Txikipedia:Koronabirus

   Artikulua entzun!

Koronabirusa birus mota bat da. 1960ko hamarkadan aurkitu zen lehenengo aldiz. Animaliei eragiten die, baina baita pertsonei ere. Birus hauek arnas-aparatuko gaixotasun batzuk sortzen dituzte, baita digestio-aparatukoak ere, gastroenteritisa adibidez. Gaixotasun horietako batzuek heriotza eragin dezakete, pertsonaren arabera, batez ere aurretik beste gaixotasunen bat izanez gero.

Birusaren irudia.

Gaixotasunak

Oraingoz, pertsonengan eragina izan dezaketen zazpi koronabirus mota ezagutzen dira. Hainbat gaixotasun mota eragin ditzakete, katarro arrunt batetik, pneumonia batera arte. Gehienetan, gaixotasun horiek ez dira oso arriskutsuak eta oso erraz trata daitezke; pertsona gehienek jasaten dute koronabirusek eragindako gaixotasunen bat bizitzan zehar.

Beste batzuetan, ordea, koronabirusak epidemiak eragin ditu, eta jende asko kutsatu da. Horrelakoetan, koronabirusaz infektatu diren pertsonak arrisku handian egon daitezke, batez ere aurretik beste gaixotasunen bat izanez gero, edo adin handikoa izanez gero eta immunitate-sistema ahulduta edukiz gero.

Azken urteetan, hiru aldiz egon dira munduan epidemia handiak, koronabirus motaren baten eraginez:

• SARS-CoV: 2002. urtean Txinan agertu zen, eta 700 hildako eragin zituen.
• MERS-CoV: 2012. urtean Saudi Arabian agertu zen, eta 800 hildako eragin zituen 2019. urtera arte.
• COVID-19: 2019. urtean Txinan agertu zen, gaur egun mundu osotik zabaldu da, eta azken 100 urteetako epidemiarik hilgarriena gertatzen ari da.

   Ba al dakizu   

Birusak koroa forma duelako deitzen da "koronabirusa", artikuluaren gaineko argazkian ikusiko duzun bezala.

COVID-19: 2019ko koronabirusa

2019ko koronabirusaren agerpena eta eragina, mapa batean.

2019ko abenduaren 8an Txinako Wuhan hirian sortu zen koronabirus hau mundu osora zabaldu da oso denbora gutxian, milaka gaixo eta baita hildako ere eraginez. 2020ko martxoaren bukaerarako, baieztatutako ia 800.000 kasu zeuden munduan, eta ia 38.000 pertsonatik gora hilak ziren birusarengatik. Horietatik, Euskal Herrian, 8.225 dira baieztatu diren gaixoak, eta 400 hildakoak.

Koronabirus hau oso erraz kutsatzen da, eta oso arriskutsua izaten ari da adineko pertsonentzat eta lehenago arnas-aparatuko bestelako gaixotasunen bat duten pertsonentzat. Hori dela eta, 2020ko martxoan zehar, munduko hainbat herrialdetan, gobernuek jende gehiena bere etxean sartuta egotera behartu du, eskolak, unibertsitateak eta lantoki gehienak ere itxiz.

2020ko martxoan oraindik ez dago txertorik, eta adituek diotenez urtebete edo gehiago beharko da txertoa aurkitzeko. Koronabirus hau ezin da antibiotikoekin sendatu.

Higiene neurrien artean, elkar agurtzeko ohitura batzuk aldatu beharko. Besarkadak, eskuak elkarri ematea, bostekoak-eta bolada batean saihestu beharko.

Sintomak

• Arnasa hartzeko zailtasuna.
• Eztula.
• Sukar altua.
• Mukiak.

Zer egin ez gaixotzeko?

Zer egin ez gaixotzeko?

• Oraingoz, nor bere etxean geratu beharra dago, gaixotasunaren kutsaketa eteteko.
• Eskuak garbi eduki behar dira.
• Maskarek ez dute gaixotasunetik babesten, gaixo daudenek besteak kutsatzeko arriskua gutxitzen dute, besterik ez.
• Medikuarengana joan baino lehen, deitu 900 20 30 50 zenbakira Araba, Bizkaia edo Gipuzkoan bazaude, 948 290 290ra Nafarroan bazaude, eta 0 800 130 000ra Ipar Euskal Herrian bazaude.

Birusaren bilakaera Espainiar estatuan

Espainian 2020ko martxoan alarma egoera ezarri zen, eta estatu osoa konfinatu egin zen bakoitza bere etxeetan 2020ko ekainera arte. Kolpe gogorra izan zen ekonomiarentzat eta oraindik ere nabari dira koronabirusak eragindako krisiaren ondorioak. Udan egoera hobera joan zen eta alarma-egoera kendu egin zen. 2020ko urrian aldiz, bigarren bolada bat etorri eta berriz ere alerta-egoera ezarri dute, baina oraindik ez da martxoko konfinamentura iritsi. Musukoaren erabilera guztiz derrigorrezkoa da.

Birusaren bilakaera Euskadin

Euskadin, birusaren bilakaera Espainiar estatukoaren berdina izan da. Zenbait herrialde gorri daude. Hau da, inzidentzia tasa handia dute. Herri hauetan dendak gaueko 9tan ixten dira eta taberna, jatetxe eta bestelakoak itxita daude. Gomendatzen da herri hauetakoren batean bizi bazara, bertatik ez ateratzea, eta ez bazara hauetakoren batean bizi hauetara ez sartzea. Musukoaren erabilera guztiz derrigorrezkoa da.