El Idioma Miskito
El Idioma Miskito
El Idioma Miskito
Consejo Editorial
Ta brih alki dadaukrika
Aiulbra nani
Lic. Mara Lina Grdiz Blanco
Lic. Nayda Escobar Thompson
Profesora
Mara Victoria Martnez
Escuela Norman
Profesora
Kedeline Howard
EDA MINED
Profesora
Lorna Taylor Irias
TESIS
Profesor
Pablo Saballos
EDA MINED
Licenciado
Marcos Padilla
Catedrtico Lengua Indgena
URACCAN
Profesor
Wilfredo Glascow
Director Escuela EIB
Seor
Vctor Hooker
CRE
Profesor
Julio Ronsell
Tcnico MINED
Profesor
Miguel Urbina Moncada
CIDCA
Profesor
Felipe Watson
Director Escuela EIB
Seor
Jorge Mendoza
Consejo Regional
Licenciada
Adela Williams
CIDCA
Licenciada
Elisa Martin
GVC
Licenciada
Ruth Daz Taylor
EIB MINED
Seor
Dixie Lee Smith
Coordinador Sociedad Civil
Licenciado
Ren Lpez Calero
GVC
Profesor
Avelino Cox Molina
Escritor Costeo
Seora
Marina Ingram
Gobierno Regional
Profesora
Rub Daz Taylor
EDA-MINED
Profesor
Jos Petters Espinoza
Tcnico MINED
Licenciado
Isidro Escobar
Traductor lengua Miskitu
Seor
Vctor Fenly
EIB Regional
Alfabetizando en la Diversidad fue editado en el ao 2005, gracias al proyecto de Educacin Bsica Intercultural Bilinge
para Jvenes y Adultos, ligado a la Produccin y Ejercicio de Ciudadana, en el municipio de Puerto Cabezas, financiado con
fondos de la DVV.
Este material educativo fue revisado y validado en el 2006 por representantes del Ministerio de Educacin Cultura y Deportes y
las diferentes instancias vinculadas al proceso educativo en la Regin Autnoma del Atlntico Norte.
Alfabetizando en la Diversidad
Segunda Edicin - Julio 2007
150 pginas
Instituto para el Desarrollo y la Democracia,
Km. 9, carretera a Masaya, Managua, Nicaragua.
email: info@ipade.org.ni
www.ipade.org.ni
SAKI MARIKANKA
Pana lan dadaukra nani:
Instituto para el Desarrollo y la Democracia, IPADE, un wan karnika wal pwaia
impakanka ra ta baiki apiska ba, miskitu tawanka Sisin, Sangnilaya, Kamla
almuka, tiarka bara wahmika nani ra yapti bila bara kuntri aiskara aisi bila
(ispail) baku sim iwanka tnatka ailal wal smalkanka kat smalkaia nitka bara
ta baiki sa, klauna tasbaya yahbra tani ra baha warka daukankara naha
wauhkataya na lika wilinkira pali yapti bila ba smalkaia plikisa, wan kiamka
bara wan tawanka pawanka dukiara.
Naha warkka sins laka pakaia trai kaiki ra, lata tani wina Asociacin Alemana
IIZ / DVV ba lalah tanira ta baikisa, baku sim klauna Tasbaya baiki sakanka
piska tara ra smalkanka apiska, Concejo bara KabamInt bila ra smalkanka
ta brabrira nani lika warkka daukanka bara lukanka brih wapanka ra ta
baikisa.
Naha warkka tara na, smalkaia wauhkataya yapti bila kat smalki pawanka
pliki ba, klauna tasbaya ra Sins Laka Smalkanka Natka Raya, SEAR, aisanka
1991 manka wina tukbi brih aula bara ta baikisa.
Naha smalkaia wauhkataya na, kiamka ailal pana pana kupia kumi iwanka
bara bila wal ra smalki skulka, mani ulanka kumi ra yus munan kabia; almuk,
tiara, wahma nani skulka dimuia nani ra bara skul smasmalkra nani ra sim
iaban kabia.
Naha smalkaia wauhkataya wal smalki brih waia luki ba sika: wan natka kat
bila aisanka sinska laka ba kasak aihwa pali wan almuka, wahmika bara
tiarika nani ra smalkaia, naku lika lukanka bara daukanka raya wal yawan
sip kabia wan wina tara, wan kiamka, wan tawanka bara wan tasbaia baiki
sakanka kau sirpi ra rispik munaia baku sim pawanka ra brih waia. Ba mita
naha sins laka pawanka bilka raya na wal natka nani, kiamka nani bara
yapti bila aisanka aiska ra sim baku kulkanka bara rispikka yabisa.
Naha lukanka wal daira wali bahwisna yapti bila kat smalkaia wauhkataya
na manani wan almuka, wahmika, tiarika, smasmalkrika bahwisma ba liliakira
brima, kupiam param wal yus munma wan smalkanka bara wan tawanka
pawanka dukiara.
Mauricio Ziga
IPADE Ta brih alki dadaukrika
3
PRESENT
ACIN
PRESENTA
Amigas y amigos educadores:
El Instituto para el Desarrollo y la Democracia IPADE apoya la promocin y
desarrollo de la Educacion Intercultural Bilinge ligada a la produccin y al
ejercicio de la ciudadana, dirigida a jvenes y adultos de las comunidades
de Sisin, Sangnilaya y Kamla, ubicadas en el municipio de Puerto Cabezas,
Region Autnoma del Atlntico Norte de la Costa Caribe de Nicaragua.
Este esfuerzo es financiado por la Asociacin Alemana IIZ/DVV, y cuenta con
el apoyo y acompaamiento del Ministerio de Educacin (MINED), las
autoridades educativas del Consejo y el Gobierno Regional Autnomo.
Este texto para la enseanza - aprendizaje de la lengua materna elaborado
en el marco del Sistema Educativo Autonmico Regional SEAR, para ser
utilizado en la etapa de alfabetizacin tiene la finalidad de ofrecer una
educacin pertinente y de calidad asociada a la vida cotidiana de las y
los comunitarios, de modo que los conocimientos contribuyan al desarrollo
de los pueblos indgenas y comunidades tnicas de la Costa Caribe y del
pas.
Desde esta perspectiva, el texto de enseanza pretende que las y los jvenes
y adultos fortalezcan la educacin intercultural bilinge. Con este nuevo
enfoque educativo, nuestros pueblos indgenas, municipio y regin
multitnica y pluricultural podrn ser respetados y desarrollados.
Esperamos que el texto sea una herramienta til para educadores y
educandos, y que la experiencia de construir juntos una alternativa de
educacin para la vida sea en pro del desarrollo econmico y social de
nuestras comunidades.
Mauricio Ziga
Director Ejecutivo IPADE
5
NDICE
Aprestamiento .............................................................................................. 11
- Comento lo que observo. ........................................................................ 12
- Uno los puntos. ......................................................................................... 13
- Observo los trazos. ................................................................................... 13
- Copio los trazos del ejercicio anterior. ..................................................... 13
- Observo la lmina. .................................................................................. 14
- Observo la direccin de las flechas en los dibujos. ................................ 14
- Marco con mi lpiz el camino al centro de salud. .................................. 21
Unidad 1: Quines smos .............................................................................. 23
Personas
- Vocales A / i I / u U. ............................................................................... 25
- Nmeros del 0 al 10 . ............................................................................... 36
Unidad 2: LLa
a cosmovisin miskitu. .................................................................. 39
Etnia
- Familia silbica ka ki ku .......................................................................... 41
Nube
Familia silbica: ma mi mu. ....................................................................... 46
Nmeros del 11 al 20. ................................................................................ 50
Evaluacin. ................................................................................................ 56
Unidad 3: Pueblos indgenas de la Costa Caribe Nicaragense y
la familia en el desarrollo comunal .............................................................. 57
Desarrollo
- Familia silbica : pa pi pu ...................................................................... 59
Vaca
- Familia silbica: ba bi bu ....................................................................... 64
- Nmeros del 21 al 30. .............................................................................. 69
- Suma de un dgito sin llevar. .................................................................... 71
- Evaluacin. .............................................................................................. 73
Unidad 4: ...................................................................................................... 75
- Tinaja - Familia silbica - sa si su. ............................................................. 77
- Espritus malignos - Familia silbica
- la li lu . ...................................... 83
Smalk
ank
a lalk
a nani
Smalkank
anka
lalka
Ridi takuna .................................................................................................... 11
-
Aslik
a 1: yawan ba ya sa. ............................................................................ 23
Aslika
-
Aslik
a 2: Miskitu kiamk
a pask
ank
a aisk
a dukiara dia luk
ank
a briba. ............ 39
Aslika
kiamka
paskank
anka
aiska
lukank
anka
-
Aslik
a 4: K
us tasbaya pisk
a baiki sak
ank
a bara kuntri aisk
ara iwank
a
Aslika
Kus
piska
sakank
anka
aiskara
iwanka
natk
a sat sat asla lak
a ra sa ......................................................................... 75
natka
laka
-
Bila baikanka karna nani : kla kli klu, pla pli plu, bla bli blu sla sli slu .. 95
Aslik
a5:W
an tasbaya baiki sak
ank
a sirpi kkabamint
abamint
anka
Aslika
Wan
sakank
ka ba klauna lak
a brisa. ................................................................... 101
laka
-
Pura praki kulki bara dakbi saki kulkaia warkka nani .......................... 119
Aslik
a 6: Klauna tasbaya kkabamink
abamink
a ba kiamk
a ailal kuntrik
a ra ................
Aslika
abaminka
kiamka
kuntrika
................1
125
-
Pura praki kulki bara dakbi saki kulkaia warkka nani .......................... 136
Aslik
a 7: YYawan
awan ba Nicaragua wina sa. .................................................... 139
Aslika
10
Pura praki kulki bara dakbi saki kulkaia warkka nani .......................... 151
Ridi takuna
11
Dia kkaikisna
aikisna ba dukiara aisi kkaikuna.
aikuna.
12
13
Lilkik
a na laki kkaikuna
aikuna
Lilkika
Trisbaik
a nani ani tani wina ta kriki ba laki kkaikuna
aikuna
risbaika
14
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
15
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
16
Lilk
a na kkaiki
aiki bara mark sirpi nani ba ulbi ta mangkuna
Lilka
17
Lik
a na laki kkaikuna.
aikuna.
Lika
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
18
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
19
Lik
a na laki kkaikuna.
aikuna.
Lika
Ulbank
a nani na laki kkaikuna
aikuna
Ulbanka
Markk
a sirpi nani na ulbi ta mangkuna.
Markka
20
21
Lik
a na laki kkaikuna.
aikuna.
Lika
Trisbaik
a nani yabalk
a ba kkaiki
aiki bara markk
a sirpi nani ba ulbi ta mangkuna.
risbaika
yabalka
markka
22
Aslika 1
Yawan nani ba ya sa.
23
Smalk
ank
a 1
Smalkank
anka
Miskitu uplik
a nani ba asla lak
ara iwisa.
uplika
lakara
uplik
a
uplika
24
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Miskitu uplik
a nani ba asla
uplika
lak
ara iwi sa.
lakara
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
uplik
a
uplika
3. Bila baiki sak
ank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
sakank
anka
u pli ka
4. Bila bink
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
binka
ui-a
25
5. Bila bink
a nani na ulbuna.
binka
u
i
a
U
I
A
26
6. Bila bink
aa
binka
aras
amar
ilili
inska
u sus
unuh
27
7. Bila bink
a nani na lain kum wal prakuna.
binka
A w a s
i n s l a
ulu
A h t a k
k a u h r u
u n t a
aras
I n s k a
28
8. Bila bink
a nani , , yari wali ba aisi kkaikuna.
aikuna.
binka
wna
ss
tira
tlam
tmaia
kka
29
30
kak
ati
akati
kpi
tingni
sk
a
ska
umala
Markk
a siksa nani ba purara ulbuna
Markka
Ulbuna
31
2
2
4
4
3
3
5
4
2
3
1
2
3
4
5
32
Markk
a siksa nani ba purara ulbuna
Markka
33
Lilkik
a nani pask
ank
a sim satk
a ba kulkuna
Lilkika
paskank
anka
satka
34
Lilkik
a pask
ank
a satk
a bani an bra ba numbik
a ulbuna
Lilkika
paskank
anka
satka
numbika
Lilkik
a nani ba pura praki kulkuna.
Lilkika
35
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
36
Kumi
Wal
Yuhmpa
Walhwal
Matsip
Matlalkahbi
Matlalkahbi pura kum
Matlalkahbi pura wal
Matlalkahbi pura yumhpa
Matawalsip
Sinsk
a pawank
a laki kkaik
aik
ank
a
Sinska
pawanka
aikank
anka
Au
1.
2.
3.
Apia
37
38
Aslika 2
Miskitu kiamka
paskanka aiska dukiara
dia lukanka bri ba.
39
Smalk
ank
a 1
Smalkank
anka
Miskitu kukia nani ba spirit
ra kulk
ank
a yabisa.
kulkank
anka
kukia
40
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
kukia
3. Bila baiki sak
ank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
sakank
anka
ku kia
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
kka
a
ki
ku
41
K
a
Ka
Ki
K
u
Ku
kikaia
kuku
ikia
kuka
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Kukiki
kuku
ka
42
kika
kaiki
kua
a k a ia
kia
kukik i
__kau
__ k a
ka__
ki___ia
Au__
Aiku___
kai____
Auk
a
Auka
kuk
a
kuka
kkaiki
aiki
kkaku
aku
43
Kukiki ai kukuk
a kkaiki
aiki ki.
kukuka
44
Smalk
ank
a2
Smalkank
anka
mukus
45
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
mukus
3. Bila baiki sak
ank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
sakank
anka
mu kus
4. Bila baiki sak
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
sakank
anka
ma
46
mi
mu
Ma
am
Mi
im
Mu
um
47
mama
mai
mamu
amaia
makaia
Ami
kuma
mukia
kumi
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Kuka
kaku
kaiki
ki
7. Bila baik
ank
a apu nani ba ta mangkuna.
baikank
anka
M a ___
A___
ma___
A__ i a
ma____
___mu
Ku___
Kia____
___kia
kiama
48
mukia
mak
aia
makaia
9. Sins tank
a na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
tanka
Mi
kiama kkaikuma
aikuma.
49
KULKI SAKAIA W
ARKKA NANI
WARKKA
Numba nani 10 wina 20 ba kat aisi kaikuna.
50
51
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Numba apu nani ba mangkuna.
52
KULKI SAKAIA W
ARKKA NANI
WARKKA
Sainka apu nani ba mangki pura praki bara dakbi saki
kulkuna.
7+ 2
1+ 1
0+ 6
2
+ 2
4
+ 3
6
+ 2
5
+ 1
0
+ 7
8
+ 1
8
- 2
7
- 3
5
- 2
5
- 1
9
- 7
7
- 5
5- 2
9- 1
6- 6
8- 2
53
Lilkik
a nani daknik
a ra an bra ba kulkuna.
Lilkika
daknika
Klir mununa dasin kum tank
a ba.
tanka
DK
1
Ulbuna
54
A
0
Numbik
a nani ulbi lan takri ba nanara nina aisi lan takuna.
Numbika
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
yawanaiska kum
55
Sinsk
a pawank
a laki kkaik
aik
ank
a
Sinska
pawanka
aikank
anka
Au
56
1.
2.
3.
Apia
Aslika 3
Nicaragua Karibi kus ra iwi
indian daknika nani daukanka
bara pamali daukanka nani
tawan pawanka ra.
57
Smalk
ank
a 1
Smalkank
anka
pkaia
58
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
p
kaia
p
3. Bila baiki sak
ank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
sakank
anka
p - kaia
4. Bila baiki sak
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
sakank
anka
pa
pi
pu
59
PPa
a
Pi
Pu
pakaia
pamaia
kapi
papa
kupi
piaia
makaia
mupi
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
60
papiki
mupi
papu
pakaia
kapaia
pupu
__piki
__pi
__pu
__k
aia
__kaia
___k
aia
___kaia
__pu
__ maia
___k
aia
___kaia
u__ia
9. Lilk
a nara dia kkaikisna
aikisna ba nina ulbuna.
Lilka
61
K
ukiki
Kukiki
62
kkapi
api
piaki
ki.
Smalk
ank
a 2
Smalkank
anka
Sisin uplik
a nani ba bip sahwi sa
uplika
bip
63
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Babi bipk
a ba muku.
bipka
2. Bila na aisuna:
bip
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
ba
64
bi
bu
Ba
Bi
Bu
bapaia
kabu
bibi
bik
aia
bikaia
buk
aia
bukaia
baku
5. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Ami ai bibik
a buki ba.
bibika
65
Bibika
bikaia
buki
kabu
7. Lilk
a kkaiki
aiki muni ta mangki nina ulbuna.
Lilka
ba
bi
bu
66
kkabu
abu
Babi
bibik
a
bibika
bik
aia
bikaia
buki
baik
aia
baikaia
67
9. Sins tank
a na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
tanka
Babi kkabu
abu kkaiki
aiki kiki ba
68
KULKI SAKAIA W
ARKKA NANI
WARKKA
Numba nani 21 wina 30 ba kat kulki bara markka siksa nani
ba purara ulbuna
21 22
23
24
25
26 27
28
29
30
21 22
23
24
25
26 27
28
29
30
21 22
23
24
25
26 27
28
29
30
21 22
23
24
25
26 27
28
29
30
Ulbuna
21
22 23 24 25 26 27 28 29 30
69
DK
Markk
a siksa nani ba purara ulbuna
Markka
70
Lilk
a an bra ba baksk
a lupia bilara ulbuna
Lilka
bakska
10 + 4 =
10 + 5 =
DK
DK
71
72
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
Sinsk
a pawank
a laki kkaik
aik
ank
a
Sinska
pawanka
aikank
anka
Au
1.
2.
3.
Apia
73
74
Aslika 4
Klauna tasbaya baiki
sakanka piska bara kuntri
aiskara iwanka natka
sat sat asla lkara sa.
75
Smalk
ank
a1
Smalkank
anka
Wan almuk
a pyuara sumi ra li
almuka
pangkik
an
pangkikan
an..
sumi
76
1. Sinsk
a tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
Sinska
tanka
Wan almuk
a pyuara sumi ra li pangkik
an
almuka
pangkikan
an..
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
sumi
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
su - mi
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
sa
si
su
77
Sa
78
Si
Su
as
is
us
Sa
Si
Su
sumu
sika
i s i
asa
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
s
aisa
supa
asa
usi
sikia
Susi
pasa
sumi
sani
susu
subaia
79
8. Bila baik
ank
a apu nani ba ta mangki bara aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
___mi
Su___
____mu
mu
i___
ma ___
a __
Sami
sumu
80
sumi
sika
masa
sapaia
k a p a ia
sabaia
sipaia
10. Sinsk
a tank
a ulbank
a na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
Sinska
tanka
ulbanka
81
Smalk
ank
a2
Smalkank
anka
Lasa
82
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
lasa
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
la- sa
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
la
li
lu
83
84
La
Li
al
il
Lu
ul
pabula
lakula
palaia
lama
imyula
lilu
lapiki
ilili
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
lama
limi
palaia
l a k i sa b a l i s a l a k u l a
mala lukisa
ulu
muli
____mi
mu___
pi la____
pa___ia
ba___sa
pabu___
___kula
85
lu
su
mi
pa
sula
86
la
sa
ki
Li
ma
pu
li
la
su
si
pi
ka
il
li
li
bi
ku
ku
ka
la
ki
ka
bu
pu
Kalila
sula
pilala
lula
ilili
87
lal
lil
lul
Lalma
88
lulkaia
lalka
89
Smalkanka 3
pana mana
90
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
pana
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
pa
na
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
na
ni
nu
91
an
in
un
Na
Ni
Nu
Napa
Nusa
sani
nini
mani
mina
pana
nana
na
ku
pa
an
sa
na
ni
in
ni
ma
aia
nu
kaia
un
sa
sabaia
93
napa
nusa
94
sani
mana
nina
nani
Kla kli klu pla pli plu bla bli blu sla sli slu
klukia
plipli
blik
aia
blikaia
insla
klua
mapla
blak
aia asla
blakaia
klipaia
kipla
blasi
klaksa
plas
slabla
13. Sinsk
a tank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
Sinska
tanka
6 - 3 =
8 - 8 =
3 + 1 =
Lilkik
a nani ba laki kkaiki
aiki dakni banira an bra ba kulkuna.
Lilkika
96
Numbik
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
Numbika
10
20
30
40
50
60
70
80
90
Baksk
a lupia bilara numba nani tnayara ba ulbi mangkuna
Bakska
DK
DK
20
60
DK
DK
50
30
DK
DK
80
40
DK
DK
70
40
Numbik
a apu nani ba mangkuna.
Numbika
17
21
25
28
30
33
37
40
44
54
47
57
60
68
64
71 72
75
79
86
90
96
50
83
93
99.
97
31
32
33
34
35
36
37
38
98
yawanaisk
a kum pura matawalsip pura kum
yawanaiska
yawanaisk
a kum pura matawalsip pura wal
yawanaiska
yawanaisk
a kum pura matawalsip pura yumhpa
yawanaiska
yawanaisk
a kum pura matawalsip pura walhwal
yawanaiska
yawanaisk
a kum pura matawalsip pura matsip
yawanaiska
yawanaisk
a kum pura matawalsip pura matlalk
ahbi
yawanaiska
matlalkahbi
yawanaisk
a kum pura matawalsip matlalk
ahbi pura kum
yawanaiska
matlalkahbi
yawanaisk
a kum pura matawalsip matlalk
ahbi pura wal
yawanaiska
matlalkahbi
39
40
yawanaisk
a wal
yawanaiska
Bila bink
a sa si su, la li lu
binka
na ni nu nani bara bila
baik
ank
a kkarna
arna kla, kli klu
baikank
anka
pla pli plu, bla bli blu nani
wal bila raya nani ulbi bara
aisi kkaikisna.
aikisna.
2.
K us tasbaya pisk
a baiki
piska
sak
ank
a bara kuntri aisk
ara,
sakank
anka
aiskara,
a sat sat asla
iwank
a natk
iwanka
natka
lak
ara ba yang taink
a
lakara
tainka
brisna.
3.
Apia
99
100
Aslika 5
Wan tasbaya baiki sakanka
sirpi kabamintka ba klauna
laka brisa.
101
Smalk
ank
a1
Smalkank
anka
Tininisk
a ba apu takuia.
Tininiska
Tininisk
a
Tininiska
102
Tininisk
a ba apu takuia.
Tininiska
2. Bila na aisi kaikuna.
tininisk
a
tininiska
3. Bila baikanka nani na aisi kaikuna.
ti ni nis kka
a
4. Bila baikanka nani na aisi kaiki bara ulbuna.
ta
ti
tu
103
at
it
ut
Ta
Ti
Tu
atkaia
tulu
itbaia
utbaia
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
tilam
batana
7. Bila baik
ank
a ta, ti, tu nani krukma bilara dingkuna.
baikank
anka
tulu
tma
nata
atkaia
batana
tala
tunu
tama
tiala
tuaku
platu
tuakmina
api
ba
ti
ma
na
ba
niska
baia
sa
kaia
maia
batana
tubani
tama
105
lapta
titan
tilam
9. Sins tank
a nani aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
tanka
106
Smalk
ank
a2
Smalkank
anka
Dakban uplik
a nani ba
uplika
ai dusa main kkaikisa.
aikisa.
dusa
107
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Dakban uplik
a nani ba ai dusa
uplika
main kkaikisa.
aikisa.
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
dusa
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
du
sa
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
da
108
di
du
Da
Di
Du
daskaia
dakakaia
dukia
dingkaia
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
dukia
dakni
dakaia
dalas
diaia
dimaia
dukaia
dama
dabaia
daikaia
109
da
baia
ma
kkaia
aia
di
aia
maia
kia
du
sa
las
ma
9. Lilk
a nara dia kkaiskina
aiskina ba munhtara nina ulbuna.
Lilka
110
dama
disa
dusa
111
Smalkanka 3
Kamla uplika nani ba tat baikaia warkka
tilara dimisa.
tilara
112
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Kamla uplik
a nani tat baik
aia
uplika
baikaia
warkk
a tilara dimisa.
warkka
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
tilara
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
ti
la ra
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
ra
ri
ru
113
ar
ir
ur
Ra
Ri
Ru
rapia
purara
114
rakaia
Rama
ruskika
tara
irbaia
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
aras
risku
riban
l a t a ra
urbaia
Raiti
rumatis
ridi
ra
ar
ri
ir
kkaia
aia
ma
matis
tila
ru
ur
baia
sula
lata
pia
baia
matis
pu
ra
kik
a
kika
115
Raiti
urbaia
risku
rumatis
ruskika
urus
10. Sinsk
a tank
a nani na bila nani wal ta mangki ulbuna.
Sinska
tanka
Raiti
Rapiki ba
tatka atkisa.
R
usut
Rusut
ra impakan.
aras
117
krikri
prari
brabra
krasa
prik
aia
prikaia
aubra
takru
prisk
aia
priskaia
bribrit
krabu
prana
brum
srakik
a
srakika
trabil
drumar
srutwaia
traka
a
trak
drapapa
sriman
latrus
dribaia
srisri
tritri
Andru
KULKI SAKAIA W
ARKKA NANI
WARKKA
Pura praki kulkuna
3
+3
5
+2
4+5 = 9
6+1 =
2+3 =
4
+4
3
+2
8+1 =
4+3 =
1+4 =
9
-3
4
-2
5
-5
7-6=
3-2=
8-6=
4-2=
7
-2
119
Lilk
a nani kkaiki
aiki kulki sakuna
Lilka
10
11
12
13
14
120
Numbik
a apu ba mangkuna
Numbika
10
5
13
1
10
15
11
8
18
6
14
16
18
12
14
10
13
16
18
7
16
121
Smasmalkra winank
a daukuia ba wali numbik
a nani krukma
winanka
numbika
kum bilara dingkuna
32 69
70
59 34
54 43
85 23
34 97
99 11
10 20
47 63
81 93
72 15
9
122
Sinsk
a pawank
a laki kkaik
aik
ank
a
Sinska
pawanka
aikank
anka
Au
1.
Bila bink
a ta ti tu, da, di, du, ra, ri
binka
ru, nani bara bila bink
a kkarna
arna nani
binka
kra kri kru, pra pri pru, bra bri bru,
sra sri sru, tra tri tru,dra dri dru nani
wal bila raya bara sins tank
a nani
tanka
aikisna.
ulbi aisi kkaikisna.
2.
3.
Apia
123
124
Aslika 6
Klauna tasbaya
kabaminka ba kiamka
ailal kuntrika ra
125
Smalk
ank
a lalk
a1
Smalkank
anka
lalka
Miskitu kiamk
a ba yumu yabaki lan sa
kiamka
yumu
126
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Miskitu kiamk
a ba yumu yabaki lan sa.
kiamka
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
yumu
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
yu
mu
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
ya
yu
YYa
a
YYu
u
127
yumu
Kukalaya
imyula
mayara
bisbaya
payaska
Kisalaya
Yulu laya
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
yamus
yalam
yuya
yakal
payal
auya
maya
kayu
8. Bila baik
ank
a nani wal ta mangki bila nani paskuna.
baikank
anka
ya
au
lam
ka
lu
128
yu
ma
mi
yu
kkal
al
Kisala
ma
ra
yu
pa
ka
yumu
payaska
Yulu
kayu
laya
10. Sinsk
a tank
a nani na bila nani wal ta mangki
Sinska
tanka
ulbuna.
payask
a
payaska
yul
yami
yu
danska pulisa.
bani
marikisa..
129
11. Sinsk
a tank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
Sinska
tanka
R
unilda ba markit ra yamus atkisa.
Runilda
12. Luk
ank
a prahni na aisi kkaikuna.
aikuna.
ukank
anka
130
Smalk
ank
a lalk
a2
Smalkank
anka
lalka
Wawa tawank
a ra mairin nani ba wasi
tawanka
atk
aia plisk
a brisa
atkaia
pliska
Wasi
131
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Wawa tawank
a ra mairin nani ba wasi
tawanka
atk
aia plisk
a brisa
pliska
atkaia
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
wasi
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
Wa
si
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
wa
132
wi
W
a
Wa
W
Wii
wiwi
wina
pawi
Wiswis
Wawa
Wiwili
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
walpa
tnawa
wapi
tawa
wipaia
Wiwinak
watla
iwaia
wasi
wiria
wakia
wasla
wa
wi
tla
ria
si
na
winak
sla
pi
paia
bul
133
wabul
wna
W
asla
Wasla
10. Sinsk
a tank
a nani na bila nani wal ta mangki ulbuna.
Sinska
tanka
wabulk
a
wri
wabulka
wasi
134
TTawan
awan sirpi nani ra wabul kuku wal disa.
12. Luk
ank
a prahni na aisi kkaikuna.
aikuna.
ukank
anka
Pas taim Sumu nani ba Waspuk awalka wihta ra iwikan. Twalbi
piaki diaia laik kan indian baku bara sin yu bani almuk nani
ba diran pali dauki kata sim wabul din dauki baku.
135
KULKI SAKAIA W
ARKKA NANI
WARKKA
Numbik
a apu ba mangkuna.
Numbika
11
13
15
17
19
1 2
+6
1 0
+1 0
16 + 2 =
4 0
+1 0
3 5
+4 1
14 + 4 =
2 0
-1 6
136
1 8
-1 7
3 0
-1 5
5 0
+3 0
Numbik
a apu ba mangkuna.
Numbika
10
10
11
12 13 14 15 16 17 18 19 20
20
30
40
50
60
70
80
90
99
137
Sinsk
a pawank
a laki kkaik
aik
ank
a
Sinska
pawanka
aikank
anka
Au
138
1.
2.
3.
Apia
Aslika 7
Yawan ba Nicaragua
kuntrika wina sa.
139
Smalk
ank
a lalk
a1
Smalkank
anka
lalka
Bihmuna lakunk
a ra duri ba kuahi
lakunka
wal kkaubi
aubi sa
kuahi
140
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Bihmuna lakunk
a ra duri ba
lakunka
kuahi wal kkaubi
aubi sa
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
kuahi
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
kua
hi
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
141
ah
ih
Ha
uh
Hi
Hu
wahmuk wahma
pihtu
142
tahti
waha
tihmia
ahi
kahmi
mihta
kahra
yahbra
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
kuihra
yauhra
yauhka
wauhtaya
Pahra
pihni
ha hi hu
ah ih uh
ti
Su
kua
wa
wal
a
kia
sa
mi
ti
ni
bra
ta
muk
tu
143
Sahsa
duhindu
kahmi
10. Sinsk
a tank
a nani na bila nani wal ta mangki ulbuna.
Sinska
tanka
Pahra duhindu
ra lakunka ra inska uya apu sa.
Upla nani lukisa
144
ba lahla brisa.
12. Luk
ank
a prahni na aisi kkaikuna.
aikuna.
ukank
anka
145
Smalk
ank
a lalk
a2
Smalkank
anka
lalka
Sangnilaya awalk
a laya ba tihu sa
awalka
Sangnilaya
146
1. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
Sangnilaya awalk
a laya ba tihu sa.
awalka
2. Bila na aisi kkaikuna.
aikuna.
Sangnilaya
3. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaikuna.
aikuna.
baikank
anka
Sang ni la ya
4. Bila baik
ank
a nani na aisi kkaiki
aiki bara ulbuna.
baikank
anka
ang
ing
ung
147
tingni kungkung
tangni kunghbi
ulang
Sangsang
Asang
isingni
6. Sins tank
a na aisi kkaikuna.
aikuna.
tanka
matadingka
israng
tibang
sangni
sirang
8. Bila baik
ank
a nani wal ta mangki bila nani paskuna.
baikank
anka
ni
ki
ni
tib
sir
Sang
matad
wistit
ul
kka
a
Wangki
isingni
sirang
Asang tawank
a ba W
angki awala un ra sa.
tawanka
Wangki
11. Luk
ank
a prahni na aisik
aikuna.
ukank
anka
aisikaikuna.
Wangki awala ba daiwan satka ailal bara sa: sahsin,
kunkung, butsun bara wala nani. Baku sin upla nani ba ai
pata mangkaia dukiara insla irbisa li un ra.
149
30
38
46
54
50
58
64
72
70
76
84
92
80
88
96
98
11
13
9
17
25
27
33
41
53
39
45
50
55
59
63
71
67
75
83
91
150
19
87
95
99
20 + 20 = 40 - 10 = 30
40 + 32 =
- 53 =
82 + 16 =
- 66 =
74 + 25 =
- 78 =
56 + 21 =
- 46 =
33 + 42 =
- 65 =
30 + 30 =
33
25 - 10 =
84
70 + 20 =
60
68 - 35 =
90
41 + 43 =
15
151
3
+4
7
6
+7
4
+4
4
+2
6
5
+2
5+2= 7
82
+ 15
97
48
+ 21
69
60 + 30 =
152
+
13
5+
46
+ 34
= 10
5
+5
+8
14
+5= 7
81
+ 16
15
+ 72
67
+ 56
88
50 +
+
13
= 90
+ 85
96
+ 25 = 37
Numbik
a apu nani ba mangkuna.
Numbika
3 ra 3:
3
33
12
39
66
93
18
45
72
24
51
78
30
57
84
90
99
4 ra 4 :
4
12
20
28
36
44
52
60
67
76
84
92
25
35
45
5 ra 5 :
5
15
60
70
80
90
10 ra 10 ra :
10
30
50
70
90
153
8
-6
67
- 52
15
50 - 40 =
154
7
-2
8
-6
3
6- 4 =2
85
- 43
42
9
-8
-7
2
5-4=
-3=1
76
- 41
92
- 81
78
- 65
80
- 46
23
- 35
11
00
- 14 = 21
70 -
= 10
6
.+3
3+1=
5+2=
12
.+ 75
5
.+2
7+1=
20 + 63 =
3
.+1
20
. + 63
12 + 75 =
6+3=
7
.+1
15 + 61 =
15
. + 61
155
Sinsk
a pawank
a laki kkaik
aik
ank
a
Sinska
pawanka
aikank
anka
Au
156
Apia