Clase 5

Descargar como pptx, pdf o txt
Descargar como pptx, pdf o txt
Está en la página 1de 17

Yachachiq: Borda Huyhua Edison Percy

Harawi “Anqas yaku”


Anqas yakupim. En agua azul
tayta Inti michin. El padre sol pastea
lliw runakunata. A todos los seres humanos
sunqunmantam waytarichin. Desde su corazón hace florecer
killapa chukchanta. El cabello de la luna
wayrapa sunqunta. El corazón del viento
miski llullu wayta. Dulce hermosa flor
wiñananpaq. Para hacer creer
lastapi. En granizada
parapi. En la lluvia
ritipi. En helada
wayrapi. En viento
ama p
i
p
a
s
qunqayta
Simikuna
• Harawi:
Qillqasunchik –saq, -nki, -nqa – tiempo futuro
1per. Taqsa-saq 2per. Taqsa-nki 3per. Taqsa-nqa
lavaré lavarás, lavará (ud.) lavará

1 1 1
Tasqa-sun (chik) Taqsa-saqku Taqsa-nkichik Taqsa-nqaku
lavaremos (incl.) lavaremos (excl.) lavarán (usds.) lavarán (ellos)

1 1 1 1
3. Yupaykuna Pachak chunka hukniyuq 111
Pachak hukniyuq 101 Pachak chunka iskayniyuq 112
Pachak iskayniyuq 102 Pachak chunka kimsayuq 113
Pachak kimsayuq 103 Pachak chunka tawayuq 114
Pachak tawayuq 104 Pachak chunka pusaqniyuq 118
Pachak pichqayuq 105 Pachak iskay chunkayuq 120
Pachak suqtayuq 106 Pachak iskay chunka hukniyuq 121
Pachak qanchisniyuq 107 Pachak iskay chunka isykayniyuq
122
Pachak pusaqniyuq 108 200: Iskay pachak
Pachak isqunniyuq. 109 300: Kimsa pachak
400: Tawa pachak
Pachak chunkayuq 110
500: Pichqa pachak
Sisariy: ¿Jorge, imatam paqarin domingo punchawpi ruwanki?
R
I Jorge: Samasaqmi. ¿Qam imatam ruwanki?
M Sisariy: Ñuqaqa quechua rimay yachaqmi risaq.
A Jorge: ¿Sapa domingo punchawchu rinki?
N
A Sisariy: Arí. Chisinkuytañam pachayta taqsani.
K Jorge: Ñuqapas sapa domingo punchawtam puñunayta allichani.
U Sisariy: Allinmi chay ruwanaykiqa. ¿Chayllatachu ruwanki?
S
Jorge: Tutaykuytam huk yachaqmasipa wasinpi huñunakuniku.
U
N Sisariy: ¿Paqarinqa huñunakunkichikchu?
C Jorge: Manam, Sisariy. Pachaytam taqsasaq. ¿Sisariy, chayllatachu ruwanki?
H Sisariy: Manam, sapa domingotam pachayta taqsani. Killa tukuytam
I yachaqmasiykunawan huñunakuniku.
K
Jorge: Allinmi. Mana ruwanayki kaptin rimanapaq qayamuwanki.
Sisariy: Arí, qayamusqaykim Jorge.
El sufijo de caso -man

Este sufijo, al igual que –ta en expresiones

con verbos de movimiento, tiene función

direccional. Equivale a hacia, a, por.


1. Kay ñanmi Chusicaman rin.

2. Kay Molina carrom Huancayoman rin.

3. Paykunam Punoman rinku.

4. Carlosmi San Marcosman rinqa.

5. Wawqiywan Ayacuchoman risaq.


1. Yakuman rin. Va por agua.

2. Ninaman rin. Va por la candela.

3. Wawaman rin. Va por el hijo

4. Qullqiman rin. Va por el dinero.

5. Mikuyman rin. Va por la comida


Qillqasunchik -man
1. Kay carroymi llaqtayman rin. yachaywasiman rinku
2. Allquman rin 10. Sofiam Piuraman rinqa
3. Paykunam wasiman rinku. 11. Wawakuna pukllaykunaman
4. Warmakuna parqueman rinku rinku
5. Utcubamba mayuqa 12. Ñañaymi Arequipaman rinqa.
Amazonasman rin 13. Qam yunkaman ripunki
6. Ñuqa yakuman rini 14. Martesta hatun yachaywasiman
7. Paykuna yakuman rinku risaq
8. Ñuqanchik mikuyman rinchik. 15. Arequipaman rinku
9. Wayna sipaskuna hatun
Cuando el sujeto es inanimado sólo va –man.
1. Kay yarqaqa wayqumanmi rin. Esta acequia va a la quebrada.

2. Puyu quchaman uraykun.

3. Wayra hanayman rin.

4. Qusni urayman rin.

5. Para urquman purin.

6. Ñañay urquta rin. ‘Mi hermana va al cerro’

7. Ñañay urquman rin. ‘Mi hermana va hacia el cerro’


A: ¿Gilmar, imata ruwachkanki? B: Apasaqmi, asllatam ichaqa.
B: Illinaypaqmi allichakuchkani. A: Arí, Molinapa agenciaman
aparamusaq.
A: ¿Maymanmi illanki?
B: Manachu wasiyman aparamuwaq.
B: Huamanga llaqtamanmi illasaq.
Qipiymi achka kachkan, chaymi
A: ¿Imaytaq kutimunki? wasillaypi allichayta munani.
B: Suqta punchawmanta kutimusaq. A: Atispayqa hamusaqmi.
Sarhuamanmi risaq. Huamangapim sullkay suyasunki,
A: Allinmi, taytamamayman chaykaman apapuway.
apachikusqayki. B: Allinmi, paniy.
Qillqasunchik
1. Kay carroymi llaqtayman rin.
Llamkay
Kay rimaykunawan qillqay: Yunka, Inti, mayu, hatun ñan, Ica, lamarqucha,
Javier, Abancay, Cajamarca, Diana, rin, -man.

1. Llantuy kuchuman rin.


2. Yunkaman mayu rin.

3. .

4. .

5. .

6. .
¡Tupananchikkama!

También podría gustarte