Hilana Taarka
Darja Matrejeva (Hilande, 1856ko martxoaren 22a – Võmmorski, 1933ko abenduaren 27a), Hilana Taarka[1], Hilana Tarka[2], Darja Pisumaa eta Vasila Taarka[3] izenez ere ezaguna, seto jatorriko estoniar folk abeslaria izan zen. Setu lauluema (euskaraz: «Seto abestiaren ama») deitzen zioten[4].
| Hilana Taarka | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Hilana (en)  , 1856ko martxoaren 22a |
| Herrialdea |  Estonia |
| Heriotza | Võmmorski (en) , 1933ko abenduaren 27a (77 urte) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | abeslaria |
| Izengoitia(k) | Hilana Taarka |
| Musika instrumentua | ahotsa |
Bizitza
aldatu
Setomaa eskualdeko Hilande herrixkan jaio zen. Ia bizitza osoa pobrezian eman zuen[5]. Ez zen inoiz ezkondu, gurasoak aurka baitzeuden, baina bost seme-alaba izan zituen[1][4].
Hilana Taarka izan zen estoniar ikasiei herrialdearen hego-ekialdean bizi ziren setoen herri abestiak ezagutarazi zizkien lehena[6]. Bere lorpenik nabarmenena 1921ean Helsinkiko Abesti Jaialdian abestea izan zen. Kaarlo Juho Ståhlberg Finlandiako lehen presidentea ere egon zen bertan[5].
1920ko hamarkadan hainbat kontzertu publiko egin zituen, besteak beste, Tallinngo Estonia kontzertu aretoan. 1922ko Seto Abesti Jaialdian abestu zuen, Setomaa osoko 100 folk abeslarik lagunduta[7].
1926an Estoniako Errepublikak diru-prestazio xume bat eman zion[8]. Hala ere, azken urteak pobrezia handian eman zituen[1].
Võmmorski herrixkan hil zen 1933ko abenduaren 27an, 77 urte zituela[2]. 1934ko urtarrilaren 6ko Lääne Teataja egunkariak zioen gosez hil zela, bertako zurrumurruen arabera[6]. Obinitsako hilerrian lurperatu zuten abenduaren 31n[5][6].
Abestiak
aldatu- Abesti trinkoak
- Antzinako erlijio abestiak: Päevapoeg, Neiu veri, Hiiv hitskmehe, Imelik koda, Ait põleb.
- Kristau abestiak: Jeesuse surm.
- Ipuinetan oinarritutako abestiak: Haned kadunud, Hobune varastatud, Oravad oksalt — müügiks müüril, Karjaneiu ja kaupmehed, Neiu liin.
- Nesken abestiak: Neiu kiidab oma käsitööd.
- Gabonetako abestiak: Liigu, liigu lijnakõnõ!
- Eztei abestiak: Ristimäle (pulma kutsudes), Ristimäle (saaja-päeval), Neiu trotsijale.
- Abesti konposatuak: Kosjasõit + Kalmuneiu, Hääl kadunud + Vend pilliks Pihkvas, Neiu vennad + Tänuline lind, Tütar vette + Uibonõ näiokõnõ + Neiumüük, Kolm vaest + Härjad varastatud, Rikas kosilane + Kuhja loomine[1].
Omenaldiak
aldatu2004an, Kauksi Ülle poetak Taarka antzezlana idatzi zuen. 2008an Exitfilm zinema produkzio-etxeak antzezlan horretan oinarritutako filma grabatu zuen[9].
2017an, Setomaa eskualdeak Hilana Taarka saria ezarri zuen seto kultura tradizionala zaintzen dutenentzako[10].
Erreferentziak
aldatu- ↑ a b c d (Estonieraz) Päss, Elmar. «Hilana Taarka» Sõjaeelse Eesti esseistika ja kirjanduskriitika (Noiz kontsultatua: 2024-08-01).
- ↑ a b (Estonieraz) «Hilana Tarka suri» Päewaleht 1 1933-02-01 (Noiz kontsultatua: 2024-08-01).
- ↑ (Estonieraz) Pino, Veera. (1994). Elukutseline tegevus — setu rahvalaulik (Darja Pisumaa, alias Hilana Taarka – Vasila Taarka). 2 Keel ja Kirjandus, 99-104 or..
- ↑ a b (Estonieraz) «"Lauluimä" Hilana Taarka» Digar 1933-12-31 (Noiz kontsultatua: 2024-08-01).
- ↑ a b c (Estonieraz) «Portree: setu laulik Hilana Taarka (Darja Matrejeva, Vasila Taarka) (22.03.1856-27.12.1933)» E-Varamu (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
- ↑ a b c (Estonieraz) Teataja, Lääne. «Päevast päeva» Digar 1934-01-06 (Noiz kontsultatua: 2024-08-01).
- ↑ (Estonieraz) «Kalendrileht '81 märts» Kultuur ja Elu (Veebruar) 1981.
- ↑ (Estonieraz) «Setu lauluema Anne Vabarna» Folklore.ee (Noiz kontsultatua: 2024-08-01).
- ↑ (Estonieraz) «Taarka (2008)» Eesti Filmi Andmebaas (Noiz kontsultatua: 2024-08-01).
- ↑ (Estonieraz) «Hilana Taarka nimelise kultuuripreemia andmise kord» Riigi Teataja 2017-03-03 (Noiz kontsultatua: 2024-08-01).
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q14915523
Multimedia: Hilana Taarka / Q14915523