Bizidunen oinarrizko sailkapen nutrizional

Bizidunen oinarrizko sailkapen nutrizionala izaki bizidunak haien metabolismo eta energia eta karbono iturrien arabera ordenatzen dituen sailkapena da. Bera osatzeko, hiru aldagai aintzakotzat hartzen dira:

• organismoaren karbono iturria
• organismoaren energi-iturria
• organismoaren elektroien emailea, hots, metabolismoan oxidatzen den molekula

Karbono iturria

Bi bizidun mota daude karbono iturriaren arabera:

• autotrofoak: karbono iturria karbono dioxidoa (CO₂) da
• heterotrofoak: karbono iturria materia organikoa da

Organismo aututrofoak gai dira materia organikoa eratzeko (gluzidoak) materia inorganikotik (CO₂ eta ura) abiatuta. Organismo hauek beren kabuz elikatzen dira, ez dute beste organismorik jan behar. Landare guztiak, zianobakterioak eta bakterio batzuk dira autotrofoak.

Organismo heterotrofoak beste izaki bizidunengandik elikatu behar dira, ezin baitute beren kabuz materia organikoa eratu. Dietaren bidez hartu behar dute aipatutako materia organikoa. Animaliak, onddoak, bakterio gehienak eta protozooak heterotrofoak dira.

Energia iturria

Bi organismo mota daude energia iturriaren arabera:

• fototrofoak: energia iturria argia da.
• kimiotrofoak: energia iturria molekula organikoak ala inorganikoak dira.

Energia iturria bat ala bestea izanik, bizidunek haien metabolismoaren bidez hasierako energia hori energia biokimiko bihurtzen dute, ATP moduan. ATP hori izango da zelulak bere funtzioak burutu ahal izateko erabiliko duen molekula energetikoa.

Organismo fototrofo gehienak autotrofoak dira, hots, CO₂ dute karbono iturria. Esaterako, landareak. Argiak elektroiak mugiarazteko behar den energia ematen du, eta fotosintesiaren argi-fasean elektroi-garraiorako kate batek energia kimikoa (ATP) sortzen du.

Organismo kimiotrofoak (animalia guztiak eta bakterio gehienak) molekula inorganiko edo organikoak oxidatzen dituzte haien prozesu katabolikoetan energia (ATP) lortzeko. Oxidazio horietan elektroien mugimendu bat dago, elektroiak ematen dituen lehenengo molekulatik elektroi horien azken hartzailearaino (oxigenoa, kasu gehienetan).

Elektroien emailea

Elektroi-emailearen arabera, bi organismo mota bereizten dira:

• organotrofoak: elektroien iturria molekula organikoak dira
• litotrofoak: elektroien iturria molekula inorganikoak dira

Molekula organikoak zein inorganikoak beren ingurugirotik hartzen dituzte bizidunek. Organotrofo gehienak heterotrofoak dira (adibidez, animaliak). Litotrofo gehienak, aldiz, autotrofoak dira (landareak). Bakterioak organotrofoak (gehienak) edo litotrofoak izan daitezke.

Goian aipatu den bezala, bizidunen metabolismoaren erredox erreakzioen bidez elektroiak mugitu egiten dira, emaile batetik hartzaile bateraino. Prozesu horretan energia biokimikoa sortzen da, ATP moduan.

Aldagai hauek guztiak kontutan hartuz, honako taula hau osa daiteke:

Energia iturria	Elektroien emailea	Karbono iturria	Izena
Argia Foto-	Molekula organikoa -organo-	Molekula organikoa -heterotrofo	Fotoorganoheterotrofo
		Karbono dioxidoa -autotrofo	Fotoorganoautotrofo
	Molekula inorganikoa -lito-	Molekula organikoa -heterotrofo	Fotolitoheterotrofo
		Karbono dioxidoa -autotrofo	Fotolitoautotrofo
Molekula kimikoak Kimio-	Molekula organikoa -organo-	Molekula organikoa -heterotrofo	Kimioorganoheterotrofo
		Karbono dioxidoa -autotrofo	Kimioorganoautotrofo
	Molekula Inorganikoa -lito-	Molekula organikoa -heterotrofo	Kimiolitoheterotrofo
		Karbono dioxidoa -autotrofo	Kimiolitoautotrofo

Kanpo estekak

• Datuak: Q902805