Angela Davis
Angela Yvonne Davis (Birmingham, Alabama, AEB, 1944ko urtarrilaren 26a) politikari marxista eta filosofia irakaslea da. Beltzen eta emakumeen eskubide zibilen aldeko borrokan dihardu, pentsamendu eta diskurtso marxista ardatz hartuta. Kaliforniako Santa Kruz Unibertsitateko Kontzientzia Historia saileko irakaslea da.
Biografia
aldatuGaztaroa
aldatuAngela Davis Birminghamen (Alabama) jaio zen 1944ko urtarrilaren 26an. Garai horretan Jim Crow legeak indarrean zeuden eta Estatu Batuetako hegoaldean arraza-segregazio legeak inposatzen ziren. Aita Ipar Carolinako afroamerikarren Raleigh unibertsitatean ikasketak egin zituen. Ama Alabamako Unibertsitatean graduatu zen eta lehen hezkuntzako maistra izan zen. Umetatik ezagutu zuen beltzen kontrako indarkeria: Dynamite Hill esaten zioten haren auzoari, Ku Klux Klanek beltzen aurka egiten zituen erasoengatik. Gurasoak National Association for the Advancement of Colored People (NAACP)[1] delako erakundeko ekintzaileak ziren organizazioa guztiz debekatu zuten arte. Angela Davisek Lehen Hezkuntzako ikasketak eskola segregatu batean egin zituen. 14 urterekin ikasketa-beka bat eskuratu zuen, American Friends Service Committeek elkartearen eskutik, eta Bigarren Hezkuntzako ikasketak egiteko New Yorkera joan zen. Ikasketetan Theodor Adorno eta Herbert Marcuse pentsalarien ikasle izan zen, esaterako.[2]
New Yorkera iristeak aro berri bat markatu zuen bere kontzientzia politikoa hartzean. Izan ere, William Howard Melish apaizaren etxean hartu zuen ostatu; bera zen, batetik, Brooklyngo apezpiku-elizarik handieneko artzaina 1950eko hamarkadan, bestetik, makarthismorako izendatu zuten oposiziogilea eta, gainera, Sobiet-American Friendship Organization-eko kidea (Ameriketako eta Sobietar Batasuneko Adiskidetasun Erakundea) .
New Yorken, Angelak sozialismoa deskubritu zuen, Robert Owenen eta Manifestu komunistaren lanen bitartez, eta, horren ondorioz, "Herri beltzaren arazoak langile-klasearen mugimenduaren testuinguru zabalenean kokatzen ditu". Garai hartan ezagutu zuen Bettina Aptheker, Herbert Aptheker historialari komunistaren alaba. 1960ko otsailean Greensboron (Ipar Carolina) hasitako "eserialdien" bidezko protesta-kanpainarekin bultzada berri bat izan zuen eskubide zibilen aldeko mugimenduari babesa emateko manifestazioetan parte hartu zuten.
Unibertsitate ikasketak: marxismo eta feminismo antiarrazista
aldatu1962an Davisek beka bat lortu zuen Walthameko Brandeis Unibertsitatean (Massachusetts) frantsesa ikasteko. Lehen urteko hiru ikasle afroamerikar bakarretako bat izan zen. Oso gaztea zenean, frantsesa ikasten ari zela, Europara bidaiatzeko aukera izan zuen. Frantzian eta Alemanian barrena ibiltzeaz gain, sei astez izan zen Miarritzen, 1963an. Bertan zegoela haren jaioterriko eliza batean lau neska beltz hil zituzten leherketa batean.[2] Haren ikasketek autore existentzialista frantsesak ezagutzera eramaten zuten (Jean-Paul Sartre, Albert Camus). Unibertsitateko ikastaroan James Baldwin idazleak literaturari buruzko hitzaldi batzuk eman zituen, eta hitzaldi horietan misilen krisia gertatu zen Kuban. James Baldwinek ez zuen aurrera egin nahi izan, eta Herbert Marcuseren ondoan egindako batzar nagusian krisiari buruz hitz egitea erabaki zuen, Angelak lehen aldiz entzun zionean. Urte hartan, hainbat lanpostu izan zituen, eta, horri esker, bidaia bat ordaindu zuen Europan zehar. Bidaia horretan, Londres, Paris, Lausana eta Helsinki bisitatu zituen, non Gazteen eta Ikasleen Munduko Jaialdira joan baitzen.
Bere karreran egonaldi bat egin zuen Frantzian. Biarritzen hilabete eman zuen, eta han jakin zuen ezagutzen zituen lau neska hil zituztela Birminghamgo Eliza Bataiatzailearen leherketan, 1963ko irailean. Angelak adierazi zuen atentatua ez zela jokabide arrazista isolatu baten emaitza, baizik eta "zapalkuntza arrazistaren eguneroko errutina, askotan monotonoa" esamoldea. Brandeisera itzulita, Frantziako Iraultzaz geroztik Europako pentsamendu politikoari buruz Hebert Marcusek egindako hitzaldi sorta batean izan zen. Graduatu ondoren, eta bere aholkuei jarraituz, 1965ean Frankfurteko (Mendebaldeko Alemania) J. W. Goethe Unibertsitateko Filosofia Fakultatean Filosofia ikastea erabaki zuen.
Alemanian, Alemaniako Ikasleen Federazio Sozialistako (Sozialistischer Deutscher Studentenbund edo SDS) ikasleengana joaten zen, askotan Ekialdeko Berlin bisitatzen zuen eta Vietnamgo esku-hartze estatubatuarraren aurkako manifestazioetan parte hartzen zuen. Bitartean, Estatu Batuetan, askapen afroamerikarraren mugimendua eboluzionatzen zihoan eta Black Power izeneko mugimenduaren arrastoan erradikalizatzeko joera zuen. Bere herrialdean nagusi zen militantzian ezin parte hartzeagatik zapuzturik, bi urteren buruan itzultzea erabaki zuen.
Kaliforniako Unibertsitatea aukeratu zuen San Diegon, eta han Herbert Marcuse irakasten zuen, zeinak bere tesia zuzentzea onartu zuen, hasiera batean Theodor Adornoren tutoretzapean.
Davis, gainera, Santa Cruzeko Kaliforniako Unibertsitateko Kontzientzia Historiako Departamentuko irakasle emeritua da, non Donna Haraway, Hayden White eta Teresa de Lauretisekin batera langileak integratu dituen.
Militantzia politikoa
aldatuPantera Beltzen mugimenduan zebilela, Kaliforniako Unibertsitatetik bota zuten, Filosofiako irakasle zela, Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Komunistan sartuta zegoelako. 1972an Soledad Stateko kartzelan izandako hilketa batzuekin erlazionatu zuten, nahiz eta bera ez izan erruduna. Izan ere, erabilitako arma batzuk Angelaren izenean zeuden.[2] Mundu osoan egin zen ezagun kasua, eta azkenean ez zuten kondenatu. 1973an absolbitu zuten.[2]
1976an bere autobiografia argitaratu ondoren irakaskuntzara itzuli zen.
Davisek afroamerikar ikasketen hizlari gisa lan egin zuen Claremonteko Ikastetxean, 1975etik 1977ra, San Frantziskoko Estatu Unibertsitatean Etnia eta Emakumearen Ikasketetan katedradun bihurtu aurretik. Era berean, elkartasuna adierazi zion sandinisten borrokari Nikaraguan. 1979an, Sobietar Batasuna bisitatu zuen Davisek, non Bakearen Lenin Saria jaso zuen eta ohorezko irakasle izan zen Moskuko Estatu Unibertsitatean. 1990eko hamarkadaren hasieran, Davis Kaliforniako Unibertsitatera itzuli zen, Santa Cruzeko campusean ikastaroak emanez. 1980 eta 1984an, Davis Gus Hall hautagai komunistaren presidenteorde gisa aurkeztu zen AEBetako presidentetzarako hauteskundeetara.
1981ean Women, Race and Class liburua idatzi zuen, bere pentsamendu eta jardunbidearen berri emateko.[2]
Out aldizkari gay estatubatuarraren 1997ko otsaileko alean, publikoki lesbiana deklaratu zen.
2006an Thomas Merton saria eman zioten, Estatu Batuetan eta munduan justiziaren alde egindako lana aitortzeko. 2014ko abenduan honoris causa doktore titulua jaso zuen Nanterreko Unibertsitatean (Frantzia).
XXI. mendean Davisek Alderdi Demokrata babestu zuen.
Omenaldiak
aldatu1970ko hamarkadaren hasieran, kantuak eskaini zizkioten Pablo Milanések (Canción para Angela Davis), The Rolling Stonesek (Sweet Black Angel) eta John Lennon eta Yoko Onok (Angela).[2]
2010ean Yannick Noah abeslariak "Angela" abestia ere eskaini zion. Los Chikos del Maíz rap taldeak "la estanquera de Saigón" abestian aipatu zuen Nixonekin izandako gertaera. Bertan, langile klaseari omenaldia egiten diote marxismoaren ikuspuntutik.
Txileko Santiagon bada populazio bat, Davisek 1970eko hamarkadan Estatuko Unibertsitate Teknikora (ABEE) egindako bisitaren ondoren bere izena daramana. Bisita horretan, dirua eman zuen instalazio elektrikoak eta edateko ura egiteko.
2016ko otsailean Hego Euskal Herrira etorri zen Gite-Ipes eta Ipar Hegoa Fundazioak gonbidatua. Bisita horretan Negu Gorriak taldeko kidea zen Fermin Muguruzaren eskutik omenaldia egin zioten "Angela Davis gure laguna da!" lelopean.[3]
Lanak
aldatu- If They Come in the Morning: Voices of Resistance (1971) ISBN 0-451-04999-3
- Angela Davis: An Autobiography (1974) ISBN 0-7178-0667-7
- Women, Race and Class (1981), ISBN 0-394-71351-6. Mujeres, Raza y Clase, Ediciones Akal, 2004, ISBN 84-460-2093-9
- Women, Culture and Politics (1989) ISBN 0-679-72487-7
- Blues Legacies and Black Feminism (1999) ISBN 0-679-77126-3
- Are Prisons Obsolete? (2003) ISBN 1-58322-581-1
- Abolition Democracy: Beyond Prisons, Torture, and Empire (2005) ISBN 1-58322-695-8
- Freedom is a constant struggle (2015)
- Angela Davis. Autobiografía (2016) Edː Capitán Swing ISBN 978-84-945481-0-9
Euskaraz
aldatu- Emakumeak, arraza eta klasea (2016) Jakin-Elkar. Itzultzailea: Danele Sarriugarte Mochales.
- Askatasuna, etengabeko borroka bat (2016) Katakrak liburuak. Itzultzaileak: Amaia Apalauza Ollo, Iñigo Roque Eguzkitza, Garazi Ugalde Pikabea ISBN 978-84-16946-01-3.
- Emakumeak, kultura eta politika (2018) Katakrak liburuak. Itzultzaileak: Itziar Diez de Ultzurrun, Xabier Olarra, Hedoi Etxarte. ISBN 978-84-16946-17-4.
Erreferentziak
aldatu- ↑ (Ingelesez) «NAACP | Home» NAACP (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
- ↑ a b c d e f Erostarbe, Gorka. (2015-01-08). «Gure laguna da?» Berria.
- ↑ Topatu. «topatu.eus | Sentitu, pentsatu, egin... eta adierazi!» topatu.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-16).
Kanpo estekak
aldatu- Emakumeak, arraza eta klasea liburuaren aurkezpena Durangoko Azokan (2016ko abenduan)
- (mp4) Euskarara itzulitako Angela Davisen liburuen aipamena eta azalpen laburra ETBko Ahoz Aho saioan (2017ko ekainaren 28an) (7:26tik aurrera)
- Andreek autodefentsaren beharra sentitzen ez duten mundu bat amestu behar dugu (2016ko otsailak 5)
- Arraza, klase soziala eta generoa banaezinak dira (2014ko irailaren 30a)
Datuak: Q160456
Multimedia: Angela Davis / Q160456