpantilia.
Proposto. Nelhuiliztli. Nenonotzaliztli. Tlacemitoliztli.
Proposto. Netlacemitalhuiliztli.
Prosegur. Cemmattiuh.
Prosperamente. 'acca.
Prosperdad. Quicempacca$otl. Quicempactiliztli.
Quicentlamachtiliztli.
Prosttuta. #aahuiltiani + maahuiltia.
',ote0e,"e, guarecerse. Chimaltia.
Protegerse, proteger. Chimallapachoa.
Provocado (ra). Tlatlahuelcuitilli.
Provocado a ra. Tla$olquixtilli. Tlapepehualtilli.
Tla$olpozonilli.
Provocado a ra. Tltlahuelcuitilli. Tlacocolcuitilli.
Tlacualancuitilli.
Provocador. Tetlahuelcuitiani. Tecocolcuitiani.
Tecualancuitiani.
Provocador. Te$olquixtiani. Tepepehuatiani.
Te$olpozoniani.
Provoco a ra me. (nechpehualti.
Proxmo. Tocotonca. Tohuilteca. Tohuampo.
Prudenca, vrtud. Nemachiliztli. Yollomatiliztli. Yulizmatiliztli.
Prudenca, vrtud. Tlaix$e$ecoliztli. Nehmatiliztli.
Prudente, dscreto. Nimatini. Yollomatqui. Yolizmatqui.
Tlaix$e$ecoani.
Pubcado, anuncado, dvugado. Tepanotlalli.
Puderan evarse a su casa. #a itquihuani.
Puebo. ltepetl.
Puedo pasar? Cualli nipanoz.
Puerta. Tlatzahtzacualli.
Puerto, embarcadero. calquixoa$an, acalteco$an.
Pues hagamos eso. uh tonchichiuhcan.
Puga. Tecpin.
Pur o abandar un ob|eto de meta. Tlapetlahualli, tlapetlauhtli.
Pur pata cosa seme|ante. Tlapetlahua.
Puntaguda. Yacahuitztic.
Puruento. Temallo.
70
Pus. Temalli.
Oue haces? Oue eres? Tlein tehuatl?
Oue abren os o|os, y e corazon. Nicno$ollo nitlapoa.
Oue coor es? Tlein tlapalli?
Oue cosa queres? Tlein ticnequi?
Oue cosa seremos? Tleique ton$ezque?
Oue cosa voy a contar? Tle nicpohuatiuh?
Oue cosas? Tleique?
Oue dces? Tlein mach tiquihtoa.
Oue dos te perdone. #a 1io" mitzmo tlapopolhuili.
Oue e este acostado. #a ono.
Oue e este de pe. #a ica.
Oue e este extenddo. #a mani.
Oue e sea. #a $e.
Oue e vaya a amar a aguen. #a te-notzati.
Oue e venga a amar a aguen. #a te-notzaqui.
Oue eos esten extenddos. #a manican.
Oue eos sean. #a $ecan.
Oue eos vengan a amar a aguen. #a te-notzaqui.
Oue es aqueo? Tlein o?
Oue es de tres maneras. )xcan icac.
Oue es esto? Tlein i?
Oue es esto? Tlein $ehuatl in?
Oue es usted? (reverenca) Tlein tehuatzin?
Oue estas hacendo? Tlein tic-chiuhtica?
Oue este me|or. Ye chiquentzin $exchiquintoc achitzin.
Oue esten eos acostados. #a onocan.
Oue esten eos de pe. #a icacan.
Oue esto se haga as ma $uh mochiua.
Oue fez! Oue afortunado soy! (no-macahualtic!
Oue ha tendo exto,que esta contento,satsfecho. I$ollo macic.
Oue haces? Tle tai?
Oue mao! %tlati + xixino.
Oue no se ovden. hmo matlailcahualo.
Oue no sea as. #azazo tlein.
Oue no. In macamo.
Oue no. #acazomo + macazo amo.
Oue pone todo su esfuerzo. Ixquich itlapal quichihua.
Oue puede pecar, cometer fatas. #alahuani.
Oue quere decr? Tlein quihtoznequi?
Oue remedo! Quennel!
Oue sea como se quera #azazo.
Oue te vaya ben. %huia cualtzin.
Que tiene el co,az3n conmovdo, que esta emoconado. Yol$amanqui, $ol$emanqui.
Oue traba|o tenes? Tlein tequitl ticpia?
Oue vayan a amar a aguen. #a te- notzati.
Oue yo este acostado. #a n-ono.
Oue yo este de pe. #a n-ica.
Oue yo este extenddo. #a ni-mani.
Oue yo sea. #a n-ie.
Oue yo vaya a acostarme. #a n-onoti.
Oue yo vaya a estar de pe. #a n-icati.
Oue yo vaya a amar a aguen. #a nite-notzati.
Oue yo vaya a ser. #a n-ieto.
Oue yo venga a acostarme. #a n-onoqui.
71
Oue yo venga a estar de pe. #a n-icaqui.
Oue yo venga a amar a aguen. #a nite-notzaqui.
Oue yo venga a ser. #a n-iequi.
Oue, cua, quen. Ca tleoatl.
Oue? Oue cosa? Tle? Tlein?
Ouebrado, de verbo quebrar. 'oztecqui.
Ouebrar. Verbo. 'oztequi.
Ouedar. Cahua.
Ouedarse, cayar. Cahua, tentzacua.
Oue|arse de door. Tena quiquinaca, tlacuauhui$a.
Ouemar campos. Chichinalhuia.
Ouerer traba|ar. iznequi.
Ouerdo venerabe padre sacerdote. Tlazomahuizteopixcatatli.
Ouerdo. Tlazotli.
Ouen eres tu. c tehuatl.
Ouen eres tu? quin tehuatl?
Ouen es . quin.
Ouen es aque? c $ehuatl?
Ouen es e dueo de esto? caxcahua?
Ouen es e? quin $ehuatzin?
Ouen es. hqui.
Ouen o como. quin oquicua.
Ouen soy yo? c in nehuatl?
Ouen va ganando. quitlantica.
Ouen. hqui.
Ouen? c? qui? quin?
Ouen? quinon?
Ouenes somos? quique tehuantin?
Ouenes son aqueos? quique $ehuantin.
Ouenes te construyeron tu casa? quique omitzchihuilique mocaltzin?
Ouenes? quique?
Ouere usted? Timonequiltia.
Oueres? Ticnequi?
Ouero a m padre. Nic tlazotla notatzin.
Ouero agua. Natli.
Ouero amar. Nitlazotlaznequi.
Ouero dormr yo soo. Nocel nicochiznequi.
Ouero dos tortas. Nicnequi oc ome tlaxcaltin.
Ouero otras tres tortas caentes. Nicnequi oc $ei tlaxcaltotonqui.
Ounce. Caxtolli.
Ounto. Ic macuilli.
Outarse e vestdo o camsa. Camizacopina.
Ouza hay otra cosa mas que esto? zazoquitla?
Ouza no es e. cazomo$e.
Ouza no. cazomo.
Ouza, quzas, ta vez. za + azan.
Ouz. .uelez.
Ouzas. zo.
Rama de arbo. Cuam-maitl.
Rapdo! Totoca!
Rapdo. .ueliuhqui, 5huelihqui6.
Rayo. Tlatlatziniliztli.
Reamente eres mao. mo zan quenin ticocole.
Reba|arse, humarse. Ninocnomati.
Reba|arse. huilquiza.
72
Rebotoso. Tlaneloani.
Recamara. Cochilo$an.
Recbr ago. Celilia.
Recbr una cosa en as manos. #acuicui.
Recbr, abergar, admtr. Celia.
Recoger a cosecha. 'ixco, pixquixtli.
Recoger o que estaba desparramado, trado. 'epena, tlapepena.
Recoger o sembrado. 'ixca.
Recoger. Tlacuecui, tlaololoa.
Recoger. Cenquixtia.
Recompensa, fecdad #acehualtiliztli.
Recompensa. #acehualli.
Recompensar ampamente. Cemacicanamictia.
Recompensar. Cemacicapotia.
Recrear. Cemeltia.
Recrearse, desperezarse. ana + onaan + ana.
Recrearse, recrear. Cecelmaca.
Recto. Yectli.
Rechazar, ae|ar a aguen. #a$auilia.
Rechazar, negar, desprecar, desdear. Centelchihua.
Rechazar, rehusar. Centlaza.
Rechazar. huictopehua.
Red. #atlatl.
Redentor. Temaquixtiani.
Redmr. Temaquixtia.
Redondo, crcuar. #alacachtic.
Redondo. (loliuhqui.
Refexonar. Yolpoa.
Refresco. Tzopetatl.
Refugarse, encerrarse, encarcear, aprsonar. Caltzacua.
Regaar, reprender (dsputar, rer). hua.
Regocgar, dar aegra, contentar. Cuiltonoa.
Regresar a casa. Callihua.
Regresaras en un nstante. (c ma$a tihualmocuepaz.
Regreso, retrada, huda, ,ae|amento, accn de vover sobre sus pasos. Necuepaliztli.
Renar, gobernar. Tlatoa.
Rer. .uetzca.
Reamerse, saborear. -auhialia.
Reampago. Tlatecu$otl, cuando reampaguea tlatecuini.
Reo|. (neoogsmo) Tepoztlatamachihualcahuitl.
Remedo. 'ahtli.
Remero. callanelo.
Remono, hervdero de agua. cuecue$otli.
Rer (soo en pura). Cepanahua.
Rer, reprender, ser noportuno. hua + oahuac.
Reparar ropa o zapatos. Chichichi.
Repartendo. %elihui.
Repartrse. Centlacolhuia.
Repeer. -ahuictlaza.
Repetr. -a$.
Resbaadzo, ubrco, que se escurre de as manos. lactic.
Resbaadzo. lahuac + alactic + alaztic.
Resbaar. lahua.
Rescate. Temaquichtiliztli.
Reservarse, guardar para as. Cahuia.
73
Resna o goma de os arboes. Cocopalli, cuahnanahuatl,
cuauhtotzol.
Resonar. Cacalaca.
Resonar. Caquizti.
Respracon. Ihi$otl.
Resprar aun un poco, estar pado, estar acabado. Cacamahua.
Restaurant. Tlacualcalli.
Resuctar, vover a a vda. (c ceppa nino zcalia.
Resurreccon, prudenca, provecho. Nezcaliliztli.
Retener durante un ao. Cemilhuitiltia.
Retoar. Celia.
Reunr motvos, recoger razones. Cecentlalia.
Reunr motvos. Cecepanoa.
Reunr, convocar. Calpolhuia.
Reunr, dsponer, coordnar, cantar as hazaas. Centeca.
Reunrse en casa, regresar a casa. Caltza + ocaltzac.
Reunrse, |untar. Centetilia.
Revear o ocuto. Tlanextilia + tlaixpantilia.
Reverenca. Nepechtecaliztli + nepechtequiliztli +
necxicololiztli.
Rey, prncpe. Tlatoani.
Reynar, gobernar. Tlatocatia, tlatoca$otl, tepachoani,
temamacatzin.
Rco. E, Tlatquihua.
Rncon a, en e rncon. Tlacaltech.
Ro, corrente de agua. to$atl.
Ro. tenco.
Robar benes pubcos. ltepetlatquicaichtequi.
Rocar, esparcr qudo, perfumar. huachtia.
Rocar, mo|ar. lpichia.
Rocar, regar. huichia.
Rodear. Cemacicatzacutini.
Roda. Tlancuaitl.
Ro|o. (coor). Chichiltic.
Romper a aguen a boca. Camatza$ana.
Romper una cosa con as manos / estrear. #acueltlanilia.
Romper. Verbo. Tlapana.
Romperse. Chalani.
Ronquera. Tozcananalhuiliztli.
Ronqudo. Icotoquiliztli.
Ropa. Tzotzomahtli.
Rosa. (coor) Tlaztalehualli.
Roto, de verbo romper. Tltlapantli.
Roto, resquebra|ado, dvddo en tres. )xcan tlapanqui + excan tza$anqui.
Roto. Tzaianqui.
Saber de negocos. Cenquizcaihta.
Saber, comprender perfectamente una cosa. cicaita.
Saber, conocer. #ati.
Sabdura. Tlamatiliztli.
Saca e dnero. %iquizti tomin.
Sacar agua de un pozo. tlacui.
Sacar agua. piloa.
Sacar un barco de agua. calcana.
Sacar. Quixtia.
Sacerdote. Teopixqui.
74
Safarse, desconsertarse, os huesos. (mi$opetonia, omi$ochitonia.
Sa. Iztatl.
Saa. Celilo$an.
Saado. Izta$o.
Sar. Quiza.
Sava. Chichitl, tencualactl, chichipiazoa, iztlactli.
Satar de aegra. cocholoa.
Saudame! %tlapalucan! nozo xtlapolucan!
Saudar. Tlahpaloa.
Saudar/vstar. Nitetlahpaloa.
Sangrar, atravesar, horadar. &oa.
Sangrar. &o.
Sangre. )ztli.
Sangra. La teizmanaliztli.
Sangrento. )zzo.
?anti/ica,. Cenquizcualtilia.
Sapo grande. Tamazollin, e zapo chco cacaton.
Satete. (neoogsmo) tepoztlaohtocani.
Satsfacer o contentar a otro. Yolpachilhuitia.
Se acuestan, todos se acuestan, estan acostados. (nohua.
Se dce que no. #ach amo.
Se dce, se cuenta, parece que... #ach.
Se ensea. #achtilo.
Se haba ben de e. .uel ipan $auh in tlahtolli.
Se human, todos practcan a humdad. Necnomacho.
Se muere, todo e mundo se muere. #icoa.
Se predca, se ensea. Te machtilo.
Se requere. #onequi.
Se sae. Quixoa.
Se tene convccn. Te on xiuhtiza$o.
Se vengara, va a vengarse. #o cuepatiuh.
Se vve. Nemoa.
Se, que tu seas. #a x-ie.
Seamos, que nosotros seamos. #a t-iecan.
Sean, que ustedes sean. #a x-iecan.
Secarse, quemarse. Chichinahui.
Seducr. huilpahuia.
Segur a aguen. Nitetoca.
Segur e camno de bro. moxohtoca.
Segundo. Ic ome.
Ses veces. Chicuacempa.
Ses. Chicuace.
Seme|ante, gua. Yuh + $uhqui.
Sema que se ha chupado por habere cado heo antes de madurar. 'atzahuac, patzactic.
Sema. Chian.
Sea. Imachiotl.
Sea. (ctacatl.
Seor Tlacatzintli.
Seor. Tecuhtli.
Seor. Tlatoani.
Seora. Cihuatzintli.
Seoro. Tlatoca$otl.
Separar, apartar. Ceccanquixtia+cececnitlalia.
Separarse, dspersarse. Cemmani.
Ser de|ado. Cahualotiquiza.
75
Ser e prmero en hacer. chtopahuia.
?e, ele-a1o pe,petuamente. Cenuecapanolo.
Ser estmado. $atia.
Ser frme, ser sodo. Chicahuacaca.
Ser pecador consumado, comptamente perverso. Nic-macicahuia in nitlatlacoani.
Ser perfecto, ogrado. citica.
Ser perfecto. citzinotica.
Ser perfecto. Cenquiztica.
Ser presuntuoso, creerse mas. Cecocamati.
Ser prodgo. huilpopoloa.
Ser prosttuta. huianiti.
Ser puro. Cemacitica.
Ser raro, estar esparcdo. Chacha$acatimani.
Ser sapcado. Chachacuaca.
Ser, estar. (verbo rreguar) ca.
Serpente de obsdana. Itzcoatl.
Serpente. Coatl.
Serpentes. Cocoa.
?e,-icio. Tla$ecoltiloca.
Servr a aguen. Yecoltia, Nanquilia, Tla$ecoltia.
Sesenta. Yepoalli.
S e hubera vendo, yo habra ayunado. Intla ohuallani, onino-zahuazquia.
S e vnera, yo ayunara. Intla uallani, nino-zahuazquia.
S pase usted, (reverenca). Quema ximopanolti.
S pase usted, (reverenca). Quema ximopanolti.
S se quere. #a zan nel + ma nel zan.
S, dudando. zzo.
S, e ama. #a-tenotza.
S, e amara. #a-tenotzaz.
S, e amo. #a-tenotz.
S, eos aman. #a-tenotzacan.
S, eos amaron. #a-tenotztin.
S, nosotros amamos. #a-titenotzacan.
S, nosotros amamos. #a-titenotztin.
S, nosotros amaremos. #a-titenotzazque.
S, pasa. Quema xipano.
S, tu amaras. #a-titenotzaz.
S, tu amas, am. #a-xitenotza.
S, t amaste. #a-titenotz.
S, ustedes aman. #a-xitenotzacan.
S, ustedes amaran. #a-antenotzazque.
S, ustedes amaron. #a-antenotztin.
S, yo amare. #a-nitenotzaz.
S, yo ame. #a-nitenotz.
S, yo amo. #a-nitenotza.
Sempre, Nochipa.
Sempre. #ochipan.
Sentate. %imotlali.
Sentese usted, (reverenca). %imotlalihtzino..
Sete veces. Chicompa.
Sete. Chicome.
Sgo, cen aos. #acuilpaolxiuhtiliztli.
Sgo detrs de e, e sgo detrs. Nic-cuitlapantoca.
Sa. Icpalli.
Sas. Icpaltin.
76
Son. Tlacehuilli.
Sobaco. Ciacatl.
Soberano. Tlatoani.
Soberbo, orguoso ser. Cemmati.
Sobre e arbo. Cuauhticpac.
Sobre e cerro. Tepeticpac. Sobre e cerro.
Sobre , sobre a. Icpac.
Sobre e. Ipan.
Sobre eos. Imicpac.
Sobre eos. Inpan.
Sobre a terra. Tlalpan.
Sobre a terra. Tlalticpac.
Sobre m cabeza, sobre m. Nocpac.
Sobre m. Nopan.
Sobre nosotros. Topan.
Sobre nuestra cabeza, encma de a cabeza. Tocpac.
Sobre t. #ocpac.
Sobre t. #opan.
Sobre todo,prncpamente,especamente,partcuarmente. #ache.
Sobre ustedes. mocpac.
Sobre ustedes. mopan.
Sobre, en. Ipan
Sobre,encma,en a cma,sobre a cabeza,deante. Icpac.
Sobrepasar. Cemmiahua$otia.
Sobrno varn. #achtli.
Socedad. Cohua$otl.
Sofocarse, apacguarse. Cehui.
So. Tonatiuh.
Soamente as tenemos prestadas. &an tictotlanehui$a.
Soamente uno o soo uno. &an ce.
Sodado. Yaoquizqui.
Soo conozcamos. &an tontlamatican.
Soo e renombre. &ani$o in te$otl.
Soo . &an $e nehuan.
Soo tu rqueza. &en $e monecuiltonol.
Soo. Cel.
Sotera. moixchpochtli.
Soteras. moichpopochme.
Sombra de a persona. Tlazehuaian.
Sombra. )hcauh$otl.
Sombrero. Tzonacahuilli.
Sombra. (neoogsmo) Cuapacholli.
Someterse. Cemmaca.
Soportar adversdad. Chalchiuhmati.
Soportar. Ihi$ohuia.
Sordo. Itenco.
Sordo. Nacatzatza.
Sospechar, ser suspcaz. Chicotlamati.
Sospechar. Chico$olloa.
Sostn. Yolca.
Soy cego. Nixpupu$utl.
Soy dgente, actvo, socto. Neel.
Soy rrtabe, mpacente. Nicocole.
Soy perezozo. neel.
Soy un desdchado. Ninotolinia.
77
Su casa. Ical.
Su corazn carna. Nacatl amo$ollo.
Su corazn es (se hace) como pedra. Yuhquin tetl mocuepa i$ollo.
Su fo. Itenitztica.
Su h|to. Ipiltzin.
Su gua. I-anca + $anca.
Su madre. Ina.
Su modo de vvr. Inemiliz.
Su proceso. Itlahtollo.
Su venerabe seora, como se encuentra su gora? Quen timo$ehtzinohtoc?
Su vento. Yehecauh.
Su, de de a (pronombre posesvo). I.
Su, de os, de as (pronombre posesvo). In.
Su, de ustedes. (pronombre) Nanmo, ammo.
Suave, que no es mpacente. mo cocole.
Subr. Tlehco, Tleco.
Subevar, dsputarse. Chachalania.
Succonar, empaparse con espon|a, despo|ar. Chichina.
Sucedad de cuerpo. Tzotl, Tzocuitlatl.
Sucedad. Catzahualiztli, Catzactiliztli,Tzopetztiliztli.
Sucedad. Quimaxixtiliztli, ocohnematocliztli.
Sucedad. Tzotecuicuitlatiliztli, Tlaelli.
Suco, estar. #axiltia.
Suco. Tzo$o.
Sucos. Tzo$otique.
Sudaderos, de as bestas, preparacon para poner ago encma. 'epechtli.
Suegra. #onantli, monantzin, ,e-.
Suegro. #ontahtli, montahtzin, ,e-.
Sufrdo. Tlapac-caihi$ohuiani.
Sufrr mucho. Cemihi$ohuia.
Suma, tota. Tlacempoaliztli.
Sumar sacar, e tota. Cecempoa.
Sumar, sumarse. Cempoa.
Sumergr. polactia.
Supr por otro. Tla$ecohua.
Surco o cameon de terra. Cuemitl, cuematlauhtli.
Sustanca. Yeliztli.
Susttur por otro (persona). Ixiptlatia, 'atca$otia, 'atillotia.
Ta es a msercorda de dos! Ca $ehuatl in itetlaocolilitzin in 1io".
Ta vez vve en... .uelez chanti...
Taon. Quequetzolli.
Tambaear, oscar. huicuetzi.
Tamben aa ran. No $e ompa $ezque.
Tanto. Ixquich.
Tantos. Ixquichtin.
Taer, resonar. Calani.
Tardarse, quedarse todo un da. Cemilhuitia.
Tardarse. .ueccahuitia.
Te amo. Nimitztlazohtla.
Te arranco os cabeos. Nimitzonhuilana.
Te ayudo. Nimitzpalehuia.
Te ayudo. Rev. Nimitznopalehuilia.
Te estoy esperando. Nimitzchiatica.
Te estoy habando. Ni mitz notza.
Te gane. Nitlan.
78
Te pega tu mama. #itz huiteque mona.
Te quero. Nimitznequi.
Te veo bonta. Nimitzhuelita.
Te voy a hacer cosquas. Ti mitz quehqueloz.
Te voy a saudar. Ni mitz tlahcalo.
Te, a t. #itz.
Techo. Tlatapacholli.
Teefono (neoogsmo). Tepozhuehcatlacaquialnonotzaloni.
Teevsn (neoogsmo). Tepozhuehcatlachialoni.
Tembar de fro. Tzitzilca.
Tembar de a terra. Tlalolini.
Tembor de terra. Tlalolini.
Tembor. Tzitzilcaliztli, 4ihui$oquiliztli,
'apatlaquiliztli.
Temer con vergenza. Imacaci, #amati, 'inahua.
Temer, sospechar, tener sempre medo. Cemmahuizcui.
Temer. #auhtia, Izahuia, imacaci.
Temerosa. Cosa, Temamauhti, Te$cahui.
Temeroso. #omauhtiani, #izahuiani,Teimacacini, #auhqui.
Tembe, sorprendente, admrabe. #ahuiztic.
Temor. Poner en... #amauhtia.
Temor. #ahuiztli, #auhca$otl.
Temor. Nemauhtiliztli, Neizahuiliztli,
Te$macaxiliztli.
Tempestad. Hacer... tlatlacamamani, mamani.
Tempestad. tlatlacamamaniliztli, mamaniliztli.
Tempada. Cosa..... Yamanqui, Tla$amanilli, Tla$amanililli.
Tempado. En cuaquer cosa.... Tlaix$e$ecoani.
Tempado. Lugar... Tla$aman$an, Tlatoto$an.
Tempanza, tempe. Nematca tlahuanaliztli, Tecpillahuanaliztli.
Tempanza. Tla$amaniliztli.
Tempo o casa de dos. Teocalli.
Tempo, gesa. Teopan.
Tempo. Teopantli.
Ten cudado de no caer. #anen ti huetz.
Ten cudado, te castgare. (c ma$a nimitz-tlatzacuiliz.
Tendedero. Tlazohualo$an.
Tendero, persona que vende en tenda. Tiamicqui, Tlanamacac.
Tener caambres. Cecuappitzahui.
Tener caor. Tonalmiqui.
Tener caos. Caczolehui.
Tener caos. Chaca$olihui.
Tener darrea. mina.
Tener darrea. pitza.
Tener febre. tonauhtinemi + atonahui.
Tener fro, morr de fro. Cecmiqui.
Tener fro, resfrarse. Cecui.
Tener a boca amarga. Camachichia.
Tener a msma edad, e msmo parentesco. Cemehua.
Tener o necesaro, estar contento, satsfecho. huia.
Tener os senos duros. Chichihualtomahua.
Tener mamas hnchadas, tener mamas duras. Chichihualnanatzihui.
Tener medo. #auhtia.
Tener muchas caosdades, grtar, habar fuerte. Chachachalaca.
Tener ,elacione" "exuale" frecuentes. Centecpanuhia.
79
Tener sed, estar sedento, morrse de sed. miqui.
Tener un ao, vvr un ao. Cexiuhtia.
Tener, verbo. 'ia.
Tenerse en mucho con presuncon y atvez. czan ninomati.
Tengo sed. Namiqui.
Ter. chi$ohuia.
Tercero. Ic $ei.
Termnar ago Nitlacencahua.
Termnaremos. Titlamizqueh.
Termometro (neoogsmo). Totoniliztamachihualoni.
Ta. Cihuatlatli.
Ta. huitl.
Tangus. Tianquiztli.
Tba, como e agua. Yamanqui.
Tbamente, perezozamente. Tlaquelchihuani, tltlatciuhc-chihuani.
Tbamente. Yamaniliztica.
Tbeza. Tlaquelchihualiztli,
Tlatlatciuhcachihualiztli.
Tbo tempado. Yamanqui.
Tempo de esperanza. Netemachilizpan.
Tempo de r. Yeimman intohpehuazque.
Tempo de segar. 'ixquipan, 'ixquizpan.
Tempo oportuno. 4elipan$otl cualcan.
Tempo pasado. In oc$enepa inompa otihuallaque inompa
otihuallaque.
Tempo vendero o futuro. In $e ohpa titztihui, Inompatitztihui.
Tempo, ocasn. Cahuitl.
Tene usted. Timopilia.
Terno. Cultic.
Terra seca. Tlalhuacpan.
Terra. Tlalli.
Tgre. Tecuani.
Tmon (de barco). calimachoni.
To. Tahtli.
To. Tlatzintli.
Trana. Ne-elehuiliztli, Neihicoltiliztli,
Tlanenecliztli.
Tranzar. Celehuia, Ihicoltia, Nenecni.
Trano. #e-elehuiani, #ihicoltiani, Tlanenequi.
Trar a sueo. Chapania.
Trarse, revocarse. #a$auhtiuetzi.
Trtar. pichauhtica.
Ttuo de bro. moxtocaitl, moxmachi$otl.
Toda a noche. Ce$ohuatl.
Todava esta e|os, dstante. (c huehca.
Todava no. $ammo.
Todava. (cnoma.
Todo e que, cuaquera que. qu@. Pura aquique.
Todo o recuerdo. &an moch niquilnamiqui.
Todo. #ochi + muchi.
Todo. Itzqui.
Todo. #ochi.
Todopederoso. Ixquich huelitini.
To1opo1e,o"o. Cenuelitini.
Todos |untos remos. Tocepan tiazque.
Todos morremos en a terra. Timochi tonmiquizque in tlalticpac.
80
Todos nos remos. Timochi ton$azque.
Todos somos guaes, somos mortaes. #a ti$oque, timiquini.
Todos. #ochin, mochitin o mochintin.
Todos. #ochtin + mochintin.
Toma muchas tabas. %iquincui miec huapaltin.
Tomamos. Tatli.
Tomar, sacar, acoger, recbr. na + oan.
Tomar. Cui.
Torcer. Chicoloa.
Torcdo. Necuiltic.
Torpeza. neehualiztli. ohneehualiztli.
&aquen$ataliztli.
Torre, para defender. 4ecapan $aocalli.
Torta. Tlaxcalli.
Tortas caentes. Tlaxcaltotonqui.
Tortas. Tlaxcaltin.
Tortuga de mar. $otectli.
Tortuga o gaapago. $otl, xocha$otl.
Traba|are mucho, pasare traba|o. Nitla-tequipanoz.
Traba|o. Tequitl.
Traba|os. Titihue.
Traducr. Nic cuepa tlahtolli.
Traeme eso. %inech-hualitqui on.
Traer, r a traer. nilitia.
T,aiciona,, per|udcar, poner trampas. Chichihuilia.
Transgresones. Te$olitlacoliz.
Transportar, amacenar. Cacalaquia.
Traquetear, aumentarse mpuestos, estropear. Chachalhuia.
Trece. #ahtlactli on $e$i.
Tren (neoogsmo). Tepozcoatl.
Tren (neoogsmo). Tepozoculin.
Tres das. )ilhuitl.
Tres noches. )ihualli.
Tres veces tres. Yexpa $ei.
Tres veces. )xpa + $expa.
Tres. Ye$i.
Trmestre,cosa trmestra,que dura tres meses. )imetzca$otl.
Trpe. Yexpa + oc expa + oquexpa ixquich.
Trste. Tlaoco$a.
Trompo, |uguete. 'epetotl.
Tronarse os dedos. Cacapania.
Trotando. Ir, actiuh.
Trotar, andar aprsa. -actiuh.
Trote. actializtli.
Trueno. Cuacualactli.
Tu amas a aguen. Ti-tetlazotla.
Tu camnas. Tinehnemi.
Tu cansanco. #ochiahuiliz.
Tu descendes. Titemoa.
Tu emprendes a huda. Tihualmotlaloa.
Tu eras / fuste. Ti-catca.
Tu eras amado. Ti-notzalo$a.
Tu eres bueno. Ticualli.
Tu eres bueno. Ticualli.
Tu eres e prncpa. T-achcauhtli.
81
Tu eres grande. Tihue$i.
Tu eres h|o de aguno/agunos. Titepilhtzin.
Tu eres h|o de aque. Ti-ipilhtzin.
Tu eres h|o de aqueos. Ti-inpilhtzin.
Tu eres amado. Ti-notzalo.
Tu eres m h|o. Tinopilhtzin.
Tu eres nuestro h|o. Titopilhtzin.
Tu eres. Ti-ca.
Tu escrbes. Titlahcuiloa.
Tu estabas acostado. T-ono$a.
Tu estabas de pe. T-ica$a.
Tu estabas extenddo. Ti-mania + ti-manca.
Tu estaras acostado. T-onoz.
Tu estaras de pe. T-icaz.
Tu estaras extenddo. Ti-maniz.
Tu estas acostado. T-onoc.
Tu estas comendo. Tlatzintlatica.
Tu estas de pe. T-icac.
Tu estas extenddo. Ti-mani.
Tu estas sentado. Tehuatica.
Tu estudaras. Timomachtiz.
Tu estuvste acostado, tu has estado acostado. T-onoca.
Tu estuvste de pe / tu has estado de de pe. (t-icaca.
Tu estuvste extenddo. (ti-manca.
Tu fuste a amar a aguen. (tite-notzato.
Tu fuste amado. (ti-notzaloc.
Tu habas amado. (titenotzca.
Tu habas sdo amado. (ti-notzaloca.
Tu habas. Titlahtoa.
Tu hombre. #oquich.
Tu o matas. Timictia.
Tu amabas. Titenotza$a.
Tu amaras. Titenotzaz.
Tu amas. Titenotza.
Tu amaste. (titenotz.
Tu me aborreces. Ti nech cocolia.
Tu me amas. Tinechtlazotla.
Tu me amas. Tinechtlazohtla.
Tu me cudas. Tinechmocuitlahuia.
Tu me queres. Timo tlazohtla.
Tu me queres. Tinech tlazohtla.
Tu msmo me dste e dnero. #onehuian otinechmacac.
Tu msmo. 4elh tehuatl.
Tu padre ha muerto? Cuix ma omo-miquili in motatzin?
Tu pntas o escrbes. Titlahcuiloa.
Tu proceso. #otlahtollo.
Tu queres o nosotros queremos a nuestros h|os. Tiquin tlazotla in nopilhuan.
Tu queres, queres. Ticnequi.
Tu sabes o que es necesaro. Tehuatzin ticmo-machtia.
Tu sabes. (verbo) Ticmati.
Tu seras amado. Ti-notzaloz.
Tu seras. T-iez.
Tu sobrno. #omach.
Tu soo. #ocel. #oceltzin, rev.
Tu te esfuerzas. Timochicahua.
82
Tu tendras. Ticpiaz.
Tu tenes. Ticpia.
Tu torta. #otlaxcal.
Tu tuvste. (ticpia.
Tu vas o ras a amar a aguen. Tite- notzatiuh.
Tu vendras a amar a aguen. Tite-notzaquihuh.
Tu venes o vnste a amara aguen. Tite u otite-notzaco.
Tu vves. Tinemi.
Tu vvras. Tinemiz.
Tu. #o. Pronombre posesvo.
Tu. Tehuatl, tehua,teh. Pronombre persona.
Un poco de ntervao, o espaco de tempo. chitzinca, achitzincahuitl.
Un poco de tempo. chitonca, achiton cahuitl.
Un poco mas. chi$e.
Un poco, ago menos, no tanto. #a zan quexquich.
Un poco. chiton.
Un poquto, o poca cosa. chitzin.
Un poquto. chipil.
Una soa vez. &ancepa.
Una vez. Cehpa.
Ungr,marcar de manera regosa,confrmar(frmar) Teo$otica nite-machiotia.
Unr, ensambar. Cemixtia.
Unrse. Cepanoa + ceti.
4ni-e,"al, 0ene,al. Nohuian$o.
Uno. Ce.
Untar. xhuia.
Ua. .uzti.
Ua. Iztetl.
Usar cazado. Cactitinemi.
Usar. Niquichihchimi.
Usted duerme Timocochitia.
Usted haba. Timotlahtoltia.
Usted quere? Timonequiltia?
Usted sabe. (verbo) Timomachitia.
Usted tene, Timopilia.
Usted tuvo rev. (timopilia rev.
Usted vve. Timonemitia.
Usted vvra. Timonemitiz.
Usted. Tehuatzin, pronombre persona rev.
Usted duerme. Timocochitia.
Ustedes pronombre persona. Namehuan, amehuan.
Ustedes camnan. Nanehnemih.
Ustedes descenden. Nanmotemoa.
Ustedes donde vven? Nanmehuan campa nenchanti?
Ustedes dos (ambos) ran a a cudad. monehuantzitzin.
Ustedes eran / fueron. n-catca.
Ustedes eran amados. n-notzalo$a.
Ustedes escrben. Nantlahcuiloah.
Ustedes estaban acostados. m-ono$a.
Ustedes estaban de pe. m-ica$a.
Ustedes estaban extenddos. m-mania + am-manca.
Ustedes estan acostados. m-onoque.
Ustedes estan de pe. m-icaque.
Ustedes estan extenddos. m-mani.
Ustedes estan extenddos. mo-manilhtia + amo-manilhtica.
83
Ustedes estaran acostados. m-onozque.
Ustedes estaran de pe. m-icazque.
Ustedes estaran extenddos. m-manizque.
Ustedes estudaran. Nanmomachtizqueh.
Ustedes estuveron acostados. m-onoca.
Ustedes estuveron de pe / ustedes han estado de pe. (am-icaca.
Ustedes estuveron extenddos. (am-manca.
Ustedes fueron a amar a aguen. (ante-notzato.
Ustedes fueron amados. (an-notzaloque.
Ustedes haban amado. (antenotzca.
Ustedes haban sdo amados. (an-notzaloca.
Ustedes haban, rev. Nanmotlahtoltiah.
Ustedes haban. Nantlahtoah.
Ustedes os cudan. nquimocuitlahuiah.
Ustedes amaban. ntenotza$a.
Ustedes aman. ntenotza.
Ustedes amaran. nte-notzazque.
Ustedes amaron. (antenotzque.
Ustedes queren, rev. Nanmonequiltiah.
Ustedes queren. Nanquinequi.
Ustedes rev. Namehuantzitzin, rev.
Ustedes se aman. nmotlazohtlah.
Ustedes se esfuerzan. mochicahua.
Ustedes se queren. mo tlazohtla.
Ustedes seran amados. n-notzalozque.
Ustedes seran. n-$ezque.
Ustedes soos. moceltin. moceltzitzin, rev.
Ustedes son buenos. ncualhti.
Ustedes son amados. n-notzalo.
Ustedes son. n-cate.
Ustedes tendran rev. Nanmopilizqueh, rev.
Ustedes tendran. Nanquipiazqueh.
Ustedes tenen nanquipiah.
Ustedes tenen rev. Nanmopiliah, rev.
Ustedes tuveron rev. (nanmopiliah rev.
Ustedes tuveron. (nanquipiah.
Ustedes van o ran a amar a aguen. nte- notzatiuh.
Ustedes vendran a amar a aguen. nte-notzaquihuh.
Ustedes venen o vneron a amar a aguen. nte u oante-notzaco.
Ustedes vven, rev. Nanmonemitia.
Ustedes vven. Nennemi.
Ustedes vvran, rev. Nanmonemizqueh.
Ustedes vvran. Nannemizqueh.
Ustedes, a ustedes. mech.
Ustedes. Namehuan, amehuan. Pronom. Persona.
Ut, necesaro, que uno quere, deseabe. Neconi.
Vadear. to$apanoa.
Vanagorarse. -auhia.
Vano afan. &an nen tequitl.
Vao como quera. 'opoctli, ih$iotl.
Vao, vapor de agua. poctli.
Vasao, su|eto como (ta). #acehualpotli.
Vaso de oro. Teocuitlatecomatl.
Vaso para beber. tlihuani.
Vaso. Tecomatl.
84
Vaso. Tecomatl.
Vayamos a amar a aguen. #a tite- notzati.
Vayan a amar a aguen. #a xite- notzati.
Ve a ensear. #a xite machititi.
Ve a amar a aguen. #a xite- notzati.
Vecno, que vve |unto a a casa. Calnahuacatlacatl.
Vecnos de casa. Ichanquime.
Vecnos de puebo. ltepehuaquime.
Vente. Cempoalli.
Ve|ga. Toxixtecoc.
Ven a ensear. #a xite-machitiqui.
Ven a amar a aguen. #a xite-notzaqui.
Ven o vengan hacer. %ic chihuaqui.
Ven rapdo. #a zan niman xi-huallauh.
Ven. %huiqui / xhualla.
Vendedor. Tlanamacaqui.
Vendra a ensear. Te machtiquiuh.
Vendran a ensear. ntemachtiquihui.
Vendras. hualazque.
Vendre a ser. Ni-equiuh.
Venerabe seor, como se encuentra usted? Quen timomahtzinoa?
Aene,a2le, 1i0no 1e "e, ,e-e,encia1o. Necxicololoni.
Venerabe. #ahuizo.
Vengamos a amar a aguen. #a tite-notzaqui.
Vengan a amar a aguen. #a xite-notzaqui.
Venmos a ensear. Tite machtico.
Venr (verbo rreguar). .uallauh + uitz.
Venr. Nihualauh.
Venr. (queren venr). .ualazqueh. 5quinequih hualazqueh6.
Venr. (queren venr) .ualazqueh. 5quinequih hualazqueh6
Venta|oso. Techmonequi.
Ventana. Tlachalo$a.
Veo. Nic itta.
Ver. Itta.
Verdad que eso se ama nube? #elahuac, inon itocan mixtli?
Verdad que esto se ama corazn? #elahuac inin itocan $olotl?
Verdad, que eso se ama nube? #elahuac, inon itocan mixtli?
Verdad. Cualica.
Verdad. Nelli.
Verdad. La melahualiztli.
Verde caro. (coor). %oxocpo$autic.
Verde. (coor). %oxoctic.
Verdura. Quilitl.
Verguenza o afrenta. Tepenauhtiliztli.
Verguenza. La Tepinahuiliztli.
Vestdo, de mu|er. .uipilli.
Vestdo. Estar vestdo. Tlaquentilli.
Vestdura ve|a. Tilmazolli.
Vestr. Verbo. Quentia.
Vete despaco. Yonich-hui$a.
Veternaro. Yolcatepahtiani.
Vco, madad, maca. $ec$otl + a$ectiliztli.
Ai1a ete,na. #ochica cemicac nemiliztli.
Vda. Nemiliztli.
Vdro o crsta. Tehuilotl.
85
Vdro que es de coores. Tlapaltehuillotl, a$opaltechuillotl.
Vdro. Tehuilotl.
Ve|as. Ilamatque.
Ve|o. Chicahuac, huehue, cuaiztac.
Ve|os. 4ehuetque.
Aiene 1e"pue" 1e mi, me "uce1e. Nech toquilia.
Vene o vno a ensear. Te machtito.
Vene ya haca aca su castgo. Ye nican huitz in $ehecauh.
Vento gero, fresco y suave. )hecape$actl.
Vento, are. )hecatl.
Ventre. Itetl o ititl o ihtic.
Vga tu sueo, no vayas a dormrte #a zan ti-cochtie oti-coptie.
Vnste hermano. (tihualla nocniu.
Voaada, seducda habando de una |ovencta. Tlaxapotlalli.
Vsabueo. chtohtli.
Vstar, recorrer. ltepeihta.
Vuda. Cihua cahualli.
Vudas. Cihua cahualtin.
Vudo. (quich cahuali.
Vudos. (quich cahualtin.
Vves. Nemi.
Vvmos en terra prestada. &an totlallenehuipan in tinemi.
Ai-i, con hone"ti1a1. Chipahuacanemi.
Vvr en extrema msera. pizmictinemi.
Vvr en a msera. citinemi.
Vvr en u|ura. -ahuilnemi.
Vvr en u|ura. Verbo. huilnemi.
Ai-i, !unto". Cepannemi.
Vvr. Yoli.
Vvr. (verbo) Nemi.
Voador. 'atlancuahuitl, e que vuea , cuauhpalanqui.
Voar. 'atlaniz.
Voar. 'atlania.
Vountad, (razonabe). Cealiztli. Cializtli. Tlanequiliztli.
Vountad, tener a aguen buena. Tetechuelca in no$ollo.
Vover arededor dando vuetas. #alacachoa, ilacatzoa.
Vover boca ba|o. Tzonicuepa.
Vover bueno a aguen. Cencualtilia.
Vover o de arrba ba|o. Tzonicpiloa.
Vover o de dentro afuera. %itoncuepa, ixcuepa.
Vover. Verbo. Cuepa, nicuepa.
Voverse bueno. Cualtia.
Voverse de otro dctamen, enmendarse. #o$olcuepa.
Voverse ponendose a cabeza en e sueo. Tzinicuepa.
Vomtar. Noquia.
Vomto. Nezotlaliztli.
Voto, hacer. Nino-netoltia.
Voto. Tetenehualiztli.
Voverse moreno. Camopaltia.
Voy a comprar. Nitlacahuaz.
Voy a estudar a paabra dvna. Niauh ninomachtiz teotlahtoli.
Voy a estudar. Ninomachtiz.
Voy a |ugar. Niauh nahuitiz.
Voy a a escuea a traba|ar. Niauh temachtilcalli niquetiz.
Voy a a escuea. Niauh temachtilcalli.
86
Voy a traba|ar. Niauh nitequitiz.
Voy a vender. Nitlanamacaz.
Voy a mercado a comprar tortas. Niauh tianquizco nitlaxcalcohuaz.
Voy a mercado a comprar. Niauh tianquizco nitlacahuaz.
Voy a mercado a vender tortas. Niauh tianquizco nitlaxcalnamacaz.
Voy con aguen. Tetlaoniahu.
Voy dando vuetas. Nitlacocoloa.
Vueta, retroceso, huda ante e enemgo. Necuitlacuepaliztli.
Vuetas. Cocoloa.
Vueto, de verbo vover. Tlacueptli.
Vueto. Tlacueptli.
Y m abueo? Ihuan nocol?
Y por esto oro. &an $e ica nichoca.
Y que no se haga mas que esto. #a zan $e$$o mi chihua.
Y tu cantas tortas queres? Ihuan tehuatl quezqui tlaxcaltin?
Y, tamben, pero. uh.
Ya $ehca.
Ya / s. Ye.
Ya es tempo, vamonos. Ye cualcan, mace ti-huian.
Ya estas repartendo. &an tic mo$ahua.
Ya as renueva. In $a qui $ancohui.
Ya me voy a m casa. Ye niauh nochan.
Ya nada mas una hora. &a ce cahuitl.
Ya nada mas una vez. &acehpa.
Ya nada mas. &a.
Ya no, ya nada de. octle + aoctlen.
Ya nunca mas vendre. $oc ceppa $e nihuitz.
Ya pedste? Yo titlahtlan? Yo tictlan?
Ya se senten feces. Ye on necuiltonolo.
Ya te cansaste? Yetiziu?
Ya. Yehca.
Ya...ya, ben...ben. zo...anozo.
Ya? Yehca?
Yerbas secas y grandes. cahualli.
Yerno. #ontli.
Yerno. Imon.
Yo amo a... Ni-tenotza...
Yo agarre. (nitla-cuic.
Yo agarro. Nitla-cui.
Yo amo a aguen. Ninote-tlazotiltia.
Yo amo a aguen. Ni-tetlazotla.
Yo amo. Nitlazohtla.
Yo ayudo. Nitlapalehuiz.
Yo ayuno. Nino zahua.
Yo camno. Ninehnemi.
Yo comere y comere. Nitlatlacua.
Yo comere. Nitlacuaz.
Yo coma mucho. (machnitla-cua$a.
Yo como nitlacua.
Yo cubro una cosa. Ninotla-pachilhuia.
Yo descendo. Nitemoa.
Yo duermo. Nicochi.
Yo era / fu. Ni-catca.
Yo era amado. Ni-notzalo$a.
Yo escrbo. Nitlahcuiloa.
87
Yo estaba acostado. N-ono$a.
Yo estaba de pe. N-ica$a.
Yo estaba extenddo. Ni-mania + ni-manca.
Yo estare acostado. N-onoz.
Yo estare de pe. N-icaz.
Yo estare extenddo. Ni-maniz.
Yo estare maana. Nimoztlatiliz.
Yo estoy acostado. N-ococ.
Yo estoy comendo. Tlaninica.
Yo estoy de pe. N-icac.
Yo estoy extenddo. Ni-mani.
Yo estoy sentado. Nehuatica.
Yo estoy. Nicah.
Yo estudare? Ninomachtiz.
Yo estuve acostado, yo he estado acostado. N-onoca.
Yo estuve extenddo. (ni-manca.
Yo fu a amar a aguen. (nite-notzato.
Yo fu a ser. (n-ieto.
Yo fu amado. (ni-notzaloc.
Yo fu ma acostarme. (n-onoto.
Yo fu para ser nombrado. (ni-notzaloto.
Yo guardo. Nitlapia.
Yo haba amado. (nitenotzca.
Yo haba sdo amado. (ni-notzaloca.
Yo habare y habare. Nitlatlahtoz.
Yo habare. Nitlahtoz.
Yo habo. Nitlahtoa.
Yo hago casas. Nicalchihua.
Yo hago m casa. Ninocalchihua.
Yo he estado de pe / yo estuve de pe. (n-icaca.
Yo he sufrdo. (ni-cocox.
Yo re a acostarme. N-onotiuh.
Yo re a estar de pe. N-icatiuh.
Yo e ruego a usted. Nimitzmotlahtlauhtilia.
Yo o mato. Nimictia.
Yo amaba. Nite-notza$a.
Yo amar. Nitenotzaz.
Yo am. (nitenotz.
Yo amo. Nitenotza.
Yo me esfuerzo. Ninochicahua.
Yo me hago ve|o. Nihuehuehti.
Yo me quero. Nino tlazohtla.
Yo me resbao. Ni-tlahualahua.
Yo me voy a su casa. &an $e ni$auh $e ichan.
Yo me voy. &an $e ni$auh.
Yo mro. Ni-tlachia.
Yo msmo te enseo. No-noma nimitzmachtia.
Yo msmo. 4elh nehuatl.
Yo ofendo a otro. Nitetlatlacalhuia.
Yo quero. Nicnequi.
Yo quse (ago). (nitla-nec.
Yo se. Nicmati.
Yo sere amado. Ni-notzaloz.
Yo sere. N-iez.
Yo soo. Nocel.
88
Yo soo. &an-nocel.
Yo soy bueno. Nicualli.
Yo soy bueno. Nicualli.
Yo soy h|o de aguno/agunos. Nitepilhtzin.
Yo soy h|o de aque. Nipilhtzin.
Yo soy h|o de eos. Nimpilhtzin.
Yo soy amado. Ni-notzalo.
Yo soy su h|o. Namopilhtzin.
Yo soy tu h|o. Nimopilhtzin.
Yo soy. Ni-ca.
Yo sueo. Nitemique.
Yo sufro. Nicoco$a.
Yo tamben amare a aguen. (ne no nite-notz.
Yo tamben voy a |ugar peota. Nohiqui neh niauh nahuiltiz tlaxtli.
Yo te amo. Nimitztlazotla.
Yo te cudo. Nimitznocuitlahuia.
Yo te o ruego. Nimitztlatlauhtia.
Yo te quero. Nimitz tlazohtla.
Yo tendre. Nicpiaz.
Yo tengo. Nicpia.
Yo tuve. (nicpia.
Yo vendre a acostarme. N-onoquiuh.
Yo vendre a estar de pe. N-icaquiuh.
Yo vendre a amar a aguen. Nite-notzaquihuh.
Yo vengo (vne) a amar a aguen. Nite u onite-notzaco.
Yo vengo con rapdez. Ni-huitz.
Yo vengo. Nihualauh.
Yo vne a acostarme. (n-onoco.
Yo vne a estar de pe. (n-icaco.
Yo vne a ser. (n-ieco.
Yo vne para ser nombrado. (ni-notzaloco.
Yo vvre. Ninemiz.
Yo vvo. Ninemi.
Yo voy a cogarme. Nihualnopiloa.
Yo voy o re a amar a aguen. Nite-notzatiuh.
Yo voy. Niauh.
Yo. Nehuatl, neh, pronom.
Zan|a de agua. (panti.
Zapatero (neoogsmo). Cacchihuani.
Zapato. Cactli.
Matrz, materndad Nan$otl.
Sea, marca, gua. #achiotl
Bondad Cuallotl.
89

También podría gustarte