Setio

Setioa gotorleku, hiri edo beste eremu bati indar militarrez menderatzeko denbora batez ezartzen zaion blokeoa da, sartu eta irteerak eragotziz. Historian, gerra eta guduetan maiz erabili den taktika izan da, bereziki antzinatean, Troiako setioa esaterako, eta Erdi Aroan. Berrikiago, Bigarren Mundu Gerran Leningradoko setioa eta Bosniako gerran Sarajevoko setioa dira ezagunak. Euskal Herrian, Bilbo hiri setiatua izan zen hiru aldiz XIX. mendean Karlistadak direla eta.

Historia

Seguru asko, hiriak biztanle-gune handietara garatzearekin batera sortu dira setioak historian. Ekialde Hurbileko antzinako hiriek, adibidez, harresi gotortuen aztarna arkeologikoak erakusten dituzte jada. Errenazimentuan eta Aro Modernoan, setioek Europako gerra forma menderatu zuten, hainbesteraino, non Leonardo da Vincik, adibidez, bere estudioan gotorlekuak diseinatuz bere ospearen zati handi bat irabazi baitzuen. Erdi Aroko kanpainak, gehienetan, setio segida baten bidez diseinatzen ziren.

Napoleonen garaian, ordea, kanoi oso indartsuen erabilera gero eta handiagoak gotorlekuen balioa murriztuz joan zen, eta, horrela, garai modernoetan, lubakiek harresiak ordezkatu zituzten, eta bunkerrek gazteluak ordezkatu zituzten. XX. mendean jada. Setio klasikoaren garrantzia gutxituz joan zen gerra mugikorra heldu zenean. Gotorleku konkretu batek lehen bezain erabakigarria izateari utzi zion, eta, horregatik, oraindik setio konkretuak gertatzen diren arren, ez dira lehen bezain garrantzitsuak, ezta hain ohikoak ere, gerrako bitartekoetan izandako aldaketak direla eta, eta, batez ere, gaur egun ahalmen suntsitzaileko bolumen handiak helburu estatiko bakar baten aurka erraz bidera daitezkeelako.

Setio militarrak lau amaiera izan ditzake:

Defendatzaileek kanpoko laguntzarik gabe apurtu dezakete; kasu horretan, posizioari eutsi diotela esan ohi da.
Defendatzaileek kanpoko laguntzari esker garaitzea lortzen badute, setioa altxatu dela esaten da.
Setioa erasotzaileek setiatutako hiriaren edo gotorlekuaren kontrola hartzen dutenean amaitzen bada, baina defendatzaileek ihes egitea lortzen badute, hiria ebakuatu egin dela esaten da.
Erasotzaileak garaile izan eta defendatzaileak suntsitzea edo harrapatzea lortzen badute, setiatutako hiria edo gotorlekua erori egin dela esaten da.

Setioa antzinako historian

Defentsa

Hiriko harresiak eta gotorlekuak funtsezkoak izan ziren lehen hiri edo populazio-enklabeen defentsarako, bai garai protohistorikoetatik (historia idatziaren aurrekoa), bai iberiar kastro gotortuak, batzuk harri megalitikoz eraikiak (tamaina izugarrikoak). Harresiak buztinezko, harrizko, zurezko edo material horien konbinazioren bateko adreiluz eraikitzen ziren, inguruko baliabideen arabera. Hiri harresiek defentsarako helburu bikoitza eta erreinuaren handitasunaren etsai potentzialen erakusgarri gisa ere balioko zuten: Uruk sumertar hiria inguratzen zuten harresiek, adibidez, ospe handia irabazi zuten, 9,5 km-ko luzera eta 12 metroko altuera izan zutelarik. Gero, Babiloniako harresiek, dorre eta lubanarroekin indartuta, antzeko ospea irabazi zuten.

Anatolian, Hititek harresi ikusgarriak eraiki zituzten euren hirien inguruan, muinoak aprobetxatuz. Beste hiri batzuek, hala nola Indus haraneko zibilizaziokoek edo Kretako zibilizazio minoikoek, lan gutxiagoa hartu zuten, baina, hirien ordez, beren mugen eta itsasertzen babesean oinarritzen zutelako izan zen.

Setioak artean

Egiptoo Dpurreko setioa, K. a. XIII. mendean, Tebaseko Ramses II.aren tenpluan.

Adierazpen artistikoetako setioen irudikapen zaharrenak Egiptoko garai protodinastikokoak dira, K.a. 3000 ingurukoak. Hiri bateko harresien suntsiketa sinbolikoak erakusten dituzte, aitzurrak erabiliz. Setio egiteko lehen makinak K. a. XXIV. mendeko egiptoar hilobi baten hondakinetan aurkitu ziren. Hilobi horrek soldadu egiptoarrak Kanaango harresietan eskailera gurpildunekin erasotzen erakusten ditu.

Gerogoko garai batekoa da, K. a. XIII. mendekoa, Dapurreko setio bortitzaren erretratua da. Dapur hiri asiriarra da, eta soldaduak eskaileretan gora igotzen dira arkulariek babestuta. siriar jauregi baten aztarnetan, K.a. IX. eta VII. mendeen artekoak, Ekialde Hurbileko hainbat hiritako setioak agertzen dira. Milurte bat lehenago ahari-buru sinple bat asmatu bazen ere, asiriarrek teknologia hobetu zuten dorre itxurako ahari-buruak eraikiz eta arkulariak jarriz goialdean.

Taktikak

Setioetan ohikoena setioa ezartzea eta giltzapetutako etsaien errendizioaren zain egotea zen. Megidoren Egiptoko setiok, K.a. XV. mendean, zazpi hilabete iraun zuen, biztanleek amore eman baino lehen. Hititeak, K.a. XIV. mendean, Anatoliako hiri errebelde baten setioa amaitu zuten, erregina ama hiritik atera eta bere herriarentzat errukia erregutu zuenean.

Kanpaina militar baten helburu nagusia hiri jakin bat konkistatzea ez bazen, alde batera utz zitekeen, besterik gabe. Hititeak, K.a. XIV. mendean Mitaniren erresumaren aurka, Karkemish hiri gotortuari ez zioten jaramonik egin eta, helburua bete zutenean, hirira itzuli eta zortzi eguneko setioaren ondoren hartu zuten. Jerusalemgo setio asiriar ezaguna, K.a. VIII. mendean, israeldarrek opariak eta zergak eskaini zizkietenean amaitu zen, asiriar kontakizunek diotenez, edo asiriar kanpalekua izurrite batek jo zuenean, Bibliaren arabera.

Ariete baten erreplika Bauxeko gazteluan (Frantzia).

Arazo logistikoak zirela medio, indar militar txiki bat baino zerbait gehiago suposatzen zuten iraupen luzeko setioak, oso gutxitan manten zitezkeen.

Kontakizunak

Arpilatuak izan ziren hiriei buruzko antzinako kontakizun asko dauden arren, oso gutxik dute hori nola lortu zen erakusten duen daturik. Herri ipuin btzue heroiak guduetan nola aritzen ziren kontatzen dute, Troiako Zaldiaren historian adibidez, eta oso antzeko kontakizun batek kontatzen du nola egiptoarrek konkistatu zuten Joppa kanaandar hiria K.a. XV. mendean.

Itun Zaharreko Josueren Liburuak Jerikoko Gudu mirakulutsuari buruzko istorio bat du. K. a. VIII. mendekoa den kontakizun historiko zehatzago batek, Piankhiren hilarria deiturikoak, nubiarrek Egiptoko hainbat hiri nola setiatu zituzten deskribatzen du, ahari-buruak, arkulariak, habailak erabiliz eta lubanarroen gainean oinarrizko lurrezko zubiak eraikiz.

Gerra modernoa

Lehen Mundu Gerrak setio-gerra forma bat berpiztu zuen lubaki-gerraren forman, batez ere, defentsa-indarren esku zegoen su-boterea (metrailadoreak bezala) handitu zelako. Setioa hiriguneetatik atera bazen ere, hiriko harresiak ez zirelako eraginkorrak arma modernoen aurka, lubaki-gerra, hala ere, setio-gerraren teknika asko erabiltzeko gai zen (tunelak, minak, artilleria eta, noski, higadura-gerra), baina eskala askoz handiagoan eta oso hedatuta zegoen frontean. Tankearen garapenak infanteriako taktikak hobetu zituen, gerraren amaieran balantza biratu zuen maniobren mesedetan.

La Boisselletik gertu dagoen lubaki baten irudia, Sommeko guduan, 1916ko uztailean.

Bigarren Mundu Gerrako tximista gerrak erakutsi zuen gotorleku finkoak maniobrek erraz menderatzen zituztela, aurrez aurreko erasoak eta setio luzeak egin beharrean. Maginot lerroa handia gainditu egin zen eta setio asteak izan zituzten guduak orain aire indarraren bidez ekidin zitezkeen (adibidez, Belgikako Eben Emael gotorlekuko paraxutistekin egindako alemaniar harrapaketa gerraren hasieran). Bigarren Mundu Gerrako setio garrantzitsuenak Ekialdeko Frontean izan ziren, non kale gerra odoltsuak Leningrado, Stalingrado eta Berlingo guduak markatu zituen. Gudu horietan, hiri-inguru baten hondakinek armada inbaditzaile batentzat edozein gotorleku bezain oztopo eraginkorrak zirela erakutsi zuten.

Mendebaldean, Atlantikoko batailatik aparte, setioak ez ziren izan Ekialdeko fronteko eskala berekoak. Hala ere, hainbat setio nabarmen edo kritiko izan ziren: Malta uhartea, Tobruk eta Montecassino. Asia hego-ekialdean Singapurreko setioa, Myitkyinakoa eta beste batzuk gertatu ziren.

Aire-hornidurako metodoak Birmaniako kanpainan garatu eta asko erabili ziren Chindit (Indian kokatutako infanteria britainiarra) eta beste unitate batzuk hornitzeko, Imphal bezalako setioetan zeudenak barne. Kasu horiei guztiei esker, aliatuek ezinbesteko esperientzia lortu zuten Gerra Hotzean Berlin blokeatzeko.

Vietnamgo gerran, Dien Bien Phu (1954) eta Khe Sanh (1968) guduek setioaren antzeko ezaugarriak izan zituzten. Bi kasuetan, Viet Minh eta Vietcong armada etsaia isolatzeko gai izan ziren, inguruko lurrak harrapatuz. Dien Bien Phun frantsesek ezin izan zuten aireko indarra erabili setioa hartzeko, eta garaituak izan ziren. Hala ere, Khe Sanh-en, 14 urte geroago, aurrerapen teknikoei esker, AEBek setioari eutsi ahal izan zioten. Vietnamgo indarrek setioa distrakzio estrategiko gisa erabiltzea erabaki zuten, erasoaldi mugikorra, modu seguruan garatzen lehena, ahalbidetzeko, eta horrek lagundu zuen Estatu Batuetako indarren erresistentzia. Khe Sanhen setioak setio modernoen ohiko ezaugarriak erakusten ditu: defendatzaileek setioari eusteko gaitasun handia zuten bitartean, erasotzaileen helburu nagusia euren indarrak buxatzea eta distrakzio estrategiko bat sortzea zen, setioa amaierara eramatea baino gehiago.

Polizia-ekintzak

Estatu modernoaren botere ikusgarria izan arren, setio taktikak erabiltzen jarraitzen dute polizia-gatazkan. Faktore ugariren ondorioz gertatu da, batez ere gizakien bizitzarako arriskua, dela poliziarena, setiatuena, hirugarrenena edo bahituena. Poliziak negoziatzaile trebatuak, psikologoak eta, behar izanez gero, indarra erabiltzen ditu; normalean, behar izanez gero, indar armatuetan sostengatzeko aukerarekin.

Bahituak dituen setio batean poliziak aurre egin behar izaten dion arazoetako bat Stockholmeko sindromea da; sindrome horren bidez, batzuetan, bahituek kidetasun-loturak garatzen dituzte bahitzaileekin. Kasu batzuetan, bahituak bahitzaileen ezkutua izaten saiatu dira edo akusazioetan agintariei laguntzeari uko egin diote.

Kanpo estekak

Datuak: Q188055
Multimedia: Sieges / Q188055

Artikulu hau zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.