Bernard de Clairvaux (saint ; 1090?-1153). S. Bernardi,...

Opera omnia, sex tomis in quadruplici volumine comprehensa, post Horstium denuo recognita... tertiis curis D. Joannis
Mabillon,... Editio nova. Accessere appendices amplissimae... Accurante J.-P. Migne,.... 1855.

1/ Les contenus accessibles sur le site Gallica sont pour la plupart des reproductions numériques d'oeuvres tombées dans le domaine public provenant des collections de la
BnF.Leur réutilisation s'inscrit dans le cadre de la loi n°78-753 du 17 juillet 1978 :
*La réutilisation non commerciale de ces contenus est libre et gratuite dans le respect de la législation en vigueur et notamment du maintien de la mention de source.
*La réutilisation commerciale de ces contenus est payante et fait l'objet d'une licence. Est entendue par réutilisation commerciale la revente de contenus sous forme de produits
élaborés ou de fourniture de service.

Cliquer ici pour accéder aux tarifs et à la licence

2/ Les contenus de Gallica sont la propriété de la BnF au sens de l'article L.2112-1 du code général de la propriété des personnes publiques.

3/ Quelques contenus sont soumis à un régime de réutilisation particulier. Il s'agit :

*des reproductions de documents protégés par un droit d'auteur appartenant à un tiers. Ces documents ne peuvent être réutilisés, sauf dans le cadre de la copie privée, sans
l'autorisation préalable du titulaire des droits.
*des reproductions de documents conservés dans les bibliothèques ou autres institutions partenaires. Ceux-ci sont signalés par la mention Source gallica.BnF.fr / Bibliothèque
municipale de ... (ou autre partenaire). L'utilisateur est invité à s'informer auprès de ces bibliothèques de leurs conditions de réutilisation.

4/ Gallica constitue une base de données, dont la BnF est le producteur, protégée au sens des articles L341-1 et suivants du code de la propriété intellectuelle.

5/ Les présentes conditions d'utilisation des contenus de Gallica sont régies par la loi française. En cas de réutilisation prévue dans un autre pays, il appartient à chaque utilisateur
de vérifier la conformité de son projet avec le droit de ce pays.

6/ L'utilisateur s'engage à respecter les présentes conditions d'utilisation ainsi que la législation en vigueur, notamment en matière de propriété intellectuelle. En cas de non
respect de ces dispositions, il est notamment passible d'une amende prévue par la loi du 17 juillet 1978.

7/ Pour obtenir un document de Gallica en haute définition, contacter reutilisation@bnf.fr.

 PATROLOGLE

CMSUS COMPIilTUS
srvE
BIBLIOTHECA ONIVERSALIS, INTEGRA, DNIFOBJMS, COMMODA, OECONOMICA,

OMMJM SS. PATRUM, DOGTORUM SCIUPTORUMQUE ECGMASTICOIIUM

AB MVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA

FLORUERUNT;
RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUMQUJE EXSTITERE MQNUMENTORUM CATHOLICJETRADITIONISPER DUODECIM-PRIORA
ECCLESLE SJECULA,
JUXTAEDITIONES ACCURATISSIMAS,INTERSE CUMQUE NONNCLLIS CODICIBUS MANUSCRIPTISCOLLATA8,
PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA;
COMMENTARIIS
PISSERTATIONIBUS, LECTIONIBUSQUE VARIANTIBUS CONTINENTER ILLUSTRATA
J
6MN1BUS OPERIBUSPOSTAMPLISSIMAS EDITIONES QUJETRIBUSNOVISSIMIS S.ECULIS DEBENTURABSOLUTAB
DETECTISj.AUCTA; ' . -
INDICIBUSPARTICULARIBUS
ANALYTICIS,SINGULOS SIVETOMOS, SIVEAUCTORES ALICUJUSMOMENTI
SUBSEQUENTIBUS, PONATA;
CAPITULISINTRAIPSUMTEXTUM RITE DISPOSITIS,NECNON ET TITULISSINGULARUM PAGJNARUMMARGINESl.,
SUPERIOREMDISTINGUENTIBUSSUBJECTAMQUE MATERIAM SIGNIFICANTIBUS, ADORNATA
J
OPERIBUSCCMDUBHSTUMAPOCRYPIIIS, ALIQUA VEROAUCTORITATE IN ORDiNE ADTRADITIONEM
ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA ;
DUOBUS INDICIBUS
GENERALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICET RERUM, QUOCONSCLTO, QUIDQUID
PATRUM
BNUSQUISQUE INQUODLIBET TREMA SCRIPSERITUNOINTUITU CONSPICIATUR; ALTERO
SCRIPTURJE SACR--E, EX QUOLECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES
ET IN QUIBUSOPERUM SUORUM LOCISSINGULOS SINGULORUM LIBRORUM
SCRIPTURJE TEXTUSCOMMENTATI SINT.
EDITIOACCURAT;SSIMA,
CETERISQUE OMNIBUS FACILE ANTEPONENDA, SI PERPENDANTUR : CIIARACTERUMNITIDITAS
CHART<E QUALITAS,INTEGRITAS TEXTUS,PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUMVARIETAS
TUMNUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TQTOOPERIS DECURSU CONSTANTER.
PRETL!
EIMILIS, EXIGUITAS,PRJESERTIMQUE ISTACOLLECTIO, UNA,METIIODICA ET CIIRONOLOGL
8EXCENT0RUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HACTENUS IIIC ILLIC SP^-RSORUS
<
PRIMUM AUTEMIN NOSTRADIBLIOTHECA , EX OPERIBUS AD OMNES ^TATES,
LOCOS,LINGUAS FORMASQUE PERTINENTIBUS , COADUNATORUM.
SERIES SECUNDA,
m QUA PRODEUNTPATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESI^ELATIN
A GREGORIO MAGNO AD 1NNOCENTIUHIII.
Kecuranfe
S'SV- SWflK*»
BIBLIOTBEC£
CLESS OHIVEniJS,
SIVE
CURSUUM
COllPLETORUM1NSINGULOSSCIENTI.EECCLESIASTICERAMOSEDITO

PATROLOGIA BINA EDITIONETrPIS MANDATAEST, ALIA NEMPE LATINA,ALIA GR.ECO-LAT1NA.—

VENEUNTMILLEFRANCISDUCENTAVOLUMINA ET
EDITIONISLATINiE; OCTINGENTIS
—>MERELATINAUNIVERSOSAUCTORESTUM OCCIDENTALES,
MILLBTllECENTAGR.ECO-LATIN.E:. TCM
ORIENTALES EQUIDEMAMPLECTITUR | HI AUTEM,IN EA, SOLAVERSIONELATINADONANTUR

PATROLOGIJE TOMUS GLXXXV.

5. BERNARDUS ABBAS CLARJE-VALLENSIS.

EXCUDEBATDR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

IN VIADICTA0'AMZJOJSE, PROPEPORTAMLUTETLE PARISIORUMVULGOZ)'Ji:ATF£RNOMlNATA!iI,
SEU PETIT-MONTROUGE

1853
Spectmen chartce qua S. Bernardus.
dissensionem Ninovenseminter ct'
Jcliensem abbalcmexclam compg-
nit.

(Ex urigiiuai i;i archivo Gandavensf

asscrv.iio. — Vide liujus volumi-
nis col. 1826. .
 SJECULUM XII

S. BERNARDI

ABBATIS PRIMI GLAR^-VALLENSIS

OPERA OMNIA

SEX TOMISIN QUADRUPLICI

VOLUMINECOMPREHENSA

i?OST HORSTIUM DENUO RECOGNITA, AUCTA ET IN MELIOREM DIGESTA

ORDINEM, NECNON NOVIS PRiEFATIONIBUS, ADMONITIONIBUS, NOTIS ET
OBSERVATIONIBUS INDICIBUSQUE COPIOSISSIMIS LOCUPLETATA

TERTIIS CURIS

D. JOANNIS HABILLON

PRESBYTERI ET MONACHIBENEDICTINI E CONGREGATIONES. MAURl

EDITIO NOVA

ACCESSEREAPPENDICESAMPLISSIM.EYITAMSANCTIDOCTORISET EJUS .ETJrTEMILLUSTRANTEg

ACCURANTE J.-P. MTGNE

BIBLIOTHECJB CLERI UNIVEBSffi
~"
SIVE
CURSUUMCOMPLETORUM IN SINGULOSSCIENTI^EECCLESUSTICERAMOSEDITORE

VOLUMEN QUARTUM
S. BERNARDI OPERUMTOMUMVI COMPLECTENS

VENEUNT4 VOLUMINA28 FRANCISGALLICIS

EXCUDEBATUR ET VENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM

IN YIADIGTADAMBOISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUMVULGOPENFER NOMINATAM
SEU PETIT-MONTROUGE.
1855
 ELENCHUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CLXXXV CONTINEHTUR.

S. BERNARDUS ABBAS CLAR^EVALLENSIS

OPERUMTOMUSVI. — Aliena, et vuriorum de S. Bernardi vita et rebus gestis

elucubrationes.
Guerrici abbatis Igniacensis Seraiones. 9
Guigonis Majoris Carthusiae prioris quinti epistolas. 219
S. Bernardi vita et res geslee libris septem comprehensa^. 222
Acta S. Bernardi Bollandiana. 613
Varia ad libros de vita et rebus geslis S. Bernardi addimenla. 993
S. Bernardi genus illustre assertum. — Odonis de Diogilo , Joannis Ereiriitee, Her-
berti Turritani aliorumque aliquot scriptorum opuscula duodecimi post ChrU
stum saeouli historiam illustrantia. J199
S. Bernardi gloria posthuma amplificata. ' 1343
Monumenlasacras Claraevallensis abbatiaa. 1549
Richardi monachi de Grandi-Silva carmen de laude Claresvauis. 1563
Iler Cisterciense Meglingeri. 1565
Description des tombeaux et s^pultures qui existaient autrefois dans 1'abbaye de
Clteaux. 1621
Note sur Fontaine-lez-Dijon, patrie de saint Bernard. ... 1635
Lettre a M. Je comte de Montalembert sur les reliques de saint Bernard et de saint
Malachie, et sur le premier emplacement de Clairvaux, par M. Ph. Guignard, bi-
bliothdcaire deila ville de Dijon. 1661
Documents sur le sejour de saint Bernard en Flandre et le culte de Notre-Dame
d'Afflighem, par le R. P. Pitra, de 1'ordre de Saint-Benoit. 1797
Etudes sur 1'histoire du xin' siecle, — Recherches sur la part que 1'ordre de Ct-
teaux et le comte de Flandre prirent a la lutte de Boniface VIII et de Philippe
]e Bel; par M. Kervyn de Lettenhove. 1838

Kx lypisL. MIGNE.au Pelit^MonlTOUge.

 SANCTI. BEitNAlM
ARBATIS-CLATifi-VALLENSlS
':
: OPERJJM TOMUS 8EXTUS
- " ' -" OOMPLECTENS >
-,--
Sermones Guemevab&atis' igniacensis,S_ Bernardi discipuli; GUISONIS, Carlhusice Majorls
prioris quihti, epistolas^ nec non varios auctores qui de sancti Bernardi vila et rebu-s
gestis scripserunt Accesser-e Documenta qumctam historica.

- PE BEATO 6LTERRIG0
V ABBATE IGNIACENSI (1). ..-:-.'-''.

{D.TISSIER,Bibliolheca Patfum Cisicrc, t. I, iii Esordio Magno Cisterciensi, dist. 3, capp. 7, 8;)
907"SOS Sanctce fecordationis domnus Guerricus, quondam abbas Ighiaci, clum adhuc sub disciplind
beati Berngrdi monaclms esset in Clara-Valle, el regaiibus sacrcodoctriiue uberibus lactaretur, haud da
generem se tanti Patris filium moribusd vita probabai. Tanto siquidem snbiimius arcem virtutis conscen
dere didicefat, qnanto secretius magno Dei munere de incorruplionis tilulo testimonio conscienticegloriaba
lur. Sicut enimiii qnibus secrelatanti viri nosse datum fucrai, Mstruebant, immaculatam incprmptiomt-
iunicam dnce gratia usquc adexitum vitce conservavit. Porro quantce purilatis et integrilatis fuerit vita it
conversatio ejus, quamque purissimum devotionis thymiama quoiidie Deo in ara cordis inceiidcrat, DomAnut
qloriosis et mamfeslis indiciis declararedignalus esl.Succedente vero tcmpofe venerabilisGuerricus factus
abbas Ignidci, qualem se exhibuerit, quam streiiue Officiumsibi commissum adimpleverit, non est nostrct
parvilatisedicere. In iioc tamennimis contristabalur, etse-. ipsum valde lntmiliabat, quod pene cohtinut'
eonventum fralrum deserere, elih infirmitorio jacere csusa debilitalis suce cogebalur_;ncc poterdi ita fra-
tribits suis exemplum quotidiani laboris prabere: Verum quidquid minus -habebat de exercitio cofpofali,
lotutnsincermpietatis affectus, etardehs- in Denm devotio supplebat. Cohqueritur ipse debilitatem et insuffl^
cieniidm suarii in qitodam sefmone, iia diceits; « Airiici venefunt ad me de via-: sed non habeo quod ponam
enteillos: i Plane quam sdnce vefbis doctrinai fuerii, luculenlissimi atqm disertissimi et vere spifituaies~
Sermones ejus, quos in solemnitaiibus prascipuis ih ionventibus fratrum fecit, efdcantore ejusdem:ecclesiai'
-
excepti snnt, manifestedeclarant.
Cum aulem' fidelisservus Domini Guerricus, ftdclissima distribiitione cohservissuis annonaDomini sui
disperliia, pieniis dierum etvirtutum transiturus essel dehoc mundoad PatreW, tacius cegritudine, ipsius-
que wtjritiidinis molesiia ingravescente, ad extrema deducius est. Curiosius vero cunctos angulos conscien-
tice suie eo discutiente, ne quid forie esset quod perperam gesium et ihemendatum districlum sibi Judicem
vffensura reddefet, et matignis spiriiibus occasiqnem calumnidndi pra.befet,sec6fdatus est libelti Sermofmm
quehi fecerat: simidque memorite occurrit, Patres statuisse, nuilum absgue generdlis cdpiluli liceniialibfos
facere debere; et graviler ingemiscens convocatis fratribus dixit : « En, fratres, dum vestris pfofectibus ih-
vigilare, seslrcequepelitioni parere studui, crimen inobedieniice,quod, teslante sancto Samuele^ quasi sce-
lus idololatnce esl,incurri. Libellum nempe Sermonum, quem rogtctu.vesiro dictavi, temerarie nimis absque
capitnli generdlis licentia e&ert prmsumpsi._-Quaproptet--quanlociusillmn-jifferentes igne cremate, ne pro
culpainobedienticeuitridbiisgeliennceflahimis traddr consiar.endus. » Dei veto-promdcntia accidit ut jam
in atiis' quatemnlis traiiscriptus essel liber^ Deo aliquid melius pro nobis et-mhoe aisponente : nc videlicet
sanctaEcelesia ipsius, et prcvcipiieCisterciensis ordotantiR- eruditionis gruiia-pfimretiir. Mirabili namque
temperamentoilaliUeraite scientim lepos iw-voimuhieillo tumet, et. Chr-istiancesmp.licitdtishumUitus sic in
forespte-ndd, ut noh modo mimme onerosus, verum etiam graiiosus valde sit legeittibus. Porroignilum elo-
fuium Domiiii veheriienterquod in Sermonibus iltis hivenitiif, ild movei, afficiiet 'accendit legentem, ut dii-
rissimiis corde sit, qui noh ex eorum lectione cmnvunctu$'ad meliora proficefe sludeat.
(i) Hime Belgani fuisse existimant, et quidem es rsiin eximiaa pietatis, de <jiioin Epistdlis et in Ser-r
nagistro' scholss ToTnaeensis: canonicum , quein monibus sancti Bernardi. Manricus GuefriciobiiunL
Jernaidus anno M51 ad se traxit^ Factiis est abbas cireiter aniHim 1157 reponit: Ejus Sermones pari
gniacijin dicecesi Remensi, post Humbertuni, vi- fere,- qua Bernardi, revereiitia legi nierehtuf.
PATROL.CLXXXV. 1 --'•
II GUERRICI ABBATIS 12

"
GCIRRICIABBATIS IGffiCEK

DISCIPUU S. BERNABDI

SERMONES PER ANNUM,

DE ADVENTU DOMINI

939 SERMO I. Aexsiiltabimusetla?tabmurinsa[utariejus(Isa.xxv,9}.

De divinorum promissorum exspcctatione. 2. Sicut aulem Ecclesia in antiquis justis exspe-
ctavit adventum primum; sic in novis reexspectat
1. Salvatorem exspectamus (Tit. n, 15). Yercex- secundum: sicutin primo certadepretioredemptio-
spectatio justorum lselitia, exspectantium beatam nis; sic in secundo, de pramio remuneratlonis : at-
spem, et advenfuni glorise magni Dei et salvatoris que hujus exspectalione spei suspensa a terrenis,
r.ostri Jesu Chrisli. Et nunc quceest exspeclaiiomea, tam feliciter quam arderiter iuhiat ailernis. Cum.igi-
inquit justus, nonne Dominusl (Psal. xxxvm, 8.)Et t.ur alii festinantes pragsenlibus beafi, nec suslinen-
conversus ad Dominum : Scio, inquit, quia non con- tes consilium Domini, currunl ad diripiendam prav
fundes me ab cxspectatione mea (Psal. cxvm,116); dam hujus mundi; beatus vir cujus est nomen Dpmi-
qilia jam substantia mea apud te est (Psal. xxxvm, ni spes ejus, et non respexit in vanitates et insanias
8), quia iiatura nostra de nobis sumpta, et pro no- falsas (Psal. xxxix, 5). Qui abstinet se a vitiis eo-
bis oblata, apud te glorificata est: spem nobis tri- rum, lanquam ab immunditiis, sciens melius esse
buens, quia ad te omnis caro veniet (Psal. LXIV,5); liumiliari cum mitibus, quam dividere spolia cum
caputque membra sequentur, ul holocaustum com- superbis (Prov. xvi,T9). Loquensque secum cohso-:
pleatur. Plcniore lamen flducia, quia tutiore con- B Iatur se, et ail: Pars inea Dominus, dixit anima mea:
Bcieniia, Dominum exspectare potesl, cui dicere da- propterea exspectabo eum. B.onus est Dominus spe-
tum est: Substantia possessiunculsemeae, o Domine, rantibus in eum, animce qucerenti illum. Bonumest
apud le est; quia facultates meas, veltibierogando, •prmstolari cum silehiio salutafe Dei{Thren. rii, 24-
velpro te contemnendo, incoelisthesaurizavi, et ad 26): Defecil quidem ahiina mea in saiutare luum,
pedes luos omnia mea deposui, sciens quia poiens o Domine, sed in verbum tuum supersperavi (Psal.
es deposilum meum non modo servare, sed etiam cxvm, 81). Spes quidem qtiaidifferlur, scriptumest,
in .centuplum resllluere, et. vitama3lernamadjicere. affligh animam (Prov. xm, 12): sed,-licel lassa sit
Quam beali vos, panperes spiritu, quia juxta con- ex desiderii dilatione, secura est tamen «x proniis-
silium admirabilis Consiliarii tbesaurizastis vobis sione. In ipsum solum sperans, sed «t supersperans
thesauros in coslo; ne si in terra thesauri vestri re- adjiciam spem: sicut assidue adjicitur tribulatio su-
manerent, corda vestra pariter FJutrescerent! Vbi per tribulalionem, dilalio super dilationem. Certus
enim, inquit, ihesaurus tuus, ibi el cor tuum (Malih. sum enim quia apparebit in fineni, ei nonmenlietur.
vi, 21). Eantigitur, eant covda post thesauros suos; SIO Ideoque, etsi moram fecerit, exspectabo eiim,
sursum affixa sitcogilalio, et ad Dominum suspensa quia veniens veniet, et non tardabit (Habac. n, 5),
G
exspectalio, ut et vobis competat dicere cum Apo- ultra prseslitiituni tempus vel opportuhum. Quodop-
stolo: Nostr.a autem convcrsatio in caelis est, unde portunum? Cum impletus fuerit numerusfratrum-
eliam Salvatorem exspectamus (Philipp. in, 20). 0 nostrorum,et consummatum fuerit iempus misericor- -
exspeclallo gentium! universi quite exspectantnon ' diaead po3nilentiam indultum. Audi-Isaiam ad su-
confundenlur. Te expectaverunt patres noslri, omnes perna sajpius admissum consilia, qiio videlicet con-
justi ab origine mundi in te speraverunt, etnonsunt silio Dominus judicium ditTerat. Proplerea, inquit,
confusi (Psal. xxr,"S, 6). Jam enim suscepta mise- . Dominus exspectatut miserealur veslri; et: ideo exal-.i
ricordia tua in medio templi tui, chorus tetantium tabilur parcens vobis, quia Beus judicii Dominus.
et laudantium concinit: Benedictus quivenit in no- Beati omnes'quiexspectant eum (Ifaixxx, 18). :
mine Domini (Matih. xxi, 9). Exspectans exspectam .5. Propterea, si sapis, prospicies tibi quomodo
Dominum, et intendit mihi (Psal. xxxix, 2). Et in dilalioms hujus induciis utaris.-.utique si peccator
humilitate carnis agnoscentes majestalem divinita- es, ad posniteutiam, non ad negligentiam; si sanclus,
tig; Ecce,inquiunl, Dominusnostcr isle; expectavimus ut proficias in sanctitate, ndn uf deficias a fide. Si
cum, et salvabit nos: iste Domims, sustinuimus eum; autem dixerit malus servus ille in cordesuo: Moratn
 f§. .--;:':.;-' m ADYENTUDOMINI SERMO H. U_
Sed.necaiite morlem de-
facil Dominus meus venire ;.et cmperitpercutere cqn- A et a terrenis suspender.es.
servos suos,manducet axaemeibibatcumebriosisfve- poni passus.es, ut etnos usque ad mortem in criice
niet Dominus servi illius in clie qua noh sperat, et perseveremus, et de ip.sa tanquam de sublimi gfadu
horaqua ignorat, et.dividet eum,.partemque ejus po- facilior sit in ccelum conscensus. Gratias tibi, Do-
net cum hypocritisJ illic eritfletus etsiridordentium mine Jesu! ibi sumus,ibiteexspeetamus, nonEIiam,
(Matih.; xxiv,.iS-Sl).. Hujus servi nequam et_ inli- qui ad deponendum nos veniat; sed Eli, id est, Do-
delis yidetur esse voxilla taediietdesperationis, qua; minum noslrum, qui hos suscipiat. Mcdicum M,
apud Isaiam" legitur: quia \'idelicet moram faciente mcdicum ibi, si mandas atque remaridas. Ego cpii-
Domino, frequentlbus nuntiis ejus increduli etillu- dem mandatis tuls semel credidi; sed adjuvaincre-
spres insultare videntur ::Manda,remanda; manda, dulilatem meam,,ut:iinmpbilis ibi teexspectem, re-
- remghda; exspecta, .reexspecia; modicum ibi, modi- . exspectem, dpnec quod credo yideam: credo enim
- ciim ibi. :Sed quse pcena-sequalur miseros, propliela videre bona Domini interravivehtium.Crediset tu:
non tacuit, '-cumpost pauca subintulit: Et efit eis, igitur exspecta Dominum, yiriliter"age,-confoi'tetur
iiiquit, .verbum Domini, quod videlicet subsaniiant, cor tuum, et su.stine-Dominum! (Psal. xxyi, 13,14.)
dicentes. prpphefis : Manda, remgndq,; inanda, re- ¥se his qui perdiderunt sustinentiam, etdiverteruiit
manda; exspecta, reexspecta; modicum ibi, modi- " In yias pravas. Et quid facient, oum inspicere cce-
cum.ibi. ui vadant el cadant retrorsum, et cgnteran- perit Doniinus ? Qui tamen longanimiler te mandat
tuu.et illaqueentur', _etcapiafitur (Isai. J.XVIII,.15). exspectari, alibi se citb venturum essepromittit; in
Vadiinf retrorsum per appstasiam, cadunt in crimi- alterp nimirum sustinentiam infbrmans; in altero
nalia, illaqueantur mortifera .delectatione, vel qua- pusillanimes: cohfortahs, imparatos terrens, et pi-
dam IhextricaMli pecearidi necessitate, ut nec velint, gros.excitaris. Ecce, inquit, venio cito,et mercesmea
nec possint poehitere: capiunlur improvisa morte, mecum est, reddere unicuique secundum opera sua
cpnteruntur ffiterna damnatione. Nescit enini fmem -. (Apoc. xxn, 12): et.ad-Jerusalem:,Gtifl:»««etsa/us:
suum.homo: sed sicut pisces capiuntur hamo, et aves tua.:. quare nicerore consumeris? (Mich. iv, 9.).Et,re-
laqueo; .s!c/j.omMies,inquit Salpmon, capiuntur tem- . vera. tempus breve est, maxime uniuscujusque np-
-;poreimaio;: cuni eis extemplo;superveherit (Eccle.ix, strum; licet IbHgum videalur Kstuanli, seu praj la-
12).Prppterea yidelicet.ne pro, dilatione spei fides bpre,,seuprae,ampre: Ideoqueutrumqaenecesseest:
iipstra tepescat, aut «stuet patieiitia, et incipiamus ut timeamus Judieem qui prope est, et fprsitan:
esse de illisr/ui adtempus credunl,et in.temporeten- mihi, fprsitan tibi in jahuis est/, et lpnganimiter ex-
iationis recedunt (Liic.yiu, 15).: clairiat nobis de £ spectemus,. si moram fecerit. Yeniens veniet ille
ccelo quifidemdonat,donatamprpbat, probatamco^ Dominus, timor et desiderium nostrum, requies
ronat, inquiens : Quicrediderit, noti; festinet (Isai. ;.et_merces laborantium, dulcedo et.amplexus aman-
xxyiii, 16), scilicet ridere.quodcredit. Si enim quod tium, heatitudo oinnium, salvator noster Jesus
npn videmus, speramus: per, patieritiam exspecta- Christus, qui viytt et regnat per omriia sscula sa3-
miis; Sponsaequogue suse, quam sibi desponsavit in culprum. '
fide, mandat Deus per Osee, dicens: Dies -multpsex- '['•:;:,: SERMO 11." '.' _. ":" :
spectabis me:lio.ifqrnicaberis, et >ionerisviro (Osee ..QuomddoChristo advenienti occurrencum.
III, 5). Hoc nempeest Dominum veraciterexspectare, 1.. Ecce venit-Rex, occurramus obviam Salvatori
sifldem eiservemus: ut iicet carearnus oprisolatione nostro. Salomon pulchre -ait: Aqua frigida animce
prBesenliseejus,~ adulterum tamen non sequamur; sitieiiti, etnuntius bomis de -iefra tonginqua (Prov.
sed perideamus ai-r.editiimejus. Sic^namqueDomi- xxv, 25). Bonus itaque nuntius, qui adventumSal-
nus ait in epdehVproplieta: Pendebit popuius meus vatoris nuntiat, reconciliationem mundi, bona su-
ad redituth meiim{Id. xi, 7). Pulchreomninoetpro- perventuri saeculi. Quam pulchri pedes annuntian-
prie, pendebit, tanquam ititer cpelum et terram: li- tium pacem, annuritiantium bona\ (Isa. LH,'7.)V
ceiadhucappreh&ndere coslestia noh valeat, non ve- D Multi siquidem, non unus. Multi, ihquam, sed in
litiamentangere terrena. Et si aliquandp taiigit; noii unO spiritu longa serie ab initio sseculinobis super-
ilisi summis articulis, id est, extremis partibus ani- venere nuntii, et omnium vox una, simiil una seh-
inaV; propter necessitatem scilicet corriiplionis n'o- .tentia: Venit,eccevenit(Ezech. xxxix, 8). Etunde,
strse, cui cogimur servire, quamdiu creatura vani- inquis, isti venere nuntii? Elt scriptuni est, de terra-
tati subjecta est, non volens (Rom. vin, 12).; Vulgo longinqua.(lsa.. xxxix",-.3); quia de terra viventium,
dicitur :;Maleexspectat,quipehdet. Ego autpmdicp; qusemagno iiilerstilio separata est ab hac terra mo-
Feliciter exspeclat, qui sic pendet. Quamobfem ele- riehtium: iiam inter nos, el illos adimc chaos ma-
git suspendium :anima mea, et in ipso suspendio , sgnum firmatum esl. Inde tameh prophelaj nobis,
mortem ossa mea: ut perseveranter in cruce ista sicut et angeli missi sunt.: quia sl corpore hic ver-
pehdefe merear, donec immoriar, sabantur, spiritu illuc assumebantur, quaftdo mit-
4. 0 Domine cuin animam ut illic hie '
"911. Jesu, potestate tendi eranl; audirent et viderent, quod
positurus esses, et quo genere mortis id facere vel- nuntiafent. Hujusmpdi nuntii aqua refrigerii, po-
leSj tup, subesset arbitrio; suspendium elegit anima tusque sapientiai sunt salutaris animae Deum si=
tua, vitexallatus a terra, nos quoque ad tetraheres, tienti; cui nimirum qui nunliat adventum vel alia
£B GUERRICI ABBATIS IC
Hiysteria Salvatoris, haurit ei, et propinat aquas in .A yidetur exigere Scriptura, ut spiritus noster levans
gaudio de fontibus Salvatoris, ut etiam nuntianti se super se, Christo vcnienti quodammodo occur-
sibi, sive Isaiae, sive cuilibet ex prophelis, eadem rere gestiat: et desiderio se extendens in anteriora,
aniroa respondere videalur.verbis Elizabeth, quia impatiensquemorarum, jam videre contendal futura.
eodem potata spiritu quo Elizabelh: Et unde mihi Egdnamquehon solum adsecundum adventum, sed
hoc, utveiiiatDominiis meus ad me? (Lhc.t, 34-,13.) etiam ad primum arbitror pertinere, quod tot locis
Ecceenim,utfacta est vox aniiuntiationistuaemau- Scripturarum ei monemur occurrere. Quomodo, in-
ribus meis, exsultavit in gaudio spiritus in corde quis? Quia videlicet sicut secundo adventui occur-
meo, gestiens occurrere Deo Salvatori suo. remus motu et exsultatione corporis: sic et piimo
2. Et revera, fratres, exsultatiene spiritus Christo occurrendum est affectu et exsultatione cordis. Scitis
venienti occurrendum est. Et jam nunc a longe sa- enim quia resumptis in resurrectione corporibus no-
lutandus, vel certe resalutandus, quimandatsalutes vis, secundum doctririam Apostoli, rapicmur in nu-
Jacob. Amicum salutare non confundar (Eccli. xxn, bibus obviamChristo in aera, et sic semper cumDo-
3i), inquit Sapiens; quanlo magisresalulare? Osa- miiw erimus (1 Thess. iv, 16). Sicnec modo desunt
lutare vulfus mei, et Deus meus! quanta dignatio niibes, quae spiritus nostros, si nimis non fuerint
fuit quod servps salulasti? sedquanto major, quod B : pigri terraeque affixi, sublevabunt ad alliora; et sic
salvasii? Nec enim integra nobis salus esset, si sa- ctim Domino erimus, vel hora dimidia. Agnoscit,
lutes mandares, et non dares. Dedisti autem, non ni fallor, experientia vestra quod loqudr, curn ali-
modo, quos salutaveras verbispacificis,.postmodum quando vocem dederunt nubes, id est, sonueru itin
sahitando in osculo pacis, videlicet per unienem car- Ecclesia proplietarum, vel apostolorum voces, ad
nis; ssd etiam salutem operando per morlem crucis. quam sublimia sensus vestri, quasi vehiculo nubis,
Exsurgat @Igj igilur spirilus noster alacri gaudio, fuerint subvecti; et ed usque nonnunquam excesse-
eurralque obviam Salvatori suo, et jam a longe ve- rint, ut gloriam Domini quantulumcunque mereren-
nientem adoret et salutet, acclamans ei et dicens: tur speculari. Tunc, ni fallor, vobis innotuit veritas
0 Domine, salvum mefac; o Domine, bene prospe- illius sermonis, quem Dominus de illa nube pluit,
rarel Benedictiisqui venturus es in nomine Domini quani quotidie ponit ascensum vobis: Sacrificium
(Psal. cxvn, 25, 26). Salve, qui venis salvare nos; laudis honorificabil me: el illic iler, quo ostendam
benedictus, qui venis benedicere nos. Igitur, o Do- illi salutare Dei(PsaLxux, 23). Ita ergosit, utante
mine, beue prosperare, qui tam prosper et saluta- advenlum suum Dominus veniat ad vos, et anlequam
ris advenis generi humano. Intende, prosperepro- niundo generaliter adveniat,-familiariter invisat vos.
cede etregna. Prosperum iter faciet tibi Pater, Nonvos, inquit, relinquam orphahos; vado, elveniam
Deus salutarium noslrorum. Prosperabitur, inquit ad vos (Joan." xiv, 18). Et quidem pro merilo cu-
Pater, in his ad qummisiillum (Isa. LV,H) : non pro jusque, vel studio, creber est ad unumquemque iste
votis carnalium, non pro voluntale Petri, qui ab- Domini adventus, hoctemporemedio interadyentum
borrebat illuin pati. Etomnia qumcunquefaciet pro- primum et riovissimuni, conformans nos advenlui
sperabuntur (Psal. i, 3): non adpraeproperam homi- primo, el prffiparansnovissimo. Adhocnempevemt
num voluntatem, sed adverameorumsalutem. Vana modo in nos, ne pnmo adventu fruslra venerit ad
quidem salus Iwminis (Psat. cvn, 15); sed Dbmiiii nos, vel ne in novissimo veniat iratus adversus nos.
es( salus (Psal. m, 9), qui operatus est salutem de Hoc siquidem adventu satagit reformare sensum su-
sanguinesuo, fundens illum inpretium, etpropinans perbiaenostras, configuralum sensui humilitatis suae,
in potum. Veni ergp, o Domhie, sclvmn mc. fac, et quam primo veniens exhibuit; ut perinde reformet
salvus ero (Jerem. xvn, 14). Yeni et ostende faciem corpus liumilitatis nostroe, configuralum corpori cla-
tuam,etsalvi erimus (Psal.vs.xi_i. 4, 8,20). Teenim rilatis suse, quam denuo rediens exhibebit. Prorsus
exspectavimus: esto brachium nosirum, salus nostra. oplandus omnibus votis, et expetendus studiis ad-
in tempore tribulationis (Isai. xxxni, '2). Sic Pro- D ventus iste familiaris, qui nobis gratiam.imperlls-t
pheta; et jusli desiderio et affeclu tanto ante Christo adventusprimi, etgloriampromittatnovissimi. Quia
venluro occurrebant, desiderantes, si fieri possct, eniin misericordiam et veritatem diligit Deus, gra-
oculis videre quod spiritu praavidebant. Unde Do- tiam et gloriam dabit Dominus (Psal. LXXSJII,12);
Uiinus discipulis dicebat: Beati ocnli qui vident qum per misericordiam praerogansgratiam, per veritateia
vos videtis. Dico.enim vobis, quod multi prophetm, reddens gloriam.
et reges voiueruntvidere qum vqs videtis,et non vide- 813 4; Porro sicut dispositlone temporis, sie
runl (Luc. x, 25,24). Abraham quoque paler noster etiam proportione similitudiais melius est adventus
exsukavit, ut videret diem Clirisli: vid.it, sed apud iste spiritualis inter advcntum utrumque corporalem,
inferos, et gavisus est. In quo utique. tepor et du- et velut quidam meaiator, parlicipat cum utroque.
riJia cordis nostri suggillatur, sinon videteum gau- Primus siquidem advenlus, occultus et humilis ; ul-
dio spirituali. timus, manifestus et admifabilis: iste autem oceul-
5. -Ghrisli nascentis diem amiiversanum exspe- tus quidem, sed mirabilis. Oceultum sane dixerim,
ctamus; qui hobiEin proximo vidersdus, Dominoan^ . non quod ignoretur ab eo cui veriit, sed quia secre-
nuente, promiuilur. Hcc sane gaudium nostrumlale .' tus ei advenit. Uiide eiorians illa ^loriosa anima se-
 M: DE ADYENTUDOMINISERMO III 13
c.am :dixit: Secreiummeum tnthi,aecrelum meummiln A SERMO III.
(Isa. xxiy, 16). Sednec ab ipso cui advenit, potest Quod homo debeat semper esse pardlus Doihino ad-
anfe videri, quam-tefteri, juxla illud beati Job de se venienli._ .
cpnfitentis : St veneritad me, nonvideboeum; siabje- . 1. Paratusest hrael inoccursum Domini, qttonmtn
rit, rton inteliigamiJob rx , Tl);. Nec veniens quippc venit {Amos iv, 12). Et yos, fratres, estote parali;
videtur, nec fecederis intelllgitur, qui splummodo, quia, qua hora non putatis, Filius hominis yeniet
dum prsesens est, himen est aniniEeetinlelleclus, quo (Luc. xn, 40). Nihil certius qriam quod veniat, sed
^ inyisibilis videtur, el incogitabilis intelligitur. Cse- nihil ineertius quamquando veniat.Usque adeo si-
terum <juam admirabilis sit, licet dccultus siliste ad- qiiidem non esl nostrum scire tempora, vel momenta,
ventus Dpmini, quaniisuaviet feliei stupore in ad- quae Pater posu.itin sua poiestate (Acl.i, 7),u.tnec
miralionem sui suspendat et expendat ahiniam coftr angelis qui assistunt ei, de die illa vel hora scire
-templantis, quomodp omnia ossa interioris hominis dalum sit. Dies quoque rioster ultimus, certissimus
acclamerit ei ,Domine , quissimilis l__i(Psal. xxxiv, nobis quod veniat : incertissimus est quando, vel
. 10) ? norunt.quidem expertl; sed ulinam salis desi- ubi, vel imde nobis adveniat; nisi quod, ut anter.os
.derentexperirinonexperfi: itaduntaxat,utnonte- dictum est, senibus est in januis, qui juvenibus est in
meraria curiositas faciat scrutari maj estatem oppri- ^ iasidiis.Etutinam vel illi se observarent, qylmor-
4fiendos a gloria, sed pia charitas suspirare dileetum tem tam paratam inlrare, imo .©1-4 jam iiitranlem
«uscipiendos a gratia. Suscipiens enim mansuetos vident. An non ex parte jam intravit, quse aliquas
-Dominus,liumilians autempeccatofes usque adter- partes corporis jam permortuas oceupavit? In plu-
ram (Psal. CXLVI,-fi),superbis resislit, humilibus ribus tamen semimortuis videre est adhuc viventem
autem dat gratiam (Jac. iy, 6). Cum. igilur primus coiicupiscenliammundi: frigescuntmembra, etfer-
.adveritus sit gratise; novissimus, glorise : iste nimi- vet avaritia: vita finitur, et ambilio protrahitur,
xuni, gratiaj pariteret glorise; in. quo videlicet pei Quaridoquidem nobis qupque quibus fortassis a>tas,
consolanteni gratiam futuram nobis utcunque da- aut salus aliquid longiuspromitterevidetur, quanto
lur pralibare gloriam. Cum .igituf iu primo Deus minus mors in conspectu est, tanto magis utique,
rmajeslatisvisussit contemptibilis, innovissimo au- si sapimus, suspectaest: ne videlicet dies illa, sicut
tem videndus sit terribilis,- in isto medio; videtur fur in nocte, incautos et imparalos nos comprehe^-
mirabilis et amabilis : ut nec propter dignalionem dat; quse in insidiis posita, quominus videri aut ca-
graiise, quase prffibet amabilem, possitesse conleiu- veri potest, eo magis timenda est. Una igitur secu-
ptui, sed adinirationi; nee pro.pter magiiificentiam _, ritas est, nunquam esse securum : quatenus timpr
_gIorice,quamirabilis appafet, sit.lerrori, -sed potius se observans reddat semper paratum; donec secu-
consplationi.BepriniodicebatYidens: Vidimuseum, ritas succedattimori, non timor securitati. Gbserva-
etnonefat.ei species, iieque clecor: undenec repula- bo me, inquit sapieris, abiniquilate mea (Psal. xvn,
vimus eum (lsa. ii-n, 2, 5). J3e ultimo expavescit 24), quandoquidemnonpossumamorte mea; sciens
etiam justus, dicens : Etquis stabit.ad videndumetim? .quiajnstus, si morleprwoccupalus fuerit, in refrigerio
(Malach. m, 2.) De isto autem.dicit Aposiolus: Glo- erit(Sap. v, 7); imo in niorte triumphat, cui npn
riam Domini speculantes, in eamdemimaginem trans- dominatur iniquitas in vita. Quam pulchrum, fra-
formamuT d gloria in gtoriam, ianquam a. Domini tres, quam beatum, in morte hon modo securum,
Spiritu(ILCor. m, 18). Mirabile prorsus, el ama- sed et gloriosum triumphare; ex auctorilate con-
bile, cum Deusamor amantls sensibus illabitiir; scieiitig;, spiritu et vocc Hartini cruentam bestiam,
cum sponsam Sporisus iri unilate Spiritus amplecti- si astare prsesumpserit, inerepare; Judicivenientiet
tur, et in eamdemctim illaimaginemtransformatur: pulsanfi gratanter aperire! T.uhiver.ovideas, heu, si-
per quam, velut perspeculum, Domini gloriam spe- miles mei trepidare, .inducias petere, nec accipere :
culatur, Quam beali, quorum ardens charifas banc oleum conscientise lamentis poenitentisevelle emere,
praerogativamjam meruit obtinefe! sedet illibeali, Dnectempus sufficere: larvales illas facies declinare
quprum sancta-simplicitas, idem quandoque potest velle, nec posse : a facie irse tonantis velle in cof-
isperare! Et 1111 quidem j am detructu anioris, sui ca- pore delitescere, et cogi exire! Exibitspiritus ejus,
piunt solatium labofis :isti autem tanto fortasse ma- et revertctur peccator in terram suam, unde sum-
jorenierito, quantointerimminofesolatio,portantes ptus est. hiilladieperibuniomnes cogitaliones eorum..
pondus diei et ajstus, exspectant adventum reriiu- Scio quidem, quiaconditionishumanseest, subdis-
Eerationis. Nps igitur, fratres, quos nondum cbn- criniine exitus eonturbari, cum etiam perfectfriolunt
solatul,tam sublimis experiefttia-, nlpatientes simus exspoliari, sed supervestifi: et qui nihil sibi surit
usque ad adventuftlDominr, consoleturinterimcer- conscii, quia tamen non in hoc sunt justificati, ne-
ta fides et pura cpnscientia, qasetam felicitef quam cesse babent -judicium, quod ignorant, vereri. Sed,
fideliter cum Paulo dicat: Scio cui credidi, elccrius sive condilionis affectu, sive sanctitatis defectu, sive
_suin quia potensestdepositum memn servare inillnm jiidicii metu conturbata.'fuerit anima mea, inquit
diem {II Tim. i, 12): in adveritum scilicet gloriae jiistus: Tu, Domine,.mi'sericordicememor eris, mil-
magni Dei, et Saivatoris nostri Jesu Chfisti, cuiest tesque misericordiam. tuam.ei veritalem tuam, eteii-
.glpria in sseeuks-.Bculorurn. Ameii. vies ciHimammeanide medigcaltilofuinleonum (Psft.^
13 '.' GUERRICl ABBATIS 20
LVI,4, 5): et quiprius cohturbatus erarii, postmo- A K deduc nie in via wtcrnu(Psal. exxxvm,.24). idest,
dum inpacein idipsum dormiametrequiescam (Psdl. Chrislo, qui via est per quam itur, et seternitas ad
iv. 9). Yocavit Dei;sterram,.et audivit eum in tre- quam pervenitur; via immaculata, mansio beata.
liiorc."Cum enim auditurii fecit de coelojudicium, 3. Puto tamen quia et ante mansionem illam
auditu solo terra tremuit, ct terrore purgataquievit. beatam, si paravefis Domino viam immaculatam,
Beali qui nune eatenus excoquunt in se omnem sco- ipse dignabitur. ssepius in viapouere gressus suos,
riam peccati, ut tunc soio suffieiat timore purgari. dilalabitque sublus te gressus tuos, ut dilatato corde
Mecum siquidem servo inutilletnegligentibeneagi- curras viam mandatprum, cujus angustum forte
lur, si vel per ignem salvns fiam; si,. crematis ligiiis, causabaris. initium. Sapientia namque, ut ipsa
feno, stipula, quoe milii coarceryavi, vel semiustus perhibet, in viis jiistUiw ambulat (Prdv. vm, 20):
evadam. Et quidem comparatione mali, bonum vel et: Qui coittinens.est juslitim apprehendetAllam, ct
per ignem salvari; sed indubitanfer longe melius, obvigbit illi quasi mater hphofificata. Dignos se ipsa
sola purgatione metusconsummari: optinmm autem cifcuit cjiimrens, et in viis 'suis ' ostendit se illis
et felicissimum, nec metu tufbafi. (Eccli. xv, 1., 2, et Sgp.vi, 17). Si minus aut
2. Idcirco paratus esto. o verus Israel, in occur- _. nunquam libi. eam cccurrere ccnquereris, vide ne
sum Domini: non solum, ut cum venerit et pulsa- £' forte viam tuam corruperis. Sic enim scriplum
verit, aperias ei; sed etiam adhuc iilo longe agente, habes : Itisipientia viri corrumpitviam suam ; Deus
alaceretgratulabundusoecurrasei; eltaiiquam lldu- autem cgusabitur in corde suo. Ipse siquidem stat
ciam habens in die judicii, regrium eju.s advenire ad ostium et pulsat: ut.si quis. aperuerit ei, ccenet
pleno preccris affectu. Si ergo vis tunc paratus in- cum eo coolestis mensse delicias, Loquituf spohsa:
veniri: Aiitejudichimpara jnsliiiam tibi (Ecclt. xvni, Vox dilecti mei pulsantis: Aperi inihi, sgror mea
19), juxta consilium Sapientis; paratus sis ad omne sponsa. (Cantic. v, 2). Aperi mihi cor tuum, el cl-
opus bonum faciendum ; paratus sis nihilominus ad babo illud. Aperi mihi os.tuum, et implebo illud.
omne malum patiendum: ut sine reprehensione cor- Os meum, inquit Dayid, aperui, et gilraxi spirituih -
dis cantet os tuum, Para'um cor-meum, Deus, pa- (Psal. cxvin, 131). Spiritus enim ante faciem no-
rcitum cor nienm. Paratumquidem, ut tecooperante stram Christus Dominus, non modo invifandus, sed
faciarri digna; paratum, utpatiar indigna. Etideo ef attrahendus quadaift violentia precis, vehemen-
"paratum ad utrumque, quod cantabo et psallam in tiaque fervoris in hospitium cordis : sicut de duo-
gloriamea: id est, laudaboelgloriabor proutroque. bus discipulis in typum hujus rei bistofia refeft
Et statim in boc ipsum se justus excitat, Exsurge, Evangelii (Luc. XXIAV 28, 29). Et ipse siquidem
inquiens,psalteriumet citliara (Psal. LVI,8,9)'; id est, non ob aliud , nisi ut prpbet devotionem eharitatis
cor meum et caro mea, ad exsultandum in Deum tuse, aliquando se fingit longius ire: sicut et duo
vivum'4 corscilicet, propter speciales actiones; caro, angeli, Loth adoranle et obsecrante ut intrarent,
propter suas passiones. Cor namque sapiens quse dissimulabant tamen dicentes^ Minime, sed mane-
sursum sunt, psalterium est sonans de superiori: bimus in platea. Sed quid dicit Scriptura ? Compu-
caro patiens quse deor.suni sunl, cithara sonans ab lit illos- oppido, ut diverterent ad.eum (Gen. xis,
inferiori. Sic et alibi devotionem suam David ofle- 2, 5). Pia violentia, qua reghum cceleste rapitur:
rens Deo, Paratus sum, inquit, ut custodiam man- laudabilis importunifas, quse Christum hospitem,
data tua : et tam paratus, quod non sum turba- aat angelos promerelur. Sed quid esf, inquis,quod
tus (Psal. cxvm, 6), cuin tentatio- irrueret, ef per- Jesus fingit se longius ire? Quid, nisi illud quod
secutio grassarelur. Cum persequeretur semulus, Ecclesiastes confitetur de se? Dixi, sapiens efficiar;
maledieeret servus, animam qua;reret filius (77 Reg. ef ipsa iongius recessil a me (Eccle. vn , 24). Hoc
xv-svm); nonsumtamen3__,2,turbatus, quominus autem sponsa manifestius exponit, nostram utiqiie
custadirem mandata perfectionis evangelicse: retri- quotidianam exprimens querimoniam, ubi ait: Suf-
buentibus malaprobonis, retribuensbona pro malis; rj rexi aperire dilecto meo: ai ille declinaveraV, atque
sollicitus de perseeutorum .salute, majstus demor.te; transierat. Quwsivi illum, et non inveni (Cantic. v,
sustinens a servo exprobrari, non susthiens ab ami- 5, 6): vocavi, et non respondit mihi, sicut nec mii-
co vindicari. Ecce ante Evangelium evangelica per- li.eri Chananese. Spi.ritum sapientise invocabas, spi-
feclio, charitas scilicet "patiens et behigna, etiam ritum gratise quserebas in oraliorie : si tibi videtur
eiga malignos, quos tolerat. Quia igitur tam para- longius recedere, ne desperes, sed importunus in-
\ms erat, Cducialiter Domino nimirum occurrebat: siste; donec respondealyr tibi, Magna est fides iua,
Sine iniquiiate,_ inquit, cucurri, et direxi distortos, fiat tibi sicut petisti (Matth. xv, 28).
(_tiantum in me fuit. Tu exsurge igitur in occtirsum 4._Cum tamen invitas Jesum, vide ne Deum-ma-
isieiim, occurrenlis libi: el quia nec sic perlingere : jestatis ad sordidum etindignum invites hospilium;
psssum ad celsitudinem tuam,nisitucondescendens : ubi nec te ipsum patiaturhabitafe quiefum uxor
«peri manuum luarum porrigas dexleram: Exsurgej litigiosa, seu fumus, aut stillicidium. Nonenim nisi
hioccursumineum{Psal: LVIII,5, 6), et videsiviaini- ki pace fit locus ejus: nec aliud quam juslilia et
cjuitatis in me esi: et si inveneris nescio quani viami judicium prseparalio sedis ejus. Nunc auteril me,
niquitatis. amove ame : etdelegetuamisertusmei, inquit. de die in diem qucerunt, et scire vias tmm.
"21 DE ADVENTUDOMlNISEKMOIV. 22
volmit, quasi gens qucejustiham fecerit, et judicium A{ initio gratise, quieti sanctorum meruit consecrari.
Dei sui.non dereliquerit (Isd. LVIH, 2), Justitia, Consecravit nobis plane habitationem deserti vox
inquit, et judicium prwparatio sedis ejus (Psal. clamantis indeserto, Jpannes prsedicanset tribuens
LXXXVIII , 15). Noli causari quasi sumptuosum baptismum poenitentise in deserto; quanquam et
ifort. prsesumptuosum] sit,viresque tuaj excedat anle ipsum quibusque sanctissimis prophetarum»
paupertatis, tam magnifico , tamque potenli prsepa- velut auditorium Spiritus, amica seriiper fuerit so
rare domum liospiti: habes ad manum unde id pos- litudo. Longe tamen excellentior atque divinio
sis. Humanuiri dico propter infirmitatem carnis •ipsi loco gnitia sanctificationis accessit, cum Jesus
-tuse, vel magisangustiammentistuse; Confitere per- : Joanni successit: qui etiam, antequam prsedicare
fecte de prseterito: bonam voluntatem habe de csete- pcenitentibus inciperet, locum posnitenlibus prcepa-
ro ; pax enim hominibus bonse voluntatis (Luc. n, fandum putavit; atque per dies quadraginta, dum
14), et hoc judicio et juslitia sedem Altissimo prse- versatur in deserto, velut purificans locum, novum-
parasli. Vis manifestius audire de confessione, quod que novse vitse dedicans locum, tyrannum qui in-
earii oporteat fieri in prseparatione adventus Domini? cubabat, omnemque malitiam et subtilitatem ejus,
/iMi«s,-ait Scriptura, ©__,©in initio sermonis ac- non tam sibi, quam illis qui accolse eremi futuri
cusotor est sui. Et quid sequitur? Venit amicus ejus "' eraut, superavit. Si ergo elongasti fugiens et ma-
(Prov. xvni, 17), qui modo ante confessionem ini- nens in solitudine, ibi permane, ibi exspecta eum
micus assistebat longius. Cum enim dixit, Confite^. qui le salvum faciet a pusillanimitate spiritus, et
bor adversum me injustiliam meam Domino (Psal. tempestate. Quantalibet ingruat tibi tempestas bel-
xxxi, 5); et ipse remisit: Yenit, ihquam, ei inve- iTjfunff-quantacunque patiaris in desefto, penuriam
itigabit eum. Prorsus investigabit, tanquam potio etiam victualium, noli pusillanimitate spiritus re-
Valida , scrutans corda et renes; pertingens usque dire mente in ^Egyptum. Felicius te pascet eremus
ad divisionem animse et spiritus, exhauriens hoxia manna, id est pane angelorum, quanr^gyptus.
de medullis animse, mehtisque visceribus, purgans ollis carhium. Ipse Jesus quidem in eremo jejuna-
sflectus ut fructiuTiplus-affefat: de cujus primilivo vit; sed multitudinem sequentium se in deserto,
fructu cpnfessionis jam gaudet pater agficola.Tpse ssepe et mirabilitef pavit. Ssepius autem et mirabi-
lamen qui post confessionem nonnunquam et ante- lius le satiabit, qui tanto gratiore merito , quanlo
quam irivocetur, adest, nonnunquam exspectat ut sanciiore proposito secutus es eum in deserto. Cum
tu prior eum invites: et ut meritum tibi augeat, enim diutius eum tui oblitum putaveris, ipse- suse
ssepe diutius dissimulat; ut tu attentius psallendo, ,P non immemor bonitatis , consolabitur te , et dicet
-instantius orando , dulciter violentus intrare com- tibi: Recofdatus sum lui, miserans adblescentidm
pellas: alioquin planget propheta quod civitates iuam, et charitatem desponsalionis tuw , quando se-
-austri clausse sint, nullo inlrceunte (Jerem. XIII, cuta es mein deserto (Jerem. n, 2). Tunc plane
J19). Cuin ergo dicere potueris, Paratvm cor meum, ponet desertuni luum quasi delicias paradisi: et.
Deus, quia vacuatum a malis; paralum cor meum, ipse confiteberis quia gloria Libani data esl ei, de-
quia sanctis plenum desideriis: tunc sedulus fac cor Carmeli et Saron (Isa: xxxv, 2). Sicut enim
quod sequitur, Cantabo et psalmum dicam (Psai. in multishodie loeis, etiamjuxtalitteram illudpro
LXVI,8); Et quicunque sit sonus canlantis vel pheticumvidemus impleri, Pinguescent Speciosa.'de---
psallentis, hsec sit intenlio mentis: Exsurge, serti (Psal. LXIV, 15); et, Deserta in ubertalem
, gloria mea, exshrge in occursum mei;quia,quan- versa advenm comedent (Isa. v, 17): sic quilibet
tum potui, occurri libi. 0 benigne Jesu, quam ala- Scripturse Iocus, qui ante ©17 tibi sterilis vide-
cer et promptus , quam Isetus et festivus occurris batur et aridus, repente ad benediclionem Dei mira
hujusmodi devotioni! quam hilarem le ostendis in replebitur ubertale , ac pinguedine spiritus ; ut de
viis istis! Occurristi, inquit Isaias, Iwtanli et fa- saturitate mentis eructes bynirium Iaudis, Confitean-
cienti justitiam: in viistuis recordabuntur tui (Isa. D tur, inquiens, Doniino, misericordim ejus, et mirct-
LXIV,5). Si enim psallas sapienler, in via immacu- bilia ejus filiis homintim: quia satiavit animam ina--
lata veniet; veniet qui et illuminabit abscondita tua, nem,et animam esurieniein sdtiavil bmtis (Psal.
utquaenescis intelligas mysteria Scripturarum, erit- cvi, 8,9.
que ut dicas: Psallam et intelligam in via immacu- 2. Hlud saiie.mirabili gratia provisum est divinse
lata, quando veniet ad me (Psal. c;, i, 2). Excita, dispensationis, ut in bis desertis nostris quielem
Dbmine, potentiam tuam, quse excitet pigritiam no- ": habeamussolitudinis , nec tamen eonsolalione ca-
•
slram in occursumtui: et veni, ut salvos.nos facias reamus gratise et sanctse societatis. Licet cuique
eo quod neminem pa-
(Psal. LXXIX,5), Salvator mundi; qui vivis et scdere solitarium, ettacere,
regnas per omnia sseeula sser-ulorum.Amen. liatur interpellantem: nee tamen vse soli, eo quod;
"
.--, SERMOIV. , noft habeat confoventem: aut, si ceciderit, suble-
De vita solitarid, et de via Domino paranda. vanleffi' (Eccle.iy, 10).Tnfrequentia hominum su-
- 1. Vox clamantis in deserto, Parale viam Domini mus, et sine turba sumus; velut in urbe versamur,
(Isa. XL,3). Primo amnium considerandam arbi-. nullumtamen tumultum patiniyr,. quominus vps
• tror gratiam deserii,. beauludincm eremi; qu3e abi clamanlis in aesefto a hobis audiatur : si modo ia-
23 GUERRICI.ABBATIS. ---". _ - :-2i
terius , sicut; exterius silentium habeamus. Verba A-^-ia
, jbibunl, propterea exaltabunt caput;oquia caput
namquesapiehtium , ait Salomoh ,' audiuntur in si- .suum, qupd sequtinthr per viarri passionis, icohse-
lsniib,plus quam.clamof.principisiiiter sinltos.(Eccle. quenfur in fine mansipnis. ..
rx, 17). Et nunc quoque si medium silentium tc- 5. Quidquid Igitiif :Occurrerit vfibis in"ivia Do-
neant pmnia interiora tua, omnipofens sermo tibi ,mini,;Iseto;ac dilatato eorfe xurrite viam manda-
secretus illabetur de sede paterna."Felix igituf,quT -torum Dei:: quia; etsi pusillanimis arcta videlur
sic elongavi.t fugieris tumultum muadi. qui tam pro- via, tainen reeta^etsi dura videtuf, immaculata
cul recessit in: seeretum et sblitudinem quietsemen- est, Plane ieali immaculatl ih via! qui sicimmaj
tis, ut non-modo vpeemyerbi,sedet Verbumipsum;- culato. caile transeunt yiam mupdi, ut non inqui-
non Joannem, sed Jesum mereatur audire! Thterim nenl yestimenta :sua :.aut certe, siinquinaverint,
.amen quid vox Yerbi npbis clamet audiamus,nt sccundum beatitudinis ;npnJ amittunt locum; sed
quandoquede voce ad .Yerfium pfpficiamus. P-arate,- lavaht vestimenta $ua Mptismo poenitehtise, quo
inquit, viam Domino : rectas f.acite.Mmitas. ejus . Joannes bap.lzat .;:9I8- in eremo, viam parans
{Isa. XL, 5). Paraf yiam, qui cofrigit yitam: re- peminb. Y:ia_utique Immaeulata, castitas ; via
ctam faeit semitam, qui per aretiorem se-dirigit ^rata, per guam iDpminas gratise digrianter veniat.:
viam. Plane vita correcta, via est reefa, per quam :B.cai propheta cantat, fiejis, meus-,impolluta via ejus.
Dominus veniat ad nos, "qui in hoc ipsuro prseve- Jmpolluta eastitas :¥.j.rg-inis,.qua yenit In uterum i!-
nit nos. A Dominp siquidem gressus hominis diri- Jius ; -im.polluta.necesse-.est- sit eastitas.ho-inini.s,
gcntur, et viam sicejus volet, ut gratanter per 63111 :qua veniat in animam illius. -Felis -cohscientia,.cui
veniens ad hominem, cum eojugiter ambulet. Nisi ;convehit voxllla-:: Ttew-sprwcihxit me liiftute cpnti-
enim suum ad nos adventum ipse prseveniat, _quiest ..jiGi&i&-.,.¥t--p.PS_uit-,iffimaeulatii_n_$iapi.-meam (PsaL
via, veritas et vita (Jdan. xiv, 6); ripn pplest yia .x-v.K,3,1,:53)-!YerHnitamenjriedecastitate sincvlrip":
iiostra corrigi secundum regulam yerilatls, ae per tutibus -aliis glorieris,: quasi jam yiam immacula-
Iioenecdirigi advitamseternltaiis. Iriquoverocpr-- tamDo.minopa.ray.eris: seito -iquia nihilominus
rigit adolescentiof viam suam , nisi in custodiendo necesse est «t via ;hsec;etiarfl recta -sit, plana sit, ut
sermones ejus, nisi in sequendb vestigia ejus, qui etiam tenebrosa vel Inbrica npn sit. Nam via im-
viam fecit se ipsum, qua venianius ad ipsum? Uti- piorum fjenebrse -et lubficum; et angelus Dpmini
nam dirigantur vise mese, ad custodiendas^, 0 Dp- persequens. eps (Psgk xxxiy,"6). Et via impiorum
mine, vias tuas (Psat. cxvm, 5); ut prbpter verba tenebros.a : nes.ciunt ubi-corruant (Prov. iv,'19).
labiorum tuorura custodiam etiam vias duras: qua. Putamusne, fratres, in aliquo nostrum inveniatur
etsi durse videantur carni, quia iniirma est; suaves C-adftue pravum aliquid in vgluntatibus, asperum in
ct pulcbrae videbunlur spiritui, si promptus est! moribus, tenebrosum pef igncrantiam seiisus, lu-
Yiw, inquit, ejtis vim pulchrm, ei omnes semitw ejus bricum per ineonstantiam actus.?-Quomo"doautem
pacificw (Prov. III, 17). Non solum pacatse, sed scripiuram de via parandaImpleMmus, nisi, sicu*
etpacifica. sunt vise sapientise: quia:, cum placiieriht scriptumest, faciamus-_; Vtsinl prapa, in dir-ecta;
Domimi vice liominis, eliam inimicos ejiis convertet ct asp.era, iH-vias plan.as_(Isu..%i.,&,-st;_Luc,_-ii\, 5)?,
ad paccm (Id. xvi ,7). Israel, si in viis meis, inquit, 4. Primo Ilaque ;necesse:est ut, si <jua est in nc-
ambulasset, pro nihilo.fqrsilan inimicos eorum liumi- bis prava et distorfa voluntas, corrigatur, et ad
tiassein, ct super tribulantes eos misissem mgnuni regulam divinas voluntatis dirigatur, Aliter.videbi-
tneam (Psgl. LXXX,14, 15). Quare eriim contritlo _muc dicere, sicuf impii dicunt : Ncn est recta via
et infelicitas in viis eorum, nisi quia viam pacis iipn Domini. Sed statim refellit nos irrefragabliis veri-
cognoverunt ( Psgl. xiii, 5)? Eaprppler, si quando tas, et increpat terribilis severitas .i-N_unquidnon
"vidihpininem inquiefum, eontiimacem, litigiosum, vicemew rectm sunt, et _nonmagis-viw wstra: pravw
gravissima tentatione vexari",vel tribulatione flagel- siiht (Ezech. xviii, 29)? Qui igiturviam Domino pa-
lari, recordabar illius pfoverbii: Semper•jurgigquw-1^, rare festinas primo omnium bona sit voluntas;
rit.-malus: angelus' auiem crudelis mittetur conira quoniam in malevolsm animam non iniroibit ^a-
eum (Prov. XVII,11), cui traditur forsitan in af- piehiia ;(Sap. 1,-.-&): Cum autem hoc mpdo posueris
Dictionem carnis, ut spiritus salvus sifindieDo- prava in directa, scilo quia non minus necesse est
mini. Si tamen aliquandp prosperatur via impio- ut aspera sint in vias planas : ut scilicet nmnem
rum, noli ajmulari in eo.qui prosperatur m via sua, morum complanes asperitaiem, et in quamdam-vi-
in homine faciente iiijustitias (Psal.-sxxvi, 7): tse socialis sterrias ajqiialitatem , ne -mitis et suavis
quia haic via eorum scandalum ipsis ; ut tanto libe- ille viator offensus asperitate vise resiliat. Quidni
rius in mortem currant, quanto minus sepitur eis resiliret ille mitis et humilis-corde, qui rion nisi
via Jqua ambulaiit. De istis Sapiens Ioquitiir : Via super mansuetum requiescit et bumilem;cum etiam
peccaiitium complanata lapidibus: sed in fine illorum,. humanus omnis sensus refugiat et horreat homi-
inferij tenebfceet pcenw(Eccti. xxi, II): et,Ducuiit in nem iracundum,et.intractabilem?Sed, et siealenus
bonis dies suos , _et ih puncto descendunt adinferos prbfecisti invia Dpmini, ut et propositum rectitur
(Job xxi, 15). Beali igitur.immaeulati in via,!qui dinis, et-disciplinam mansuptudinis assecutus sis;
ambiilant in via Domini! quia, etsi de torrenie ih profecisti quideia, sed honperfecisti, nisi lucerca
 23 D£ ADYEHTUDOMINISERMOT".". J6
sil pedibus tuis verbum Dei, et luir.en senutis tuis. AA SERMO Y.
In via enim qua ambulabam, ait, absconderunt la- Quomodoproficiendum in paranda via Domino.
queum rhihi (Psal. CXLI,4). Et sunt viee quse viden- i; Parate viam Domino (7so. XL,3). Yia ©omlni,
tur hominibus - reetae, novissimum -autem earum fratres, quam parare jubemnr, ambulando paratur,
ducit in profundum inferni. Via enim impiorum te- parando ambulaiur. Et licet multum profeceriti»
nebfosa, ut Salomon ait : nesciuht ubi corruant in ea, semper tamen vpbis restat paranda : ut de,
{Prov. iv, 19). Hoctet Dominus ait : Qui ambidat hisin qnse pervenislis, teiidatis et extendatis vos in
in tenebris, nescit quo vadat(Jaan. xn, 55). At vero uiteriora; quatenus per singulos profectus Domi-
mandaium iucerna est, et lex lux, et via vitceincre- nus, cujus -adventui via paratur, quasi novus, ac
patio.dis.ipling. (Prov. vi, 25). Qui enim increpa- seipso semper major occurrat, Ideo bene justus
tiones relinquit, errat. Si igilur sapis, in via qua orat : Legem pone niilii, Domine, viatn justificatio-
nuhquam ambulasti, non ipse libi doctor aut du- num tuarum, et-exquiram eam semper (Psal. cxvm,
ctor eris, sed aurem inagistris inclinribis, et incre- 55). Jdeo forsitari vita seterna dicta est; quia licet
pationibus eorum acquiesces -, et consiliis ; et ope- providefitia semitam cujusque investigaverit, ter-
ram scientiseet Iectiohi dabis, ne scro pcenitens di- minumque constituerit quousque proficiat; termi-
cas : Cur detestatus sum discipiiiiam_,etincrcpa-*>B num tamen non habet illius, in quam prpficitis,
tionibusnon acquievit &>r meum; necaudivi vocem bonitatis natura. Itaque sapiens impigerque viator
docentium me, et magislris non inclinavi aurem cura cousummalus fuerit, func incipietj ita scili-
mcam'!_pj>ncfui in omni malo, in medio eccUsim,ct cel obliviscens quse retro sunt, ut ^uotidie dicat
synagogm(Prov.y, 12-14). Quod enim scientia legis sibi, Nunc -cmpi(Psal. LX-XVI, 11). Exsultat ut_gi-
liberet a laqueis, aftdi confitentem David : Posue- gas, quem nil terreat ad currendam viam manda-
runt peccatores laqueum mihi, sed de mandatis tuis torurn Dei : Idithumque faetus, pigros qui in via
nonerravi. Quomodo id poiuisti? Quia hwreditate resident, facile transilit in impetu cursus sui. Et
acquisivi testimonid tua. Et in via testimoniorum licet jiovissima 4iei liora venerit, consummatus in
Hioruindelectatus sum, siculin omnibus divitiis. Me brevi explet tempora multa; ut repente de noyissi-
exspectavcruntpeccatores, -ut "perderentme ; sed per mo prinius, inter primos coronam accipiat.
hoc evasi, jquia tcsiimoniatuanntellexi{Psdl_ cxvm, 2. Sednes qui de profeclu vise ejus loquifiiur,
110, 111, 94, 95). Lex 7)ei, inquit, in corde jttsti, utinam vel initium ejus apprehenderimus! Meo
«/per hoc non supplantabuntuf tjressus cjus (Psal. juunque sensu atque judicio non parum in ea pro-
ixxxvi,51). Hinc etfilius ejus Salomon ait : 5»«;«- „ ficilqui coepit; si tamen vere coepit, si viam civita-
laler ore decipit amicum suum , jusli autem libera- lis habitaculi invenit. Quam pauci sunt:, aitVeri-
btiniur scienlia (Prov, xi, 9). tas, qxi-invcrtiunleatn!(3Iatth.\-u,il.) Quam mtilti
5. Sed utiriamha.c via , qua salutcm vel Salva- sunt qui in solitudine errant! prorsus omnes soli-
lcrem suscipere uebemus, sicut jam non est tenc- tarii, id est omnes su.perbi, qul se.-soios. reputant.
J:ro.saper ignorantiam veri, sic nec lubrica sit per Nullus eorum adhuc dicere potest : Nunc ccepi,
incons.antiam operis. Sed, sicut Balaam cadens a- hwc mutalio dexterw .Ex^elsi(Psal. LXXVI ,1-1^. Non
pertos habebat pculos (Num. xxn, 27, 31), sic et enim est illis commutatio, ut desinant esse quod
rios : et videinus aperlis oculis per scientiam, et erant, quia nori timuerunt Deum (Psal. LIV,20),
cadimus per negligentiam. Yolentes et scientes pec- cum initium sapientise sit timor Domini (Psal. cx,
camus, et libehtes lubricamus : nec lam lubricum 10). Si initium sapientise, nimirum et vise bonse.
vise causari possumus, quam proposituiri mentis, id Ipse nompe timor pomini, ipse estqui statim illud
est, pedem cui innitimur. Quis enim non ariibulat sapiens consilium generat in corde viri, ut dicere
jn lubrico, dum in mundo, dum in corpore vivit possit : Cogitavi vias meas, et converii pedes meos
luteo?Non igitur tam via quani ;SI9 Pes in cu1-- in testimonia iua (Psal. cxvm, 59). Ipse confessio-
pa est, qui in via.Dei minus firmus est. Sed nun- ji rj nem persuadet, quam Psalmista initium lioni ope-
qnid, qui cadit, non adjiciet ut resurgat? Septies .ris esse docet : Incipitc, inquit, Domino in confes-
cadit justus in die, et septies resurgit (Prov. xxiv, sione (Psal. CXLVI,7). Ipse ad poenitentiam super-
16). Dominus enir.i erigit elisos, Dominus dirigit bum inclinat, ut vocem clamantis in desertb viarii-
justos (Psal. CXLV,8). Nam, si dicebam : Motus est que parari jubenlis, et unde incipiendum sit osten
pes meus; misericcrdig tua,~Domine, adjuvabat ine. dentis, audiat : Pmnitentiam agite; appropinquabil
{Psgl. xcni, 18). Quando igitur aliler non potes cnim regnum c«lorum(Matlh. m, 2). Huic sententia
cadens, surgens viam ambula, clamans tamen sem- consonat Salomonis, qui manifesta defiriilione ru-
perei,quem sequi ei consequi desidcras, Perfice des instruit, dicens : Initium vim bonw, facerejusia
.grcssusmeos in semilis tttis, ut non -moveantur ve- _(Prov.xvi, 5). Quid est enim justa facere, nisi
stigia mea (Psal.xYi, 5): et, si via iniquitatis in ine poenitentiam agere? nisi de nobisipsis quOd Deo
est (ut est humana fragilitas), deduc me in via debemus cxigere, et quod rapuiinus exsolvere?Hsec
aterna (Psal. cxxxvni, 24); quatenus per te.qui es esl justitia quse ante Dominum ambulat, viamque
;yiaet veritas, perveniam ad te, qui es veritas, et ci placitam parat, sicut scriplumest : Jusiitia anie
.vita sterha : tibi gloria per Kterns sxcula. Amcnv etim ambulakil, et ponet in viajgressus.suos(Psal.
27 ;.: GUERRICIABBATIS- ... 28;
LXSXIV,14). Sicut enim Joannes Jesum, sic poeni- A bpnis consentiens (Jacob. ni, ,17) : a quibus om-
tentia gratlam prsecedit;,illam scilicet gratiam, qua nibus quafti procul abhprreat sapiens incculissuis,
post satisfactionem reconciliati, suscipimur in os- utinam nunquam experientia ipsa probasset iu:
culo pacis. In liac siquidem poenitentiscvia, grato ocuiis nostris. Si contristat vos, arrogantia, seu
alque hilari occursu obviant sibi, seseque osculan- pervicacia bujusmodi sapienlium, coiisolatur abun-
tur justitia et pax; justitia scilicet hominis s.e pu- dantius npstrorum pax atque modestia stultorum,
riienlis, et pax Dei ignoscentis : Isetumque ac jucun- qui quanto minus sibi credunt, tanto suadibiiipres
dum celebrant in osculo sancto foedus reeoncilia- bonis eonsentiunt. Tales itaque stulti non errant
tionis: Denique ne parvi sestimetur meriti hsec facile de viaDei, sed juxtaverbum prophetse semper
justitiahominis de semeiipso facientis judicium et audiunt vocem.positergummonentis : Hmcvia, gnt-
jiistiliam, neve oratiunculse, et vota pigrorum se bulatein ea, neque-ad dexteram, neque ad sinisiram
laboribus poenitentium coiiiparare prsesumanl; quid (Isai. xxx, 21) : lie scilicet perfervorem excedentes
de ipsa Salomon sentiat, audiant: Initium , inquit, modum, aut per teporemsubsistentescitramoduni,
vim. @20 bonw , facere justa : accepta aulem Deo legem prsescriptam, viamque deseratis regiam. Spi^
mugis, qugm immolare hostias (Prov. xvi, 5). Si ritus est ad dexteram, caro est ad sinistram; et lisec
ergo vidcris hominem huic ppenitentise professum, B sibi colluctantia semper sibi adversantur, ut non
regularibus ac sanctis laboribus, quorum debitpr qusecunque vult, siye ista, sive ille, faciamus :, ne,-
es.tj singulares praliunculas prseferentem; ingere; ei si plus justo sequimurimpetum spiritus, declinemus
hanc Sapientis sententiam :Initium vimbonm,faccre ad dexteram; aut, si plus justo carni indulgemus,
justa : accepla autem magis Deo quam immoiare deviemus ad sinislram. >
hostias. Similiter, si videris hominem, adversus 4. Hanc denique viam justificationum Domini,
quem frater suus aliquid liabet, munus seu laudum, viam veritatis quam elegistis, quanta laude prsedi-
seu sacramentorum , ad allare olferentem; repete cet Isaias, delectat-me; cum charilate yestra recor-
ei nihilominus eumdem sefmonem : Initium viw dari.JEt erit, inquit, ibi, id.est, in antiquis cubili-
bonw, facere justa,_ut fratri reconcilieris : gccepta bus draconum, in terra utique deserta et invia, se
autein Deo magis quam immolare liostias. Nam- et mita et via, sicut hodie Cernere est : quiaimferis
illo etiam spectal hsec senlentia, ut daturus eleenn> et incultis liominibus , qui sine lege vivebant, in
synam, prius, si quem defraudavit, vel simplum ipsis invenitur ordo;vitse, et dis.ciplina. E^tec via,
reslituat. Sic ef lu quoque voluhtaria oris tui bene- inquit, sancta vocabitur ; quia niniirum sanctifica-
placita nullalcnus Deo esse credideris, illa scilicet tio est peccatorum, perditonimque salus. Quanta
quse in psalmis, vel in oralionibus secretis ei oblu- vero .virtute. ac reverenlia; sanclitatis prseemineat,
leris; sl propierea canonem psalmoyum ex Regula inde probat propheta, quia non irgnsibil, .inqu.it,
constitutum negligentius exsolveris.-Nonne, si recle pollatus-per eam (Isa. xxxv, 8). -0 milsaia, ibunt
offeras, etnbn recte dividas peccastiT(Gcn. m, sec. igiturqui polluti sunt per aliam,.yiam,?.Imopotius
LXX.) Rectas, inquit, facite semitas ejus (Maith.ui, huc omnes, huc yeniant, hac incedant. Immundis
3, et Isa. XL,5), vos qui paralis viam Domini. enim prsecipue Christus hanc yiam stravit, qui ve-
5. 0 Dominc,tu parasti directiones nobis, si mo- nit quserere et salvum facere quod perierat inviis
do nos recte ambulemus in illis. Tuiegem posuisti sseculi. Quid igitur?. transibit pollutiis per viam
nobis, viam justificationum tuarum, per illum sci- sanctam? Absit! Yeniat quantumlibet ppllutus ad
licet, quem liujus sanctse inslifutionis Legislatorehi eam , non tamen transibit pollutus per eam : quia
dedisli : I7<EC lita,inquiens, ambulate in ea.,neqm cum-transierit, jam pollutus non 321 erit. Ad-
ad dexleram, neque ad sinistram(Isai. xxx, 21) mittit quidem yiasancta pollutum, sed stalim abluil
Hsec via plane, sicut propheta promiserat : Via cli- admissum; quia diluit omne eommissum, tanquaiii
recta nobis,iia utstultinon errentpereatn(Isa. xxxv vere baptismus alter poeiiitentiuin. Hic plane, hic
"8). Junior fui, etenim senui. et non vidi, si beiri• j) baptizat, nori Joannes, sed Jesus baptisttio ppjriii
niemini, slultum erranlem per viam : cum vix.ali teniise : bic palet forisdomus David in-ablulipnehi
rectitudinem ejui; peccatoris et menstruatse. Propterea namquevia
' quem sapientem viderim, qul
tenere potuerit. Yse , qui sapientes esiis in oculiii hsec pollutum admittit, sed pollutum npn Iransniit-
vestris, ef coram vobismetipsis prudentes (7sa. v , tit : quia via arcta est, et quasi feramen iilud an-
21)! quos sapienlia veslra devios abducit a via sa- gustum est, qup serpens innovandus cumexuviissuse
Tutis, nec sinit stultitiam scqui Salvatoris. NOJi vetustalis venire potest, sed cum ipsis transire non
ignorabat ille slultus propier Christum , quid lise: potest; sed novum suaque nudilalenieliusyestitum,
sapientia lerrena , animalis, diabolica .malifaclat , transitus angustia trajicit, extricans omnem, quenl
qui dicebat : Siquis sapiens esse videtur inhoc sw atlulerat, squalorem vetustatis. Bene ergo piuden-
culo, slultus fial, ut sii sapiens apud Deum (I Cor. tiam serpehlis imitari rogamur, qui nec aliter in
m, 18). Optabilis stuliitia , quse divino judicio fe - novari possumus, nisi per angustum coarctemur.
pulatur sapientia, quse hominem non sinit errar 3 5. Sane quod illiusantiqui serpentis.insidias
de via.TIsec stultitia, nisi fallof, est illa desursur I evadamus, siper hane arclam yiam liujusnovi
sapientia , pudica , pacifica , modesta", suadibilis , serpentis exeriiplum sequamur, Isaias .promiltit/qoi
£9 TE NATIYITATEDOMINISERMOI. 50
de eadem via subdit ; Non erit ibi leo, et'mala besiia A potes, crede videnli Isaise, qui oculus tui cprpor.is
non ascendetpeream, nec invenieturibi (Isa. xxxv, 9).'• est. Ipse uteunque videbat, cum id quod sequitur
Securi ergo simus, side via non exorbitamus. Potesl dicebat : Etecce ambulabunth&c via qui liberdti fue-
leo ill.e, qui circuil quserens quem devoret, juxta rint, et redempti a Domino : el venient in Sion cum
iter seandala ponere, laqueos abscondere, viatores laude, et Iwtilia sempiterna super capita eorum Gaii-
rugitu terrere : sed persistentes in via Isedere non dium quoqueeC Iwtitiam obtinebunt, fugiel dolor et
polesl; quippe cui via ipsa terror et supplicium est. gemiius (Isai.xxxv, 9,10). Quisalis huncfinemcogi-
Fortitudd nempe simplicis , via Domini , etpavor tat, puto quia non solum viam dilatat sibi; sed'
his qui operantur malum (Prov, x, 29). Si ergo in eliam pennas, ut jam non ambulet, sed volet, ass.u-
via es, hoc solum time, ne devies , ne Dominum mit sibi. Sempcr ergo, fratres, cogitate finem prse-
offendas, qui te per viam ducit, ut dimittal te va- miorum, et cum omni facultate et alacritale cur-
gum in via cordis lui : prseter euni ne limeas alie- relis vlam mandatorum. Per ipsam vos deducat et
num. Quodsi nimis arctam viam causaris, prospice perducat ipse, qui est via currentium , et bravium
finem, qUote via ducit. Si enim omnis consumma- pervenientium, Christus Jesus; cui honor et gloria
fionis viderisfinem, conlinuo dices : Latummanda- per omnia sseculasseculorUm.
tum iuum nimis (Psal. cxvm, 96). Si minus videre

DE NATIVITATE \DOMINL

SERMOI. B dignatio suscepit divina ;Jut nec infapti» recusaret

Quaiia nos doceat Deus puer. injurias, nec alia, quam communis habetconditio,
i. Ptter iiatus est nobis (Isai. ix, 6). Puer anti- sortiri vellet exordia: excepto sane, quod per Spi-
quus dierum. Puer forma corporis et setale : anli- ritum sanclum imniaculatus nascens de immacu-
quus dierurii, incompreliensibili Yerbi seternitate. lata, vitia noslrse originis emundabat, atque^secun-
Quanquam et in ipsa sua dierum aiitiquitate etsi dsenativitatis nobis sacramenta dedicabat.
puernorisit, novus tamen semper sit;-imo non 2. Itaque parvulus natus est nobis {Isa. fx, 6),
lam novus sit, quarh ipsa novitas in se semper et Deus majestatis exinanieris semetipsuiri, non
manehs et innovans omnia, a quo quseque rcs solum terreno mortalium corpori, sed etiam infir-
prout recedit, inveteratur ; prout reaccedil, re- mse ac pusillse infantium se configuravit setati. 0
npvatur. Et novo quodam modo unde anliquus, beata infantia, cujus infirmum ct stultum fortius
inde novus : quoniam quidem seternitas ipsius et sapienlius est omnibus hpminibus; quia nimi-
sine initio nascendi, sine defeclu velerascendi, rum Dei virtus, et Dei sapiehtia sua in nostris,
ipsa est et anliqua novitas, et nova antiquitas ip- divina operatur in humanis! Hujus siquidem in-
sitis. Alia tamen e?t novitas hujus temporalis na- fantis infirmitas principem mundi triumphat, for-
tivitatis, quia puer natus est nobis innovandis, qui ^ teni armalUm ligat, crudelem tyrannum capllvat,
ab selerno Deus nalus est angelis beatificandis. et captivilatem nostram absolvlt et liberat. Hujus
IUa quidem nativitas amplioris glorise, sed ista infantis muta, ut videtur, et elinguis simplicitas
profusioris misericordise. Ista siquidem propler linguas infantium facit disertas; linguis hominum
irie, qui misericordia indigebam , quoniam miseria loqui facil et angelorum, linguas dividens igneas,:
circumdatus eram, el miseria quam expiare iion insciusiste, ut videlur , ipse est qui docet homi-
poteram. Ostende nobis misericordiam luam (Psal. nem scie^itiam et angelum, tanquam vere Deus
LXXXIV,8), qui nondum idonei sumus videre glo- scientiaru3, Sapientia Dei, et Yerbum. 0 sacra et
riam tuam : appareaf benighilas et humamtas Sal- dulcis infantia, quse veram humanis innocentiam
vatoris nostri Dei, ut per lianc digni efficlamur et refudisfi, per qtiam omnis aetas in beatam redeat
idonei , quibus appareat majeslas et divinilas infanliain; libique conformis fiat, non pusillitate
Creatoris nostri Dei. Ostende nobis, Domine, mi- membrorum, sed humilitate sensus, et pietate mo-
sericordiam tuam, nostra indutam miseria, el novo rum. Prorsus vos filii Adse,qui nimis grandcs estis
miserendi genere de ipsa miseria miserorum ope- in oeulis vestris, et in giganleam eriormitatem per
rantem remedia. Ad hoc siquidem ars misericor- r, superbiam excrevislis; nisi conversi fueritis, et ef-
disebeatitudinem Dei, et miseriam hominis in uni- fecti sicut parvulus iste, non intrabitis in regrium
tate Mediatoris lemperavit; ut operanle sacra- coalorum (Matlh. xvm, 4). Ego sum oslium (Joan.
mcnlo uiiitatis , per virkitem resurrectionis beati- x, 9) regni, ait parvulus iste : nisi incurvetur.alti
tudo miseriam absorbeat, mortemque vita-deglu^ tudo virorum , non eos admittet humilitatis janua.
liat; et 92^ totiis homo glorificatus in divinse Ideo nimirum conquassabit capita in terra multo-
consortium nalurse transeat. Usque adeo autem rum {Psal. cix , 6); et qui elati accedunt, repulsi
uriiversitas infirmitales carnis, quibus ob culpam capite illiso cadent retrorsum. Quid enim? adhuc
hlimana subjacet natura, absque culpa videlicct, lu superbis, terra et cinis, postquam"Deus faclu
34 GUERRICIABBATIS 5=
essthumilis ? adhuc niagnus es in ocu. s tuis, post- .A exorditus est seta'.e;; ut quos reatus proprise ter-
quam Deus parvulus faclusest sub oculis tuis? Ille. rebat conscientise, snes.consolaretur non difficilis
semetipsum exinanivit ut pene videretur esse ni- indulgentise. :
iiil, sinequo factum est nihil: et tu in immensum 4. 0 puer dulcissime, Jesu bone, quam magna
inflaris et exiolleris, existimans te aliquid esse, esf multitudo dulcedinis tuse, quam abscondisti ti-
cum vere sis-nihil ! ipse le seducis (Galat. vi, 5), mentibus te, et perficies sperantibus in le, qui tan-
clamat tibi Apostolus; cum, etsi aliquid esses, si tam exhibuisli necdum scientibus te! Prorsus dul-
magnum aliquid esses, tanto magis humiliari te cedoinComparabilis, et pietas ineffabilis ; ut Deum
oporteret. Quanto, inquit Sapiens, magnus est, hu- qui creavit me , videam puerum creatum propler
milia te in omnil.Uh: el invenies gratiam coram Dco me : Deusque majestatis ei glorieenon solum simi-
(Eccli. III, 20), qui snperbis resistll, humilibus au- lis mihi fial corporis veritate, sed etiam miserabi-
lem dal gratiam (Jacobi. iv, 6 et I Peir. v, 5); lis, et velut humanse indigens opis appareat setatis
qui et ipse, ut tibi fieret exemplum, cum esset ma- infirmitate. Yere tu puer Deus, salutare vultus m.ei,
ximus omnium, factus est humillimus omnium et et Deus meus ,' cum totus sis, dulcedo, et deside-
minimus. Parumeratei, ut fieretminor angelis con- rium , dulciorem tamen te mihi facit teneriludo
ditione mortalis naturse ,-nisi et hominibus minor __.membrorum. Hsecnimirum te capabilem facit • sen-
fieret setate imbecillis infantise. Yideat igitur pius sibus et affectibus parvulorum, qui nondum sunt
et humilis, et-glorietur, videat impius et superbus, te solidum idonei capere cibum. Dulceinterim ,
et confundatur. Yideat, inquam, Deum immensum, dulceprorsus et sapidum, cogilare puerum Deum :
parvulum factum, et infantuium adoraridum, slu- quin etiam efficax et operatorium ad medendum,
pendum mysterium, redemptionem piorum, glo- ac dulcorandum, si quis in nobis est, rancorem
riam humilium, judicium impiorum, ruinam super- animorum, sermonum amaritudinem, morum au-
borum. 0 venerandum ac tremendum mysterium.! steritatem. Nequeenim crediderim , ubi sensus et
Quam sanctum et terribile est nomen luum, fons -memoria Tuerit liujus divinaa dulcedinis , locum
misericordiarum, et abyssus judieiorum! Quis de irsevel tristitiae inveniri: sed omnis indignatio, et
hoc fonlebibit, et non amavit? quis hanc abyssum amaritudo cum dmrti malitia tolletur a nobis. Ita
consideravit, el non expavit ? Qui non amavit, ne- Tiet ut quasi.modo genitiinfantes, modo genitum
tjuam et impius est: sicut qiii non expavit, vecors infantem ;Dominum digne laudemus, et in conso-
et insensatus est. Nihil lamen est cur judicium sonanlia ;morum et vocum, ex ore infantium et
expavescas , si non adversus misericordiam inso- Q lactentium perficiatur laus infantis, et lactenlis
lescas. Et ipse, siquidem mallet amari, quam servi- -Domini Jesu: Christi, cui cum Patre et Spiritu
liler timeri : magisque probat quod liber ac vo- sancto laus et jubilatio, per seterna sajcula sseciilo-
Tuntarius offert affeclus filiorum, quam quod coa- rum. Amen.
•ctiliusextorquet metus servulorum.Ideo el nunc cum SERMO H.,
primo se manifestavit mortalibus, puerum se ma- Quale donum , conieinnente Sgnagoga , suscepil
luit exliibefe, magisque amabilis quam terribilis Ecclesia._
,apparere : ul, qu.ia salvare veniebat, et non judi- l. Puer nattis est -nobis , _etfiiius dalus est twbit
care; prseferret interim unde provocaret amorem , ,(7sfli. ix, 6). Inde probatur qupd naius .esi nobis ,
differret unde incutere posset timorem. quiascilicet datus estnobis.Illis enim recte dici-
3. Cum fiducia igilur accedamus ad thronum tur natus, quibus videfur datus. Et omnibus qui-
gratisc ejus, qui nec cogitare sine trcmOre potera- dcm-gratia nativitatis hiijus oblata est, sed non ab
mus de throrio glofise ejus. Nihil hic terroris, nihil oninibus suscepla est".Non enim-omnium est fides.
severitalis quam meluas; sed omnimoda beni- in propria venit,.et sui eum non-receperunt (Joan.
gnitas alque niansueludo , de qua prcesumas. Et si i, II). Inutililer autem nalus essef nisi et datus
potcslas el terror apud ipsum est, *$23 tolum D esset: fruslraque factus esset filius homi^ais,si non
tamen inleriin dissimulat, donec pcenilenti parcat, recepissent eum filii homir.um, quib.is daret pote-
confitentern recipiat. Ne sit tibi scrupulo , quod statem filios Dei fieri. Ya3 igitur, Judaja inciedula,
graviter deliquisti : nescit puer Isesus irasci; aut, ingrata et impia : ablatum est a te regnum Dei, et
si irascilur, facile potest placari. Yere nihil placa- datum est genti facienli fructus ejus.Ejectus Jesus
bilius animo hujus pueri, qui in hoc ipsum pacem est de Synagoga , sed susceptus est ab Ecclesia.
tuam satisfactionemque prscvenit, priorque legatos Ejectus esl de contradiclionibiis Judseorum, consti-
de pace niiltit : ut qui reus cs, velis reconciliari. lutus est in caput Geniium. Ecce populus , quem
Tantuniniodo velis, et vere perfecteque velis; non noii cognovit, servivii illi, auditu auris obedivit ei;
modo veniam indulgebit, sed el graliam cumulabit: cum de vobis filiis alienis, filiis sceleratis et parri-
quinimo lucrum non mcdipcre deputans, ovem re- cidis, sit pii patris illa querela.terribilis : Filiot
cuperasse perdilaiii, dieni festum agel cum an- cnutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunt me {hai.
gclis. Coiigruebat ergo cuin divina mansuetudine'. i, 2). Sed, qui spernit, nunquid non et ipse sper-
Etas iiinocentis ac facilis infantia?.,salisque conve-- nelur ? Quia rcpidisiis vcrl.um.Dei, inquiunt apo-
fiicnter et commod? salutem peccatorum ab hai : sloli, ef indigiws vpsjudicastis vlitc cctcrna•-, ecee
 35 DE NATIVITATE DOMINTSERMO II. 54.
converlimur ad gentes (Act. xm, 46). 0 felix genti- Amansit; ipsam bibunt, ipsa pars calicis eorum.
litas ! ecce afiertur tibi Jesus.: curre obviis mani- 5. Sed quid verbis moror? Numquid enim potest
hus, exlende manus , expande sinus, devotionem enarrari, quse et quanta sunt dala nobis, cum iste
tuam probet lam actus quam effectus; filium.qui Filius datus est nobis ? Nonne omne datum opli-
libi offeriur, suscipe fide, amplexare affectu;"sem- mum, et omne donum peiTectum ab ipso, et.cum
perque inter ubera tua commoretur. Et ecce videor ipso , pariter ad nos descendit ? nonne universas
mihi audire vocem exsultationis et confessiorils de opes coeli , omnes thesauros Dei, secum nobis ad-
cuiictis partibus brbis; a finimis lerrse Iaudes.au- vexit ? qui licet adhuc in ipso contineanlur abscon-
dio, glofiam jusfi. Est autem sonus ut multitudinis, diti, multa tamen jam et magna , ctquasi donati-
ut sonus castrorum Dei, vox una laudantium et-di- viirii pugiialuris erogavit; sed nihil oninia ad ea
cenlium : Puer nalus est nobis , et filius duttts esl quse victoribus reservavit. Quis enumeret tot mu-
nobis (Isa. ix, 6), Ipsa 924est> n' fallor, Eeelesia nera eharismatum, tot genera virtuium, nGstrorurii_
Saitabunda, eilaudans, toto ofbe lerrarum ; pfo-eo scilicet varietatem armorum, subsidia Sacraniento-
quod sibi natum , sibi datum amplexatur filium, rum, fercula Scripturarum , gradus et ordines mi-
quem oblatum , sed ablalum merito videt perfidise nistrorUm ; in omni setate, sexu, et conditione, ria-
Judseorurft. Lauda, sterilis, qum non pariebas , de- B tione et lingua, tot marlyrumlrophsea, confessorum
canla laudem et jubila, quw nonyarturieoas : quia insignia, virginum coronas ? si miraris, inquit Ec-
per hunc filium qui datus est tibi, multi erunt filii clesia, unde repentemlhipauperculse hsec niultitudr:-
desertw , mggis quam ejus , qum vinculo legis Deo divitlafum , et magnitudo glorise : inde riimirum ,
maritata (Isa. LIV,I) , ei videbatur adhserere. Tiinc quia Filius Dei datus est nobis, Deus gratise, Domi-
mirabiiur et dUalabitur cor luum (Isa. LX. 5). Tunc niis virfulum, et Rex glofise. Imo magis mirum es-
dices ih corde tuo: Quis genuit mihi istos ? Ego ste- set, si non sequerentur Domintim bona sua , ciifrt
rilis et non pafieiis, transmigrata et captiva: et istos elinmipse sit oninia bona. Inquirentes, inquit, Do-
quis enuirivit ? Ego dcsiiiuta et sola, et isliubi hic niinum-, non minueniitr omni bono (Psal. XXXIM ,
erant? (7sa:xLix,2i.) 0 mater incorrupta, virgo fe- 11); quantomagis siiscipiehtes ? Si enim"-mirani"
ciinda, filius, qui datus esl libi, hds tibi dedit.; Est ista nobis per Filium dala, ego (ut plus mirerSs)
enim Filius Altissimi, cui Pater istos adoptavit, ut adjiciam onlnia omnino nobis cum illo esse _do-
sint omnes conforhies imaginis ejus, et sitipse pri- nata. Cum enim Filium, per quem etin quo omn^a
mogenitus in multis fratribus. Dilaia, inquit, itaque subsistunt, Pater nobis donavit, quomodo ncn CBI-
locum tentdrii tui ab ortu ad occasum, et a mari ad- n nia nobis cumillo donavit? (Rom. vm, 52.) Omnia
"
mare, quia ad dexter.am et ad Iwvam pcnelrabts , et nostra sunt, aitApostolus, quianoslerestauctor om«
semen luitm gentes_hmrediiabit'(Isa. LIV,2, 3);-.lste nitnn et Dominus ; iit, etsi videamur tanquam ,'h5JnT
namque uriigenitus Marise, primogehitns est omni habentes, inveniamur tamen oninia possidentes.
creaturse, cui dicilur a Patro: Posiuia ajne, eldabo Vides igilur qiiantum , et quale dattim sit Filius ;
tibi gentes liwrediidtem-faam, et possessionem luam quamque probabile sit quOd de Sapientia, quse ipse
lermiiws terrm (Psdl. n, 8). est, legitur : Venernntmihi omnia bona cumiUa,et
2. Sicut aulem, suseepto Dei Filio, Ecclesia ste- innumerabilis honeslas per manus illius (Sap: vu.-,
rilis peperit plufimos , et roborata est: itaipso 11). Quare autem hoc ita inculco , fratres inei?
ejecto, cemuia ejus Synagoga, quse multos filios ha- Quare, nisi ut discatis ggg gloriari, quia filiusda--
bebat, infirmata est. Ideo ehim hodie Ecclesia gra- tus est nobis ; et quidqiiid muiidus potest dare.aut
tulabunda de dato sibi filio gratiarum actione et promittere vobis, non modo vile ct indignum ad il-
voce laudis replet coolos : illa niuta sedet in tene- lum , sed ctiarii delrimeritum propier illtnn depiife-
bris , auf cerle ejulatu fatigat inferos. Miser.a.et lis ? Non quoniodo mundus dat, dat ille vbbis-
cseca, cur non advertit-quam manifeste Deus ejus tanlum grali "estole , quia dalus est vobis , et
ad nos transierit; quam evidentcf ipsa repudiata, ]5 satagite ut amplius et perfectius delur voBis-.-Q>;i
solumque retinehte libellum repudii, litleram dico enim semel datus est-muiido in forma carnis, et
legis, quse adulteria ipsiUs, coarguit, universam certis diebus aut hOris datur fidelibUsin speeie p?-
dotein ipsius ad novam Sponsus nuptmn transtu- nis, scilicct in esu Sacramenli sui, ssepius et fe-.
lerit ? Ecce in manibus nostris tabulse matrimonii, ceriis horis daiur devotis , in guslu spiritus stii.
in duobus Testamentis-; eece sacramenta unctio- Priinum, ad redeiiiptionem ; secundum, ad sancti/i-
ntini, dignitas regum, Ordo sacerdotum, ministe- calioneni; tertiurH eliam ad consolafionem. Pii-
ria levitarum, eulius tenipli et vasorum, sacrificio- mmn exigit ut fides -sil recta; secundum, ut eon-
rum veritas, omnis denique ipsorum gloria, trans- scieulia pura ; teriiuiri, ut" devoiio prompta. Hsec
Ma ab ipsis, collata est nobis, quia causa et mentem.elevat, ut graiise occurrat; cor apefii, ut
veritas oumium, Fiiius daius est no&is.Ipsecalicem excipiat; affectuiii.dilatat, uf plurimum ipsiuscapiat.
legis, quse in manu est Mediaioris, ex hoc Judseo in Non solum auteai isfam, sed ct oninem gratiam
h.unc Christianum inclinavif. Et omne quod in ea abundare faciat in; vobis, Deus omnis gratise, Ei-
merum acverum fuit, eliquatum nobis transfudit: lius, qui dalus est vobis, qui est Deus benedictus. in
fsex sola, quse non est etinanita., apud Judseos rer ssacuia sseculorum.Amen.
 GUERRICIABBATIS 56
35
SERMO III. A et vacua est, assumptio. Magna prorsus exinanilio
De admirabUi Dei cum homme commercio. ista in oculis videiilium, ut splendor gloriaect-fi-
substantise, nonnisi forniam prseferat
1. Puernatusesl nobis (Isa. ix, 6),Nobis prorsus ; gura paternse
natus non servilem, et in ipsa non habens speciem neque de-
non tnim sibi, non angclis. Sibi, inquam,
aut melius essc cprem. Quasi enimparum.exinanitus esset, @2@
est, ut scilicet hac nativilate esse, si homo solum fieret, etiam humanse carnis glo-
inciperet, qui antequam temporaliter nasceretur,
riam ita funditus in se vacuavit, sapienliam infa-
seiernaliter erat, et perfecla beatitudo sibi erat, infirmavit virtutem , miiiuit magnitudinem ;
Deusnatus erat. An- tuavit,
quia de Deo perfecto perfeclus ut et in nativitate minimum, et in passione se ex-
gelis natus non est; quia nec angelus Ille qui ir
hiberet novissimum virorum: unde nec reputave-
veritate slabat, reparatione indigebaf; nec illius
runt eum. Yis aulem videre Deum exinanitum a se-
qui ceciderat, casus reparabilis erat. Ideo nusquan metipso? yide jacentem ih; prsesepio. Ecce Deus
angelos appreliendit, sed scmen apprehendit Abraba
noslef (Isa. xxv, 9), Isaias ait, qui de tam longin-
(liebr. ii, 16); et qui Deus natus erat sibi, puer natui
quo vidit, et cognovit prsesepe Domini sui, imo
est nobis : se quodammodo relinquens, et angelo: Deum in
prsesepi. Ecce, inquit, Deus noster. Ubi,
transiliens, ut ad nos usque deveniens unus fiere B quseso? In prsesepio, inquit. Infantulum quidem ibi
e nobis; et exinanitus a semelipso, minoratur al invenio. Hunccine tu dicis illum esse. qui dicit.
angelis, ut sequalis fieret nobis. Qui igilur natus Cmlum etlerram egoimpleo {Jerem. xxm , 24): imo
seternaliter sibi et angelis erat beathudo, natus cujus majestati angusta est omnis cosli latitudo ?
teniporaliter nobis, factus est nobis redemptio: Pannis involutum video. Hunccine tu dicis illuin
quia nos solos laborare videbat antiquo nostra esse, qui gloriam et decorem ihduit lucis inacces-
nalivitaiis prsejudicio. Quam felix, quam amabili: sibilis, amiclus incircumscripto lumine sicut ve-
nativilas tua, puer Jesu , quse nativitatem omniuri stimeiito? Yagientem audio. Hiccine est quiin cce-
cmendat, condilionem reformat ,-prsejudicium sol lis tonat, sub cujus vocis tonitruo potestales ange-
vit, chirogiaphum dainnafse naiurse reseindit: v. licsesubmitlunt alas suas ? Sic esl, inquit alius pro-
si quem piget damnabiliter esse natum, possit feli pheta satisfaciens pro Isaia, omnino sic cst: 77ic
sissinie renasci! ^uotqiiol autem receperunt eum est Deus nosler, sed exinanilus est, ul te repleat,
dedislieis potestatem filios Dei fieri (Joan. 1, 12) et a se quodammodo deficere voluit, ut.te reficiat.
Gratias agimus graluiue atque gratiosse nativital Conclamat omnis chorus prophetarum uno spiritu,
tuse, Deus fdi homiuis, per quam accessum habe' eademque sententia, etsi aliqui voce diversa, sic
mus in gratiam islam in qua slamus. et gloriamui ^ est: Hic est Deus noster, et non osstimabitur alius
in spe glorise filiorum Dei (Rom. y, 2). Prorsu: prwter eum (Baruch. in, 56); neqUe enim est alius
admirabile cpnnnercium , ut sumens carnem, lar jprseter eum. Sed scio, inquid David, scio, quia
giaris deitatem! commercium, inquam, charitaie non credet signo liuic, sed contradicet generatio
non cupiditate contraclum ; indulgentise quiden prava et adultera Judseorum; enarrate- vos , apo-
tuse gloriosum,sed indigentisemeseomnino lucrosum sfoli, in progenie altera Gentium. Quid ? Quoniam
Yere lu puer misericors, quem sola. misericordi hic quem Judseus jacentem in pfsesepi nec respicit,
puerum fecil: licet pariter misericordia et verila pendentem in cruce despicit; cum miro modo na-
in le obviaverunt sibi (Psal. LXXXIV, 11). Yere, in scitur, non videl; cum mira operatur, invidet; cum
quam, tu misericors puer, natus es nobis, noi dira patitur, irridet: 77ic, inquarn, hicest Deusnpster
tibi: lucra nostra, non augmenta tua nascens di in wternum et in swculum swculi, ipsereget iws in.
nobis qusesisti, quia ad hoc solum nasci dignatu scecula (Psal. XLVII, 1S).
es, ut nos minoratione tui proveheres, humiliatiom 5. Et ecce jam prsedicantibus apostolis, testi-
glorificares. Tu exinanilus nos replesti: tu enin ficantibus propbetis , etsi vellus siccatum est, sed
omnem tuse plenitudinem diviiiitaiis in hominen D arese latitudo infusa est (Judic. vi, 59, 40): etsi
transfudistl. Transfudisti, sed non confudisti cucurbita aruit, Ninive salvata est (Jonw ni et iv).
Transfusum tamen Deum in hominem non diee- ef amissio Judseorum, divitise facta esl mundi, e^
rem, si ad mensuram datum huic homini spiritun salus geiitium. Adorant omnes reges terrse parvu-
audirem: si de omiii sua plenitudine penes Deun; lum quinatus est nobis, omnes gentes serviunt ei:
aliquid recedisset, quod non in hominem, cui uni- quia si qui sunt qui non sefviarit, vel non sint;
(is cst.effudisset. servituri. quasi non sint, sic sunt coram eo.,(Isa.-:
2, Merito igitur oleum eflusum nomen (Caniie. i XL, 17); gens etiam et regnum, quodnon servierit
2) Dei hominis, vel certe unguentum exinanituni ei, pefibit. Jam tamen videmus et gaudemus im-
cum ita funditus Dei in hominem effusus sit, u: pletum, quod per Isaiamfuerat aPatie promissum :
eum semetipsum exinanisse (Phil. n, 7) confitea- Viri subtimes ad te transibunt, lui erunt, post ie
tur fides Apostoli. Quamquam sic utique se exina- ambulabunt, te adorabunt, tcque deprecabuntur. Et
nivit, ut in s'e ipso niiiil prorsus minuerit, au: merilo , inquit, quia in te ianlum est Deus, el non
mutaverit; nec alia esse potuit naturse immulabilii est absque ie Deus. Vere tu es Deus absconditus, _
exinanitio, quam naturse nostrse, quse terra inani: • Deus Israel Salvator (Isa. XLV,14,15). Si unquam -
 DE NATIYITATEBOMINi; SERMOIY. 38
ZT _ .
manifestius, si expressius potuit dici Jesus Deus, ___tuum, (Luc. l, 38), El quidemmatrem amore et
nunquam credat Judscus: autcertesi derogathsec esse sollicitudine me prseslabo, quantum potero: sed
dictade Jesu, osfendat alium iiiquo sit Deus,et qui sit condifionis nvesesemper meniof ero.
Deus, nec prseter eum Deus; quandoquidem riee perso- 5. 0 ,fratres, lioc nomen matris non est singu-
narum Trinitatem fatetur, ut assignare possit Deum, lare prselatis, quamvis specialis eis ineumbat cura
inqub sitDeus,ita ut alius Deus prseter eum non sit. maternse sollicitudinis et pietatis: conimuiie esl et.
Sed te, perfide,scandalizat,quod ad pietatem sedificare ' vobis; qui facitis voluntatem Domini. Ulique et vos
debuerai; quod scilicet Deus absconditus, et libirio matres estis pueri qui datus est vobis, et ia vobis,
oculis adhibitus est, tanquam lutum ex sputo, qupd exquo videlieet a timore Domini concepistis, etpar-
ad videndum Deum csecum illumiriaref. Hoc, in- turislis spiritum salulis.Yigila igitur, b mater sancla,
quam, scandalo tibi est ,"quod in iiifirmitate carnis vigila super curam recens nali, donec formetur in
abscondita est fariii udo Dei, et in ihfirmitate cfueis te Chrisius, qui natus est libi: quia quo teneribr
abscbndita es- fortiludb homiriis Dei; quod inglo- est, eo facilius polest perire tibi, qui nunquam
riiis inter virosaspectus ejus, et forhia ejus iritef peril sibi. Spiritus siquidem qui in te est, si tibi.
filios.hominuui: unde nec reputasti eum, sed pu- exstinctus fuerit, redit ad Deum qui deditillum.
lasti giiasi leprosum, et percussum a De.o,-e't hu- '- Yigila,-lhquam, stiper cufam recens iiati, meniof
miliatum; cum Deus pbsuerit in eo inlquitates bih- quoniam semula tua dormieiis oppressit filiuin, qui
niu.m nostruni (7sa. LIII , 4, 5)., Naih et tuam quo- daius erat ei. Quse est enim illa, nisl carnalis ani-
que suscepisset, si tu eam vel ad exlremum depb- nia, quse spiiitum exslinguit negligentia ei inertia.
nere yoluisses. Al tu, miser, non deponis, sed ap- ::; Hujusmodi homines, cum religionis amiserint fer-
ppnis iniquitatem super iniquitatem ; super sangui- vorem, ipsius tamen sibi arrogant gloriam et no-
nem.prpplietarum, sanguinem Filii Deiet Apostb- men'; Inde contentiones carnaliurti adversus spifi-
loruiri. Imporie igitur, quandoquidem Ita vis, im- tuales, etiam in capitiilis, ubi verus Salomon invi-
ppne jiiguin iniquitatum tuarum, tibi et filiis tuis : sibiliter judex pfsesidet. Filitis meus, inquiuiit.:
mihi enim regnum Chrisli portare magisdecet, uf cafnalcs, vivit, etnuus mortuus est: ego spifitum';
meas Ipse. pbrtet iniquitates. Tu porta colligatiohes , Dei habeo, lu nort habes ; in me vivit amor Dei, iii
impietatis, fasciculos deprimenles: ego portem fa- te fnorfuus est: dum scilicet semulantur -sibi reli-
sciculurti myrrhse, quem Maria mihi colligavit, gibnis auctoritatem, cujus spirituales habent veri-
pannisque. involutum in prsesepi reposuit. tatem; Ut subducta eis auctoritate, consuetudihes
4. Yos igitur, fratres mei, qui cognovistis prse-1n inducant pfo sui sensus libidine. Et revera quidem
sepe Domini vestri, Dominumque in prsesepi, mater vult seriiulaedari vivUmet inlegfum ihfantem,
quem Israel non cognovit: vos, Inquam, quibus non invidens e"igloriam; dummodo habeat et vir-
Salvatof ideo non viluit, 927 quia misericors tutem, sed illa, Necmilii, inquil, nec libiSit, sed'
esse voluit; sed eo vbbis tenerior in affectu,_quo dividalur (III Reg. ni, 26); quia nimiruih sancti-
minor est in aspectu: cantate, et exsullate et psal- talis sibi cupit relinere honorem, e"t"aliis reliii-
lite, Puer nalus est nobis; filius daius estnobis: De quere laborem. Sed non errat qui judicat, etsiali-
Judseis quidem est liatus, sed.nobis est natus; qtiia quandiu dissimulai. Gladius Salomoriis matrem
illis ablatus, nobis est datus. Cantaie Doinino cdti- Irivenit, cui adjudicat indivisum , sicut affecturir
ticum novum_,quia mirabilia fecit. Notum fecitDo-' charitafis , sic effectiim polestalis; sicul "fervorein
mitius salutare siium (Psal. xcvn, 1-5): adeo ut et operandi, sic favorem irtiperandi. Yos itaqUe, ffa-
asinus de Gentibus cognoscatin prsesepiDominum tres, iri quibtis fides per dilectionem operaris nata
suum, fenum sibi factuin , quia omnis caro fentim esl de Spiritu sanclo , custodile eam", pascite^ nii-
(7sa. XL, 6). In conspectu namque_Gektiiim.revela- trite, ianquam parvulum Jesum, doriec fbrmeturin
vif justitiam suam (Psal. xcvn, 2); quani Judseus vpbis puer qui natus est nobis; qui nOn solum ha-
ignorat, velum adhuc habens super faciem suam.. ID scendo, sed viveiido et moriendo, fprmam cui eori-
Yelum habet, quia zelum tenet: unde nec velum fprmemur tradidit npbis: memor quippe seniper,
videl, sed jnvidet quod piiernatus.est nobis', fili.is':. quod iion nisi nobis natus fuit, riec nisi nobis vi-;
d tus est nobis. Nec invidet, quod cupiat habere vere voluit, nec mori nisi pronobis, qui pro sehori
sibi; sed quod cupiat pefire el'mihi et sibi. Mal-: habuil.; ulet nbs per ipsum renascei'einur,;seciinduni.
let seniula et mala nieretrix ihfaiitem necari, quam ipsum viveremus ;ln ipso moreremur, qui yivil et:
vivum. mihi dari. Sed judicium nostri Salbmonis,' regnat per omnia ssecula sseculorum. Amen..''. . ';
cujus sermo perietrabilior omni gladio ancipiti, .,-;-:,- ; SERMO IV. .;;:;; ; ;;: i'-: ..; ,
scrutans corda et renes, in irtVe ienda matrenon
; -De pienitndine temporis a Christo allaia.
erravit: Date, inquit, Ecclesise hifantem vivum:
hwcest enim materejus (III Reg. in ,26 , __~):Qni-:. i.Ecce jam venit pleiiitudq temporis (Galai.iy,
cunque enim fccerit votuiila.em ejus, ipse mater, et 4). Plenitudo.ista lemporis apud Paulum accipitur,
frater, et soror ejus est (Malili. xi, 50); 0 Domine seu propier abundantiam gratise, seu propfer adim-
Salomon, tu matrem dicis , ego ancillam profiteor.; plelionem prsecedenlis prophefise S£@ > seu pro-
Ancilla Cliristi sum: fiat' mifii secundum verbum pter pleniorem setatem fidei adultse. De singuiis
 59. , eUERRICl ABBATIS ifr
videamus. Omriium p.enitudo^ bonoi-Ura Cliristus A capaees Yerbi, sanentur- tamen efsatientur eama:
Daminus est : quippe qui omnibus thesauris sa- Verbi. Edant itaque pauperes et saiurentur, et
pientise et scienlice Dei, toliusque gratise plenus confiteantur venisse beatani temporis plenitudinem;
esl; imo in quo omnis plenitudo divinilalis habitat quando et in.prsesepibus suis paratum sine sudore
corporaliter (Coloss. n, 9). Yiderunt apostoli ple- vultiis sui panem inveniunt ccelestem. Numquid
num gratise et veritavis, et de plenitudine ejus ergo mugiet bos, eum ante prsesepe sic plemiEi
omnes acceperunl: adeo ut novissimus eorum et steterit ?_(Job vr, 5.) Mugiat, sed prsegaudiospiritug
tOjortivus Paulus, vas. electioriis-, de pienitudine irijubilo eordis; quia prsesepe Domini sui, imo
quam acceperat, disseminarcl ubique pieniludinem Dominum in prsesepi suo cognovil.
gratise et verilatis, clamans et dicens: Ecce jcm 2. Libet aritem adhuc manifestius videre, Ghri-;
venit plenitudo temporis (Galal. rv, 4). Ciimenim stus vehiens e cffllisquantam pleniludinem temporis
ptenus onmibus bonis nalus esset temporaliter advexerit, quam facih et exiguo prefio omne pre^
auctor teruporis, quidrti plenitudinem altulisset liosum eomparari posse decreverit. Duobus; mi-
temporis? Gum creli rorarent desuper, et nubes nutis, seu calice aquse frigidse, aut certe sola bona:
pluerent Justiim, Salvatorem terra germinaret, tanta voluntate, jam-a diebus ejus emitur regnum ccelp*
supernse benedictionis ubeTlas quidni fecundilalem B I rum, q.uanquam etiam nunc vix inveniat emptorem
terris omnibus: prsestaret? Benedixisli,: Domirie, in tanta multitudine divitum, Proh pudor! etiam
terram tuam, dedisti benignitatem, et lerra nostra nos ipsi, qui jam emere coepimus, jam tabulas em -
dedit fructum suitm {Psal. LXXXIV, 2, 15); videlicet ntdonis conserip.simus, jarn pignushsereditatisacce-
de uno grano frumenti,quod germinavit alvus Yir- pimus;;etiam nos, inquam, toties a pactp resi-
ginis. ubique lerrarum pullulante copiosa messe lunus, ac perte complaciti pcenitemus, queriaiur,;
fidelium. Nolo eninr hanc plenifudinem temporis murmuramus, quasi in negotio simus circumventi t
requifasin copia-bonoriini temporalium, sed seler- tpiasi magnum sit illud prope nihil, qubd. exigitur
norum; non in proventu agforum, sed eoclorum. a.nobis; Benc dc nobis prophelavit Scriptura :
Si coali rorant desuper, et nubes; pluunt Justuni; si Malum est; mahtm est, dicit omnis empter, ei cum
lerra germinat Salvatorem, ct juslitiaoritur simul; fecesserit, gfqriabiiur (Prov. xx, 14). Annonmerito
si denique oritur in diebus Domininpnsolumjusti- poterit gloriari, qui immensum Ulud etseternum
tia, sed et abundantia pacis :feliciora tempora ne- 929. pondus glorise, hoc levi et momentaneo tri-
qusesieris, quando et rcgnum Dei nihil aliudest; bulationis suse coinparaverit, qui sic pro nihilo
quarrt juslitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto ,„ salvus factus fuerit? At nunc quolldianas hinc inde
{Rom. xiv, 17), quod de illis procedit. Nam etno- qiierelas etmolesta murmura audias : Malumh.oc,-..
-siroriKii temporum ille stalus judicatur optimus,, malumillud; grave hoc, importabile illud; quis
atque piilcherriinus, cum et jusfitia moribus impo- lanta ac talia feraf? Ila nemo fere est quidignepro
nit disciplinam, et abundantia; cum pace quietem merito sui rem sestimans dicaf: Non-sunt condignce
vitse prsestat etlsetitiam. Denique misericordia Do- passiones liujus.iemporis ad fuiuram: gloriamqumre-
mini plena est terra (Psal. cxym, 64).: benedixit velabiHif.in nobis (Rom. vm, 18), nisi tunc demum
Dpminus coronse anni benignitatis suse, et campi cum..cdsperil reveiari. Tunc plane gloriabitur, qui
ejusrepleli sunl ubertate (Psal. LXIV,12) totius modo detrahif, ac de preiio se gravari gemit^ cum
gratisa. spiritualis, Et quis, nisi ingralus, plenitu-, seilicet de foro, id esl, de mundo lioc, ubi contra-
dinem neget esse temporis ? Quceunquam aurea setas clus celebratur hujus commercii, recesserit etin
simile aliquid liabuit hujus plenitudini temporis, dpmuni seiernitalis suce, secum ferens rem tantam
quando panis angeloruiri, emnem haliens saporem laniillo emptam, redierit. Homo planesecundum
suayilatiset omne delectamenlum, apponituretiam cor Dei erai ille, homo simplex sine querela, qui
jnnientis; et non solum liomines, sed el jumenla, ab hac- arle, imo inertia et infidelitate .emptorum
cibo pascuntur ccelesti ? Homines enim et juihenta D ] alienus erat; Davidem dico, qui dicebat.-: Quoniatn
salvabis, Domine,- quemadmodum multiplicasii mi- ngn cognovi lilleraiuram, Domine, mcnorabor ju-
sericordiam tuam, Deus (Psal. xxxv, 7, 8). Infinile stiiim tum solius (Psal. LXX,15, 16). Justitia; meae
multiplex hsec tua, Deus, miserieordia,utquipanis. nullatenus-memorabor, ut labores meos exaggerem,,
angelprum, non solum hominum dites acbeatifices: merita magnificem; poiius meinorabor justitiw tuce_
mensas, sed etiam. fenuni faetus, jumentorum re- solius, qui gratis obligasti te mihi promissorem.
pleas prsesepia. Confiteris, 0: Domine sapientia mi- In veritale tua exaudi me, in justiiia lua, et non
sericors, quia sapientibus et insipienlibus debitor intres in judiciuni cum servo luo (Psal. CXLII,1,2) :
es, ut qui utrosque-fecisti, utrisque necessariam qui, si-yoluerome jusiificare/osmcumcondemnabit
alimoruam. procures; et tam. homines quam ju- me. P.er hoc euim, inquit,- inlroibo in potentias TJo-
menta, tam spirituales quatn animales, suo quemque mini (PsaL LSX, 16); quia scilicel j.ustitias meas
gradu et ordine salves. Confiteaniur igituf Domiuo nou statuam : per hoc potentem me faciet, et nunc
•misericordise ejus, et mirabilia ejus filiis hominmn in prselio, et luiic in regno ; quia semper infirmi-
(Psal. cvf, 15) : quia misil Yerbumsuum earnem tates ineas confitebor. Cum, enim Infirnip.r, tunc
factu-m, medieinam et eseam pmnium ; ut eiiamln- potens sum (77 Cor. xn, 10). S.icuf ergo prudeiiter
 « - TJE NATTVITATE DOMINI SERMO IV «1
*
apud Deum causam agit, qui justitise sua»immemoi A suo deesset tempori, plenus tam gratia quam veri
fotum misericordise committit; sic prudenter emit, tate venit, quatenus et per gratiam Impleri faceret
qui omnem fictionem, atque avaritiam negotiationis legis mandata, et per yeritatem impleret ipse pie-
seire renuit; qui inventa ilia pretiosa margarita, missa; adeo ut quidquid etlam universis retro sse-
non solum omnia sua, sed et seipsum ultro ac desi- culis mystice gestum aut dictum fuit, totuni verius
deranter impendit. At nos tepidi, ficti, ingrati, in- ac plenius impietum sit in Iiac plenitudine teni
devoti, voluptatuni amatores magis quam Dei, vix poris. Nam et hic ipse dies tot sacramenla , tot
ab illa voce infidelis et nequissimi murmuris, Ma- oracula, quasi recapitulata in brevi hodie exhibuit,
lum est, malum est (Prov. xx,;I4), valenius com- ut de eo vere -dici pbssit: Consuinmaius in brevi,
pesci; etiam postquam.giistavimus, et vidimus, explevil lempsra multa (Sap. iv, 13).
sicul-dc muliere forti scriptum est, quoniam bona 4. Cum ergo tol mpdis constet quia venit beata
est negoliatio nostra. plenitudo temporis, recte. querelas insipientiiim Sa
3. Adiiuc ferebat me quidam implacabilis zelus lomon compescuit, dicens : Ne dicas, Quid, putas,
adversus ingratitudmem eiinfidelitatem hujus tem- causai esi quod meiiora fuere tempora priora quatit
poris nostri;.sed revocat nie, de qua sermonem in- hunc sunt ? Slullg est, inquit, hujusmodiinterrogdiio
stitui, sancta ac beata plenitudo temporis Christi, B (Eccle. vn, II), cum nianifeste felicissima tempora
qua eliam hodie plenius pascendi estis. Conjunctim fecerit homiiiibus-gratia Dei; ingraiitudo autem ho-
tamen eurrunt, pariterque feruntur hsec duo lem- minum.pessima feeerit ea sibi. 0 tempus accepta-
pora lam diversa, tamque advef sa, tempus scilicet hile, cui tam beatum, tam auspicatum initium de-
gratiae, el tempusnialitias;cumtamennonrtisiunum dit dies iste, quo natus conditor seternus temporis,
tempus inyeniatur uiriusque. Si enim modo non seternitatem morfalibus nuntiavit! 0 vere dies sa-
esset tempus gratise, non diceret Aposlolus : Ecce lulis dies iste, quo nata salus mundi se ipsam po-
nunc leinpus acceplabile, ecce nuncdiessalutis (II culum salulare miscuit Eegrotis! 0 fratres, de die
Cor. vi, 2). Et iterum, si modo non esset tempus isto loquebatur, ni fallor, Sapiens filio suo : Non
ffialitise, non diceret idem apostolus : Redimentes defraiideris a die botio, Et exponens quid sit non
lempus, quoniam diesmali sunt {Ephes. v, 16). Con- defraudari : Particula, inquit, boni doni non te prm-
fliguntigitur in tempore uiio gratia -e.i ingratitudo, . tercat (Eccli. xiv, 14). Diem quippe bonum pro eo
velut in siadio uno, Jam oiim siquidem sapientia dicit, qiiia dafum est b.odie donum bonum, prorsus
pugnat adversus malitiam, propter quod et niKsCin datum optimum, donumque perfectum, descehdens
hujus mundi descendit afeani. Pugfiat,.inquam, „u a Patre luminum; qubd quale sit nemo scit, nisi
nolens vinci a malo, sed volens vincere in bono qui aecepit. At vos, fratres," spiritum qui ex Deo
. niaiuiii. Abundabat iniquiias, et licet humana con- est accepistis, ut sciatis quse a Deo donata suut
gelata essei, diyina tamen non frigescebat chariias. vobis,'qui ex sententia cordiurn cantatis : Filius
Magnus ille ardor charilatis, et revera, sicut scri- daius est nobis (Isai.- ix, 6). Filius iste, panis cst
ptum est, aquis multis inexstinguibilis (Cantic. vm, filiorum, qui de seipso hodie beatum ac solemne
7); quod cum extremum jam judicium postularet universse familise Patris exhibet epulum.
niultitudo peccatprum, Deus tamen Filiuni suum 5. Gratias tibi, Patermisericordiarum, quipanem
misit, non ut iudicaref niundum, sed ut salvaretur nostrum quotidianum das hobis liodie, lantaqtie
per ipsuni (Joan. m, 17), Cum-igitur jam pene largitate aperuisti mahumtuam adiniplendum orime
coiisummata mundi malitia finem indicaret tem- animal benedictibiie, ut ipsa etiam benedictione
poris, Redemptoris advenlusnovam et inOpInatam pleiium inveniatur eorum prsesepe. Quammiseruni,
plenitudinem temporis rebus infudit humanis. Cum quam brutum ac stolidum, imo quam sibi nequam
enim mundus consenuisset,' atque prope interitum el invidum illud animal, quod sese isto die bor.o
esset temporis setate, subito ad adyentum Conda- defraudat, ut eum particula doni boni prsetereat,
toris sui, nova et Insperata renovatus est virtutis D ut scilicet expers gratise cojlestis, quse ei proposita
juventute, fideique quodam juvenili calore. Fides est, iiat, diemque totius refectionis et gaudii tristi
siquidem, cujus primsevum_tempus, velut qusedam ac jejuno corde prsetereat; quasi necdum venerit
pueritia, fuit in Patriarchis, qui exorti sunt primo copiosissima plenitudo temporis, nec prsesepia sim-
mane Ecclesise nascentis ; adolescentia vero in Pro- plicium et Iiumilium panis impleverlt coeleslis !'Hu-
phetis ; ad^plenitudinem demum juvenilis excrevit jusmodi homineih sibi nequam et invidum, Deo in-
roboris in Apostolis , quarido el calorem sute vir- gratum et injuriosiim, notat Sapientia, cum ait :
tutis mundo spectabilem prsebuit in tam prseclaris, Ocuhis malus ad mala opera, etnonsalurabilurpane,
aique fortissimis innumerabiiium martyrum trium- indigens et in tristitia erit super mensam.suam. Ideo,
anima ipsius, quia
phis. Hanc adultam ac plenam sctatem fidei vocat iiK_uit, non saturabitur bonis
oculus ejus, ut
Apostolus plenitudinem tempbris, quando scilicet oculus ejus ad mala, nec revertetur
et fide consideret quai
hiqui sub paedagogo@3© legis erant, nihilque a videat bona , ut ctim pietate
seryo differebant, dum erant paryuli, jam adulti ei apposita sunt in magna divitlsmensa. Nequam
l.ibertatem filiorum receperuntper Unigenitum Patris est enim, inquit, oculus lividi, averiens faciem suam
Pro-
{Galai iv, i-9). Qui nimir;rm, ut nulla plenitudo el despiciens animam.suam (Eccli. xiv, 10, 8).
PATR.OL. (JLXXXV. 2
 •P- GUERRiCl ABBATIS U
eul dubio, fratres, si faciem non averlimus a con- A ; viileri ? In me prhnum seutentiam feram : quia Yer-
sideratione illius qui jacet in prtcsepi", ipso inliiilu bum, quod- Deus est, cum se hodie mihi videndum
possumus felicissime pasci, dicemusque : Dominus prsebeal in eo quodsum, si me non Isetificat, impiu<5
pascil me, et ntliil mihi deerit; in loco pascuce, ibi sum ; si non sedificat, reprobus sum
me collocavil (Psal. xxn, 1, 2). Tmic plane sciemus 2, Si.quis ergo, -fratres, aeediosus invenitur inler
qnia venit desideratissima plenitudo iemporis, ,in nos, holo diutius- i;t fatigenfur aures ejus sermone
quo misit Deus Filiuin suum, per que.m la.nta jam nosfro conlemptibili ; transeat usque Bethlehem, et
replemur plenitudine bonorum : ipsi benedictio et illud in quod desiderant Angeli prospicere, pro-
gratLarum acllo, et nunc, et per iiifinita ssecula sx- spiciat ibi, Yerbum-scilicet Dei, quod Dominus
culorum, ostendit nobis; imaginetur animo, Sermo Dei vivus
SERMO Y. ci efilcax qualis ibi jaceat [al. qualiter ibi taceat]
De mira Dei providentia in nathilate Chrisli, in prcesepi. Si lantum piefas oculum illuininct in-
1. Conveuislis, fratres, ad audiendum verbum .tuentis, quid-lam deleclabililer' potest videri, tam
Dei. Deus autem aliquid roelius providit nubis, ut salubriter cogitari ? Quid seque mores sedificat, spem
non solum audire, sed efiam videre datum nobis roborat, cliarifatein inflammat? Omnino fideliss
hodie sit Yerbum Dei, si modo transeamus -usaue "1 sermo, et oinni accepfione dignus , omiiipotens
Belhlehem, el vidcamus noc vcrbum cjuod fecit Do- Sermo luus, Domine; qu.i ta.in alto silentio a rega-
minus, el ostendit nobis (Luc. ii, 15). Noverat Iio- libns Paiiis sedi.busanimalium illapsus prccsepilius
fliinum sensus invisibilium incapaccs, coelestium (Sap. xvm, 15), meiius inierim suo nobis sileniio
indocibiles, ad fidem quoque difiiciles , nisi res ipsa sermocinatur. Qui habet aures audicndi, audiat
fle qua iides suadelur.'visibililer ipsis sensibus con- quid nobis hoc pium et mysticuin selerni Yerbi l.o-
vincendis iiigeralur. Nam etsi fides est ex auditu, quatur siieniium ; quoniain, nisi nie fallit audiius,
mullo tamen proclivius S3I ac promplius ex visu : i.rter alia quse loquitur, loquilur pacem in plebem
sicul iilius exemplo docemur, cui dicilur, Quia vi- sanctoruin, quibus revereniia ipsius et exemplum
disli me, credidisli (Joan. xx, 29); qui scilicet dram religiosum imposuit slentium, elrectissimequidem
atidiebas incredulus fuisli. Quia enim diflicilius iniposuit. Qtiid enim tanto poudere, tanlaque aucto-
audifa, quarn yisa creduntur, ideo nierito fides illo- rilate disciplinam commendal, silenlii, quid lanto
ruin qui non viderunt, a Domino beata prsedicatur; .lcrrore compescit inquietum nialum linguarum pro-
qtiippe qui plus delulerint aucioritafi sermonis, cellasque verbortiui, sicut Sefmo Dei silens in medio'
quam experientise proprii sensus, aut raiionis.Deias houiiniiin? Non esl scrm.o-ih liugua mea, confiteri
tamen per omnia volens salisfacere tarditati nostrse, videtur omrtipotens Sernio, dum Matri subditus est;
Verbum suum quod prius fecerat audibile, bodie ct nos qua dementia dicehius, Linguam nostram
focit nobis eiiam visibile, iino ct tractabile ; ut et inagnificabimus, lubia nosifa a nobis suni; quis
quidam ex nobis potuerint dicere : Quod fuit ab nosler Dominus est? (Psal.xi, 5.) Liberet mihi, si
inilio, quod audivimus, quod vidimtis oculis nosiris, liceret, obmulescere et humiiiari, et silere eliam a
qiwd perspcximits, etmgnus nostrw tractaverunt de boiiis, ut altenfius et diligeniius aurem possera
Vcrbo vitm (Joan. i,T). Fuii ab initio illius, quso adhibere vocibus arcaiiis, sacrisque "sensibus hujus
-sine inilio est, seteriiitatis ; audivimus promissiim divini silentii, et vel tanio tempore sub silentio
nb iiiitio temporis ; vidimus et contrectavimus exhi- discere in schola Yerbi, quanio Yerbum ipsum sub
bitum in fine temporis. Alias aritem invenies quod disciplina siluit Malris.
iion sohim visibile et tractabile,- scd etiam gustabile S. 0 fralres,-_si pie ac diligenter inlendainus huic
et odorabile nobis Yerbum Dei factum sit, quippe Yerbo quod Domiiius fecit hodie, etosiendit nobis,
quod per omnes vias sensuum, aditum sibi ad ani- quanta, quamque facile possemus ab ipso perdo-
-nsani qusesierit, quaienus sicut per sensus mors ceri? Yevbum siquidem brevialum esi, ita tamen
intraverat, sic per eosdem redirei et vila. Quod Q ut in eo consummatum sit -omneverbiim quod ad
-ergo Yerbum caro factum est (Joan. i, 14), nobis saluiem est, qttia nimirum verbum consumrnans et
qua toli sumus caro, factum est ; ut qui antea Yer- abbreyians in sequitate ipsum est. El hsac consitm-
bum Dei tantuin poteramus audire, iam carnem vialio abbreviaia inundgvii jusliiiam (Isa. x, 25),
faclum et videre possimus et gustare , bmnesque! sieut promissum meministis.per Isaiam ; quia desua
sensus in teslimoniuih audilus convocare ; quatenusi pieniiudine @S_1 in participes suos redundavit
onines noslri sens.us consensu uno, et voce unai justitiam, ut abundet justitia ipsorum,. pltis quam
confiiean.tur, Sicut audivimus, sic vidimus (Psal. et Piiaristeoriim et Scribarum; licet illi per tasn
XLVII, 9). Incoinparabililer tamen ampiius tuijc: multiplices se exercitent justificationes legis, isli
concessum est visui, quam unquam fuerat auditui,, autem brevi ac simpiici coritenli sint verbo fidei.
eum modo videalur Yerbum.quod Deus est, et anteai Sed quid nsiruin si oinnia verba sua nobis Yer-
magnum haberelur audire verbum ([itodcunque exc bum Dei breviavit, quando et se ipsum breviari, el
Deo. Et verbum quidem quod ex Deo est, vidi ali- quodammodo minui voluit, adeo ut de incompre-
quando, fratres, cum tsedio audiri; sed Yerbumi hensibili immensitate sui. ad augustias uteri auo-
quod De.us est, nunquid potcrit nisi cup.i gaudio3 dammodo se contraxerit, et, continens mundum. in
45 1N EPIPILANIADOMINISERMO I. 4is
prsesepi se passum sit contineri? In ccelo Yerbum L quoque novissimum eligens loeum, in prsesepio po-
istud horribili altitudine sua virtutes angelicas sfu- situs est, ut et nos illud Davidicum : Elegi abjecus
habilare in tabernacu-
pefaeif; in prsesepi simplices et hebetes pascit; ibi esse iii doino Dei, magis quam
sublilissimis Angelomm intellectibus inscrutabile, iis peccaiorum (Pscd. LXXXIII,11), opere discere-
hic etiam oblusis hominum sensibus -palpabile. nius. Pannis involutus est, ut habentes tantum
Quia enim Deus non poterat loqui nobis quasi spi- quibus tegamur, his contenti simus; per omnia pau-
ritualibus, sed quasi cariialibus, Yerbumejus factum pertate materna contentus, Matrique per omnia
•esfcaro, ut non solum audire, sed etvidere pos- subditus, ut totius religionis forma jam in ejus
set omnis earo quod os Domini locutum est. Et nativitate nata . videretur. Beata sane ^implicium
quiain. sapientia sua non cpgnovit m.undus sapien- fides .pastoruni, quse, cum invenisset infantem pan-
tiam"Dei,dignationeIneffabili eadem Sapientia Dei :nisinvolutuni, nequaquam in illis scandalizata est
se stultitiam fecit, ut quamlibet idiotis vel hebeti- ad incredulitatem, ut minora de eo sentiret., sed
ims se discibilem prseberet, et per .stullitiam prsedi- sedificata potius adpietaiem, ut laiitse dignationi
cationis salvos faceret eredentes. Confiieor tibi, gratior fieret! Quanto namque se pro ipsis profun-
Pater, Domine cceli et terrse, quia sapienliani tuam * dius bumiliaiam ae funditus exinanitam ilia exlii-
abscoiidisti a sapientlbus et prudentibus, et reve- buil majestas, tanto faeilius et plenius, si digne de
Iasti eara parvulis. Ita, Paier, sic fuit plaeitum ante eis senfire volum.us, teies e-orum aifeetus sibi
te (Maith. xi, 23, 26) , ut parvulis daretur parvu- illius rapuit et viadicavit charitas.
lus qui liatus est nobis, quandoquidem altitudo 5. Fratres, et vos invenielis hodie infaniem
superborum nimis abhorret ab hujus humilitate pannis involiitum, et positum in prsesepio altaris ;
parvuli, el quod alfuni est apud homines, abomi- videte .vilitas tegminis ne offendat aut lurbet ob-
nabile esl apud Deum; qui, cupi veraciter aitus sit, tutum vestrse fidei, verifatem reverendi corpoiis
parvuhis factus est pro hobis. Cum solis nimirum sub aliis rerum formis intuentis. Sicut enim maier
parvulis concordai iste parvulus, in solis requie- " Maria quibusdam assumentis pannorum involvi
scit liurailibus ef quietis. Sicut igitur parvuli glo- infantem, sic mater gratia dispensatoriis speciebus
riantes de eo, caniant, Parvulns naius est nobis rerum. ejusdem sacri corporis Q%% nobis obtegiJ
(Isa. ix, 6), sic et ipse gloriatur de eis : Ecce ego, veritatem; sic etiam mater sapientia sehigmatibus
Inquiens, el pueri mei, quos inihi donavit Ltomiaus et figuris arcanam divini Yerbi contegit majesta-
(Id. y , 18)..Ut enim parvulo Filio suo Paier so- tem ; quatenus et ibi simpliciias fidei, et hic exer-
dales daretde cosetaneis.suis, stalim primo omnium , eitiura studii, meritum sibi cumulet ad salutem.
ab innocenlia parvulorum coepit gloria martyrii; Nam ego, fralres, cum vobis veritatem. quse Cliri-
hoc significante Spiritu sancto, quia nonnisi ta- stus est, verbis meis enunlio, quid aliud quam
liisai esset regnum caelorum (Mattii. xix, 14). Christum pannis salis vilibus involvo? Beaius ta-
4..Sitales eflici volumus, fratres, iterum atque men, cui nec in pannis istis Christus est vilior,
iterusn transeamus usque Bethlehem, et diligenlius sicut nec merees pretlosse prudenti vilescunt pro-
iiitueamur hoc Yerbum quod caro factum est per pter veteres quibus amiciuntur sacculos. Christus
Deum immensum, qui parvulus factus est, ut in boc plane est, quem vobistradereciipio, qualisbusemi
visibili e't breviato Yerbo discamus sapientiam Dei, que sermonibns nostiis, ut, juxta sermonem Pefri
quse tota humiliias facta est. In hanc quippe virtu- apostoli, sanctificeiis eum in cordibus yestris.
t.emilla omnimoda virtus seinterim toiam contulit. . (/ Peir. III, 15.) Suscipite in mansuetudine insitum
Nihil aliud illa stmima Sapieniia interim scire vo- verbum, quod pbtest salvare animas vestfas (Ja-
luit, nisi illam scilicet -humilitalem, cujus se post- cobi i, 21). Et verbum Chri.sti abundanter habitet
modurii magistrum vpluit prbfiteri. Et iste quidem, in vpbis, amor scilicet et memoria Yerbi incarna-
quod nimirum in suggillalionem mei ipsius loquor, ti, quatenus tam feliciler quam fideliter decantetis :
iste, inquam, digne et juste magister docendse hu- 5 Verbum caro factum est,' et habitavit in nobis
militatis effectus est; qui, licet eam sibi non igno- (Joan. i,14).Tota igiturpietatecogitemus Cliristum
raret et originalem a Malre, et naturalem a Patre, in pannis, quibus Mater eum operuit, ut seterna
iiihilominus tamen ab ipso Matris utero didicit eam felicitate videamus gloriam et decorem quem .ei
ex his quse passus est In diversorio viatorum na- Pater induit, gloriam quasi Unigenili a Patre, cum
tus est, ut hospites.et peregrinos super lerram, quo et cum Spiritu sancto honor et gloria, psr
ipsius exemplo. edocti, nos esse confiieremur. Ibi omnia ssecula sseculorum. Amen.

-IN-EPIPHAKIA [DOMINL-
SERMO I. cpncupiscentise, cujusduse iilios, voluptas el vstnU
Dedonis Domino afferendis, tas, non dant requiemdie acnocte,;dicentes: Affer,
\. Ajferte Domino, filiiDei, afferle (Psal. xxvm, i), affer. (Prov. xxx, lS).;Quid igitur afferemus Do-.
Satius est ei afferre, quam sanguisugse, id est iniiio? Afferte Domino gloriam auri, et Iwtwrem
,i1 GUERRICI ABBATIS 43
rthuris : ajferte Domir.o gloriam nomini ejus, myr- A Israelilse, et per hoc gladium evaserunt hoimeidse
rham (Psal. xxvni, 1, 2) sepulturse ejus. Sed dicit (Jerem. XLI, 8). 0 quanti thesauri bonorum ope-
- luihi discipulus Chrisii, filiusPetri : Argenium etan- ruin, quanue divitise piorum fructuum absconditi
;rum nonesl milti(Acl. m, 6).Nec sacculiperegrinarum lalent in agro humani corporis, et qtianto plures in
liierciummyrrhseelthuris. Ergone vacuus apparcbis abdito cordis, si modo sit qui exerceat et fodiat!
.in conspeclu Domini, et cunabula novi Regis nullis Neque iliud Platonicum dico, quod anima ante cor-
; honorabis xeniis ? 0 dives paupertas, o locuples pus artes didicerit, quse oblivione et mole corporis
. nuditas, si tamen Chrisliana et voluntaria! Quibus obruias, disciplina et industria refodienda; sint ;
.-enim divitiis non abundas, non solum auri, sed sed quod ralio hominis et ingenium, juvante gra-
^etiam auri primi, auri igniti; non solum myrrhsc tia, omnium sit virtutum seminarium. Si ergo ad
-et thuris, sed etiam universi pulveris pigmentarii? cor redeas, et corpus exerceas, non diflldas te in-
;3mo qui sunt alii qui possinl abundare divitiis hu- venlurum thesauros desiderabiles : et si non auri
'jusmodi, nisi pauperes Chrisli? 7»tms,inquit, jusli- siatimin initio, aut lliuris, certe vel myrrhse non
liw ambulo, ut dilem diligentes me, et lliesauros inutiiis. Iuutilem aut vilem tu ne dixeris, quam
eorum repleam. Nec decst eiunde id pussit: Mecum Christus acceptat in munere, qua sui corporis se-
suiit, inquit, diviiiw e! gloria, opcs superbce, etjusti- B pultura non solum prsesignari, cum ei olferretur, sej
tia (Prov. vm, 20, 21, 18). Bonse opcs prorsus di- eliam eonsummari voluit, cinn ex ea perungeretur.
vitise salulis, in quibus ita supcrbiiur, ul justitia 3. Si ergo manifestius vis audire, myrrha in
noii deseratuf. Fralres, superbia isla est gloria corde tuo dolor est, myrrha in corpore tuo labor
exsulianlium in Douiino, et insullantium mundo est, si tamen iste vel ille pcenilentialis esl. Myr-
quod nihil habeat tam preliosum, ul paupeiiati rham siquidem uirumque esse non ^solum probat
valeat comparari sanctorum. 0 qui pusillo animo elymologia nominis, aut qualitas saporis , sed etiam
eslis, cur non supsrbitis mecum in opibus isfis? medicinalis operatio virtutis. Myrrha namque ama-
Superbiam istam non damnai, sed remunerat Ma- rissimum gustum sui etiam nomine prodit, efleclu
gister humilitalis, si videlicet ita magnanimus sis autem, prseter alias sui utilitates, corruptioni re-
in contemptu mundi, ut oninem gloriam ejus quasi sistit. Et quid gustu amarius, quid effectu salubrius,
de sublimi despicias, et nihili pendas prse amore quam dolor quo peccaior ad po3uileiiliain contri-
et gloria tuse nuditaiis. Omnino dives es, si in sialur?Recogiiat annos suos in amarifudine anirnse
paupertale gloriaris, et de te quoque gralias aget suse, dicens Deo, Noli me condemnare (Job x, 2);
congralulalio Apostoli : Grtilias, inquit, ago Deo sed omnis hsec amaritudo nihil aliud quain rnyrrha
meo, quod in omnibus divitcs facli estis in illo, in C est, vindicans a cprruptione tam luxuriarum, ki
omni verbo et sanciitale, ut niiiil vobis desit in uila quibus coinputruit, quam vermium immortalium,
glcria (I Cor. i, 4, 5, 7). Longe aliter illum allo- quos meruif. Quid vero labor corporis? Non fam
quilur Dominus, qui sibi applaudebat de affluentia myrrha est, quam fasciculus myrrhse, si credere
mundi hujus.: Tu, inquit, dicis Quia dives sum, et voiumus his qui de sseculo nuper venere; quibus
uullius egeo; etiu miser es, et miserabilis, et pauper, regula jejuniorum et vigiliarum, quotidianum opus
ti cwcus, et nudus (Apoc. m, 17). manuum, asperitas vestium, et omnia pene amara,
2. Sane inter divitlas hujusmodi, pro quibus quia insolita, velut in unum colligata fasciculum,
Paufris congratulabatur discipulis, non dubitaverim imposita sunt ad ferendum. Et quidem amarissima
auruin, thus, et myrrham posse -reperiri, quse di- portarent hunc niyrrhse fasciculum, nisi quia, et-
gne et grate Clnislo nato queant offerri. At ego, si nondum gaudent communicare passionibus Di-
inquies, iion suni mihi conscius lale quid accepis- Iecti, ut dicant, Fasciculus myrrhw dilecius meus
se, ncc aliquid lam preliosum, ul est aurum, thus mihi (Cantic. i, 12), dulce tamen nimium habent
et myrrha, penes me posse iuveniri. Ego enim, vi- amaritudinem cordis amariludine miiigare exterio-
dens pauperlatem meam, vix mendicabo stipern ,. ri, tanquam choieram slomacii potu absinthii.
quotidianam, pauperem cxigcns vitam. Putas, in- Sicut enim stomachus, immoderalo usu dulcium
quit, te nihil tale accepisse? vide magis ne acce- corruptus, potione purgalur amara, sic eorum qui
ptam a Patre substaniiam dissipaveris vivendo suaviter vixerunt in amaiicata conscieniia, nun-
luxuriose. Sed omitlo istud ; non enim imprope- quam melius quam contrario, id est, vita et con-
randuni esl, ul Sapiens ait, homini avertenti se a suetudine curantur austera. Maxime autem, si sse-
peccalo (Eccli. VIII, 6). Yellem magis ut non pige- pius detur eis bibere vinum myrrhatum Dominicse
ret fe tentare et quserere si forte vel minimuin passionis, id est potentur vino compunciionis, quod
g34 aliquid palernse substaniise resedisset apud quanto amariusesrex recordatione peccati, taiito
te, unde initiuin recuperandi posses capere. Yel- salubrius est peccalori. ldeo Jesus noluit bibere
lem foderes intra le ; solent nanique preliosi latere (Malth. xxvii, 48), quia peecatum non fecerat, quod
shesauri in abditis terrse. In agro abscondilus erat ei cmcifixor imputabat, qui de amaritudme vitis
ihesatirus iile qui desiderio sui compulit hominem aliense ei propinabat, qui de geniinine viiis verse,
oinuia sua vendere (Matth. xm, 14). In agro se di- vinum novuni cum aniicis in regno Patris habebat
rtAacit thesauros abscondhos habere decem viri bibere.
 49 IN EPIPHANIAD. MINI SERMOI. 50
4. Cseferum, quanquam perfectis, qualis Tiino- A duit me vestimcnio sahitis, el indumento imtiliw cir-
theus erat, exercitatio corporalis ad modicum utilis cumdedit me (Isa. LXI, 10).
sit coinparalione pietalis (7 Tim. iv, 5); quantum 6. 0 fraires, quibus minus sufliciunt vestimenta
tamen rudibus et iinperfcctis, quales nos sumus, vestrse paupertalis in hac asperitale liiemis, qui
uiilis sil, vos ipsi, fratres, vobis testes estis ; quo- dicitis, Anle faciem frigoris hujus quis suslinebit?
modo sciiicet redimit de corruptione vitam noslram cur non induimini, quseso, hoc vesfiriiento Iseiiiise
amaritudo parciinonise et laboris. Ipsi etenim scitis et saluiis, hoc pallio laudis? Si Dominum.laudatis,
quomodo vermescerenl corda, quomodo vermescc- in Domino laudabitur ariima vestra, etpallio laudis
rent corpora, si non quotidie de manibus laboran- quo operlus est laudabilis nimis, vos quoque ope-
tium distillaret myrrlia. An non vermis luxuria? riet et confovebil, qnemadmodum gallina pullos
Nescio si aller hoceniior. Iiigreditur blandiendo, suos sub alis, si modo velitis. Ah quotles voluit,
mordel ridendo, transforal delectando, perimit con- et noluistis! Nunquid enim hoc pallium breve est,
sensu voluntario. An non vermis acedia et tristi- ut utrumque operire non possil ? Non aiigusiiami-
tia? Sicut tinea, inquit vestimenio, et vermis iigno, ni, inquit, in nobis, augnstiamini autem in visceri-
ita tristitia viri nocet cordi (Prov. xxv, 20). Quid bus vestris. Dilatamini el vos (II Cor. vi, 12, 13),
omnia desideria mala ? an non vermes et ipsa ? At B et pallium dilatabil se usque ad vos. Non est abbre-
in desideriis est omnis otiosus, et desideria occi- viata manus ejus, ut salvare nequeat; nec grande
duiit pigrum (Id. xxi, 26, 2o). Beatus igitur cui ad est ei ut consoletur nos, nisi pravitas nostra prohi-
mortificandos verines hujuscemodi, manus proprise beat. Oquialgetis, pallium hoc calidum est; quia
distillant myrrham S35 Per universum sui, jam- calor est, qui non modo interius, sed exterius ca-
que prsevenit uiigere corpus suum in sepulturam- lefacere potest. Nonne vestimenta tua calida sunt,
Sed suum dicam, an Jesu? liiio et Jesu. Corpus cum lerra iua perflata fuerit austro (Job xxxvn, 17);
enim illius, membrum est Jesu. Quisquis ille est imo ignis missus iu ossibus, ac vehemeriler accen-
qui sic unctus est, non est quod timeat vermem sus (Thren. i, 15)? Hoc igne thus illud adole, quod
qui non moritur; quia jam mortuus est ei vermis utii cum regibus obtuleris, dirigalur oralio tua sie-
Unde illi moritur. ut incensum iu conspeclu Domini: et cum de sa-
5. Myrrbam itaque, et myrrham electam atque criflcio tuo odoratus fuerii odorem suavitatis, dicat
probatissimam Domino cum regibus rex et ipse libi, Odor vestimentorum tuorum sicut odor thuris
pbtulisti, si inlerim,'dum non sufficit manus tua ad (Canlic. iv, 11).
offerendum aurum sapientise aut thus devotionis, 7. Jani vero de auro sapientise (qusc oblatio, ut
saltem cor coiitrilum corpusque afnlctum cum ama-' ' dkimus, perfectorum esl) loquatur vobis qui illud
ritudine pcenitentise Domino sanctificasli. Existimo assecutus est, quia nec uovit illud nisi qui accipit.
enini, sine prsejudicio tanien melioris intellectus, Qui ergo sapientiam didicit, sapienliam loquatus1
my,"rham esse primam oblationem incipientium, inter perfectos ; et de auro quod possidet, murenu-
deinde thus proficientium, demumque aurum per- las aureas auribus vestris fabricet. Ego enim non
fectorum ; a que idcirco eum simul ab Evangelista arbitror comprehendisse me; sequor autem si quo
nnminala sunt, pretiosiora quseque et digniora pro modo comprehendam (Philipp. m, 15, 12). Magnus
merito sui prselata esse in ordine nominuni. Alias prorsus ac beatus qui invenit sapientiam, etaflluit
namque secundum ordinem profectuum ni}'rrham prudentia : sapienliam, in contemplatione seterno-
tiiuri prseposilam invcnis, ut est illud, Sicut virgula rum;
prudentiain, in adminislratione temporalium :
fumi ex aromatibus myrrhw et thuris (Cantic. m, 6). vel, ut moderatius sapientem definiam, qui novit se
Et, Vadam.ad montem myrrhm, et ad collem thuris ipsum regere et aliurn. Pretiosius est hoc aurum
(Id. iv, 6). Non parvus siquidem profectus est, cunctis opibus, eiiam thure et myrrha; et omnia
cum de niyrrha ad tlius proficitur; cum de ista, quse desiderantur in virlutibus vel gratiis, huic non
quse ad usus est iiifirmiutis hunianse, ad illud quod i valenl comparari. Denique sapiens, tanquam vir
diviuis et ieslivis deputatum est sacrificiis, perve- virtutum, dives in onmibus, el si prsevalet aurum
nitur; ut qui sacrificium spiritus contribulati, cor- offerre in sublimi conlemplatione vel prudenti ad-
porisque humiliati oflerebat non sine myrrlia ama- ministratione, non tamen negligit oflerre thus in
ritudinis, jam sacrificium laudis offeral cum thure devotione 936 divini operis, myrrliam in mortifi-
devolionis , et, juxta promissionem Domini, tanta catione sui. Nos igitur, fratres, quod habemus offe-
consolatio immitlatur lugeufibus Sion, ut det eis ramus in gloriam novi Regis : quod minus habe-
coronam pro cinere, oleuin gaudii pro luctu, pallium mus, ab ipso petamus cui offerre cupimus. Si quls
laudis pro spiriiu mceroris (Isai. LXI, 5). Tunc can- indigct sapientig, poslulet a Deo, qui dat omnibus af-
tal qui Iugebat : Convertisti planctum meum in gatt- fluenier (Jac. i, 6). Munera mea, data niea, ait
dium milii, conscidisti saccum meum, spiritum mo3- Pater Iuminum, a quo omne donum perfectum, et
roris; et circumdedisli ine Iwtiiia, pallio sciiicet omne dalum optimum; ipsi gloria in ssecula ssocu-
laudis, ut canlel libi gloria mea, et non compungar lorum. Anien.
(Psal. xxix, 12, 15). Gaudcns enim gaudebo in- Do-
uiino, ei exsultabii anima mea in Deo meo; quia '«-
K GUERRICI ABBATTS 52
SERMO II _4rum prsemisit Jesus initium ? Yagit puer novus in
Dc variis tnodis quiuiis nos Deus ilhnninaf terris, et sidus novum creat in supernis, ul lumen
1. Surgc, illuminare, Jerusalem, quia venil htmen testetur de lumine, stella de sole, et reges in splen-
iv.uni (Isa. LX, 1). Hodiemum diem luminum illu- dore ortus sui, ad cxortum quoque Eternum splen-
minavit nobis et consecravit lumen delumine, quod dorem, ab oricnte ad veruiu Ofientem, id est, vi-
hodie cum lalerct incognitum, ad iiluminalionem ruin cui nomen O.riens (Zach. vi, 12), stella perdu-
oinnium gentium sese-dignatum estmundo revelare. cat; non quasi siella, sed quasi rationale animal in
Hodie namque se revelavit Giialdceisnovi sideris in- via prsecedens, in fine vice consistens, ac velut di-
dieio, cum eorum primiliis- oinnium fidem gentium gito ipsum qui qucerebatur ostendens. Sed esto,
dedicavrt.. Hodie se revelavit Judseis, non solum calumnielur infidelis hanc stellam non esse opus
Joannis, sed et Patris et Spiritus sancti testlinonio , Christi, dummodo confiteatur opus esse Patris in
v.bi in Jordane baptizatus, baplisma omnium con- teslimoiiium Filii. Attamen obruei eum multiluda-
secravit. Hodie manifestavit gloriam suam coram infinifa ac magnifudo mirabilium plane divinorum,
discipulis suis, quando mulaiione aquce in vinum, quce aijsque coiitradictlone Jesus nostcr operaius
iilud ineffabileprceostendit mysterium, in quo, verbo est in carne, sed non ex carne.
ipsius, substantisa mutantur rerum. His omnibus B 0-37 s- Sed operiant teiiebrse terram, et caligo
Dsi apparilionibus prasvidens Spiritus illumiuan- populos, qui, cuni lux venit inmundum, dilexerunt.
darn Ecclesice fideni, alioquiiur eam sub typo et inagis tenebras quam lueem (Joan. iu, 19) ; dum-
noniine Jerusalem, dicens : Snrge, illmninave, Je- modo tu illumineris, Jerusalem, eivilas coslestis,
rusalem, qv.ia venit lumen tuum. Yenerat qnidem quce in omni lerra et populo, Deo parilura- es filios
lunien; in mundo erat, etmundusper ipsum fa- lucis, quos de potestate tcnebrarum trar.sferel in
ctus erat ; sed mundus ipsum non cognoscebat. regnum claritatis sus lumcn verum. Gratiaslibi,
Frat natus, sed non erat nolus, donec declarare Paler luminum, qui de lenebris nos vocasti in ad-
eum coepit luminosa dies ista. Ait ergo propheta : lnsrabile lumen tuum (I Peir. n, 9). Gratias iibi,
0 Jerusalem nova, civitas magna novi regis, mons qui dixisti de tenebiis lumen splendescere, et £lu-
Sion, latcra aquilonis (Psal. XLVII,5), id est, de xisli in cordibus noslris ad illuniinationem scientisc:
11'roquesedificanda pariete circumcisionis et pree- in facie Glirisli Jesu (77 Cor. iv, 6). Hsec siquidesi
pwtii: Surge, itlvminare, quia venit Iv.men tmim. est lux vera, imo vita ceterna, ut cognoscamus te
S.irgite, qui-sedetis in tenebris; intendife lumini, waum Deum, et qiiem misisti Jesum Christum. Co-
c;iod exorlum est in tenebris, sed non comprehen- gnoscimus te, quia cognoscimus Jesum, quoniam
ditur a tenebris. Acccdite ad eum, et ilhtininamiv.i Pater et Filiu.s unum (Joan. xvn, 25, 11).. Cogno-
(Psal. xxxtii, 6), ei in lumir.eejus videbilis lumen, scimus quidem per fideni, ipsam tenentes arrhant
d;.celurque vobis, Faistis aliquando tenebrm, nunc fidelem, quia cognoscemus le per speciem. Interiiu
ciittemlux in Domino (Ephes. v, 8). Intendite- lumi- tanien auge nobis fidem, deducens nos ex fide in.
ni celerno quod se vestris aspectibus temperavk, fidem, a clarstate in clariiatem, tanquam a luo Spl-
ut, qui lucem habitat inaccessibilein, infirmis quo- riiu, ut de die in diem thesauros luniinis profun-
que ei lippienlibus oculis posset accedi. Advertite diiss iiigrediamut', quo' fides amplior, .scientia ple-
vumcn in lucerna testse, solem in iiube, Deum in rior, charitas ferventior fiai ei diffusior, donec per
'nomine, in luteo vasculo carnis nostrce splendorem fidem perducaniur ad faciem. tanquam per slellam
glorise, candoremque lucis seternse. prseducerii ad nostrum Bethleheniiticum ducem, qui
2. Latet quidem majesfas in humanitate, viftus egressus de Beihleheni regii Israelem, ei regnat in
in huniilitale; sed signa virtutum erunipenlia, unde Jerusalem ; non isla quse occidit proplietas, ipsuin-
hsec prodeant, non sinunt ambigere. Opera, inquit, que Dominum prophetarum , sed illa in qua coro-
cumego facio, iesihnonium perhibent de me (Joan. x, nat occisos idem Dominus, causa, virtus, et gloria
25). Magnuin quidem testiinonium Joannis, qui ve- D martynini
iiit ut lesiiinonrum perhiberet, lucerna de lumine ; 4. 0 quanto gaudioibi tripudiat fides Magorum,
at enim mullo majus iilud testimonium coelesle, cernentium in illa Jerusalem regnantem, quem in
quod Pater et Spiritus sanctus Filio peiiiibuere Bethlehem adoraverunt vagientem! Hic-visus est iit
(Luc. in, 1G, 21, 22), Paier, in voce, Spirilus, in diversorio paupcrum, ibi in palatio videtur Ange-
specic, cum in ore duortim testium stet onine ver- lorum ; hic in pannis parvulorum, ibi in splendo-
Iium. Sed el hoc ipsum si minus accipitur : Opera, ribus sancforum; hic in gremio Mairis, ibi in solio
inquit, innumerabilia et irrefragabilia, cjuceego fa- Patris. Piar.e digna beatoitmi fides Magorum, ut
ch, lestimonium perlnbent de me (Joan. x, 23). tam felici visione remuneretur ; qiise cuni in eo ni-
Plane incormplus et irrevincibilis tcstis, eum crea- hil nisi iufirmum el conicniplibile-videret; non la-
lura insensibilis sensum quemdam accipit in eon- nien scandalizari poiuit, quominus Deum in homi-
fessioncm Creaturis, voluntatem ejus exaudiens, ac; ne, et honiinem in Deo veneraretur. Procul dubio
liiitui incunctanter obediens. Quid enim divinius: stella ex Jacob iliuxerat in cordibus eorum ; sfella,
paterat exhiberi sensibus mortalium, quam hodier- inquain, matutina, lucifef qui nescit occasum, qui
SKuovifatis signuni, quod etiam ante sigr.orum suo- etiam foris slellara, malutini ortus sui indicem, ac-
55 IN EPIPHANIA BOMINISERMOIII. t£
cemierat in corjibus eorusn. De his omnino conve- A abscondita est, scrutari, vel majestatem quse in
nienter intelligi potesl quod apud Salomonem preemium reposila est, conleiiiplari; contenti sinius
scriptum est-. Juslorum semita, quasi lux splende- sanctorum claritatem mirari, sanctitatem imitari.
scens procedit, et crescit usque ad perfectiuh dieni Fili. inquit, concitpisti sapieniiam? serva mahdata;
(Prov. iv, 18).-Primo namque semilam juslitiee in- et Dominns vrwbebit tibi iilam (Eccli. I, 55). Altiora
gressi sunt ad lucem splendentis sideris, cujus autem te ne quwsieris, el foriiora te ne scrutaius
ductu profecerunt ad videndum noVum ortum nia- fueris : sed quw prcccipii Dominus tibi., ipsa conserva
tutinse, lucis sicque demum pervenerunt ad con- semper (Eccli. m, 22). Preeceptum namque Domini
templandam faciem meridiani Solis, in die virtutis lucidum, iliuminans oculos (Psal. XVIII,9) ,quibiis
suse rutilantis. postmodum ipsum corpus luniinis valc-as intueri,
S. Pulchre igitur signanterque in his Gentium cum in luce radiorum, id est, in operemandatorum,
prirtiitlis, in his nascentis Ecclesiee priniordiis, versari consueveris. Dulce quidem lumen, ut ait
prceostensus est fidei profectus in sir.gulis : unde Salomon, el delectabilc oculis vidcre solem (Eccle.
scHicet incipiat, quomodo proficlat, et quo demum xi, 7). Dulce prorsus et delectabile, scd illis quibus
pervenial ; ut faciie ipsorum qui patres sunt, in tolerabile. Sanos oculos fovet, infirnios torquet. Et
filiis agnoscantur vestigia. Sicut illi cceperunt a vi- " quis est tam sano et acuto visu, at in aspectu illius
sione sideris, profecerunt ad visionem pueri, per- invisibilis Solis non csccutiat? quis ille' scrulator
venerunt ad visionem Dei, sic in nobis fides na- majestalis, qui non oppriniaiur a gloria? Mirabilis
scitur supernorum prcedicaiione luminarium; ro- facla est, o Domine, elaritas lua, tum ex se, tum
boratur visione quarumdam iniaginum, per specu- etiam ex me; quia conforlala est adversum me,
lum et in cenigmate Beum velut incarnatum nobis dum acies mea infirmata est in me, et jam non po- '
exhibentium; consummabitur, cum prsesens et tero ad eam, siciit poteram in Adam. Poiero forsi-
nuda videbitur veritas rerum facie ad faciem con- tan ad claritatem siderum, qui noh possum ad so-
te.mplaniibus quod vix tenuiter et .raptim in seni- lem ipsum, et per hanc quandoque confortabor ad
gmate nunc attingitur; c.um et ipsa fides iransibit iXrMi.
in cognitionem, spes in possessionein, deside- 7. Eia,|surge, illuminare, anima niea, quse se-
riimi iiifruitionem. Lucentnamque et nobis sieli.ee, debas in tenebris suspice luminaria coeli, leva
non una, sed multce; nisi quia mullse una, quarum oculos luos in montes unde veniet auxilium libi, si
scilicet cor unum est, et anima una , fides eadera, veneris ad illum qui habitat in ccelis, id esl, in
prwdicatio consona, similisque vita. Quse sint hee ,-,montibus ipsis. A montibus, inquani, venict auxi-
stellse, si dubitas, Danielem inlerroga : Qui ad ju- lium tibi, quia lux tibi iiiaccessibilis illuminat mi-
sliliam, inqnit, erudiunt mullos, quasi stellw in per- rabiliter a monlibus seternis. Susceperunt montes
peiitds wternitates (Ddn. xn, 5).Paulus etlam lumi- lucem populo, a quibus ad valles camposque de-
naria vocat eos, qui lucent in medio nationis pravw scendat subjectos. Hoc itaque, dico, fralres, opti-
et penersw (Philipp. u, 13), coniiner.lque yerbum mum est, ncstrseque infiraiitaii congruum illumina-
vifse, tanquam splendorem muluafum ab seterna tionis initium, si intendamus in eos qui illuuiinati
luce, quo e't noctem hujus mundi jussi sunt illumi- suet. Rectissima via est inveniendi Jesum, si pra>
riare. Ideo Dominus fons et origo lucis, cum ordi- cedentium patrum sequanmr lumen prceviuiii. Se-
narel lunam et stellas in potestateni noctis, dicebat rnita justi recla est, rectus .callis jusli ad ambulan-
illis, Vos estis lux mundi : et iterum, Sic luceat lux dum (7sa. xxvi, 7). Qui justum sequitur, non am-
vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bo- buiat in tenebris ; non modo videbit, sed habebit
na, et glorificent Patrem vesirum, qui in ccelis est lranen vitse. Yidebit ad consolationem prsesentis
(Matih. v, 14, 16). Lucent itaque verbo, lucent vitse: habebit in possessionem heeredilatis seternse.
exemple, et utroque lucis Qgjg radio ortum seier- Pietas nempe promissionem habet vitee quce nunc
nce lucis annunliant, dum coelesiem, quem vcce [) est, et futuree. Exerceamur ad pietatem, c-tneutro
prcedicant, eliam cceleslis vitee siinilitiidine com- nos fraudabit qui se ultro nobis feeit debitorem
mendant. (7 Thn. iv, 8, 7, 9). Exerceamur in operibus lucis,
6."Suspicile, fratres, iii coelum; in codo siqui- et uui abscondit lucem in manibus suis, annuntians
deni est conversatio eorum ; suspicite, et intendite de ea amico suo, quod possessio ejus sit, et ad eam
mentis oculos, si necdum potestis In rotam solis, possit ascendere (Job xxxvi, 52, 55) , nunc ali-
saltem in fulgorem siderum; admiramini splendo- qiiando in solalium operis eam nobis demonslrabit,
rem sanctorum, imitamini fidem, semulamini san- et postmodum in prsemium dabit, ipse lux nosfra
ctitatem. S*ellceislce sicut flamina coruscant, el lu- Jesus Cliristus qui vivit et regnat per omnia sce-
men lumioum ortum demonsirant ; ducunt ad cula sseculorum. Amen.
cunabula novi Regis, ad cubiculiim Yirginis matris, SEIVMOIII.
quod est inviolabile fidei niysteriutn ; iuio perducent Quibus gradibus ad sapientiw httnen perreniaiur.
in teriiphim Regis. in sanctuarium DeiPatris; quod 1. Surqe, illuminare, Jerusalein, quia venit lumen
cst incogiabile fidei prseniium. Interim autem, duiii tv.um (Isa. LX, i). Bened;ctum lumen quod venit
idbnei non stiiuus, sapicntiam D'ci, qiicein mysterio in Iioinine Domini, Dcus Doniinus, el illtixif nobis;
 55 GUERRICIABBATIS M
de cujus munere eiiam dies isle, dies sanctificatus A mus tenebrse necfilii tenebrarum, dixerimusiiosni-.
de iiluminatione Ecclesice illuxit nobis. Gratias hil paii tenebrarum, nos ipsos seducimus, et tenebras
tibi, lux vera, quse illuminas omnem hominem ve- morfis, ;queeilluminari non mereantur, nobis indu
mentern in Iiunc mundum, quee ad hoc ipsum ve- cimus. Quid enim, ail Luxmundi, quseinjudicium
nistl homo in hunc mundum. Illuminata est Jeru- venilinliuncmundum,ulquinon vident videant, et
salem mater noslra, maler omnium qui illuminari qui videnl ceecifiant? Quia, incruit.dicitis, Videmus ,
meruerunt : adeo ut jam luceat omnibus qui in peccaium vestrnm manet (Joan ix, 41). Yideoquan-
mundo surtt. Gratias tibi, lux vera, quse lucerna tulumeiKique, cjuoniumiu illuminas lucernam tneam,
es facta, ut Jerusalem illuminares, el lucenia pedi- o Domine,sed,quia paruni est quod video, Deustneus,
bus meis Yerbum Dei fieret. Grafias, inquam, tibi, illumina tenebras meas (Psal. xvn, 29). Yidemus ut
quoniam ipsa Jerusalem illuminata SSS facta est multum per speculum et in senigmate; sed multum
lucerna, ut luceat omnibus qui sunt in domomagni longe est hoc ipsum a claritate vera claraque ve-
patris faniilias. Non solum enim illuminata esl, sed ritafe, quse videbitur in facie. Ideo forsitan ccecus,
exaltata, et super candelabrum illud totum aureum quem apud Marcum Doininus illuminare cceperat,
sita est;civitas super monlem montium, illa quo-n- homines quasi arbores ambulanles videbat (Marc.
dam derelicla et odio habita, posita esl in super- B vni, 22-24), quia videlicet non nisi per speculum
tiam seeculorum, ul lam longe lateque fulgeat ejus et in senigmate videbat; sed secundo imponens ma-
Evangelitim, quani longe laieque mundi vigebat num restituit eum, itautvideret clareomnia • quod
iaiperium. Ei si operium est ejus Evangelium, in in nobis fiet, cum nosreficiet, etsanilateinperficiet
I;is qui pcreunt operlum est (77 Cor. iv, ;5) , in impositione manuum secunda, quain cospit plima,
quibus Deus hujus sceculiexceecavitmenles infide- restituens nos in claritale perfecta
iium, ut non fulgcat eis gloria Ecclesise Christi. 5. Sed lioc ipsum per speculum et in senigmate,
Qribus tamen non fulget ut videant, fulget ut invi- cui, aut quando, vel ^quandiu pofest contingere?
deant, et Ecclesice torquentur gloria, qui ipsius il- Quam misericorditer mecum ageretur, quam feliciter
luminari nolunt gratia. Yerum Ecclesia nec propter mihi viderer illuminatus, si peccatameapossem vi-
gloriam qua florei, superbiens, nec gratiam qua dere, cui quotidie necesse esl plangere ac dicere: Cir-
pollet, invidens, etiam illis qucs molestos tolerat, cumdederunt me mala quorum non est numerits, et
lumen quod accepit implorat, dicens: Quonium tu nonpotui ulviderem! (Psal.xxxix, 15.)Nam delicta
iiluminas lucernam meam,Domine; Deus meus,illu- qtiis intelligit (Psal. xvin, 15), quandoetiamspecie
mina tencbras mcas (Psal. xvn, 29). Mei forsitan virtutis vitium decipiens interficit, quasivere ange-
sunt, quia preedeslinali; sed adhuc tencbrec sunt, lus tenebrarum transfigurans se in angelum lucis ?
quia nonduni vocati aut justificati. Yoca et ipsos Magnus utique, multumque illuminatus, qui delicfa
in admirabile lumcn tuum, et preedicabunt-mccum ad liquidum iiitelligere potuit etvoluit ;nam neque
admirabile nomen tuum. Quanquam justus quisque et dolosus potuit, et noluit intelligere, ut bene age-
ac sanctus in Ecclcsia ita se iiluminatuni gaudeat, ret (Psal. xxxv, 4). Deus illumiiiator omnium gen-
iit adhuc se non minima ex parte tenebrosum videat titim, £e te nobis cantabatur : EccevenietDominus,
et doleat; et ideo necessario, cum illuminatus sit, et illuminibit oculos servorum suorum. Ecce ve-
adhuc se illuminari petat. Quanto namque amplius nisti, o lumen meum, illumina oculos meos, ne un-
lucerna ejus illuminala fuerit, tanto verius ex lu- quam @i_,0 obdormiam in morte, ne peccatum ad
cerna ipsa tenebras suas depreliendit. Nec statini mprlem oculos nostros aliqua delectatione claudat,
contrarium putaveris, quod in Evangelio Yeritas et ad consensumilliciat, aut,veIutIsboseth,dormien-
ait: Lucerna cerporis lid est oculns tuus. Si oculus tem inveniens transfodiat (n Reg. iv, 7). Yenisti, o
liius simplex fueril, tolum corpus tuutn lucidum erit liiQien fidelium omnium, et ecce hodie de iilumina-
(Matth. vi, 22 et Luc. xi, 54). Non enim, quia ex tione veree fidei, id est, lucernce nosiree, dedisti no-
oculo sincerse intentionis toium opus nostrum luci- D bis gaudere; da eiiam de illuminaiione tenebrariim
dum fit, ideo consequens esl ut sfatim omaes tene- - noslrarum, quee residuce sunt, semper in Domino
bree ignor-anliarum nosfrarum illuminatee sint. Is gaudere. Dedisti lunien verse fidei, da et lumen ve-
nempe modus est adiiuc illuminationis nostree, ui rse justitiee, da lumen divince scientiie, da eiiam et
in lumen veritalis multinn exislimetur proiecisse, divinse sapientise.
qui defectum suuin potueril nosse, el scire quid 4. His profecto gradibns proficiendum, hac via
desit sibi. Inde est quod et apud sapientes liujus proficiseendum libi esse puto, o anima fidelis, quo,
mundi, qui magis sobrie dispufarunt de scientia, fallacis mundi hujus teuebris exuta, pervenias ad
primus numeraiur gradus scienticc, scire quod nc- patriam claritatis seternec, ubi tenebree tuce erunt
scias. sictil clara meridies , et nox sicut dies illuminabi-
2. Fratres, omnes vos fiiii lucis eslis, et filii Dei. tur. Tunc prorsus, tunc videbis et aflues , et mira-
Non sumus noctis, neque tenebrai'uiu. Nox cnim bitur, et dilatabitur cor tuum (7sa. LX,5), quando
js'cccessit, dics autem appropinquavit (iiojn. siii, 12). replebitur diyina majestate incircumscripii lumiriis
Et sifmiuus aliqu.andrilcnebrsc,nunc autem lux in Do- oinnis ferra, et gloria ejus in te videbitur. Domus
n.ino (Ephes v. S). Yprv.pUamensi, ouoniomnon sv- Jacob, vcnite, ambulenius in lumine Domini (ld. n,
 57 - 1NEPIPHANIA DOMINISERMOTII. 53
5) : ut veri filii lucis ainbulemus de claritale in _\ A mandatisprorsitsinleHexi, quia inlellectus boni.s
claritatem, tanquam prcelucente Domini Spiritu, ut omnibus facientibus timorem Domini. Nam et un-
per singulos gradus virtutum regnum claritatis ul- ctio docens deomnibus, sciens nimirum quo ordine
terius invadamus. Qui igitur jam per fidem sumus quidque apud eam discendum sit, prius docet bo-
in lumihe, ex ea et per eam in amplius et serenius nitatem et disciplinam, et postmodum scientiam:
lumen progrediamur, primo justitiee, dein scien- si tamen qui docendus est, primo omnium credi-
tise, demumque sapienlise. Quod enim credimus derit, *$4I id est' eiementa exordii sermonum ju-
per fidem, consequenter operandum vel promeren- stitise didicerit. Ideo ille discipulus unclionis lam
dumestperjusfitiam, post inteiligendum perscien- prudenter precem ordinabat, atque allegabat : Bo-
tiam, ac postremo contemplandum per sapientiam. nitatetn, inquit, el disciplinam et scieniiam doceme,
Prima namque omnium aceensa est lucerna fidei, quia mandatis tuis credidi (Psal. cxvm , 100, 66).
ad quam opereinur in nocte hujus sseculi. Inde Ac si diceret : Didici prima elementa, id est, fidem
scriptum est in laudem mulieris fortis, quse de non fictam ; jam, quod sequitur, doce justitiani, id
nocte surrexit, et, de nocte ac die operans manibus est bonitatem et disciplinam, ut sic demum prove-
suis, panem otiosa non comedit, Non cxstingneiur, ' hat ad sanCtorum scientiam. Yocasti ad gratiam
inquit, in nocte lucerna ejns (Prov. xxxi, 18) , id ^ fidei, jam justifica per bonitateni amoris , et disci-
est, non deficiet in tentalione fides ejus. Ad banc plinam casti timoris, ut post magnifices munere
litcernam npn fiunt opera tenebrarum, sed exstin- scienliee spiritualis. Quos autem vocavil, Iws et ju-
guitur cum fiunt. Qui enim male agit, odit lucem stificavit ; et.quos jusiificavit iilos et magnificavit
(Joan III , 20). Ideoque exstinguit lucernam lidei, (Rom. VIII, 50).
posfponit memoriam Dei; non est timor Dei anle 6. Sciendum sane quod, cum sit hcec scientia
oculos eius, et de tenebris quas sibi fecit, arbitro- sanctorum, non tamen omnes sancti docentur eam,
runique absentia blanditur sibi, dicens : Quis me sed illi duntaxat m quibus nec industria gratiam,
videt? Tenebrw circumdant me, et parietes coope- nec gratia deslituit industriam; sed utrumque mu-
riunt me, et nemo circumspicit me. Quem vereor? tuo sibi suffragio cooperatur, ut et docibilis sii
Detictorum meorum non memorabilv.r Aitissimus.Et liomo discipulus, et spiritus adsit doctor sedulus.
non inielligit quoniam omnia videt oculus illius Ctrai atitem varia charismata contineat hsec scien
(Eccli. xxiii, 28, 27). Bona vero opera, etsi ali- tia, Spiritus tamen moderator non in unum facile
quaildo propter vanitatem declinandam in abscon- confert omnia, sed dividit singulis_prout vult, ali.
ui.tofiunt, ad lucem tameu internam et seternain, id f .' notitiam mysteriorum, alii intellectum Scriptura
est sub judicio fidei et testimonio' Dei fiunt, quia rum , alii interpretationem sermonum, alii discre-
opera Iucis sunt ; lucernse utique ardentes in hiani- tionem spirituum, alii illam, qusepernecessaria est,
bus operanlium, etexspectantium adventum sponsi, velut in gustu dignoscentjam, atque dijudicationem
qui educet quasi lumen justitiam tuam ad conspe- virtuium.ac vitiorum, ne fallant vitia specie virtu-
ctumhominum et angelorum, et, sicutlux meridiana tum. Non nocebunt, inquit, et non occidenl in uni-
clara est, clarescere faciet opera tua, quia in Deo verso sancto monte meo_;quia revleia estterrascieiv
sunt facta, ut Deum in te, et te in Deo clarificent lia Domini (Isai. xi, 9).
omnium judicia. 7. Jam vero si quis post hcec et per hsec tris;,
5. Quanta vero claritate justitiaresplendeat etiam fidem, justitiam atque scientiam , proficiat ad s?-
in preesenti, quantaluce lietificetconscientiamjusfi, pientiam, id est, saporem et gustum ceternorum, ui
familiarius et suavius. conscientiee vestree testimo- possit vacare et videre, videndoque gustare quam
riium vos docebit. Ssepe autem et fides radiat, et suavis Dominus ; et quod oculus non vidit, et auris
, jusiitia coruscat, et adhuctamen intellectus caligat, non audivit, et in cor hominis non ascendit, ei per
ut mysterium fidei, quod velul involutum tenens ve- Spiritum reveletur : hunc omnino dixerim illumi-
neratur, explieare nesciat; signatus sit ei liber £ i natiin magnifice et gloriose, tanquam qui gloriam
Scripturce, quasi litteras nesciat; sed nec ad dis- Domini revelata facie speculetur, et super quenr.
cretiouem boni et mali, veri et falsi sensus exer- gloria Domini scepius oriatur. Huic utique dicere-
citatos babeat. Et tales quidem multi in Ecclesia, habet non propheta, sed prophetarum Spiritus
quoruro fides mulfa, abundans justitia, scientia fere Surge, iiluminare, Jerusalem, quiavenit lumentuiim?
nulla. Quod' t.amenad lumen justitise accedere opor- et gloria Domihi super te orta esl (Id. LX, 1). Fra-
teat luinen sciCnfise, docet sermo prophetse , qui, tres , non omnes capiunt hoc verbum , sed qui po>
cum preemisisset : Seminate vobis ad jusliiiam, ut lest capere capiat. Non condeninatur quinoncapitr
ostenderet quas interim primitias colligamus de sed qui non cupit, utique teporis arguitur. Qui au-
hoc semine, subjunxit: Illuminate vobis hunen scien- lem cupit, noveritquia boc Tdmen sapientise fervens
tim (Osee. x, 12). Sic et Apostolus ait: Fruclifican- accendit oratio, sicut et lumen sciertlice frequens
tes"in Operebono, et crescentes in scientia Dei (Co- lectio; si tamen cum legis, lucernam ardentem ad-
loss. i, 10). Tu qupque, Dayid, sedens in cathedra hibueris, id est justiiiam operum, pioruraoue ex-
sapienlissimus princeps intertres, quomodo super perienliam sensuum. Tii aulein,- Domine, Pater lu-
sanes inteilexisli? Quia mandata, inquit, quwsivi. niinum, qui lumen de te lumine unicujn tuum ini-
59 GUERRICi ABBATIS 00
sisti illuminare tenebras mortalium, da nobis pei A abipsis liunt, ;turpe est et dicere (Epb.es. v, 12)
viam lumiimm pervenire ad lumen seternum, ul Fodiat parietem eorum qui ad ipsos missus est
placeamus coram le in lumine viventium, qui vivis prophetare, ut adhuc maiores abominationes vi-
et regnas per omnia ssecula ssccuiorum. Amen. deat, quas non erubescunt aut verentur coram illa
SERMO IY. fremenda majestate perpetrare. Quid enim mihi,
De nova noslra nativitale el vila qui monacbus videor, de his qui extra hoc inu-
1. Secunda nobis hodie', fratres, nativitas ceie- nasierium sunt judicare? Utinam nec de his ipsis
bratur, qtise de illa piima nativitate, tanquain. dc qui" hic intus sunt, mihi esset judicare. Ad me ip-
causa efiecfus , consequenler naia videtur. Iiia si- sum namque conturbata est anima mea, dum sci-
quidem, quam usque hodie celebravimus, naiivilas licet vereor ne hscc ipsa species pietalis, quam ut-
Christi est ; lsfa, quarii hodiecelebrarnus, nativilas cunque vobiscum gero;, gravius me incipiat accu-
nostra cst. In illa namque Christus natus esl, ii; sare, si pietafem ipsa me conviceril abnegasse.
isia Chrislianitas nata est. Cum enim tria sint qusc 5. Omnino, fratres, ve.endum
i esi mihi, an vero
nos faciunl christianos, fides, Baplismus, et altaris ei VODIS lpsis, vos viderliis, ne ad nos prceeipue spee-
parlicipatio, hodierna dies fidem nobis iniiiavit, tef 'ille sernio qui per Apos.olum propietatus esi de
Bapiisma consecravit, ac mensse ccelestis miraculs lemporibus novissimis ; |ubi, cum malitiam hominum
prscformavit. Quomodo sane prima gentium illu- describeret tunc futurojrum , qualis hiinc.manifcsle
minatio fidem nobis inifiaverii, quoniodo Chrislus legi pofeslin.vitaet moribuseorum, longum landem
baptizalus Baptisma nostrum consecraveiit, quali- sic conclusit malorum catalogum : Habentes,mqu_i,
ler illa convcrsio aquoe in vinum, miitaiionem re' spcciem pieidtis, virtutem autem ejus abnegantes
rum in convivio niensee Doininicee prseostenderii. (II Tiin. III , 5). Quid enim ita speciera piefatis
nequaquam jani opus est ut doceamtis ; sed illuc habet, sicut hsec quam prsetendimus, humilitas
arbitror opera. pretium, ut nosmetipsoscommoxea tonsurse et habilus, parcimonia cibi et potus, labor
EIUS,ne ftdes in nobis a suis degenerct iniliis, n. fere conliiiuus, et ordinatissimus per omnia vivendi
vacuelur in nobis gratia Bapiismaiis , ne cedat no- n.odus? Cseterum de virtute ipsa pietaiis, quam hecc
Ms in judicium participatio caiicis Christi species exterior promiitit, quam prope nihil in me
2. Et ipsa quidem fides, qualis ab illis Magis: meique similibus valeat inveniri, pudor milii essel
primis videlicet auctoribus suis, nobis hodie tra- confileri, si non omnibus essemus maiiifesfi. Quae
diiasit; quaiiter 342 maximum fidei sacramen est enim virtus pietatis, nisi chariias non ficia,
tum mysticis insinuaverint munerum figuris, satis _-,hucnilitas vera, patientia longanimis, obedientia
abundeque disscruere patres nostri, ute.x ea parl. non segnis? In his virttilibus earumque similibus,
nulliis jani alius labor quam in labores eorum _k_- quantuin vobis liceal gloriari, vestro, fratres, re-
troire nobis resederil. Sed neque magnoperepostu- la_iqu«musjudicio ; de me siquidem ingenue confi-
lat slalus, imo ruina temporis hujus, ut de myste- teor, quia nomina quidem earum scio, saporem
rio fidei disptiteiur sed ut magis id modis omrti- adliuc ignoro. Merito itaque pudorem mihi pariter
b;is elaborelur ul, sicut Aposlolus ait, inconscien- et timorem incutit habitus quem gero religionis,
tia pura idem fidei mysterium habeatur (7 Tim. cua fere nullum suffragatur testimonium virlutis.
III, 9). Ecce enim hodie si de mysferio fidei inter- Nunquid enim tuto mihi possuin usurpare monachi
rogas , onnies fere invcnies christianissimos; s, nomen ei honorem, cujus non habeo meritum et
coiiscienlias diseulias, paucos admodum inveuief v-ftutem ; cum, sicut ante nos dictum esl, simulala-
vere christianos. Tptus fere muiidus conf.tetur ver sanctitas, duplicala sitiniquifas (AUG.in psal. LXIH);
bis se nosse Deum. factis auiem negat (Tit.i, 16) et lupus sub ovina pelle deprehensus graviore sit sen-
adeo ut el qui speciem pielatis videnlur habere t-ei-tia.percellendus?Proplerea vos quoque, fratres,
virtutem ejus seepius inveniantur propemodum ab- ut tuto gloriari possitis, in hac, qua corpora veslra
negare. Quid putalis autem, fratres niei, quos ir D decorata sunt, specie pietatis, ponite corda vestra
hoc signiCcare voluerim, quos scilieet dicam pie- in virtute ejus ; ut species in corporibus, virfus in
latis habere speciem, sed abnegare virlutem? S cordibus, probalos vos exhibeant tam angeiis quam
iilos qui spaliosam viani sseculi ambulanl, inlelli liominibus, siique, sicut serip.um est : Omnes qui
gitis, quid illi vel de sola prseferuntpietalisspecie viderint eos, cognoscenl illos quia isii sunl scmen cui
qui nominesOlo christiani, atquein vacuum assu benedixii Dominus (Isa. LXI, 9),
mentes nomen sanctum Christi, iola ac libera pro- 4. Hsec est, fratres, christiana. fidei pietas vera,
fessione sectanlur qucc huic inimica sunt nomini hoc est habere mysterium fidei in conscientia pura.
qui oinni specie conversationis el modo vitse, s< Ut enim mysterium fidei, quod hodie nobis myslica
protestantur inimicos crucis Chrisli? Hseccine es commendaverunt Magorum munera, fideliter el
species pielaiis quani in eis videmus, habitus et ii digne oonservaremus immaculatum in conscieniia
cessus meretricius , sermo scurrilis, oculus impu pura, hodie ilidem @43 Christus baptizatus, non
dicus , venter qui pro Deo colitur, et omnis ill: sibi sed nobis, Aspersit, sicut Apostolus aif, cerda
vitae contumelia, qua. pubiice et gloriabunde, velu a conscientia mala, et abluit corpora aqua munda
tu faciem pisla.i irrogalur? Qua. eni.m in occulti (Hebr.x. 22). Quaui felix, o fratres, anima illa,
G{ TN EPIPHANIA DOMINISERMO IV. 61
qu_3 sic lotain salutem, mox evestigio secuta est A melius, et ad purgationem peccatorum ef_icacius'
Salvatorem, ut deinceps adhserens ei cum Apostolis, quoiidie benefacere de affiueniia mundi, quam se-
illam meruit audire vocem : Qui lotus est, non mel omnia relinquendo pauperem fieri ? Sed eniKi
indigel nisi u.t pedes lavet, sed est mundus totus! audi, Naaman. Fluvium Damascenum absorbebis
(Joan. XIII,10.) Cseterumqui baptizatur a mortuo, et Leviathan, et non mirabitur ; nam de Jordane si
iterum tangiteum, quidproficitiavatioillius? (Eccli. habeat fiduciam. quod influat in os ejus (Job XL,
xxxiv, 50.) Ego postquam Bapiismo lotus fui, non 18), spes eum frustrabitur. Nsque enim grande re-
v.num morluum, sed tot mortuos quot opera mor- puiat quantiscunque, prceter humilit.afem christia-
lis, tetigi; et, juxia Petrum apostoltim, contigit nam, virtutibus aifluas : eum efiam pauperes Christi
mihi illud veri proverbii, Canis reversus ad vomi- devorare se posse confidat, sed nihil in eis inimi-
tum suum, ei sus lota in volulabro htti(II Petr. n, 4). cus proficiat. Damascus secusidum nomen suum,
Quid igitur faciam? quibus ulterius aquis sordes Civitas sanguinis est, et aquce ejus sanguine mistsi
tmtas diluam ? Audio quia sicut una lides, sic unum sunt; quia opera etiam bona carnalium et scecula-
Baptistna est, nec secundo Bapiismati locus est , rium, vix a quocunque peccato pura sunt. Eiquc-
qttoniam quicunque baptizamur, in roorle Christi modo id quod infectum est sanguine, sanguir.em
baptizamur; qui sicut semel mortuus est, sie et B mmidabit? qua ralione lepram, id quod leprosum
semel baptizatus esi, ut et nobis unici moduni et est, curabit? At Jordanis noster ip.se quidem pu-
formam Baptismatis prsescriberet. Difiiderem for- rum profluit, nec te calumniari polerunt superbi,
sitan ulterius posse niundari, nisi. quia desperan- si totus in eo mersus fueris, ac velut consepultus
tem reducit in spem, inter alias Scriplurse consola- huaiilitati Christi.
tiones, etiam fidele consilium Eiisei, etiamsi tofus - 6. Audi saltem , o Naaman , domesiicos tuos,
instar Naaman Syri lepra sim perfusus, ac veterno hucniles amicos, fideles consiliarios. Naaman re-
ineurabili possessus. Vade, inquit, et lavare septies cedebat mdignans adversum virum Dei, quem coh-
in Jordane, et mundaberis. Si dixisset, Lavare ter, suluerat; at illi, Pater, inquiunt, etsi rem grax-
mundaberis, continuo intellexissem trinam mer- dem dixisset. iibi ptopheta, cerle facere debueras.
sionem qua inundantur baptizati, diceremque totum Fidele prorsus verbum, ralionis el @_!4 sapientics
illud miraculum gratiam prophetare Baptismatis, plenum ; quippe suggestio est rationalium hominis
ut jani tunc Jordanis de yirfute Dominici Baptismi sensuum, quos sibi Deus testes retinuit adversus
cospisset ad salutem gentium operari. Nunc autem hoaiinem ipsum. Paier, inquiunt, etsi rem grandem
eum; signanter dicat, lavare scplies inJordane, quid _, dixisset tibi Propketa, certe facere debueras. Non
sibi vult septenarius iste, aut quis est-Jorda&is ". credere namque Prophetee, Dei est -injuria : non
ille? Jordanis, ut aiunt, interpretatur Descensus tentare omnia pro salute, odium estsui ipsius et
eorum. Quorum ? Illorum utique qui humiliamur invidia. Quid enim grande esse potest inprsecepto,
ad pcenitentiam, qui niinirum quanto profundius ubi salus est inpromisso? Quanto magis non debet
descendunt per gradus humilitatis, tartto se peni- yideri grande vel. difficile, discere ab Jesu quia
tius mergunf et plenius abluunt spiritualis alvep milis esl et humilis corde , cuni in eo pariter in-
Jordanis. veniatur el requies animce, et prsssens medela spi-
5. Ad nieipsum, o Deus, eoniurbata est anima ritualis leprse, pignusque salutis seternaa? Tandem
mea, menior peccatorum suorum; proplerea me- vix segreque obiinetur a superbo peccasore. ut de-
mor ero tui de terra Jordanis, quomodo scilicet in scendat in Jordanem ei lavet ; si tamen sepiies la-
descensu. humiliationis. mundaveris Naainan lepro- vat, lotumque se plenius et scepius mergat, non
sum. Descendit, inquit, et lavit septies in Jordane, moratur effectus salutis fidem propbetico facere
fuxla sermonem.viri Dei, el mundatusest. Descende sermoni. Sed, prob dolor! quanta est hujus hostri
et tu, o anima mea , de curru superbia. in salubres miseria temporis! quia non solum divites, sed
aquas Jordanis, qui de fonte domus David, toto _jetiam pauperes leprosi, ita inveniunlur delicati, u.t
jam profluit orbe in ablutionem peccatoris et men- vix usque ad talos salubribus intingi patiantur
struatee. Heec est nimirum humilitas poenitendi, aquis : aul si semel laverint, mox sibi plenissiine
quse, de ilomo pariter et exemplo profluens Christi, videantur mundati.
toto jani preedicatur orbe, totiusque purgat crimina 7. Et Elisseus non ita sentit, sed si.gnaiiter expri-
mundi. 0 vos, Naaman Syri : non enim unus, sed mit, Septies tavare, ei .nundaberis. Seiebat nimi-
innumeri : o, inquam, divites, sed leprosi; su- rum humiliiatem Christi, qua; nobis imitanda est,
perbi,; sed eerumnosi; quare lam vebernenter abhor- si perfecte volumus mundari, septeriiplicis esse
retis lavari his medicinalibus aquis ? cur vobis ita virtutis. Prima virtus, quod, cum dives esset, pau-
viluit noster iste Jordanis prse fluviis Damasci ? per factus est. Sectmda, quod pauperiati extremi-
Dicilis enim, si fprte queerentibus aiiquando consi- tatem adjiciens, iu prsesepi positus est. Tertia..
liuin salutis imitanda prcedicelur huniilitas et pau- quod Matri subditus. Quarta, quod servi manibus
pertas Christi : Nunquid non meliores sunt fiuvii hodie inclinavit caput. Quinta, quod discipulur__
Damasci omnibus aquis Israel, ttt laver in eis, et fuiem tulit et proditorem. Sexta, quod sic fui_
munder? (IV Reg. v, 10, 44, 12.) Nuiiquid non est mansuetus anle iniquum judicem. Seplinia, quod
C3 GUERRICI ABBATIS C4
c, ucifixoribus tam clemens intcrccssor fuit apud A bitror, quia eorura, qui sic se abluunt, non solum
Patrem. His vesligiis, licet salis a longe, gigantem corda recuperant innocenliam parvulorum; sed
scqueris, si pauperfatem diligis, si inter pauperes ctiam corpora secundum queindam modum pueri-
extremitatem eligis, si monaste.ii subditus es lem sibi vindicant puritatem mortificatione mein-
disciplinae , si miuorcin tibi paieris prseesse, si brorum. Sic enim de quodam sanctorum legitur,
falsos fratres cequaiiiniiter tuleris, si mansuelu- quia in membris defuncli, septennis quodammodo
dine vineas cum judicaris, si charitatcm rependas pueri gratia videbalur (De S. Martino dictum apud
illis a quibus injuste pateris. Hsechumilitas plane Sulpicium). Ecce, fratr.es, quiprimigraliamBaptis-
sine injuria unici Baptismi rebapiizat : quia mor- matis tantis'; voluptatum sordibus aniisimus, ecce
tem Christi non iterat, sed rcoriificationcm et verum Jordanem, desccnsum scilicet humilium, ubi
ut
sepulturani criminum inslaurat; et quod in illo die rebapiizari licct, invenimus. lloc tanttim cst,
Baplismo gestuin est specie, hic rursus impletur non parcamus nobis de die in diem descendere
veritate. Ileec siquidem humilitas coalos aperit, profundius, et plenius mergi, Christoque pemtus
spiritum adoiitionis rcsfituit : Pater agnoscit filiuni, consepeliii. Ipsi graiias agamus, cujus humilitas
quippe in innocentia et puritate pueri regenerati '' et formam Baptlsmi hodie dedicavit crcdentibus,
rcformatum. Unde bene de Naaman Scriptura me- et graliam non disparem rcservavit pa.nitentibus-
minit quia restituta est caro ejus, sicut caro pueri Ipsi gloria per omnia ssecula sseculorum. Amen.
parvuli (IV Req. v, 15, 10, 14) : significans, ut ar-

IN FESTO PUPJFICATIONIS BEAT_E MARI^E VTRGINIS.

SERMO I. prosequamur. Ac primo qitidcm de illa spirituali
Purificatione, quam Maria, offerens pro se et pro
De cxremonia luminum hoc feslo ustlata. Filio par turturum aut duos pullos columbarum,
nobis commendavil, prosequeremur, nisi quod
1. Sint tttmbi veslri prwcincli, ct lucernw ardenlcs patres nostri, sicut vobis nofissimum cst, oninia ad
in manibus vestris (Luc, xxn, 55). Sint lumbi nostri liquidum prosecuti sunt; et quomodo turlur ad
prwcincli, ut Purificalionem Maria. semulemur ; castifatem carnis, columba ad simplicitateiii men-
tint htcernw ardcnics in manibus, ut gaudium Si- tis pertineat, diligenler discurrerunt; nec illud qui-
meonis, lumen in manibus portantis, etiam visibili dem prsetereunles, quid sit sacrificium de uno tur-
signo in nobis reprccseiitemus. Simus videlicet turc vel pullo columbino, quid holocaustum do
casfi corpcrc, et mundi corde; et Purificationein allcro. Hoe unum tamen adjiciinus, quod quanli*
Marice expressimus : simus ardentes devotione, et , notiora nobis sunt mysteria, tanto districtius et
lucentes opere; et cum Simeone Chrislum porta- justius corum a nobis exiguntur opera ; quia
nms in manibus. Maria tamen non tam purilicata scienti bonum et non facienti, peccatum est illi
fuit, quam mysterium Purificationis commendavit, (Jac. iv, 17); et servus sciens voluntatem do-
implendo lcgalem , 345 signilicando spiritualeni. mini sui, et non faciens digna, plagis vaptilabit
Quid enim in ea purificandum esse potuit, quec mu.tis (Luc. xii, 47).
virgo concepit, virgo peperit, virgoqiie permansii, 2. Kclinquentes igilur quod (ractatum est stifu-
inio quee ipso conceptu plane purificala fuit, si cienter, illud poiius tractemus, si placet, cjuid haec
quid forle minus ante puritatls habuisset [atias pulcherrima Ecclesise consuetudo luminaritim hodie
habuit]? Quid, inquam, mundandum habuit con- gestandoruni, aut factuni reprcesenfet, aiit facien-
ceplus ille, qui solus potest facere mundnm de im- dum demonstrel. Qiianqitam ne id puto quidem
mundo conceplum semine (Job. xiv, 4), qui fon- vobis ineognitum, etiamsi nunqiiani sit auditum.
tem quo immundus purificetur edidit, fontem Quis enim hodie, ccreum ardentem gestans in ma
domus David, qui hodieque patet indefessecjue nibus, non slatim illius senis recotdctur, qui, hodie
scatet in ablutionem peccatoris, et liienstruatse? Jesum accipiews in ulnas suas, Yerbum in carne
(Zach. XIII, 1.) Siiscepit lamen Maler totlus puri-r_ tanquam ltiinen in cera, ipsuin esse lumen ad illu-
tatis, purgalionis legitimse speriem, ul siniul et minationcm gentium perhibebal ? Erat profecto et
obcdientissimse humilitatis virtutem, et evangelicse ipse lucerna ardens et lucei.s, testiinonium perhi-
ptirificationis insinuaret veritatem. Ubi nunc ille, bens de luiiiine, qui ad hoc ipsum in Spiiitu quo
qui tam fallaciter quain contumaciter prsesumens plentis erai, venil in templum, ut, suscipiens mise-
de sanctitate, detrectat purgatoria pcenitentium icordiam tiiain, Deus, in medio templi tui prsedi-
rcmedia snbire? Esto quod sanctus sit ; nunquid .avet ipsam csse misericordiam, et lumcn popul:
sicut sanctarum Sanctissima, quec Sanctum san- ,ui. Yero iu, senex serene, lunien portabas no;-
ctorum pcperit, Maria ? Utinam, lratres mei, uti- nodo manibus, scd et sensibus ; qui sic eras illu-
nam nos illam-haberemus liiimilitatein in peccatis ninatus, ut,cum tanto ante futuram illuminationem
nostris, quam vere habuertint sancli in virtutibus jeniium tam clarc vidcres, etiam nunc inter tene-
suis. Sed omitfamus nunc istud, ut quod ca.pimus jras Judaicec infidciitafis, hodierna claritas fidei
6S DE PURIFICATIONEB. MARI.E SERMO I. 68
nostr__ tibi corusearet. Loelare jam, senipr juste, A ter '. lucerna coram Deo, simplex intentio, ut ei
vide jam quod prsevidebas : discussee sunt mundi soli placeamus, cui nos probavimus.
tenebrce, ambulant gentes in Iumine tuo; plena 4. Et.ne putemur, in his quse dicimus, sensus no-
est omnis terra gloria luminis illius quod occul- stri somnia secuti fuisse; probemus nos potius in
tum in sinu fovebas, imo quo sensus tuos refove- omnibus adhaesisse lestimoniis Scriptura.. Qttod
bas. 0 forties amoris, ipse amor suavis et dulcis enim fides lucerna sit, testatur Salamon loquens de
ad refoeillandam aniraam! Prorsus suavis etdul- muliereforti, Non exsiingueiur in nocie lucerna ejus
cis, etiam cum crucias et afiligis ; cruciatus leli- (Prov. xxxi, 18) ; ijuod utique intelligiinus, Non de-
citer delectans , sicut ignis salubriter refrigerans. ficiet in tentatione fides ejus. Nam et de charitate,
Ignis iste, ffatres, si in sinu absconditus fuerit, quae nihil aliud est quam fides operans per dilectio-
vestimenta non comburit; imo illum ignem exstin- nem, apud eumdein legimus Salomonem : Lampades
guit, qui, in sinu celatus, non modo vestimentiiin ejus, lampades ignis ati.us flammarum: Aquw muUte
adurit, sed et quod vestituni est, depascit, id est, non poterunt exstinguere charitatem, nec flumina ob-
corpus et animam pariter consumit. Deus, inquit, ruent illam (Canlic vm , 6, 7). Quod opus bonum
noster ignis consumens esl (Deut. iv, 24), sed ignem Iucerna sit, lux ipsa veritatis indicat, cum ait, Sint
consumenteni ; nam animam refovet, demulcet B lumbi vestri prmcincii, ei lucernw ardentes ininani-
mentem, spiritum recreat, reparatque pereuntem. bus vestris (Luc. xn, 55): et, Luceai lux vestra co-
Hujus ignis vim Simeon non ignorabat, qui in ram hominibus, ut vidcant opero vestra boha {Mallli.
sinu stto eum portare gaudebat, pectusque senile v, 16). Quod sermo aedificationis lticerna sit, Da-
foiu illitts calefaeiebat. Quanto salubrius et sua- vid dicit: Lucema pedibus meis verbum tuum, et lu-
vius ignis isle senem nostrum calefecit, quam re^ men semitis meis (Psal. cxvm, 105). Et Petrus apo-
gem David Abisag.Sunamitis? (777 Reg. i, 17) nisi stolusde sermone prophetico, cui benefacitis, inquit,
forfe Atsisag hic ignis idem fuit, sapientia scilicet, iniendentes, tanquam lucernm lucehti in obscuro ioco
cujus amplexu non solum recalescunt frigidi, sed (II Petr. i, 19). Declaraiio quoque sermonum Dei
ettam reviviscunt mortui. iUuminat, et intellectum dat parvulis (Psal. cxvin,
5. Amplcctere igitur, o beate senex, sapientiam 150), sivc cum sermones evangelici declarant um-
Dei 946' el recalescant atque recanescant quasi bram legis, sive ciim ipsi serniones tam Evangelii
do MOVO senstis tui ; astringe uberibus iuis miseri- quam lcgis declarantur expositidnibus dilucidis, qui
oordiam. Dei, et erit senecli.s tua in misericOrdia non intelligeiitibus parvulis videbantur obscuri; ct
uberi.7n.fir ubera, inquit, tiiea commorabiktr in Iumine dicimus quod dictum erat nobis in te-
(Caiilic i, 12) , etiam cum reddam illum Matri nebris. Ideo Philippus in figura cujuslibet eccie-
suse, manebit apud me. Et cum inter niaterna siaslici doctoris dictus est os lanipadis, eo quodde
uliera continCbitur, nihilominus inter ubera mea ore ipsius ad illuminationem audientium coruscarct
commorabitur, et ubera quoque mea Inebriahit ignitum eloquium Domini. Sermonem autem Dei
misericordia. uberi; etsi non quantum ubera Ma- intelligo, fratres mei, quidquid spirilus ejus digna
tris. Illa quippe sicut sirigulariter mater est sunmia. tiope sua loquiiur in vobis ; omnein utique sermd-
niiseficordise, sic excellenter habet ubera uberis nem qui bonus est ad sedificationem fidei, in pro-
misericordise. Gratulor et gratificor tibi, gratia vocationem cliaritatis. Si quis ergo vestrum loqui-
plena, quse' misericordiam genuisti quam suscepi; tur, quasi sermones Dei (7 Petr. iv, 11); ut etiam
cereum prseparasti, quem accepi. Tu ceram mini- in privatis colloquiis omnis sermo malus nort pro-
strasti susceplo lumini, Yirgo virginum Yifgini; cedat de ore vestro, sed si quis est ad sedificationem
dum incorrupta mater incorfuptibile Yerbum, in- fidei, ut gratiam det audienti; ut qui audierit, dicat
corrupta carne vestisti. Eia, fratres inei,ecce ardet gratias agens tibi, Benedictus sermo oris tui, quia
cereusInTiianibus Simeonis, accendite et vos cereos lucema pedibus meisverbum tuuin, et lumen sen:i~
•vestros de illius mutuatipne luminis, lucernas dico D tis meis (Psal. cxvm, 105). Deoratione aiitemquod
quas Dominus jubet esse in nianibuS vestris (Luc el ipsa lucerna sit, maxime sidivinitus sit illumi-
xii, 55). Accedite ad eum, et illuminamini, ut non nata, ex eo colligimus quod Salomon ait: Luccrna
tam lucernas feratis quam ipsi lucernse sitls, lu- Domini spiraculum hominis, quce invesligat omnia
centes intus et foris, vobis et proximis. Sit ergo secreta ventris (Prov. Xx,27). Lumen namquequod
lucerna in corde, sit in manu, sit in ore. Lucerna nobis orantibus vel psallentibus desuper aperitur,
in corde luceat vobis : lucerna in manu vel ore spiraculum vilae est; in quod snaviler respiramus.
luceat proxiriiis Lucerria in corde, est pietas fidei; Hujus lucernae videtur Job recoi-dari, cum in mo_-
lucerna in manu, exeniplum. operis ; lucerna in rore tentationis recolens cum suspirio tetitiam prre-
ore, sermo sedificationis. Non solum aulem coram terita. consolationis, ait : Quis mihi tribuat ul sim
hominibus lucere nos necesse est per operationem juxta menscs prislinos , secundum Qlffl dies quibus
et sennonem, sed et coram angelis , per oratio- Deus custodiebat me,qudndo spleiidebat lucerna ejus
nem, coram Deo per interitionem. Lucerna nostra super caput meitm , et ad lumen _ejus ambulabam in
torain angelis est pura devotio, cum in conspectu lenebris ? (Job xxix, 2, 5.) Cseterum quo$ serria
angelorum psallimus sapienter, vel orarous arden- hasc dicitur investigare omnia sscreta fentris, id est
 «7 GUERRICI ABBATIS 6§
mentis; non illud esse putandum est, quod Domi- A confrequentationibus usque ad cornu altaris (PsaU
nus comminatur se scrutaturum in lucernis (Sophon. cxvn, 27). Nonmediocris aut parum solemnis Illa
i, 12): cum istud gratise sit illuminantis, illudju- frequentia fuit, cum inde venit Jesus.-et Maria cum
dicii exquirentis. Nam et aliter investigat seerela lurba parentum inducenlium pueruni, ul facerent
ceiitris pofio medici, aliter gladius carnificis. Jam secundum consueludinem legis pro eo (Luc n, 27);
vero de intentione, quod et ipsa dicatur lucerna, inde occurrit Simeon et Anna cum turba exspectan-
nemo est qui ambigat, si tamen evangelicum illud tium consolationem Israel, quibi s testificali sunt
intelligal: Lucerna corporis tui est oculus tuus (Mallh. de eo.
vi, 22, etLuc. xi, 54). 2. Noii crediderim ego de hac solemnitate quse
5. Ut igitur tot lucernas vobis, fratres, illumine- tam pium, tamlsetum conventum fabuit, illamfuisse
lis , accedite ad fontem luminis , et illuminamiiii, propheta. querelam" lacrymabileui, Vim Sion lugenl,
Jcsum dico, qui lucet in manibus Simeonis , utsci- quianonest qui venialadso!cmnitatem(T_lircn. 1,4):
licetfideniilluminet, opus illustret,.sermon.em homi- nisi forte arguat paucos venisse de tanto populo qui
' ni
subministret, orationem infianimet, intentionem erat in omni Judsea el Jerusalem. Ad comparaiioneai
purget; ut sive opere, sive sermone vel oratione siquidem tanlce multitudinis pauci venerunt, et de
quceratis placere coram eo in lumine viventium, qui B ipsis paucis paucissimi, ut arbitror, eum recepe-
scrutari habet Jerusalem in lueernis suis (Sophon. runt, cum praesentem viderent diu exspectatum,
i, 12), et examinare elis.mlumen noslrum. His oni- sicut voce Patris per Malachiam fuerat repromis-
nibus acccnsis, o fili lucis , jam non ambulabis in sum : Ecce, inquil, veniet ad templum suum Domi-
tencbris', nec timenda tibi eril sententia maledicti, nator quem vosquwritis, el Angelus testamenti queni
Qui maledixerit palri, vel matri, exslinguetur. ht- vos vultis (Malacli. III , 1). 0 Judeei, adest, ecce,
cerna ejus in tenebris (Prov. xx, 20), id est, de- Dominator quem vos queeritis ;' gikg cur offeren-
Ticiet consolalio hujus lucis, irruentibus undique tcm se votiis non recipiti.s? Qiiseritis et non quseri-
hinc exterioribus , inde inlerioribus tenebris. Tibi tis. Sed si qua_ritis ; queerife : convertimini et ve-
enim, cuitol interius ardentiucernse, cum exstincta nite (Isai. xxi, 12). Quseritis qui redimat de manu
fuerit lucerna hujus vilae . orietur lux inexstliigui- hominum, non qu_3ritisqui redimat de manu daemo-
bilis vitse, el quasi fulgor meridianus consurgetlibi num. QuKritis qui eruat de servitute Ronianorum,
ad vesperum : et cum te consumptum putaveris, non queeiitls qui eruat.de captivitate vitiorum. Si
orieris ut lucifer, et lencbrse tuse erunt sicut meri- verc uiique liberatorem quasritis, quserite liberato-
dies.(Jo6. xi, 17,.18, et Isai. i.vm, 10). Non ta- ^ rem animarum vestrarum, qui salvum faciat popu-
men erit libi sol amplius ad lucendum per diem, liim suum a pecalis eorum. Si quoeritis.sublimem,
aut splendor lunse illuminabit te ; sed Dominiis qua_rite prius humilem, quoniam, nt ait Daniel: Hu-
erit tibi in luccin sempiternam ; quia Agnus lu- millimtim hominem consiituet Dcus super cmne re-
cerna est novoe Jenisalem cui benedictio et cla- gmim (Dan. iv, 14). Si.quseiltis dominatorem po-
ritas in seecula saeculorum. Amen. teiriiee, quserite prius doctorem justitiee, quia justi-
SERMO II.' tia firmabitur thrpnus ejus (Prcv. xxv, 5), et ju-
Quanlo sit affeclu occurrendum Jesu aavenienti. stitia etjudicium prseparatio sedis ejus (Psdl .LXXXVIII,
1. Sicut ad diem nalivilatis, id est adventus Do- 15). Quia enim perfecte non queerifis, ideo necpraj-
niinici, pertinuit illa graliarum actio et vox laudis, sentem invenitis, sicut de vobis ipse preedixit: Quse-
Benedictus qui venit in nomine Domini; et ad diem rent me mali, et non invenient me, quia oderunt
apparitionis , id esl, nostrae illuniinationis, illud me (Joan. VII, 54-56). Quserent absenlem, nec in-
quod sequitur : Deiis Dominus et ilhtxit nobis, sic venienl eiiam preesentem, quia oderunt lucem mala
etiam quod subsequitur, Constituite diem solemnem eorum opera arguentem, cum sapieiitia non nisi
in confrequcnfotionibus[Vulg. in condensis]nsqne\ad per dilecfionem possit quaBri, nedum inveniri. Si-
cornu alidiis; non absurde, ut arbitror, pertinere 0] meon namque, quia pio et fideli quserebal desiderio,
dicetur ad hunc diem , nobis utique ceiebrem, fre- quaesitum invenit, et inventum agnovit sitfe alferius
quenlia solemni, diem scilicet Dominicse Precsen- indicio, sine humano scilicet testimonio. Nam Spi-
tationis, qiiandd a Matre solemniter ad altare prse- ritus est qui tcstificatur. quoniam Christus est ve-
sentatus est ratri. Nam et in eo quod adjungitur, ritas (7 Joan. v, 6); virtus utique quae de ipso pro-
Dris mcus cs lu,et confilebor tibi; Deus meusestu, cedit, unciio docens de omnibus, quae de illo, sin-
el cxaltabo te; confitebor tibi quoniam exaudistime, gulariier secundum nomen suum uncto, multiplici-
etfectus es mihi in salv.iem (Psal. cxvn, 26-28), ter profluit.
quid tam convenienter accipimus quam fidem et 5. Quid autem putanius, fratres mei, unctus
confessionem Simeonis et Annae, quw et ipsa hora isle, qui ungil etiam quos non tangit, quomodo
superveniens coufitebatur Domino , et loquebatur de candidum et sanctum pectus senis nostri per-
illo omnibus qui exspectabant consolationeni Israel. unxerit,' cum suscipiens eum in ulnas suas,
(Luc. n, .38) ? Bene ergo ciiharista noster mone- astringeret eum uberibus suis, et gestiret in-
bat laetariJerusalem et conventum facerein die tam cludere, si posset, inintimis cordis sui? Quid,
soleri.ni: Constituite, inquiens, diem solemnem in inqttam, putamus ille suavis et mitis, qualein
 69 DI PURIFICATIONE B. MARI^E SERMOII. 70
insinuabat seipsum castissimo sinui pii senis, A . 4. Nec minore fortassis gaudio exsultabat cor
qualis illabebatur meduliis, quam delectabilem et Annse in Domino; quae, ut arbitror, tanto niajoris
Ealubrem,imo quam omnino ineffabilem se inipli- fuit merili, quanto allioris pfopositi et sanctioris
eabat ossibus, inspirabat sensibus ? Prorsus li- desiderii, quam illa Anna mater Samtielis; cum
quescebat unclus in unctionem, quasi ad ignern illa cogitaret quse mundi sunt, quomodo placeret
resolutus ad amplectentis amorem; ut nimirum viro; hsec quomodo Deo: illa-de thoro viri quae-
doceret unctio quod dicit lectio, sed non discit reret sobolem; haec de sinu Patris peteret Salva-
nisi dilectio. Qtiomodd enim legis? Unguentuin, in- toreni. Haec igitur, quodam presagio gratise excel-
quit, exihanilum [Yulg. effusmn] nomen tuum lentis quse in vita ejus effioruit, qua etiam gratiam
(Cautic. i, 2). Ho.c siquidem unguentum exinani- Redemptoris agnoscere et preedicaremeruit, gratise
tur, cum a quadam duriiia sui resolvitur, non ut nomen accepit; exemplar veree viduitatis, speculiim
pereffluat substantia illius, sed ut fluaiit aromata sanctltatis, et vivum in emortuo cOrpore simu-
illius, ut quasi nihii habens sdlidi sentiri possit, Iacrum totius virtutis. Haecfinem Legis et initium
teneri non possit. Auf certe magis auima senis Evahgelii sentiens propinquare, ritus Judaicos
liquescebat in amplexu hujus uncli, vel unguenti, chfistiana jam Cceperat pietate mutare, jejuniis
ut diceret:' Anima mea liquefacta est _ ut dilectus B polius el orationibus serviens nocte ac die, quam
meus infusus est mihi. Infusio llaque unctioms, cibis et potibsis et -variis baptismatibus, justitiis
testimoriium est uncli. Haec seni testabatur de cafnis, non animee. Inde erat quodbenedictionefilio-
puero, Simeohi de Christo, tanquam spiritus ve- runi, queeinLege magni habebatur, eontempta , no-
ritatis ~et charilatis, verilate docens, charitate men inelius a filiis et filiabus elegerat, et jam per
uagens et accendens, et omnia interiora gelidi annos octogiiita qualuor, lignum essearidum ligno-.
senis ponens, quasi cuni unguenta bulliunt. Motus que insidere arido,tanquam turtur amissa seuiei cpn-
bullientium unguentorum , "sestus desiderioriKn : juge, gaudebat.
sonus eorum , jubilus affectuum pariter dicentium 5. Ecce habes par turturum, senem justum, et
(sitamen aliquid exprimere valeniium), Deus meus viduam anum , ulrumque castum, utrumque desi-
estu, et confitebor tibi; Deus meus es lu, et exal- derio Redemptofis gemebundum; qui utique se-
tabo ie (Is'i. xxv, 1). Lumen ad revelationem melipsos hostiam vivam, sancfam, Deo placentem,
geniium, et gloriam plebis tuw Israel (Luc. n, 52), Doinino et pro Domino obtulerunt. Par tu-rturum
annuniians ie. Confitebor, iriquam, libi, quoniam sane dico, non conjugum, sed conjurictorum, non
cr.tudisti me, quotidie cum lacrymis dicen.em, . copula maliimonii, sed sacraiioris mysterii; pares
Quando consoiaberis me ? (Psat. cxvin, 82.) Exau- " miiirum fide, eequales castitate, similes devoiione,
disti me, et nunc demum Simeonem, id est, exau- consortes pr«dicatione gratiae, ambos provectce
ditum fecisti me; quia factus es mihi in salutes_i eetatis, ambos perfectee sanclitaiis, qui eliam ante
(Psal. cxyn, 28). Jesus mihi factus ex semine Da- Evangelium, evangelicae puritatis ac pietatis in
vid secundum carnem, qui David et oinnia fecisfi utroque sexu primitias dedicaverunt. Hi duo vario
secundttm deitatem, omnibus quidem generaliter decore virtutem adornaverunt thalamum tuuni,
factus es in Salvatorem; sed mihi specialiter factus Sion, ad suscipiendum Chf istum Regem; non pa-
es in salutem, pectus morbidum perungens, vita- rietes templi tui, sed penetralia cordis sui, secreta
lemque resuscitaris calorem, animam refocillans , - cubiculi, ubi adorare Patrem in' spiritu et veritate
et oculos illuminans. Defecerat: enim anima mea jubemur (Joan. iv, 25), ubi et suscipitur qui iu
in salutare tuum, o Domine, Pater Domini mei manufactis se nequaquam habitare testatur (Acl.
Jesu Christi, defecerunt oculi mei in eloquiwmtuum, vii, 48). In istis itaque suscepit ChristUm fidelis
dicentes : Quando consolaberismc ? (Psal. cxvm, 82.) Sion, in istis gaudehs et lsetabunda occurrit Deo
Factus erani sicut uter iri pruina, frigidus cor- suo. Alias vix habet ubi reclinet caput suum, et
pore, aridus corde, spiritu marcidus, et totus de- pj secundum Isaiam, Aporiaius est, ei non est qui oc-
siderio languidus. Sed quia in verbum tuse pro- currat (Isa. LXIX,16). Sufficit tamen istorum oc-
missionis supersperavi, non visurum scilicet me cursus ad omhem solemniiatem et Isetitiam, eo
mortem; nisi viderem Christuni tuum, quod speravi quod consummatio abbreviata inundet justitiam, et
jamvideo, quod desideravi teneo, quod concu- consummata atque abundans jusXitia paucorum fa-
pivi complector. Yideo Deum Salvatorem meum in cile coinpenset infidelitatem midtorum.
cariie mea, et salva facta est anima mea. Yiderunt 6. Mihi omnino celebris esfiste conventus, mihi
oculi mei salutare Dei, et illuirtiiiati sunt inte- solemnis ista processio, omnique festiva gaiidio,
riores S4@ oculi me'' I"! languebant prse inopia. ubi hmc advenit puer et puerpera, Jesus etMaria ;
Omnino ad tactum hujus pueri, hujus hominis inde occurrit senex et vidua, Simeon et Anna;
novi,, renovata est ut aquilae ;uventus mea, sicut hinc Dominus et Domina, inde servus et aneilla;
paulo arite mihi loquens pollicebaf. Introibo ad al- hiric Mcdiator et Mediatr.ix, inde tam_,fideles-,_t.am-
tare Dei, ubi Maria Jesum offert Patri, ad Deum que dev..ti ipsorum testes et .ministrillniioc deiiir
quiicetificat senectutem meam, imo renovabit ju- que convehfu misericordia et yeritas obviaverunVj
ventuferii meam (Psal. XLII, 4). gibi, misericordia scilicet redemptionis in Jesu,; i
71 GUERRICI ABEATIS 72
veritas confessionis in senibus. In hoc occursu, A \ ei salutare suum in vultu suo. Plenus ergo dierum
justitia el pax osculaiee sunt; dum justitia piorum temporaliuin portabat antiquum dierum antiquorum,
senuiii, el pax reconcilianiis mundum invicem in atque spei seternce pignus fidelissimum tenebat in
osculo affectuum et gaudio Spiritus corisociatse sinu repositum ; quod videlicet dies suos super dies
sunt. Recte ergo quod hac nocte cantavimus, ad regis adjiceret puer ille, juventutemque ejus r.eno-
lseiitiam hujus diei pertinere credimus, salvo varet ut aquilse. Quanquam senem quoque istum,
duntaxat alio profundiore intellectu: Lmtare, Je- sicut Abraham, cum dicitur plenus_dierum, liben-
rusalem; et diem festum agite, omnes qui diiigitis lius accipiam plenum virfutum quam temporum:
eam (Id. LXVI,10). Ac si diccrelur: Lsetata est cum tempora statum nullum habeaiit, suoque ac-
Nazareth de annunliatione, Bedilehem de nativitate: cessu decedentia, horainem potius exhauriant quam
lsetare et tu, Jerusalem, de purificatione, quoniam adimpleant. Sed neque magnum est, imo magis ma-
qui in Nazarelh conceptus, et in Bethlehein natus lum est, multis vixisse diebus, si non senueris vir-
est, in Jerusalem est susceptus et preedicalus. Et tutibus ; cum puer centum annorttm moriiurus sit,
diem, inquit, festum agite, sive conventum facite, et peccator centum annorum maledicendus (Isai.
omnes qui diligiiis eam, scilicet Jerusalem , id est, LXV,20). Ideo, Si rninis muliis vixerit homo, ut ait
Fesliva devolione convenite in tcmplum, ad susci- " Salomon, et in omnibus Uetatus fuerit, meminisse
piendum Redemptoreih, omnes qui exspeetatis re.- debet tenebrosi temporis et dierum multorum, qvii
dereptionein Israel. cum venerint, vanitalis arguentur prwterita (Eccle.
7. Jam vero, fralres, si moraliler, sicut mos xi, 8). Caeterum e contrario, Senectus venerabilis
yester @50 est> sedificari vestra quaerit Sanctitas, est, non diuturna, neque numero gnnorum coinpuiata.
quatuor illas illustres in hac processione consi- Cani sunt enim sensus hominis, et cetas senectulis
deret personas; quarum vita, non solum ecclesias vita immaculata (Sap. iv, 8, 9). Sihac utique sene-
illustral, sed et ccelos adornat: Jesum loquor et ctute Simeon non consenuisset, nunquam coronam
Mariam, Simeonem et Annam. Et, ut ab inferio- senum, sapienliam Dei Christum portare meruis-
ribus ad superiora; progredialur sermo, in Anna, set. Sic hamqiie scriptum est : Corona dignilgiis
quse jejuniis et obsecralionibus serviebat nocle ac senectus, qum in viis juslitiw reperitur (Prov. xvi,
lie, jejunium nobis commendatur et oratio; in 51). Et quae est illa senectus , qum est in viis justi-
Simeone, qui tanto Jesum amplectitur gaudio, tim rcperitur, quse reperienti in coroiiam aptalur,
pielas et devotio ; in Maria, quse cum nihil deberet nisi sapientia Dei Christus ? ipse namque merito
legi, in hac scilicet parte purificalionis legem ni- ( justorum operum tribuit canos sensus sapientiae,
hilominus implevit, humililas et obedientia; in quampostmpdum formabit justis in coronam glo-
Domino aulem Jesu, qui faclus ex muliere, factus riae. Sanctus itaque senex Simeon, ut sanetius se-
est etiam sub lege, ut eos qui sub lege erant re- nesceret adhuc, senectutem sapientium, sive sapien-
dimerct, eharitas et miscricofdia. Nam castitatis tiam senum faetam puerum, in viis justifise, cum
sanctimonia, cujus laus, ut comperi, vestram scilicet in spiritu venit in templum, reperit, etcom-
semper purilatem delectat, in omnibus effulsit perit in veritate; quia senectus erat in lactente,
coinmuniter, licet satis dissimiliter ; cum in seni- sapientia in infante, virtus in infifmitate, Yerbum
bus fuerit labore continentise; in puella, munere in carne. 0 infantia, o senectus! quam bene vobis
gratia. in puero, jure et proprietate naturee, non pariter convenit in hujus pueri sensibus et mori-
pueritiae recens natse, sed purilatis innafee. In bus; quo utique nihil innocentius, sed nihil sapien-
ipso non solum hujus virlutis, sed eliatn omnium tius , nihil jucundius , sed nihil maturius , nihil
origo et perfectio; ab ipso singularum dislributio; mitms, sed nihil justius !
per ipsum earum conservatio; apud ipsum remu- @51 2. Yobis, o filii hominum, vobls jain tunc
neratio. Apud ipsum igitur ambiamus, tam virginis ipso suo silentip loquebalur Dei Sermo, ut videlicet
Marise, quam Simeonis et Aiinse meritis suffra- j) malitia sitis parvuli, sensibus autem perfecti. Alii
gantibus, ut quod minus habemus virlutis lar- siquidem ex vobis columba seducta non habens
giatur, quod largitus fuerit tiieatur; ut depositum cor, simplicitatem non salientes prudentia, relin-
alii sapientes sunt ut faciant mala,
lpsius, per tutelam ipsius integrum ei recon- quuntur fatui;
bene autem facere nesciunt,. et, prudentiam non
signantes , remunerationem consequamur ipsius,
qiii vivit et regnat per onmia seecula seculorum. dulcorantes bonitate, effieiuntur acerbi. Prorstis
__men. congruum et gratum utrisque temperamentum at-
SERMO III. que condimentum puer iste antiquus dierum, in
Quomodo Simeoii imitandus. pueritia preaferens ingenitam sibi innocentiam, el
de antiquitate dierum referens primogenitam om-
1. Senex puerum purtabat, senex plenus aierum, nium sapientiam. Si quis se imperfecfum sensibus,
puerum antiquum dierum. Longitudine dierum a.l- aut inconditum
intelligit moribus, veniat in tem-
impleverat Deus senem istum, ut ostenderet ei sa- glurn cum
lutare suuminvultunostro; sedadhuc aliorum lon- Simeone, et puerum quem mater affer
Maria, accipiat in manibus, id est Yerbum Dei
gitudine dierum adimpleturus erat, ut ostenderet quod mater offert
Ecclesia, complectatur affectrbus.
75 DE PURIFICATIONEB. MARI_ESERMOIV. U
Ipsum ulique repositum in sinu sensus sedifieabit, J I Judseum et Gentileni, sed etiam Deumet hominem,
mores dttlcorabit, toium statum mentis et ordinem et in homine spiritum et carnem : jamiioc solum
viise grata et salubri suavifate temperabit. Kon so- superest desideriis servi tui, ul hi pace in idipsum
lum aulem niater Ecclesia in audiendo, sed multo dormiam et requiescam (Psal. iv, 9); et pax Dei quae
magis mater gratia in orando, pueruni tibi dabit exsuperat omnem sensum , me totum in illius
ampleclendum, si modo frequens et devotus orator summse et simplicis unitatis absorbeat consensum.
venias in templum, ut dicas quotidie Deo : Adorabo Yenit pax quam sustinui • requiescat in pace qui
ad templum sanctum tuum in timore tuo (Psal. v, pacem quaesivit, et quae pacis sunt seciari semper
8). Quem enim Ecciesia prsedicans offert auribus, studuit. Sic quippe Isaias ait : Veniat pax, reqttie-
gratia iliuminans infert cordibus, eo utique pree- scat in cubili suo, quia ambulavit. in direclione sua
sentiorem et suaviorem, quo nudam verilatem puris (Isai. LVII,2). In pace utique Simeon straverat cu-
tradidit sensibus. Yeritatem quippe, qua. est Chri- bile suum, ©g2 qui omnibus aliis curis ejectis so-
stus, Maria veslitam carne, Ecclesia vestilam ser- lum in corde meditabatur Jesurn , ubi et reclinavit
mone. gratia nudam tradit ampleclendam Spiritus susceptum. In directione quoque sua ambulaverat,
infusione: quanquam hoc ipsum diverso modo fiat, qui justus et timoratus erat, et exspectans consola-
pro captu scilicet suscipientis animse, sive pro ar- ' ^ tionem Israel, adventanti quotidie desideriis oc-
bitratu dispensantis misericordia.. Licet enim ipsam currebat.
summaeverilatis faciem non facile videamus, ma- i. In eo igitur quod justus dicitur et limoratus,
gnusque habeatur, cui vel per speculum et in a.ni- justitiam et judicium intellige, quo sedes Dei prae-
gmate eam intucri datur: quiddam tamen ipsius, paratur. Et justitia quidem suo nomine demonstra-
cum Spirilus nobis illabitur, veluti nudum senti- tur-.judicium vero tlmoris nomine, vel timor no-
mus, sensusque noster in amorem ipsius veluti ad mine judicii ideo recte accipi posse putatur, quia
nudum confricatur. Tunc prorsus ex sententia di- scilicet timor nou solum nascitur de futuri consi-
cere possumus, et cantare Isetabundi: Suscepimus, deratione judicii, sed etiam operatur nimc in nobis
Deus, misericordiam tuam, in medio iempli tui quamdam illius formam et exsecutionem judicii.
(Psal. XLVII,10). Beatus qui ut dignius et crebrius Qui enim prohibemur judicare ante tempus de proxi-
eam suscipiat, congruum ei locum in cordis pene- mis (7 Cor. iv, 5), jubemur de nobis ut, dum nos-
tralibus parat. Beata Sion illa, quse thalanium suum metipsos dijudicamus, a Domino non judicemur
diligenter ac decenter adornat, ut cum digno ac (7 Cor. xi, 51, 52). Porro limor. iste sanctior est,
placito Christum regem honore suscipiat. _ cum justitiam sequitur, quam cum prsecedit : quia
5. 0 sancta Sion, anima speculans selerna, con- qui praecedens ad justitiam initiat, sequens eamdem
sidera quse sit illa majestas suscipienda; cogita consummat et conservat; dum scilicet de justitia
qua ottra ac diligentia te illi prseparare locum praesuniere non sinit, sed omnia opera sua homi-
oporteat. Si quis dixerit: Et ad hsec quis idoneus? nem vereri facit, ut post judicium sui adhuc de
quis esse potest magnificentiseet gloria_ tanli Regis subliliore judicio suspectus sit, dicatque sibi : Qui
congruus ornalus? Frustra, inquit David, pauper- judicat me Dominus est(I Cor. iv, 4), qui cum acce-
tatem quispiam causelur: 7» pace factus est locus perittempus, etiam justitiasjudicabit. Qui sine li-
ejus {Psdl. txxv, 5); (_i:Justilia el judicmn prcvpa- more isto est, non poterit justificari (Eccli. i, 2S),
raliojedis ejus (Psat. LXXXVIII, 1S). Simeon utique ut Scriptura testatur; quia quantumcurique se ju-
quia hujusmodi palliis thalamum adornavit, ideo stis exercitet operibus, alieni comedunt robur ejus,
Christum cum multa suscipere gratia dignus fuit. dum suam volens justitiam consiituere, iustitiseDei
Yis videre quia in pace invenerat locum Domino, non est subjectus.
quia sedem prseparaverat ei in juslitia et judicio? 5. Yigilanter itaque Evangelium perfectam eom*
Homo, inquit, erat in Jerusalem, cui_nomen Si- mendans Simeonis justitiam, non ait: Timoratus et
meon; el homo iste justus el iimoratus (Luc. n, 25). D justus, ne timorem, qui est initium justitia., intelli-
In pace erat donius Sinieonis, qui habilabat in Je- geremus : sed ait, juslus et timoraius, ut timorem,
rusalem, id est, in visione et amore pacis; de qua qui justiti_a per omnes gradus comes individuus ip-
scilicet Jerusalem audierat David promiflentem : sam promovet et tuetur, ipsius exemplo disceremus.
Non commovebiturin wternum qui habitat in Jeru- Nam neque illud putaverim otiosum, quod non ti-
saLem(Psal. cxxiv, 1,-2). El, ut noveris quia pacis menfem dixit, sed timoratum : non novum, non
habitator et amator erat, pacemque imperturl_abi- horaiium, aut perfunclorium volens intelligi timo-
lem illius slabilis et asiernseJerusalem prae omnibus rem illum; sed qui utique versus esset in Labitum,
requirebat; cum pacem Dei et hominum Jesum, qui altius hominis imbibisset affectura , possideret
qui pacem super pacem dare veniebat, sinu recepit, sensum, modestia et gravifate sermonem ornaret
lisec prima vox de pectore senis.jamdudum pacem et vultum, circumspectione moderaretur actum, to-
meditantis erupit: Nunc dimitlis servum tuum, Do- tum denique interioris et exterioris hominis com-
mine, secundumverbum iuum, in pace (Luc. n, 29), poneret statum. Neque enim vanis animum conso-
Postquam viderunt oculi mei saluiare tuum, qui lationibus resolvebat, qui consolationem Israel ex-
est pax nostra faciens utraque unum, non solum spectabat. Quod et ipsum ad suse cumulum adje- '
PATROL.CLXXXV. 3 '
 75 CUERRICI ABBATI5 78
i passa, sic mundationis qu__ rouliebri provisa est
cerat justiiia?, ut sollicitus non pro sua tantuni, sed _S
etiam pro populi consolatione,. longa suspensus infirmitati, quaeris rcmedia? Sic, inquit, decet nos
maneret exspeclatione. implere omnem jusliiiam (Iiiatih. m, 15), ut quae
6 Denique, ut manifestiiis audias quam prelioso summas mater elecla sum justitiae, speculum quo-
ac vero liitore virtutum, non fuco colorum ador- que sim totius et exemplar justitise. Novi egp sa-
naverat thalamum suum iila Sion, id est Simeon, perbiam filiorum Eva_, qua; promplior est ad excu-
Spirilus sanclus, inquit, eral in eo. Quid huic orna- sandum , quam ad expurgandura commissa. Keces-
lui Sion illa terrena coinparare poterai, in omni sarium arbitror, ut viliis originis aniiqua. staiim
illa multifaria thalami, id est templi sui, ambitione in initiis omnia nova. generationis occurranf exem-
et.gloria? Si faciem templi coronis ornasset aureis, p!a. Mater prsavaricafionis peccavit et excusavit
quid aurum nisi lutuni etiam sine comparatione procaciter: mater redemptionis non peccet, et sa-
virtutis' Puto quia nec Salomon in omni gloria sua tisfaciat humiliter; ut filii hominum qui de matre
ornalus est sicut Simeon : cum ille sapientiam, qua vetustatis traducunt necessitatem peccandi, de ma-
florebat, in senectule perdiderit, iste susceperit. trc saltem novitatis trahant humilitatem purgandi
Te tamen, o infidelis Sion , thalamus tuus arguit, 2. 0 filii liominum, tempus purgalionis adven"t,
quod cum satis libi preedlctum esset : Ecce veniet D 1 qtiando Mater summse purilalis, de cujus purga-
ad iemplum suum Dominator. quem vos quceritis(Ma tione dies festus est nobis, pariter et fontem ediditj
lach. m, 1); adorna thalamum tuum, SioR,induere et exemplum dedit nobis quod debeamiis purg ri
vestimenlis gloriw luw, civitas Sancli (Isai. LII, 1): Satius est, o fratres, et suavius fonte purgari
tu tamen nihil prorsus ad quotidianum cultum tem- quam igne; Prorsus qui fonte non fuerint modo
pli in adventu ipsius addidisti, non vela, non co- purgaii, igne habent purgari, si tamen purgari
ronas, non lucernas plures, aut victimas, non alios meruerint: quando sciiicet Judex ipse , quasi ignis
psalriios, aut cantica; omnino inhonoratum, insa- confians, sedebil conflans et emnndans argentum , et
lulaluni remittis, qui.te. salvare venerat. Ideo uti- purgabit filios Levi (Malach. m, 4, 5). Nunc Chri-
que luus iste thalamus, domus gloriee tuse deserta stusaqua diluens; tunc ignis cons.umens. Modo fons
fibi relinqueiur; imo non relinquetur lapis super patens in ablutionem peccatoris. e.l menstruatae',
lapidem , qui non destruatur. Tibi cnim, Domine, tunc fianima sceviens et ignis vorans usque ad me-
lemplum auguslius, amplius et perfectius, scilicet dullas animae. De ardore siquidem irati fontis ille
Ecclesiam magnam a solis orfu usque ad occasum purgatorius ignis exardescet in conspectu ejus,
fidcs eedificabitgentium, et sccundum nomen tuum, . et inflammabit in circuilu inimicos ejus; A.s-
Deus, ila et laus tuain fines terrec; unde etiamho- cendit, inquit, fumus in ira cjus, et ignis a facie
die laudes aud.vimus, gloriam jusii, voces scilicet ejus exarsit (Psal. xvn, 19). Inde cadent super eos
laudaiitium et dicentium: Suscepimus, Deus, tnise- carbones poenaliter purgatorii, quibus modo non
riccrdiam tua.n in mcdia templi titi (Psal. XLVII,11, -adhibentur carbones salubriter desolatorii :.qua-
10), id esf, in communiohe saneti populi tui. 0 lem illum fuissereor carbonem sublatum de altari,
fralres, suscepistis niisericofdiam Dei et vos, imo qui prophefee labia purgavit (7sa?\.vi, 5-7). An vere
abundantius vos : videte ne in vacuum susceperitis, cl illi carbones hujusmodi queant inielligi, de qui-
r.e gratiain ingraliludine vacuetis. Gaiideal ergo bus cuidam dicitur : Ecce dati .sunt tibi carbones, et
833 vcstra dcvotio : quem Shneon hodie porfavit sedebis super eos; hi erunt libi in adjulorium: vpbis
in siiiu suo, vos omni die glorificate et portate in relinquo dijudicandum. Illud autem non.dubius as-
corpore vestro Jesum Christum Dominum nostrum, sero, quia ignis ille, quem Dominus Jesus misit in
cui hoiior et gloria in saecula sseculorum, Amen. terram (Luc. XII, 49), si vehementer (sicuf est vo-
SERMO IY. luntas Eiittentis) in nobis arserit, ignis ille purga-
De quatuor purificationis nosirw geiieribus. lorius quiin judiciopurgabit filiosLevi, non ligna,
_l. Postquam impieti suiit dies purgalionis Marim D ] noii fenum , non stipulam consumenda reperiet in
(Luc. n, 21). Scriptura redemptionis noslrae nar- nobis. Uterque quidem ignis purgatorius, sed.Eatis
rans mysleria, sic refert quaepro nobis hisioria- - differenii modo. iste siquidem purificat ungendo,
Iiter sunt gesta , ut significet quse moraliter a nobis ille urendo. Hic refrigerium roris, ibi spiritus ju-
sunt gerenda. Cum enim hodie beatse Purificalio dicii et spiriius ardoris, quo abluet Dorninus sor-
Marise recensetur, manifeste de nostra ipsorum pu- des filiarum Sion, et sanguinem Jerusalem lavabit
rificaiioiie admonemur. Quem vero tanti nbn mo- de medio ejus,
veat aueloritas exempli, cum videamus scilicet, 5. Est quidem et in hoc ipso multa Domini cle-
quia illa sanctarum sanclissima, quse nihil purgan- mentia. erga filias Sion: sed longe clementius et
dum habuit, purgalionis lamen legalis implere rtiitlus purificaia est illa, quam beatam prsedicant
mandatum non renuit?0 mater immaculata, mater filise Sion, cui scilicef dictum esl: Spiritus sanctus
intacta, nonne tuse tibi conscia es puritatis; quia superveniet in te, el virtus Altissimi obumbrabit libi.
scilicet integritaiem tuam nec conceptus, nec par- Hsec nempe supernae virtutis obumbratio, vera fuit
tus violavit, sed sacravil? Quare ergo, tanquam purif-catio Mariae; non isla, quae quadam roystica
muliebre aliquid in concipiendo vel pariendo sis dispensatione tantum specie tenus hodie celebrata
 77 DE PURIFICATIONEB. MAftLE SERMOIY. 78
est. Heec plaiie fuit tOla ac vera sanctificalio S54 tA frigerhtm (Psal LXV, 12). Sic nempe et mundus
Mafris et Filii, sicut el angelus exposuit ei. Ideo, isie prius baptizatus aqua diluvii, postea purga-
irtquit, et quod nascelw ex te Sanclum, vocabitur tus igne judicii, in novum transibit statum incor-
Filius Dei (Luc i, 55). Antea namque purificanda ruptionis.
erat nalura morlalis, ut Deum conciperet, non 5. Denique, ut tehefis atque delicalis geramus
posteaquam concepisset: cum concepisse Sanctum aliquatenus morem, si lacrymas non habent, si
sanctorurii sumroa sancfificatio sit, et ea quce Ma- labores horrent, si nesciunt ferre tribulationem;
ter ipsius sanctitatis effecta sit, nihil sanctius esse nunquid et illud excusabunl, quod Salornen coia-
possit. Cum ergo filiaeSion quae mollius et disso- inendat: Per miscricordiam, inquiens, et fidempur-
lutius vivunt, et ardorem forsitan experiuntur caf- gantur peccata? (Prov. xv, 27 ; xvi, 6.) Quid mi-
nis, meritopurificandae sint spiritu judiciiet spiritu sericordia suavius?quid fide jucundius?Hsecoleum
ardoris; Yirgo perpetua ac singularis-, qua. sola, est membris, illa lumen oculis. Haec ungil affectus,
Spiritus obumbratione Deum concepit, solo purift- illa sensus illuminat, dirigitque gressus: ul ad lu-
cata est spiritu gralia. et fefrigerio roris Omnium men ejus ambules in tenebris, ut invisibilia con-
Sane purgationum , quibus conditio repafatur templeris, et futuranituam beatitudinem jamanimo
hiortalis, hsee beatae purificatio Yirginis miiissima 1B praesumptam mediteris. Bene aulem dicifiir, per
atque felicissima fuit: nam illa filiarum Sion quse misericofdiam et fidem purgari peccaia: quia mise-
pufgalorio fiet igne judicii, sicut novissima, sic et ricordia de proprio impenderis, redimit debita; fi-
severissima emnium erit. Nec ista itaque potest des autem etiam gratis sine operibus indulgentiam
esse nobis nisi admiralioni, nec illa nisi formiditii: impetrat. De misericordia nempe dicit propheta :
quippe qui nec ad istam possimus aspirare, et m Iniquitatestuasredimemisericordiispauperum (Dan.
illam, si sapimus, semper formidamus incidere. iv, 24); et Dominus prophetarum : Date eleemosy-
Omnino si sapimus, semper clamabimus, plus emen- ndin, et omnia munda suni vobis (Luc. xi, 41). De
datione morum, quam strepitu verborum: Domine, fide autem ait Apostolus ': Fide tnundans corda eo-
nein furore iuo arghas me, neqite inira lua corripias rum(Act. xv, 9);. et Dominus apostolorum : Vade,
me (PSal. vi, 2). inquit, fides iua te SaMimfecit (Mdrc. x, 52).Quan-
4. Necessarie igitur nobis et misericordiler into- quam in hac Salomonis sententia, possil inlelligi
utrumque genus purgationis, illud summum ad non fides qua credimus, sed qua cfedibiles nos ex-
quod non aitinginms, et illud ultimum quod me- hibemus, dum fidem Deo et hoiriinibus servamus;
tuinius, alia purgaiionum genera pietas providit ut quod hic dicitur: Per misericordiam ^gg et fi~
divina. sicut tempus et locum poenitentiae, sic plu- <C dem purgaiitur peccaia (Prov. xv, 27), el paulopost:
rinia salutis indulgens rcmedia. Quae lieet multa ac Misericordiaet verilate redimiiur hiiquitas (Prov. xvi,
varia sint, sub quatuor lamen generibus videntur 6), eadem sil in diversitate verborum rcpetila sen-
Omnia fere posse comprehendi; ne scilicet indigesta tentia. Recte igitur misericordia et veritas seu fides
niultitudine rerum memoriam confundamus audsi sociata sunt: cum in omnibus viis noslris nisi mi-
toris. Ilajc igilur quatuor esse arbitror quibus op- sericordia et veritas obvient sibi, plus augeri quam
porlune et cornmode his diebus purgalionis noslree purgari peccata sit verendum. Ut enim de aliis ac-
purgari possumus : scilicet contritionem cordis, tionibus interim taceani, et de misericofdiis paupe-
afulctienein corporis, opera pietatis et fidei, pa- rum loquar, quas abundantius nunc fieri temporis
lientiam tribulationis. Ad hunc siquidem modum hujus postulat necessitas: quid in ipsis etiam, qui-
quatuor invenies, quibus mundum generaliter pu- bus peccata purganda sunt, peccati commitlitur, si
rificat Christus, ptirgationem peccatorum faciens : misericordia fide, vel ftdes misericofdia destituatur ?
aquam scilicet et sanguinem, spirifum et ignem. 6. Audiant ergo quibus dispensatio credita est;
Hic est, inquit Joannes, qui venit per aquam el audiant quibus credita non est: isti scilicet, ne sic
sangitinein. Hic est qui bapiizat in Spiritn sancto Ts velint esse fideles, ut misericordiam deserant; illi,
et.igiii (I Joan. v. 6, 8). Aqua baptizavit, pedes- ne sic velint esse misericordes, ut fidem laedant.
que discipulorum Iavit, dedicans baptismum quo- Sunt enim aliqui qui plus volunt esse fideles quam
que lacrymarum , quae de contritione profluunt cor- oportet; et sunt aliqui cui plus volunt esse miseri-
dis. Sanguinem fudil; ut et nos lnortificatione cordes quam eis liceat. Qui ergo contra fidem in-
corporis participantes ejus passioni, lavemus sfo- debitam usurpant misericordiam, audiant Salomo-
las nostras in sanguine Agni. Spiritum dedit; ut nem dicentem : Multi hominesmisericordes vocantur;
charitas D.eiac proximi diffusa in cordibus nostris fidelem autem virum quis inveniet? (Proverb. xx, 6.)
per Spiritum, multitudinem in nobis operiat pec- Qui auiem velut propter fidem negligunt debitammi-
catorum. Quse, si minus perfecta est, ul tot et tanta seiicordiam, audiant plus quam Salomonem dicen-
non sufficial operire, adinovet ignem conflalof ille, tem : Quod supcrestdateeleemosynam (Luc xi, 41);
qtii purgat filios Levi; et quidquid residuum est ut saltem abundantia vestra aliorum suppleat ino-
rubiginis, ignis excoquit, seu preesentis, seu futurce piam. Multum prorsus pepercit infirmse et pusiilse
tribulationis, ul tandem decantare possinl: Trans- noslrse fidei, qui boiia communia non ex sequo fra-
ivimits per ignem et aquam, el eduxisti nos in i-_- trib.us paftiri, sed exeo quod superesl propfia_ne-
79 GUSRI-ICIABBATIS 89
cessitati, jussit eleemosynam cisiinperliri. Ut eniin A est peccatorum primum el maximum, sic est omniuni
taceamus de jure nalurae, quee quidquid parens om- regina et mater vitiorum.
nium terra generat, omnibus commune terrigenis 2. Yidendum estigiluretsolliciteconsiderandum,
adjudicat: illis saltem quibus indifferens est germa- ut eam mens nostra cum tota prole sua excludat,
nitas adoptionis, et communis sors hsereditatis, ut thalamus noster emundatus etornatus Chrisfum
quomodo communis non erit usus panis, quern Pater regem qui foris [al. fores] pulsat, suscipiat. Cuni
administrat ca.lestis ? Esto tamen, sit istud jus or- tota, inquam, prole sua, septem scilicet principali-
dinatse charitatis, quod moderatio Evangelii suas bus viliis. Quae sunt hcec? Inanis gloria, invidia,
cuique necessitates primum excepit: quis ille est ira, trisiitia, avaritia, ventris ingluvies, luxuria.
qui recte metiatur nccessitates proprias; qui inter Heesunt filia. superbise, qua.matfem suam sequun-
neeessarium et superfluum a_quo judicio discernat ? lur: quas hospitium quodcunque intraverint, feti-
Attendamus nobis, fratres, ne de morlibus paupe- dum reddunt. Sed quse nobis cum islis communio?
rum.fratrum nostrorum incipiamus judicari, si su- Quis consensus templo Dei cum idojis? Nulla nobis
perflue retinemus aut insumimus nobis unde vita (Deo agimus gratias) cum eis societas, quas, exuen-
eorum valeat sustentari. Et quoniam hodierna pu- tes velerem hominem cum actibus suis, gladio veraj
rificatio purissim_3acpauperrim__Yirgiiiisdenostra B '. confessionis et pa.iiilenli__ enecavimus. Nihil igitur
nos purificatione loqui eommonuit, in hoc inaxime in nobis ullra possit superbia, quse de archangelo
nostram conslare puritaiem noverimus, si quidquid diabolum, et de primo homine fecitimpiumet Crea-
superfluum est nobis amputemus: ut non solum lorisuo rebellem. Nihilhabealinnobis vana gloria,
sanctitate easlilalis, sed eliam simplicitate pauper- qui a die conversionis rtostrse, in cruce Domini no-
tatis aliquatenus aemuleinur pauperem Matrem pau- stri Jesu Cluisti coepimus gloriari cum Apdstolo di-
peris Christi, cui regnum et iniperium, et nunc el centes : Mihi autem dbsii gloriari, nisi in cnice Do-
per omnia saecula saeculorum. Amen. mini nostri Jesu Chrisii, per quem mihi mundus
SERM.OY(2). crucifixKSest, et ego mutido! (Galal. vi, 14.) Gloria
De mundanda et adomanda Chrislo anima. itaque npstra sit crux Christi quam portamus, et
1. « Adorna thalamum luum, Sion, et suscipe testimoiiium conscientiee per crucem Chfisli purga-
regem Christum, qucm virgo concepit, virgo pepe- tse, de qua Apostolus ait::Glorianostra hwc est, le-
rit, virgopost partumquemgenuitadoravit(o). >Ad slimonium conscientiwnostrm (11 Cor. I, 12). Inqua
nos, fratres, ad nos loquitur Spiritus sanctus, qui su- conscientia gloriari, de donis Dei est Deo gratias-
musSion, qui sumus speculantes, qui die ac nocte agere. Ad quod nos hortatur Apostolus, dicens :
levamus oculos nostros ad Dominum Deum nostruin, J Qui gioriatur, in Domino glorietur (I Cor. i, 51;
donec miserealur npstii. Adornemus igitur thala- Jer. ix, 24; 77 Cor. x,-17.): id est, in Do-
mum nOslrum, et suscipiamus regem Christum. niino de puritale conscieniise suee glorietur. Non
Ecce, fratres, Christus in propria veniens, et a enim qui se ipsum commeiidat, elc. Caelerum
suis repulsus, non habet ubi caput reclinet. Prae qui in se gloriatur, et qui sibi placet, stulto homini
foribtts nostris intcr materna brachia vagiens, piacet. Qui in alio homine gloriatur, aut laudem in
per Spiritum sanctum quaerit hospitium, dicens: mente ab ore alterius exspecfat, niercedein operum
« Adorna thalamum tuum, Sion. . Emundemus recipit, ac oleo peccatoris ungit caput suum, au-
igitur thalamum nostrum, prius expellendo quse ditque prophetam sibi dicentem : Maledicius homo
oculos Christi intrando offendere possunt; et sic qui ponit spem suam in homine (Jerem. xvn, 6). Et
demum adornemus eainferendo quibus delectatur in diejudicii cum dixerint: Domine, Domine, aperi
et gaudet. Quae sunt, ait forsitan aliquis vestrum, nobis, ait: Amen dico vobis, nescio vos (Matth. xxv,
quae oculos Christi offendere possunt?Cui dicimus: 11, 12). Haecvana glotia filia est superbia.; quse in
Nihil ita oculos ejus offendil, sicut superbia, g_g@ quocunque fuerit, inobedienlem facit.
quse angelum de coelo, et hominem expulit de para- j) 5. Rursum, post conversioiiem, nihil ultra in no-
diso: quee est initium omnis peccati: quam borta- bis habeat invidia,per quam mors intravit in orbem
tur nos Spiritus sanctus vilare, dicens: Quid su- terrarum. Diabolus eniin invidit hom'ni ascensum
perbis, terra et cinis ? (Eccii. x, 9); et alibi: Omnis unde corruerat, et propter hoc tentavit, et in anima
caro fenum; exsiccatum est fenum, et flos ejus deci- occidit. Haecest illa, quae non magnos, sed paryos
dit (Isai. XL, 6, 7; Eccli. xiv, 18). Yideamusnunc semper torquet (Sgp. n, 24, 25), dicente sanclo
quid superbia fecit. Angelum de coslo, et hominem Job: Parvulmn occidit'. invidia (Job v, 2). In eo
expulit de paradiso. Merito haec oeulos Christi of- enim quod aliquis alicui invidet, minorem se os-
fendlt qua. pulcherrinium opus ejus in coslo et in tendit ei cui invidet. Sic diabolus invidit primo ho-
paradiso fosdavit; quse fecit de angelo diabolum, et mini, sic Esau Jacob, et Cain Abel. Ha_c invidia
de bomine nuper creaio justo perfidum. Quse sicut parvulum occidit; quia nisi inferior esset, de bono

(2) De hoc sermone dubitat Horstius an sit Porro licet hactenus Bernardi operibus insertus sit,
Guerrici: tum quod desideretur in manuscripto minus tanto dignus est auctore.
Colonierisi, qui ipsius sermones continet; tum (5) Ila canit Ecclesia in officio hujus diei.
quod Guerrici slylus pressior etiierfosior videalur.
i\ DE PURIFICATIONEB. MARLE SERMOY. .83
alterius non doleret. Hacpeste nullus moritiir, nisi A tes (II Cor. vi:, 10). Hasc est illa de qua Dominus
qui terrena haec appetit, quae tota non veniunt plu- ad discipulos dicit: Tristitid vestrd vertetur ingdu-
ribus. Unde si qua.desiderat, illi invidetqui peni- dium (Joan. xvi, 20). Altera parit mortem, parit
tus ea accepit, vel illi partem habendo quantilatem animi rancorem.
ei restringit. Hunc parvulum occidil invidia, quia 6. Rursum, fratres, post conversionem munia-
dum non potest adipisci quod alii invidet, inodium, mus thalamum nostrum, ne avaritia, quae est radix
invidise filiam, cadit. - . omnium lnalorum , rediens introeat, nosque ab
4. Rursuro, fratres, post conversionem nostram unius Dei cultura absiraliat, idolorum cultores fa-
ira nonhabeat in nobis locum, quia, ut ait Domi- ciat. De qua inter caetera sic ait Apostolus ad disci-
nus in Evangelio, gradatim ducit ad gehennse pu- pulos suos : Mortificate membra vesira quw sunt su--
teum, dicens : Qui irascitur fratri suo, reus efit ju- per terram: fornicationem , hnmunditiam , libidi-:
dicio. Qui dixerit, Racha, hoc est, vocem indigna- nem, concupisccntiam malam, et avaritiam, qum est
tionis per iram emiserit, reus erit concilio, in quo idolorum servitus (Coloss. in, 5). Ecce avaritiam
tractatur qua pcena sit nlulctandus. Qui dixerit, idololatrise comparat, el merito: quia sicut uni Deo.
Fatite, hoc est, tale quid fecerit aut verbo aut ver- idololatra nititur auferre gloriam, ne solus habeat
bere, ut inter fratres despiciatur, reus erit gehennw B noraen Deitatls; ita avarus in Dei res se extendit,
ignis (Mattli. v, 22), nisi resipuerit. Hsec est ira, utsolus usurpet quseDeus omnipotens in usum plu-
quae slultorum oeulos exslinguit, sapientium ocu- rimorum fecit. Utraque Deo. inimica , quia negat,
los nonmmquam turbat, dicente Psalmista: Turba- Deo quse sunt ejus. Est el avaritia non solum amor -.
tusest prw ira ocnlus meus (Psal. vi, 8). Et de ira congregandse pecunise aut conservandse, sed am-
slulti Job ait ; Virum slultum inlefficit iracundia bitio prselationis, cum nititur homo homini prse-,
(Job v, 2). Eece duas iras videmus; quarum altera esse. Hsec, ut verum dicam , etiam pauperes (qui
nonnunquam S57 turbat oculum, altera semper semel pro Christo reliquerunt sua) in tantum vexat,
exstinguit. Altera venit ex inipalientia; altera, ex utcontra jus et fas, et propositum suum, non-tan-
zelo reetitudinis. Altera venit ex vitio; allera, ex tum velint, sed etiam studeant fratribus et conser-
virtute. De altera quse venit ex virtute Psalmista vis praeesse. Quod si abbas aut prior eorum voto
ait: Irascimini, et nolite peccare (Psdl. iv, 5; non consenserit, irascuntur, obloquuntur, eosque
Ephes. iv, 26). Quasi dicat : Crudeles estote in vi- aul invidos, aut sibi malevolos (qui senOn prove-
tium, mites in fratrem, considerantes vosmetipsos, hunt) clamant. Hsec est avaritia qua_ memoriam -
ne-et-vos-tentemini. De altera,quaevenit exvitio, ait mandatorum Dei turbat, dicente Psalmista Domino :;
Apostolus:Sol nonoccidat su-periracundiam veslram " Inclina cor meumin testimonia tua, et non in avari-
(Ephes. iv, 26): id est, Christus, qui est sol justi- tiam (Psal. cxvin, 56) : queeproditionis est mater,:
lia_, mentem vestram irascentem non deserat, qui quae Judam Dei discipulura primum ad mandato-
cum ira nunquam habitat. Ira, quae venit ex zelo rum Dei oblivionem, de oblivione ad proditionem r.
"
rectitudinis, debemus irasci prius nostris errati- de proditione traxit ad laqueum.
bus; et post, erratibus proximorum : quse melior 7. Rursum, fratres , post conversionem nostram
est risu, quia per tristitiam vultus corrigitur pro- muniamus thalamum cordis, ne gttla rediens in-
ximus (Eccle. vn, 4). Quss debet iamen subesse troeat, quse et Adam innocentiae veste, et Esau pri-
rationi, ne sit immoderata, sed in ultione peccati vayilprimogeniti dignitate. Ha_cest illa pestis quae
tempiis et modum consideret Haec sapientes inter- palres nostros in deserto ingratos beneficiis Dei fe-
dum turbat: ira per vitium stultos occidit, dum in cit, quae compulit eos murmurare contra Deum, et
rixas etin contumeliam linguam relaxat. dicere : Utinam morlui essemus in Mcjypto , qudndo
5. Rursura, fratfes , post cpnversionem nostram sedebamus super ollas carniuin, ctcomedebamus allia,.
muniertdus est thalamus cordis noslri, ne tristitia cepe,et pepones(Exod. xvi, 5; Num. xi, 5, 6; xiv, 5.).
rediens introeat; illam dico quse morlem operatur, . Haecest illa funesla pestis quse eos ad blasphemiam
quse de amissione rerum temporalium venit. Heec duxit, quasi non esset alia vita post istam, cnm
est illa quse pravas cogitationes generat, murmu- dicebant : Comedamus et bibamus; cras enim morie- _
rosum fnonachum reddit, quae faslidium parit, et mur (Isa. xxn, 15; 77 Cor.p.xv, 52), id est, in
tenentem aralrum Dei cum uxore Loth retro respi- futuro Quasi dicerent : Hoc solum habemus quod
cere compellit. Sine dolore namque non polest comedimus ; nibil in futuro post lianc vitam nos
amittere , quod cum inordinato amore possedit. habituros speramus. Ilanc pestem ©58 cum ho-
Hanc itaque tristiliam quse mortem operatur exclu- mine pcriluram pronuntiat Apostolus, dieens : Esca
damus : et intromittamus eam quse venit de memo- ventri, et venter escis. Deus autem et hunc et hanc
ria peccatorum , et de peregrinaiione noslra, dica- destruet (I Cor. vi, 15). Hsecpestis tripartita est :
mttsque cum Psalmista : Heu mihi, quia incolaius quia aut ante horam canonicam, aut aliud quam
meus proloiigatus est ! habitavi cum habitaniibus licet, aut plus quam necesse est facit comedere,
Cedar, multutn incola fuit animd mea (Psal. cxix, cl carnis curam in concupiscentiis nititur facere.
S, 6). Heecest tristitia, quae vi:am operatur, de qua De qua nascitur inepla Ia_titia : sicut de populo
ait Apostolus : Qnasi tristes, semper aute-mgauden- Isracl dieitur: Scdii populus mandi.care et bibere.^.
 gB.- GUERRICI ABBATIS H_
e surrexirunt hidere (Exod. xxxn, 6.; I Cor.x, 7). A _ etiam oraatus generat, humilitatem scilicet, et-TO-
8.. Rursum, fratres , post conversionem nostram luntariam paupertateni. Adorna ergo thalamum
muniamus thalamun cordis nostri, ne luxuria rcd- tuum, Sion, liniore Domini.
iens introitum inveniat: quae pestilenlia rediens 10. Secundus ornatus thalami Sion, et secundus
esl pejor quam ante fuerat.Nunquam enim solared- gradus ad sapientiam , est pietas, de qua dicit
it; sed sicut Dominus ait in Evangelio : Assumit Scriptura : Misercre animw tum placens Deo (Eccii.
septem spirittts nequiores se, et ingressi habitanfibi: xxx, 24); et alibi: Super quetn requiescet spirifus
et fiunt novissima homiiiis iliius pejora prioribus meus,nisisuper humilem ei quietum? (Isa. LXVI,2.)
(Matih. xii, 45). Hacc est pestis illa quce corpus Hsec miseretur in se peccantibus, fraterna oneia
Christi dimembrat, quse de membris Christi facit portat; magiseligitqucelibel temporaliabona perde-
niembra diaboli. Nam qui adhaeret alicui personse re, quam cu.m fralre lite contendere. Quse profecto
causa libidinis explendse, unum corpus fit cum illa pietas aliud nihil est nisi Deum colere, et per cultum
persona, et fit membrum diaboli: cujus et illa mem- Dei Deo placere. Haecin nobis generat mansuetudi-
brum est per conjunctionem malorum operum. Hsec nem, optimum ornatum ihalami Sion, quce filios
est illa pestis quee ignem infernalem in corpus hu- Dei nos facit, dicente Doraino: Beaii mites, quoniam
manum accendit, ut vegetum sit et robustuni"ad IQ filii Dei.vocabuniur (Maiih.y, 4; Psal. xxxvi, II).
libidinem explendam : et quse igni illi inexstinguibili Ecce quomodo pictas secundus ornatus thalami
materiam semper apponit, et vircs ministrat, ut de Sion et secundus gradits ascensionis, alitim orna-
suo scmper habeat unde sine iine ardeat. De his tmn de se generat mansuetudineni, quce filios Bei
duobus ignibus luxurise et gehennss habemus aucto- efficit.Adorna igitur tbalamum tuum, Sion, pietate.
ritatem Scriptura.. Dc igne luxurise ait : Omnes 11. Teriius ornatus thalami Sion el lertius gra-
adullerantes quasi clibanus succensusa coquente(Osee dus ascensionis gjgg.est scientia, qua. homini sui
vii, 4). De igne gehennse ait : Pones eos ut cliba- cognitionem precbet, ut scilicet homo, neque niinus
mtm ignis in tempore vulius tui, hoc est, judieii, ut neque plus quam debet de se pr__sumat. Quorum
intus- ardeant (sicut clibanus accensus) in conscicn- alieruin, scilicet de senimium praesumere, in mala
tia. Dominus in ira sua conturbabit eos (Psal. xx, facit pra.cipitcm ; allerun., scilicei se non coirno-
bona lorpentem. Ad. hanc
1.0),dicens : Distedile a me, operarii iniquilalis (Luc: scere,'facit ad. queelibet
XJII, 27; Psal. vi, 9; Matth. vn, 25). Et devora- scientiam Spiritus sancius invitat Eeclesicm in
bit eos ignis extremus infernalis, quem accende- C.anticis : Si ignoras te, o y.uichra iniermulieres,abi
runt propter luxuriae foeda opera. Sit ergo, fratres, ppsl vestigia gregum tuorum, scilicet hsereticorurii :
et hmdos tuos (Caiitic i, 7),hoc est, carnales
sit_nma cura el summum studium his qui in talibus C_. J pasce
concupiscentias. Hsecscientia prsabet noLls fidiiciam
s.unt, de talibus evadere et fugere vincendi omnes tentationes per veram fideni, di-
9. Nobis vero qui per gratiam Dei evasimus, ef
cente Domino in Evangelio : Si potes credere, omnia
velerein exuimus hominem, qui sumus Sion, sit
sunt crcdenti (Mdrc ix, 22), per Dei sci-
summum studium thalamum nostrum munire et possibilia
licel gratiam, et liberum arbitrium. Yidemus jara
adornare, et Christum regem suseipere, sicut hsec
quomo.do scicntia terfius ornatus fhalami Sion, et
scriptura praacipit quam recitavimus : t Adonia tcrtius
thalamum tuurn , Sion. > Quld est adornare thala- gradus ascensionis, alium ornaturo in n.obis
mum tuum ? Ylrtutes congregare, quibus et pavi- generat, religiosuni videlicel luctiim, qui consoia-
tionem a Domino in futuro meretur. Hscc scientia
mentum et paiietes quasi cortinis , et floribus tota in nobis dplorem et luctum peregrinationis,
p^rat
domus adorrietur. Primus ornatus thalami nostri, ut videndo mala exsilii quse patimur, cum luctu de-
qu.i sumus Sion , sit timor, qui est initium sapieiv sideremus patriam a qua percgrinamur, audiamus.
iia), id est, primus gradus per quem ascenditur ad que a Domino nobisdici:
Beatiqui higenl, quonidm
sapientiam. De quo tiroore ait Scriptura : Beatus ipsi consolabunlur (Matth. v, 6; 7sa. LXI, 2).
homo qui semper pavidus (Prov. xxvm, 14). Et
Psal-E ) 12. Quartus ornatus thalami Sion, est fortitudo,
mista ait : Servite Domino in timorc, et e.xsultate ei convenit laborantibus pro veris bonis acqui- •
quee
cum tremore (Psal. n, 11) : ut timor aufefat secu- rendis.Haec est
quae munit thalamum Sion, ut non
ritatem noxiam , et exultatio mortiferam tristitiam. extollatur prosperis, non frangatur adversis : quee
Hic timor gcr_erat humilitatem, quae est pretiosis-
linguam increpaniemetblandientem his verbis con-
simus ornalus thalami Sion , quse magis placuif fusidit, dicens: Domine, libera animam meam a la-
Chrislo cum in thalauiuni virgineum ingrederetur, biis iniquis, et a lingua do!osa.(Psal. cxix, 2). Haec
dicente beata Maria : Quia rcspexit liiimilitatem an- est illa quse seroper de die in diem
robustior, esu-
cillm suw, ecce enim ex huc bcgtanime dicent omnes riem et sitim
jusiitiae in thalamo Sion accendit,
generaliones (Luc. i, 48). Meec, inquam, huinilitas facitque eam audire a Domino : Beati qui eiuriunt.
est ornatus Sion, id est, pauperum Cliris.ii, de qui- et sitiunt justitiam,
quoniom ipsi saturabuniur.
bus ipsedicit: Beati putcperesspiriiu, c-iioniamipso-. Adorna
igitur tbalamum tuum, Sion, forlitudine.
rum est reghum calorum (Mailh. v, 5; Luc. vi, Quinlus ornatus thalami Sion est consilium, quo
20). Ecce quoiiiodo timor Domini primus gradus homo infirmitaf.essuas requirit, suttm posseet siium
ascensionis, et prinius ornatus thalaini Sion , alios non pcsse invcstiga! ; et ex sua infirmifate alic;
 85 DE PURiFICATIONEB. MARLE SERMO.V. 86
sua lllum •
considerat, aliis parcit et miseretur, sicut et vult A est, inter brachia ainplexatus, est; qui
Deum sibi misereri; aliis dimittit debita, sieut sibi appendit tribus digilis niolem terrse, qui omnialiri- "
vult dimitti a Deo : mereturque audire a Domino: plet, omnia complectitur, inter brachia portat, di-
Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam con- cens : Nunc dimittis, servum tuum, Domine, secun-
sequentur (Matth. v, 4, 7). Adornaigitur thalanium dum verbum tuutn, in pace. Cupio dissolvi, et ejus
tuum, Sion, consilio. Sextus ornatus thalami Sion, adventum cum patriarchis et prophetis in inferno
est intellectus; qui mentem hominis super haec in- exspectare, qui inter te et humanum genus facturus
firma rapit, omnesque corporeas substantias inlel- est pacem. Quia viderunt oculi mei salutare tuum,
lectuali inluitu transiens, non corporeis subslanliis Filium tuum, quemdesideravi, de quo responsum a
iigitur, volensque ultra progredi, et propius acce- Spirilu sancto accepi. Lumeii ad revelaiionem gen-
dere audit a Domino : Ne appropinques liuc (Exod. lium, el gloriam plebis tuw Israel (Luc II, 29, 50,
iii, 5) : ncn enim videbit me homo, el vivet (Exod. 52). De quoait Isaias : Popt.tus qui ambulabat in te-
xxxm, 20). Hic inteHectus eonvenit iis qui a Dco nebris, vidit hicein magiiam (Isa. ix, 2) : quia, cum
purgatum oculum habent, de quibus dicitur : Beati plenitudo Gentium intraverit, tunc omnis Israel
tnundo corde, quoniamipsi Dcum videbunt(Maitii. v, salvus fiet (Rom. xi, 25, 26).
8). Adorna igitur thalamum tuum, Sion, intel- B 15. Audite, fratres, audite quid offert Maria, quid
lectu. Simeon suscipit: Unigenitum Dei, Deo Patri consub-
15. Seplimus ornatus thalami Sion, est sapientia, stantialcm et coscierum, Yerbumin principio. Et,
quse convcnit iis qui intellectualibus oculis selerna ut ulilitatem et consolationem nostram audiamus,
contemplantur; quorum conversatio iri coslis esi, illum offert Yirgo, quem Deus Abrabse proinisit,
qui cupiunt dissolvi, et esse cum Christo : in quo- dicens : In semine iuo, hoc est, in Christo, benedi-
rum persona dicebat Apostolus: Milh vivere Chri- ceniv.r omnes genies (Gen. xxn, 18; xn, 5, et
stus est, ei mori lucrum. Quasi diceret: Ut Chri- xvin, 18); et quem David promisit, dicehs : De
stttm magnificem, Christo vivere volo tanlum, ct fructu ventris tui ponam super sedem tuam (Psal.
Christus est praemium mortis. Et post pauca : Coar- cxxxi, II). Hic est quern Virgo offert, patriafcha-
ctor autem e duebus, desiderium habens dissolvict runi gaudium. desiderium prophelarum, Gentium
esse cum Christo, mullo melius : manere autem in exspectatio, Judceorum qui eum receperunt salvatio,
came, necessarium propter vos (Phitipp. i, 21, 25, ruinas angelorum reparatio. Talis est quem Yirgo
24). Ecce quid facit vera sapientia, quse omnes re- offert Deo,imo multo major quam lingua, autlio-
belles motus corporis ita subjugat, ut nullam ultra _,minum, aut angelorum possit dicere. Et. curo sit
pugnam in carne sentiat: pro infirmis fratribus (ut J tsfiitusac talis, qualem aut quantum ipse se novit,
eis Christum nuntiel) exsilium libenler patitur; non sufficit Yirgini ipsum solum offerre ; sed ho-
probra non audit, damna non sentit, auferenti tuni- siiara, quam lex pra_ceperat, pro eo obtulit: ob hu-
cam dimittit et pallium, percutienti unam maxillam railitafis scilicet cxemplum, ut nosdoceret quomodo
preebet et alferafn, auditque a Domino : Beati paci- et nos eum debeahms offerre. Duos turtures, aut
fici, quoniam filii Dei vocabuntur (Matlh. v, 9). Hi duos pullos colurob_epro eo obtulit. Columba, fra-
oriiatus thalami Sion : islis nos adornemus qui su- tres, siroplex est animal, felie caret, rostrO non
mus Sion, et regem Christum suscipiamus, queni Isedit, in cavernis petrarum nidificat, alienos pul-
Yirgo concepit, Yirgo peperit, Yirgo" post partum los nutrit, juxta fluenta manet, ut visa umbra acci-
quadragesima, hoc est hodierna die, ir templo Dei pitris fugiat, meliora grana eligit, gemitum pro
prsesentavit. cantu reddit, gregatim volat, alis se defendit, visum
14. In lege namque scriptum erat, ul mulier quse recuperat. Et rios, fratres, cum ante. altare steteri-
suscepto semine peperisset masculum, quadrage- mus, ut Dei Filium Deo offeramus, cum eo et pro eo
simo die purgata templum cum filio intraret, de- par turiurum, caslitatem corporis et anhna. offera-
ferens hostias secum pro peccato, agnum anniculuro j•ymus : et duos pullos columbarum, pro canlu ge-
immaculatum. Si autem non haberet agnum, par mentes, compunetionem geminam pro desiderio pa-
turturum, sive duos pullos columba. offerret (Levit. trise coslestis, et de consideratione nostra. miserica
VII,2, 4, 6, 8). Haecomnia beala Yirgoiion ex ne- habentcs. Columba felle caret: et nos ira careainus,
cessilate, sed ex humilitate implevit. Abstinujt ab quas peccare nos faeit. Rostro non Isedamus, sed
SS0> inlroitu templi quadraginta diebus, non ne- percussi in unam maxiilam, aliam praebeamus. In
cesse habens purgari, quae sine omni delectalione, cavcrnis petrarum nidificemus; in fide plagarum
salvo virginitatis sigillo, de Spiritu sanclo concepit. Cliristi refugium habeamus. Alienos pullos.nulria-
Obtulit hostiam non pro peccato, sicut alise mulie- mus; de filiis diaboli facientes verbo p,ra.dicationis
res, sed pro humilitate : ostendens etiam in hoc filiosDei. Juxta flumina maneamus : id est, juxta
quod Eilius Dei Jesus Christus non solvere venerat hunc mortalitatis fluxum sedentes, umbram accipi- '
legem, sed adimplere. Et ecce Simeon grandaevus, tris, hoc est, peccata quee sunt umbra diaboli, ma-
qui acceperat responsum non visurum se mortem lorum ruinas considerantes, ab ejus ungulis fugia-
nisi videret Christum Domini, et eum suscipcrct mus. Meliora grana eligamus : id est, meliores sen-
queni cxspectabat, accepit euro in ulnas suas, hoc lenlias in Scripturis sanctis. Gregatim volemvs ;
 S7 GUERRICIABBATIS 88
anum eonsensum in bono in congregatione sub pa- ^ ctamus; dieamus cum cum conseeramus : Domine,
store habenles. Alis Novi et Yeleris Testamenti ad te venienius post morteni, ante tuum tribunal
contra inimicos Dei nos defendamus ; vel duobus judicandi astabimus. Qtii nobis ita familiaris esse
preeceptis charitatis, Dei videlicet amore et proxi- dignaris invita, quod a nobis tractaris, consecraris,
mi. Yisuni recuperemus, de bono actionis adbonum manducaris , noli nobis alienus esse in morte, sed
sempcr intendentes contemplaiionis. parce nobis in die mala. Confundantur daemonesqui
16. Fratres charissiml, tales oportet rios esse cum nos lunc persequentur, deslrue fortitudinem illorum
corpus Cluisti consecramus, cum consecratum in virtute tua; quia non est qui pugnet pro nobis,
manducantes sacrificamus, cum vobis idem corpus nisi tu Deus et familiaris nosler. Haecest dignitas
insalutemcorporis elanima. porrigimus.Talesetiam quam ei debemus.
vos oportet esse, cum sacrum sacramentum de mani- 18. Debemus ei et reverenliam, investigare scili-
bus nostris accipilis,scientes, quod qui corpus Christi cet nosmetipsos : et si invenimus cor pollutum
indigne accipit, et sanguinem ejus indignebibil, judi- foediscogilationibus aut mala voluntale, ab ejuscon-
cium sibimanducal et bibit (7Cor. xi, 29).Yerum,quia lactu, ul ab igne, et nos et alios arceamus. Ignis
raro invenilur talis qui in se h__comnia habeat,diligat cnim consumens est (Deut. iv, 24.), ad quem indi-
illum qui bonumhabet, quodin senonliabet : 381 gnus non debet accedere, ne inlerius consuniatur,
et in illo habeat, quodin se noft videt. Heque enim et in reprobum sensuni tradalur. Exeat ergo cxtra
credere debemus quod soli sacerdoti supradicfee castra, sicut Moysespr__cepit,qui nocturno pollutus
virtutes sint necessariee, quasi solus consecret et est somno (Deut. XXIII,10), hoc est, qui per negli-
sacrificet corpus Christi. Non solus sacrificat, non genliam istius obscura. vitee (quse tota ut somnus
solus consccral, sed totus conventus ftdelium qtii perfransil) pervenit usque ad pollutas cogitaiiones,
aslat, cum illo consecrat, cum.illo sacrificat (4). Exeat exlra castr.a, Iioc cst, dum in illo staiu est,
Nec solus ligni faber facit domum, sed alius virgas, judicet se indignum societate lidelium communican-
alius ligna, alius trabes, etc., comportat. Debent tium hoc sacro corpore, Iavetque vestimenta sua
ilaque astantes habere ds suo, sicut et sacerdos, per sanclam confessionein ; et post solis occasuro,
ftdein firniani, oralioncm puravn, devotionam piara. hoc est, post tentationis calorem et ardorem jam
Sciendumque qucd sine £rma fide nemo actanlium mortuum, Isetus redeat, et cum aliis fidelibus com-
esse debet Caeteras vero virtules, quas supra dir.i- municet. Ilaec est reverentia quam debemus corpori
mus, eisi omnes non habent, diligant illum qui lia- Christi, quem virgo Maria hodierna die in tcinplo
bet quod in se non inveniunt, et in illo habeantquod preesenfavit, quem Simeonlsetus inter brachia sus-
in se nondum vident. Sicut Petrus in Joanne virgi- cepit.
. nitalis habet meriUim : sic Joannes in Petro marty- 19. Debemus etiam fructum scire, inlelligere sci-
rii habst pr__n__um. licet quem fructum accipinius, si eum digne com-
17. Sciendum quoque, quod corpori Christi, edimus. Audife, fratres, non me, sed Aposlolum di-
quem Maria hodie praesentavit in tempio, quem Si- centem : Calix benedictioniscui bencdicimus, nonne
meon in ulnis suis suscepit, tria debemus : dignita- communicatio sanguinis Christi est? Calix, id est
tem, revcreniiam et fruclum. Dignitatem, ut eum communicatio calicis, facit nos habere qiiamdarn
Dei Filium, Deum de Deo, omnipotentem, creato- communionein cum Chrislo. Et panis, quem frangi-
rem omnium, judicem vivorum et mortuorum cre- mus, nonne participalio corporis est Domini ? (I Cor.
damus. Digniiatem,.ut credaraus nos siatim postquam x, 16.) Ac si dicat: Panis, quem frangimus, facit
de corpore exierimus, ab eo,. sicut a judice, per- nos unum corpus sub Christo capite : quoniam, sicut
ccpturos sicut gessimus, sive bonum, sive malum. unus panis ex multis granis conficitur, qui posfea
lile namqtie quem Maria in templo preesentavit,quem in corpus Christi et per fideni, et per sancta verba,
Siroecn suscepit, qucm in manibus consecrantes ante quce Christus suos docuit, convertitur : sic divcrsi
Deum levamus, benedicimus, manducamus, vobis [) participantes hoc corpore in unitaic fidei, spei et
porrigimus manducandum ;' ille' familiaris noster, charilatis, unum corpus cum Christo sunt, ad Chri-
judex erit noster. Caveamus ergo ab ep separari stum staiim post niortem venturi, et cum Christo
per judicium post moriem, cui ita sumus familiares sicut cum capite suo sine fine regnaturi: quem Yirgo
in vita. Dicamus itaque ei in corde, cum euin tra- concepit, Yirgo peperii, Yirgo in lemolo hodierna

_(4) Solum sacerdotem esse proprium et suffi- sacramentum nemo poiesi conficerenisi sacerdos, qui
cientem minlslrum Eucharistia. consecrandsede fide ritefuerit ordinaius, secundumctaves Ecclcsiw, quas
est, ui palet ex can. 4 conc. Nic. ubi Patres dum concessil aposiolis eorumquc successoribus Jesus
diaconos reprehendunt, quod quibusdain in locis Christus. Ita fere Isamberlus, in 5 q. 82, art. 1.
admiiiistrent Eucharistiam presbyteris, idque de Quanquam dici polest, astanfes etiam suo modo
cselero fieri prohibent, hanc ejusce decreti reddunt sacrificium offerre et conficere per sacerdotem et
rationem : Hoc, inquiunt, neque regula, neque con- cum sacerdote qui populi mediator et minister
suetudo Iradidit ut qui offerenaisacrificii non habenl est. Unde in canone missse olim ita legebatur : Et
votestatem, his qui offeruntcorpus Christi porrigant. omnium circuinstantiiim, qid tibi offerunt hoc sacri-
Idem staluit conc. Lateran. sub Innoc. III, el refer- ficium laudis, quibus verbis heec inserta sunt :
lur cap. Firmiier extra de suro. Trin. Nam veritate Pro quibus iibi offerimits, vel qui tibi offcrnr.i,
Escramcnti cxplicata, ita subiungit : El hoc utique etc.
 89 DE PURIFICATIONEB. MARLE SERMOYI. 90
die pra_sentavit, qui cum Patre et Spiritu sancto, A purgaremus, de paucis essemus: Nitnc autem quo-
viviletfegnat Deus, per omnia ssecula s_eculoriim. niam non modo mirtima, sed et maxima negligimus,
Amen. longe a paucis de terra divisi sumus, et de nobis
. @@2SERM0YI. dicit ille, qui paucitatcin sanctorum multiludini
De perficienda twstri puriftcatione, ut Domino sisli praefert negligentium : Inter tnultos erant mecum
. -.-.. • ' possimus. (Psal. LIV, 19)..
1. Postquamimpleli sunt diespurgalionis, tuterunt . 5. Et quidhodie tam proprium simul et Commune
Jesum in Jeritsalem. 0 quam felix est, de quo dici his quos religionis fovet umbra, sicut negligentia?
poiest: Impletisuntdies purgationis ejus : ut jam ni- et, ut de meipso loquar, quoties derident hostes
hil aliud ei supersit, nisi ut ferant eum in Jerusa- Sabbata mea ? quoties dormitat anima mea prse tsedio,
lem supernam, et sistanteum Domino(7_wc.n, 22). diemque fere totum, ac si tempus revocabile esset,
Talis nimirum erat Siineon ille noster senex, tam inertia consumo? Et utinam sic dormitaret anima
desiderabilis quam plenus desideriis, cujus cumjam mea, ut apertis et vigilantibus oculis, ipse mihi mi-
olim, ut arbitror, essentMmpleti dies purgationis, sero non fingerem somnia vana et illusorial At
hodie impleti sunt etiam dies exspectatiPnis : ut nunc in perVersum mutata sententia, ego vigilo, et
jam, secundum verbum DOmini, nihil aliud ei re- " co.r meum dormit, somnoque tam gravi, ut vix ali-
staret, postquam vidisset Christum Domihi, Chri- quando valeat expergisci ad tonitruum supernss il§
stmn pacem Dei et hominuni, nisi ut dimitteretur lius increpationis : Usquequo, piger, dormis ? quando
in pace, et dormiret in pace m idipsum; hoc est, consurges e somno tuo? Paululum dormies, paulu-
ut fefrent eum ln Jerusalempacis setemse, et siste- , lumdormitabis, paululuni conseresnianusut dormias ;
rent eum ad contemplandam pacem quse exsuperat et veniet tibiquasi viator egestas, et pauperies quasi
dninem sensum. 0 Simeon vir desideriorum, im- vir armatus (Prov. vi, 8-11; xxiv, 55, 54). Illud sane
pletum estin bonis desiderium tuum. 0 beate se- miserrimum est, quod hodie ncnpulaturjactura, sed
riex, renovata est ut aquilse juventus tua. Intrbisti lucrum, si dies qui nobis ad purgationem dati sunt,
jam ad altafe Dei illud supernum, _eternum, totum elabantur nobis dormiendo, prsetereaiit et pereant ne-
aureum, ad Deuin qui Ieetificat juventutem tuam gligendo. Genlilis, aiunt, cum sederet ad mensam,
ceterna Visione sui, cujus la.tificavit senectuteni ho- S@3venissetque in mentemnihilstrenuum, autme-
dierna visione Cbristi sui. Ad altare illud invisibile morabile se egisse die illo; cum gemitu gravi et dolore
jam ipse prsesentatus es Patri; cui ad altare hoc mensam repulit, exclamans : « 0 amici, diem per-
visibileFilium hodie prsesentasfi. Ibi Filium ipsum, , didi (5.) . Nos hodie dicere videmur, diem lu-
quem hodie tuo sinu gestasti, seterno jam et indis- crifeci, si sine opere totusper inertiam possit elabi.
solubili fibi" coriseris amplexu. Sic nullus fere est qui tempori pretium ponat, qui
2. Repletum est igitur in bonis beati senis de- cogitet apud se quantum valeat ad comparandam
siderium, cujustota erat exspectatio et desiderium, aefernitatem dies una. Putasne est aliquis in nobis,
Exspectatio gentium et Desideratus earum. Reno- qui quotidianam dierum suorum a semeiipso ra-
vata est ut aquite juventus ejus, quoniam in se- tionem exigat; qui cujusque diei dispendiavel emo-
nectute_ bona impleti sunt dies purgationis ejus. lumenta diligenter sibi describat -. ut.si deprehen-
Alioquin neqhaquam iliius capax nOvitatis esse derit se hodie negligenter egisse, vindicet in se-
posset, nisi sedulo vetustatem liis diebus expurgas- ipsuen, ac de csetero cautius agat? Beatusille servus,
set.Fratres,expurgate vetus fermentum, dum tem- quem, cum venerit dies extremus, invenerit iia fa-
pushabetisadexpurgartdum; utcumimpleti fuerint cientem.
dies vestrae purgationis, inveniamini et vos capaces .4. HocnempeeSset de negligentia cum paucis pur-
illius gaudii, quo plena est jam aniriia Simeonis.
gari, si recteetutiliter implerentur dies purgafionis,
Et quidem dies qui ad purgandum. nobis dati sunt, ut aliquando posset accessus ad sancta salubriter
velimus, nolimus, implemus : sed vae nobis si dies D ob.ineri. Alioquin, quandiumanseritquisinsanguine
implentur, et purgatio minime impletur; ut postea pu.ificationis suae, sancivit aeternajustitia (sicui scri-
necesse sit illo rtos ignerepurgari, quo nihil pcena- ptum estin lege Moysi)ut omne sanctum non tangat.
lius, nihil acrius, aut vehementius inhac vita exco- nec ingrediatur sanctuariuni, donec impleaiilur dies
gitaii potest. Sed quis ille tam periectus, tam san- purggtionis ejus (Levit. xn , 4). Yiderint. ergo qua
ctus, qui cum hinc exierit, nihil illi debeat igni : fronte ingrediantur sanctuariiim ,. qua conscienlia
•
qtii sic ad purum omnem in se scoriam excoxerit non solum-tangant sancta, se.d.etiam tractent et su-
peccati, ut gloriari possit castum se habere cor, ut mant Sanctum sanctoruin; qui scilicet nondum
dicere possit: Mundum esi cof meum, purus sum a liberati de sanguinibus, nullum tamen suse pu-
peccato?(Prov. xx, 9.) Pauci quidem sunt electi; rificationis studium gerunt. Annon audiunt pro-
sed inter illos paucos pauclssimi sunt, ut arbitror, testantem et dieentem : Cum extenderitis manus
ita perfecti, Ut purgationem illam impleverint, de vestras', avertam oculos meos; munus enim vs-
qua Sapiens dicit : De iiegligentia purga te cutn sirm sanguine plenm sunt ? (Isai. i, 15.) Quid enim,
paucis (Eccii. vii,34). Omnino, si de negligentia nos si mundus suih a sanguine alieno , et conculcari me
.5} iitus imp., apud Suelon. lisdem pene verbis queritur Seneca, episf, 1.
91 GUERRICIABBATIS 02
Dominusvidetin sanguineproprio (Ezech. xvi, 6), ,\ specie , conipletuin quandoque gaudeamus in nobis
sicut de Jerusalem loquilur per Ezechielem? Quid, ipsa rerum -veritate. Quid illud? Postquam, inquit,
inquam, mihi proderit, si veloces non sunt pedes impieli suni dies purgalionis, lulcrunt Jesum in Je-
mei ad effuiMlendumsanguinem proximorum ; et rusalem, ut sislerent eum Domino (Luc n, 25). Et
veloccs sunt affeclus mei ad acquiescendum carni nos ulique, si tempora gg4 purgationis legitime fue-
et sanguini, de quibus dicit Apostolus : Quia caro rint a nobis impleta, tollent in supernam Jerusalein
etsanguisregnuiiiDeitioiipossidebunt?(I Cor.xv, 50.) minisleria angelorum, ut illic assistentes vultui Dei,
Malediclus,inquit Jeremias, quiprohibetgtadiumsuum oblatio ejus simus accepta et immaculata. Ibi demum
asanguine (Jcrem. XLVIII,10): idest, quivitia car- purificabimur extoto ; sicut a peccato, sic etiam a
nis et sanguinis sibi parcit abscindere. Libera me pccua peccati. Ibi nostrae purificalionis ipsa erit
de sanguinibus , Deus , Deus salutis rnese (Psat. L, consummatio, quae et remuneratio; cum scilicet
16), ne cum sanguine purificationis meae san- divinus ignis lotOs nris absumet in holocaustum
ctuariuin ingrediens, aut sancta contingens, reus Domino.
inveniar corporis et sanguinis tui, indigne man- 6. Porro hunc ipsum beatissimae purificationis
ducans et bibens. Yerumtamen gralias libi, Deus, inexplicabilem modum nec modo quidem cessat
Deus saluiis meee, qui in hoc ipsum pretiosum " cemulari devolio sanctorum , quantum tamen cor-
tuum fudisti sanguinem, ut immunditiam nostri ruptela corporum , et sollicitudo terrenseinhabita-
purificares sanguinis , tactumque peccatricis san- tionis permittunt : dum scilicet mente excedentes
guinem flucnlis, sed salutem desiderantis non in illam Jerusalem, vcrurn orationis locum, illic in
abhorreres : sciens nimiram quod nullus polest fa- conspectu Domini quasi lurturem et columbam pro
cere mundum de immuiidoconcepfum semine, nisi seipsis ac de seipsis offerunt; corde videlicet et
tu, qui solus es; nec sanis , scd niale habentibus, carne exsultanles in Deum vivuin, quia scilicet co-
melius lamen habere cupientibus, medicus opus lumba invenit sibi domuro, _etturturnidum, altaria
est. Tangere it.aque Sanctum sanctorum, sicul illis tua, Dominevirlutum (Psal. LXXXIII, 4). Ego tamei-
quos delectat in sanguine suo versari, judicium est arbitror quod ad merilurn non sit infeiius , et for-
niortis : sic illis qui desiderant purificari, remedium tassis ad purgationem efiicacius, si illud quod per
est salulls, juxta prophetiam Simeonis, Quia hic speculum et in senigroateraro et raris experiri da-
posiius est in ruinam el in returrcciionem mtillorum tur, id est, ut in Jerusalem sistantur Domino , nos
(Luc n, 54). per fidem jugiter actitemus : proponentes scilicet
5. Fratres, et vos quidem in sanguine fuistis , sed ~ Dominum in conspectu nostro semper, et oculos
abluti estis, sed purificati estjs : nisi quia, sicut juslus ejusetjudicia super nos pervigili.iide, irremissoque
confiietur : Si lotifueriiis velut aquis nivis, sordibus semper timore cogitarttes. Fides ista, fratres, sit in
vos statim iniingit (Job ix, 50, 51), non solum con- vobis, et eritis de paucis : tiinor iste sit in vobis,
ditio corrupta, sed etiam voluutas infirma; ut et de negligentia purgabitis vos cum paucis; quia
semper novis sordibus opus sit purificatione nova. timor iste nihil facile negligit, Denique ab initio
Illa vero mirabilis ef miserabilis est in hominibus hujus pertransibilis , sicut sponsus sponsse poili-
sui negligentia, ut, cum nemo sit qui se purifica- cetur , euntes de viriute in virtuiem , a clariiate
tione non indigere praesumat, vix lamen est aliquis in claritaieni, ianquam a Domini Spiritu (II Cor.
qui tempus ad hoc indultum , quasi purgalissimus iii, 18): proficientes de visione quae est per fidem,
sit, iion negligat. Fralres, breves dies hominis sunt ad illam quse est per speculum et imaginem ,
(iii'd.,25), sed tanien valde pretiosi sunt; imo quo ac postremo, de illa, quee est in imagine speciei,
breviores, eo pretiosiores; quia dies sunt purifi- ad eam quae erit in ipsa veritate faciei, seu facie
cationis, cum statim postmodum futuri sint dies veritatis. Si enim jugiter prassentiam Domini, licet
retributionis. Beati qui in dicbus istis lavant slolas velatam , intendaiis per fidem; aliquando etiam
suas, et candidas eas faciunt in sanguine Agni; ne JD revelala facie gloriam ejus speeulabimini, licel per
postea vestimentuni eorum, si mistum fuerit san- speculum et imaginem. Cum autem impletis diebus
guine, sit in combustionemetcibusignis (7sai. ix, 5). purgationis venerit quod perfecium est, assistefis
Necsolum timor urget supplicii, sed etiam spes in- Domino inJerusalem, habitantes cum vultu ejus,
vitat preemii, ut omni cura etiiistantianostr_emodo ac sine fine contuentes eum facie ad faciem , cui
studeamus purilicationi; ut quod hodie figurare benedictio , et clarilas in saecula saeculorum.Amea
voluit in seipso Filius Dei quadam dispensatoria

IN QUADRA.GESIMA.
SERMO 1. bulatione noslra (II Cor. i, 3, 4). Multm iribula
De tribuldtione et consolaiione. iiones justorum, et de omnibus his Hberabit eos
1. BenedictusDeus, Pdter miscricordiarum etDeus Dominus (Psdl. xxxm, 20). Duplex.. au.lein genus
toiitts consolaticnis, ctui consolahtr itos in omni iri- tribulationura patimur, quia non solum duplici
 8? IN QUADRAGESIMASERMO1, H
natura subsistimus, carne scilicet ac spiritu, sed A tiosum manibus : ecce virtute tua ambulamus, sed
etiam duplici qualitate vivimus; partim scilicet pondere nostro gravamur , et plerumque irruenle
carnaliier, partim spiritualiter. In mundo eramus spiritu procellarum impellimur, ut eliam mergi in-
toti carnales; incoelo erimus toti spirituales : nunc cipiamus, id est, penejamjamque ienlatori conseri-
autem ex parte carnales, expartespirituales. Prout tiamus. Sed, si celeriter confiteamuf pedem motum.
aufem proficimus iri spiritu , aut magis efficimur id est, titubasse animum , et fideliter invocernus
spiriiuales et minus carnales, aut inagls remane- auxilium, tumisericorditerporrigis manuni, firmas-=
mus carnales et minus spirituales. Propterea du- qae et dirigis gressum. .
plex modp consurgit tribulatio ; quia, quod in nobis 5. Super hoc quotidie justus decantat: Impitlsus
carnale est, contristat adversitas ; quod spirituale, sum, uf cdderem, sed non cecidi, quiaDominus sus-
iniquitas: Si nihil in nobis esset carnale, fiulla nos ccpitme (Psal. cxvn, 13). Sed, cum ceciderit nen .
contrisiaret, imo;nulla esset adversitas : si nihil collidetur, quia Dominus supponit manum suam
spirituale, non nos nostra contristaret, sed magis (Psal. xxxvi, 24): id est, cuni peccaverit, non con-
delectaret iniquitas, sicut de quibusdam dicitur : demrtabitur, quia advocatum habet Jesuni, eoquod
Lwtantur cum mdle feccrint, et exsultant.in rebus t. eisi septies in die cadit, septies resurgit. Non dele-
pessimis (Prov. n, 14). Illa ergo nostra de adver- !J ctatur jacere ubi cadit, et in luto volutari; sedocius
sitate tristitia, carnalis et secundum sseeulum est: exsurgens exCutit se de pulvere, et sofdes diluit
hsec autern deiniquitate, spiritualis" et secundum satisfactione. Per hocnamque justus fit, quod sem-
Deum. Illa niortem operatur , si desit consolatio : per in initio sermonis accusatorestsui'(Pj'oti.xvin,
heec salutem operatur, si non desitconsolatio. Mul- 17), memor consilii divini, quo dictum est ei: Dic
ttim tanien interest in adversitate exteriori, cujus- iniquilates tuas, ut justificeris (Isai. XLIU,sec. LXX).
modi sit consolatio tristium ; quia consolationi Ita fit ut, dum seipsum judicat, et Deum dese vin-
divitum comminatio divina vce intentat seternum dicat, illum quem judicem metuebat justum, reus
(Lnc vi, 24). Quia nimirum plerumque qui humi- advpcatum habeat. Justus enim Dominus, et jiisfi-
liari poterant ex adversitate, gravius superbiunl de tias dilexit (Psal. x, 8); nec potest injusfas causas
prosperitate,. proditque ex adipe iniquitas eorum : suscipereauttueri, qui, cum acceperittempus, etiam
iirio et audacter provocant Deum, cum ipse dederit justifias judicabit. Et tamen qui judicem se minatur
omnia in manibus eoruro. futurum superbe de jusiitia prEesumeiitium, advoea-
2. Nos autem et com abundat illa consolatio tum se pollicetur humilifer peccata confitentium;
lenipofalis, oportet esse. gratiores et humiliores : Q quoniam apud illum, in cujus conspectu non justi-
et cum -Sgg deficit, de setefna redemptione cer- ficabitur omnis homo, nullaterius causamtestificari
tiores et leetiores. Cum tamen suppetit sive salus uostram melius possumus, quam si nosmetipsos ac-
corporum , sive tranquillitas temporum aut copia cusarites et punientes, justitiam ipsius innos trans-
refum; ea moderatione utenda ac dispensanda esl, feramus, et partes judicis adversus reos exsequa-
ut sit non occasio peccati, sed adjutorium virtutis, mur. "
ac potius de bonis bona faciainus quam de bonis 4. Sed etsi in aliquo veniali vel per ignorantiam
mali fiarnus. Illa namque consolatione, qua se dif— faliimur, velper infirmitatem vincimur, ul Jebusaeum
fundit voluptas, vel extollit vanitas, renuat conso- nostrum nequaquam exterminare pra.valeamus, sed
lari anima mea (Hebr. xn, 5); roagisque eligat cum semper sub oculis nostris in terra nobiscum habi-
Moyse et yirislsraelilicis affligi, quam temporalis tare patiamur; m hac quoque imperfectione nostra,
peccati habere jucunditatem, Sive autem console- consolaturnossermopropheticus, quinOsinsetrans-
raurexterius, sive tribulemur, benedictus Deus, qui figufans ait: In ipsis fiiimus semper et salvdbimur.
consolationeniinternam et seternam dedit in cordi- (Isdi. LXIV, 5). Impeffectum -ineuni,_inquit corpus
bus nostris, id est, gaudium spei, quae suadet nos Christi, viderunt misericordes oculi tui, et in libro,
eiiam gloriari in tribulatipnibus nostris, pollicens, " luo omnes scribentur (Psdl. cxxxvin, 16); id. est,
quia.sf compaiimur,._. conregnabimus (II Tim. n, scripti invenientur tam perfecti quam imperfecti.
12). niam sane tiibulationem, quam inierius de Pollicetur siquidem Doininus se perfecturum imper-
iiiiquitate nostra patimur, tanto molestiorem por- fectionem nostram, loquens per Joelem prophetam •
tamus,- quanto periculosiorem expeiimur; quia ni» Et munddbo, inquit, sdnguinem eorum quem non mun-
mirum quotidie de vita periclitamur , ut veraciter ddverunt (Joei ni,21).Hinclsaias, cum praemisisset
confiteamur : Nisiquia Dominus adjuvit me, paulo de perfectione futurae ccelestis Jerusalem: Et erit,
minus habitasset in inferno atiima mea Gratias tihi, omnis qui reticius fuerit in Sion, et residuus in Jeru-
Domine Jesu, quia si gravia sunt pericula , facilia salem, sanclus vocabitur omnis qui scriptus est in.
sunt rpmedia; quia, sidicebam, Motus est pes meus; vita in Jerusalem: quod in infirmis nonnisi purga-
misericOrdia lua,Domine, adjuvabatme (Psal. xcm, tione divina perfieienda sit sanctitas illa, subjunxit,
17, 18). Et quod semel in Petro figurasti corpo- dicens: Si abtuerit Dominus sordem filiarum Sion,
raliter (Matth. xiv, 29-31), in filiis Pelri quotidie et sanguinem laverit de tnediq Jerusalem. Consolatup
adiinples spiritualiter. Jtissisti nos venire ad te quidem me lavatio quee promittitur; sed terret mo-
super aquas, id est, hoc mare magnum et spa- . dus qui subditur: Spiritu, f£@fj inquit, judicii, et
 Q5 GUEBRICI ABBATIS S6
spirtfu ardoris (Isai. m, 4). Ignis enim opus cttjus- _^ quam adillum penitus differri. Nam, siadinvicem
ijue probabit. Si cujus opus drserit, delrimenlum pa- comparentur, iste quidem medicina est misericordis,
tieiur: ipse autem sahus fiet merito fundamenti; sic ilie ultio irail. Ita sentiebat, qui dicebat: Domine,
lamen quasi per ignem (I Cor. ni, 13, 15). ne in furore tuo arguas me, neque in ird tua corripias
5. Quanto melius nuncarderemus delectabili amore, me(Psal. vi, 2). Scio quidem quia tunc etiam,cum
quam tunc illo poenali ardore ? quanto suavius nunc conturbata fuerit anima mea, Domine, in ira mise-
igne amoris purgaremur, ut mundanum in nobis non ricordisememor eris. Scio quia etiam in luctu et pce-
relinqueretur quod mundi incendio obuoxium inve- nis consolarer me spemeliori: et inimicsepotestati,
niretur, sed, sicut tribus pueris ventus roris fieret cui emendandus ad tempus traditus essem, verbis
nobis fornax Babylonis? (Dan. in, 49, 50.) Alioquin, proplietae responderem, dicens : Ne lceteris, inimica
si tepide et negligenter viventes, ligna, fenum, sti- mea, super tne, quia cccidi: consurgam, cum sedero
pulatii nobis coacervarous, et tantam ignium male- hi tenebris; Dominus lux mea est. Iram Domini por-
riani binc nobiscum portamus; cum examen illius labo, quiapeccaviei, donecjudicetcdusammegm. Edu-
purgatorii lales intraverimus, quis polerit de nobis cet me ih lucem, videbojustitiomejus: et aspiciet me
habitare cum igne devorante? aut quis habitabit ex -inimica mea,.et opefietur confusione (Mich. vn, 8-10).
nobis cum ardoribus sempiternis, quandoomneetiam B ' Et dicam in illa die: Confitebor tibi, Domine, quo-
vesiimentum niistum sanguine erit in combustionem niam iratus es tnihi: conversus est furor tuus, et cen-
et cibus ignis ? (Isai. ix, 5.) Scio quidem quia, si sa- solatus es me (Isai. xn,T). Yerumtamen cur timebo
tis arderem ignecharitatis,demequoquediceretur: in die mala? Cur nonmagis in diebonabonisfruor,
Dimittunlitr ei peccata mitltd, quoniam dilexit mul- et diem malam prsecaveo?Nonne ecce nunc tempus
itm (Luc. vn, 47). Nunc aufem, si purgari non me- acceptabile, ecce nunc diessalulis? Curnonaudiam
veor igne dilectionis, ulinam vel purgarer alicujus modo consilium Sapientis : Quodcunquepolest ma-
nus tua insianier operare: quia non est consilium,
igne passionis, fieretquemihiquod propheta impre-
catur sibi: Ingrediaiur putredo hi ossibtts meis, et nec ralio, mc sapientia apud inferos quo tu properos
subter me scateat, ut requiescam in die tribulalionis (Eccle. ix, 10); et illud Aposfoli: Dum tempitshabe-
(Ilabac III, 16). Utinamqiii c-xpil,ipseme conterat; mus, operemur bonum aa omnes? (Galat.vi, 10.) Cae-
solvat manum suam, et succidat me: ethwc mihi sit peramus quidem a consolationibus, sed SS7 ad ter-
rores devenimus; quia tunc nimirum consolatio uti-
consoiatio, ul affligens me dolore nonparcat. Yerum-
tamen nosti, Domine, infirmitatem figmenti mei. lis erit, si terrori nlista fuerit; timc ingrediemur in
veritate tua (Hebr. iv, 5), Domine, siitalsetaturcor
Quw est enim forlitudo mea, ut sustineam?'aulquis
ut timeatnomentuum. Alioquin, si omnino
finis meus, ut patienter agam ? Nec fortitudo lapidum _; nostrum,
nec vos securos faceremus, diceretur et de nobis: Po-
fortiludo tnea, caro mea mnea est(Job vi, 9-12).
Hoc primum quidem peto, Domine, ne in furore luo pute meus, qui beatum te dicunl, ipsi te decipiunt, et
arguas me, neque in ira lua corripias me (Psal. vi, 2). vestigia gressuum tuorum dissipaht (Isai. III, 12).
Tunc autem vefe beati eriraus, si miseriam no-
Sed, quoniam audio abs te: Egoquos amo, arguo et
stram recte et doleamus : tunc se-
caitigo (Apoc III, 19):; et: Beatus homo qui corripi- curi in morteagnoscamussi pie
tur a Domino (Jub v, 17) : corripe me, Domine, in erimus, semper pavidi suspectique
vivamus.
misericordia, et non in furore tuo, ne forle ad ni-
hilum redigas roe (Jerem. x, 24), et dicatur de me : SERMOII.
Detraxisii eiun ab emundalione^Psal.hxxxYUi, 45). SABBJ-tO HEBDOMAD-1- QUADRAGESIM/E.
Intuere infirmitatem meam, et secundum illam ma- Deparabolafiliiprodigi. (Luc. xv, 11-52.)
num tuam moderare, ne vehementia verberis frangat '1.0 Felix bumilitas pcenitentium! o beata spes
confltentium! quam potens es apud oinnipotentem,
patienliam cordis ; sed magis tribulatio patientiam facile vincis invincibilem, quam cito tremen-
quam
operelur, patientiaprobationem,probatiospem. Sed dum
vee mihi, si quntidie uror, et nou einundor, ut exde , judicem convertis inpiissimumpatrem! Prodi-
I) gus iste filius,cujushodie in magnam a_dificationem
me dici contingat: Mulio labore sudatum est, et non
nostram audivimus peregrinationem eeruiniiosam,
exivil deanima rubigoejus, neque perigncm. Immuti-
dilia tua exsecrabilis, quia mundare te volui, et non po_nitentia_nlacrymosam, susceptionem gloriosam :
es mundala asordibus tuis;sednecmuiidaberisprius, prodigus, inquam, isle tam graviter reus, nondum
confessus erat, sed tantum confiteri deliberaverat;
donecquiescerefaciamindignaiionemmeaminle(Ezech. noiidum satisfecerat, sed tantum ad satisfaciendum
xxiv, 12,15) -
animum inclinaverat: et de solo fere proposito con-
6. Quam vereor ne id cadat in nos, qui dislri- ceptae humilitatis veniam statim obtinuit, quse tanto
ctione vitae, velut quodampurgalorioigne, quolidie terapore tantis expetitur votis, imploralur lacryniis,
coquimur, et nunquam abiniquitate nostra, sicul ambitur obsequiis. Latronem in cruce sola confessio
jportet, mundamur! et forsitan non mundabimur, absolvit; istum, sola voluntas confitendi. Dixi, in-
ionec sedeat Judex ipse quasi ignis eonflans et emun- quit, Confitcbor gdversum me injustiiiam meam Do-
Jans argentum, et purgabit ftlios"Levi (Malach. m, mino: et iu remisisti impietatem peccati mei (Psal.
i, 3).Yerumtamen, quantulumcunque proficiatnunc xxxi, 5): ubique misericordia prsevenit. Prsevenerat
iste ignis, malo tamen interim mihi hunc adhiberi, voluntatem confcssionis, ipsam inspirando : preeve-
 IN QUADRAGESIMASERMO I. 98
97
riitet vocem confcssionis, quod coiifitendum eral in- * explicabit quodine]isnoncapit?Iiienarrabiles gcmi-
sunt affectus, quos de in-
dulgendo. Cum adiiuc, inquit, iungeesset,vidil illum tus, et inexplicabiles animus.
et tnisericordia motus est; et accurrens compreheiisibili velut imprsegnatus parlurit
pater ipsius,
cecidit super collum ejus, efosculaius esl eum. Quan- Angustum est eis cor humanum: unde et scissum
tum haec verba sbnare. videntur, tardius videbatur effundit se ipsum; et ardorem quem concipit, sed
patri filioveniam dedisse, quam illi accepisse. Sic non capit, quibus potest modis , lacrymis, gemiti-
festinabat absolvere reum a tormento conscieniia. bus, suspiriis, evaporat ac digerit, Norunt hscc
suae, quasi plus crttciaret misericorderii compassio melius, qui gustaverunt saepius et uberius. Nunc
miseri, quani ipsum miserum passiosui.Nequehoc quoque, inquam, cum dimissus posl illos amplexus
dicimus quo in natura Incommutabili humanos po- et oscula, le et le ipsum recogilas, cum causam
namus affectus, sed ut in amoremillius summsebo- luam qualis fuerit, qualiierve ab eo judicata sit
nilatis affecfus noster dulcescat; dum ipsam plus retractas, et illinc abundantiam delicti tui, hinc
nos amare, quam ipsi nos amemus, exsimilitudinc superabundantiam gratise pensas: quid tibi, obse-
discimus humana. cro, parit cogitafio tua? Quidni, inquit, intolera-
2. Yide autem quomodo ubi abundavit delicium, bilis in meditatione mea exardescaf ignis, illinc do-
superabundet gratia. Reus vix poterat sperare ve- B lore et pudore, hinc gaudio et amore? Non me ho-
niam ; Judex , impnon jamjudex, sed advocattis, ac- minem putarem, sed lapidem, si ita duri cordis
cixiiulat gratiam. Cito , inquit, proferte stolam pri- exislerem, ut ine ipsum non dolerem vel erube-
main, et induile itlum, et date annulum ik manu scerem, vel ita nequam et ingrati, ut non totus in
ejus, et calceamenta in pedes; ct ddducile viiulum gaudium vel amorem illius Patris liquefierem.
sagingium, et occidite, et manduceinus et eputemur: 4. Custodi igitur, o felix peccator, custodi sol-
quia hic filius meus mortuuserat, et revixit. Yerum licile ac vigilanter hunc spirituin tuum , hunc ju-
ut hsecomrtia prsetereainus, scilicet slolam primani, stissimum Lumilitatis ac pietatis affectum; quo
id est sanctificationem spiritus, qua baptizatus in- semper iia de te sentias in humilitate, de Domino
duilur, et pcenitens reinduitur; annulum fidei, quo in bonitate. Nihil illo majus in dpnis Spiritus
subarrhatur; calceamenta , quibus ad caicanda sancti, nihil pretiosius in thesauris Dei, nihil san-
serpeutum venena munituf, vel ad evangelizandum ctius inter omnia charismata, nihil salubrius inter
prseparafur; vilulum saginatum, qui ei in altari omnia sacramenta. Cuslodi, inquam , si vis ipse
immolatur; festiva Illa gaudia, quse, pro recepto custodiri, humilitatem illius sensus ct vocls, qua
indicta filio, loto celebrantur ccelo: ut heec, inquam, Palri confileris, et dicis: Pater, jam nonsum dignus
x'
omnia taceamus, ef doctioribus tractanda serveinus; vocari filius tuus; fac me sicut unum de merceiiariis
aroplexus ille et oseulum paterna. pielatis, quid tuis. Nihil ita Patrerri prOmeretur, sicut hujus vo-
nonhabet gi.atia?.eldulcedinis ? quid non felicissimi cis affectus; nec melius te filium facies dignum,
gaudii? quid non sanctissima. vohipiafis? Cecidit, quam si semper confitearis indignum. Hsec huniili-
inquit, super collum ejus, et osculalus est eum. Cum tas non solum peccatores juslificat, sed etiam ju-
sie super eum affectabat, quid agebat ampleclens stos consummat, justitiamque eis accumulat,- si
et osculans, nisi illum sibi vel se Ipsum illl insi- videlicet se servos fateantur inutiles, etiam cum
nuabat, se illi inspirabat, ul, adhserendo sibi, unus quaepraecepta sunt, fecerint omnia.Peccatum tuuni
secum fieret spirifus', sicut adhserendo meretricibus coram te sit seniper, et, juxla consilium Sapientis,
u-jiotncum eis corpus fuerat effectus ? Parum eral etiam de propiliato peccato noli esse absque metu
illi summa. misericordiag viscera suee miserafionis (Eccii. v, 5). Incerta et occulta sunt judicia Dei;
non claudere miseris; in ipsa sua eos viscera tra- non temere preesumendum est de illis, cum nil inde
hit, suisqueinserit membris. Non poterat nos sibi certius leneamus, quain quod in conspectu Dei non
arclius astringere, non polerat nos magis intimos justificabitur omnis vivens, nisi in quantum se ju-
habere, quam ut incorporaret sibi, et, sicut cliari- fj dical. peccatorem. Alioquin quasi pannus nien-
tate, sic virtute ineffabili, non solum assii-iipto struaia. universa. justitiae nostree (7sai. XLIV, 6).
corpori, sed etiam ipsi couniret @0g spiiitui. Blande te misericordia suscepit, pie refovit; tiine
Qtiod _si tanta est gratia poeiiileiitium , quae erit judicium , ne gratia, quae data est lnimili, auferatur
gloria regnantium? si ista sunt solatia miserorum, supeibienti. Elegisti abjectus esse in domo pafris
qttae erunt gaudia beaforum? et qui hoc praerogat tui"; contentus eras fieri quasi unus ex mercena-
in via, quid servat in patria? Utique quod in cor riis; sta in sententia, ut, etiamsi promotus es, ad-
hominis non ascendit; ut ei similes siriius, et sit huc ad majora proveharis: Extremum locum sem-
Deus omnia in omriibus. per occupa , aut certe desidera ; servitutem
5. Jam vero tu, beate peccator (sed lieet non tibi mercenarii, noii libertatem filii tibi vin-
ideo beatus qtiia peccator, sed quia poenitens de dica. Devolione quidem filii Patrem cole , con-
peccato), quid tibi, rogn, animi erat inter amplexus scius quid ipse de le rtieruerit; sed humilitate et
patrls et oscula , cum prOpe desperaium refovebat, labore mercenarii contentus esto, conscius quid
cum cor mundum tibi innovans, laetitiam salittaris ipse merueris. Nunquamtibi displiceat humilitas,
sui.tibi refundebat? Et quomodo, inquit, sermo per quam placere coepisti, et sine qua displicera
99 GUERRICtABBATIS 100
incipies, quantiscunque pollere virtutibus, quan- _\ incipiunt, per ipsam proficiunt, in ipsa consum-
tumcunquc patri officiosus deservire videaris; mantur, per ipsam conservantur. Cumque omnibus
Humilitas siquidem omniuni virtutum esl maxima, ut virlutes sint tribuat, si qua earum defuerit,
cum tamen virtutem se esse nesciat. Ipsa fere omnium Vel minus perfecta fuerit, ipsa alterius defectu
radix, et seminariiim, et fomes, et incentivuin, ei ipsa prdficiens, dispendium illius de se coropensat.
cumulus el fastigium, cuslodia ei disciplina. Ab ipsa

IN FESTO SANCTI BENEDICTI;

@g9 SEiiMO i. donio Domini, nec radicari hec fundari in chari-

De monsionc in sapienlia. tate polerit, nisi mora et sfabilitate loci. Si autem
_. Beatus vir qiii in sapienlia tnorabitur, et qui radicalus non fuerit, nec florere, nec fructum qui
in justitia meditabitur, e! in sensu cogitabit circiim- maneal, afferre poterit; et, si florere visus fuerit
spectioncm Dei ! (Eccli. xiv, 22.) Quam congrue alicujusspei inilio, dicelur de illo : Antemessem to-
verba hsec in laudem beati Benedicli cantata sint, lu-s floruit, et immatura perfectio germinavit (lsdi_
lacile quivis vestriim inlelligit, cui tamen viia et xvni, 5); et secundum alium prophetam: Si fecerit
doctrina ipsius non ignota sit. Quam commode fructum , dtieni comedenl eum (Osee, vm, 7). Yis
vero ad vitce noslrce doctrinam trahi possint, ipsa autem scire quam sit necessaiia stabilitas loci ut
per se verborum facies ostendit, quee scilicel illa in sapicntia moreris,ut radicafi et fructificare pos-
quibus nihil est utilius in vita, sapienliam , justi- sis mora lemporis? lnlerroga Patrem tuttni Bene-
tiam , limorem Dei, cum prseinio eiiam beaiitudiriis dictuiii, el annuntiabit libi. quia claustrum mona-
commendaf, Beatus, inquit, vir qui in sapienlia sterii,el stabilitas in congregatione, locus idoheus
morabitur. Prorsus heccest beatitudo, bsec sapien- sit ad ferendum omnium fere fructiis virluturii, qua-
tia, si moreris in sapientia, ut perseveranter eam rittti loiigum ibideni texitcatalogum (Reg. S. Bened.
teneas: nOn eniiri stalim qtii iiivenerit, sed qui te- cap. 4). Quid ertim de instabili Salomon ait'! Sicut
huerit eam , beattts. Dicit qiiidem Scriptura: Beti- avis transmigrans de nido suo , sic vir qui relinqiiit
tus qui itivenit sapieniiam. Sed non ibi quievit. locum siium (Prov. xxvn, 8). Invenerat turtnr ni-
imo addidit, el qui afflilit sapieniia (Pfov. in , 13); dura ubi poneret pullos suos, coeperat eum Cale-
ne videlicet solum invenisse statim putaretur ad facere el ab eo calefieri, venerant usque ad parlurii
bealitudinem sufficere, nisi, cuni inveneris, cum pulli, cl ecce avolat, cpusque cceptum imperfectum
ea et in ea demoreris, et cOntubernio atque con- relinquit. Quare, urtde, vel quo avolet, ipse viderit,
Victu ipsius delecteris; nec discedas a niagisterio Vel quando tot dispendia, queeinterim palituf, com-
ejus, donec meditando juslifiam, cogilando cir- pensaliif, vel qua raliohe primam fiderri irritairi
cumspeelioneih Dci, afiluere prudenlia possit. Nara _ factam cxcusabit. Ego enim faon putarem esse coii-
et Salomon sapienliam invenit; scd, quia pruden- Silii, pf o spe inCerla, certa subire dispendia; etsi
tia minus affluxit, nec satis prudenler sibi circum- profeclus quorumdarn me jttbeaf interim a preecipi-"
spexit, dum videlicet non caute sibi providil a tafione cobibere senlentiam.
mulieribus alienis, non modo sapientiam perdidit, 3. Enimvero multurii dissihiilis esi cav.sa eorum
sed usque ad ultimam idololatriae insipientiam qtti amore sapienliae inquieli fiuni, el eorum de qui-
proruit (777 Reg. xi). Sapientes quoque hujus busioqui ccepefaiii,qui leviet frivolapermoticausa
mundi, qui invisibilia Dei, a crealura niundi per ea a sapientia resiliunt, Sicut enim per patientiarri di-
qua. facta sunl, intellecta conspexerunt, sapienliam sciplihissapientiaequis imnioratur, ut discat sapien-
invenisse visi sunt; sed, quia nec ipsi prudentia afflu- tiam; sic qui faciie perdunt susthientiam, non cle-
xerunt, et, cumcognovissent Deum, non sicut Deum mordbuntur, ul scriptum est, projicere ©7.0 iUam:
glorificaverusit, stulti el ipsi facti siinl, et obscuratum Quid aulem eos offehdal, pfaemisit Scriptura, cum
est insipicnS cor eorum usque ad f eprobum sensrim, ait: Qudsi lapidis viftus, probdtio erit in illis (Eccli.
et ignominiam turpitudinum (Rom. i, 21-52). vi, 22). Offenderunt in lapidem offensionis et pe-
2. Alios iiaque, sicttt islorum exemplo liquet, tram scandali, cujus probata virtus corripiebat et
repellit a sapiehtia quam inveneranl, superbia cor- D erudiebat insipicntes , probabatqiie roehles ; cum.
dis.; alios, sicut in Salomone patet, abslrahit illc- ipsi virtutem sapienliec duriliam lapidis interpreta-
cebra carnis; alii aulem levitale el inconstantia rentur, duraque omnia, disciplinam, ^Tiltuin, ser-
menlis, levi perturbatione oflensi eam relinqtiunt, monem causarentur. Durus est, inquiunt, hic sermo
qui scilicet ad tcnipus credunl, et in tempore ten- (Joan. vi, 61). Esto, sermo durus est; numquid
tationis recedunt, Quare auteni recedunl? Qtiia ra- non verus esl ? Lapis durus est; nunquid non pre-
dices ncin habent, quibus teneantur? (Luc. vm, 15, liosus est? Quare autem veritas dura est tibi, nisi
14.) Quomodo autem radicari polerunt, nisi mo- propter duritiam cordis tui? si eor tibi pietate mol-
reiitur? Qua. unquam planla radicatur, nisi loco Iescerct, plus tibi soliditas veritatis quam vanitas
cui affixa fuerit immorelt!r') Sic justus plaiitalus in mendacii vcl oleum adulationis placeret Durus
 101 r," FESTO S. BENEBICTI SERMOI. 102
cit, aiebant, hlc sermo , quia quasi lapidis virtus A _ matutini et vespere delectabis (Psal. LXIV,Q). De
erat illis probatio sapientiae; ideoque non sunt de- oratione quoque certum et ipsi quotidie capitis ex-
morati eam projicere, et relro abire. Nec ob aliud perimentum, quod melior est finis orationis quam
pretiosum et electuni a Deo lapidem reprobaverunt, principium; ut fidele probetis dominicum illud to-
nisi quia durum putaverunt. El erat quidem petra ties inculeatum, tot exemplis commendatum de ora--
Christus, sed virtute, non dttritia. Erat petra, sed lionis perseverantia consilium. Jam. legere etne-
quae converti posset, iiho et conversa est in stagna gligere, vel, antequam ceperis librum, de manibus
Vel fontes aquarum, ubi mollia et humilia, qui- projicere, quem fructum, putas, tibi poterit parere?
bus influeret, invenit corda fidelium. Nain et isti, Si Scriptura.immcratus non fueris , ut assiduitate
qui tam cito offensi quadam specie duritia. relro studii ei fias familiaris, quando, putas, se tibi re-
abierunt, si permansissent cum Apostolis, bibissent velabit? Qui habet, inquit, amorem verbi, dabitur
forsitari et ipsi cum eis de consequenti eos Petra , ei inlellectus, et abundabit; qui vero non habet, et
bibissent flumina aquse vivse de petra percussain quodhabet per natufam, aufereiur ab @71 co (Matih.
crttce fluentis largissime,ita ut hodieque bibat po- xin, 12; xxv, 29) propter negligentiam. De opere
pulus et jumenta; imo suxissent etiam mel de pe- autem manuum , nonne et de isto satis coinperistis
tra, oleumque de saxo dttrissimo. I quia sicttt denarius operariis, sic consolatip ssepius
B
4. Prorsus tu bealus.es, Simon Bar-Jona, libi servatur in fine operis? De silenfio quippe nota est
jam revelabat Pater pietatem mysterii, latenterti, ut promissio prophetica, quia in silenlio et spe erit,
videbatur, sub durifia sermonis, qui, interrogatis "inquit, fortiludo veslrd (Isai. xxx, 15). Si enim co-
duodecim, art et ipsi vellent abire , constanter re- las justitiam in silentio , et, sicut Jeremias bortum
. Spondisti:..Domine, verba viicewternwhabes; ad quem csse ait, prsestoleris cum silentio salutare Domini;
ibimus? (Joan.vi, 69.)Planebeatus, qui cum sapien- in medio silentio secretus tibi illabetur a regalibus
fia morari, et cum domesticis ejuS ad mensam ip- sedibus omnipotens sermo, et aquae Siloe, quae va-
sius pahe interim Sacramenti nutriri delegisti; do- dunt cum silentio, cOnVallemquieti ac placidi pec-
nec de fide proficientem ad intellectum pane vitse et toris grato rigabunt profluvio. Hoc non semel, sed
intellectu-ste cibaret, et aqua sapientia. salutaris ssepius experieris, si modo silentium tuum cultus
potarel. Beati et yos, fratres mei, qui in discipli- justitise sit (7sai. xxxn, 17), id est, si in justitia me-
ham sapientiae, et christiana. scholam philosophiae diteris , ut perseveres in Scriptura quam proposui,
riomirta.dedistis, sed, si perseveranler in;sapientia el in sensu cogites circunispectionem Dei;
mofemini; ut cum durior sermo ipsius visus fuerit, 6. Hsec meditare, in his esto, ut profectus tuus
duriora scilicet pra.cipientis aut durius cofripien- 'v. manifestus fiat. Si enim iniquitatem mediteris in
tis, non sit in aliquo vestrum cor malum incredu- cubili tuo, malitias scilicet quas malignus immittit,
litatis discedendi aDeo vivo, sed constanter dicatis aut phantasias quas cor tuum parturit, aut inanes
cum ApostOlo: Verba viim mternm habes; ad quem philosophias, seu fallaces theorias, quse sur>tvelut
ibimus? Flngis quidem iaborem in praecepto (Psal. ffigri somnia; nonne magis injustitiee quam justitia.
xcin, 20), duritiam in sermone; sed scimus quia cultus erit sUentium tuum ? Si ergo vis in sapientia
magna est mulfiludo dulcedinis tuae, Domine, quam morari, stude in justitia meditari. Concupisti, in-
abscondisli limentibus te (Psal. xxx, 20), perficies quit, sapientiam? conserva juslitiam, et Dominus
sperantibus in le. Ego autem semper speralbo, etiamsi prmbebit illam tibi (Eccli. i, 35). Si autem quasi
occideris me.Tmo tunc amplius sperabo , cum fla-_ violente irruunt cogitationes noxiae , pone tibi viri-
gellaveiis, secueris, usseris, occideris quidquid lem et fidelem custodiam, quae omni custodia ser-
vivebat in me; ut non ego, sed Christus vivat in vet cor tuum. Dico autem timorem Dei, qui nihil
me. Omnino non discedimus a te, quia vivificabis negligit, qui nullum indiscussum inlrare permittit,
nosetiam occidens, sanabis pcrcutiens. Yerebeatus ssepius interrogans etiam angelum lucis : Noster es,
qtti cum sapientia moratur, ! ac constantia et fide _r an adversariorum? (Josue v, 15.) Undique ertim
longaniriiiterpatiens et fideliter obediens usque ad sibi circunispicit, lanquam omni hora cogilans cir
iriortem, nec deserehs locum suum, quotieseunque cumspectionem Dei, quem sine intermissione in-
spifitus potestatem habentis ascenderit super eum, tueri ac judicare corda filiorum hominum attendit.
sciens quia curatio disciplina. faciet cessare maxi- _ Pulchre autem dictum est: In sensu cogitabil (Eccli.
jriapeccata (Eccle. x, 4). xiv, 22); quia prorsus sine sensu est et a corde ex-
5._ Sane ad hanc sapientiam morandi in sapien- cessit "qui timorem Dei cogilare negligit, qui poii-
lia, illud praecipue pertinere arbitror, ut inquie^ dus tantee majestatis ac judjeii sibi incumbenlis non
tudo vel qucelibet levis molestia non facile quod- sentit, Signanter quoque circumspicere Deus dici-
cunque opus sapientiae nobis excutiat, verbi gralia, tur, quia omnia tam prseterita quam futura habet
solemnem psalmodiam, orationem, Iecfionem divi- prsesentia,'ut nec ista respiciat, nec illa prospiciat,
nam, perisum operis diur.ni, aut silentii discipli- sed similiter, quia simpliciter, cuncta circumspi-
nam Quia enim sapientia in exitu canitur: Gaude- ciat; sitque llla a.ternitas velut punctum, omnium
bunt_, ait sanctus , labia mea, cum. cantavero tibi media temporalium, cujus immobili simplicitati sem-
(Psal LXX, 23), dttm etiam ad litleram, exilus per eequaliter prsesens est circuitus et rota tempo-
105 GUERRICIABBATIS 104
rum. Hunc ocuium aeternum, sine infermissione vi- ^inundus; oninia denique possibilia credenti red--;
denlem ct judicanlem onmia, semper cogitat, sua- duniur. Illi quippe qui in peccatis eral: Confide,'.
que se cogitatione sollicitat timor Domini, qui re- ait, fili, remiitunlur libi peccaia lua. Illis quibus
vocat a malis non solum operibus, sed et cogitatio- donabatur sanilas corporum ycl animarum : Se-
nibus ; erudiens nos, ul justitiam polius meditemur; cundum fidemtuamfiat libi; el: Fides tua le salvum
continens, ut cum sapienlia moremur. Ita enim sen- fecit(Matth.ix, 2,29, 22). IUis,quipericulo terreban-
sim fit ut qui primo coercetur timore judicii ct po_- turnaufragandi: Habete, inquit, fidemDei (Marc. xi,
uae, postca pascatur amore ac meditatione justitise, 22); et: Quid timidi eslis, modicwfidei? (Matlh. vm,
demumque requiescat ac delectelur in convictu et 26.) Illis quos armabat adversus ssevitiam mundi
amplexu sapienlise. Hsecnon modo foras mittit ti- furoresque diaboli: Confidite, ait; ego vici mundum
morem, diffundendo cbaritatem; sed etiam pellitab (Joan. xvi, 55). Et ulique hsec est victoria quav
animo isediumet langorem, infundendo suavitatem, vincit mundum, fides nostra (I Joan. v, 4), si modo
sicut quidam, eonlubernium habens ipsius, de ea non sit lepida, non trepida ; sed sit fiducia, id est
Ioquebatur: Intrans in domum mcam conquiescam fides non ficta, seu spes non infirma. Non solum
cum illa; non enim habet amaritudinem conversatio autem mundus per eam vinciiiir sed et ccelum
illius, nec tmdium conviclus illius, sed Iwlitiam et D possidetur, super .gternitatem homo stabilitur, et
gaudium (Sap. VIII, 16). Horum participes nos fa- in Deo ipso per chariiatem radicatur et fundatur.
ciat, qui parliceps nostri fieri dignatus est Dei sa- Qui enim confiduni in Domino, sunl sicut mons
pientia Christus Jesus, qui vivit et regnat per om- Sion; non commovebitur in _eternum, qui fun-
nia sceculasceculoruni. Amen. daius est super _Eiernum (Psal. cxxiv, 1). Tam
eiiim perire non potest, quam nec ille cui adh_3-
SERMO II. rens unus cum ipso spirilus est. Quis enim spera-
vit in Domino, et confusus est. permansit ininan-
De fiducia in Deum.
datis illius, et derelictus esl ? (Eccii. n, 11, 12.) Si
1. Bcnedicius vir qui confidit in Domino (Jerem. dixerit infidelis, Ille dereliclus erat qui in cruce
xvn, 7). Sanctus Pater noster gratia Benedictus et clamabat: Deus, Deus meus, ulquid tne dereliquisli?
noiuine, cujus memoria in benediclione est, ipse (Matlh. XXVII,48.) puto quia non usquequaque de-
in Do- reliquit, in quo crat mundum reeoncilians sibi. 0
profeclo fuit behedicius vir qui confisus est
mino. Quem enim Dominus prsevenit in benedi- quanla consolatio, sic desolari; quanta dilectio,
ctionibus dulcedinis, ut in Domino confideret, jam „ sic derelinqui, ul Unico Patris unice dilecio me-
benedixil omni benedictione spirituali in co_Icsti- rearis vel in passionibus ccnsociari!
bus in Christo, quia in Domino confisus est. Nec 5. Aperi, Domine, oculos hujus pueri, rudem
solum iii cceleslibus benedictionero omnium an- loquor et novilium, cui, cum tribulatur, putat se
gelorum, sedetiam in terrestribusbenedictionem om- derelictum. Novum hoc omnino et insolilum, si
niuni gentium dedit illiDominus. Ubi enim genlium justum quempiam viderem derelictum, cum Ec-
non benediceturhodiebenediclus Domini Benedictus? clesia dicat: Junior fui, etenim senui, et non vidi
Plane benedictio Domini super caput justi (Prov. jusium derelictum (Psal, xxxvi, 25). Aperi, in-
x, 6), quem tol benedictionibus cceli et terrse gra- quam, o Domiiie, oculos pueri tui, utvideat quia
tia Dei cumulavit. Non tamen, sicul Esau, in pin- pliii-es nobiscum sunt quam curn adversariis. Si-
guedine terrse et in rorc co.li benedictio @7__1e_us quidem Dominus virfutum nobiscum, et cum eo
(Gen. xxvn, 28); sed in pinguedine spiritus et in omnis virtus et militia coeli, imo favor omnis
rore cceli, qui per prophetam loquilur : Ero quasi creaturae, servientis nutui et arbitri.o Creatoris sui.
ros (Oscc xiv, 6), et cui dicilur: Ros lucis, ros Si cnim Deus pro nobis, quis contra nos ? (Rom.
tuus (Isai. xxvi, 19). In Ghristo utique benedictio VIII, 51.) et quis est qui nobis noceai, si boni
Palris, cui Pater imprecatus est : Qui benedixerit [) D_mulatoresfuerimus? (7 Peir. m, 15.) Poterit in-
tibi, bcnediclionibus repleatur (Gen. xxvn, 29). vidus ille sajvire ; sed hoc erit servire. Poterit urere;
Merito proinde benedictus iu Doinino vir qui con- tundere, dissecare; sed hoc erit coronas fabricare.
fidit in Dornino, quia qui in Domino fidit, in eo se Diligam le, Domine, fortitudo mea, per quem mihi
ipsum figit. Ubi autem arbor radicem figit, inde vermiculo succumbit omnis fortitudo conlraria, et
succum vilse alque humorem pinguedinis bibit. illuditur ab angelis tuis, in roinisterium nostrum
Plane ad humorem radices misit, qui, ut verbis missis, antiqui draconis astutla, ut, volens nocere,
utar Benedicti magistri, spem suam Deo com- prosit. Diligam le, Domine, propugnator potens,
misii, ac de ipso fonle summi boni aquas vilee gubemator prudens, consolator clemens, remune-
tolius benedictionis et gratiae bibit (Reg. S. Bened. rator affluens. Securus in eum projicio omnein
cup. 4). solliciludinem meam, cujus nec potentia vmci, nec
2. Pcr hanc nempe piam et fldelem fiduciam re- sapientia falli, nec benevolentia potest fatigar;.
mitlunlur peccata; sanitatum corporalium, sed quomiuus expleat omnem indigentiam meam. Ouam
magis spiritualium, obtinentur remedia; propul- satius, quam securius est ipsum esse sollictium,
santur pericula ; terrorcs contemnuntur; vincitur quam nie ipsum pro me! quam bonurii est confidei.s
 105 IN FESTG S. BENEDICTISERMO II. . 103
in tkraih-O,qiiam in horoine . quam jure maledieiiis A siccilatis , cum nsiilto iempore cffiktm clausuni
qui conftdit in honiine, carnem ponit brachium fuerit, nec ros nec pluvia gratise super eum de-
suum, et recedit a Domino cor ejus! (Jercm. xvn,- scenderit, non crit tamen sollicitum, quasi Deus
5.) et quidem egenus et pauper ego sum; sed_'si eum projeeerit (Jcrem. xvn, 7,8). Sentit quippe
Dominus sollicitus est mei, dives sum, beatus sum; se plautatum fide, radicatum eharitate super aquas
cui nimirum onmiacooperaiitur in bonum. Sperent vitse, quse, secundum Ezechielem, de sauctuario
igitur in te qui noverunt nomen tuum, quoniam egfedientes vivificant omnia, et habent in utra-
non derelinquis sperantes in te, Domine (Psal. que ripa omne lignuih pomiferum, cujus folium
ix, il); sedealque populus tuus, sicut scriptum non defluit, nec fructus deficit (Ezech. XLVII,3-12),
cst, in pulchriludine pacis, ... tabernaculis ftduciw, Cur igitur lignum illud benedictum aut timeret
hi requie epulenta, in securitate. sempiterna (Isai. sestuni, aut de siccitate esset sollicitum, cui aqua
xxxii, iS, 17). Omnino pulchra pax et securitas viva, id est Spiritus sancti gratia, vitalem in oc-
sempiterna, habitare in adjulorio Altissimi, in culto succum spei et charitaiis subministrare non
proieclione QJQ Dei coeli commorari. Prorsus desinit; unde et folium sit viride, id est Yerbum
requies opulenta, sadc-re feriatum sub vite vera, plenum gralia. et veritatis; et ipsum non desinai
ficu et oiiva; et post saturitalem varioruni fru- S aliquando facere fructum quodcunque opus pie-
ctuum, se ipsum mulcere carmine amatorio, ac tatis ? El grata quidem Illa verna teinperics, pacis
dicere : Sub umbra illius-quam desiderabam [Yulg. etla.titia_; desiderabilis illa pluvia voluntaria,
quem -desidcravcram] scdi, et fructns illius dulcis quam segregavit Deus hcereditati suae; sed, si ita
guttiiri meo? (Cant. n, 5.) Plane dulcis gutiuri fru- necesse est, adurat omnia eestus tribulationis ,-
ctus de cujus gustu tam dulcis erumpit ructus. veniant iterum qusecunque prophetavit Jeremias de
4. Hcec-sunt ergo tabernacula fiducice,in quibus sermonibus siccitaiis spiritualis; non lamen tiine-
verus Israel habitat confidenter, pascit et cubat, et bit, quem fiducia Doinini radicavit super aquam
non est qui exterreat; ct, sicut Sapienlia promit- refectionis (Jerem. xvn, 6, 8), id est graliam
lii, Requiescetabsqueicrrore, abundantiaperfrueiur, Spirilus sancti; quee etsi manifeste non pluat, ut
malorum limore sublato (Prov. i, 53). Et bene ti- sensibililer influat, occulte laiiie"ninterius vivificat
more malorum sublolo, non timore Domini; ne et fecundat;. quandiu videlicet fidem propositi
fiducia ista et securitate , quam commendamus, conservat, ad perseverandum confortat, verbum-
negligentiam pules generari, cum non in alio quam que irreprehensible et opus slabile subministrat.
in timore Domini sit fiducia fortitudinis. Timor 6. Iu hujusmodi veslra , fratfes, sit consolatio,
'
quippe, dum cavet offensam, cuslodit gratiam; quoties alias consolationes nonmodo carnales, sed
locunique servat fiducise, quandiu libi conscius et spifituales sublraxerit vobis non negligenila ve-
non es Domhium offendisse. Inde fit ut nonnisi stra, sed dispensatio divina. Et foftasse quidem illa,-
caste timeas eurn; preeter eum nullatenus timeas quam diximus, occulta gratia Spiritus irriguum est
alienum. Sola ergo conscientia bonafiduciam istam inferius, quo lilmiruni Axa non vult esse contenta,-
prccsumit, suadet corda nostra esse in conspectu hisi adjiciatur ei et irriguum superius (Josue xv, 19);.
Jridicis seterni. Quis enim bene sibi de illo pro- ut scilicet de excelso effundatur SpiritUs, rorent
mittat, a quo se miniine diligi intelligat? Qui cccli desuper, et nubes angelicsepluantjustum, justi»
autem diligit, nunquam diffidit, sciens quia is ficans Dei verbum, loquens ad cor Jerusalem. Et
quem corda non faliuiit, diligentes se diligit, etiani bene illud irfiguum inferius, quod quasi ad radices
cum arguit et corripit, Siquidem eruditis corde in fluensnulrit liuniilitafem ; hoc aiiteni superius, quod
sapientia non aufert, sed auget fiduciam Patris sese desuper effundens, spe et exsultalione atfollit
disciplina, scientes scriptum, Bedtus qui corripitur m enleni. Si ergo el vos, fralrcs, ad illud suspiratis
a Domino_(Job v, 17). et : Ego qaos amo arguo et superiusirriguuro, S^_g. laudabile quidem deside-
casligo (Apoc m, 19 ; JPro».'ni, 12). Cum igitur D rium ; si lainen nondum atiingifis , mittite radices
exarserit in brevi ira ejus, beali omnes qui con- interim ad bumorem, salubre reinedium. Qui igitur
fidunt in eo {Psdl. n, 15), quos scilicet ainoris non prasvalet capere leetiliam contemplativa., medi-
*
proprii conscicntia consolatur, quia, cum iratus feturjustitiam vita. activee.Inderadices affectionum
fuerit, misericofdia. recordabifur; et, eum dixcrinl: impinguet, duleoret mores, omnemque vitaestatum
Gonfiiebortibi, Domine, quoniam iralus cs mihi, iiiformet, quatenus in ipso necniarcescataut defluat
statim subsequentur : Conversus est fttror luus, et folium, id est verbum leviter aut mutiliter prola-
consolatus es me (Isd. XIL,I), eo quod nonnisi in tum, nec aliquando vila desinat facere fruclum. Be-
brcvLexarserit ira ejus, quam tam cito placaverit nedictum lignum , cujus folium ad medieinam, fru-
confessio reatus. ctusad vitaih;id est, cujus sermo graiiam paritau-
5. Merito igitur benedictum virum qui confidit dienli, etopus vitam facienti.-
in Domino ligno comparat Jeremias quod trans- 7. Adhoc profecto vos, fraires mei, quos cafnalis
plantatur super aquas : quod quia ad humorem |jeneratio vel consuetudo ssecularis piantaverat in
amoris miltit radices cordis, non timebit cuni\ve- .erra inaquosa, in terra salsuginis, divlna generatio:
nerit eestusirse et tribulationis; sed et in teiripore i,rel miitalio dexferce Excelsi transplantavit supef'
FA-TROL.CLXXXV, k-
 _e-7 GUERRICIA-BBATIS 108
aquas refeciioiiis; ut quibus prius propier sterilita- JA virtutem perficii; ct imiuinutio cujusdam gratiae,
tem parabatur securis etignis, nunc plantati indomo siimmam omniu.ni gratiam Dei ampliorem ei et sta-
Domini, in atfiis dOmusDei nostri , floreatis, etfru- biliorem eflicif, Longe fac, Domine, a servistuis
ctum faciatis, et fructus vester maneat. An.non aquae gratiam illam, queecunque sit, quae adimere auiim-
refectionis Scripturae Spiritus sancti, in quibusme- minttere gratiam tui possit: unde videlicet aliquis,
ditamur die ac nocte? an non aquse refectionis, la- gloriosior in dculis suis, odiosior fiat in oculis
cr.ymcecompunctionis, quee nobisfactoe sunt panes gsyg tiiis. Non est illa gralia , scd ira, illis planc
die acnocte? an non aquce refectionis , Sacramenia quibus ifatus es dari digna; quibus propler dolos
et subsidia nosfree salutis, quibus pascimur et pota- posuisli talia, dejiciens eos dum al.evantur , et eli-
nnif in altari? In his siquidem omnibus, quasi qui- dcns valide, dum super ventum ponuntur. Ut igi.tur
busdam rivulis, fons sapientise qui oritur in medio ilia sola gratia, sinc qua nullus a te diligitur, salva
paradisi, derivatur foris, etin plateis aquas suas di- nobis maneat, oranem aliani gratiam tua nobis gra-
vidit. Egg, inquit Sapienlia, quosi aqumductus exivi tia siibtrahat, aut cerle gratiam utendi simul confe-
deparadiso. Dixi: Rigabo liorium meum planiatio-' rat; quatenus habentes gratiam, per quam servia-
num, inebriabo pgrlus mei fruclum (Eccli.xxiv, 41, mus placentes cum metu et reverentia, de graiia
42). Ecce, utcolligere poteslis exipsius ore Sapien-1 5 muneris gratiam promereamur remunefatoris; et
tise parientis et plantantis , hortus plantalionum est quanto quis fuerit gratiosioiy tanto tibifiat gratior.
congregatio filiorum. Numquid enim ego, qui alios 2. Sane mirabili arte, sed mirabiliori charitate,
parere facio, ipse non pariam, dicit Dominus ? (Isaii prudens-clementia clemensqueprudentia Dei-,saluti
LXVI,9.) Ipse parit, cum ihgenerat voluntatembonaro; consuluit humanee, ut, cum cunctos diligat. non ta-
plantat, cum instiluit vitam ; rigat, cum sensibus men facile de dilectione sua cerios aut securos esse
infundit gratiam ; colit, cum moribus adhibet disci- sinat; nec ob aliud magnam multitudinem dulcedi-
plinam. Audiie me, divini fructus,et quasi fasaplah- nis sueetimentibus se abscondat, nisi ut, dum sem-
toia super rivos aquarum fructificate (Eccli. xxxix, per custodit humiles, sempsrhabeatamabiles. Sunt
17). Miitite radices ad humorem vilse, id est ad enim jusli et sapientes, et opera eoruni In manu
amorera terrce viventium, non htijus in qua omnia Dei, et tamen nescit homo utrum amore an odio
senescunt et putrescunt. Non potest arbor facere digr.us sit; sed omnia in futurum servantur incerla
fructum qui pcrmaneat, nisi sursum in ccelestibus (Eccti. ix, 1, 2). Moderaior nempe onmium sic eis
radicem figat, ut quee sursura sunt, non quse super dispensat gratiam munerum ct operurri, ut ex qui-
lerram, quserat et sapiat. Quod enim pbysici dicunt busdam quse concedit, consolationem quod digni
Iiominem esse arborem iiiversam, eo quod nervi " sint amore tribuat; ex quibusdam quse subtrahit,
corporis radicem et iuitiura in vertice habeant, s;;sp:cionem aemefum quod odio digni sintinjiciat.
ego illo potius sensu interpretor, quod radicem amo- Consolatur, cum diluculo visitat; terret, cum subito
ris et desiderii figere debeat in coslo , in surilmo probal. Nunc mortificai, nunc vivifiat; nunc dedu-
•"enice rerum capite nostro Jesu Christo. Qui illuc cit ad inferos,iiunc reducit, Nunc pauperem facit.
radiccs miscrit, et de illo fonte seterno succum vilse el ditat, nunc humiliat et sublevat (I Reg. n, 6, 7).
et gratia. jugiter biberit, non timebit cum venerit El in tanta vicissitudinum varietate tantp certius
csslus judicii; sed afferens et offercns fructum quem salutera nostrain operatiir , quanto nos incertiores
fecit plurimum, id remunerationis accipiet ut flo- de ea, cummajore metti ac trcroore ei cooperamur.
reat in selernurn ante Dominum, cui est honoret Ait quidem Paulus : Cerius sum quia niltil me sepa-
gloria per omniaseeeula saeciilorum. Amen. rabit a charitateDei (Pwm. VIII, 58, 59). Sed vere
SERMOIII. Paulus bic erat, non ego aut iu, quibus omnia in
De amicitia Dei prw omnibus quwrenda. futurum servari expedit incerta. Paulus, inquam,
1. Dilectus a Deo ct hominibus (Eccti. XLV,1). hic erat qui hoc dicebat, cui nimirum et illud dicere
Paucis expressit bonum ac beatum virum, qualem y, competebat: Vivo>iam non ego, vivit vero in me
nirairum constat dilectum Domini fuisseBenedicium. Christus (Galat. n, 20) , qui scilicet ita totus in
Paucis, inquam , comprehendit summam perfeclio- quemdam diviiium conversus erat affecturn , ut
nis, plenitudincm gratice et virfutis, simulque-bea- adheerens Domino unus cum ipso esset spiritus.
titudineni vit__perennis, et consolationeinprsesentis. Yidc tamen hunc ipsum Paulum, qui ita modo cer-
Quid enim deesse potest ad seternam felicitatem iili tus evat, alias trepidiiin ac sollicitum, et castigan-
qui a Deo diligi.ur? quid ad pra.senlem consolatio- (ern corpus suum, ne forte, cum aliis pra.dicaveril,
nem, illi qui ab hominibus diligitur? Illi nempe qui ipse rcprobus efliciatur (7 Cor. ix, 27) : vide etiam
a Deo diligitur, etsi aliquid deesse videtur, non ob colaphizari a Satana (77 Cor.xu, 7), ne torte extol-.
aliud deest, nisi ut nihil ei desil, et suo, ut putatur, latur. In ipso itaque Paulo jam tibi est videre quo-
defectu perfectior sit. IVaiiivirlus in infirmitate per- modo omnis ccrtitudo quse ad horam confortatur
ficitur. Paule, ait Dominus, sufficit tibi gratia mea et convalescit de spiritus consolatione , item hifir-
(II Cor.xn, 9). Cui gratia Dei suflicit, sirie damno nratur et evanescit superveniente tentatione. Ego
gravi, imo cum lucro non mediocri aliquid gratiae ' igiiur :roiser ol ipsa iiidignusvita,qua consolatione,
-deficlt, quandoquidem ipse defectus et infirmitas qua':'fidticia me -dignum csse anVore prsesumam.;
 109 IN FESTO S. BENEDICTISERMOIII. H*.
uii omnia et ialeriora et exferiora manifestuni \. dulcedo morum tuorum, humilitas obsequiorum,
odiuin denuntiant; cujus vila, non tentatio, non honestas studiorinn. ad omnein te commendet con-
niiSitiaest adversus peccatum , sed ultronea servi- scientiam hominum, utultrorapias affectus omnium,
tus peccati; qui tam meute quani carne servio legi testimoriio praediceris omnium; quatenus ipsa reli-
peccati; qui cum prudenlia carnis et amicitia mun- gio, quse te commendat, justa vicissiludine per te
di, quae ambaeinimicae sunt Deo , foedus miserum commendabilis fiat. Sic in te quoque filio adoptivo,
pepigisse videor, plane fosdus cum morte, pactum Unigeniti complebitur oratio : Patcr, clarifica Fi-
cum inferno? Scio tamen, scio qui dixit: Delebilur lium tuum, ut Filius tuus clarificet te (Joan. xvn,
fadus veslruiii cum morte , et pactum cum inferno 1); dum videntes claritatem operum tuorum glori-
non stabit (Isai. xxvni, 18) ; quia niinirum inimi- ficabunt Patrem tuum. Ncque id dicimus, quod
cis Dei nil amicum esse polerit, et non mortem inter dilectionem Dei et dilectioiiem proxinii sit
aut infernum , sed oroneni quoque creaturam ad aliquis ordo temporis, quamvis sit ordo affectionis.
tiitioneminimicorum zelus arroabit. Quambeatus in Statim quippe ab initio et illam oportet observare,
die illo quicunque erit ille dilectus a Deo! quam et istani non negligere; quaudo nec Deus sine pro-
laudabiles quibus tunc laus erit a Deo , quibus di- ximo, nec proximus siiie Deo vere potest diligi;
cet evidenli. rerum argumento : Vos amici mci estis, J - quamvis ordinata affectio ignoiare non possit qua.
co quod feceritis qum prmccpi vobis! (Joan. xv, 14). de duabus dilectionibus prseponderet alteri, quse
Et hsec quidem prima virtus, isttid oplimum gratiae debeat alleri formam et moduni preescribcre, finem-
munus, praecipuus vitse fructus : quia beatitudinis que prsefigere. Sed hoc diciriius, quod aliud est
certissimum pignus, Dei scilicet amicitia proihe- amari, aliud amari studere. Quod profecto sludium
reri; quo propitio polerit homiui aliquis inimicari, sicut periculose assumitur abillis qui plus vanitate
sed niliil proficiet inimicus in eo, et filius iniquitatis quam charitaie blandi sunt, sic periculose negligilur
non apponel nocerc ei (Psai. LXXXVIII, 23). ab his iqui plus superbia quam sapientia austeri
5. Jam vero si post hanc et per hanc summam sunt. Quam ob rem beatum dixerunt, qui infer
omnium causamque boiiorum, gratiam etiamillam utrumque vilium, iUius scilicet vanse amicabilita-
promerearis, ut, dilectus a Deo, eiiam dilectus sis tis, et superbae severitatis, mediam tenere potuit
ab hominibus, quse consolatio est illa in miseriis regalem viarn veritaiis; id cst ut, vera charitate
lnijus vitse, quse requies, quod gaudium, quee deli- plenus, ncc per yanitatem hoc studium sectetur,
cise; pra-sertim si didiceris favore graliee liumaiise ncc per tuinorem dedignelur.
non evanescere, sed cxardeseere ad diligeiidii_n, 5. Illa tameii est vis et natura veri auioris, ut,
Deiim ampiius, propier quem diligaris ab homini- eliam cum non affeciat, tamen efliciat se reamari :
bus ? Alioquin nempe si aiiunde oriatur, vel alio re- . quoniam veritas, etiam sine alieno, suffragio facile
feratur, quid est favor humanus, nisi ventus urens, se ad omnem conscientiam coinmendat, nisi dira
97Q aura corrumpens vel pestilens, latrunculus malignoe mentis obsistat nequitia, quoe parata est
spoiians, hoinicidainsidians, coluber in via, cera- sinisfre iiiterpretari omnia. Ad hunc tamen san-
stes. in scmita, mordens ungulas equi, ut cadat ctuin amorem conciliandui-i quidam proprium do-
ascensor ejus retro? Yir quippe vanus erigitur in num habent ex Deo ; qui exhiiarans facies eorum
superbiam, ef vanitate sensus sui, velut equo prse- in oleo, perfud.t eos quodam placore ac nitore gra-
cipili, feriur in riiinam. Hujusmodi nimirum ser- tioso, o.mnia lam facta quam dicta ipsorum grati-
pens vulnerat et subvertit vcstigia, dum, veluti bian-. ficans in oculis. omnium ; cum multi qui forsitan
diens capiii, ter.era illius facit laudari primordia. non minus, imo et amplius aniant, non facile cam-
Haud secus, nisi fallor, contingit homini qui, ante- dem graliam inveniant. Ad omiies autem pertinct
quam diligere sciat, diligi nimie affectat, et, ante- ut, providentes bona non soluui coram Deo sed
quam vel sibi ipsi amicus esse didicerit, amicos etiam coram homiuibus (Rom. xn, 17 et 77 Cor,
sibi omnes conciliare quseril; facit divilias non rj VII, 21), nec conscieiitiam negligant amore famae,
cum judicio, in medio dierum suorum derelinquet nec famam fiducia conscientiae. Nam et de ipsa
eas, et in novissimo suo erit insipiens, cum onines conscientia quomodo tibi blandiri potes, nisi sine
amici ejus spreverint eum, pro quibus sprevit ipse querela sis inter fratres; imo, nisi te fratrem inter
Deum. Tunc fiet sermo.qui scriplus esl : Quoniom fratres in omni convcrsatione lua demonstres ? Pu-
Deus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent; tas emm satis esse, si non scandalizas ? Imo scan-
confusi sunt, quoniam Deus sprevii eos (Psal. dalizas, si non sedificas; si non, testimonium habens
LII; 6). . . bomim iiitus et foris, quantum ad gradum tuum .
4. Primo itaque omnium illa, quaeprima et fiuis attinetj.Deum ubique glorificas. Sane roalis, quibus
est onmium, quserenda est dilectio Dei, cujus me- non placet nisi maluin, quibus jusfus. gravis est
rito digni simus eliamab hominibus diligi; etcujus etiam ad videndum, si illis placere le non sinit,
studio docti simus, dilectione hominum qualiler nps non tua negligentia (cum omnes etiam inimicos di-
oporleat uti. Cum autem rein in tuto locaveris; ita ligas), sed ipsprum nequitia, qui retribuunt mala
.cilicGt.firiviatoaffectu mentis, ut nonnisi in Deo pro bonis. odium pro dilecfione tua ; consolatur te
U prfipter Deum diligi velis : func omnino volo ut quLait. Beali critis cum vos oderint homines (Luc^
111 GUERRIClABBATIS li-2
vi, 22), et ille qui ail quia, talibus si placeret, / , lia; iste solam puritatem evangclicam siniplicemque
Cliristi servus non csset (Galat. i, 10). morum tradidit disciplinam : ille tam mulla scribit
S1?^ 6. Yerum illud miserabile est maluni; intellectu diflicilia, factu impossibilia, vel inutilia ;
omnique lacrymarum flumiae plangendum, quod - iste rectissimam vitse scribit Regulam, sermone
quidem saepius experiuntur non rnodo praelali, sed luculeniara, discretione prceeipuam. Denique dux
etiaro subditi, qui fratres suos ceraulantur Dci eemu- ille filiorum Israel, quos de _Egyplo eduxit, in re -
latione; quod scilicel et boni, licet non cx ea parte quicm promissam non induxit; dux noster recta
qua sunt boni, bonos inveniunlur odisse. Oderunt via, orientis tramite, tanquam signifer exercitus
corripientem in porfa (Amos v, 10), et inimici ho- monachorum hodie prsecessit nos in regnum COJIO -
minis domestici ejus (Mich. vn, 6), ita ut etiam rum. Itaque non erit absurdum si credatur illius
Paulus ingemiscaf quod filiis et amicis inimicus adcequasse meritum, cujus invenitur etiam supe-
factus sit, vera dicens (Galat. iv, 16). Ergo el ipse rasse ministerium. Nec incoiigme videbitur ad
experlus est quod comicus ait, . Yeritas odium pa- ipstim esse translatum quod de ilio scriptum legi-
rit (6); J imo et illud quod sponsa memorat : tur: In fide et leniiate ipsius sanclum illum Domi-
Fitii-matris mem pugnaverunt cotiiro mc (Cantic _, uus; prcesertim cum harum praecipue virtulum ,
''
5), cum ego pugnarem pro eorem salute. 0 victrix fidei scilicet et lenitatis, nobis ipsemagister sit, qui
regina, o tritimphatrix magnifica, pugna, ne eedas, nequaquam aliler vixit quam docuit.
ne discedas, aut lassescas. Noli vinci a malo, sed 2. Quid enim prseclarius illiusfide , qui in-cetate
vfcicein bono malum (7?em.xn, 21). Sapienlia vin- puerili mundum sibi arridentem irridens, tans
cit malitiam (Sap. vn, 50) ; quanto magis infiriiii- liiundi quam corporis sui florem quasi jam aridum
tatem aut imprudentiam ? Neque contradictlonem calcavit, magis appetens pro Deo mala mundi per-
carnalium, malitiam inlerpretari -potest charitas peti, quam in eo temporaliter prospcrari? Quid si-
spii ilualium; sed magis ignorantiam, aut infir- milius illi fideiMoysi, quamApostoluscoinmendans
mitateni qua prseventi sunl. Quanquam nec ipsis ait : Fide Moijses grandis factus negavit se filium
Apostolis contumelia visa sit quod mali a Domino filim Pharaonis, magis eligensaffligi cumpopuloDci,
suiit appellati. Quare autem heecita loquor, fratres qitgm lemporalis peccaii haberejucuiidilatem(Hebr:
inci, dilecli Deo et mihi ? Nunquid quia malum xi, 24, 25) ? Quid aufein sanctius lenitate Patris
hnjusmodi suspicer in aliquo veslrum, contra quod iioslri, qui nec malitia falsorum fratrumvitKipsius
niihll vel fratiibus meis sit pugnandum? Nuihjuid insidianlium, et provino 97© venenum propinan-
eiiim aliquis iuvcnitur in vobis , non dico rebellis, i tium, poluit exasperari? Moysen quidem Scriptura
sed veidarus et intractabilis? Loquorii3_c non quia preedicat mitissimum fuisse super omnes bomines
iia ia vobis sit, sed nc aliquando sit; ne forte ali- qui morabantur in terra (Num. xn, 15); nunquid
quando cuipiam aliqua infirmitas subrepat, ut tamen exacerbatum spirilum ejus negat? nunquid
qiiamcuiique correptionem charitatis, nisi cum cha- non iratum et valde iratum adversus aeniulosme-
tate suscipiat, Sic fiel ut tam is qui corripil, quam morat (Id. xvi, 15)? Hujus aulem magistri nostri
iile qui corripitur, dilectus sit a Deo et hominibus, mansuetudinem, non solum erga maledicos, sed
ei memoria utriusque in benediclionc sit; quod etiam erga maleficos, mirabilem melegissememini,
meriiis beatl Benedicti patris nostri preeslare di- iracundiam non memini. Quanquam nec in ipso,
gnelur ijle singularilcr benedictus Dei Patris Jesus sicut nec in Moyse, praeconio sanctae lenitatis pree-
Ciiristus, qui est Deus bencdictus in srecula. Amen. judicet, si justus zelo conlra peccantes fervet, sine
SERMO IY. quo lenitas lepor aut timidiias est. Quomodo nam-
De lenitate et ftde. que lenitas illa sancturti quempiam faceret, quce in
I. 7n fide et lcnitale ipsius sanctitm fecit ilhun Heli, qui alius sanctus erat, damnata est? (7 Reg.-
(Eccli. XLV,4). Heec quidemde Moyse scripta su__t, n). Fratres, habete paccm intcr vos, mandat ilie
_ed hodie beaio Benedicto non incongrue, quanfum D Magister pacificus et lenis ; prius lamen pr__miltit :
srMtror, aptata sunt, Qui, cum oinnino plenus fue- habcte satem in vobis (Marc. ix , 49); sciens nimi-
rit Spiritusanciorum, mullo magis de spiritu Moysi rum pacis lenitatem vitiorum esse nutricem, nisi
oredendus est habuisse non ininhnum. Si enim Do- prius asperilas zeli mordacem eis insperserit sa-
uiinus dc spiritu Moysi lulit, et posuil super omnem lem; sicut et carnes vermescere facit clementia
dlam suflraganeam turbam seniorum, qui in par- temporis, nisi desiccaverit eas fervor salis; Habete
Vemministerii sunt ascili_(ATHw. xi, 24-27), quanto itaque pacem inter vos, sed quse sale condita sit
magis super islum qui pleniludinem lotius minisfe- sapientiee; seclamini lenitatem, sed quse ferveat
rii tanlo verius quanlo spiritualius iniplevit? Ille fide.
dux fuit cxeuntium de _Egyplo; iste, renuntiantium 5. In fide et lenitate vos quoque sancti eritis;
sseculo: legislator ille, legislator et iste : ille tan- nec jam lenitas suspecta erit, si fidcs pr__cesserit..
uim minister lilteraB occidenlis; iste, spiritus vivi- tantum fides non ficta, sed vera sit; fidesnonmor-
licantis : ille ad duriliam cordis Juda_orum dedit tua, sed viva et vivida sit, Non modo viva vel vi-
eis justificationes non bonas, prseter pauca mora- vida, sed et constans_et intrepida fides erat Moysi,,
(6), TEIISNT.Andr.. L i-,.£!.'
 115 IN FESTO S. BENEDICTI SERMO IV. 114
de quo Paulus seribit.. Fide feliquitjEgyptum, non A 4. Huic fidei prorsus aptissime congruit quod
veritus animositatem regis. Animosi sunt reges, sed Scriplura dicit : Justus ex fide vivit (Habac. n, 4,
animosior est fides, quippe quaepotentiam e-orum et Rom. i, 17), Hoecenim juslum facit, jusfumque
nullam esse videt, ac per hoc omnem persequen- custodit, et, ut vivat in __lernum,interim spei gau-
tiuminsaniam secura, quasi superior, irridet; prom- dio pascit.""Quid eniin sic hominem a peccato revo-
ptior el fortior ad perferendum, quam illorum fu- cal et servat sicut fides, quse invisibilem tanquam
ror ad persequendum. Duo sane.eommendare mihi videns sustinet et observat? quid ita spe gaudentem
videtur Apostolus in illa memorabili fide Moysi, facit sicut fides , quce scmper],in remunerationem
eui occasione leclionis hodiernae comparandam. di- aspicit?:Nosenirn, fratres, quare negligentes su-
ximus fidem sancti patris nostri Benedicti: scilicet mus, nisi quia pra.sentiam Judicis nostri minus
quod idem Moyses, qui fidei exemplum factus est, vigilanteEinteiidimus?. aut quare tristitia pene ab-
liujus mundi contempsit prospera, nec timuil ad- sorbemur, nisi quia reniuneraiionem promissam
versa. Prospera contempsit, majores divitias wsli- minus.fideliter cogitamus? Hsec siquidem duo mala
mans ihesauris jEgyptiorum improperium Christi : sunt, negligentia scilicet et tristitia, quibus niise-
adversa non tinmit, non veritus scilicet animosita- rabiliter infidelitas nosira laboral; quia videlicet
lem regis. Ad utrumque verocausamApostolus sub- ]B aut negligimus mandala, aut, si necessitate timoris
junxit, unde scilicet id potuerit, ut discamus unde a neg-igentia coercemur, nequaquam hilariler ope-
fides] nostra infirmeiur in nobis. Majores divitias ramu.', nec, sicul fides postulat,,spe remunerationis
reputabat thesauris jEgyptionim improperium Christi: in labore consolamur. Crcdere, inquit, oporlet ac-
aspiciebat enim, inquit, inrenumeraiioiiem. Non est cedentes ad Deum quia est,_et inqitirentibus se remur
veritus animositalem regis : invisibilem eniin, inquit, nerctor est (Hebr. xi, 6). Si non dissimulemus quia
tanqugm videns suslinuit (Hebr. xi, 27, 26)? Nimi- cst, habemus custodiam timoris; si non dissimu-
1'uminde fit ut nihll reputentur lemporalia, si pree lemus quia inquirentibus se remunerator est, habe-
pculis habeantur aeterna; inde fit ut facile potestas mue consolaiionem spei. Ubi cusiodia timoris, nul-
contemnatur bumana, si tanquamsemperimminens lus locus negligentia.; ubi consolalio spei, niillus
potestas timeatur divina. Utrumque vero sola fides locus tristitise. Sicut aufero de fide, qua Deus esse-
agit, cujns tam vividi, tam perspicaces sunt oculi, creditur', timor salutis nascitur, ita cum minime
ut et in ea quse futura sunt prospectum vivaciler creditur., aut dissimulatur, onmibus malis frena
pprrigat, et in ea qua_, licet praesentia sint, occulta laxantur. Quare.enim corrupli et abominabiles facli
tamen, intuitum perspicaciter figat. Fidei siquidem, sunt in iniquitatibus , nisi quia' dixit ille generalis
quam seternus Spirilus illuminat, nec mora tero- " insipiens in corde suo:NoncstDcus.(Psdl.__u,'&,{).'!
poris, nec mples. corporis praejudicare potest quin aut ceiie si nescire Deum non permitlitur, non est
et tempus praeeedat, praesumendo quod futurum limor Dei ante oculos ejus, scd dolosc agit in con-
est, et corpus excedat, intuendo quod spiritus est. spcclu ejus, dissimiilans quod novitinvitus, ul inve-
Gemina siquidem esl fidei virtus, contemplantis non tiiatur iniquitds ejns ad octiiim(Psal. xxxv, 2, 3).
ea qitse videntur, sed quse non videntur; sicut ge- Mcrito prorsus dolosus ad odium, qui ignorantiaui
mhia est ratio eorum quee non videntur. Aut enim Dei non habet, sed odium. Quomodo enim nonodit
ideo non videntur quia preesenlia non sunt, aut Deum, cujus declinat aspeclum, contemnit iroperium,
ideo quia, etsi prsesentia suiit, sgiritualia sunt. vellet non esse judicium? Ignorans quidem ignora-
Prsesentia non sunt bona futura qusepromiltunliir; bitur, odiens autem et odielur. Ille reprobabitur
praesens est, sed occultus est, quia spiritus est, veritate iudicii, in istum vindicabitur severitate
Deus ipse qui promittit vel minatur. Porro fides, odii.
quia est subslantia sperandarum rerum, bona fu- S. Adeo, fratres, periculosior cst fides ficta, fides
tura, quse sperat, quasi pr_eseutia praesumit, et _am dolosa, quee se ipsam dissimulat, quam fides nulla.
quasi subsistere in corde credenlis fcicit. Item quia j^ Fides nulla", per insipienliam dicit in corde suo :
cst argumentum rion apparentium (Ibid. \), Deuro, iVoreest Deus; fides ficta per neq.uitiam doiose agit
ctsi non appareat, praesentem tamen esse sibi coar- in cpnspectu ejus , et se scire Deum vel sciri a Deo
guit, prpbat et convincit. Illi qui dicebat: Qui con- dissimulat; dum sciens etprudens, imo imprudens
resuscitavit et consedere fecit in ccelesiibusinChristo et [impudens suboculis cjus peccat. Nescio tamen
(Ephes. ii, 6), fides erat substantia rerum speran- quomodo possit dici fides, quse fictos et dolosos
darum; illi qui invisibilem lanquam videns susti- potius facit quam fideles. Scio quideih quia confes-
ncbat (Hebr. xi,;27), argumentum erat non appa- sione fidei plena est lerra, sed tamen audio prophe-
renlium. Qui enim dicebat: Spe salvi facti sumiis tam plangentem ,. quia periit fides de terra (Jerem.
fflom. vni, 24), nonne quod sperabat et perpalien- vn, 28). Putasenim, Filius hominis sinunc veniret,
liani exspectabat, jam per fidem in corde suo sub- inveniret fldem super terram (Luc xvm, 8) ? Nun-
sislere demonstrabat ? Et qui proponebat Dominuni quid fidem reputaret hancfidemfictamiiegiigenlium
in conspectu suo seinper, nonne pefsuasum 9_?9 et conlemnentium, qua levius damnat c__citatem
tenebat, argumento fidei, cum pr3_scn.ei_iesse, qui infidelium, qua meliorein judicat credulitatem da_-
e.pn apparebat (Psal. xy, 8) ? monuin ? Da.nioncs credunl ct contremiscur_l (Ja-.-.':.
1!S GUERRICIABBATIS 416
cob. ii, 19); homines credunt nec contremiscunt, A ciamus, quo merito nos respiciehdos putaraus ? imo
D__monesquem credunt verentur; homines dum respiciemur, sed quo vulta ? Yultus Domini super
quem crednnt, nec timent nec verentur, graviusde facientes mala (Psal. xxxm,T7) ;sed quam iralus,
conlemptu judicantur. Non fallamur ergo, fralres, ©80 quam tcrribilis, quam importabilis tunc de-
generali nomine fidei, quasi quaccunque fides ad muoi scietur, quando fugient qui oderunt eum a
justitiam debeat reputari; sed meminerimus Doc- facie ejus. Et a facie tua, Domine, quo fugient,
tor gentium in fide et veritate, qualem definierit fi- nisi in tenebras exteriores, in illud chaos et abys-
dem, qua Deo est placendum : Fides, inquiens, est sum ignis et caliginis? Tunc eniin dicent moniibus,
substanlia rerum. spcrandarum, argumcntum twn ap- Cadite supcr nos; et collibus, Ooerite nos (Luc
parentium. Hsec est fides quae per dilectionera ope- xxm, 50) , levius sestirnantes absorberi voragine
ratur; ut, suadenle conscicntia meritorum, de fide iciferni, qitam sustinere faciem Dei irati. Eni_r.v-.ro
spcs nascalur, fidesque supponatur velut subjcctum tireic stabunt justi in raagna conslantia; tunc fidcs,
cl fundanientum, cui supereediiicentur bona eeterna, quee modo sollicita stat in conspectu Domiui ad
quse speranda sunt. Sine isla fide impossibile est videndam voluntatem ipsius, secura stabit ad vi-
placcre Deo (Ilcbr. xi, 1, 6), et cum ista impossi- dendam gloriam ejus. Yigiiate, fraires, staie in
bile esl displicere Deo. Oculi tui, Domine, respiciunt D fide (7 Cor. xvi, 15), Quem fides timore sollicilat,
fidem (Jerem. v, 5), dixit ille qui jiigiter in conspectu non potest dormitare per negligentiam ; quem fides
luo stabat per fidem. Omnino jusle et merito. Pror- in spe radical, non potest litubare per diffidenliam.
sus debita vicissitudo , ut oettli tni, Domine , respi- Omnia autem vestra in chariiate fiant, ut fidei Ie-
cianl fidem, quia oculi mei semper ad Dominum fi- n-ilas jungatur, quatenus de unoquoque vestrum di-
delem. catu_v,In fide el lenitate ipsius sanctum fecit illum
6. Nos autem, fratres, si tanquam sine fide si- Dominus (Eccti. XLV,4); quod ipse prsestct Sanctus
mus, Deum post dorsum nostrum ponimus, ut, dis- sanctorum, qui vivit et regnat per omnia ssecula
simulantes timorem ejus, in vanitates potius respi- sseculorum. Amen.

IN ANNUNTIATIONE DOMINICA.
C consolabatur certitudo spei ex fide promittentis.
SERMO I. 2. Si ergo David sola spe salutis hujus, quse nc-
De gaudio hujus diei et dc laudibus Virginis matris. bis servabatur, animum pascebat, quod gaudium,
quae delicice, rei ipsius exhibilio nobis esse debue-
\. Opportune nobis in his diebus Quadragesi- rat? 0 felicitas temporum istorum! o infelicitas
malis observantise solemnitas intervenit Dominicea temporum istorum! An non felicitas temporum in
Annuntiationis, ut qui fatigantur afflictione corpo- quibus lanta plenitudogratiee et omnium bonorum?
rali, gaudio recreari valeant spirituali; et quos an non infelicitas lcmporum in quibus tanta in-
liumiliavil p_enitenli__iuclus, annunliatio illius qui gratiiudo redemptorum ? Ecce enim venit plenitudo
tollil peccata mundi, consoletur. Sic quippe scri- teii-poris, in quo mittil Deus Filium suum, ut fiat
ptum habes : Mwror in corcieviri humiliabit euin; Filius horiiinis, hominumque Salvator; et ecce ma-
et sermonc bono tmtificabitur (Prov. xn, 25). Pror- gnitudo temporis, ut Salvalorem suum fastidiat
sus sermo bonus, sermo fidelis et omni acceplione homo peccator. Anniintialur salus perditis, et con-
dignus, Evangelium noslrse salutis; quod angelus temnuiiC; promittitur vita desperatis, et negligunt;
missus a Deo, hodierna die Marieeevangelizavit, ac venit Deus ad homines, et non assurgunt. Assurgit,
Iselum de Incarnatione Yerbi, dies diei, angelus D qui aliqua devotione se erigitut det gloriam gratia.
Yirgini verbum eructavit. Sermo ille, dum Filium Dei; assurgit, qui saltem cum gaudio suscipil ver-
promitlit Yirgini, veniam pollicctur rcis, redem- bum proprise salutis. Scio aulem, scio quis est qui
ptionem captivis, adapertioncm clausis, vitamque lsetificalur illo sermone bono. Iile procul dubio
sepultis. Sermo ille", dum Filii regnum preedicat, quem prius hurailiavit pius moeror in corde suo:
justorum quoque gloriam annuntiat; terret inferos, moeror dc peregrinalione et exsilio, mocror de vin-
la_tificat coelos; -et, sicut cognitione mysteriorum, , «u_is raortis et perieulis inferni; qui mo_rens quo-
sic etiam novitate gaudiorum perfectionem auxissei tidie plangit, quod pra.occupaverint eum laquei
videtur Angelorum. Quein ergo non laetificet illc. niorlis, et pericula inferni invenerint. Huic ninii-
sermo bonus in afflictione sua, quem non console- rum jueundus advenit hodiernus ille nunfius de
tur verbum illud in humilitate sua? Mcmor esto., coelo, hic gratulabundus excipit serhionem de Dci
inquit David, verbi tui.servo luo, in quo mihi speni. Filio; huic, inquam, lugenti et ma_rentiquod tantis
dsdisti; hmc enim me consolata est in liumititatt. sit malis prseventus et circumventus, non sine gau-
nea (Psgl. cxvm, 49, 50). Yerbum tantum pro- dio liberator anriuntia.ur; qui oleum gaudii datu-
inissionis acceperat, sed nullo adhuc indicio sesi» rus est pro luclu, pallium laudis pro spiritu mo.ro-
ciibctus prodebat. Affligebat eum dilatio vo'i, set1 ris; qui videlicel finem dabit m.iseriis, et eii.s fine
.117 DE ANNUNTIATIQNEDOMINlSERMOI. 118
beatitudinem dabit miseris. Beati ergoqui lugent, A ignisque Spiritus saneti, universa sui plenitudine
quoniam ipsi consolabuntur; beati g@I quos hu- replevit! Maria siquidem et ipsa candidior nive,
miliavit pius mo_rorin corde suo, quoniam leelifica- rubicundior ebore antiquo; cui scilicet irtcompara-
bunlur sermone bono. Bonus plane scrmo et con- bilem et caslitas candorem, et charitas seu inarfy-.
solalorius omnipotens Sermo tuus, Domlne, qui rium rutilantem prae aiuiquis electis noscitur con-
hodie a regalrbus sedibus venit in uterum Yirginis, lulisse ruborem. Nam et suam ipsius aniinam per-
uM etiam sedem sibiregalem exslruxil;in qua cuin tfansivit gladius, ut mater summi Yjrginis et Blar-
etiam nunc sedeat, quasi Rcx circumsfante exer- tyris esset et virgo ipsa et martyr, candida et ru -
citu Angeloruni in ccelis, est tamcu mcerentium bicunda, quemadmo.dum dileclus ejus candidus et
eonsolalor in terris. luibicundus (Ganlic v, 10). Denique, sicut Salomon
5. Regali siquidem ex progenie Yirgo electa est, in omnibus Ihesauris suis ei opibus. lantis nihil ha-
generositatis quidem regiee nobilis proles , sed vir- buit tam preliosum, quod in opus illud, magnifi-
tutis regiee nobilior tudoies : ut selerno Regi, Filio ctun thronum scilicel gloriee suee judicaret ebori
Regis, materna quoqne nobilitas regium honorem pr_eferendum, sic Maria singularem. prae omnibus
deferret, et venientem a regali sede Patris , regalis electls Angelorum et lioiiiiiiumiiivenit graiiam apud
etiam thronus in aula virginali Ilegina. susciperet B Deum, ut videlicet Dei conciperet etparerelFilium,
Matris. In ipsa quippe et ex ipsa, Sapieniia sedifi- atque ex ebore corporis ejus thronum sibi vh-tv_s
cavit sibi dorouni (Prov. ix, I), in ipsa et ex ipsa Altissimi sine manibus excidcret gloriosum. G.lo,-
paravit sibi thronura, cum in ea et ex ea corpus riosus prorsus. ille thronus ac mirabilis, de qup
aptavit s'-bi ita ad omnia perfeetum et congfiiuni, Scriplura perhibet quia non est. faclKmjale opus in
ut et domus. ei sit ad quieseendum , et thronus ad universis regpis (III Reg. x, 20), qiibil facile teslir-
judicajidum, quod priino tabefnaculum ei fuit ad iijoniis probaretur Angelorum, qui semper et insa-
pugnaiiduni, et calhedra ad doeeiidum. Yide autem tiabihter in gloriam et decorem Doniinici corporis
ne forte ipsa sitsedes David patris ejus (Luc r, prospicere concupiscunt. Quia enim in universis
70), quam ei dandam proniittit angelus ; non quo.d regnis non est tale opus factuin , quidquid factum
David iii'ea sederit, sed quod ex semine David as- est, flectat ei genu in omnibus rcgnis, ccelestiuni,
sumpta et fabricata sit, Et certe, si sedes David terrestrium, et infernorum. Quam beaius igitur ille
non est, tamen sedes tua, Deus, in s__culumseeculi venter eburneus, unde caro eburnea sumpta est
ipsa est. Si solium David non est, certe solium ex- Redemptoris, pretium animarum, miraculum An-
celsum et elevalum super omnem creaiurain ipsa „ gelorum, solium summae majestalis, thronusque
est. Si qtiis autem etiam thronum illum grandem, 982 potestatis, cibus vitae immortalis, medicina
quem rex Salomon sibi fecit de ebore, corpus ipsum . peccati, restitutio sanitatis! Quotquot, inquit, ian-
interpretetur, quod Pacificus noster hodie sumpsit gebant eum,.sanabaiilur a tanguoribus suis (Marc.
ex Yirgine, non niultum a vero videbitur abhor- vi, 56): nam virtus dc illo exibat, et sanabat cmnes
rere ; quandoquidem et illud quod seqiiitur, et ve- (Luc vi, i9).
siivit eitni aurq fulvo nimis (III Reg. x, 18), eideni 5. Beatus igitur venler, qui te, Dpniine Jesii,
satis corpori congruit; quod jam Dominus deco- porlavit! felix castitas uleri virginalis, quse huic
rem induit fulgoris intolerabilis. Vesiivit, inquit, operi materiam miiiistravit! Felix prprsus, fM.tres
eum dttro fulvo. Prorsus, si interroges oculos Apo- mei, nitor illius cboris, id est, candpi' castllatis:
stolorum qui transfiguratum in riionte viderunt cui nec aurum mundanae sapientiee, nec argentum
(Mdtth. XVII,1,2), confitebuntur aurum nimis esse eloquentise, nec gemmam alicujus excellentis gra-
fulvum, id est, fulgorem corporis esse nimium, liae, noslri prsefert electio Salomonis; si modo ta-
quem ferre nequiverunt, quamvis nimis pro Yalde men castitas humilitate comroendetur, quia humilita-
ponere consuetudinis sit Scripturarum. Csetera lem ancillsesucerespexil Dpniinus (Id. i, 48)..Proinde
namque queeproseqttitur Scriptura de illius throni j) namque Salomon, cum in carmiue aniQriscastitatem
magnificenlia (777 Reg, x, 18-20), accomriiodatius, praedicaretvirginis, seu sponsse, videlicet seusponsi
nisi fallor, si quis traclare voluerit, accipientur de (quia quorum spiritus unus el carp una, in plerisque
corpore Clnisti, quod est Ecclesia. etiam laus una), ut castitatem iOius.adcrnatam no-
4. Mihi sane magis mirari modo libet illud ebur stramque adprnandam etiam aliis virtutibus doceret,
fam pretiosum, imo/et impretiabile, virginalis cas- ait: Venterejus eburneus, disihicliissapphiris (Canlic.
timonia., de quo scilicet sedem sibi facere delegit, v,14). Ut autem noveris_quia castitas aliarum virtu-
qui sedet super Cherubim : Hwc, inquiens, requies tum seu gratiarum sit receptaculum, apothecse aro-
iiiea.in swculum sceculi; hic sedebo, qitoniamelegi malicse seu ungueiifarise.nostri Salomonis non nisi
eam (Psal. cxxxi, 14). Quam nitidum ebur illud, domus ebiirneae sunt, sicut David in illo epithala-
quod oculis tanti tamque divitis Regis placuit, in niio cecinit, quod inscriptio tituli, Canticum pro di-.
cujus diebus argentum nullius est pretii! quam lecto, de Sponso Ecclesiae accipiendum osfendit,
frigiduni, quod nec a conceptu incaluit! quam so- Myrrha, iiiquit, ei guita, el casia a vesiimentis tuis,
liduin, quod nec partus violavit! quani candidum a dptnibus eburneis, ex qitibus delectaverunt ie filiw
simul et rubicuridum, qtiod caudpr lucis. seferna. reguni in honore luo (Psal. KLIV, 8, 10). Corpora
 iiS GUEBRICIABBATIS 120
giquidem ebuniea sanctorum, domus Christi sunt; .A 883 SERMOII.
vestimerifum Chrisli sunt; membra Christi sunt; De verbi incarnalione in Maria et in ahima fideli.
templum Spiritus sancti sunt. Ab his yeslimentis 1. Hodie Yerbum caro factum est, et habitare
Christi, ab his domibus eburneis spirat ei omnis cospit in nobis, secundum regulam scilicet sanaefi-
fragrantia virtutum et charismatum, ex quibus de- dei, quam ecclesiaslicorum dogmatum definiiiotra-
leclant et hoiiorant Regcmregura filiceAposlolorum diditnofcis (7). Finnissime namque tenet, et nul-
et Prophetarum. Probaslis et ipsi, fratres mei, ex lalenus dubitat Ecclcsia, carnem Christi non prius
quo coepislis possidere unusquisque yas suum in conceptam quaro a Yerbo susceptam ; sed ipsum
sanctificatione et honore, noxi passione desiderii, Yerbuni Bei carnis acceptione conceptum, carnem-
sicut el gentes quse ignorant Deum (I Thess, iv, 4, que Yerbi incarnatione conceptam. Hodie itaque
5), quid unguenlorum, quid odoramentorum divina Sapienlia sedificare cocpit sibi domum corporis no-
Iargitate sit infusum; quo modo corpus, quod erat stri in utero Yirginis, et ad eedificandam unilatem
sentina sordium, liunc Spirilus sanetisit venerabile Ecclesiee, angulareni lapidem de monte sine mani-
sacrarium; et quod erat vorago flagifioruni, nunc bus abscidit; dum sine opere humano de corpore
quoedam sit apotheca gratlarum, virginali carnem sibi nostra. redempfionis separa.
6. Myrrha, inquit, et gutta, el casia a vestimenlis vit. Ab hoc ergo die Dominus yirtu|,um nobiscum,
tuis, ci domibus eburneis. Inliabilamus quidem do- susceptor noster Deus Jacob, quiahodie Dominiest
mos luteas, sed quee materiee qualitate sunt luless, assuinptio nostra, ut inliabifet gloria in terra no-
continenlisevirtute fiunt eburnece; ex quibus si myr- tra (Psal. LXXXIV, 10). Prorsus houie-benedixisti,
rha prima spirarc cceperit pc-rinortificationem vo- Domine, terram tuani, illam benediclam in muli&-
luptatum, consequentur et aiice species aroniaiieo., ribus. Hodie dedisti benignitatem Spiritus sancii,
. quse mulliformem virtulum graliamspirabuiit, Spi- uf terra nostra daret benediclum fructum venlris
rabunt autem Christo delectabiliier, tanquam de sui, et rorantibus ccelis desuper uterus virginalis
veslimentis suis; spirabunt etiam longe lateque Salvatorem germinaret, Maledicta terra in opere
prdximis, taiiquam bonus odorChristi in oinni loco, preevaricatoris,quceeliamexci'citata spinas et tribu-
Horum vestimentorum Christi fragranliam statira los germinat hseredibus maledictionis (Gen. m, 17,
iit sensit Isaac: Ecce, inqitit, odor filii mei, sicut 18). At nunc benedicla terra in opere Redempioris,
odor agri cui bencdixit Dominus (Gen. xxvn, 27). quK remissionem peccatorum fructumque vitaepaf-
Sed et Sponsus ad sponsam, quee eliam corpus et turit universis, et filiis Adeepraejudicium originalis
vestimeiitum ipsius cst, loquiiur diceus : Odor vesli- Q dissolvit maledicti. Prorsus beiiedicta illa lerra,
inenlorum luorum, sicut ociorihuris (Cant. iv, 11). quaeomnino intacta, ncc fossa, nec seminata, de
£'aem liiniirwm odorem lliuris Sponsogratissimum, solo rore cpeli Salvalorem germinat, et mortalibus
pictas, o fralres, vestrorum spirabit cordium, si panem Angelorum. alimopiain yita. eeternseminis-
ita fragrans el devota fuerit ut dirigatur oratio frat. Hsec itaque terra, quia jnculia erat, videbatur
vestra sicul incensum in conspectu Altissimi, et esse deserta, sed erat opimo fruciureferia; videba-
ascendat coram eo sicut virgula ftimi cx aromatibus lur c-sse eremus soliludinis, sed eratparadisusbca.
piyrrlim et ihuris (Id. ni, 6). Et quidem myrrha litudiiiis. Plane hortus dpliciarum Dei, eremus cu-
fragrat ei de corporibus vestris ; fragrat ulique et jus canipi gcrniinaverunt germen odoris, plane de-
mihi: utinam ita et thus fragret dc cordibus vc- sertum refertum, dc quoAgnumclominatoremterra.
slris, qualenus Sponsus probans vos sicul castos, Pater emisit, Emitte, inquit, Agnum, Domine, de
sic efiam dcvotos, frequcntius vos sua visitatione petra deserti (Isai. xvi, 1), id esl, ab.scinde Petram
dignetur, et dicat : Ibo mihi ad monteiv myrrhw, et de Pefra, Sanctum et inviolabilem sancta et invio-
ad collem ihuris (Id. iy, 6). Yidelur tamcn sernio lata proferal virgimtas. Sane in hoc ipso satis dc-
iste, prophelia hujus esse diei, per Salomoiiemolim center Chrisli occasus ortui, sepultura respondei
preedicta, per Jesum liodie irapleta. Hodie namque D conceptioni, dum videlicet emittiiur Agnus de pe-
venit in illum monlcm altissimum montium, mon- tra deserli, condendus in petra monunienii; et cu-
tem non modo myrrhae et thuris, scd et omniuin jus corpori monumentura excidendum erai inpetra,
aromatum; dico autem Yirginem virginum, om- ipse ab initio conceptus sui, et corpus sibi excidit
nium plenam gratiarum, inier quas lamen precci- de peira, et corpori locum in pelra ; sic integrita-
pue, nisi fallor, redolebat sponso myrrha casfilatis, lem pefro_, cum de ea emitleretur, non imminuens,
et thus piefatis. Odor, iste, fratres mci, super om- sicut nec signatam scpultura. petram, cum de ea
nia aromata; odor iste Domirtuni majestafis de cx- cgred cretur, aperiens.
eelsis atlrahit et iiivifat, ut inclinet ccclos el de- 2. Si ergo pelrg Chrisius (I Cor. x, 4), ut ait
scendat, sicut probat dies liaac, cum Altissimus, Appstolus, non degenerat a Maire Filius, quando et
angelo misso de coelis, ipse quoque descendit in ipsa pelra. nomine censetur. An non rccle vocaiur
uterum Matris, qui semper manet in sinu Patris, petra, quee et in amorem integritalis proposito fir-
gum quoyivitetregnalpcromniassccula sseculorum. ma, affectu solida, sensu qttoque ipso adversus illcr
^men cebram peccali tola inscnsibilis erat et lapidea ?
(T) Scilice. Gennadius.
 121 ; DE ANNUNTIATIONEBQMINI SERMO II. 122
an non recte petra virginalis integritas, qua. et ni- j± germen justum,g"ermen odoris, germenDomicii, quod
hilparitper naturam sui; et cum parit, roris virtute jam est in lnagniiicentia et gioria, cum idcm fru'Ctt»3
divini, nec admittens conceptum, nec emittens par- terrae sublimis est super omnia, id est, exaltatus est
tum, novit aperiri? Sed aperidiur terra, inquit Isaias, super coslos Deus, et super omnem terram gloria
aperiaV&r,et germinet Salvatorem (Isai.xvs, 8). ,0 ejus. Nihil. enim interesf sive germen, sive fra-
sancte Isaia, quidicls aperidtur, quid ergo eslquod ctum aut florem dixeris, cum haec omnia, imo infi-
Dominus ad Ezeehielem testatur: Portd hmc clausa nita alia unus Christus sit, res una, sed multifcr-
erit,_ethon dperietiir (Ezech. XLIV,2) ? An tibi re- mis gratia , et virtutis unius operatio multifaria ;
seratum fuit tantummodo consilium fecundanda-SIa- cui siinfiiiita nomina paupertas humani sensus et
tris, et clausum tibi fuit mysterium clausee peren- sermonis pro similitudine commodaverit, rei ta-
niterintegritatis? Absit! inquit; nemo magis quaru men implere significationem non poterit. Bene au-
ego conscius hujus secreti. Quomodo enim nie la- tem simul vocatur germen, et flos, et fructus, qtii
tuisset perpetuse virginitatis mysterium, quitanto sine gradu prolectus, ab initio conceptus sui omni
anle pr__dixi: Ecce virgo concipiet, el pdriet fitium virtute et gratia in se ipso exslifit perfectus. In
(Isai. vii, 14)? Quseris igitur quomodo dicamus, rtobis enim primum inse germen est, eum fides in
ego, gperiglur; ille, hon. aperietur ?•Non aperietur 1Uconfessionem prorumpit vel opus manifeslum :
viro, aperietur Dominp; sicut ibidem ad ipsum di- ppstmodum /Zos.cum super proficientem efflorescit
citur Ezechielem : Vir noh transibil per eam, quo- sanclificatio Dei quodam spectabili decore yirtu-
tiiam Dominus Deus Israel ingrcssits est per eam. tu.li-; demnm aulem frucius, cum beatiludo satiat
Aperi.elur autem Dominonon virginalis integritas homineni consummatiim. Pulcherrime sane ac vigi-
eorporis, quia, sicut Ezechielpost preedicta subdi- lantissime non solum mysteria, sed et mysterio-
dit: Hwc clausa erit ipsietiam principi (Ezech. XLIV, rum praesagia dispensatio prseofdinavil divin.a, ut
2, 5), sed aperietuf auris et porta cordis ; quia vi- Ipcus in quo terra germinavit Salvatorem germea
delicet intravit per aurem Virginis Verbum incar- justum , et flos de virga et radice Jesse ascendit,
nandum, etexivit per clausam portam corporis in- Nazareth, id est sanclitas, germen, flos, virgultum
carnatum, Sg_| Omhipotens namque Yerbum Dei, vocaretur ; ut videlicet negdlium Ioco , locusque
etsi infirmitatem nostram. suscepit, nihil tamen de negotio consona voce contestaretur , pariterque et
sua sibi oninipotentia minuit, quominus cOntra na- nomen loci rem gerendam pronuntiaret, et rcs gesta
turam camis, et supra intelligentiam sensus nostri, caitsam nominis indicaret.
corpus suum palpabile per clausa posset et integra ,_, 4. Ignoscite mihi, fratres mei, quia, qui mon.fi.
J
trajicere, sicut etiam [ad] discipulos ingrediens ja- vestrorum servire debueram instructioni, plus fci
nuis clausis, oculis probavit, quod ratio non capit. sitan quam necesse erat demoratus sum in illius
3. Secura igitur, o Yirgo intemerata, o porta ineffabilis adiniratione et preecoriio myslerii. Quid
sanctuarii perenniier clausa , secura aperi Domino enim mirum si miror quod stupent Angeli, si prse-
Deo Israel, qui tibi. jam dudum clamat: Aperi miiii, dicare gestio, quam cctii enarrant, gloriam Dei?-
soror mea, amica mea (Gantic. v, 2). Non est quod quid mirum si me delectat quod beatos spirilus
timeas integritati tttce : Deus nort novit integra vio- l_etificat, quod peccaiores justificat, juslosque gio-
lare, sed violata consplidare. Si Yerbo Dei apta es, rificat? Nescio tainen si ulla esse possit efficacior
f.um;demum non modo clausa, sed et signata es. ac suavior moriim eedificatio, quam hujus mysterii,
Pone me, inquit, ut signaculum super cor luum, id est Yerbi iiicarnati, fidelis et pia consideralio.
ut signaculum super brachium luum (Id, VIII, 6). Quid ehim sie hominem excitare potest ad amorcm
Jesus quippe inipressus in corde , expressus in Dei, quam praeveniens hominem amor Dei tam ye-
opere, sigillum plane et munimentum est inviola- hemens ad hominem, ut homo proplcr hominem
bile castitatis sponsee suee, et eo ipso quo se impri- velit fieri? Quid autem iia nutiitamoremproximi,
mit imitationis formam,imponit etiam incorruptio- ]3 qtiam siinilitudo et natura proximi in humanitate
nis custodiam. Sit ergp, o Yirgo fidelis, aiiris.tua Dei ? Nam humilitatis exemplum nec cogilari posse
aperta ad audiendum et mens tua ad credendum : majits aliquod existimo, quam exinauitioiiem Dei
aure percipe verbum angeli,et corde suscipe Ver- in formam scrvi, et servitutem plus quam servi,
bum Altissimi, et corpore concipe Filium Dei. Dic Castitateni porro quid aeque commeridat, sicut quod
et tu, o beata, tam humilis quam fidelis, dic Do- ipsa castitas Salvatorem germinat ? Aut ©@5 fidei
minus aperuit inihi aurem; ego autem non conlra- yirtutem ac meritum quid evidentius ostendit ,
dico, relrorsum non abii (Isai. L, 5). Ecce ancillg quam quod Yirgo Deum fide concepit, fide omnia
Domini: prsesto sum ejus voluntati; quinimo juvabo sibi promissa divinitus impleri promeruerit?_3eaffl,
votis si possum,fidt niiliiseciindumverbiim twum(Lnc. inquit, quce credidit, qiioiiiamperficientur quw dicta
i, 58). Hoc dicere, sicsuam devotionem pfferre, istud- suni ei a Domino (ibid. 45). Et ut plenius ndveris
plane esl Domiho peetus aperire, istud est eliamos conceptum Yirginis non solum esse mysticum, scd
aperire, etspiritumattrahere. Sicprofecto aperieba- et moralem ; quod sacramenturo est ad redemplio-
tur. terra, ut, quem rorabant cceli desuper, susciperet nem, exemplum quoque tibi. est ad imitalionem;
r/prero, et germinaret Salyatorem, Nobile germen. ut mariifeste evacues in te gratiam sacramenti, sj
425 GUERRICI ABBATIS 124
non iniiieris viitutem exemp.i, Quse enim Deum A est Deus in spiritibus nostris, configurans eos spi-
fide concepit, si fidem habeas, idem tibi promittit, ritui charilatis suae, tunc yelut bomo naseetur in
quod videlicet s; verLtim ex ore nuntii ccelcstis fi- corporibus, configurans ea corpori claritalis suas,
deliter velis suscipere, Deum quem toius orbis non in qua vivit ct gloriatar Deus per oronia sxcula
potest capere, possis et ipse concipere. Concipere sseculorum. Amen.
autem corde, imo ct corpore, licet non corporali SERMONIII.
opere aut specie, tamen plane corpore tuo ; quan- De httjtts mysterii signis.
doquidem jubeniur ab Apostolo glorificare et ppr- 1. Audite, doinus David : ecce dabit Dominusipse
tare Deum in corpore nostro (1 Cor. vi, 20). At- vobis signum. Ecce virgo concipiet (Isai. vn, 15,14).
lende itaque, ut scriptumesl, diligenler audilui Hodie impleta est hsec prophetia in auribus vestris.
tuo, nam fides ex attditu, auditus autem pcr Verbum Hodie iiamque illud in.eifabile conceptus virginalis
Dci (Rom. x, 17); quod tibi absque dubio evange- miraculum, sicut audieralis promissum, sic audi-
lizat angelus Dei, cum de timore aut amore ejus stis iinpletiim : Virgo hodie concepit. Et hoc si-
tecum agit pr_edicalor fidelis, quem angelum Do- gnum, prioribus retro scecnlisinauditum ,nostris sse-
mini exercituum dici et esse non est tibi fas ambi- culis Domiinisdedit.EtsiculJeremiaseodein spiritu
gcre (Malach. n, 16 , 17). Quam beati qui dicere ^^ et eodem sensu prcedixit: Creabit Doininus novum
possunt: A timore tuo, Domine, concepimuset partu- supcrtcrram, quia femina circumclabitviruin (Jerem.
rivimus spirititm saluiis (Isa. xxvi, 17,18)! qui ni- xxxi, 22). ggS Quid est enim, creabit Dominus
n.irum non est alius quam spiritus Salvatoris, novum sitper icrram, femina circumdubit viriim ,
quain veritas Jesu Chrisli. Yide ineffabilem digna- quod ait Jeremias , nisi quod ait Isaias : Dabit Do-
lionemDei, sinmlque virtutem iiiconiprehcnsibilis minus signum, Virgo concipietfilium (Isai. VII, 15,
mysterii: qui creavil te, creatur in te; et, quasi pa- •14)?Hoc nempe esl, circumdabii. Non de consor-
rum essel te ipsum habere patrem, vult eliam te tio virili suscipiet, sed de se sola intra semetipsam
sibi fieri malrem. Quicnmque,inquit, fecerit voliin- concipiet , et solius materni corporis involucro
tatcm pairis mei, ipse meus et frater , et soror , et vestiet. Alioquin dicant, si possunt Judsei, quod si-
tnater est (Maith. xn, 50). 0 fidelis aninia, expande gnum Dominus in hoc dedit, si non virgo, sed ade-
sihus, dilata affectus; ne angustieris in visceribus lescentula, ut ips.i falso iiilcrprelantur, concepit;
tuis , concipe quem ereatura non capit. Aperi aut quid novum Dominus creavit, si femina mascu-
Yerbo Dei aurem audiendi : heec est ad uterum lum de masculo susceplum circumdedit. Potest
cordis via spiritus concipiendi, hac ratione com- , quidem mentiri iniquitas sibi ; sed in multitudine
u
pingtintur ossa Clnisti, id est, virtutes in vcntre virtutis tuse, o Domine, mcnfieiifur libi inimici tui,
prsegnantis. ut virtutem tuam duni negat pravitas el pauciias
5. Gratias tibi, sancte Spiritus, qui ubi vis spi- Judseorum,-glosiosius el copiosius confitealur fides
ras. Yideo muncre tuo non unam , sed iniiumeras omnium popiilorum. Confiicaniur tibi populi, Deus,
fidelium animas illo generoso germine gravidas; coiifiteanHir tibi populi omnes, quia terra dedit
custodi opcra tua, ne aliqua illarum abortiat, con- fructum siium, Virgo. germinavit Jesum (Psal.
ceptumque divinoesobolis inforraem aut mortuum l.xvi, 6). Yelint, nolint Judeei, creavil Dominus no-
cxcutiat. Yos quoque, o inalres beatce tam glorio- viiatem hujus miraculi, in signum eoruiii incredu-
sae prolis, atlendile vobis ipsis , donec forroelur latis; uti.que in signum cui coiilradicunt usque ho-
Christus in vobis (Galat. iv, 19); attendite, ne qtia dic,plus, nisi fallor, perlinacia odibili,quam igno-
foris offensa gravior felum tenerum !eedat, iie quid rantia miserabili.
ingeratis ventri, id est mcnll, quod spiritum quem 2. Non alienum tamen ab oiigine ef consuctudine-
concepistis exslinguat. Parcile, si non vobis, certe viperei germinis, si modo contradicunt huic sigiio,
Filio Dei in vobis ; parcite, inquam , non solum ab posiquam factum esl, qui ab initio in patre c-lrcge
operibus et sermonibus malis, sed etiam a cogita- j) ] suo impiissimo Achaz contradixerunt ne fieret,
tionibus noxiis et deleclationibus mortiferis , quce Locutus est eniin Dominus ad Achaz, dicens : Pele-
plane suffocant semen Dei. Onmi itaque custodia iibi signum. Non peiam, inquit, el non tenlabo Do-
seryale corda vestra, quia ex ipsis vita"procedet, minum (Isai. vn, 10-12). 0 religio profana! o pie-
cum scilicet maturus se partus absolvet, et vita tas exsecranda! o humililas dolosa! Ne icntes, ut
Christi, quse nunc abscondita est in cordibus vc- ais, Dominum, contemnis Dominum. Quomouo
stris, manifcstabitur in carne veslra morlall.Con- enim lenfarcs, si fideliter obedires? Nunc autem
cepistis spiritum salutis, sed adhuc parturitis, non- quomoclonon graviler tentas, quem manifesie con-
dum peperistis. Si labor in parturiendo, magna de teniptu irrilas ? Novimus utique, novimus dolum efc
spe partus consolatio. Mulicr cum parit, tristitiam invidiam Judaicce radicis, quce et aiitequam Chri-
habet (Joan. xvi, 21) laboris; cum autem pepererit slus nascerctur, invidere coepit gloriee illius. Nam
puerum , jam non raemor erit pressuree propter et iste Achaz, quanlura ex vita et moribus ipsius
gaudium, quia natus erit homo Christus in mun- intelligi datur (nam cullor idolorum erat), non aiia
dum exteriorem corporis nostri , quod ct minor religione aut inelu signum recusavit pelere cum
ntundus solet appellari. Qtti enim nunc conccplus juberetur, nisi idco scilicel ne Dominus glorifica-
125 DE ARNUNTIATIONEDOMINI SERMOIII. 123
retur, Sane mira et plane digna ira Dei et horoi- A;dix Jcssc, qui stas in signum pop-ilorum, super'
num, tam dira perversitas Judseorurti, qui, cum ju- quera jam coiitinent reges os suum, obstruatur
bentur signa queerere, renuunl, non, ut fingunt, ne eliam os loquentium iniqua, id est, Jtideeorumblas-
tenient, sed ne glorificent Dominum (Maith. xvi, 4); phemantium, qui adhuc signo inimaculato conce-
cumnonjubentur, tentant et queeriuit. Nam velut ptus tui contradicunt, et nec angelo Gabfieli cre-
natura et usu Judeei signa quserunt, et, si daiitur, dunt dicenti quia non est iropossibile apud te omne
calumniantur et inficiari contendunt, ut manifeste verbum (Luc i, 50, 51). Beafa quse credidit, cui
confiteantur quia tentantes quserebant, non ut crc- hcecratio satisfecit, et, cum quossisset quomodo Fi-
derent facienti, sed ulinsultarent non facienti. 0 gens lium susciperet, quse non cognoscerel virum, tam
peccatfixj semen nequam, filii scelerati\ (Isai. i, 4)! de inlegritate quam _de prole securam Jeinceps
ait Isaias, Numquid parum est vobis molestos esse eficcit.
hominibns, milii et aliis prophetis, imo universo 4. Quidquid ergo garriat impietas infidelium,
geneii hominum, quia molesti estis et Dco weo? nobis concipiat et pariat Virgo Filium-; nos quippe
Propier hocdabit Dominus ipse vobis signum (Isa. vli, signum habemus in bomim,- eliam" Matrera et Fi-
15, 14). Quia enim vos in perversum adversum liiiin. Nobis nlane Matcr lofa miraculum est, qua. - -
B
eum incedilis, et ipse, ut aii, perversus incedet singulariter et sine mater est et
exemplo virgo ;
vobis. Non vultis signum dari, ne glorificetur au- nobis Filius totus miraculum, qui rton solum sin-
ctor miracuii; et ipse propter hoc dabit, ut ipse gulariter, sed incompreheiisibiliter Deus est et ho-
glorificetur, et vos .confundamini. Fac, Dominc, mo. Mater, virgo concipiens et pariens, signum no-
fdcinecum signnm in bonum, ut videout qtti me ode- . bis est quia Dcus est homo isle qui concipitur et
runt, et confundantur (Psal. LXXXV,17), ait de Ju- paritur ; Filius, divina faciens, et humana patiens,
dseis ad Patrem Fiiius. signum nobis est quia in Deura transferel hominem,
5. Primum autem signum quod Pater el Filius pro quo concipitur et parilur, etiain et palifur. Om-
operati sunt in confusionem infidelium et gloriam nium tamen huinanarum infirmitatam vel injuria-
fidelium, in |testimonium suee virtutis et opus no- . rum quas pro nobis pertulit divina dignatio, sicut
strae salulis, arbltror hodiernum esse Virginis con- lempore primain, sic etiam humilitate fere maxi-
ceptum. Nam de ipso cum prsemissum esset, dabit mam exislimo, quod in utero concipi, in utero no-
Dominus signum, quasi queerentibus quod signum, vem mensiuni tempore majestas illa inclrcumscri-
intulit contextus Prophetae, verbis tamen Evange- pta passa cst contineri. Ubienim sic se exinanivit?
listse, Ecce virgo concipiel el pariet filium (Isai. vn, ,™aut quandoita penitus a scmetipso defecisse visus
14, et Luc. i, 51); ut plane aut censequentia vel fuit? Tanto tempore nihil illa sapientia loquitur,
veritate contcxtus careat, aut (quod est probabi- liihil illa virtus manifestum operaiiir, nullo signo
lius) irieiidacium Judaeorum latebram non habeal. vis-bili majestas, qua. clausa latet, proditur. Non sic
Merito proinde cum jam generalio prava et adulte- in cruce visus cst inftrmus, ubi quod iiifirmum
ra signum quserit, signiim non datur ei, nisi si-. ipsius fuit, statim apparuit forliusoniiiibus homi-
gnum Jonce (Matth. xvi, 4); ut videlicet qui ub per- nibus : qiiando et moriens glorificat latronem, et
versitatem mentis non sedificantur signp yirtutis, exspirans inspirat Centurionem; quando horarius
scandalizenlur signo infirmitatis, triduanas scilicet dolor passionis ei non solum compati fecit clementa
sepalturee et morfis. Nam verbum crucis et mortis creaturarum, sed etiam contrarias forfitudines^ubi-
Judeeis, qui pereunt, scandalum est; his autem qui. git seternorum passioni dolorum. In utero autem
salvi fiunt, id est, nobis, virtus Dei est (I Cor. i, sic est quasi non sit, sic omnipotens virlus vacat
18); nec minor aut infirmior nobis est Filius homi- quasi nihil possit, et Yerbum ceternum sub silentio
nis in corde terree, quam in consessu paternae dex- se premit. . -.
terse. Signum quippe quod illi recusaverunt, sive 5. Yobis tamen, fratres, vobis ijlud silentium
in profundum inferni, sive in excelsum supra, nos D verbi loquitur, vobis clamat; vobis utique discipli-
fide plena ac veneratlone devota suscipimus, agno- nam siientii comroendat. In silentio enim et spe erit
scentes Filium quem concipit QQ,J Virgo, in pro- fortitudo vestra (Isai. xxx, 15), sicut, Isaias pro-
fundo inferni signum nobis esse liberalionis et ve- mittit. qui cultum justitiee silcntium definivit (7cf.
nia.; in excelsum supra, signum et spem exsulta- xxxn, 17). Sicut namque puer ille conceptus in
tionis et glorise. Qui enim primum descendit in in- utero ad maturitatem partus sub alto et diuturno
feriores partes terrse, ut in sanguine testamenti profecit silentio , sic et spiritum hominis disciplina
sui extraheret vinctos de lacu in quo non est aqua, silentii iiulrit, format et roborat, et quanto occitl-
ipse est et qui ascendil super omnes ccelos, ut tius, tanto tutius et salubrius incrementum pree-
adimpleret omnia (Ephes. iv, 9, 10). Jam levavit stat. Nescit homo animalis, qui non percipit qua.
Dominus signum primum in patibulo crucis, post- sunt spiritus Dei, quae sit via spifitus, et quomodo
modum in throno regni, et exaltavit signum ad compingautur ossa in ventre preegnantis (Eccle. xi»
pspulos nationum, quia contradictum est ei a po- S); sed non occultatum os meum a te, ait sanctus
pulo Judseoium, et quotidie a quatuor ventis con- Deo, quod fecisli mihi in occulto (Psal. cxxxvin,
grcgat dispersos veri Israel ad hoc signum. 0 Ra- 15) mentis, sub secreto silentii. Sed nec a vebis
127 CUERRICI ABBATIS «28
occultatum est hoc mysterium, fratres mei, quorum }L pascitur de Yerbo, Fiiius vivit de se ipso; quia sic-
experientia et confessio testis mihi est quomodo ut Paler habet vitam in semetipso, sic dedit et Fi-
quietus et modestus spiritus sub silcntio roboretur, lio vitam habere in senielipso (Joan.-x, 26). Alia
pinguescat et floreat; quomodo e contrario per tamen ratione, sed tamen Ineffabili beatitudine,
veiba, velut quadam paralysi, dissolvatur et de- Verbo pascebatur anima illa, Verbo ipsi in persona
fluat; quomodo macrescat, et marcescat, et aridus conjuncta; et incomparabili felicitate princeps ille
decidat. Denique si in silentio fortitudo r.on csset, sedens in porta virginalis uteri, panem verbi coram
Salomon nequaquam dixisset : Sictit urbs potens et Domino comedebat.Td igitur operis tu quoque, si
dbsque murorum ambitu, ita vir qui nonpolest in lo- sapis, in silentio tuo actitabis, ut panem verbi di-
quendo cohibere spiriium suum (Prov. xxv, 28). Cee- vir.i comedas coram Domino, conservans, sicut
terum, si quoeris quo negotio sit occupanda mens Maria, quoe de Christo dieimtur, et conferens in
in silcntio, nihil tlbi imponimus onerosum, come- corde tuo. Hunc panem tecum. ChrisUis manducare
de panem tuum, sicut et ipse Dominus conceplus delectabitur; et qui te pascit, ipse in te pascelur
suo tibi commonstrat exemplo. Quid eiiim prophela (Luc xxn, 15, 19); et panis ipse quoplus editur,
de eo dixit, cum loqueretur de porta orientali sem- plus abundabit edendus : auia gratia non minuitur
per clansa in domo 9S8 Domini, quaelamen Deum 13 usu, sed augetur.
Israel admisit el emisit ? Princ.eps ipse, inquit, se- 7. In hoc prcptcrea libi sifexemplo Jesus con-
debilinca,ulcomedat panem coram Doinino (Ezech. ceptus et gestatus in utero, ut, sicut onus illud leve
XLIV,5). Sedebit, inquit, in ea, quouiam requie- ac suave, etsi gravidavit, nontamen gravavit ute-
scet in ea, de qua et ipse loquitur: Hwc rcquies mca rum Mariae, sic te 11011sential gravem [aut mole-
(Psal. xxxi, 14); sedebit in ea lanquam in throno stum uterus Ecclesiee. Gravida est, o fratrcs, Ec-
grandi, qtiem, sicut alias dixi, Salomon rex sibi de clesia, non, sicttt Maria, solo Jesu, scd, sicut
ebprc fecit (777 Reg. x, 18). Si attcndas angustias Bebecca, Jacob et Esau, non solum scilicet bonis.
ii^eri, locus prorsus angustus cst, si latiludineni et modestis, sed etiam dyscolis et indisciplinatis;
cordis, thronus grandis est, propter quam etiam quos taroen et ipsos, propter nomen Jesu, vel for-
uterus laiita. majestatis capax factus est. In ea ergo skan aliquOd initium substantiae ejus, Ecclesiaevi-
princcps sedit et panein comedit; quia si quis, in- scera suscipiunt et amplectuntur. Sed cum sese
quit, aperuerit mihi, inlrabo ad eum, et coenabocum colliderent parvuli discordes in utero Rebecca3,
eo, et ipsc mecitm (Apoc. m, 20). quae prius oraverat ut conciperci, dolensque ven-
C. Non est hocc coena sine pane, quando et ipse „ trem suum a tribulatlone malorum et dolore, pene
qui coanat panis est vitce, panis qui hodie descen- pccnitebat quod concepissct: Si sic, inquit, futu-
<iit de ccclo et dal vitam mundo. Sed res mira, si rum mihierat,quidncccssc erat concipere?(Gen.xxy,
iaem csl qui coenat, et quod CGenatur; et qui co- 22.). Si de aliquo nostrum, fratres, sic conqueri
inedit, ipse cst panis qui ab eo comedilur. Revera contigerit viscera malris nostree, timeo nc melius
res mira, sed res vera ; quia Christus non alio pane fuisscl si conceptus non fuisset homo ille; nisi
quam se ipso pascitur. Ipse namque tolus est pa- quod nec de talibus sinit nos desperare, qui eliam
nis, Vcrbum propter se, caro propter unionem de lapidibus suscitat filios Abrahse (Luc. in, 8).
Yerbi. Alioquin caro r.ou prodest quidquam, cum Ipse ineis, si qui lales sunt, emolliat cor lapideuro,
spirilus sit qui vivifical (Joan. vi, 64), nec in solo ne qualiant viscera matris; ipse viscera matris.
pane vivat l.omo, sed in onini vcrbo quod procedit consoletur, ne faligetur eos, qualescunque sinl,
de ore Dei (Matth. iv, 4). Omne verbmn proccdens portare, donec formeturin"eis. Christus, qui per-
de ore Dei unum et unigenitum cst Yerbum Palris, fectus Deus, perfectus homo vivit Qt regnat, pex
quod, cum simplex sit, in sc tamen continct raiio- omnia.scccula sseculorum. Aiiien.
nein ct fonriam onihis verbi divini. Yerbum itaque

DOMINICA IN RAMIS PALMARUM.

SERMO I. ]D et consubstantialis, exinaniens semetipsum, non

Quomodo Cliristus omnio hoinini fdcius. solum formam servi accepit, in sirailitudinem ho-
1. Hoe sentite in vobis, quod el in Chrislo Jesu, minum factus; sed etiam nimisterium servi imple-
qul, cum in forma Dei essel (Phitipp. n,5, 6), elc. vit, 3<§9 humilians semetipsum, et obediens fa-
Audiat servus nequam el fugitivus, hominein dico, ctus Patri usque ad raortem, mortem autem crucis
qui, cum essct iu natura et condilione servili et ne- (Ibid. 8). Sed parum tibi videatur quod, cum essat
cessilate serviendi, seryire detrectans , arripere filius et coaequalis, tanquam servus servivit Patri,
sibi conatus est libertatem et cequalitatem Domini si iion et servo suo plus quam servus servivit. Factus
sui. Christus cum in forma Dei esset, non rapina, quidem erat homp, ut servlrct Creatori. Et ami
sed natura scqualis, quia coomnipolcns, co-xteriius justius quam ut servias ilii a quo creaios es, sine
 129 /N DOMINIGAPALMARUM SET.MGII. 150
quo nec esse potes ? et quid beaiius aut sublimius _A sudorem, sudorem autem sanguinis decurrentis in
quam servire illi cui servire regnare est? Non terram (Luc. xxn, 44); sed usque ad mortem,
gerviam , inquit homo Creatori. Egoigitur setviam mortem autem erucis: he omnia modo repliceni,
tibi, inquit Creator, homini. Tu recumbe; ego mi- quod alapis cassus, sputisillitus, cofonatus spinis,
nistrabo, ego tibi pedes lavabo. Tu quiesee; ego confixus clayis, lancea perforatus, aceto et felle
languores tuos feram, infirmitates portabo. Ulere potatus. Hoc torcular, inquit, calcavi solus, et d'e
-me, ut libet, in omni necessitate tua, nori modo ut gentibusnon est vir mecum (Isai.uxm, 5). Vos
servo tuo, sedeliam utjumertto tuo, ut peculio. luo. ergo, qui stalis lol.a"die otiosi, attendite efvidete
Si fatigatus aut oneratus es, ego te et onus tuum fe- si est labor sicui labor meus.
ram, utlegem meam primusimpleam. Aller, inquit, dl- 5. Utique valde laborasti, Dcmine mi, in ser-
terius onera portate, et sic adhiiplebitjs legem Chrisli viendo mihi; jusluni profecto et sequum esset ut
(Gc/a..vi,2). Siesuris, autsitis, et admanumforteni- saltem de caetero-tu quiesceres, tuusque tibi servus
hil melius habes, nec alter.tibi vitulus sequesaginatus vel ordine vicis suse, quia ad ipsum ventuin est ,
preesto est, ecce ego paratus immolari, ut carnes serviret. Quam magno, Domine mi, inutile tibi
meas comedas,et sanguinem bibas. Nec verearis ex meum redemisli servitium, qui nec ministeriisin-
morte servi damna servitii ejus pati; etiam come- ' diges Angelorum! Quam suavi et benigna arte pie-
stus et bibitus, mariebo tibi integer et vivus, ser- tatis recuperasti tibi et subdidisti contumacem
viamque ut prius. Si in captivitatem duclus aut servum , vincens in bono malum, humilitate QQQ
venumdatus es, ecce vende me, teque pretio mei, confundens superbum, beneficiis obruens ingratum!
vel me ipso pretio redime. Vile quidem mancipium Sie nimirum, sic sapientia vincit malitiam; sic
videor; sed etsi jaoctu et clanculo distrahar quasi carbones ignis congessisfi super caput contumacis,
res furtiva, etsi ab avarissimis Juda.orum sacer- quibus accenderetur ad poeniteiitiam. Vicisti ergo,
dotibus emar;;attamen saltem triginta argenteos Domine, vicisti rebellem: ecee do maiius in yineula
appretiari potero; ho.c pretio mei poterit emi se- tua,jugoque tuo suppono cervicem. Dignare tan-
pultura peregrinorum, me pretio vita sepultorum. tum ut tibi serviam, patCre ut-libi laberem. Accipe
Si infirmaris, et mdritimes, ego moriar pro te, me servum sempiternurii, licet inutilem, nisi nunc
ut de "sanguinemeO tibi conficias medicamenta vilae. quoque mecum sit et mecum laboret gratia tua,
2. Euge, serve bone et fidelis, servistl revera, semper et prseveniens et sul.sequens. Prceyeniat
servisti in omni fideet veritate, servisti in onini nos, prior ostendcns humilitatis et palientia. exem-
patientia et longanimitate, Non tepide, qui exsulta- r-. pla, subsequatur nos, adjuvansut imitemur ostensa.
sti ut gigas ad currendam viam (Psal. XXHI, 6) Quam felices nos, o fratres mei, si super hoe au-
obedientiae; non ficte, qui etiam animam post tot diamus consilium Apostoli: 77oc scniite , inquit,
et tantos labores superinipendisli; non murmurose, invobis quod et in Christo Jesu (Philipp. n, 5)pra_-
qui, innocens flagellatus, nec os aperuisti. Scriptum cessisse cogiioscitis! hoc est, nullus extollatur su-
est, et justum est: Servus sciens volunlatem do- pra se, sed rnagis hiunilietur infra se; qui major
mini sui, et tion faciens digna, plagis vapulabit esl, aliis serviat; si quis Iseditur, prior satisfaeiat; in
muttis (Luc XII, 47, 48). Sed iste sefvus, dbsecro, commune usque admortem quisque obediat.Hisvesli-
quid non dignum fecit ? quid debuit facere et non giis, fratres, sequemur Christum in forma Dei, in qua
fecit? Bene omnia fecit, clamant qui facta ejus vivit et fegnat per omnia ssecula sseculorum. Amen,
observabant, et surdos fecit audire et mutos loqiii SERMO II.
(Marc VII, 57), Omnia fecit digna, et quomodo De crucis scienlia et virlute.
sic omnia passiis est indigna? Dorsum posuit ad 1. Paulus, doctor noster in fide et veritate, si
flagella, plagis vapulavit non paucis nec parvis; I;odie veniret ad nosj puto quia non judicaret se
indicio sunt sanguinis rivuli qui de tot partibus aliquid scire inter nos, riisi Jesum Chrislum, et
profluunt corporis, Contumelia et tormento. intca'- I^ hunc crucifixum (I Oor.u, 2). In his siquidem diebus
rogatus fuit, veluti servus aut latro subditus quee- in quibus anniversaria dominica. passionis et crucis
slioni, qua confessio extorqueatur criminis. 0 memoria solemniter celebratur, hiliil, ut arbitror,
detestabilem superbiam hominis servire contemnem. convenientius prsedicalur, quam Jesus Chrislus, et
tis, quse alio exemplo non poterat humiliari, nisi hic crucifixus. Nam et aliis quibuslibet diebus quid
servitute et lali servitute Domiui sui! et utinamvel sic uriquam potest preedicari fidelius ? quid audiri salu-
possit! ulmamvelnunchabeatetreferatgratiam tantse brius? quid cogitari fructuosius? Quid eriim tam
tiumilitatiacbonitati!Sed,utmihividetur, adhuc au- pium fidelium affectibus, fam mediclnale moribus;
dio eumdem Dominum apud Isaiam conquerentem de quid sic inlerficit peccata, crucifigit vitia, virtutes
iilgratitudine nequam servi, ubi scilicCt ait: Non fe niitrit et roborat, sicut crucifixi memoria ? Loquatur
servire feci in oblatione, nec laboreni tibi prmbui hi er^o Paulus inter perfectos sapientiam in mysterio'
tliure. Verumtamen tne servire fecisti in peccaiis abscondilam; mihi, cujus imperfectum vident etiam
tuis; laborem prwbuisli rnihi in iniquitatjbus tuis oculi hominum, loquatur Christum crucifixum , his
(Isai. xLiii, 25, 24). Et quem laborem? Usque ad quidem qui pereuiit stultifiam, mihi autem et his-
'dcfaitgationem, esuriem et sitim; sed usque ad qui salvi fiunt, plane Dei virtutem Deique sapicn-
151 CUERRICIABBATIS 152
tiam ; mihi prorsus altissiniam atquc nobilissiniam A istis crux refloruit, hunc fructum pretiosum nunc
philosophiani, per quain iiifatuatam irrideo tam eiiam arbor viice lulit, Quomodo namque nianeret
mundi quam carnis sapientiam. Quam perfectum slerilis, quce rion modo rigata, sed etiain viviffca
me putarem, quain provectum in sapientia, si Cru- facta esi sanguiiie Salvatoris? jam non poenitebit
cifixi vel idoneus invenirer audiior, qui factus est eum quod in palroam ascendit, cum tantum tanique
nobis a Dco non solum sapientia, scd el juslilia, el pretiosum de ea fructum collegerit. Hunc quippc
saiiclificatio, etredemplio! (Id. i, 50.) Omnino si fructura inter alios prsevidebat, cum voluntarius ad
Cliristo confixus es cruci, sapiens es, justus es, crucem properabat. Dixi, inquit, ascendam in pat-
sanctus es, liber es. An non sapiens, qui, cum" mam, et apprehcndam frvxlus cjus (Cantic vn, 8).
Chrislo cxallatus a terra, sapit et qucerit quee sur- Paucis absolvit cjuod volunlatc passus sit, quod
sum suiil ? an non juslus, in cuo destructum est cor- passioue cxaltatus sit, quod non sine fructu nostro
pus peccali, ut ultra non scrviat peccato? an non passus sit, In dicto siquidem proponentis, arbitrii
sanclus, qui semetipsum exliibuil bostiam vivam, libertas; in ascensu, triumphi sublimitas ; inappre-
sanctam, placentem Deo? an npn vere liber, quem hensione fructtium, redemptionis monstralur utili-
Filius liberavit, qui de libertate conseier.tiee illam tas. Yos, insensali Judaei, clamabatis quidem,
liberani vocem Filii sibi assumcre confidil : Venit " Ascende, calve; ascende, calve (IV Reg. u, 25); sed
princeps niundi httjus, et-in me non habet qiiidquam? ordinaiioni ejus liberrima., qui sponte decreverat
(Joan. xiv, 50r) Vcre apud Crucifixum misericordia, asccndere, non potuit furor vester nisi servire.
et copiosa apud eum redemplio, qui sic rediroit Ascendit crucem voluntate , triumphavit in ea po-
Isracl ex omnibus iniquitatibus ejus, ut principis testate , fructum ex ea collegil pielate. Uno igilur
hujus mundi calumnias liber evadere mereatur. opere et Judseum irrisit, et diabolunl peremit, atque
2. Sciat lamen, sciai quicunque est ille beatus christiaiium redeniit.
et verus Israel, non esse hoc suce meritum perfe- 4. Dicant igitur qui redempti sunt a Doinino,
clionis, sed divinee gratiam redemptionis; non sci- quos redemit de niaiiu inimici, et de regionibus
licef quia peccatum non fecerit, nec invenius sit congregavit eos (PsaL.cvi, 2); dicant, inquam, voce
dolus in ore ejus , sed quia ille cujus hsec laus pro- -et mente magistri sui : Mihi autem absit gloriari,
pria est, Christus scilieet, purgavit peccata illius, nisi in cruce Domini nostri Jesu Chrisli (Galat. vi,
qui per sanguinem crucis susc purgationem pecca- 14) ! in qiia sapientia Dei nequam infatuavit consi-
lorum faciens, ibi maxime triumphavit principatus lium, justitia destruxit.. eum qui habebat niortis
ct potestates, ubi abscondita erat foriitudo ejus- imperium, niisericordia liberavit caplivum. Merito
Erat abscondita, sed non perdita; quia crucifixus prorsus, p.:sapiens gloriator, gloriaberis in.cruce
ex infiniiitate, vivebat ex virtute Dei. Eral occulta, Doinini tui, cujus liberatus es triumpho, vivificatus
sed iion erat otiosa ; quia crucifixus vc-lcrein homi- mysterio, justificalus exemplo, munitus signo. Sic
nem in omnibus electis crucifigebat. Crucifigebat enim juslae rationis consequentia postulare videtur,
mundum Paulo, et Pauluni mundo (Galat. vi, 14). ut exempluni Crucifixi ad justificalionem suam im-
Crucifigebat denique tyrannum hujus roundi, om- primant moribus, qui signum crucis ad munimen
nesque suo_autiquae miiiistros tyrannidis. Hamum sui imprimunt frontibus, et illius vivant lege, cujus
plane sub csca rccondebat, qui sub infirmitate for- armantur fide. Alioquin fallaciter miles characlerem
titudinem abscondebal. Acperinde @gj_, illehomi- regis gestat, cujus pr_escriplum non pbservat; nec
cida ab initio siliens humanum sanguinem, dum recte se tuetur iliius signo, eujus non paret imperio.
irruil in inlirinitatem, incidit in virtutem : morsus Yide aulem quanta perversifas et abusio sit, ulini-
dum momordit, confixus dum Crucifixum appelivit. mici crucis Christi tueri se velint signo crucis
3. Gratias cruci et clavis tuis, Domine Jesu : Chrisli : dum securi suut, luxuriautes contra pie-
video perforatas fauces illius draconis, ut transeant talem crucis; cum in periculp deprehensi sunt, vo-
liberati, qui etiam fuerant absorpti. Etquifiduciam fy lehtes esse defensi virtule crucis. Plane inimici
habebat quodinflueret Jordanis in os ejus (Jcb XL, ci'ucis Christi sunt, amici ventris sui; quorum deus
18), fluvium, quem absorbuerat, se non miniina ex venter est, quorum idolum nummus esl. Sciai
parte perdidisse frendens irascitur. De illis quippe tamen, sciat quicunque nunc fallaciler sibi Cruci-
faucibus nobis isti veneruntqui hodie nobiscum fixi signum usurpal; nequaquam se illo tueri poterit
nobilera ac magnificumcrucis decantant triuiiiphum. in illa necessitaie supreuia, quando jam non arbitrio
Piane de ore leonis liberati sunt, imo de ventre hominum, sed judicio et ministerio Angelorum
inferi regressi sunt. irascatur ergo, fremat et ta- signabitur Thau super frontes virorum gementium
bescat de cujus dentibus praeda erepta est : nam et.dolentium, ut discernantur salvandi a multitu-
Christus gratiilabitur quod non gratis crucifixus est. dine perditorum (Ezeclt. ix, 4-7).
- 5. Sed et Paulus, dux ille sfrenuus militise chri-
Lugeal infernus et mors; ille morsus, ista mortua :
nam coeli loctanlur, et exsultat Ecclesia, quod Chri. - stianse, fidelis signifer, qui stigmata Crttcifixi in
stus infernum spoliat, mortemque triumphat. In corpore suo portabat, nunc quoquein hac verorum
conversione nempe istorum triumphum suse reno- ac falsorum militum confusione, signo utiquenota-
vavit passionis, crucisque miracula suscitavit. I.u bili isios ab illis discernebat, cum dicebat : Qui
 155 IN DOMINICAPALMARUMSERMO III. m
uuiem suni Christi, carnem crucifixerunt cum vitiis JA.tur anima mea tnorte justorum (Num. xxm, 10); tu
ei concupisccntiis (Galat. v, 24). Cauta prorsus et vero dic, Morialur anima meamorteDominimei Jesu
circumspecta definilio.-ac velut formam referens de Christi, et fiant novissima mea illius similia; ut vi-
ipsiss veritatis oxeinplari inipresso. Nimirttm quod delicet in voluiitaria cruce po3nitentia_pendere me-
impressum retinet vita, signantius exprimitlingua. rear usque ad terminum vitse. Quanta fiducia de
Qtti e_|go Christo cpnfixus erat cruci, de propiice cruce Filii, in manusPatris spiritum commendabis !
cons.cienti.-@J|2_exemplari formam istani protulit: imo quanta clementia Paler suscipiet quem Filius
Qui Christi sunt, chrnem crucifixerunl cum vitiis et commendabit (8)! Filius namque qui causam anirnee
concitpiscenliis.Noverat yir multae scientise et expe- tuse semel in cruce suscepit agendam, nunquam
rientiae, multos esse aut fore qui crucifigereut con- eam agere desinit, apud Patrein seniper interpellans.
cupiseentias carnis, el sinerent regnare vilia cordis; Yade securus, vade gralnlabundus, ubi judex luus
rp.u-tose contrario qui, fiducia pacali cordis, negli- est advocalus luus ; tantummodo signum crucis,
gerent niorlificationem corporis. Sed sicut nonnun- mortificationem Jesu, quam circumfers in corpore
quain divina jusiitia spirilum sibi non subditum, tuo , secum deferat spiritus tuus. Dominus autem
conlumeliis carnis licet afilictse flagellat, sic ple- glorise, qui pro vobis, fratres, passus, in vobis est
rumque corpus inerassaluni recalcitrat, et nova IB glorificatus, dignetur vos habere socios passionis et
bella spiritui jam quieto resuscilat. Eapropter vult glorise, et gloriantes in cruce glorificet in ea clail-
Apostolus ut, crucifixis tam vitiis iiiterioribus quam late quam habuit apud Patrem ante initium ssecu-
concupiscentiis exterioribus, mundemus nos ab omni lorum, et babiturus est per omnia saecula saeculo-
inquinamenio carnis et spiritus, perficientes sancti- rum. Amen.
tnoniam inthnore Dei (ILCor. Vn, 1). Timor nempe SERMO III.
Dei., velut quidam clavi iu altum defixi, cruci nos
Deduplici specie quaChrislus proponitur spectandus.
configit, et velut aflixus juslilice continere nos facit,
ut non exhibeamus membra noslra arma iniquitatis, 1. Desiderium animse noslrse, speciosum forma.
sed justitia.; et, licet sit, non tamen regnet pecca- preefiliis hoininum, hodierna dies alia et alia specie
tum in nosiro mortali corpore. Sane quod thnor repra.sentat filiis hominum : utraque quidem specie
Dei comparetur configenlibus clavis, senlentia est spectabilem, in utraque desiderabilem et amabilem,
David, qui ait : Conftge, quasi a clavis, timore tuo quia in utraque salvatorem Iiominiim ; licel in una
carnes meas; ajudiciis enim tuis limui (Psal. cxvm, sublimem, in altera humilem; in ista. gloriosuni,in
120). Si ergo nondum prcevales ut vitia exslmguas, illa a.rumnosum; in ista venerabilem, in illa mise-
in hoc vull lc esse sollicitum -Apostolus, ut cruci- L] rabilem: si tamen dici decet miserabilis, qui mise-
figas. Non ait: Qui Chrisii sitnt, exstinxerunt vitia, riam suscepit dignationemiseralionis, ut de miseria
quee virtus paucorum esf; sed, crucifixerunt, sine sua misericordiam 39g proestaret inise.ris; non ut.
quo salus nulla estj sicut, pra.ter crucera Christi, qui sibi beatitudo est, misericordiam a miseris fia-
nulia redemplio est. Ideo namque Redemptor ad gitaret." Ubi ergo miserandus videri voluit, ibi et
operandam et informaiidam salutem nostram hunc amplius vcneuandus fuit. Sed sustinui, inquit, qui
passionis niodum eiegit, ut redeniptionis sacramcn- simul coniristaretur, et non fuii; qui consolarelv.r, et
tum, jusiificationis fieret exemplum; ut quomodo noninveni (Psal. LXVIII,21). Ita qui miseralione .
videlicet Ipse similitudiiiem carnis peccati cruci- omnium miser ultro fiori voluit, apud nulluni fere
fixit, de peccalo damnans peccatum , sic nos, imo miseratioiiera inveiiit. Sed ubi, inquies, spectatur
miilto magis nos, carnem peccatricem cruciemus, hodie sublimis et gloriosus, ubi humilis et serumno-
crucifigentes, etsi nondum exstinguentes in ea pec- sus? Vide processionem; audi passionem. In his
catuni. cvidentur agnoscere poteris quod Isaias ait : Sicut
6. Hic recordari poles quia Moyses ad placandam obstupuerunl super eum multi, sic inglorius erit inter
iraui Doroini crucifixit principes Israelitarum (Num. viros vullus ejus, et forina ejus inier filios hominum
xxv, 4-9); Josue auiem, qui et Jesus, quinque regcs (lsai. Lii, 14). Obstupuerunt multi de gloria quasi
&morrhseorum (Josue x,^26). Si eiiim iram Domini, victoris tfiumphantis, cum Jerusalem ingrederetur;
quam meruimus , placare volumus, necesse est sed nihilominus paulo post vultus ejus inglorius et
ut per conlinentiara hos cruciemus. Jesus au- despectus, cum pateretur.Cum hitrdsset Jerosoly-
tcm nosler, qui nos in tcrram promissionis introdu- mam, ait Matthseus",commota est universa civitas,
clurus est, vifia qiiinque sensuum in nobis crucifi- dicens: Quis est hic? (Matth. xxi, 10). Cum pateretur,
get, imo et exstinguet; si tamen, sicut est justum, confusio faciem ejus operuit, ut vere confiteatur :
pendeamus in patibulis usque ad vesperum. Hujus Exaltalus, liuiniliafussum et confusus (Psal. LXXXVII,
enim pefseverantia_ifi cruce Salvator dese ipsotibi 16). Sane quod hic se confusum dicil , intelligen-
curavit exemplumproebere, nolens consummari nisi dum est secunduin hoc quod alibi dicit de facie
in cruce, aut deponi de cruce ante vesperum tam corporis : Operuit confusiofaciemmeam(Psal. LXVIII,
diei ipsius quam vitse suss. Balaam dicebat, Moria- 8); quia non pepercerunt in faciem meam spuere,
(8) Yide similia sup. serni. 1 de Adventu, circ. fin,.; itsm apud S, Bernard., serm. 3 pasch.,' n. 5 el 8.
 133 GUERRICIABBATIS 150
velare , percutere et illudere. Nam facies menlis, A gni digna dejectione ptniiatur ; sed nunquid simi-
quse semper et immobililer habitabat cum vultu liter justum erat ut, quem tu exaltaveras, ita con-
Dei, nec turbari polerat nec confundi. Domiuus fusibiliter humiliarelur, et gloriain quam humilitas
Deus, inquit, auxitiator meus ; ideo non sum confu- merucrat, tanla scqueretur contumelia?g.94 ^un"
sus; idco posui faciem meam ut pclram durissimain, quid mihi, Pafer, iratus fuisti, quod vel ad horaru
ct scio quoniam non confundar (Isai. L, "t).Inte hic me passus sum honorari; et illud eiiam perexi-
euim , Domine , speravi , non confundar in wternum guum quod susceperam de bonis hujus mundi, ex-
(Psal.:xxx.'Z).Confundanliirpoliusilli,etnon confin- solvenduni erat anle mortemin poenis et contume-
darcgo; paveant, el nonpavcam ego (Jerem. xvn, 18). liis , ne poslea mihi posset objici : Fili, suscepisti
2. Si igitur , ut dicere coeperam , hodierna pro- bonain vita tua? (Luc xvi, 25). Atquiluuseralho-
cessio slmul et passio considerentur, ibi plane vi- nor, o Pater, honor erat Filii; quia qui non hono-
delur Jesus sublimis et gloriosus, hic humilis et norificat Filiuni, non honorificat Pairem qui misit
eerumnosus. In processione namque cogifalur in illum. Ecce exprobrant inimici tui, Domine, expro-
honore regis ; in passione specfaturin pcena latro- brant commulalionem Christi tui; ecce gloriantur
nis. Ibi circumdanl cum gloria et honor; hic non in confumelia mea et tormento, qui paulo ante
est ei species neque. decor. Ibi gaudium hominum " cruciabantur gloria et honore nieo. Nunquid non
et gloria plebis; hic opprobrium hominum et ab- respondebo cxprobrantibus mihi verbum, ut sciant
jectio plebis. Ibi acclamatur ci: Ilosanna filio Da- aliquando qua dispensatione conimutaveris Cliii-
vid, benedicius qui venit rex Israet (Mattli. xxi, 9); stum tuum, quo consilio sic exaltaveris mox humi-
hic inclamatur, reus[moriis (Id. xxvi, 60); subsanna- liandum, vel humiliaveris exaltatum?
turque quod se fecerit regem Israel. Ibi cum ramis 4. Respondebis, o Domine Jesu, respondebis ex-
palmarum ei occurrilur; hic alapis palraarum in probiantibus tibi verbum, et verbum asperum ,
faciem caeditur , et arundine percutitur caput, Ibi quando scilicet respondebit eis In facie arrogantia
proaconiis subiimatur; hic saturalur opprobriis. Ibi eorum , et arguct eos malitia eorum , vidcnles in
certatim ei via slernitur vestimentis alienis ; hic quem Iransfixerunt. Cum enira videbunt Filium
exuitur propriis. Ibi tanquam rex juslus et salva- honiinis venientem innubibus cum potestaie magna
tor suscipitur in Jerusalem; bic tanquam reus et et majestale (Malth. xxiv, 50) , tunc scient quod
seductor damnalus ejicitur de Jerusalem. Ibi sedei modo nolunt credere, quia illiusposterioris glorice,
in asino stipatus obsequ.iis; hic pendet in ligno prior hodiernscprocessionis gloria, mysterium fuerit
crucis caesus flagellis, confossus plagis, et desertus ft et figura ; sicut passionis contumelia , meritum et
a suis. Ecce plus quam Job hic , cui tam repente, causa. Tunc inlelligent quia Christus nunc honora-
tam vehemenler onmia semel in contrarium Deus tus, nunc ludibrio habiius, his qui pereunt positus
verlit, SufferentidmJob audistis, fincinDomini vidis- est in offeusioneni et ruinam , sicut his qui salvi
tis (Jacobi v, 11) , ait Jacobus o.postolus. Ac si di- fiunl , in resurrectionem et doclrinam ; 'quia quod
ceret : Suffereiitia Job fuit usque ad rcdilum sub- sacramentum est redemptionis , simul est efiam
stanllse; sufferentia Domini usque ad exilum vitsc documentum cedificationis. Sic enim postulabant
Job quidem patienter damna suslinuit, sed mox in merila superborum , ut eorum superbise et honor
.terra sua duplicia suseepit; Christus ut erat reple- Chrisli fieret scandalura, et mors preecipitium; at-
tus miseriis, ct incbiialus amariludinibus, e lnuu- que invidiam juste pereuntium gioria triumphantis
do migravil. Itaque plus quam Job hic, qui dcsuin- excilaret, morientis pcena damnaret, Caetcrum his
ma, ut putabalur , repente semelque dejcctus fe!i- qui salvi fiunl, id est nobis, omnino erat necessa-
citatc, in extreraa alque gravissima finem sorlitus rium ul Chrislus, transicns viam hujus mundi, se-
est calamitate. Et hwc, inquit , passus sum absque quenlibus se viam sterneret, sicut peradversa, sic
iniquitate manus mew , cum habcrem mv.ndas ad etiam per prospera ; atque prius exaltatus , post
Deunt preccs (Job xvi, 18), etiam pro cruci.ixori- I) humiliatus, suo traderel exemplo qualiler modestia
bus, ut eis ignosceret. servaretur in honore, patientia teneretur in contu-
5. An non igitur recte videbiluf velut turbatus melia vel dolore. Ipse siquidem honoraripotuit, in-
tanta tamque subita rerummutatione FiliusPatrem flarinon potuit; voluit dcspici, sed nescivit aut pusil-
interpellare illa voce lacrymabili: Dciis,Deus meus, lanimitate dejici, autira mordeii. Sicut enim alias
utquid dcreliquisli me? (Matllt. xxvn,4C). Cer.ema- ciira vellent eum rapere et facere regem, ipserefu-
nus luoe fecerunt me! in volunlate lua deduxisti giens, et in solifudinem ad orandum aufugiens (Joan.
me, et paulo anle cum gloria suscepisti me; et sic vi, 15), docuit exemplo quod dixitet verbo, nescilicet
repenle praecipitas mc? Elevans allisisti mc, quasi velimus in sublime tolli; sic modo quadam alia
super ventum ponens me, el elidens valde. Exalta- dispensatione sese ad horam honorari patiens, ej
tus , humiliatus sum et confusus; et eo confusus nihilominus solitam, quia inolitam, mansuetudinem
amplius, quo tunc exaltatus sublimius, et nunchu- in honore relinens, forman dabat his qui in pote-
niiliatus profundius; quantoque tunc altius elevatus, state sunl constituti. Qui lamen ut dh.cerent ea di-
tanto nunc gravius allisus. Justum quidem est, o scretione per humilitatem esse •mansueli, ut, cum
Pater, ut q.ui se exaitat humi.ietur, et elatip indi- res postularet , per zelum cssent erecti , Doininus
 m m DOMINlCAPALMARUMSERMO1Y. 138
Btilim m teniplum regressus, fiagello faclo de funi- A David; salus est illi qui factus est ex semme David,
culis vindica. injurias Patris, magisque eligit furo- ut salvet eos qui sunt ex fide David. Laudate, lau-
rem saeerdotum iri necem suam provocare, quam datt, pueri, Dominum, taudate nomen Domln
templi proianationem dissimulare {Matth. xxi, 12, \Psal. xir, 1, 2); dicite : Sit twmen Domini benedi-
15) . ctum (Job.i, 21), sit benedictus, qui venit in nomine
5. Ut igitur, fratres, inoffenso ped3 tam per pro- Domini. Ex ore istorum perfecisti, o Pater, laitdem
spera, quam per adversa sequamur ducem nostrttm, Filiitui, utincorruplo siniplicis innocentiee testimo-
in processione consideremus eum in honore posi- nio destruas inimicum et ultorem (Psal. vni, 5),
itim, in passione coritumeliis et doloribus subdi- pliaf isaeuniet pontificem; non ultorem diviriaelegis,
tum; nunquam tameii in tanta mutatione rerum ut menlita est iniquitas sibi, sed Invidise propriae et
mente mutaium, efsi vultum immutaverit coram furoris. Sed convertetur dolor ejus in caput ejus,
Abimelech, id est regno [al: rege] Juds-orum, et in verticem ipsius iniquitas ejus descendcl
quam comn.ulalionemChristi caecitasexprobratper- (Psal. vii, 17). Deus taitdem 'meam«_ tacueris, ait
fidorum. De imniutabili inentis illius stalu dicit Filius Patri; quia os peccaloris et os dolosi super me
Scriptura : Homosanctus in sapientid permanct sicut apertum est {Psai. cvm, 2). Nihil polest negare Pa-
sol; nam siultus ttt luiw mutaiur {Eccli. XXVII,12). B ter Filio ; non tacuit laudem Filii vox paterna
De msUationefaciei illius dicit alia Scriptura : Sa- secpius audita de coclo, non lacuerunt creaturse, in
pientia hominis htcet in vullu ejus, et potentissimus tot signis et prodigiis confitentes eum auctorem na-
faciemillius immulabit (Eccte. vm, 1). Prorsus in tui'ce. Angeli testati sunt, da.mones eonfessi sunt,
VIIJIUtuo, Domine Jesu, qualitercunque videatur ordo propheticus voce consona sibi invicem respon-
iminutatus, .sivc gloriosus sive inglorius appareat, dentes eecinermit. Sed ista dennim perfecta laus
lucet sapientia, de vultu tuo candor iucis seteri-oe est, quam aetas illa non tacet, qua_ ncscit adulari,
radiat; utinani super nos lumen vultus tui, Domine, et ouod Spiritus suggerit, dissimulare non potest.
effuJgeai ! Yultus tuus sicut in lristibus,sic iu lcctis Quid enim manifesfius quam quod illa aetas a se-
sibi modesius, serenus, ac totusarcano lumine cor- metipsa, tam nova, tom insolita nec dicebat nec
dis floridus ; justis hilaris cl jucundus, peenitenfi- faciebat; sed Spiritus sanctus more suo per ora
bus clemeiis et pius. Intendite, fratres, in vullum simplicium loquens, teslimonium Filio perhibe-
screnissimi Regis. In hiiaritate vultus regis vita, bat?
dicit Scriptura, et dementia ejus qumi hnber sero- 2. Plane Spiritus sanctus conscius operuni Chri-
tinus.^Prov. xvi, 15). Aspexit in Protoplasium, et « sli, quid ille scilicet Christi pareret advenfus, quid
mox animatus spiravit in vitam (Gen. i, 27); re- gaudii, quid saliitis humano generi passio parturi-
pexil Petruin, et mox compunctus respiravit ad ve- ret illius , prsesaga iii cordibus innocenlium gaudia
niam. Mox er.im ut Dominusrespexit Petriim, 9S5 sussitabat, atque ad prophetandam niundo redem-
Petrusde clementiapiissimi vultussuscepit imbrem ptionis isetiliam, simplicium sibiministeriasensui.m
serolinum, lacrymas post peccatum (LMC.XXII,61, assumebat. Istos nempe Spiriliis alloquebatur, vo-
C2). Lux vultus tui, o luroen eeternuni, teste Job, cans ea quse non sunt, tanquam ea quse sunt, cum
non cadit in terram (Job. xxv, 5). Quse enim com- per proplietam suum dicebat quse hodie per ipsum
niunicatio luci ad tenebras (77 Cor. vi, 14)? Ani" facta sunt, aiandabat tunc, et nunc creata sunt,
mse potius fidelium radios illius cxcipiant, aspiret- Exsidta, inquit, salis, filia Sion; jubila, filia Jeru-
que beneconsciis.l_etitiam,sauciis medicinam. Plane salcm : ecce Rex Htus veniet libi justus et Salvatcr,
vultus triuniphantis Jesn, qualis spectandus est in ipse pauper et ascendens super asinum (Zach. ix, 9
processione, Isetitia etjubilus; vultus morientis, et Matth. xxi, 5). Jam, inquit, exsulta satis, quss
qualis cogiiandus est in passione, medela et salus. hactenus in trislifia fuisti; jam te satia, si taroen
Qui timeht te, videbunl me, inquit, et iwtabuniur safiari potes, gaudio ineffabili, quod sic desiderium
(Psal. cxvm, 74); qui delent se, videbunt me, et D satiat ut amplius et felicius esurire faciat. Replea-
sanabuntur, sicut aspicientes in serpentem ligno tur gaudio os tuum, et lingua tua exsuitatione ; cui
suspensum post venena serpentium. Te igitur, gau- si nec os nec lingua possunt sufficere, supereffun-
ditim et salus omnium, seu videant sederilem in dat iubilus quod non capit affeclus. Jv.bila, inquit,
asino, seu pendenfemin ligno, vota benedicant om- filia Jerusalem. Beatus enim populus qui scit jit-
nium; ut, cum videfint regnantem in throno, lau- bilationem (Psal. LXXXVIII, 16). Plane beatus popu-
dent in sa_cula sa_cuIorum, cui laus et honor per lus qui scit et intelligit hodie sibi ineffabiliter gau-
omnia secuia sseculoruin. Amen. dendum, quando ei Salvator advenit promissus et
SERMOIY. exspectalus ab iiiitio saeculorum. Bealus populus
Qualiier Christus benedicendus. . qui tota alacritatedevotionis hodie ei occurrit, corde
i. Hosahna filio Dgvid (Mgtth. xxi, 9). Yox exsul- simul et voce acclamans ei: Benedictus qui venil in
fjiionis et salut.s, vox gaudii et pietatis, vox fidei nomine Domini (Matth. xxi, 9). In hoc siquideni
et anioris. adgratulans adventui Redemptoris, atque benedictus est a Patre Filius, ut qui benedixerit ei,
prophetico protestans gaudio desideratae 1'a.titiam benedictionibus repleatur, non una scilicet, 996
rcdemptionis. Hosanna filio Dar<d, aif hsc familia s.ed pluribus ; quia nimirum benediciio ' ' ' Do-
quam
PAIHOL. CLXXXV." - •"•" 5
15'J GUERRICIABBATIS Uf.
Riiiio quis feneratur, cum multiplici fenore redit in . _ scilicet aut illorum siraplicitas posset adulaii, au£
eaput cjus. Vse genti peccatrici, semini nequaih, ipsius purifas vanis posset laudibus delectari. Dico,
filiis secleratis! ad quos spectat illaDomini querela inquit, vobis, quia si hi tacuerinl, lapides clamabnnl
terribilis: Non feneravi, nec feneravit mihi quisquam; (Luc. xix, 59,40); quia Deus laudem meam non la-
dtmics matedicunt mihi, dicit Dominus (Jerem. xv, cebit. Prorsus ita est: si tacuerint, lapides ciama-
10, II). Judaicus populus hic erat, qui in ratione bunt; quia tempore passionis isti tacuerunt, sed la-
dati et accepli cominunicare conlempsit Domino, pides clamaverunt, dum in testimoniam et laudem
nolens benedicere Benedictum Dei Patris, ut benc- niorienlis, petrae scissee sunt, et monumenta aperla
dicerctur ab eo; sed Samaritanum, d__moniacttm sunt (Malth. XXVII,51, 52). Prorsusita est, quia
vocans, insanis atque blasphemis Deum insectaba- modo lacente Synagoga, juxia illud i Nocte tacere feci
tur malediclis (Joan. vni, 48, 52, 55). Maledicent matreiii.luam (Ose. iv, 5), clarnat viYisex lapidibus
itli, inquit, et tti bcnedices (Psal. cvm, 28); nara Gentiuin Ecclesia, clamant plane lapides, de quibus
ab eis benedicfio quara noluerunt, elongabitur ad suscitavit filios Abrai.eequi potens est. Laudate, in-
gentes. Benedicite, gentes, Deura nostrum, quoniam quit propheta, habitatores peirm, de veriice monlium
qui prior fcneravit vobis, prceveniens vos in bene- clamabunt (Isai. XLII, 11). Ecce hedie in fora-
dictionibus dulcedinis, feneranlibus sibi muliiplices 3 niinibus petree, in cavernis maceriee vox columbee
restiluet usuras in benedictionibus beatitudinis. resonat, clamantis ct dicentis: Ilosanna fiiio Da-
5. Ego tainen vereor, fratres mei, ne forte hcec vid; benediclus qui vcnit in nomine Domini (Matth.
tcmpora teporis et infidelilatis langat illa querela xxi, 9).
Domini: Non feneravi, nec feneravit milti quisquam 5. Benediclus qui, ut nidificare posscm in fora-
(Jerem. xv, 10) ; quia videlicet gralia offerlur, ncc it-inibus petrse, .manus, pedes et lalus pcrforari sibi
suscipitur; promitlilur merces operi, et vix aliquis fulit, et se mihi lctum apcruit, utingrediarin locum
spe illius operatur. Dominus siquidem feuerai, cum tabernaculi adroirabilis, cl proiegar in abscosdito
taienta servis parliens, scientiam verbi vel graliam tabeinaculi sui. Oppori.uiiinnquidem peira refugium
eujuSlibet muneris ad lucrum prcerogat : Domino erinaciis, sed et habiiatio gratacolumbis, cr.jus fo-
autem fenerat jucundus hoino qui miseretur et coin- ramina iot S©7 vulneribus toto fere corpore paten-
inodat, dicente Scripfura : Feneralur Domhw, qui tia, et veniam ofierunt reis, et graiiam-conferunt jus-
miscricordiam facit proximo (Prov. xix, 17). Imo iis. lino vero tuta. habilatio, fralres mei, lurrisquo
Domino feneratur qtiieunque spe divinse retribu- foriitudinis a facie inimici, pia ac sedula mcditalione
tionis aliquid operatur, tit diccrc possit: Scio cui Ciiiisli Doniini vulneribus iinroorar i, fidequcel amore
cr.-didi (II Tim. i, 12), scio qui dixit : Si quid ero- " Crucifixi, animam abcestu carnis, a furbines_eculi,
tjavtris, cum rcdiero reddam libi (Luc. x, 55). Nos ab impetu diaboli conlutari. Super oranem gloriam
aulem aut nihil aut ita tiniide geiideque feneranms mundi protectio hujus fabernaculi, videlicet in um-
ei, quasi dcbitor infidelis sit, aut non habeai unde braculum diei ab sesfu, in securiialem et absconsio-
reddcre possit. Magnse prorsus fidei illa plebs He- nem a turbiue e-ta pluvia, ut per diem sol non urat
brxa, quas, cum eum pauperem sedenlem super ascl- teprosperitatc, necturbo moveat in tempestatc. In-
lum, el ipsum non suum, cernerel, omui tamen se- gredere igilur in.petram, o homo, abscondcrein fossa
curitate acdevolione fenerabai ei, non solum vcsli- liunto (Isaii II, 10), ponctibilatibuluminCriicifixo.
incnta sua in via sternens, sed et se totara, quantum Ipsc petra, ipsehumus, quiaBeuscthonio ; ipsepc-
poterat, honori ejus impendens. Sed nimirum intel- tra forata, hinnus fossa, quia foderunt manus meas,
ligebal super egcuum etpauperem; quippe cui pro- inquil, et pedes meos(Psai. xxi, 17). Abscondere,in-
phcta signuni dederat inlclligendi Salvatorem, ipsam quit, in fossa humo a facie timoris Domini (Isai n,
qua superbis viluit, paupertatcin. Ipse, inquit, puu- 10): hoc est, abipso fuge adipsum, ajudicead re-
yer, et ascendens super asinum (Zach. ix, 9). Hoc, demptorem, a tiibunali ad crucem, a jusfo ad mi-
iiiquit, signo poteris venientem agnoscere Regein r, sericordem; ab co qui percutiet terrain virga oris
tuutn, cujus regnuni non est de hoc roundo, quia sui, ad eum qui inebriat terrani stillicidiis cruoris
scilicel, ad debellandam superbiam quo_ regnat in sui;. ab eo qui spiritu labiortnn suorum interiiciet
mundo, pauperlatem seu humiUiatem evangelizabit inipium, adeum qui sanguinevulnerum suorum vi-
sicut verbo sic etiam exemplo. vificat exstinctum, Quinimo non ad ipsum tantum,
4. Beata ilaque filia Sion, quce humilitatem tan- sed in ipsum fuge, in forainina pelrceingrcdere, in
quam armaturamccclcstem, lanquam i.isigne regium fossa humo abscondere, in ipsis manibus foratis, in
didicil venerari. Misera mater ejus infidelisilla Sion fosso latere te ipsum reconde. Yulnuseiiiniinlat.re
qua-Cum humilem vidit, fastidivil, cum hortoralum Christi, quidnisi ostitim in latere Arcse salvandis a
vidit, invidit. Beata, inquam, Ecclesia primitivorum, facie diluvii? Illud lamen figura, isfud autem veri-
quae tam fideliteragnovit, tamque gratanler suscepit tas, ubi non modo servatur vita mortalis, sedrecu-
venientem in nomine Domini; infelix Synagoga per- peralur immortalis. Ideo quippe iaius suum pius et
tidorum, quce, venturum in suo nomine paratasusci- misericors aperuit, ut cruor te vulneris vivificct, ca-
pere, illius cjui Patris gloriam quserebat cruciaba- lor corporis refocillet, spirifus cordis quasi patcnfi
tur honore. Iiicrepa, iuqtiiunt, discipulos tuos; quasi et libero meatu aspiret. Ibi tuto' lafebis, donectrai.s-
 «1 DE RESURRECTIONEDOMINISERMOI. 512
eai iniquitas; ibi nequaquam algebis, eo quod in vis- A nidificastis. in foraminibus petrec, quanlo secrelius
ceribus Cliristi non frigescat charitas ; ibi deliclis vivitis in Chrislo, et vita vestra abscondita est cum
afflueS,lbi gaudiis "superefflues; vel tunc demum cum Citristo in Deo (Coloss. in. 5); vobis incumbit om-
a vita capi.tis tua et omniurti mernbrorum corporis niiio ut quof iim est conversatio quietior ct lulior,
; ejus absorpta fuerit morlalitas. sit efiam devotio dulcior; praesertim hodie, cum et
6. MeritoitaquecolunibaChrisli, formosaChristl, recursus temporisctrepra_sentatio operis velut in-
cui ipsius vulnera tam tuta quam grata _adnidifi- teresse nos facit illi gaudio solemni quo susceptus
candum paravere foramina, laudes ipsius utique ho- est in Jerusalem. Bcnedictusqui venit innomineDo-
die lostabunda decanlat, ac depassionis memoriayel tiiini; Ipsi benedictio, regnum etimperium, quiest
imitalione, de vulnerum meditatione, tanquam de fo- super omnia Deus benedictus in seecula sseculorum.
raminibus petroe vox suavis in auribus sponsi reso- Anien,
aat. Cseterum vobis, fratresmei, quitanto interius

DE RESURRECTIOIsE DOMIr.1.

SERMO L B ram exprimit Salvatoris? Et, rit breviler summam

perslringam, seciKidum illud: Daoccasionem sapien-
Pulchre verba Jacgbde Joseph applic-antnr ad
resurreclioncmChristi. ti, et addctur -ei sapicntia (Prov. ix, 9), si cum fide
ac pielate cogitemus interpretationem nominis ejus,
1. NuntiaveruKtJaccb, dicentes: Josephvivit. Quo deinde quod pree ceeteris fratribus pulchra facie ct
audilo, revixif spititus ejus, ei ait-: Sufficit mihi, si decorus aspectu{Gen. xxxix,6), quod .innecensactu,
Joseph fdius meus vivit, Vddcini,etvidebo eum -01110- prudcns intellectu, qnod vendiluS a «uis, suos a
quani moriar. {Gen. XLV,26, 28). Dicelis forsitan morle rcdemit, quod prius humiliatus usqueader-
snihi, Bene; sed quid ad rem ?quid de Joseph ad gau- gastulum, et 'sic exallatus usque ad solium , quod_
dium hujus dici, ad gloriam resurrectionis Christi ? deniquc pro merilo operis sui novo nomine appel-
Pascha est, et tu iterum apponis quadragesimalia ? latus estintergenles Sdlvallor mundi (Gen.xu, 45);
Agnumpasdiaiem esurit anima noslra, cui se per tam si hcec omnia, inquam, pie ac fideliter cogitemus,
longa praeparavit jejunia. Ardens est cor nostruin nonnc incunctanter •agnoscimus quamvere sitaDo-
in nobis de Jesu, Jesura desideramus; scd nondum "mino dictum •: In manibus Propheiarum assimilaius
_neremur ipsum videre vel de ipso audire. Jesum, s«m? (Ose. xn, 10),
non Joseph esurimus; Salvatorem, non somniato- C 5. Jam verosi veniamus ad verba iila queedchis-
rem; dominatorem co_li, non iEgypli; non qui pa^ toria proposui, puto quia non tam exposilione indi-
vit ventres, sed qui pascit mentes, sed esurieiites. gebunt, quaro adiniralionem etgaudiummovebuntj
In hoe saitemnosadjuvctsermotuus, ut, qttem csu- quod videlicet tam evidenter resurreclio Christi tes-
rimus, amplius esuriamus. Legimus enim : Beali lificatasita LegeelProphetis, et historia vetus tarit
quicsuriunt, qitoniamipsisalufdbitnlur (Maiili.. \\ 6)-. proprie nova sacramenla loquatur, Ut, cum prophc-
Cum audimus, magis esurimus. Nam |et qui epulas tia legitur, pene Evangeliuih mutalis duntaxal 110-
cemmendat, famcm irritat, Si deJesu audierinms, minibus audiri videalur. Nuniiaveritnt, inquit, Ja-
audifui nostro dabilur gaudiumet lcctitia, et exsulta- cob, diccnles : Joseph u._...'Quidaliud hicintelligere
buntossahumiliata. Humiliata sunt ossanoslraqua- possum, nisi, Nuntiaveriinl Apostolis dicentes: Jc-
dragesimali afflictioneetluctu, magisaulem@@g do- sus vivit? Jacob namque nihil aliud quam Aposto-
lorepassionisejus; sed exsultabuntnuntiorcsurrec- loium chorum iiilelligo: ncc absurde, ut arbitror;
tionis ejus. Gur ergotiium Josephnobisingeris, cum, non solum quia de Jacob"orti sunt, nonsolum quia
prcctcr Jesuro, quidquid loquaris non sapiat nobis ; de Jacob Israel facti sunt, cum de lucta activse ad
pra.sertim hodie, cam paschalis agnus comeditur, n visionem etrequieni contemplativa. transierunt; scd
cumPaschanostrumiinniolatus est Christus? eliam quia Patres sunt muitiludinis credentium, id
. 2. Ovuni sivenueem apposuivobis, fratres ; fran- est verorum Israelitarum, sicut ille cariialium. Si--
gite tcstam, et inveiiielis escam. Joseph discutialur, ctit ilie, sic isti, suum Joseph ciimputarentpcriisse,
et Jesiis Invenietur agnus paschalis, quem csuritis ; inconsolabiiiter doluerunt; cum audissent vivere,
qui tanto dulcius comeditur, qttanto latens abstru- difficulter et tarde crediderunt; cum cognovissent,
sius, et studiosius quecritur, et difficilius invenitur. ineffabilitergavisisunt. Nuntiaverunt, inqtiit, Jacob,
Bicitis Inihi: QuidJosepliadGhristum? quid histo- dicentes : Joscph vivit. Quo audilo Jacob, quasi de
ria quam proposui addicmistum? Multum per 0111- gravi somno evigilans, tamcn non credebat eis (Gen:
nem modurn. Historiam recordamini, ct ultro sese XLV,26). Quasi aliis verbis mihi videtur dictum,
vobis revelabit pietas mysterii, si modo Jesum in- quod in Evangelio legitur scriptum : Illa vadehs,
terpretem halveatis, qui, hodieque resurgens, de 00- haud dubium quin Maria Magdalene, nuntiavit his
cidente litfera loquilur suis in via, et aperit Scri- qui cwn ca fuerdnt lugentibus et ficntibus; ct illi au-
pturas. Quis eniro in omnibus Patriarchis et Pro- dicnies quia viveret el-visus esscl ab ea, non crcdide-
phetis manifestius aut signantlus quam Joseph figu- runt. Post hax psiensus cst dttobus invia, ei illiex-
143 GCERRICIAiTBATIS . {44
euntesnunticverunt cwteris, ncciliiscredideruni(Marc. ILet oblivione sepeliendus, quemlesus, regrediens ab
xvi, 10-15). Itcm apud Lucam: El regressm a mo- inferis, in infnno reliquit inferni. In hoc sane no-
numenio, nuntiavcrunt IICPC omnia illis undecim, ei cm- veris quod spiritus tuus plene in ChristO revixerit,
ieris omnibus ; etvisa suitt anle itlos sicut deliramen- sl quod sequitur ex seiifentia dixerit : Sufficit mihi,
tum vcrba ista, efnon credebanl iltis (Luc xxiv, 9, si Jesus vivit. 0 vocem fidelem et plane dignam
11); nimirum quia evigilabant de gravi somno to_- amicis Jesu! o castissimum affectum, qui sic loqui-
dii et desperationis. Cuin dutem, inquit, vidisset Ja- tur : Sufficit mihi si Jesus vivit! SI vivit, vivo,
cob universa quw Joseph miserai ci,revixit spiritus cum de ipsopendeat anima mea, imo vpse sit vita
ejus, et ait: Sufftcil mihi si Joseph filius meus vivit. mea, ipse sufficientia mea. Quid Cnim inihi deesse
Vadam ct videboeum, aniequam moriar. (Gen. XLV, poterit, si Jesus vivit? Imo desint omnia alia, nihil
27, 28). Sic utique in Aposfolis parum profeceruut iiiterest mea, dummodo Jesus vivat. Ipse ergo, si
verba, donec acceperunt munera. Nam et ipse Je- placet ei, desit railii; sufficit mihi, dummodo vi-
sus cum se ei.s pro_senlem exhibuit, non tam per- vat ipse vel sibi. Cum sio amor Christi totum absor-
suasit ostensione corporis, quam aspiratione mu- buerit affectum hominis, ut, negligens et immemor
neris. sui nonnisi Jesum Christum et ea quae sunt Jesu
4. Scitis quia cum venit ad eos januis clausis, 11 Christi sentiat, tunc demum, ut arbitror, perfecta
et stelil in medio eoruni, .... coniurbati et con- est iu eo charitas. Huic ulique qui sic affectus est,
territi existimabant se spiritum videre (Luc. xxiv, non est onerosa paupeitas : iste non sentit injurias,
57). Cum aulcm iiisufflavit in eos, dicens : Accipite ridet opprobria, contemnit damna, mortem lucrum
Spiritum sanclum (Joan. xx, 22), vel cum ccelitus deputat; iirio nec raori se putat, cum magis de
misit eumdem Spiritum, sed aliud donum, haec morte ad vitam transire se sciat, et fidenter dicat:
uiique dona, resi.rrectioii-setvi!__indubi.ata testi- Vadam et videbo eum, antequam nioriar.
monia fuerunt et argumenta. Spiritus enim est qui 6. Nos tamen, fratres mei, licet non simus tantae
testificatur apud sanctorum corda et per eorum ora, nobis puritatis eonscii, eamus nihilominus, eamus
quoniam Chrisius 999 est veritas, vera resurrectio videre Jesum in montem Galileae cceleslis, ubi
et vita. Ideo etApostoli, quiprius dubitabant etiain constituit nobis. Eundo crescet affectus, et saltem
post intuitum corporis vivcnlis, post gustum spi- perveniendo perficietur. Eundo, 'via prius arcta et
ritus vivificantis, viriute niagna reddebant lesli- difficilis dilatatur, et virtus infirrriis augetur. Ut
monium resurrectionis. Adeo plus est corde Jesum enim nec Jacob,necaliquis dedomo Jacob se excu-
eoncipere, quam oculis videre, vel auribus deipso saret a via, prsefer alia munera , missa sunt pau-
audire ; tantoque polentior est operatio Spiritus pen seni sumptus et vehicula, ne quis videlicet, aut
apud sensus hominis interioris, quam corporalium paupertatem causaretur, aut infirmitatem. Caro
tpud sensus exterioris. Quis enim dubietati re- Christi est viaticmn, spiritus vehiculum. Ipse est
linquatur locus, ubi qui testificatur , et cui testifi- cibus, ipse currus Israel et auriga ejus. Cum per-
eatur, unus fuerit Spiritus? Si unus Spiritus el veneris, tua sunt optima qtiseque, non"__Egypti,sed
unus- sensus, parque consensus. Tunc ergo vere , Cceli; in optimo loco regni tuus Joseph tibi re-
sicul de Jacob legitur, reyixit eorum spiritiis , qui quiem providit. Qui prius misit Angelos, mulieres,
jam propemodum luctu erat exslinclus, imo despe- et Apostolos resufrectionis suoe testes et nuntios,
ratione sepultus. Tunc, nisi fallor, quisque eorum nunc ipse Clamat e ccelo : Ecce ego quem mortuum
dicebal sibi : Sufficit tnild quod Joseph meus vivit; lugebatis hoc triduo, mortuus quidem fui propter
quia vivere mihi Christus est, et mori lucrum. vos, sed ecce vivo, et data est mihi omnis potest.es
Vadam igitur in Galilaeam, in montem ubi consti- in ccetoet in terra (Matth. xxvm, 18). Veniie ad
tuit nobis Jcsus, et videbo eum , et adorabo anie- me, qv.i laboralis fame, el egOreficiam vos (Id. xi,
quam morigr, ut postea nunquam moriar; quia 28). Veiiile,bciiediciiPatrismei, percipite regnit.n
otnnis qui videt Filium et crcdit in eum, habet D quod vobis paravi (Id. xxv, 54). Qui v.os eo vocat,
vitam eeternam , ut, etiamsi morfuus fueril, yivat ipse perducat, ubi cum Patre el Spiritu sancto
(Joan. vi, 40, et xi, 26). vivit et regnat per omnia socculasseculorum. Amen.
;>.Nunc crgo, frafres mei, quid vobis testatur
gaudium cordis vestri de amorc Christi ? Putu equi- IO0O SERMOII.
dem (an recte , vos videritis) quoniam si unquam
J5_ dupiici nostra resurrectione.
amastis Jesum, -scu vivum, seu morfuum, sive re-
tivivum, hodie, cum tam- crebro in Ecclesia perso- i.Beatus et sanctus qui liabet partem in rest:>-
nant et consonant iiuntii Resurrectionis, cor veslrum rectione prima (Apoc. xx, 6). Egosum, iuquit Jesufi,
in vobis glpriatur sibi, et dicit: Nuntiaverunt mihi, resurreciio et viia (Joan. xi,25). Ipse utique resur-
dicentes _ Jesus Deusmeus viviti Quo audito revixit rectio prima, ipse et resurrectio secunda. Resurgens
spiritus meus, qui dormitabat prce taedio, vel lan- quippe a mortuis primitiee dormientium Christus ,
guebat tepore, aut nimia deliciebatpusillanimitate. et sacramento susercsurrejtioniscperatus estnobis
Ram et de morte suscilat criminosos jucunda vox resurrectionem primam, et exemplo ejusdem su§8
secundam. Piiiisa
Iiujus Celicisnuntii. Alioquin cerfc despcrandus est rcsurrectionis, operabitur nobis
 «5 DE RESURRECTIONE DOMINISERMOII. 140
eriint est animarum , cum eas sibi conresuscitat in A ab Adam primo etiam usque ad secundum; quoniam
novitatem vitse : secunda erit corporum, cum refor- sicut originali lege tenebatur universum genus hu-
mabit cofpus humilitatisnOsira., configuralum cor- manum vineuli peccati, sic etiam debito moriendi.
pori claritatis suae (Philipp. m, 21). Recte igitur 3. Deo aulem gralias, qui dedit nobis victoriam
resiirrectioriem et vitam Christus.se profitetur, tam peccati quain morlis, utique per Dominum
quaiidoquidem per ipsum et in ipsum resurgimus, Jesum Christum, qui prorsus a peccato immunis,
ut secundum ipsum et apud ipsum vivanius : nune ac per hoc liber a debito morlis, hanc lamen ulfro
quidem secundum ipsum, in sanctitate et justitia; pro hobis exsolvit moriens, et peccato nps absol-
poslmodum apud ipsum ,in beatitudine et gloria. Vit resurgerts. Chrisius enim, ait Apostplus, mor-
Porro sicut resurrectio prinia capitis nostri Do- iuas estpropter delicta iipstra, et resurrexit propter
.inini - Jesu Chrisli causa est et argumentum se- justificaiionem nosiram (Rom. iv, 25) Morlens nam-
eundse resurreetionis, que_ erit totius ipsius corpo- que delictorum noslrorum pendit po_nam, et re-
ris, sic unicuiquenostrumpriiiiaresurrectio animae, surgens justificationis perpetusc nobis condidit for-
qua reviviscit a morte peccati, argumerttum est et mam et causam, ut, quomudo videlicet Christus
causa secundoesuse resurreclionis, qua COrpusIibe- resurgens d morluis 1001 Jam non rnorilur, tnors
rabitur nonmodo a corruptione mortis, sed etiam ' ^ illi ullra non dominabitur (Rom. vi, 9), sic chris-
ab omhi corruplibilitate mortalitatis. Quod enim tianus cOnresurgens Ghristo jam non peccet ad
hoec illius argiimentum et caiisa sit, Apostolus evi- mortem, nec ei peccatum ultra dominetur. Hic est
denter ostendit, ubi ait: Si spiritus Chrisli habit.at ille baatus e't sanctus, qui partem habet in resur-
in vobis, qui suscitavit Christnm a mortuis, vivifica- rectione prima, in quem nec potestatem habebit
bit et mortalia corpora vesifa', propier inhabitantem mois secunda, sed absorbebitur in victoriam re-
spiritnm ejus in vobis (Rom.Ym, 11). surrcctionis Christi etiam mors prima. Hic est
2 Bene igitiir dicitur : Reaius et sdnctus qui habet qui non solum agnovit, sed etiam appreliendit vir-
partem in prima resurrectione (Apoc xx, 6). Sanctus tutcrii. resurrectionis Christi, et societaleni pas-
videlieet propter primam, quam jam adeptus estper sionis illius ; configuratus morli ejus, ut occurrat
innovationera animse; beatus propter secundara, ad resurreciionem ex morluis. Nonerrabat Apo-
quam feliciter exspectat in corporis restitutione. stolus, qiii, ob lucrum illud, pmnia quse ei Iucra
Denique unde beatus sit, eadem aperit Seriptura, fuerant non solum detrimenta reputabat, sed
cum subdit: In his seilicet qui partem habenl in etiam velut stercora arbitrabatur , tantum ut
prhna resurreclione, mors secunda non habet potesta- ' Chrislo inveniretiir, configuratus sicut morti.sic et
tem, etiamsi prima mors visa est ad horam in eis ^ resurrectioni ipsius {Philipp. in, 7-11). Lucrosum
exercuisse dominationem. RegnavitquippeBiors ab oninino commercium, coiitemnere ea quse te de-
Adam usque ad.Moysen, etiam in eos qui pecca- terunt et polluunt, ut lucrifacias Cb.risti.im; imo,
verunt in similitudinem prsevaricationis Adse (Rom. si opus sit, non solum tua, sed el-'te ipsum su-
v, 14). Sed sicut Chrislus, sic el cbfistianus resur- peritnpendere, ut cum tanfo fenpre inimortalitatis
:gens a moriuis, jam.non morittir, tnors illi ultra non et gloria. te ipsuin merearis recipere! Quis enhn
dominabitur (Id.\i, 9). Itaque in beatis illic nec ambigat lucrosum esse commercium, seminare
mors securida potestatem habebil, nec prima po- corptts mortale, animale, ignobile,. ut mirgat im-
testatem quam ad tempus.habuit, retinebit; quo- mortale, spirituale, glpriosum; mori mundo, ut
Eiam mors una Chrisli utramque nostram trium- possis dicere, Mihi vivere Chrislus est, et rnori
p'.iavil, ab ista liberans; jam captos, ab iila, lucruml (Id. i, 21.) 0 cupidi, quid immor£.idni
capiendos; ne yidelicet in illam incidamus , ncc in studio lucrandi? cur non discitis artem lucrandi?
ista remaneamus. Quam vera, quam pia simul et cur non vilia, imo detrimenta et stercora eon-
magnifica illa morientis comminatio : Ero mofs lua, teninilis, ii.t Christum lucrifaciatis ? Quare appen-
o mors (Osee. xm, 14)! Quam pulchre et mirifice r ^ditis argentum non -in panibus, et laborem vestrum
triumphavit, qui, mortem pro omnibuS gustans, lam non in saturitate (Isai. iv, 2)? Ut video, vilior est
suarn quara omnium omnimodam mortem absor- vobis argento vestro panis ille qui.de eoelodescen-
buit! Profsus absorpta.esl mors in victoria. Secu- dit, et dat vitammundo. Sednon potest scirequanti
TUSinsultet ei quicunque beatus illeest, qui partem [atias quantus.] sit, qui non vult gustare qualis sit.
habet in resurrectione prima : Ubi est, mors, vicio- Utinam avarus vel ipse sibi pretiosior esset pe-
ria tua ? ubi est, mors , stimulus tttus ? Yicta es, cunia sua, nec amore illius venalem expoueret
quse omnia vincebas; sed et arma perdidisti, in animain suam, projicerctque in vita sua intifua sua
quibus confidebas. Ubi enim est siimuhis iuns ? Sii- (Eccli. x, 10). Prudens-ille negotiator dignusque
mulus moriis peccatum (I Cor. xv_ 55, 56), quod reruin cestimator, Paulum nimirum loquor, qui
semel puugens huniani radicem generis, in lotam nec animam suam, id.est animalem sensualemque
propaginem iriimedicabile mortis venenum diffudit, vitam, pretiosiorem fecit se ipso (Act. xx, 24), id
dicente Apostolo quia per unum homihempeccatum, est spiritu suo, quo videlicet connexus inl "erebat
cf per peccatu.mtnors, et ita in omnes homhies per- Christo, paratus animam perdere, ut in vitam
Uansivit (Rom. v,T2). Yictrix ergo regnabat mors x-terriain possel eam custodire.
 147 GUERRICI-ABBATIS m
4. Qula igitur qui divitias liabent, difficile in- _\_ sentiebat atque consentiebat Propheta ut pluat
trant in regnum ccelorum ; et qui thesaurizant ar- super peccatorcs bellum, qui ad pluviam volunta-
gentum, cilius appendunt iliud in inauibus, quam riam, fructum pacis non retulerunt; sitque ignis,
in panibus, in azymis dico: sinceritatls et veritatis, sulphur el spiritus procellarum pars calicis eorum,
cum qnibushodie comedendusest Agnuspaschalis; qui calicem Domini indigne biberunt, Terra enim
vos beati pauperes, filii pauperis Crucifixi, vos in- ssepe venientem bibens imbrem, et generans her-
; quam, qui non habetis argentum, properate, emite bam opportunam, accipit benedictionem ; proferens
et comedile. Promptius omnino ef facilius emunt autein spinas et tribulos, reproba est et maledicto
bonum illud nihil habentes, quara muita possi- proxima ; cujus consummatio in combustionem
dentes. Cum deest faeultas, sufficit ad emendum .(Rebr. vi, 7, 8). Confidimus autem de vobis,
bona voluntas, qua plerunique sunt ditiores, qui fratres, meliora el viciniora saluti. Tantum gratiea
rebus sunt pauperiores. Hos liimirum recte invitat Dei grati sitis, et sicut in novam creaturam tran-
Scriptura: Venite, emite absque argento, el absqtie slati estis paschalibus mystcriis, sic in novitate
:illa commutaiione, vinum et lac (Isai. LV,1). Vides, vitce semper ambuletis. Qui ergo participes Christi
o felix pauper, solam a te volunlatem bonam exigi, cffecti cstis societate fidei, participatione sacra-
iri illa sola rationem tanti constare comroercii? Ne B : menti, communione Spiritus sancti _ initium sub-
recuses ingratus quod tam gratls offertur, imo ne stantice ejus non solum usque ad finem firmum re-
perdas ingrata voluntate, qupd jam merueras beaia tinere, sed etiam sedulo augere nitimini; ut, qui
paupertate. Agnosce quanti lucri sit, non habore per tot munerum prserogativas partem habere ccs-
partem in ruina mundi, ut partein habeas- in re- pislis in resurreCtione prima, tanti fiducia pignoris
s.urrectione Christi. Intellige quantaa felicitatis sit, in die agnitionis consignati, jus vobis perpetuum
non inebriari luxu et furore sseculi, ut cum Christo vindieetis in resurreclione secunda, pra.stante
novum bibas vinum in regno Palris sui. Invitat Domino nostro Jesu Christo, resurrectione et vita
ipse Agnus paschalis amicos ad delicias corporis el noslra, qui pro nobis mortuus per tridumn, jam
sanguinis sui: C.omediie,inquiens, amici, bibite et vivit et regnat per omnia scecula seeculorum..
inebriamini, charissimi (Canlic, v. 1). Cibus iste et Amen.
potus, vitoe est mystcrium, immortalitatis medica- SERMO III.
mentum, causa resurrectionis primse, pignusque De vigilantia necessariaut partem liabeamus in resitr-
secundse, quia divinse plane in nobis initium sub- rectione Chrisli.
stantiee. Pariicipes, inquit Aposlolus, Ghristi ef- i. Bealus et sanctus qui habet pariem in resur-
fccti sumus, si tamen initium substantim cjus~usque*- reclione prima (Apoc. xx, 6). Primitiae dorniien-
ad finem firmum relineamus (Hebr. m, 14). Qni .tiuai Chrisltis, primogenilus ex mortuis, quia sua
enim post acceplam gratiam ad vomitum suum re- resurrectione, quse prima esl oranium, et primam
vertitur, Divitias quas devoravit cvomet, et de nobis resurrectionem animarum, et secundam cor-
venlrc illius cxtraltet eas Dens. Vel certe panis ejus porum dedicavit; dum in corp.ore suo, quod su-
in utero illius vertetur in fel aspidum intrinsecus: scitavit a mortuis, et animabus sacrauientum, et
quia nimirum gratia percepta in pcenam con- corporibus exemplum resurgendi nunliavit. Sed et
scientise vcrtitur-, cum sanguis Teslamenti, quo aiiimabus ipsis duplicem gratiam resurrectionis
sanctificatus quis fuerat, pollutus ducitur , et simplex Cliristi rcsurrectio prseparavit, dum et
Spiritui gratios contumelia irrogatur. Hoc con- quotidie reviviscunt a morte peccati per opera-
temptu el nausea divitia. devoratae evomuntur, ita tionem mysterii, et hodie niaxime rcsurgunt a
ut de eo qui ejusmodi est, dicatur: Non remansit soinno torporis per devolionem gaudii. Quis emniille
quidquam de cibo cjus, et p-oplerea 1002 nihil tam piger aut tepidus, qui hodie audiens vocem
permanebil de bonis illius. illam omni gaudio plenam, Resurrexit Dominus,
5. Yideat autem ne forte et ipsum terribilis ~ non totus in exsullaiionem suscitetur, non totus
ista perstringal sententia, qui, cum per: gratiam .reviviscat et recalescat spirilu ? Imo et cor meum
devotionis repletus fiteril in bonis domus Dei, _et caro mea exs.ultaverunt, inquit, in Dettm vivum
nihil prorsus ex illis in memoria retinet, ut nie-. (Psal. LXXXHI, 5), qui totus concideram i.n mcero-
nioriam abundantise suavitatis divince nobis eru- mn ac desperationem. Jesum aspiciens. rriortutim.
clet; non saporem in seriiKmibiis, tanquam gusluin Non mediocri lucro. fidei, nec parvo fenore gaudii,
in faucibus; non virtutem in moribus, tanquam Jesus mihi de sepulchro redit, dum el Deus vivus
succum in visceribus; sed dum statim tolum per agnoscitur, qui paulo anle ut homo mortuus luge-
inania vel scurrilia revomit, gratiam sibi in iram baiur, et quem occisum cor meum dolebat, jam in
converfit. Prorsus in iram, et iram terribilem, si eum vivum non solum cor meum, sed et caro mea
in ipsum cadit quod Scriptura contexuit dicens: cxsultat, de sua scilicet per eum resurrectione et
C«!H satiatus fuerit, arclabilur, et irruet in eum immortalitate secura. 0 anima mea, Ego dormivi
omnis dolor. Utinam hnpleatur venter ejus, ut im- et exsurrexi (Psal. m, 6), aif Christus ; surge et
viittat in eum ham furoris sui, ct ptuat super euin tu, quae dormis, et exsurge a mortuis, et illumina-
tfU.um stmm Uob xx, 15 21._.;.). Justuni quippe bif tc Chiistus (Ephes. v, 14). An non, fratr.c-d,
 '
m DE RESURRECTIONE DOMINISERMO111. 160
mortuo slmilis, qui adhuc sletit orto jam sole, A lucem quam in manibus abscondit interlucere libi
qui adhuc negligentia et socordia premitur, quasi permiserit, annuntians de ea amico quod possessio
desperato sepultus torpore, jam ubique gratia ejus sit, el adeam possit ascendere. Usquequo, pi-
resurrectionis rutilante? Ferit oculos Sol novus ger, dormis? usquequo dormiias? Paululum dor-
emergens ab inferis, his qui de mane vigilanl ad mies, paululum dormitabis, paululum conseres ma-
eum, diem reserans seternitatis. Dies iste vesperam nus ut dormias (Prov. yi, 9 , 10 , ct xxiv, 53); et
nescit, quia non occidet ultra sol ejus, qui semel cum te dormiente, le nesciente Christus de sepul-
occidcris, semel ascendit super occasum, mortem cro surrexerit, et gloria ejus transeunte, nec pos-
sibi subjiciens. teriora ejus videre merueris ; tunc sera pcenitentia
2. 0 fralres, hsec dies quam fecit Dominus, planges, et dices cum impiis, Ergo erravitnus a
sol
exsultemus et loetemur in ea (Psal. cxvn, 24). Ex- via veritatis, et justitim lumen non luxit nobis, et
sultemus in spe ejus, ut videamus 1003 et gau- intelligentim non est orlus nobis (Sap.y, 6). Vobis
deamus in luce ejus. Exsultavit Abraham ut videret autcm, inquit, timeniibus nomenmeum, orietur sol
diem Christi, et hoc merito vidit, et gavisus est justitim (Malach. iv, 2); et, qui ambulat in justi-
in decore suo videbunt oculi ejus (Isai.
{Joan. vni, 56). Nam et tu quoque si vigiles quofi- B tiis, Regem
die ad fores Sapientias, et observes ad postes ejus, XXXIII,15, 17). Et id quidem beatitudo est vita.
excubes cum sequentis, sed juxta quemdam modum indulgetur
pervigilque illa Magdalena ad ostium
sicut evidenter
monumenti ejus (Matth. xxvn. 61), probabis, ni etiam ad consolationem preesentis,
et probat resurrectio Christi. In multis siquidem ar-
fallor, ipsecum eadem Maria (Luc. xxiv, 1-8),
gumentis perdies quadraginta Sapienlia nobis pro-
quam verum sitquod de ipsa Sapientia, qiiae Chris-
se ipsa circuil qumrens, ei in
tus est, legitur: Facile videiur ab liis qui diligunt bavit quoniain dignos
viis suis ostendit se illis hiiariter, et in omni pru-
eam, et invenilur ab his qui quwrunt illam. Prmcc-
deiitia occurril itlis (Sap. vi, 17.). Ut enim Jesus
se
cupat qui concupiscunt, ui iliis se prior ostendat, se illam esse
Qui de luce vigilaverit ad illam, non laborabit: assi- sapientiam, de qua hoec scripta sunt,
dentem enhn illam foribus suis inveniet (Sap. vi, ostenderet; et, quod quotidie spiritualiter actitaro
non desinit, id est, in viis justiliee se ostendere hi-
13-15). Sic enim et ipse promisit dicens: Ego diii-
me et ad in- lariter, hodie corporalis etiam operis specie figura-
gentes diligo, qui mane vigilaverint me, in via hodie occurrit mulieribus a inonumento
venient me (Prov. vm, 17). lnvenit. quidem Maria ret,
redeuntibus, in via se ostendit duobus euntibus in
corporaliter Jesum ad quem vigiiabat, ad cujus Emmaus
monumentum, cum adhuc essent tenebrae, excu- i,J 4. Audianl (Luc. xxiv, 3, 4, 15-27).
et gaudeant qui in viis justilia. am-
bare veneral. Tu vero qui jamnon debes nosse Je-
non solum ir.:_-cren-
sum secundum carnein , sed secundum spiritum , buJant; audiant, inquam, quia
tes studio conteroplationis, sed etiam ambulantes
_piriti_aliter niuiirum eum invenire poteris , si si- ac pievias actionis, Jesus dignatur et occursvi
niili eum desiderio qua.sieris, si le similiter pervi- juste
et mauifestatione sui. Agrtoscit, ni fallor, experien-
gilem in oratione adverterit. Dic ergo Domino Jesu lia quorumdam veslrum, quia s__peJesus quem quse-
desiderio et affectu Marias: Anitna mea desideravit
sierunt velut ad monumentum, ad memorias alta-
te in nocte, sed et spirilns meus in prmcordiis meis;
rium, nec invenerurit, insperatus occurrit eis in
de mane vigilabo dd te (Isai. xxvi ,9). Dic voce Ct
viis laborum. Tunc nimirum accesserunt, et te-
mente Psalmislse: Deus , Detts tnev.s, ad te de luce nuerunt
pedes ejus; quorum scilicet pedes non te-
vigilo: siiivit hi te anima tnea(Psdl. LXII, 2). Et nuerat pigritia , prce desiderio ejus. Noli crgo tu ,
vide si non eum eis tibi cantare congruerit: Repleti
frater, nimis parcere pedibus luis a viis obcdientice
sumus mane misericordia tv.a, et exsultavimus-, et et discursibus
operum , quandoquidem Jesus pedi-
delectaii sumus (Psal. LXXXIX, 14). bus suis non pepercit S004 propier te etiam a do
3. Vigilate ergo, fratres, in orationibus intenti, ,j lore clavoruni; et adhuc eorumdem amplexu etos-
vigilate in actioilibus circumspecti; praesertim quia culo pedum non gravatur laborem remunerare aut
jam mane illius diei indeclinabilis inelaruit, post- relevare peduni tuorum. Nam et iHud quantse con-
quam videlicet lax aeterna serenior nobis et gratior solationis erit, si se libi viaecomitem adjunxefit,
abinferis rediit, solemque novum susceptio matu- miraque delectatione suoe sermocinatiouis, etiam
tina reparavit. Prorsus hora est jam nos de sonmo sensum tibi laboris ademerit, aperiens tibi sensum,
surgere, postquam nox preecessit, dies autem ap- ut intelligas Scripturas, quas fortasse domi sedens
propinquavit (Rom. xm, 11,12). Vigiiate , inquam, legebas et non intelligebas? Obsecro vos, fralres
ut oriatur vobis matutina lux, Christus scilicet, cu- mei, quibus hoc aliquando dedit experiri dignatio
jus quasi diiuculum" prseparatus est egressus, pa- divina, nonne cor vestrum ardens erat in vobis de
ratus utique vigilantibus ad se, mysterium suse ma- Jesu , cum loqueretur vobis in via , et aperiret
tutinse resurfectionis saepius innovare. Tunc utique Scripturas ? Recordentur igiturillud experti, etcan-
cantabis in jiibi}o cordis , Deus Domhms illuxit no- tent in viis Doroini, quoniam magna est gloria Do-
bis. Bwc dies quam fecii Dominus, cxsultetnus et iw- mini; credant, et experiri satagant inexperti, ut
ierr.ur in ea (Psat. cxvii, 27. 24"), cum vidclicet aliquando et ipsis cantabiles fiant juBtificatior.e*
151 GCERRICIASBATIS JS2
Dei, in loco peregrinationis sueeet afflictionis. A Quanquam et vestimc-ntaejuscalida sint, cum terra
5. Resurgat itaque acreviviscat spiritus omnium ejus perflata austro , Spiritu utique sancto , quem
nostrum, sive ad vigiiantiam orandi, sive ad instan- verus Elisseus preeveniendo aspirat redivivo. Ara-
tiam operandi, ut quadam rediviva ac vivida ala- plius aulem et evidentius ad resiirrectionem pro-
critate probet se de novo poriionem accepisse in ficit, cum desiderio et esurie quadam justiliae osci-
rcsurreclioiie Chrisli. Et primnni quidem vilee in tare fiequentius incipit, illo scilicet modo quo os-
honiinem redeuntis indicium est, si strenuus et im- cilabat qui dicebal: Os menm aperui el attraxi spi-
piger sit ad actionem ;_namperfceta resurrectio ejus ritum, qttia mandata lua desiderabam (Psal. cxvm,
cst in hoc dunlaxat moribundo corpore, si oculos 151). Oscitatio quippe ista, distensio est affectus,
aperiat ad coiiteniplationem. Quod tamen non ante ut capacior fiat spiritus vitse, quatenus post alia
pronieretur inlellectus, quam crebris suspiriis et charisraata septiformis gratise, infusus etiam spiri-
vebemenlibus desideriis dilatetur affectus, ut tantae tus iiitelleclus et sapientice, oculos tandem ad con-
nimirum capax majestatis reddafur. Quod videlicet tenipiandum Deum faciat aperire. Primus ergo ca-
velut per quosdam gradus incrcmentum resurgendi lor vila. redeuntis est, cum bonus exercetur actus:
signanter figuratum arbilror in mortuo quem Eli- seeundus resurrcclionis profectus, cum per oratio-
sceus suscitavit, qui cum ad viiam redire inciperet, B nem dilalatur affectus: perfecfio autem, cum ad
primo dicitur quia cdtefacta esi caropueri; deinde, conteinplandum illuminatur intellectus. His gradi-
quia septies oscitavit, et sic demum oculos apcritit bus virtutum, his sanctioris viiee increroentis, fra-
(IV Reg. iv, 54, 55). Caro pueri, cor carneum est tres mei, resurgere magis ac magis enilimini, si
m Clirislo parvuli, cui prima spes vitas est, si di- quo niodo occurratis, ut Apostolus ait, ad resurrec-
cere possil: Concaluit cor meum intra me, el in me- tionem Christi ex morluis (Philipp. ni, 11), qui
iitalione mca exardescet ignis- (Psai. xxxvm, 4). vivit et regnat per omnia sa.culasa.culorum. Ame_-_

IN DIEBUS ROGATIONUM
SERMO
De pane verbi pelcndo et apponendo
1. Commoda mihi tres panes (Luc. XL,5). Amici bene sonantem in apertione orls mei, qui dixisti,
venerunt ad nos de via, sed non habeo quod ponam Aperi os tuum et implebo iltud (Psal. LXXX,11),
ante illos.. Non sttm medicus, ct in domo mea non ut omnis familia tua benedictionibus impleatur.
cst panis: ideo dicebam ab initio, Nolite mc con- r Ecce venerunt amici, mei quidem amici, sed ara-
stiluere principem (Isai. ni, 7). Non enim debet plius tuL Non habeo quod ponam anle illos, nisi
prseesse, qui non potest prodesse. Quomodo aulcm commodatum fuerit ab alio. Et quis alius seque di-
prodesse polest, qui nec medicus est, nec panem in vcs aut liberalis ad prsestaiidum, sicut Domiiius
domo liabet, id est, nec artem novit qua sciat cu- omuium, dives in omnes qui invocant illum (Rom.
rare, nec doctrinam habet qua sufficiat pascere? x, 12); qui aperit manum suam, et irnplet omne
Heec quidem dicebam; sedhcu! non audistis mc: animal benedietione (Psal. CXLIV,16), qui dat om-
piincipem enim constituistis me. Supererat igitur nibus affluenter, ei non improperat (Jac-obi i, 5),
ut, quia non potui effugere periculum, confugerem nisi forie illi qui vel pigre petit, vel ingrate detinet
ad remedium, ei audirem super hoc illud Sapientis gratiam quam accepit? Quanti niercenarii in domo
consilium: Principem te constituerunt; esto inler itlos Palrisfamilias istius abundantpanibus, qui, quoniam
qur.si nnus ex ipsis (Eccli. xxx-n, 1). Sed vae mihi! Christum annuntiant, licet non sincere, propter
neque hoc ipsura relictum est mihi. Sicut enim im- alios tamen eis doctrinse grati-i non negatur? Et
peritia prohibet esse super alios, sic imbecillitas ubi abundant mercenarii, nunquid egebur.t filii ?
iioii palitur inter alios esse; el sicut spiritu non Tu ergo, Domine (ainicum enim dicere vereor, sed
siifficio ad ministrandum verbum, sic corpore de- D Dominum confiteor), commoda mihi tres panes,
iicio ad proabendum exemplum. Qui igitur idoneus unde reficianlur amici, ne, sidimisero eos jejunos,
non sum nec proeesse, nec cocsse; ubi potero csse, deficianl in via, et tunc vocer in causam pro eis,
nisi ultimum ct lutissimum 1005 eligam locum , et dicatur mihi : Parvuli petierunt panem, et non
scilicel omnibus subesse? Ethoc quidem valeo, hu- fuit qui frangeret eis (Thren. iv, 4). Commoda Do-
milia scilicet, imo vera de me sentiendo; nihilque mine, quod in lucrum luum proficial, recepturus
me prohibet, imo pluriinumveiitas ipsa monet, su- utique cum tibi placucrit, quod tuum est, cum usti-
bcsse cunctis animo, licct preeesse cogar officlo. ra. Commoda, inquam, tres panes, si placet; aut
2. Tu, Domine Deus. ipse es qui et subcsse mo- certe quodcunque placet, quantulumque fucrit,
nes, et nihilominus pra_essejubes; ate expeto, a te etiarosi buccella panis sufficiet in quantalibct mil-
cxspeclo ut humilem simul et utilem in injiincto lia, si lantum benedicas. Scioequidem quia vis nos
me facias minislcrio : humilem, vera de me sen- esse libi importunos, ul, licet dissimules, licet ex-
ticndo; utilem, recta de te loquendo. Illud inspira cuses, eo quod jaro in coslum receptus sis, et Apo-
tordi_ hoc ministra ori. Da sermonem rcctum et sloli ttii tecum sint in cul.ili, nos tamcn nihilcmi-
 153 IN DIE ASCENSIONISBGMINISERMO. m
nas perseveremus in petendo, qucerendo, pulsando, A . gius ab illa summa Trinitale recedamus, quod ex
scientes quia doctrinam non sola vitse meretur in- ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia ; quod a
nocenlia, qua amici efficiniur, sine assiduitaie stu- Palre creati, per Filium redempli, in Spiritu sancto
dii et instantia precis, quaiimportuni videamur. Mi- sumus sanctificati. ln hunc modum lam multa dici
hi lamen neutrura suffragatur : solum eorum qui possunt, ut quamlibet famelicus venerit amicus de
pascendi sunt meritum obtendo; illi merenlur quod via, si vel dimidium ei apponas, non minus fortasse
ego non mereor. incipiat periclitari fastidio, quam prius inedia : ut
5. Vos autem, fratres mei, usibus quorum, et copia obruat, quem inopia prius angebat. Non so-
pro meritis quorum peto panes istos, putatis, suffi- lum eniro ipsum qui fecit nos, et ea quoe fa-
cimus, sive ego ad frangendum, sive vos ad eden- cia suiit propter nos, sed etiam quae scripla sunt
dum ? Timeo ne dicatur milii : Altiora te ne qum- propter nos, describere tripliciter poteris, ut co-
sieris, et forliora te ne scrittatus fueris (Eccli. m, piosa refeclio sit in tribus panibus, hisloriae, alle-
21). Tinieo ne dicatur et vobis : Facii estis qu.bus goriee, et moralitatis. Universa quoque Scripturee
opus est lacle, non pane (Hebr. v, 12). Scio revera continentia in tres partes divisa, velut in tres panes
paiies esse apudPatremfamilias, quos sinostra pree- digesta est, dum aut de naturali justitia disserit,
sumat infantia, citius frangentur dentes, quam im- ' aut de litterali, aut de spirituali; id est, ante le-
pleantur ventres, id est a_dificentur mcntes. Quis gem, sub lege, et post legem, quod est sub gralia.
eniro capiat, quis explicare aut cogitare digne suffi- Natura rectum deditintellectum ; lex, eliam aclum .
ciat illud Trirtitatismysterium ineffabile : quomodo gratia autem, affectum. Sed et Doctor. et pastor
Pater a se, Filius a Patre, Spiritus sanctus ab Gentium in fide etveritate, pasceridam docet Eccle-
utroque, et tres personse in unitate substantiae? siam quadam panum trinitate; ut qui Ecclesiam
Mulier insipiens, audax ha_reticorum variitas, pru- eedifieat, loquatur ad a.dificationem, ad exhortatio-
rientes auribus ad talia discutienda sollicitat, cum nem, ad consolationem (7 Cor. xiv, 5). Ad sedifica-
Deus credendus sit, noii discutiendus. Panes, in- tionem, ut quid agere debeas, noris; ad exhorta-
quit, oecultos libenter attingite. Quasi vero lu insi- tionem, ut quod noris, velis ; ad consolationem, ut
piens altigeris, qupd sublimius est Angelis. Et ad etiam in adversis possis quod noveris et volueris.
quid mihi panes oecultos attingere, quos non licet Denique non solum in materia rerum, sensibus et
sine periculo frangere vel edere? Sufficit mihi scire partibus Scriplurarum, generibus et modis locutio-
quia sunt, quia tres panes sunt ; non dico Trinita- num, sed etiam in omni fine earum, quamdam pa-
tem personarum, sed trinitatem sermonum, vel.r num invenies trinitatem, el ipsam quidem sapidam
magisinlellectuum, qui de personis habendi s.unt : satis et salubrem : fideni scilicel, spem, et charita-
tres, inquam, panes unius magnitudinis et ponde- tem. Eo quippe omnis Scripturarum, vel sermonum
ris, unius formeeet saporis. Quanta enim et qualia intcntio spectare videlur, ut credamus, speremus,
de Patre, tanta et talia de Filio seu de Spiritu diligamus. Nam et charitas sola finis praecepli defi-
sancto sentienda sunt, excepto duntaxaff, quod nita est, quae et ipsa quodammodo triplex est, dum
proprietatum discretio numerum facit personarum, cx toto corde, tola anima, tota virtute habenda est.
sicut in Trinilate, sic intelligentiarum in earum Sod quoniam vitio ducitur Iongior et varia epulatio,
distinctione. nos finem dabimus lectioni : vestrum eril fragmen-
i._ Hos ergo panes relinquamus frangendos angc- ta quae superaverunt, id est subtiliora, quae manus
licse sublimitati, donec ad eorum crescentes eequa- nostras effugerunt, colligere ; siniul autem et ve-
litatem, rnensee eorura simus idonei. Mullifaria. si- strum et noslrum, ei qui pascit nos cantare, Bene-
quidem aliorum trinitates panum de Scriptura dictus Deus in donis suis, qui vivit et regnat pei.
nobis possunt proponi, qui noslrsemagis congruant omnia saccula sa-Culorum. Amen.
infirmitati, verbi gratia, ut !©06 nondum lon-

1N BIE ASCENSIOI.IS DOMINI.

SERMO
De amore Cliristi in nos el de nostro in ipsum.
1. Pater, cum essem cum eis, ego servabam eos in C Magnus ilaque parvulosmagna dilectlone diligebat,
nomine tuo (Joan. xvn, 11, 12). Haecoratio Domini quippe quos ab more mundi abstraxerat, et relicta
habita est anle diem passionis. Non absurde lamcn omni spe soeculi, de se solo pendere videbal. Quan-
aptatur diei Ascensionis, quando scilicet supremo diu tamen cum eis corporaliter conversari voluit,
discessurus erat a filiolis suis, quos Patri commen- non facile aut multum hunc suuro eis afieclum pro-
dabat. Qui enim in ccelis creavit, docet et regi' didit; maturiorem se eis, quam teneriorera exhi.
multitudinem Angelprum, in terris aggregavera bens, sicut magisirum decebat et palrem. Cum au-
sibi pusillum gregem discipulorum sub preesenfia tcm tempus quo ab cis recessurus erat insfaret,
sao- carnis erudiendum, quoadusque grandiusculi lunc veiuii vinci tcncro eorum affectu visus est, ut
sensus effecti, disciplinee spirilus fierent idonei. magnam miillitudinem dulcedinis suai, quam eis
155 GUERR-CI ABBATIS J5@
abseonderal, dissiiniilare nonpossef, Ilincillnd est, ALsiduo, sed faciii; facili, sed sublimi. Facile est, ubi
juod cum dilexissel suos qui erant hi mundo, in fi- supra virtutem nihil imperatur; sublime, ubi de
.it.li diiexit eos (ld: xm, 1). Tunc enim propemodum omni virtuteillius forlis armati Iriumpiiatur. An
oameni viro amoris c.iiidit araieis, anlequam etiani non facile suave Christi juguni portare? an non su-
ipse sicut aqua cffunderetur pro inimicis. Tunc eis iilime in regno ejus excellere ? Quid facilius, rogo,
sacrauientum Gorporis et Sanguinis sui tradidit, et quam portare pennas quse porxent portantem se.'
eelebrandum instituit, nescio virtute an cliaritate quid sublimius, quam supra omnem coolorum alfi-
mirabiliori, hoc novum genus mansionis adiiive" ludinem, quo Christus ascendit, evolare? Plane
niens in consolationem recessus sui, ul si discedc- sancti, quorum sicut aquileejuventus renovabititr,
rel ab eis specie corporis, maneret non solum cum assument pennas sicut aquilce, et volabunt. Quo
eis, sed etiam in eis virlute Sacramenti. Tunc vc- volabunt? Ubicunque, inquit, fuerit corpus, iliuc
luti prorsus suee Oblitusniajestatis, etveiullnjuriam congregabuntur el aqiiilwl (Matth. xxiv , 28 , et Luc.
faciens sibi, nisi quia gloria est cbaritatis liunii- xvn, 37).
liare se pro aniicis, dignaiione ineffabili Dominus, 4. Sed quid putamus, fratres, quomodo tunc re-
et talis Doininus, pedes servorum lavit : uno opere pente de terris ad eoelos evolare polerit, qui nunc
condens eis et humilitatisexempluii_,et remissionis IB exercitio et usu quotidiano volilafe non didicerit ?
sacrameiilun Si quaeris quo doctore, quo duce, nunquid non
__CM_57 2. Turtc denique posl exl-ortaiioneni pro- Christus sicut aquila provocabat hodie ad volandurn
lixioris sermonis Patri eos commendaiis, sublevafs pullos suos, quando super eos volitabat, eum scili-
in co_lum oculis, inter" ceeiera sic ait, Paier, cum cet videnSibus illis elevaretuf, diuque sequerentur
essetn cum eis , ego servabam eos in nomine luo , et oculis euntem in coelum? Poterat utique repente in
nemo exliisperiit, iiisi filius pcrditionis. Nunc au- ictu oculi, ex oculis eorum rapi, etitbi vellel, con-
iem ud ie venio : serva eos in nomine tno quos de- stitui. Sed plane, sicut aquila proyocans ad volan-
disti mihi. Non rogo uttollas eos de mundo, sedut dum pullos suos, et super eos volitans (Deut. xxxn,
serves eos a nmlo; et caslera, quoe non est hujus 11), et corda sufsum levarepostse nilebatur amoi-e
temporis retexere, multo roinus exponere. Summa sui, el corpora similiterpossesublevaripoliicebat;!r
tameu orationis, sicut indicat textiis lectionis, est exemplo eorporis sui : sicut Apostolus ait, seteriii
in his tribus , in qtiibus cst et sunima salutis, imo conscius myslerii, quia et nos bajulis nubibus .•_.-
et perfectionis, ut nihil possit addi, scilicet ut a piemur obvioni Chrislo (1 Thess. iv, IC) redeunti.
malo serventur, ut in veritate sanctificentur,;ut ' Ipse quidem ascendit super. Cheriibiui, et volavit
cuui ipso glorificeiitur. Pater, inquit, quos dedisti super pennas veiitoruni (Psat. xvn, 11), id estsu-
mihi, volo tifubi sumego, et ipsi sint mecum, ut vi- pergressus est virtutesAngelorum : tuaetamer con-
deant clariiatem meam (Joan. xvn, 11-15, 15, 24). descendens infirmitati, expandet alas suas, etassu-
0 felices, quorum advocatus ipse judex est; pro met te., atque portabit in humeris suis, si modo
quibusorat qui pari honore cum eo quem orat ado- pullus degener non existas, ut a lerra levari, et
randus est! Voluntale labiorum ejus non fraudabit aura puiiore perfrui nori extimescas
euin Pater, cum quo est ei una volunlas et una po- 5. Aliivolant conlemplando , -ta saltem amando.
testas, quia unus Deus est, Omnino quod Chrislus Paulus mente excedit, et ad lertium usque pervolat
orat, impleri necesse est : cujus sermo virtus cst, ccelum (II Cor. xn,.2); Joannes ad id quod in prin-
et voluntas effectus ; qui de oinnlbus quce suut, dixit, cipio erat Yerbum : tu saitem humi degenerem nen
et facta sunt, maiidavit, et creata sunt (i?sa/. xxxn, trahas animum, riec patiaris obruiuni iuertia in
9). Fo/o,inquit, ut ubiego sum, et ipsi sinl mecum. terra pulrescere cor tuum; sed clamanti, . Sursum
0 quanta securitas fidelium! quanfa fiducia cre- corda, . Ponlifici magno (qui hodie introivit in
dentium! tantum non abjiciant graliam quam ac- Sancta, seternaredemptione inventa, ubi et assislit
ceperunt, Non enim solis Aposlolis proposita est D vullui Dei interpellans pro nobis) respondefideliter,
ha_c securitas, vel condiscipulis eorum , sed orani- • Habemus adDomiiium. s Sed et si aliqttando quee-
bus qui per eorum verbum credituri sunt in |Dei sivisti non quse sursum sunt, sed queesuper terram;
verbum. Non pro et\, inquit, rogo tanlum, sed pro jam te ipsum increpa, et dic Dominocum propheta:
eis.qui credituri sunt per verbum eoruiii inme (Joan. Quid enim mihi esl in cmlo? et a te quid volui super
xvn, 24, 20). tcrramt (Psal. LXXII,25) Heu,quam I©@g misere
3. Vobis^^autem fratres, donalum est, ul ait Apo- errabain! tam magnum est illud in ccelo mihi repo-
stolus, non sohim ut in eum credatis , sed eliam ui. situiii, quod conteninebam; tam nihil hoc super
paliaminipro eo (Philipp. i, 29) : quos scilicet fides; tcrram, quod tantopere expetebam! Christus itaquc
promissiouis Christi, non securitate negligentiores, thesaurus tivus ascendit in coelum : ibi sil et cor
sed alacritate faciens fcrventiores, et quotldianoi ttiuni. Inde ducis originem, ibi habes Patrem et
vitiorum cor.fliclu, martyrio coronat; a._iiiuo : as- lia.redilatem, inde exspectas Salvatorem. Amen.
IS7 IN FESTO PENTECOSTES SERMOI. 158

IN FESTO PEKTECOSTES.
' "
SERMOI. A vos potius nobis est sermo, quispiritumadoption.s
De Biicharitate et liominum ingratitudine. filiorum acCepistis, habentes eumdem spiritum in
1. lneffabilis Detts, ineffabilis misericordia ejus, signum adoptioiiis et pignus hsereditalis; qui velut
Secundum nomen ejus, itaet ppusejus. Planehief- quidam characterinsignis, vasa misericordioe ava-
fabilis divinse circa nos dignalio charilalis. Partim sis iree discernit, Quanquam de salute nostra, vel
erat Patri, tradidisse Fiiium, ul4redimerel servum; hiagis de spe salulis, ea nobis modestia gaudeiidum
nisi daret et Spiritum sanclum, qiio servum adop- sit, ul quod in lllis dolenius, adhtic dc nobis pro
taret In filiura. Dedit liliumin pretium redeniptio- nostra mutabilitate timeamus. Sicut ehim de illis
nis; dedit Spiritum in privilegium adoptationis : desperare impium , ita de nobis proesumere est te-
se denique totum_ servat haereditatem adoptatis. 0 merafium, cum tam de nobis quam de illis, qua-
Deum, si fa.s est dici, prodigum sUi, pree dcsiderio liscunque sit sCientia preeseiitiiim, nttlla possitesse
liOminis! Annon prodigum, qtii non soluni siia, prsescientia futurorum; nec levis sitinjuriasuinmee
sedet se ipsum impendit, ut hominem recuperaret, potestati, penes quam estarbitrium vitse et mortis,
npn tam sibi, quam homini ipsi?-annon prodigum, si vel deillis tam crudeliler, vel de ridbls Tam
qui, sieut proprio Filio suo non pepercit, sed pro audacler prsejudiceluf ejus iudiciis. Denique de
rtobis omnibus fradidit illuin (Rom, VIII, 52), sic n niassa eorun. suirius assiimpti; ef qui paulo ante
riec Spiritui sancto pepercit, ut italdquar, sed nova eramus, sicut et illi, natura et vita filii irse, repente
ef inira largitate super omnem carnem effudit illum ? facti sumus iilii gratise. Nos ergo simusillis exem-
Muitum quidem effusus sui prodigus ille filiu.s, qui plum spei ad pcenilentiam; ipsi nobis, iinioris ad
tam patrimoniuni, quaih se ipsum donavit meretri- perseverantiam. In nobis se misericordia commen-
cibtts; sed multo effusior pater in recuperationem dat, S©@3 ut ametur ; in illis se judicium exserit
perditi filii, quam ille in perditionem sui (Luc. v) ; ut timeatur. Misericordiam et judicium cantabo
si tamen ulla debet esse comparatio gratiaeetpecu- tibi, Domine (Psal. c, 1) : pro ista gratias agens,
nise, spiritus et carriis , Dei el hominis. Yide enim pro illo preces fundens, pro ista gralus ct lsetus,
quanta largitate foto orbe gratia Spiritus effusa pro iilo litnoratus et cautus : de utroque eruditus
sit, non soluin justis confirmandis, sed et peccato- exsultabo tibi cum tremore, quia tunc ingrediar in
ribus justificandis : quomodo ubique gentium, Spi- veritate tua, si ila laetetur cor meuni ut tiroeat no-
rilu creante novum geniis hominum:, renovata sit men luum. Neque enim timor isle, quem amor Ca^
facies terree :imo quanta quotidie mulatio fiaf per stum facit, gaudium toliit, sed custodit; non de-
dexteram Excelsi, ut repenteperditissimihominun- struit, sedinslruit; non inamaricat, sed condit :
publicani et raeretrlces, justos quam plurimos prce- Q ut tanlo sit durabilius, quanto modeslius; taulo
cedar.l in regno Dei, et noyissimi fiant primi. Pror- verius, quanto severius; lanto dulcius, quanto
sus non sicut delictum. ita et dortum : quia ubi sanctius.' 0 casium et fidele gaudium! quam fidelis
abundavit delictum, ibi superabundans gratia (Rom. cst illa de te senlenlia Sapientis : Non est census
v, 15, 20) : liori solum dpnat dellcta, sed etiam vir- super salutem corporis, et twn est oblectaiio super
tulum accumulat merlta; et sublimiusrestituitlap- gaudium cordis ! (Eccli. xxx, 16) Hoc utique gaudio
sos; redemptio , quam coiistituerat prima creatio. non est gaudere ihipiis, quorum fatuos risuS et fri-
Sane in his omnibus quanto niirabilior Dei gratia vo!a gaudia Sapiens detestatur ct iiicrcpati Risinn,
pra.dkatu.r, lanto damnabilior bominis duritia con- inquit, reputavi eriorem , et gaudio dixi : Quid fru-
viricitur, si gratiam vel oblalam recuset, vel accep- stra deciperis? (Ecclc. n, 2) Risus dolore miscebi-
tam rion servet. Cui enim non offertur ? superquem tur, el extrema gaudii luctus occupai'(Prov. xiv, 15).'
r.on efiulgct lumen illius? quis se abscondit a ca- 5. 0 bone Jesu, quain dissimile est illud gaudium
lore ejus? Neque enim reliquit se Deus sine testi- tuiim, quo interini coiisolaris renuntiantes illi falso
nionio apud conscientias hominum, illuslrans eos et fallaci gaudio ! quam li.elior est misericordia tua
«plendore veritatis, et fovens caiore bonitatis; cum super vitas ! quam melior esl dies una in afriis luis
et liix vefa illuminet omnem hominem venientemin D super millia! quanto beaiiores facis pauperes luos
hunc mundum (Joan. i, 9), el Deus faciat oriri so- ipsa pauperlate lua, quammundus facefepossit sua
lem suum super bonos etmalos, et pluat super ju- quantaliliet affluenlia, ubi quidquid afiluit, defluit,
stos et injustos (Mgtth-.v, 45). Sedveeillis qui re. sibique inha.rert.ei_i pereflluere facit! Aliis affluebat
belles sunt luniini, et resistunt S^iritui sancto, nec deliciis illa pauper familia Christl, quam fluminis
acquiescitut veritati quam intelligunt; et sicut lutum impetus inundabat lsetillcans civitatem Dei; cuin
ex calore solis, ita ex bonitate et beueticiis Dei du- scilicet hodierna die Spiritus, lanquam torrens, re-
riores fiunt, audacler etiam.provocantes eum, cum plevit totam domum ubi erant sedentes (Act. n, 2.)
ipse dederit omnia iri maiiibus eorum ! Apostoii. Exhibebat quippe divina Yeritas, quod per
2. Verum quid ad nos.de his qui foris sunt? Ad prophet-am proniiserat: Eccc cgc dcctino hi vgs. i?t
thO GUERBICI ABBATIS _6&
fturi;enpacis,etuttorreitsinundansgloriwgentium(Isai. A 5. Yideant, quaeso, ipsi, ne forteinimicus homo,
i.svi, 12). Quantum illis affluebat, quibus tautus influe- qtii super bonum semen patrisfamilias lolium suum
bal i quantumqi.edeillisprofluebat, de quorum ventre superseminare consuevil, post illara suavero escam
fltiebant (lumina aqusevivaa!Nec solum de cordebene- Christi, felle suo fauces eorum tinxerit, ac per hoc
voieatia charitatis, sed etiam ex ore vehementia pro- non modo desideriurn, sed et memoriam prioris gu-
ikiebat lorrentis eloquii, cui non polerant resistere stus aboleverit. Enimvero statim denuntiat Aposto-
el contradicere omnes eorum adversarii: sicut de lus his qui ejusmodi sunt: Non polestis calicemDo-
Stephano dicitur, quia ncn polerant resisiere sapien- mini bibere, et calicem dwmoniorum. Non poteslis
tiw et Spiritui qui loquebatur (Act, vi, 10). . mensm Domini parlicipes esse, et mensw dwtnonio-
4. Ad hujusmodi gaudia vosinlerim, fratres, con- rum (1 Cor. x, 20, 21). An non tibi yidetur non
solator vester invitat. Hoc torrente voluptatis suse modo potatus; sedet inebriatus calice dsertionioriim,
silibundas amantium mentes potare desiderat. Si qui libidinis, irse, impatientise, aut similium rapta-
quis, inquit, silit, veniat' et bibat (Joan. \n, 57). 0 tur furore passionum ? Ego, ut loquar de his quoe
affluens liberalitas Dei! o indeficierts largitas divinse jam magis in usu quam in crimine sunt, puto quod
boiiitatis! Spiritum, cujus hodie primitias dedit et ille raensse dcemoniorum particeps sit, et pascens
Apostolis, offert universis. Thesaurum siium, fontein B eos pascatur ab eis, cujus os abundat malitia, lin-
aquoe vivse aperit tam hominibus quam jumentis; gua concinnat dolos, sedens adversus fratrem suum
_anquam el ipse omnibus sapientibus et insipienti- loquitur, et adversus filium malris suse ponit scari-
bus debitor sit. Omnes,.inquit, sitientes, venite ad daluin ; qui etiamsi non detrahit, detraheritem li-
aquas (Isai. LV, 1). Ecce personas non accipit, con- benter audit; qui scurilitate stultiloquii cachinnan-
fiitiones non discernit, raerita non rcquirit: tantum tes dissolvit. Srideat ergo qui ejusmodi est, ari di-
sitire quis noverit, venire velit, Gratia quippe non gnum sit ut, volutatus velut in cruore immolatitio
admittit fastidientes ; sed sicut esurieiites impletbo- et sordibus daemonum, mox adiniltatur ad mensam
nis, sic diviles diniittit inanes. 0 fastidium tinea Christi et Angelorum. Absit autem, frafres mei, ut,
cordium, rubigo menlium, languor pessimus ani- ha.c dicens, innocentiam vcstrara, qua plurimum
marum, quod abominari facis bonum Dei verbum, delcctor, inscribam sceleri; sed haec dico ut salvi
contemnere cceleste donum, fastidire manna propicr sitis, et aliorum exemplo cautiores facti, martusque
ollas carnium! Quse enim lues lam pestifera, quis iavantes in sangulne peccatoris, gratiam Spiritus
morbus tam lethalis, qui sic faciat hominem imme- sancti quam alii negligentia perdtint, vos omni vi-
morem suse salutis, ridentem ac roale securum ap- gilantia servare curetis ; ad laudem et gloriam ip-
^
propinquare usque ad portas mortis ? Sed unde, ro- sius largitoris Jesu Christi Domini nosiri, qui vivit
go tam late lues ista Christi ovilia infecit, greges Ct regnal per omnia ssecula seeculorum. Amen.
invasit, ut quam pluribus degregeDomini videatur SERMO II.
etiam locus horroris et vastse solitudinis, locus pa- De liiiguarum mysterio el dono lacrymarum.
scuee ubi sunl collocati, etin pascuis uberrimis, in 1. Loquebantur_variis linguis Apostoli magnalia
herbis virentibus misere pereanl faslidio languidi? Dei (Acl, n, 11). Nimirum ex abundantia cordis
An non, qusesogustaverunt donura cosleste, et par- linguae loqttebantur in eis. Exsultationes Dei in gut-
ticipes facti sunt Spiritus sancll; gustaverunt ni- lure eorum, quia charitas Dei diffusa eralincordi-
I ilpminus bonum Dei verbum, et virtutes sa_.cul.i bus eorum. 0 Domine Deus meus, et egoutique si-
venturi? (Hebr.\i, 5.) Si enim non gustaverunt bo- militer laudarem, si similiter potatus essem. Quia
nura Dei verbum, unde toties eructavit cor eorura vero arida est animamea, ideo est ettorpida liiigua.
verbum bonum, cum scilicet de memoria abundan- Sed sicut adipe et pinguedine repleaturanimamea,
tice suavitalis ejus eructabant labia eorumliymnura . et labiis exsultationislaudabit os meum (Psal. LXII,
Runc autem divinis intersnnt laudibus, et dorr.ii- 6). Eruclabunt labia mea hymnum ; sed cum do-
tant; aut otiosa vel etiam perniciosa mente per- r. cueris me justificatioiies tuas: id est cum dederis
tractant: sedent ad librum, et oscitant: verbum ex- gustare quam suavis es, ut discam te diligere toto
hortationis audiunt, ct ipso auditu laboranf: de pa- corde, tota anima, lola virtute. Bonus es tu, et in
scuis mutantur inpascua, et tam isla fastidiunt quam bonitate tiia doce me juslificaliones tuas (Psal.
illa : jugiler versantur intpr fercula vitse, etmoriun- cxvin, 12). Bonitas siquidem tua, unctio tua est,
tur fame. Undo ergo 101@ post illam felicem ex- qua doces eos de quibuspraedictuni est: Erunt om-
perientiam, gustumque suavem supernee dulcedinis, nes docibiles Dei (Joan. vi, 45). Beatus homo quem
tanta haec oblivio, et incuria boni, languorquemen- tu erudieris, Domine, et de lege tua doeueris eum
lium subintravit ? Sola relicta est eis vox illa plan- (Psal. xci.i, 12). Lex Domini immaculata conver-
genlis, si tamen plangere velint: P_I-_MSSHS sum wi'. tens animas (Psal. xvin, 8), charitas est: lex uli-
feiium, et aruil cor meum, quia obliiussum comederc: que ignea, queeest in dextera ejus, qua._cum digito
panem meum (Psal. ci, 5), Currebant utique bene: Dei scribitur super latiludinem eordis, et ipsum
quis eos fascinavit relrorsum cpnverti ? Spiritu coe- cor amoris incendio, et eos ignito fervere facil elo-
perunt: quomodo nunc carneconsummanlur ? Yolu- qitio. De cxcelso, i.nquit, misit ignem in ossibus sneis,
ptuose vescebanti.ir :qiiomodonunclntercunli.nvi.is' ' e.l erudivil HI_(Thrcti. i, 15). 0 quant.a facililaie el
ifji 1N FESTO PENTECOSTES SERMO II. IC2
celentaie, quanta eopia et facaltate, ignis ille quem A pit, non capit, nisi qui salutem periclitantium esu-
Dominus Jesus misit in terram, nori solumerudivit rit, et famem patitur ut canis : de qualibus dictum
imperitos, sed etiam expediyit impeditos ! Prorsus esl, Lingua canum luorum ex inimicis (Psal. CXVIII,
ignea. linguae, quas ex se dispemvit"ignisiste, quoe 24). Sed vaemiserisqui lanto studio pereunt, tantoque
sic ignescere fecerunt non solum mentes, sed et desiderio mortem sibi consciscunt, ut vulnera sua
linguas Apostoluruin, ut etiam nunc pius auditor tegant, curamque canum refugiant, et asperitatem
ad scrmones ignescat eorum. Prorsus ignea lingua linguce medicinalis arbitrentur morsum odii lefha-
Petri, ignea lingua Pauli, iri quorum verbis nunc lis! Oderunl corripientem in porla, et perfecte lo-
quoque vivitignis perpetttus, qui et super corda quentem abominali sunt (Amos, v, 10). Perfecta
riostra scintillat, si accedamus, si aurem vel ani- loquentem dico, non tam de perfectione disseren-
mum ab eofum sermonibus nort avertamus. tem, quam perfecta dilectione corripientem. Sed
' 2, Si meruissem aliquam. accipere de linguis hu- dicam, Perfecta dilectione, an perfecto odio? Inio
jusmodi, dicereni utique et ego, Dominus deditmilii utrunique, et perfecla dilectione, et perfecto odio :
odium nihil aliud est, quam perfecta
linguam mercedem tneam, et in ipsa laudabo eum quia perfectum
dileclio ; etunaep' utriusque perfectio, quamAposto-
(Eccli. Li, 50); sicut de illis I©Ii scriptum est,
lus determinat, dicens, Odientes malum, adhmren-
Loqueb.anlur variis linguis Aposloli magnalia Dei. li
Dicerem et illud : Dominus dedit mihilingiiam eru- tes auteih bono (Rom. xn, 9).
4. Sed revertar ad id unde digressus eram. Opta"
dilatn, ul sciam suslentare eum qui tapsus est,verbo
bam mihi linguam qua laudarem Deum, vel certe
(Isai. L, 4). Apostoli et eorum similes linguis sibi
dalis magnalia Dei prsedicant, tyranrtos verberaiit, linguam qua confitenlium ulcera curarem : in al-
dsemonia flagellant, terram cohipluunt, ccclos ape- lero quidem mihi quaerens divinse devotionis fruc-
tum; in altero, fraternae salutis lucrum : vobis
riunl; quia lingiise eorum claves coeli factse sunt, in altero dulcis, in altero fieri desiderans
quippe quibus deipsis 'cbeli.s linguse missse sunt. qiioque
Mihi attlem iifinam yel lingua eanis data sil, qua utilis. Nam et de saecularium arte el oflieio poeta-
deinde ct aliena rstm, ita sumptum est apud quemdam eorum :
possirn primum quidem propria, Aut prodesse volunt, aut delectare poetce.
ulceraiingere, si qui forte sunt qui ad hoc ipsum Omne tulit punctum qui miscuit ulile dulci
sibi me dignentur admillere. Beati quidem, quibus -
amor et dileclio divinse laudis cor (HORAT.,Art. poet.
replet gaudio
et os jubilo. Sed et illos utique beatos dixerim, qui, Oplabam, inquam, mihi gratiam oris, qua Deo et
cum de vulneribus animarum virus ablingunt etpu- ,, vobis officiosus deservirem; ut aliquatenus com-
rulentiam, tiahunt in se, quo aiiima eorum sagine- pensarera verbo, quod roinus prosum exemplo.
tur, spirilum et.gratlain. Esuriiint siquidem et si- Quanquam satis suspecta mihi sit hoec consolatio,
tiunt justiliam, et famem patiuntur uf canes :ideo- si dicam et hort faciaih ; si suppetant suffragialin-
que riihil faslidjunt quod in corpus suum possint timendum guse, cum desint merila vitee";•imo magis fortasse
sit, rie peccanti dicat Deus, Quare lu
trajieere; neminem peccatorem abominantur, quem enarras
ad justitiam possint convertere, Qiiod Deus munda- juslilias tneas, et assumis testainentum
meum per os tuuml (Psal. XLIX, 16). Sed quid
vit, tu ne immundum dixeris (Act. xi, 9),dictumest
et in ipso aliis : et ob hoc agam ? Si locutus fuero, non quiescet dolor mcus;
Principi Apostolorum, et si tacuero, nonrecedet a me (Job. xvi, 7). Pavor
-maciat et manducat omne genus reptilium et vola-
est ulrobique molestus, et coarctor e duobus; quia
tilium, et ait, Quw prius tangerenolebat anima mea, locutionem et officii locus
nunc prm angaslia impatientisdesiderii cibimeisunt exigit, et vita conlradi-
cit. Sed recordor verbi quod apud Sapienlem in-
(Job. vi, 7). Quiniroo miruniinmodumqiianto quis- veni : Anima laborantis laborat sibi, quia compulii
que peccator anle conversionem amarior, tanto
eum os suum (Prov. xyi, 26). Loquar igitur, noh
postmodum conversio ejus dulcipr; quantoque de-
tanto nobis salus : el rj 1012 prout Ipcus expetit, sed prout sensus sup-
speratior, gratior ejus quia imo prout Dominus dederit, in cujus manu
salvantis graliam plus .mirnmur, qui ovem perditam petit, sumtts et nos, et sermones nostri. Loquar, inquam,
reportans in hunieris, gaudium facit Angelis super et nie ipsum lingua obligabo propria, ut vel prae
uno peccatore poenitentiani agCrite, quam super no- confusione
aliquando laborare compellar : et si
naginta noveni justis (Luc. xv, 7). eorpus a labore manuum excusaverit, certe amma
5, Dicant igiiur alii quibus datum esl : Qugm laborantis laboret sibi, ut dicat cum David, Labo-
dulcia faucibus tneis eloquiatua,Do mine (Psal.cx\iu, ravi in gemitu meo (Psai. vi, 7). 0 si mihi dentur
105)! aniraa autem mea esurieris et farriempatiens ut illi gemitus inenarrabiles, quibus Spiritus postulat
canis, etiam amarumsumetpro dulci, et abominabile pro sanctis, ut laborem in eis! Procul dubio labor
pro desiderabili. Delectentur alii lambere mella Seri- hujusmodi gemituum satis digne pensaret mihi
pturarum ; ego vero deleetabor ulcera lingere pee- quotidianum laborem manuum,
catorum, mei scilicet mihivquesimilium. Fcedum 5. Sed et vos ipsi, fratres, si semulari meliora
quidera ulcus peccati, visuque horribile; sed tamen charismata didiscistis, optate gemitus hujusmodi a
ipsum lingere, cujus sit saporis et gratice, non sa- Spiritu vobis infundi. NesciO si sit m doriis Spiri-
165 GUERRICl ABBATIS 164
tus aliiid convenientius aut commodius his qui A , Etsi cognovimus Christum secundum carnem, sed
sunt inftrniitate et miseria circumdati : nescio si nuncjamnonnovimus (Id. v, 16). Nam et te ipsum,
Spiritui sancto qui in columba apparuit, alia vox si pio affectu Psalmlsta. dicere. potueris, Ego sum
familiarior gemitu, aut gratior sit, Hoc autem scio, pauper et dolens (Psal. LXVIII,50), sic ditabit, sic
quia in nullo opere lanta tamque parata nobis sup- loetificabit sobria ebrietas hujus preeclari calicis, ut,
petat materia, sicutin gemilu et planClu liostri : etsi pauper sis, pauperlas animum non urat; et si
nisi miseriara suam nostra dissimulet superbia, aut dolebas quia peccasti, jam peccati reatus conscien-
sensus obduretur stupore vel amentia. Hoc autem tiam non mordeat,
primum circa infirnios, quoruni curam suscipit, 6. Yide autem, si non et ipse Spiritus sanctus
operatur racdicina sancii Spiritus, qui est illumi- in judicium venit in hunc mundum, ut qui dolent
natio nosira et salus nostra, ut videlicet se ipsum non doleant, et qui rident, seterno et inconsolabili
phrenetieus senliat et sciat, et conversus ad -cor se luctui tradant. Melius est igitur ire ad donium
dicat DOminocum propheta : Postquam convertisti. Iuctus quam ad domum convivii (Eccti. VII, 5). Et
nte, egi pwnitenliam; el postquam ostendisti mihi, revera sapiens, etsi aliquando consolationem mere-
percussi fcmur meum (Jerem. xxxi, 19). Nisi enim tur, ut dolorum non recordetur amplius, eorum
quis apponat scieiiliam, non apponet dolorem : nisi - scilieet de quibus consolationem accipit, semper
doluerit, non meretur consolalionem. Beati cnim lameii, ut locum pafet consolationibus novis, novas
qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur (Maith. y, exquirit de se ipso causas doloris : non statim
5). Puto quia nec in Apostolis hodie loeuni inve- blandiens sibi, quasi jam peromnia justris sit; sed
nisset Paracleli consolalio, nisi quia Iugebant se eo subtilior, quo jam illuminari ccepit; eo distri-
desolatos, quia non poterant nonlugere lilii sponsi, ctior, quo justiflcari coepit, fit accusator et judex
cum sponsus ablatus esset ab eis. Inde erat quod - sui. Ei ergo qui ejusmodi est, crebro, nisi fallor,
eis dicebat : Nisi ego abiero, Paracielus non veniet Spiritus consolator advenit, quoniam et adventum
ad vos (Joan. xvi, 7). Nisi desolati fueiilis preesen- jam ipse suuni antevenit; adveniens scilicet ut con-
tia mea corporali, non vos consolabitur visitatio solationem tribuat, sed a nteveniens, ut lugere do-
spiritualis. Dale, inquit, siceram mwrentibus, el vi- ceat. -Luctus siquidem pius atque religiosus, in
num his qui amaro aniino sunt, non scilicet iliis doctrina Spiritus et ordine primus, et utilitale in-
qui ebrii sunt gaudio et luxu sseculi. Quce enim venitur praecipuus; quippe cum sit summa sapien-
participatio justitia. cum iniquitate? nunqttid bi- tia sanctorum, custsidia justorum, sobrietas n.o-
bere possunt calicem Domini, et calicem daemohio- C destorum, prima incipientium virtus, proficientium
rum? Bibant, inquit, polius pauperes Apostoli, et .stimulus, perfectorum cumulus, pereuntium salus,
obliviscantur egestatis suw (Prow.xxxi, 6, 7), ut di- periclitantium portus, promissionem denique ha-
cant : Sicut egentes, multos autem locupleiantes (II bens consolalionum qua. nunc sunt, et gaudiorum
Cor. vi, 10). Bibant moerentes de absentia sponsi, qnse futura sunt ; ad qua. nos perducat qui vivit
et doloruin non recordentur amplius, sed dicant : et regnat per omnia scecula saecttlorum. Anien.

IN NATIVITATE S. JOANNIS BAPTIST.E.

1013 SERMO I. quin sallem gestiamus more puerorura de te quo-

De laudibus sancli. l) quomodo balbutire; qui etiam in materia leviori,
plena necdum didicimus verba formare. Tuum erit,
1. Ali! Domine Deus, ecce nescio ioqui, qutapuer o vox Verbi, vox sapientise, libi devotee solvere vin-"
ego sum (Jerem. i, 6). Fratres, si Jeremias, sicut ex culum linguse, qui necdum loquens, usum
lectione audistis hesterna, ue praedicationis susci- loquendi
muto potuisii patri reformare. Nec sine fenore ma-
peret officium, verecundius quain juslius minorem gno rediit intercepta faeultas
causabatur eetatem, quanto rectlus ego sensum accessit loquendi, cui simul
gratia prophelandi, ut videlicet uterque
causarer minorem? Si sancltim ex ulero, et quem
parens aliquid sibi gauderet pra_rogafum de pra.ro-
manifeste divina mitlebat elcctio, setas deterrebat gativa filii.
infirmior, mihi quse frons esse potesl ad loquen- 2. Qui enim propheta, et plus quam propheta
dum, cui nec ad sanctitalem suffragatur conscien- futurus erat, imo ante
prophetare quam profari,
tia, nec ad sermonis facultalem suppetit scientia? prius Deum
lili erat timori pueritia sua, mihi non erit puerilitas rentes quam se ipsum sentire eceperat, pa-
qiioque; suos prophetas faciebat; et in eos
mea ? Yerumtamen tu, puer propheta Altissimi, de
qui in se transfuderant carnis substantiam, spiri-
quo sermonem hodic nostri debetlocus oflicii, pue- tus sui et
gratise superabundantiam rcfundebat.
rilitafem noslram non pateris cxcusatani haberi, Nam et Elisabcth, posfquam exsultayit in gaudio
165 1NNATIYIT. S. JOANNISBAPT1ST_E SERMO1. 158
infansin utero ejus, tunc' et ipsa prophetavit rc- Anebris, sed non comprehensam a tenebris. Mihi
pleta Spiritu sancto; quia necdum loquens filius, prorsus ineffabili nascitur gaudio, cum quo tot et
matri tamen occultam Domini pra.sentiam exsulta- tanta mundo nascuntur bona; qui videlicet Eccle-
tione manifesta revelavit, Salutabat Salvatorem siam primus catecliizaf, per pccnitentiam initiat,
motu, quo poterat, et in occursum Domini prsecur- per baplismum preeparat, precparatani Christo con-
sor impiger eruriipere gestiebat. Plane incompara- signat et copulat; et quam ad vivendum temperan-
bilis gratia, insgstimabilis diviuse virtutis potentla. ter informat, etiam ad moriendum fortiter propria
Vox Marioedurn auribus Elisabeth insonat, ad cor morte confirmat, atque in.his omnibus plebem per-
Joannis penetrat, qui abstrusus intra materna la- fectam Domino paral.
tebat viscera, spiritum ejus animat, gaudioque sa- 5. 0 fratres, quorura propositum est (utinam et
lutari vagetat : et cui virtus naturee vix adhuc to- ita desiderium) ad perfectionem festinare; quam
tam infuderat animam, virtus Vocis Marise plenio- cito christianam assequeretur perfectionem, qui
rem infudit prophetiam , adeo u.l.etiam de plenitu- huic magistro animuin accommodaret docibilem :
dine filii copiose videatur in matrem refundi. Vere eujus etiam prima elementa justitice modum super-
gratia plena Maria: rnanifeste Deus totius gratise in gressa sunt perfectionis humanae; cujus rudimenta
ea erat, de cujus munificentia tam copiose, tam " priniaeveeaetatis graviiatem sapientiee vicere senilis!
magnificc, principaliter in Matrem, de Matrein Qui eniin, antequam natus, sanctus fuit, quid.mi-
Joannem, de Joanne in parentes gratiee largitas rum si in processu conversationis plus quam san-
profluebat. Flumina prorsus de ventre Mariee flue- ctus fuit? Mirari possumus, imitari non possumus
bant aquoe vivoe, et fons vitceet gratice oriebatur de sanctitatem tuam, sanctorum sanctissime: oninirtO
niedio paradisi ad irriganda ligna paradisi. aecesse est ut, qui de publicanis et peccatoribus
5. Proxima erat fonli cedrus ista nobilis , Joan- plebem perfectam Domino parare festinas, huma-
nem loquor, consobrinum et amicum sponsi, prce- nius eis loquaris quam vivas; et raodum perfectio-
cursorem ,.Baptistam , et martyrem Dcmini : ideo- nis non secundum vitse formulam tuse, sed secun-
qae nimirum uberius Irrigata in tantum excrevit, duni virtutem mediocritatis temperes humanse. Fa-
ut inter natos roulierum nihililla sublimius posset citc, inquit, dignos fructus pamitentim (Matlh. m,
ihveniri. Omnino Salvatori proximus erat, qui non 8). Nos quidem, o fratres, gloriamur perfectius lo-
solum copula sanguinis conjunctus , aut amicilia qui, quam vivere : Joannes aulem sublimius vivens
intimus erat, sed etiani gloria annuntiationis, novi- quam possint homines vel intelligere, loquitur ta-
tate nativitatis, sanctltate pene originali, prccdica- ,, meri eis prout possunt audire. Facile, inquit, fni-
tione consimili, auctoritate baptizandi, virtute pa- J ctus dignos pxnitentim_.Humanum, inquit, dico, pro-
tiendi, antc mortales orones ei propius accedebat, pter infirmiiatem carnis vestrm (Rom. vi, 19) Si
Denique si alia cessarent omnia, si cuncta de co nondum esse potest in vobis omnium plenitudo bo-
silerent prophetarum preeconia; solius gratia no- norum, sit saltem vera omnium po3iiitudo malo-
niinis ejus (9), quodvocatum est ab angelo, prius- rum. Si nonduni facere proavaletis perfeclse fructus
quam in ulero conciperetur, satis abundeque sm- justitise, sit interim hoec veslra perfectlo, ul facia-
gularem in eo futuram Dei gratiam testabatur. Di- tis dignos fructus pcenitentice.
gnum quippe erat ut gratiam Dei, quam grafia 6. Si recordari volumus, fratres, lectionis he-
plena profudit, pleuus gralia prsedicaret, et gratia sternoe, ad dignos fructus pcenitentise pertinet qtiod
non mediocri eraineret, qui gratise lerapus a tein- Jeremise, aul certe Joanni sub typo Jeremise di-
pore legis velul mcdius limes disterminaret. Usque ctum est, Ut evellas, el destruas, el disperdas, et
ad Joannem enim Lex et PrOphetaaproplietaverunt dissipes : ad fructus justitise, ul mdifices et plantes
(Luc. XVI,16);qui videlicel primus ostendit prsesen- (Jerem. r, 10, et XVIII,7). Beatus qui manus hujus
tcra, quemLexet Prophelia promiserant venturum. exslirpatoris adjuverit (nam ipse Dei adjutor est),
4. Merilo igitur nativitas hujus pueri multos ) qui videlicet cooperans verbo et gratise Dei, in hoc
gaudere tunc fecit, hodieque facit, qui in seneclute studium et operam dederit ut evellat et disperdat
parentum 1@I_|, natus, mundo senescenti gratiam de affectionibus et moribus suis omnem piantatib-
preedicaturus erat renascendi» Merito nativitatem ncm quam non plantavit Pater ccelestis, destruat
istairi, quani mirabililer operatur gratia, miratur- et dissipet omnem sedificationem Babylonicse super-
que natura, solemniter veneratur Ecclesia : prae- bise et confusionis; ut postmodum melius aidificet
sertim cum singularis illius nativitatis, cujus gratia et planlet, fialque sicut sciiptum est, Lateres ceci-
naturam reparavit, per. hanc pignora fidelia sibi vi- derunt, sed quadris lapidibus wdificabimus. Sycomo-
deat esse pra_rnissa. Non ingratam se probat Eccle- ros succiderunt, scd cedros immutabimus (Isa. ix,
sia, non immemorem : fideliter agnoscit qua devo- 10). Ascendat abies pro saliuhcula, et myrtuspro
tione, qua gratiarum actione suscipere debeat Prsc- uriica (Id. LV,-15) : omnis scilicet pulchritudo et
cursorem, per quem ipsum agnovit Salva.orem. grafia virtutum, pro situ et horrore vitiorum. Quis,
Mihi plane novo nascituv gaudio lucerna mundi, putas, est ille tam perfectus in nobis , ut saltem
ita
cujusindicio lucem veranj agnovi lucentem in le- hoc initium perfectionis habeat, qui scilicet
(9) Joannes enim gratia Dri inlepretatur.
__.-. r.immc.1 ARBATIS ifis
digne perfeeteque pcenitens sit.. ac ipla severitate A _) tero claudicavit? Facilis jactnra corporis damnum-
damnet mala sua quae fecit, prioribus usquequaque que consolabile, quod lanto conipertsatum est mu-
renuntians vitiis, ut omne germen maledictionis nere : pra_sertim illi qui potuit dicere, Super salu-
radicitus evellat el disperdat de agro cordis, ita ut tem et omnem pulchriludinem dilexi sapienliam (Sap.
de radice pessima, nullus amplius gefminet fructus vn, 10). Utinam marcescai inme non;solum nervus
amaritudiiiis; qiiique semel ita destruat ac dissipet femoris, sed. virtus totius corppris ; dummodo vel
omneni altitudinem extollentem se adversus humi- unam merear benedictionem angeli. Ulinam non solo
litatem Christi, ut ilerum non resedificet quae de- claudicem cum Jacob, sed et moriar cum Paulo, ut
struxit ? Quam feiix hodie esset Ecclesia sancto- gratiam et nomen Israelis obtineam niunere per-
rum, quanla pace et gratia florerent cong-regationes pefuo. Jacob quidem femur gerit marcidum, Pau-
beatorum pauperum, si fructus istos quos facere lus vero, corpus emortunm quia mortificationem
debuerat, rudium poenitentia, vel eorumqui perfecii membrorum, quam coepil propheticce religionls ini-
et sancti videii volunt, afferret justitia ! Denique, tiura, ad integrum coiisumniavit Evangelium. Jacob
qui nec justitiam sanclorum, necexacfam habemus claudicans, quia ex parle quae mundi sunt cogltans,
po_nitentiam peccatorum, redimamus vel ex partc alferum pedem a terra suspensum portat. Paulus
^'
aliqua teporem !©15 rtostrum devota Veneralione cogitans solum quce Dei sunt, sive in corpore, sive
sanctorum : praccipue beati Joannis, cujus lam ma- extra corpus, nescit, Deus scit (77 Cor. xn, 5),
gnifice sanctilas effloruit supra modum aliorum, ul lotus tamen in spiritu liber ad cceluni volat.
crederetur Sanctus sanctorum. Magnifieeniiam glo- 2. Vobis itaque dicimus, fratres, qui aggressi
rise sanctitatis ejus loquamur ac meditemur, fratres estis coelum rapere, qui congressi estis luctari
mei, ut propitium faciat peccalis nostfis eum, cujus cum artgelo qui viam custodit ligni vitce : vobis,
singulariter amicus esse meruit, Filium Dei, qui inquam, dicimus onniirio necesse esse ut constan-
cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat per o'm- ter et irremisse lucteiriini; non dico usque ad ener-
nia sascula saeculorum. Amen. vationem femoris, unde generatio propagaturcarnis,
SERMO H. sed etiam usque ad mortificationem eorporis. Hoc
De vi necessaria ad rapiendum regnum ccelorum. tamen ipsum nec sic labor noster poteril assequi,
1. A dicbusJoannis Bapiistm regnum cwlorum vim nisi tactu et beneficio divinse virtulis, cum vestram
patitur, et violenli diripiuni illud (Malth.xi, 12). videlicet constanliam invincibilem sibi probaverit.
Merito igitur lo_tanobis est ejtis nativitas, cujus tam Sic enim scriptum est : Cumque videretquod eum
fausla sunt tempora, ut regnum Dei, jam exittde superare non posset, teligil nervum femoris ejus, et
nobis expositum sit ad diripiendum, quibus utique k statim emarcuit? (Gen. xxxn, 25). An rion tibi cum
justitia "non sufliciebat ad proinerendum. Merito, angelo, imo cum Deo ipso luctari videris, quando
mulli in nativitale ejtts gaudent, sicut promittcbat , quotidie pra_properis tuis resistit votls? Lavaris
angelus; sub quo tanta felicitate mutafus est tem- velut aquis nivis, ut mundus sis coi.de;-.etcorpore,
porum status, ut regnum Dei quod ante nulla inao- et ipse sordibus intingit te, Dicis,-\Sapiens efficiar
centium obtinebat justitia, nunc pcenitentium in- (Eccle. VII, 24), et ipse longius recedit a te. Cla-
vadat et possideat violentia. Quid enim aliud debuit: mas ad eum, nec exaudit te : vis accedere adeum,
diei poeniteritia peccatorum, nisi violenfia in re- ct repellit te. Decernis rem, et in contrarium tibi
gnum coelorum? An non violenlia est, rapere vir- cedif, et per omnia fere in duritia°mani!s |@I@
tute quod non erat concessum nattira.; ut qui na- suee adversatur tibi. 0 dissimulatrix clenieniia,
tura erant filii iree et gehenrise, labore improbo qui qnse duritiam te simulas; ciuanta pietate
pugiias
oninia vincit, inlrudant se in ha_redilalem sancto- adversus -eospro. quibus pugnas! Licet enim hcec
rum et consortium gloriae? An non plane violentus: celes in corde tuo, scio tamen quia diligis
diligenies
Deo strenuus ille luctator patriarcha Jacob, qui, ut: te, etimmensa multitudo dulcedirtis tuee,
quam
scriplum est, contra Deum fortis fuit et invaluit, JJ' abscondis timenlibiis te. Noli igitur desperare, con-
qui cum eo luctatus usque niane, conslanter et ob- stanter age, fejix anima, quce cum Deo luclaii
nixe tenebat rogantem dimitti, Non; dimittam le, cffipisti : amat utique vim abs te
pati, desiderat a
inquiens, nisi benedixeris mihi ? Dico quia cum Deoi le superari, Nam et cum iratus est, manumqiie ad
luctalus est: Deus siquidem erat iri angelo, cum quoi feriendum extendit, quaerit, ut.
ipse confitetur,
luctatus est. Alioquin nec angelus diceret, Cur virum similem Moysi, quiresistat
sibi; et-sihon
quwris nomen, tneitm, quod est mirabile? nec Jacobi invenerit, conqueritur et dicit: Nonest qui consur-
diceret, Vidi Dominum facie ad facieih (Gen. xxxn, gat, et teneat me (Isai. LXIV,7). Nam si implaca--
28, 29, 50): sed neque Dominus de Jacob dicerct; bilis sit ejus ira,
inflexibilisque sententia, flebit ct
per Osee prophetam, in Bcthel locutus est nobiscum>. dicet Jeremias qui resistere tentaverat i Foriior
(Oseexu, 4). Bona igitur violenlia, quae benedictio- fuisti, et invaluisli (Jerem. xx,
nem extorsit: felix lucta , qua Deus homirii succu-- ' 5. Sed 7).
absit, fratres, qui ei postulatis,
buit, victusque victorem gratia benedictionis et ho- absit ut fortis adversum vos placita
nore sanclioris nominis muneravit! Quid enim, sii firmari sit, qui pro vobis in-
usque ad mortem voluit! Tot vulneribus
tetigit nervura femoris ejus, et emarcuii, ac de cie- confossns est, tpto coipore crucifixus
est; unde,
im IN NATIVIT. s. JOANNIS BAPTIST_E SERMOra. m
quaeso, virtus ei esse potest ad resistendum illi _A sua; cujus sicut scire non potest intima, si nec
charitati, quse veluti victum et captum per omnia prsescire novissima; cu.m de seipso quuque confiteri
genera infirmitatum usque ad mortem, mortem 2,017 habeat : Niliil mihi conscius sum, sed non
autem crucis perduxit? Jam non fortis ut mors, in hoc justificatus sum (1 Cor. iv, 4). Sunt enim
sed fortior quam mors dilectio : cum virtule dilec- justi elsapientes, et opera eorum in manu Dei sunt e£
tionis infirmata sit usque ad mortem Dei fortitudo; tamen nemo scitutrumsit dignus amore an odio, sea 1
cujus tamen infirmitas fortior invertta est omni omnia in futurum servantur incerta (Eccle. ix, 1,2).
fortissimo; cujus mors probata est esse mors tua, Felix igitur, qui testimonioipsiusJudicisdignumse
o mors. Virtute igitur dilectionis armatus sis, amore scire meruerit; nisi quod teslimonium j ustitise
quicunque es ille pius invasor, qui rapere conten- prsesentis, mutabilitati humanee suspicionem acme-
dis regnum coelorum ; et securus esto , quia facile tum non adimit de futuris. Indubitabile tamen eximiaa
vinces regem ipsum coelorum. Si qua enim vide- virtutis et magnse perfectionis est indicium, quo-
iur tibi adversari difficultaie, aut durilia; ne sis ties hominem adhuc corruplioni subditum, suos
pusi.Uaniinis, sed intellige qua mente id faCiat. suffragio laudis illud irrefragabile Dei dignatur
Nenipe ut contrarietate ipse tibi acuat animum, judiciiim. Magnum profecto justitise prseconium
sicul soiet esse natura magnar.imorum ac fortium; B 1 quod summa justitia dicit ad Noe : Te vidi.justum
ut vires exercitet, constantiam probet, multiplicet cor.ath me (Gen. vn, 1). Magni quidem insigne
victorias, augeatque coronas. meriti, quod Abraha_testificaturDeus, propteripsum
4. Quamobrem accingiraini, filii Israel, el esiote implendas esse promissiones, quce ad ipsum factce
filii fortiludinis : non enim opus est nisi magnani- sunt (Gen. xvn, etxxn, 17, 18). Quantseautem illud
mitate et constantia, quae nullis possit terreri ad- est glorice, quod de beato Job Dominus gloriatur
versis. Infirmus dical, Fortis sum : et prae gaudio adversus invidum : Numquid eonsiderasti servum
spei se nesciat infirmum, cui tam facile jam jam- meiim Job, qtiod non sit ei similis in terra : homo
que capiendum est coelum. Plane cffilum violenter simplex el rectus, et tiincns Deum, ac recedens a
rapit, qui imbecillitali suae vim facit, aut eeiati. malo?.(Job. i, 8.) Quanta. etiam illuderat gralise,
Imo, ut magis proprie loquar, plane vim facit pro- quod pro Mo57seoemulabatur et confundebat oemu-
pria. perditioni, qui intonante tuba mandati, neseit los ejus? Si quis, inquit, fuerit inier vos prophela
parcere sibi. Homo enim in laboribus, ut Scriptura Domini, in visione apparebo ei,Tvelpcr somnium lo-
ait, laborat sibi, et vim facit perditioni suw (Prov. quar ad iilum. At non taiis servus meus Moyses,
xvi, sec. LXX). Accingimini, inquam, viri virtutis, . qui in omni domo mea fidelissimus est. Ore enim
et sequimini ducem ac magistrum felicis hujus mi- ad os loquor ei, et palam, non per wnigmata videi
litise; Joannem Baptistam loquor, a diebus cujus Deum. Quare ergo non limuistis deiraliere servo mco
coalum esse ccepit expugnabile. Iste siquidem est, Moysi? (Num. xn, 6-8.) Quisvero in omnibus sicut
qui velut alter David princeps factus Iatronum, David, de quo gratulatur Dominus, quia invenit
piorumque ductor praedonum, et victoriosum illum virum secundnm cor suum? (777 Beg. xi, 4.)
exercitum publicanorum et peccatorum per illam 2. Yerumtamen quantumlibet magni fuerint, sive
laudabilem ac religiosam violentiam post se induxit isti, sive alii; nec inter istos, nec inter alios natos
in regnum co-lorum. Quis enim scelestus aut pro- mulierum, tesle Nato Yirginis, surrexit major
fanus tubam ejus audivit, Pwnitentiam agite, ap- Joanne Baptisla. Nam elsi stella differat a stella
propinquavit enim regnutn ccelorum (Maith. in, 2); in claritate, et in choro sanctorum siderum, quae
et non se eontinuo prasparavit ad bellum ? Sequi- ante exortum veri Solis illustrarunt noctem hujus
mini, inquam, diicem istum, cujus vexilla proprio soeculi, quadam effulserunt claritate mirabili;
rutijant sanguine, cujus hodie virtutes ac trium- nullum tamen in omnibus majus aut splendidius
phos debita decantastis veneratione. Ipse, nisi lucifero isto, lucerna scilicet ardenti el Iucenti,
fallor, quos post.se traxerit exemplo, juvabit me- D quam Pater Christo suo paravit: lucifero, inquam,
rito, commendabitque suffragip, cum inter natos pra.lueanae lucis, qui praecursor Solis diem instan-
mulierum nullus sit acceplior regi summo Jesu tem mortalibus nuntiavit; dormientibus in teiie-
Christo Domino nostro, qui vivit et regnat per bris et umbra mortis clamitans el dicens: Pmni-
onmia saccula saeculoruni. Amen. tentiam agite; appropihquavif enhn regnum cwlo-
SERMO III. rum (Matth. m, 2). Ac si diceret : Nox prwcessit,
Iterum de iaudibus Sancti. dies autem appropinquavit: abjicite opcra ienebrarum
T. Inler natos mulierum nonsurrexit major Joanne (Rom. XIII, 12). Surge, yui dormis, et exsurge a
Baplisia (Matth. xt,H). Salomon ait: Laudent te mortuis, et iltuminabit te Chrislus (Epiies. v, 14).
iabiaproximi tui (Prov. xxvn, 2). Sed quam feliciusel 5. Non est autem negligenter preetereundum,
gloriosius, cum laudant quempiam labiaDei sui! Deus sed etiam atque etiam consideraiidum, quam su-
quippc nec falli potest, nec adulari. Deus neminem blimis meriti, quam excellentis gratise et virtutis,
facile laudat, quem laude posse inflari videat, vel oculus ille quem nil fallit, eum perviderit, qui
quem ex fine debere reprobari prsevideat. Homini post tanta praecedentium praeconia, hanc de illo
quidem recte dicitur, ne laudet hdminem in vita sententiam tulil: qiiod inter natos mulierum, nuP ts
PATKOL. CLXXXV. 6
_-M GUERRICI ABBATIS 1'3
-
illo major surrexit; neciiisi de ordine Angelorum, h/v lavit: ut etiam ad inferos Christum prsecurreret
vel qui pervcnisset ad a.quali.tatem Angelorum , ali- ante passionem Christi, martyr Christi fuit. Mi-
quein ei preeferendum judieavit. Nec semel quidem, rentur, Inquam, hasc alii, si tamen est qui digne
aut perfunctorie vef breviter laudem ejus attigit, possit mirari: nobis, fratres, non solum miranda,
sed quoticscunque se offerebat occasio sermonis, sed et imitanda proponitur virtus huinilitatis ejus,
laudibus cjiis deleclabalur immorari: quod satis qua major se credi, cum potuit, noluit; imo cre-
probat hisloria Evangelii. Propterea Marcus quo- dentes ne errarent|, quantum valuit compescuif.
que, Lucas et Joannes initia librorum prseconlis Fidelis enim amicus Sponsi, magis amator Domini
ejus dedicaverunt: ut videliccl anctoritas fanli no- sui, quam sui; se minui, ut ille cresceret optabat,
niinis prima fronte prcelafi, totum deinceps com- el de miiioraliorte sui gloriam illius augere satage-
anendabilius redderel Evangelium; et lucefna in bat (Joan. ni, 29, 50), ante Apostolum opere et
ipso ingressu ac vestibulo ardens et lucens perdu- veritate dicens illud apostolicum : Non nosmeti_psos
-,cerct ad lucem, quce lucebat in tenebris, sed a te- prwdicamiis, sed Dominum Jesuni Christum (77 Cpr.
uebris nequibat comprehendi. Matthseus enim, quia iv, 5). Ideo nimirum magna est gloria ejus in sa-
eum nativitas Domini in initiis occupatum tenuit, lutari tuo, in Jesu tuo, Domine, cujus justitise et
. mox ut puerum nutriendum Nazareth commenda- B bonitatis est diligentes se diligere, est glorificantes
vil,ad'Pr__ciirsorem et Baptistam ejus siylum con- se glorificare, Magna prorsus gloria ejus in Jesu,
-verlit, arbitrans 'imperfeclum fore quidquid de magna a Jesu: qui et apud se glorificavit eum con-
-Sponso diceret, si de-individuo amico Sponsi reti- sortio gloriee suee, et apud homines testimonio vo-
ceret. Hscc namque cura non minima fuit,' non cis suoe. Persuasum sibi habebat Joannes illud. fi-
.solum Evangelistis narrantibus, sed-etiam Prophe- delc Sapientis consilium : Qui gloriainr, in Denthio
.lis ct Angelis prcenuntianlibus., ut lucerna Cliristi, , glorietur: non enim qui se ipsum coiKmendat, iltc
testis. Domiiii talis indiiceretiir, cujus splendore et; probatiisest, sed quem Deus commendat (II Cor.x,
atietoritate inimici facile confuuderentur, et ex cujus; 17, 18). Maluit itaque in Domino sane,quam in
magiiittidine inconiparabilis Aliissimi magnltudoi seipso vane gloriari; quia cf maluit veracifer a
manifeste nionstraretur. Cum enim maxinius inter: Domino, quam fallaciter a seipso commehdari.
natos mulierum Nattim Yirginis testabatur tami Ideo probatus est Deo et hominibus; et gloria ejus
longe inagnitudinem suam vincere, xil indignum se; veritas apud homines, felicitas apud Deum: qui si
confiteretur ejus calceamenta portare: quid aliudI seipsum glorificasset, gloria sua nihil esset.
jdabatur intelligi, nisi quia ille erat 1©I@ ma- 5. 0 filii hominum, ttsquequo gravi corde? ut-
^gnus Dominus, cujus magnitudinis non esf finiss qutd diligitis vanitatera , et quaeritis raendacium ?
(Psal. CXLIV,5); et de quo dicitur : Quoniam quiss (PsaL iv, 5.) Utquid vanam et mendacem gloriam
in nubibus mquabitur Domino, similis .erit Deo inn diligitis, et gloriam quee a Deo solo est, non viiltis ?
filiis Dei?.(Psal. LXXXVIII , 7.) Et lisec utique illaa Sed quomodo quoeritis? Utinam agendo fortia, non
niagnitudo -Joannis fuit, qua inter magnos tamti loquendo sublimia ! utinam saltem vera loqiiendo,
magnus exerevit, quia videlicet virtutes suass licet vane, et non nierttiendo plane! utinam dehiquo
magnas etinnumeras, quibtis nulli niortalium se-;- meiitiendoi:antuni de vobis, non etiam dctrahendo
cundus fuit, maxima omnium virtutura humilitatee de aliis! Hoc jam non est gloriam accipere velqus-
eumulavit sibi.; cum putaretur summus omiiium,, rere, sed magis furari et rapere. Queerere siquidem
ullro acdevotissimeprceferens huniillimumomniumn gloriam, non sua, sed contraria via; npniila sci-
et in tantum preefercns, ut caiceamentis ejus detra-i- licet cui debetur gloria, sed contumelia, id est,
hendis se testarelur indignum (Luc. III , 16)." non virtutis fititlo, sed mendacii et detractionis
4. Mirentur igitur alii, quod a Prophetis prse- >- latrocinio: qnid aliud est hoc, nisi rapere, vel
;jiuntialus ; quod ab archangelo promissus , et eo- t- teari nequiter, quod concupieris turpiter ? Certe
rfjem quo Cfiristtis; cum tameu Christus in cubi- i- jj si gloriam ab homiiie non qucereres, sed obiatam
,culo,Joai]iics in oraculo ; quod de tam sanctis a< tc accaperes, jam ex hoe secundum veritatem non
jiol.ilibus parentibus; quod de sonibus ct slerilibuss, ambulares. Nunc autem quid, cum non solum ac-
iContra dciiitiim nalurae, dono gratiee; quod anlile cipis si offerttir, sed et queeris cum non offertur ?
.sanctus quam natus; ante propheta, quam pro_'- quid denique, cum alium velut trucidas yenenosa
phetaret; quod plus quam prophela, quia angelu;ts et insidiosa lingua", ut gloriam ejus tibi rapias; ut
.angelicum officium vitamque gerens in terris, ijin de malo ejus tu melior, de contemptu ejus tu
earne praster carneni vivens; et licet innocentissii- riosior appareas? Sit glo-
ergo illud, gloriam scilicet
mus, poenitentise tamen formam plus exemplo quanm accipere ver^jueerere ab horiiine, insipientium va-
vei'botradens; quod in spifitu et virtute Eliec prse e- . nilas: quid isttid, nisi saevientium crudelitas? Sit
currens advenlum .Redemploris,. et viam ei parantis. certe illnd, ul milius
loquar, tenlatio humana:
.ineremo.;.quod.corda pairum ad filios, et fiiioruii m quid isfud , nisi. imltatio diabolica? Plane-imitantur
ad patres convertit; quod Filium baptizare, Paa- diabolum
qui sunf ex partelllius, id est, omnes
trem audire, Spiritum sanctum videre nicruitt; superbi. Ipse est 1§I§ eriim rex super omries fi-
quod dertique usque ad morlem"pro"verital'e cei:r- lios siiperbice. ... | . . -
 _75 -IN NATIYIT. S. JOANNTSBAPTIST./ESERMOIV. m
6. Quomodo, inquis. imitantur? Diabolus quia A cem fixit, quo nullus spiritus procellarum aspira.,
superbivit, meliori se, id est, Deo invidit: quia unde minas et beila yentorum, et cuncta in sseculo
invidit.detraxit. Sic filii superbiaeejus, moxut infecti adversantia securus irrideat. Irascatur Herodes,
sunt vitio ejus, id est amore proprise excellenlj__, nisidietur Herodias , de interioribus eorum ebulliat
invident alience.Ut coeperint invidere, incipient, si tempesias, ac nequam spiritus procellafum , qui in'
possunt, detrahere; ut scilicet accrescat eis quod abyssis cordium eorum cubat, omnes vires suas et
derogaverint aliis. Quanto salubrius imitarenittr hu- argumenta malitiae commoveat : nihil illiim terre-
militatem Joannis, qui detrahebat sibi, ut adderet bit, nihil a sententia movebit, quomiuus libere
alii: qui contendebat minor credi quam credebatur, nuptias eorum incestas arguat. Quomodo enim
ut alius inciperet apparere quod non pufabatur ? fiecterent adversa , quem mollire non potuerunt
Denique si non placet humilitas ex sui honestate et prospera ? Flaverunt siquidem aLquando et molles,
sequitale, placeat saltem ex utilitate. quia nulla atque blandientes venti, aurse scilicet favoris popu-
via rectiof, aut facilior ad gloriam divinam; sed laris: sed nec illis a rectitudine sua potuit incli-
necad gratiam humanam ulla pulchrior aut justior, nari. Yos misistis ad Joannem et testimonium per-
et saepe nulla compendiosior : Quanto, inquil, hibttit veritati. Miserunl enim Judmi saoerdotes et
magnus es, humilia te in omnibus, et invenies gre,-. B levitas, ut interrogarent eum, Tu quises ? Et con-
tiam coram Deo ethominibus (Eccle. m, 20,etP/.i- fessus est, et non negavit: Quia nonsumego Christus
lipp. II , 5). Hseebeatum Joannem glorificavit apud (Jo_.il. i, 19, 20); cum tamen ei flaret favor popu-
Deum et homlnes, sicul est dies haec, quae de nati- laris, et blandiretur existimatio communis, non ut
vitate ejus gloriosa cousplationem praestat mundo, Ghristum pracdicaret se esse, sed ut credentibus
gaudium ccelo, gloriam Deo: cui honor et gloria in tantum non eontradiceret, Sed 1020 et alias cum
saecula saeculorum. Amen. discipuli ejus dicerent ei, Rabbi, cui tu testhnoniuni
SERMO IV. perhibuisti, ecce hic baptizat, _etomnes veniuwt ad
De forlitudlne et moriifica.ione. eum : nnmquid hoc vento potuit agitari, aut de sua
1. CwpitJesus dicere ad turbas de Joaiine: Quid desertione, et alterius frequentia et gloria, ad do-
existis videre in deserto? (Matlh. xi, 7.) Ecce iriud lorem vel invidiam moveri? Imo conslantia im-
quod sponsa de sponso glorialur iu Cantico amo.rjs mobili ventum repellens et frangens , respondit:
sui, Ego diteclo meo, el dileclus meus milti (Cantic lpsi'vos mihi lesthnonium perhibelis, quia dixerim ,
ii, 16): Joannes Jesu_, et Jesus Jpanni. Joannes Nonsum ego Christus, sed quia missus sum ante it-
Jesum proedicat, Joarmem Jesus commendat. Par . lutn (Joan. m, 26, 28).
et tam amica vicissitu- " 5. Sed.
pari redditur, quam justa quid existis videre? hominem moiiibut
dine chaiitas in invicem provocatur, aut remune- veslilum ? Laudaverat eum de constaiitia animi, et
ratur. Ego enim, inquil Jesus, diligentes me diligo, nunc laudat de contemptu corporis sui, aepostremo
et giorificanles me glorificabo (Prov. VIII, 17). Iia- de superexcellentia gfatice.pfophetalis, atquc digni-
bet pietas promissionem vitse quaenunc esl, et fii- tate angelici officii et nominis. His etenim duobus
turee; el Dominus dileetum sibi quem glorificaturus gradibus ad spiritualia ac divina nitilur humilitas
estinfuturo redditione prsemii, etiam nunc inci- humana; si videlicet adversus irruenlium tentatio-
pit glorificare reddiiione [Al. exhibifione] prce- num ventos irnmobilis persistat, et desiderio spiri-
conii, testemque suuni etiam apud homines proprii tualium bonorum corpus affligat. Sicut enim in ini-
sublimat honore testimonii. Quid exisiis, inquif, tiis, ut vincamus tentationes , corpus est castigan-
videre in deserto? Yos hominem miramini commo- dum, neregnet in eo peccatum: sic etiam victis
rantem in deserto : sed per istum pinguescent spe- tentalionibus in "eodem tamen est persistendum,
ciosa deserti, et florebit solitudo,-cum ubique novi non solum metti recidendi, scd etiam desiderio
cultores eremi de Joannis succrescenl exemplo. proficiendi; ut scilicet de mortificatione carnis spi-
Tunc erit desertum quasi deiicioeparadisi, et solitttdo j j ritus vegctior fiat, et quanto levius ac subtilius
quasi horlus Domini. Tunc gloria Libani dabitur vinculum gestat, tanto ad spiritualia liberior assur-
ei, decor Carmeli et Saron (lsai. xxxv, 2). Sed gal. Joannes qui antequam ex.iret de ventre, sancti-
quid, inquam ,exislis videre indeserto?arundinem ficatus erat, cui illud dicere competebat: Ab infan-
ventoagitatam ? (Matth, xi, 7.) Et si moretur in de- tia mea mecttm crevit sanctitas , ct de utero malris
serlis, non est lamen arundo deserli, sed cedrus mem egressa est mecum (Job xxxi, 18); quem nul-
lus tentatior.is ventus agitare poterat: nee mollibus
paradisi, columiia co_li, gloria generis huinani,
mifaculum mundi, virtute et merito ultra mensu- tamen vestiebatur, nec suavibus vescebatur; sciens
ramhominum, conditione citranaturamangelorum. utique, quia sicut peccatoribus, ut sancti fiant, sic
2. Non est arundo vento agitata, sed palma for- sanctis, ut sanctiores fiant, necessaria esl severior
tior omni proceila, quam nullus turbo quatlat: aut vivendi disciplina. Nunc autem Deo gratias, qtii
certe cypressus in monte Sion aeternceplantata, al- dedit nobis, si tamen dedit, sine pugna victoriam,
«us scilicet quamut ventorum rabiem limeat.Non sine pcenitentia veniam, sineoperejustitiam.saucti-
estobnoxius tempestatibus hujus aeris, quia supe- moniam sine labore; deliciis carnalibus simul ct
rior est cunctis cupiditatibus mundi. In cceloradi- spiri.aalibus afflucre, Induiraur, si fton purpura ct
l75 GUERRICI ABBATIS 170
sint A ril: esto, vivant ut volunt, comedant ut volunt;
bysso, certe mollioribus et calidioribus quam
tantum ne excedat ulterius hoc malum, ad id sci-
purpura et byssus; etepulamur quotidie splendide:
et nihilominus distenti et ructanles crapulam, dor- licet, quod qui perpetrare volunt, confiteri nolunt,
miemuscum Lazaro quondam paupere in sinu Abra- quia lueri non possunt; et incipiant notari prover-
hae, vel potius in sinu Christi cum Joanne? Plane bio mulieris nequam, quw comedit, et tergens oa
si ita esl, melius nobiscum actum est, quam cum suum dicit: Non. sum opcrata tnalum (Prov. xxx,
illis, qui tantis emere laboribus quod nos delicati 20). Nam et de magna illa Babylone, de cujus me-.
dio delicati poenitentes isti videbantur exisse, au-
gratuito possidemus. Plane si ita esl, ridenda est
magis quam prsedicaiida vila Joannis : et omnem deam dicere : Quantum vult purpurata sil, quanlum
nalionem filiorum Dei, qui dura elarcta via secuti vult delicata sit; tantum meretrix non sit, nec di-
sunt Unicum Patris, reprobare magis expedit, quam varicet pedes suos om__ifranseunti.
imitari. 5, Tu ergo si non poles imitari Joannem ia
.4. Yerisimilius autem videtur quoii non ita est; asperitate vestitus, vel parcimonia victus : vel in
sed magis sicut Veritas dicit, quia...r multas tribu- hoc imitari contende, ut non sis arundo vento agi-
lationes oportet nos intrare in regnum Dei (Act. tata; et, ut Sapiens ait, Non te ventiles in omnem
B ventum, ei non eas in omnem viatn. Sic enim pec-
siv, 21): et sicut discipulus Veritatis perhibet,
quia vidua in deliciis vivens morlua esl (I Tim. v, calor probatur in duplici Iingtta. Sed esto firmus,
S, 6).IdeoDominus cum de asperitale vestis laudas- inquit, in. via Domini (Eccli.x, H, 12), ne te pro-
set amicum in omni domd sua fidelissimum, Ecce, jiciat ventus a facie terrae seu loci, cui professus
inquit. cmi moltibus vestiuntur, in domibus regum es; seu regni, cui prseparandus es. Solet repente
sunt (Matth. xi, 8): volens nimirum in.elligi, quia ventus vehemens irruere a regione deserti, et-con-
qui sectantur delicias carnis , regno hujus saeculi cutere quatuor angulos domus filiorum Job (Job
militant, non regno Dei. Hett! quam terribilem sen- i, 19), et fit ruina ejus magna, si tamen superare-
tentiam coslilus audivi contra mollitiem illius ma- nam fundata sit, nen supra petram ; si arundinea
giioe et purpuratae meretricis! Quanium, inquit, sit, non lapidea : imo si is qui sedificat eam, et in-
glorificavit se el in deliciis fuit, lantum ddte illi tor- habitat, arundo sit; foris per hypocrisim nitidus,
mentum et lucfum (Apoc. xvm, 7). Utinam tamsn jactanti* vel promissione cassa sonorus; intus ve-
lis deliciis, tanlum mollitie vestium , et suavitate ritate vacuus. In secreto hujus arundiiiis Behe-
epularum contenta esset tene itudo delicatorum, moth dormire amat, quas et in locis lmmeiitibus
nec alias spinas vitiorum germinaret in eis rha- „ (Job XL,10,16), ubi rtulla fluxarum rerum penuria,
mnus voluptatum , ut hoc esset omne peccalum sed ad luxum superfluunt omnia, sajpius et ube-
corum, deliciari, non luxuriari! Ipsividerinl, siita rius crescit atqtte luxuriat (7sai. xxxyi, 7). Huie
exslinctus cst in eis ingeuitus ille pcsi.fer ignis, ut arundini si quis innitatur, manum ejus perforabit:
tot fomentis circumpositisnequeat reaccendi; prae- quia si quis in adjutorium operis eum asciverit,
sertiin ventis ex adverso llantibus, id est, verbis et vel alicujus ei muneris functionem impOsuerit, spe-
risibus lascivis tentantibus. Soleo tamen audire rantem in se gravi scandalo vulnerabit. Patientia
quia saepe vivit eliam in moriente, viget in sene : tamen Domini hujusmodi arundinem etiam "quassa-
suscitatur ct exsmgit etiam sine fomite, furit nullo lam non conterit, sed sustinel, ut in melius con-
irritante. lpsi ergo viderint sibi. Nihil enim mihi vertatur (7so. xxiv, 20). Nonnunquam etiam incre-
ce aliorum conscientiis judicare, cum sciam multos pat feras arundinis (Psal. LXVII,51), quae cum
in omni copia et gloria mundi temperanter et pu- principe suo in secreto ejus dormiunt: nonnun-
fiice vixisse : ct e diverso nonnullos in habitu quam justi tanquam scintillse eeris candentis in
asperiore et victu parciore nequiter egisse. Sed et arundineto discurrunt (Sap. m, 7), qui tanquam
seio regera Israel sub purpura sua cilicio ad car- earbones desolatorii, quidquid in eo steriliter sil-
ncm fuisse iiidulum (IV Reg. vi, 50); et panem D vescit incendunt, novisque fructibus puruni prsepa-
solum nonnunquam regibus appositum : cum hodie rant locum. Hoc agebat Joannes, vox clamantis in
delicatissima quaeque ac mollia tegal pulla vestis deserto, non arundo, sed scintilla in arundine-O:
po.nite_itium, vel magis pcenitentiam profitentium ; cujtis sermo, ut scriptum est, sermo scintillm ad
1021 et fastldiis eorum non satis sint opes mundi, commovendumcor (Sap. n, 2) pig um et stolidum,
non satisfaciant artes et tormenla coqudrum. Ye- ut pararet viam Dpmino. Hoc etiam nttnc in nobis
rum quia in imjusmodi causis facile quisque sibi agal eadem vox, cooperante Yerbo ipso, cujus erat
iavenil patrociiiium ; alius, inlirmitatis, alius, so- vox, Jesu Christo Domino nostro, qui vivit et re
cietafis cui morem gerit; alius, honoris quem ge- gnat per omnia saecula saeculorum. Amen.
17.7 & NATALl APOST. PETRI; ET PAULI SERMOI-
478

IN NATALI APOSTOLORUM PETRl ET PAULI

SERMOT A guedinis suae succum ac dulcedinis,

gratia3 illis
De duabus olivis ad dexieram candelabri. agat slerilis dudum et amara gentilitas; et si non
1. Et respondi, inquit Zacharias, e. dixi ad ange- ab ipsis, tamen per ipsos est, quod nunc tam co-
lurh qui loquebatur in me: Quid sunt dum olivw istiv pioso, tam pretioso fruclu per orbem abundat.
ad dexteram candetabri et ad sinistram ejus ? Isii 5. Yobis lairifin, fratres, quibus sicut substantia
sunt, inquit, duo filii olei splendoris, qui assistunt et domus una, ita cor unum et anima una : vobis,
Dominatori universw terrw (Zach. iv, 4, 11, 14). inquain, specialius in ipsis censeo gloriandum, qui
De candelabro quod viderat totum aureum, et sep- sicut novella olirarum de eorum radice traduxistis
lem lucernas ejus super illud intellexeratPropheta, non solum fidei succum, sed et formani vitaj
atque
.sed nec nobis dubitare jam licet, cum in lumiue ordinis exemplum. Quod si novella olivarum vos,
ejus videamus lumen. Hoc lumen cum alia demon- utique et filii olei vos, filii uncti, qui est Chrislus
stret, seipsum ignorari non-patitur, sed testimo- Dei; diceturque et de vobis, cum hodie ad altare
iiium periibens de seipso lpquitur : Ego sum lux accedetis : Filii lui _sicut novellw olivarum, in cir-
tnundi (Joan. vm, 12). Lux ex divinitate, candela- cuitu mensw tum (Psal. cxxvn, 5). 0 novella oliva-
brum ex huinanitaie. Et ipsum totum aureum, non rum nobiiium ! o generosum germen tam pinguium,
aiiratum; quia sive divinitas, sive sapientia, sive lamque feracium arbormn! seinper, obsecro, re-
ciiarilas auro significetur, hcec omnia Christus nou B cordare de qua pullulaveris stirpe, de qua succre-
per panicipationem, sed per substantiam, Nos.cum{ veris radice, ne unquam sterilitas operum, auS
siinusiiaturaplumbei, velmagislutei, gratiaefparti- amaritudo morum te degenerem arguat, aut, quod
cipatioiie ipsius, non aurum vel aurei, sed ut multum, absit, inutilem ignibus addicat. Cave, quseso, no-
aurati. Sepfem lucernse super ipsum, septem spiritus, tam infelicium teniporum, de quibus meministi pro-
septem octtli Domini, qui discurrunt iu universam! phetatum : Mentieiur opus olivw, et arva non affe-
terram. De his ergo Propheta ceitas, de duabus. renl cibum (Habac. in, 17). Duo tamen prsecipite
olivis quidnam sint percunctatur, auditque ab an- tibi existimo cavenda : ne aut per teporem fias si-
gelo qiiiin eo loquebatur : 1©22 Isii sunt duo, cut oliva projiciens florem suum, sicut legis in Pro-
filii olei splendoris, qui assislunt Dominatori uni- pheta, ut videlicet fruclum quem in initiis novitii
verswlerrm (Zach. iv, 14). Interpretentur alii utt fervoris proinittetas non facias; aut cuin feceris,
volunt aut possunt, unusquisque pro sensu suo : ne per superbiam perdas, et dical tibi Jeremias:
sjve Enoch et Eliara, qui ap.ud Deum in secreio, Olivam uberem, pitlchram , frucliferam, speciosam
viviict; sive Moysen el Eliam, qui cum eo in monte, vocavit Dominus nomen tuum : sed- heu ! ad voCem
visi suut; sive duos ordines preedicatorum, veleris; p toquelwgrandis exarsit ignis in ea. et combusla sunt
scilicet ac novi Testamenti : ut qui Yeteris, ad si- omnia fruteta ejus (Jerem. xi, 16). Confidimus au-
nislrara sint prcpter promissa temporalia; quij tem de vohis meliora, dilectissimi, tametsi ita lo-
Novi, ad dexterain, prop er aeterna : ego quidquidj quamur. Confidimus quia oleum splendoris, vel
a regula fidei non discrepat, aut a contextu lectio- niagis olei splendor, cujus estis filii, sicut et patres
nis non nimie dissonat, susclpio, veneror, am- nostri Apostoli, unciione sua docebit vos de omni-
plector. bus : nec solum deterget torporem, quia oleum est;
2. Puto tomen, sine preejudicip melioris intellec- sed et discutiet errorem, quia splendor est,
tus, Petrura et Paulum non absurde posse intelligi:: 4. Scio posse intelligi olei splendoris, id est, quod
imo absurdum videri, qui hodie aliud interpretari i de splendore Filio procedil, vel quod splendcreia
velit, cum hodie nihil aliud cantet aut tractet Ec- illuminationis diffundit : sed puto quia non incon-
clesia ubique terrarum, quam prceconia Palrumi venienter etiam per jniransitioRem accipi potest
doctprumque suprum Nam etsi aliis possit aptari,, . oleum, quod splendor est. Utrumque siquidem Spi-
pulo quia istis specialius congruit, seu illud quodi ritus est in natura sui, et unctio scilicel spiritua-
tanquam duce olives circa candelabrum a Prophetaa lis, et splendor invisibilis : utrumque in nobis ope
videntur, seu quod duo filii esse olei splendoris abb D ratur munere sui. Ungit afiectus ex eo quod oleum
aiigelo meraorantur. Et altefum quidein altero ex- est : illuminat intellectus ex eo quod splendOr est.
ponitur, visio scil.cet prophetica interpretationee Qui tamcn non ex alio atque alio, sed ex uno ipso
angelica : ut inde intelligantur olivae, quia filii olei
;i et oleuni, et spiendor est; quia nonnisi unum ip-
splendoris; inde circa candelabrtim, quia Domino o sum est. Ungit affectus, quia charitas cst : iliumi-
assistunt. Quia eniin ex oleo Spiritus sancti suntit . nat inleflectus, quia veritas est. Ungit affectus, cuai
lcgenerati, hodieque flofent et fructificant sicut _. devotionem donat : illuminat intellectus, cuni niy-
oliva fructi.efa in domo Domini, etiani oleastroo steria revelat, Cum bonitatem docet, ut simus sim-
gentili, qui in ipsos insertus esf, impertientes pin- L- plices sicut coluinbse, ungil aflectus : cum scienliaia
£1$ CUERRICI ABBATIS 580
docet, ut simus prudentss sicuf serpentes, illuroi- _^ nostro tribuit, et velut in disciplina famulantium
nat intellectus. Illuminat, ul habeamus 102g in Domino semper assistere facit. Hac virtute merue-
nobis salem : ungit, ul habeamus inler nos pacem, runt Apostoli dici filii olei splendoris : ut sicut Do-
In hoc igitur te nobis probabis filiutn olei splendo- niino astiterunt in terris contemplando per fidem,
ris, si suavetnet uncftim pcr bciievoleiiiiam, discre- iia niinc ei assistant in coolis contemplando per
tum et matururo per. sapientiam te noins exhibue- speciem ; Regeraque in dccore suo videant oculi
ris; ut siiavitas veritate sit condila, et seqtiitate corinn, cujtts timorem hic mcditabatur cor eorum.
charitas ordinata. Puto autem quod hanc germmam Hac via, fratres, sequimini Patres fidei vestree, et
virtufem sui, vel affectum muneris sui, propler auctores Ordinis, quatenus eorum provocati exem-
quaro splendor voluit dici, etiam in illo igne Splri- plis cl adjuti suffragiis, qt;o ipsi hodie preccesse-
lus sanctus significaveril, in quo ipse invisibilis luni, pervenirc valealis, adjuvante Domino nostro
irivisibiliter Aposiolis apparuit. Qui enim splendor Jesu Christo,- qui vivit ct regnat pcr omnia scecula
f-uitin aspectu oculoram, oleum, nisi fallor, fuit in sosculorum. Amcn.
scnsu corporum : ut veluti. in quodam lavacro olei SERMOIL
viderentur sibi baplizati, eum super eos effundere- Qnomodo fideliitm animos alant aposioli.
lur ignis iste cceleslis. Verumlamen -qualiscunqut " 1. Btto nbcra tica sicut duohinhuli capre.wgemelli-
fuerit in eis corporaliter scnsus illiits ignis (pariin qui pascuntur in liliis, donec aspirel dies, et inclinen-
er.im interest qualis sentialur, sed qualiter operc tur nmbrw (Cant. IV, 5, 6). Yidetc, fratres, ne de-
tur), illud, ut opinor, et probabilius dicitur, et re generelis. Ut taceam de nobililate patris veslri,no-
{igiosius credifur, quod idem ignis qai infiammavi ; bilis est mater qtise vosgenuit, generosa suntubera
et iJliiminavit corda, refrigcravit corpora : ut pe quibus lactati estis. Matervestra est sponsa cui hccc
Gharitatem mentes.arderent, et per castitatem liicm diciintur, eujus ubera voce sponsi laudanlur. Quoet
bra iiigercnt, et iitrunique congrueret singulis niinirura duoubera EccIesicePeiruniclPauluraesse,
sive illud Jeremise, De cxcelso misit icjnem in ossi non solum interprefaiiir nobis dies 1024 'sla> 'n
bus meis (Thren. i, 15); sive iilud Psalniistoe, Car 1 qua potamur ab uherilius consolationis eorum satis
tuca iinmitlala est propler oleum (Psal. cvm, 24) jucunde et abundc; sed ctiara evidentiaoperisipso-
Nisi forle aliquid de lege niembroruni contra legen 1 rum approbant argumeiita acmonumenta doclrince.
meiitis relinquerc voluit Spiritus, ul virlus in iniir Quibus enim aiiis uberili.isiiutriti sunlfiliiEcclesi--,
roitate perfieeretur. sive cx prseputio, sive-ex ciretiincisioiiet.Islos uti-
5. Sed prosequamurquodproposuimus. Istisunt p que ego reor csse, de quibtis olitn parvttlee et pau-
inquit, dno fitii oici splendoris, qui assislunt Domi perculac consolalio divina itromiUebal Ecclesise :
nalori universw terrm (Zach. iv, 14). Ecce habe > Regvs uulrilii lui erunt (Isai. XLIX,25), eUnammilla
bonitatem in oleo, scientiam in splendore : accip J rcgum laclaberis (Isa. i.x, 16). Nisi enim tam gene-
disciplinam in"eo quod ait, qui assistunt Dominatoi' roso lacle nutrita esset, niuiquam :ul hocvirtulisac
univcrsw lerrw; ut agnoscas cos vere discipulo » gloriaa cuiraen excrevissct. Ad uhera parvulosPc-
illiiis-fuisse cui cantamus, Bonilatem et disciplinai ( trus invitabat, quibus dicebat: Skufmodd[genitiin-
et scieniiam doce me (Psai. cxvm, 06). Hoec cs L fantes, iac concupiscite (I Peir. n, 2). IfberaPaulus
namque perfectio disciplinee, tara in mente, quai i prsebuerat quibus diccbat: Lac vobis potum dedi (i
in corpore; uf proponcntes Dominum in conspcct i Cor: m, 2); et illitd : Faclus sum inmeclio veslri
noslfo semper, semper et ubique majeslati ceterna , sicut nutrix scdcns et nutriens filies suos (ITIiess.u,
quse nos inspicit et judicat sine intermissione, cut i 7). Quamplenus atttemlacte redtindavcrit spirituali,
raetu ct reverentia assislamus, pervigili fideacjtu i pulchre significattim est unda illius lactis visibilis,
devotione. Sicut oculi, inquit, scrvorum in manibi.s quodde corpore ipsius fertur cxisse Ioco sanguinis,
dominorum sttorum, ita oculi nosiri ad Dominuii cum dccollatus hodierna die pro illis, quibus dabat
Dcum nostrum (Psal. cxxn, 2), intentissime ct ir - D mammillam, dedit et animam. Pianenihilin co sai^-
declinabiliter observantes nutus ejus, quid vclil, guineum, sed totumlacteum ; qiri nihit carnale, nihil
quid jubeat, ut quain eelerrime dcvotio noslra obi siium cogiiabat, sed tantum quod aliis. utile erat.
diat, Sic Moyscs invisibilem tanquam ridens sust Nec lam habebat ubera, quam ipsc totus ubcr crat;
nebal, nec unqi.am iraminenlis metuni judlcis dis qui ita misericordia ubcri affluebal, ut iion modo
simulare poierat. Sic Elias cl alii Propbeta. qi 1 spiritum suum desideraret totum filiis 'immulgcre,
diccbant : Vivit Dominus,. in cujus conspeclu si o scd et corpus impendcre.
(IV Reg. v, 16). Inde nimirum et gratiam, el nomca 2. Antequam"ha_edc.o ubcra, P.ctram etPauIum,
assecuti sur.t Yidentium; quoniam quse seroper ir ar.cepisset primttiva Ecclesia sauclorum. in lcrris,
tuebanlur per fidem non fictam, merebantur sscpiis conquerebatur et dicebat Ecclesia beatorum spiri-
intueri per speciem, licct faclam. Heec fides vigi !, tuum in ccelis: Soror nostra parva est, et ubcra non
non licta, non dissimulalrix,ipsa est, utarbitro ',. habet (Cantic. vni, 8). Cum enim Christus rediens
qtiae sola vel maxime facili compsjidio ad perfectii i- in ccclum reliquisset pusilluragregem discipulorum,
E.empsrducit qjicc gravita.teni disciplinx, sobrii :- ac nondum misissei Spiritum suum, quo erant fe-
tatemuue i.ioJestia., tam mieriori quam exterio i tanda v!.scera,-el implenda ubera sanciorum: erst,
 '
181 IN NATALI APOST. PETRI ET PALLI SERMO I. .S9"-
ut oplnor, illa Ecclesia in eoslis sollicita pro filiolis A plandum";sublimia, bene de his hiunulis subditur:
sponsi, sive jain natis, sive nascituris, cui videlicet Qui pascunlur in liliis, donec aspiret dies, etinclinen-
comiiiittefentur alendi; eo quod Ecclesiam istam tur uinbrm (Cant. ii, 16,17). Ahimalia cum declinant
vidferent parvam numero, virtutc ct auctoritate, et sestum diei, captantumbrosapascuaconvallium, ubi
sine uberibus doeirinae. Nam et ipse Sponsus in die- et liliorum solelesseproventus uberior, donec spi-
bus carnis sua. genuerat aliquos verbo veritatis, et rante tepescentisauravesperi,egrediantur ad aperla
quandiu fuerat cum eis, lactaverat eos uberibus camporuro, vel ardua montiuin. Sic et hinnuli no-
a.dificafioniset c-onsolationis.Elipsesiquidem Spon- sfri quandiu non aspirat eis ad contemplandum cie-
sushabetubera mcliora vino(C«.?.. i, l),id est, do- raentior aura diei ceterni, pascuntur in liliis conval-
•ctrina legali, vel gaudio sceculari. Habet, inquam, iium; id est, delectantur in virtutibus humilium,
Spousus ubera, ne ullum de omnibus officiiset no- aut etiam occupanfur inactionibuseoriim. Cuniau-
minibus pietafis eum preetereat: ut qui pater est tem aspirat dies ille menlibus eorum, egrediuntur
creatione nalurce, vel regeneratione gratia., seuetiam et saliunt ad ttberiora et feliciora pascua mortliuni
auctoritate disciplinse, sit etiam raater affectii cle- eeternorum. Per me, inquit Pastor et ostium, siquis
^mentiee, sit etnutrixsediilitateofficiiel curse. Erant introierit salvabitur, et ingredielur Ecclesiam, et cgrc-
igitur parvuli, quos alebat initiumaliquodereatura. 8 dietur scepius contemplando, semel migrando ad cce-
ejus, sed noiinisi iiiitium : muliumque supereral lestem palriam; et pascita inveniel, et hic, et ibi.
curee et laboris, douec adduCerentur ad per.rectum, Hic, iiiter lilia agri;ibi, inter ligna paradisi: hic,
et formareiur Ch istus in eis. Cuniautemet ipsere- in floribus; ibi, in fructibus: hic, hi virtutibus san-
liquisset eos; superni spiritus, etsi lseti de reditu ctorum ; ibi, in gaudiis Angelorum,
Unigeiiiti, de nova tamen adoplionis progenie solli- 4. Prorsus in loco pascuoe ibi me Doininus colh>-
cili, quodaminodo affectu suo videbanlur apud euin cavit, cum ecclesisesanctorumassociavit, cujusfc.-i-
conqueri: Quisillos nulriet? Lactasti eos, sed anle ier sicut acervtts tritici vallatus liliis (Cant. vn, 2),
temptts ablactasli. Non enutristi juvenes, nec ad ut pascat simul et tritici gustu, el liliorum aspec.u.
incrementum perduxisti virgines : quis illos nutriet ? Quid enim accrvus tiiiici,.nisicopiadivini sermonis
Soror nostro parva est, et ubera non habet. Dixisti in tot libris undique congestis? Quid lilia, nisi justi
Pctco : Pasce agnosmeos(Jodn. xxi, 15, 16): sed nec qui germinant sicut lilium, etfiorentimmarccssibi-
ipse adlmc sufiicientiam lactis in uberibus habet. liter ante Dominum; quorum lantus candor in san-
€ito pietas ejus stresceret, qui plus adhuc cuti suae ctimonia corporis et cordis puritate, tanla fragran-
qtiam animabus parvuloram tiniet. Facile relinque- r_ tia in opinione, tauta nierliciiialis virtus in opere et
ret agnos in tentatione, qui Pastorem lam suuin " sermone? Non mediocre pabulum istud fideli aniiua.,
tjuam illorum negavifin interrogalione.Eeceaulem videre circa se tol lilia tanta venustate et gratia flo-
repente Spiritu misso de ccelo, tanquamlactede pro- rentia, ubi omnium viiiutum ex cis, Hcel diversa-
priis Christi uberibus effuso, Pclrus impletus est rum ex diversis, caperepossil exempla. Iste funda-
lacte plurimo: nec multo post de Saulo fit Paulus, tior bumilitate, ille amplior charitate. Alius robu-
prsedica.or de persecutore, maler de fortore, nutrix stior ad patieiitiam, alius velocior ad obedienllaro,
de carnifice; ut plane intelligeres totura ejus san- Iste frugalitate parcior, ille labore utilior: iste de-
guinem mulatum iniaclis dulcedinem, ssevitiam in votior in oratione, ille in leclione studiosior: iste
pietatem. in administrationeprudentior, ille inquiete sanctior.
5. His igitur uberibus geminis pectori suo afiixis Sed licct aliquam insignius florcntem in unoquo-
gloriatur Ecclesia, non modo matrem se esse fecun- que gratiam mireris, noimnatartien, sedmultce vir-
dam, sed et civitalem munitam. Ego, inquit, tnurus, tiites in singulis, slcut flores in liliis. Quot enim
ct ubera mea turris (Canlic. vin, 10). Mille clvpei justi, lol lilia: quot virtutes eorum, tot fiores li-lio-
psndent jam de turribus istis, omnis arinalura for- rum. Qui igitur hcec videns gaudetinillis,autetiam
tium. Ipse quoque sponsus de eisdem uberibus in Q proficit ex illis, quid, uisi pasciturin liliis?
laudem sponsa- in carmine amor;s,niysticosermone 5.Pascebat Paulus: sed nihilominusin illis quos
s:c ait: Duo ubera iua sicut duo hinnuli caprew ge- pascebatur. Pascebat eos sermonibus, pascebatur
melli (Canl iv, 5). Copreamhoc loco accipimus Ec- eorum operibus. Ventrem quidem suum, imoetalie-
ciesiam ; acutam visu ad penetranda mysleriaChristi, num pascebat manibus propriis (Act. xx, 54; 7 Cor.
agiiem saltu ad transilienda spinosa hujus sseculi, iv, 12; 7 Thess. u, 9, et II Thess. m,'-R)': mentem
potenteni ad exsuperanda venena serpentis antiqui. vero non lam suis pascebat bonis quam alienis, qui
Cujus duo gemelli non inconvenienter, IQjgg ut non queerebatquod sibi ttfile, sed quod aliis. Nunc vi-
arbitror, inteliigunturhiduo Apostoli; germani ftde, vimus, inquit, si vos slalis in Domino_{I Thess. m,
consimiles devotione, pares merito et virtute, unani- 8). Quwenimgloria mca, aut gaudium, aut corona?
roes charitate, conjiincli in ipsa etiam passione et NonnevosanteDeum? (IThess.n, 19-;Philipp. iv, 1.)
'mortv. Quomodo enim in vita sua dilexerunl se, ita Ideo scepius ei spirabat dies aetcrni luminis, atque
et in morte non sunt separati. Quia vero desideria afflabat eum lenior aura Spiritussancti, cujus vi
siimniorum pascuniur in profeclibus niinovurn, do- rapiebalur ad interna pascua, aliquando paradisi, ali-
nec sciiicet aspirante gratia toilanf se ad contem- quando tevtii coeli, sive in corvore, siveextra corpus,
 185 GUEHRICI ABBATIS 18*
rt.scio, mquit, Deusscil (II Cor. XII,5). Dignumquip- A rel dies, et inclinentur umbrw, umbras ipsas po-
nat in lucem intelligeiitiee: quod dictum esl vel
pe eral, ut qui lideliter pascebat, fideliler pascere-
tur: et qui foris gaudebat in bonis dominica. fami- erit in tenebris, nobis dicet in Ittmine. Yos lamen
liae, in gaudium Doniinisui juberetur inlrare, atque dicitis, et recte dicitis, quiavetera novis s.unerve-
repleretur in bonis domus Dei, non solum istius vi- nientibus projicietis; quantoque magis iiicondita
sibilis, pro qua sudabal, sedetiam illius invisibilis, seu rancida fuerint vetera nostra, tanto noya illius
ad quam spirabat, undeet diesei aspirabat. sapidiora erunt et gratiora. Nam el ipse Jesus ser-
6. Nec minora de beato Petro sentiendaputo, cum vat vinum bonum usque ad extremum, sciens utique
maxima sit gloria Pauli, illius cosequari meritis, quomodo noslro sit fastidio medendum.
- quem judicium Yeritalis potestate et primatu prae- 2. Quia igitur cogitis me (nam impatientes dila-
tulit universis. Cum enim Pater qui est in ccelis ve- tionis vos video), nee spes incerta futuri pro_senti
ritatem Unigenili Petro revelabat (Mdtth. xvi,2-6), satisfacitdesiderio; ecce vobis morem gero, finem-
quid aliud quam dies ei aeternus aspirabat, et dies que versiculi, de quo heri loquebamur, suo, prout
diei vcrbum eructabat? Cui autem magis pervium potero, reddam principio. Illud enim quaererevide-
fuisse coelum credendum est, quam ipsi Janitori, mini., quid sit aspirante die spirituali umbras incli-
"
cujus lingua clavis cceli facta est? Qui potestatem nari: cum magis consequens videretur, ut non cre-
habebat claudcre coBlumnubibus, el aperire portas scere, sed minui tunc et deficere, dicerentur. Nam
ejus, quomodo ipse non saepius intrasse credetur? si sequamui- proprietatem verbi , hoc est umbris
Esuriit aliquando _j.(j)2QPetrus, et ccelum ei aper- crescere, quod inclinari : cum umbrarum ea natura
lum est, cum adhuc in terra consisteret; faniaque sit, ut quartto inclinanlur , tarito procumbant lon-
ei indc eiborum copia missa est, ut adhuc multa giores ; quantoque surgunt, tanto stent minores.
supersint, lieetpliirimamaclaverit, etmanducaverit, Unde et poela vesperum significans ait •__
imraunda et virulenla animalia in sancta et florulen- Majoresque ctidunt dllis de montibus ttmbrw.
ta convertens lilia (Act. x, 10-16): ut videlicct de- (YIRG.Buc. eclog. 1.)
liciose pascereiurin liiiis, donec aspirantedie, glo- Sed sciendum, quia cum hssc proprietas umbrarum
riose in ipsis pascerefur ecelis. Sed ecce dum com- sit corporalium, longe alia est spiritualium, dequi-
mendanius vob'.s duo heecubera sponsas, hora jam bus non dubitamus hicloqui Spiritura sanctum. Nam
pra_ieriit, qua ds ipsis uberibus lac vobis cupieba- sicut corporalibus umbris inclinari est crescere,
mus immulgere: quanquam et aliis diebus boc ip- sic spirittialibus hoc est inclinari , quod deponi,
sum facere possimus et soleamus. De uberibus si- p minui, vel deficere. Umbroeautem spirituales sunt
quidem Aposlolorum lac vobis trahimus, quolies de umbrosi spiritus et tetri, seu d__moiium,seu hoini-
verbis eorum ad sedificationemvestram traclamus. num : unibrse sttnt tenebree errorum: umbrse sunt
Nunc igitur pro tempore satis sif adnionere, si tamen obscurse significationes veterum sacramentorum. Et
moneri indigetis, ut sicut ubera ista diligilis, ita lac umbrre quidem significationum jam inclinata. sunt
eorum seinper concupiscatis ; ut in eo crescatis in ad occasum et finem : unibrae autem erroruni de
salutem, donec formatum in vobis exhibeatis Salva- die in diem inclinantur ad diminutioiiem : umbrce
lorcm Jesum Christuin Dominumnostrum, quivivit vero tenebrosorum spirituum tandem inclinabuntui"
et regnat per omnia saecula sseculoruin. Amen in infernum etmortem.Primum quidem factum est,
SERMO III. cum dies selernus aspiravit , apparens in carne :
De eo quod scriptum esl : « Donec aspirel dies, e: secundum quotidiefit, cum magis ac magis aspirat
inciinenlur umbrw. _ (Canl. u, 17), illustrans veritate : tertium novissime fiet, cum
1. Erralis, fratres , in mc; sed aniore roagis, ut aspirabit rutilans inmajostate,
crbilror, aut humilitate, quam temeritaie. Pulatis 5. Yidere autem mihi videor et alias umbras in-
rae Scripturarutn scientiaui habere, quivix unquam tranos, !®__!^ quse velut in quodam specuiodere-
attigi vel primum limen scientise. Displicet enim D bus aliis uascuntur in sensunostro , et obumbrant
vobis, ut mihi videtur, quod capitulum Seriptura., nobis, vel oburabrant nos. Obumbrant nos quse re-
de quo heri sum locutus , non suin ad finem usque frigidant et obscurant nos : obumbrant nobis quse
perseculus : quasi iila inilii sit facultas, ut valeain refrigerant et illuminant nos. Istae quidero noxiae et
Scripfurascxplanarc, aut etiam explanationes alio- graves', illsedelectabiles et salubres. istse namque
runi digne et congrue ad memoriam revocare. Sed de inferioribus sunt et niundanis; illae, de superio-
neque hoc mihi solet propositum csse, ut Scri- ribus et divinis. Anima nempe humana in quodam
pturam , unde sernionem ordior, exponam ; sed medio condila et posila est, ut sub ipsa esset mun-
til de ipsa, et secundum ipsam sermonem de- dus, supra ipsani Deus. Sttpra ipsani, a quo et ad
bitum suo diei persolvam. Huc accedil quod ma- quem et propter quem facta est: sub ipsa,
quod pro-
gister noster (10) ille iuterpres Spirilus sancti, de pter ipsam factum est.Nam sicul propter animam cor-
toto- illo carmine nuptiali loqui insiiiuit, spem- pus, sic propter corpusdomus ejus,idest, mundus.
que nobis dedit ex eis quaejam edidit, quia si Cum igitur incurvatur ad corporalia vel mundana,
pervenerit ad locum de quo quaeritis, donec aspi- ascendunt iu eam umbrce de inferioribus : cum eri-
(10) S. Bernardum intolligii.
 ISS IN NATALI APOST. PETRI ET PAULI, SERMO III. t86
gitur ad divina, iuclinantur super eam umbrae de.su- A i vissimos assidua longarum noctium interpolatio.
perioribus. Illius enini rei quam cogitat, umbram 5, Caeterum, si quaeratur cur umbrse pluraliler
sibi format. Quanquam de divinis satis dubia umbra dictse sint, cum res ipsa, cujus umbroesunt, uria sit:
est, quantumcunque cogitationis evacuatur acies : ideo nimirum, quia nunc minus , nunc amplius nobis
aut certe non umbra ipsius rei, sed allud pro illa est, Altissimi virtus obumbrat; nunc obscurius, nunc
nisi cum aspirat dies ille. Nam tunc quoquenonvi- manifestius veritas sese nobis banotescens adumbrat:
detur, ut arbitrur, nisi umbra, quseetsi luminosa, etsi et sicut non aequaliter semper spirat, ita nec siniiji-
gloriosa est, lamen umbra est; s.icut cum in facie tef semper nobis imagines format. Hoc et Apostolus
speculi tersa et lucida , splendidissimeerei sp.endens innuit, qui transire se confitetur a claritate in clari-
imago resultat. Cseterum videre faciem vefitalis ip- tatem (77 Cor. m, 18), a minore scilicet in.majofem:
sius,vel veritatem faciei ej_is,sicut nunquam erit et propheta, qui non splendore sed splendoribus im-
hujus corpofis : ita nec modo est hujus temporis, nec plendam promittit fidelem animam (7sai. LVIII,11).
aliquando erit, donec corpus dissolvet niortalitas, aut SicJacobus Deum memorat I02S patrem lumi-
absolvet immortalitas, et tempus absorbebit seterni- num (Jacobi i, 17), cum lumen , cujuspater est, et
tas, et spiritum qui nunc gravatiir corpore et muta- unumsitet unicum. Qtianquam sic possit intelligi
turtempore, suKevabit ad se, et firmabit in se im- pater luminuro, quomodo pater misericordiarum. i
mortalis et immufabilis diyirtitas. "6. Jam.vero vos, fratres, qui laboratis portantes
4. Initium hujus gratise, el perfectionem illlus glo- pondus diei et seslus, vel seeundum Isaiam, Jn spi-
riaePaulus satis pf oprie distinguebat, curo dicebat: ritu vestro duro meditamini per diem eestus (7sa.
1'idemus nune per specutum in anigmate ; tunc autem XXVII,8), ad umbras istas placet invitare quas
facie ad faciem (I Cor. xm, 12). Ut autem et hoc ip- ille dies serenus aspirans rcrem misericordiee cu-
sum sit, scilicet ut videamus per speculum et in seni- pit sestuantibusinclinare. Audile ipsum diem, ad
gmale, opus est non solum ul facies- speculi nostri ab umbrarum refrigeria clementer vos invitantem : Ve-'
onini phantasmate et umbra corporalium tersa sit: nitead me, omnes qui laboralis et onerati eslis, et
sed.etiam utille sublimis , habitans lucem maccessi- ego reficiam vos (Nailh. xi, 28). Servus enim sub
bilem, dignetur ad nos inclinari, et vel per umbram sole laborans, ut ait Job, desiderat umbrani (Job-
sua. imaginis manifestari. Quanturacunque enim vn, 2), in qua scilicet a lalorerecreeluradlaborem,
contendamus a visibilibus ad inyisibilia, nihil nostra vel per horaro dimidiam, qua silentium fit in coslo:
apprehendet humilitas, nisi condescendat ilia maje- qii.m cum obtinuerit indulgentiaPrioris sui, gipria-
•.stas. Moyses ascendit in niontem , ef Dominus incli- Q -• uir et dicit, Sub umbra illius, quein desiderabam,
nayitcoslos et descendit (Exocl. xix,20).Et alius: sedi. In qua nimirum umbra, quia non sola sessio
Exsurge, inquit, in occurswn meum, et vide (Psal. est ad quietero, sed etiam refectio ad satietatem,
LVIII,6). Ideo nec umbra videtur, nisi inclinetur; conTue subdit: Et fructus ejus dulcis gutturi tneo
nec incliriari dicitur, nisi aspirante die : quia neque (Cantic u, 5). Sic enim dicluia esf per prophetam :
per speculum et in senigmale possumus Deum videre, Converlenlur sedentes in umbra ejus, vivenl tritico,
nisi inclinante se majestate, et aspirante favore gra- et germinabunt sicut vilis (Osee xiv, 8). Servus seu
tiae. Sane hoc ipsum quod umbrsr vocalur compara- mercenarius, quem ssepius hoecumbra recteaverii,
tione manifestce veritatis, ineffabilis plerumque glo- longaniniiter prcestolabitur finem- operis sui. Sic
ria_estetsplendoris , in illis scilicetquorum estper- enim habes : Servus desiderat umbram, ei mercena-
lucidum speculum mentis. Cujus felicis experientioe rius prwstolaiur finem operis sui[(Job vn, 2). In
Paulus sibi conscius, do se sibique siniilibus loque- umbra quidem non finis, sed pausatlo, Finis enim
batur : Nos vero omnes gloriam Domini specutaitfes, erit operis remuneratio, cum evacuatis omnibus
in eamdemimagine transformamur a claritate in cla- umbris, videbinius eum sicuti est: cui modo dici-
ritatem, tanquam a Domini Spiritu (77 Cor. m, 18), mus, In umbra tua vivemusinter gentes (Thren. iv,
Sic euim hi promissione dictumest: Implebiispien- ®J20); inter angelos nempe, non in umbra,sed in luce
doribus animam luam (Isai. LVIII, 11). Ut autem manifesta.
claritatesistas umbras esse noveris, audi David: 7, Hoc autem notandum, quod cum urnbra. illse
Dies )7tct,inquit, sicut umbra declinaverunt. Trans- de superioribus inclinantur supra nos, umbreeistae
ibat quidem et ipse David ae claritate inclaritatem, de inferioribus inclinantur infra nos. Cum enim
tanquamdedieindiem. Sedhettitam breves et ob- divinis propinquamus, mundana superamus : et qua-
scurosdies, tarulongas et laboriosas noctes habet tenus vel ad umbrain lucis accedimus, eatenus mor-
hiems ista, ut et Propheta laboraus in gemitu suo, tis umbram evadimus. Lux enim et vita in coelo,
lavansque per siiigulas noctes lectum lacrymis, me- mors in inferno : umbra autem mortis in hoc ter-
rito plangat: Dies mei sicut umbra declinaverunt! reno et tenebroso l.co. Cum igitur spiritus altius
(Psal. ci, 12.) Prorsus melior est dies una in atriis nos elevat inter tefraro et ccelum, non tangimur
tuis supermiliia (Psal. LXXXIII, 11) dierum meorum; umbra terrenorum: etlicet nondum plena lucefrua"
quia dies mei sicut umbra quamvis lucida : dies mur coelorum, tamen umbris illuminamur montiuni
illa una, lux yera et mera, sicut sine urabra, sic aeternorum, vel certe montis illius umbrosi et con-
gine vespera; cum dies meos faciat plurimos et brs- densi, de quo venit Sanctus sanctorum: Moxlamen
 GUERRICI ABBATIS m
487
quia nirfii-
pondere nostro in rcgionem umbrse mortis revolvi- A tegunt un.bram ejus (Job XL,20, 17); sur.t in no-
mur, ubi et diutissime sedere cogimur, donec visi- rum curce et desideria srecularia, quce
tatione orientis ex alto consoleiiiur. Cogiiimr, in- bis, umbrarn nobis abscondunt iniroir.ent.s damna-
donec in ipsam
qttam, et ulinam cogarour, el non delectemur! uti- tionis, uteam non pro_videamus,
naih quod"patimiir,necessiiatis tantiiin sit, non eliara impingamiis. Aspira, o dics dierum, obumbra su-
vohintatls aut voluptatis ! Sed heu! tam facile, lam pra capu'1nostrum in die belli, inclina super nos
libentcr prujiciinusnos, et obdoriniscimus subgravi • umbras salutis et refrigerii, el incliner.lur subtv.S-
umbra juniperi spinosa_e. infruetuosse arboris, tam nos umbree torporis ei tscdii, imo ca_citatis et mor-.
et securi et iniraoriiinir tis. Et licet coiitingant nos umbree de cogitatione .
negligentes toipescimus uni-
curis ef desideriis hujus mundi! Propterea Levia- te-_:-enorum,non nos conteganf tenebrae,id est,
Ihan, qui sub.umbra dormit, cubile sibi, nisi prec- brce crassiores de amore eorurn; sed semper respi-
in remus in luminosum amorem tuum, o Pater lumi-
caveamus, ponit nobis; quiavideiicetamicassibi SKCU-
tnnbras hujus saeculi invenit in sensibus et affecli- num, qui vivis et regnas per omnia saecula
bus nostris. Istae siquidem umbro., teste Job, pro- lorum. Aihen.

1N ^SSUMPTIONE B. MARLZE.
SERMO.I. B lis in matre, ita sacranieiitum catholicse unitatls in
prole. Ipsa tamen unica virgo Mater, quse se Patris
Qucd Maria duplici titulo sit mater, quodque reclc Unicum genuisse gloriatur, eumdem" unicum suum
dicatur tltronus Dei.
in onirtibus membris ejus aniplectitur, omniumque
1. Vcni, elecla mea,ciponam in te thronum meum in quibus Chrislum suum formatum agnoscit, vel
(H). Multi vocati, pauci vero electi. Beati quos formari cognoscit, matrem se vocari uon C-iifun-
elegisli, Domine; habilabunt in atriis tuis (Psal. ditur. Eva vetus illa, non taro materquam noverca,
i.xiv, 5):, imo lu iu cis habitabis,. tu in eis regna- quoe filiis anle propinavil preejudicium niortis, quam
bis, thronumque regni lui in eis collocabis. Sane inifium lucis; Dieta est quidem mater cunctorum
oronium beatorum beatissima est Maria, quss de viventium : sed invenla est verius inlerfeclrix
niimero omnium electortim singulariler est electa vivenlium, seu genitrix mofientittra; cum suum
ct prccelecta : quoniam clegil eam Dominus, elegit generare nihil aliud sit, quam raortem ingenerare
eam in habitationem sibi, dicens, 77ic reqities mca (Ge«. m). Et quia illa non potuit fideliler interpre-
in swculum smculi; hic habilabo quoniam elegi eam tati nomen suum, ista implevit mysierium : quee ct
(Psal. cxxxi, 14). Habilavit in ca novem mensibus, ipsa, sicut Ecclesia, cujus forma est, mater cst
habitavit 102@ cum ca et sub ea annis pluribus. omnium ad vitam rcnascenliuni. Mater siquidern
Ilabitans in ea replebat eam singulari gratia chari- est Vitaa qua vivunt universi; quam dum ex se ge-
smatum: habilanscumcapascebat eam incompara- Q nuit, niniirum omncs qui ex ea victuri sunt, quo-
bili piorum suavitate morum, et divinorum desi- dammodo regeneravit. Unus generabatur, sed nos
dcrabili sapientia sermonum. Nunc aulem in ea et omnes generabamur: quia videlicet secundum ra-
curri ea, sicut iritcrminabili cevo, sic incomprelien- tionem seminis, quo regeneratio fit, jam tunc in
sibili modo habitans, salial eam beatificantium glo- illo pmnes eraraus. Sicut eniin in Adam fuimus ab
ria visionum ; foris quidcm glorificatae carnis for- initio propter semen carnalis generalionis; sic in
niam exhibens, inlus antem formam Yerbi glorifi- Christo ante initium, propter semen spiritualis re-
canlis impriniens. 0 Maria, non vocaberis, ait Do- generaiionis.
minus, ullra derelicta, ci terra tua non vocabiturul- 5. Porro beata Mater illaChristi, quia seinatretn
tra desolata, ut quia virgo, ideo sis infecunda: sed Cliristianorum cognoscit ratione niysterii; eura
vovaberis Voluntas mea, id est, dilectus Filiusmeus quoque se matrem eis praestai et affectu piefatis.
in ca, quia complocuit Domino in te, et term lud Neque enim duratur ad filios, quasi non sinl sui, cu-
inhabiiabiiur. Habitabit enim juvenis in virgirie, ct jus viscera scmel qttidem feta, sed nunquam effeta,
tiabilab.it inte Filius tuus; irao, si magis placet, ut nunquam desinunt fructum parturire pictatis. Be-
non recedamus a verbis Scripturce, liabiiabi.nt in te nediclus siquidera fructns venlris lui, gravidam te,
filii tui (Isa. LXII,4, 5). D o piaMater, inexhausta pietate reliquit; ex te qtii-
2. Quid, heerelice, cap-.tl erigis?quid niysterium dem semel nascens, sed in te sempef manens et af-
pletatis ad occasionem perfidice rapis? Unum qui- fiuens, et in horto concluso castitatis fontem si-
dem gcnuit: qui sicut unicus est Patri in coelis, ila gnatuni charit.alis seinper abundare faciens ; qui li-
unicus est Matri interris. Neque enim sicut tu impie cet signatus sit. foras tamen derivatur, ct in plateis
blasphemas, alios poslea filios genuil; sed inleme- aquceejus nobis dividuntur.Licel nanique fonsclia-
raltim man£l, sicuf signaculiim perpetuse.virginita- rilatis, proprius Ecclesiee,incnmmtinicabiiis sitalie-
(11) In Offtc. de Virginibus.
 1S9 IN ASSUMPTIGNEB. MRLE..SERMO II. - 190
nis, beneficium tamen ejus imperlire gaudet etiam \ cuit hospitio, quod lam.libenfef repetit, tamque
inimicis. Denique si servus Christi fiiiolos suosile- affluenter remuncral tua dignatio. Nihil utique iri
rum atque iterum pariuri.t cura atque desidei io illo sordidum - ofiendisti , quia nuila erat li-
pietatis, donec formetur in eis Christus (Galat. iv, bido, sed purissima castilas : nihil ruinosum, quia
19);quanto magis ipsa Maler Christi ? Ef Paulus nulla erat superbia, sed fundafissima humilitas :
quidem genuit eos, verbum veritatis quo regenerati niiiil obscurum, quia exclusa crat infidelitas : nihil
sunt pTo-dicando: Maria autem longediviniusatque angustiim, quia diffusa erat charitas. Adornaverat
sanclius, Yerbum ipsum generando. Laudo quidem thalamum Virgo prudeniissima, te regem Christum
in Paulo proedicationis mysterium, sed plus miror non soltiin hospitem susceptura; sed et sponsum
ac veneror in Maria generationismysterium. habitura. Adornaverat, inquam, multiplici decore
4. Yide autem si non et filii Matrem videntur virtutum et gloria, lanto forfasselocupleius, quanto
agnoscere, dictante utique ipsis veluti quadam na- interius tolum erat. Hunc ornatum mirabalur qui
turali pielale fidei, ut ad inyocationem . nominis dicebat, Oninis gloria ejus filiw regis ab intus, in
ejus, primo vel maxime refugiant in omriibus ne- fimbriis aureis, circumaniicta. varietaie (Psal. XLIV,
cessitafibus et periculis, tanquam parvuli ad sinum 14, 15) : et alius, 0 quam pulchra est casta genera-
matris. Unde nimirum de his filiis puto r.on ab- 3 tio cum charitate! (Sap. iv, l.)Domum tuam decet,
surde iiitelligi, quod per propV.etampromissum est Domine, hujusmodi sanctitudo etdecor. Is decor
ei, Habitabunlhi te filii tui (Isai.. LXM, 5); salvo te imitavitut intrares : ille__.it,ut redires. Intrans
duntaxat intellectu, quo de Eeclesia hssc prophetia benediclionis gratiam multiplicasti : sed rediens
f.rincip"alile'raccip.tur. Et nunc siquidemhabitamus cumulasti. Cum intrasii, homo natus es in ca -. cum
in-adjutorio Matris Altissimi, in protectioneipsius redisti, Deus glorificatus esinca. Tunc tibi posuisli
ccmmoramur, tanquam sub uinbra alarum ejus : et in ea sacrarium gratiee; nunc aulem, throntim glorisc-
postmodum inconsoriio i©g® gloriac ipsius, tan- 7. Dicunlur quidem et sunt alii throni, quidam
quam in sinu ipsius confovebimur. Tuiic eril vox scilicet spiritus divini, prce aliis, ut pulamus, sub-
unaIsetant-um.et aggratulantium Matri: Sicutiwtan- jectis ordinibus, Dei prccsideniis majestate pleni :
tium pmnium nostrum habitatio est in ie (Psal. quorum quoe sit proerogativa, Scriptura non expn-
Lxxxvi, 7), sancla.Dei Genitrix. Nullatenus autem mit,licetinnuatexvocabulo quod nonimlla sit. S;«i
credideris majorisesse felicitatis et gloriee, habitare et animacujuslibetjustidicitursedes sapienliee.Quce
in sinuAbraha., quam in sinu Marice, cumihroinnn aulemnuncestsedessapieiiti--, profeclo tunc crit et
suum.in-ea posuerit-Rex gloriae. _ glorise. Sit igifurillud coelipalafitini pleniiinsedibus
'
5". Vein, inquit, electa mea, el ponam in te ' et thronis, sedc-aiqueDeusin omnibus,accommodans
tlironum mcum. Non [poteral signantius aut ele- se et aptans cuique pro meritis. Non immerito ta-
gantius describi praarogativa glorise ejus, quam ut men creditur, sinc injuri.a.vel invidia co_terarum
thronus Dei regnantis esse diceretur. Nulli si- sedium quoddam esse speciale Regis solium excel-
quidem animee tanta plenitudine aut familiaritote sum et elevatum supe.r "gloriam oiiiniuin ; Jlariam
copiam sui divina majestas videtur indulgere, sicul dico exaltaiam super clioros Angelorum, ut nihil
illi in qua specialiter prce cceteris residere delege- contemplctur supra se llater nisi Filium solum ;
rit. Discipulis quidem Duminus loquebatur, qui nihil miretur supra se Regina nisi Regem solum ;
pauperes facti paiiperem sequebanlur : In regenera- nihil yenerctur . supra se Mediatrix noslra nisi Me-
lione, citm sederil Filius hoininis in sede majeslatis diatorem solum : cui nos ipsa precibus suis conci-
lum, sedebiiis et vos snpcr sedes {.Matth. xix, 28). liet, commendet, el repracsentet unico Fiiio suo
Alibi quoque promittit idem Agonolheta noster, Jesu Christo, cui est honor el gloria in ssccula sre-
de coelo speclans et incitans decertantes : Qui vice- culorum. Amen.
rit, inquit , dabo ei sedcre mecum in throno SERMO II.
. ineo, sicut ei ego vici el sedi in llirono Palris , De muiuo amore Jesu et Mariw.
mei (Apoc. in,j21_).Matii vero, cujus longe differens \. Filim Jerusalem, nuniiaie diieclo qnia amore
est meritum, nihilominus differens proniiliit prsc- languso (Caiitic v, 8). Yerba isla qttoc a nobis bac
mium. Veni, inquit., elecla mea, et ponam in te nocie cantata sunt, qualiter ad Assumptionem bea-
llironum meum. Parum cst, inquit, ut judicanli tceMaii.3 possint yideri pertinere, 1031 vohimus,
consedeas, nisi et ipsa mihisedes fias : ut majesta- si placet, cmn vestra char'.tate tractarc. Id aulem
lem regnantis eo felicius quo lamiliaiius in te con- eo genere sermonis faciendum videtur, quo nort
fineas, et specialius prse caeteris incomprehensibi- modo seccularium, sed etiam ecclesiasticannn au-
lem compreheiidas.. Continuisti parvulttm in gre- ctores litterarum nonnunquam usi sttnt, maxime
mio ; continebis immensum in animo.Fuis.i diver- in tractandis Canticis, unde I.acc sunt sumpta. Hoc
sorium peregrinantis ; eris palatium regnantis. namque genus sermonis, salva veritate, quadan.
Fiiisii tabernaculum pugnaturi in mundo ; eris so- ampliori utiltir libertatc, cum Videlicet sunipfGi
lium triumphantis in coelo. Fuisti thalamus Sponsi themate causae, ut beatus Hieronymus ait, non tam
incornati ; cris thronus Regis coronati. loquitur quse revera facla vel diota sint, quam ejus-
6. 0 Fili Dei, tiili.il tibi, nihil in illo luo displi- modi fuisse negotium optendif, ut ea quse dicua-
131 GUERRICI ABBATIS 192
tur, etsi facla vel dicta non fuerint, fieri tamen A dedit corpori nieo, concepli sui coiporis _acra-.
vei dici poluisse, aut etiam in affectu facien- mento : sanitatein se daturum promisit, suscitati
tis, vel dicentis fuisse non absurde credi pos- corporis exemplo. Denique, ut minusmiremini lan-
sint. Maria igitur migralura corpore decuinbe- guorem meum, amore langueo. Langueo plus im-
bat, ut est humana infirmitas. Porro filioeJe- patientia amoris, quam passione doloris : plus
rusalem quoe sursuni est, id est angelicae Yirtutes, vulnerata charitate, quam gravata infirmitate.
scientes 'nimirum quia obsequiis Matris captanda 4. Heu ! inquiunt illi, quam frequentes, imo con-
est gralia Filii, visitabant satis officiose Domi- finua. causae languoris! Bone Jesu, quomodo haec
nam snaro, Matrem Domini sui. Et fortasse ali- Tlater tua postquam te genuil, nunquam fere nisi
quid hujusmodi primo post salctationis officia in languore fuit? Primo languit timore; postea,
locuti sunt ei Angeli; sicut specicm humano vttltui, dolore; nunc, aiuore. Timore, a nativitale usque
ita sermonem humano nimirum conformanles affe- ad passionem, cum seraper vitam Filii insidiis ap-
ctui vel usui : peti videret : dolore, tolo tempore passionis, donec
2. Quid esi, obsccro, mi Domina, quod sic oegra redivivum reciperet : nunc amore et desiderio feli-
videris et langulda ? quid est quod pi __ter solitum cius, sed mirabilius cruciatur, quia sedentem in
tristis et pigra, ab heri et iiudiusteilkis, sicut so- ccelonon tenet. Quomodo, Jesu bone, qui summi
iebas, non sancla revisis loca, quorum contempla- fructus es gaudii, tam longi factus es illi causa
tione amorcm tuum pascebas ? Jara per aliquot dies KiartjTii, ut charissimam tibi ipsius animam, tot
non vidimus tc, aut rupem Calvanoe ascendentem, et tam acuti sine cessatione pertranseant i.©8__!
ut ibi locum crucis impleres lacrymis; aut ad se- gladii? Sed obse.ramus te, Domina, quid vis fa-
pulcrum Filii adorar.tem gloriam resurrectioi.is , ciamus tibi? Yis saltem ut resideat hic isie Gabriel
aut in nionte Oliveti deosculantem extrema vestigia symmystes tuus, ut assideal et ministret titii, qui
ascendeiilis. —Ob hoc ipsum siquidem crcduiar in ab inilio conscius et niinister roysterii lui, cuslos
valle Josaphat commorata (ubi et sepulchrum ejus quoque tui cubiculi meruit deputari?Non opus est,
H-OnslraUtr, ut ait beatus Hieronyinus, in ecclesia• inquit Virgo. Sufficit milii meus novus in carnc
miro lapideo fabricata labulatu), ne scilicet a saic- angelus, discipulum dico quem diligebat Jesus, eu-
ctis locis longius recederct, sed seepius ea invisens, jus me dilectionis hseredem feliqiiit, cum illura mi-
licet omiiia meiuoria teneret, formain tanien gesto- hi, et me illi in cruce commendavit : cujus obse-
rum, velut corporaliter in ipsis eliigiaiam locis,i quio nihil niihi gratius, quia conversatione et affe-
dulcius ainplecteretur, ul vel s'-<_ suuni aliquafenus>C ctu nihil castius, moribus nihil suavius, nihil sin-
amorein solarctur. cerius fide, nihil sanctius sermone. Nosergo, aiunl
5. Catisam ilaque percunetanlibus illis, cur ab> illi, in quo tibi esse poterimus offieiosi? Filiw,
his modo vacarel, et ex toto decumberel : Laiigiieo, inquit, Jerusatein, nuntiaie dilecto quia amore lan-
inquit, Quare langues? Languor enim quem locumi gueo. Ipse novit quomodo meo medendiim sit lan-
in corpore tuo reperit, in quo salus mundi tam diui guori.
habitavit? De corpore illius Filii tui virius exibat: 5. At nosti, inqttiunt, quia cum sciat omnia, de
et sanabat omiies, adeo ut eliam fimbria vesfimenti multis quasi nescius interrogat. Si ergo quogsierit,
licemorihoissamsanaret (Matlh. lx, 20-22; Marc v, quid illud sit quod tuo vulneri velis adhiberi, quid
25^54, el Luc. vm, 45-48) : ettu quaetamdiu ipsumi respondebimus ei? Sodales, inquit, estis sponsi»
in utero, in sinu, in gtemio continuisti, ulli infir- Gabriel iste meus paranymphus; non puto vobis
mitati, aul languiori vel accessibiiis esse potuisti ?' esse celandum amoris mysteriuro. Dicam igitur:
Non est, inquit, quod id miremiiii, si illud ipsumt tantum ne judicer temeraria, quod niajora nie qiiai.
corpus Filii mei, quale aliquando fuerit recorde- rere videar. Osculeiur me osculo oris sui. Si quid
. roini. Et ipsum enim quara infirmum, quantisve! mihi ccnscia esseni, contenta essem cum MarS.a
defectibus subditum fuerit, voluiitate tamen, ego. D Magdalene oscuio pedum, ubi indulgentia sumitur
novi qua. ipsum in utero alui, uberibus lactavi, si- delictorum. Sed qnia iri omni vita mea nonme re-
nu fovi : nec solius infantiae, sed et sequentiumi prehendit cor iiieum, non puto me arroganler flagi-
defectus sc.tatumvidi, el eis, ut potui, min stravi : tare de osculo oris, gratiam gaudiorum. Cur autem
ad extreiiium nou sine passione raca, ludibria et;t arrogaus videar, si illud os mihi reposco, quod de
supplicia passionis et crucis aspexi, per singulaa me sibi formavit ipse conditus et conditor? Cum
disccns quam vere de eo noster Isaias dixeril, Vere e parvulum lenebam inter brachia , quoties osculari
languores noslros ipse lulit, el dotores nostros ipse e speciosum forma prae filiis hominum mihi libebat,
pcrtavit (Isai. LIII , 4; Malth. VIII, 17). Cur ergoo satis licebat: nuiiquam faciem avertebat, nunquam
doleam non eum meo dedissecorpori, quod suo nonn matrem repellebat. Et si fortassis impatientia desi-
dedit? Non sum ita delicata aut superba, ul quod d derii eram niinia; ipse tamen more suo, moreni
iile dignatus esl pati, ego qiiantulaciinque ex partee. matri gerebat, Gaudebat eam replere gratia, qua.
pati non possim aut nolini. Et ille quidem miseri-i- diffusa erat in labiis ejus , et dulcedine qua tolus
cordi voluntate, ego naturali necessifate. Sane le erat plenus , totus concupiscentia ct desideriuro ,
allud est sanitas, aliud est sanctitas. Sanctitatem m castarum scilicct animaruro. Unde sicut ipse de se
193 IN ASSUMPTIONEB. MARLE 8__R_I0lil. _f4
confitetur, Qui edunt me adhuc esurient, et qui bi- A . recordatio fideles vires reparat in labore. Umbra
bnnt me adhucsilient (Eccli. xxiv, 29, et Joan. vi, est sestuantibus, cibus esurientibus. Sic enim ait
55): quanto gratiam oris illius gustavi suavius, illa, quee niemoriam abundanlioe suavitatis ejus
tanto nimirum repeto nunc ardentius. Crevil qui- eructabat: Sub umbra illius quem desideraveram
dem gloria el majeslate : sed nihil ab illa ingenita sedi, et fruclus ejus dulcis gutluri meo (Cantic. n,
rautalus est mansuetudine el bonitate. Nihil ad il- 5). 0 quiiaboratis, o qui pOrtatis pondus diei et
lumillud superbieeseeculariselogium:« Honoresmu- eestus! sub umbra alarum Jesu inyenietis reqniem
>tant ninres".> SUblimior est, sed non superbinr; animabus vestris , firniamentum, ut scriptum est,
gloriosior, sed non dedignantior. Non fastidiet ma- virtutis, legimen ardoris , umbraculum meridiani
trem quam elegit, nec seternam electionem suam (Eccli. xxxiv, 19); ut ex sententia cordis sit illa
novo judicio reprobabit. confessio pris: Domine,Domine,virtus saluiis mem,
6. Ne timeas, Maria, ait Gabriel more suo: in- obumbrasli super caput meittn in die bctli (Psal.
venisti enim gratiam apud Deum. Etiam in ceeteris cxxxix, 8), in die oestus et laboris, certaminis ct
qui longe jacent tuis sttb vestigiis, probare con- tentationis. Cum enim meditatio ceterneerequiei ca-
suevit improbitatem hujus affectus et precis; qui pitibus laboranlium obumbrat, non solum ab eastu
nihil nimium, aut injuriosum sibi depulal, quod in D tentationui?; refrigerat, sed eliam ad Iaborem animos
eum vera dunlaxat charitas prsesumat. Et conver- innovat, juxta illud quod scriplifm est de asinoforti
sus ad sociam multitudinem : Eamus, inquit, eamus; Issachar, Vidit recuiem quod esset bona, et terram
ne ipsi Frlio facere vidcamur injuriam , si gloriam quod optima, ct supposuit Iiiihierum ad portandum
Matris differamus. Cum ergo reversi nuntiassent (Gen. XLIX,15): id est, desiderio illius quietis et
hsec Domino suo, quid putamus Jesum nisi tale ali- haereditatis sponte Intmiliavit se ad l.aborandum. Et
. qttid loeuliini ? Ego sum qui patrem et roatrem isfe e.rgo dicere potuit: In cmnibus requiem quwsi-
filiis honorandos commendavi; ego ut facerem quod vi, et in hwreditate Domini mcraber.
docui, et exemplo essem aliis, ut Patrern honora- 2. Felix qui in cmnibus laboribus et viis suis re-
rem, in terram descendi: nibilorainus, ut MatreKi quiem quserit beatam : sc-mper feslinans ingredi, ut
honorarem, in cojlum reascendi. Ascendi et prsepa- Apostolus monet, in illam requiem (Hebf. iv, 5),
ravi ei locum, thronum gloriac; ut a dextris Piegis ejus desiderio corpus affligens, aiiimum autem jain
Regina coronata consedeat in vestitu deaurato, cir- illi requiei parans et componens : cum omnibus ho-
cumdata varietate. Neque hoc dico, quod in parle minibus, qriod cx ipso est, paCem habens; requiem
thronus ei collocetur : quin potius ipsa erit tlironus et otium Marieevoluntatepra.eligens, laborem aufem
meus. Veni igitur, electa mea, et ponam in te thro- et negotium Marthse neeessifale quidem suscipiens ;
num meura. In te mihi quamdam regni sedem con- sed quania preevaletpace et quifete spiritus aclim-
stituam, de te judicia decernam, per te preces exau- plens, et semper ad illud unum necessarium de illa
diam. Nullus mihi plus ministravit in humilitate multiplici dislractione sese recolligens. Homo hu-
mea. Communicasti mihi prseter alia, quod horao jusmodi etiam cum laborat, quiescit: sicut e diverso
sum: communicabo tibi quod Deus sum. Flagitabas impius etiam cum quiescit, laliorat. Quomodo enim
osculum cris, quinimo tota detotooscttlaberis.Non quiescerent, quibus Deus immlttit rotam malorum :
imprimam labia labiis, sed spiritum spiritui osculo quibus juravit in ira sua, Si ihtroibunt in requiem
perpetuo et indissolubili: quia concupivi speciem meam? (Psal. xciv, 12.) Exlra illam non est nisi af-
tuam , etiani desiderantius quam tu meam; nec sa flictioet roiseria; et in circuitu ejiis tempestas vali-
tis glorificatus videbor mihi, donec tu conglorifice- da: sicut et in natura rerum fit, ut quidquid exlra
ris. Gloria tibi, DomineJesu, subintulit chorus An-. simplicitatem el unitatem puncti fuerit, in molu et
gelorum. Gloria tibi, Domine Jesu,ingeminet ccetus!' agitatione sit; tantoque concitatiore quilibet circulus
fidelium. Glorificatio Matris tibi proficiat ad glo- irnpetu rotetur, quanto ab immobilitate principii sui,
riam, nobis ad veniam; te preestante cui est ho-• rjidest, a medietate centri recesserit longius. Sane
nor, ct gloria, per omnia ssecula sseculorum. Amen., in circuitu inipii ambulanl (Psal. xi, 9), quibus
1033 SERMO III. Deus immittit TOlammalorum: ideoque in illam in-
De quiele spiriluali. ternarn et aeternam requiem intrare non possunt.
1. In omnibusrequiem quwsivi (Eccli. xxiv, II). Ideo conlritio et infelicitas in viis eorum, quia viam
Grata quies fessis. Grate igitur et opportune vobis,, pacis non cognoverunt (Psal. xm, 5): quia nec quae-
qui fessi estis, dies iste quietis et feriationis inter- sierunt, ut dicere possint: In omnibus requiem qusc-
venit, ut dum sanctoe Dei Genitricis requiem cele- sivi; ttt videlicel in multiplicitate actuum suorum,
bramus, non solum corpora recreentur hac diurnai quibus turbantur, elturbant, unum quod est neces-
quiete a. labore messis , sed etiam corda respirenlt sarium, cogitent aut requirant. Justorum potius est
in recordationem et amorem illius _etern_equietis, vox illa, qui et dicere possunt, tJnam petii a Do-
Et tibi tainen, o fratres, ibi etiam metetis, sed re- mino, hanc requiram. Vullum tuutn, Domine, quw-
quiem metetis qui nunc laborem hujus messis se- sivi, vultum tuum requiram (Psal. xxvi, 4,8): qui
minatis. Fruclas hujus laboris, illa requies erit : nonnisi quietis illius amore laborant, qui omniao
requies a laborc, merccs pro labore, cujtis etiarri prxoptant ingredi putredinem in ossibus suis, ut re-
195 GUEERICI ABBATIS 190
quiescant in die tribulationis, quam h_ bonis du- A imputat sibi : quanto magis quod ipsius fil spiri-
cere dies suos, et in punClo ad infernum descen- tui, cuin gratiarum actione recolet, Hospes. in-
dere. quiens, fv.i et suscepistisme? (Math. xxv, 55.) Nun-
5. Si quis tamen curiosius inquirerc velit, cujus quid enim multorum patipeftas-sanctorum, quce
polissimum vox illa sit, In omnibus requiem qumsivi: vagos colligere, csurientes pascere non sufiicit,
vox est utique Sapientree, vox est Ecclesise, vox cst Domino qui magis apud pauperes hospitari consue-
Marios,vox estcujuslibel sapientis animee. Sapientia vit, inhumana et inhospitalis erit? Sitper quem
inomiiibusrequiem qusesivit,sed in solishumilibusin- autem requiescam, inquit, nisi super humilem, el
venit.Ecclcsia in omnibusmundi nalionibus requiem quielum, et trcmentem verba mea? (Isai. LXVI,2.)
qua_sivit,sed in solis credentibus invenit. Maria, sicut 0 humilitas angusta libi, ampla divinitati; panper
et quoelibetfidelis aniina, in omnibus actionibus suis et insufficiens tibi, sufficiens ei quem non capit
requiem queesivit; sed hodie I©34 demum invenit, orbis : copiose ac deliciose reficiens illuin, qui et
cum post persecutionem Herodis, et fugam .Egypti, Angelos pascit. Supcr quem, inquit, requiescam nisi
post tol insidias et atrocitates Judaicse impietalis, super humilcm? In omnibus requiem queesivi : scvi
post tot passiones suas, de passicne et morle Filii; apud humilem ancillam inveni. Non est invcrita
postquam tot et tam acerbi ipsius animam perlrans- B similis illi in gratia humilitatis : ideo in plenilu-
ierunt gladii, tandem hodie dicere datum esl ei: dine humilitatis requievit etlam eorporaliter omms
Convcriere, anima, in re/juiem tuam, quia Dominus plenitudo divinitatis. Quanquam aliter reqiiieverit
benefecit libi (Psal. cxiv, 7).Qui creavitme, creatus in Filio : quia etsi Mater humillima, longe tamen
ex me, rcquievit in tabernaculo corporis mei, ne- Filius humilior. Idcirco Spiritus septiformis non
gare non poterit mihi requiem coeli sui. Qui enim solum super ipsum requievit, sed etiam omnibus
gratiam ultro cumulat aliis, par pari quomodo non qui mites et humiles ;ab eo esse didicerunt, diver-
rcferet inatii? Perge, Maria, perge secura in bonis sas in eo felicissimce quietis mansiones prxparavit;
Filii lui; fidiicialilcr age tanquam regina, roater Re- imo totum ipsum quoddam aureum fecit reclinato-
gis ei sponsa. Requiem queerebas, sed ampiioris glo- rium ad quiescendum. Hujus niniirtim reclinatorii
ria_est,"quod tibi debetur, regnum ct potestas. Indi- bealissimam requiem visus est quadam specie pra_-
visum babere tecum cupit imperium, cui tecitm in libasse, qui supra pectus ejus mefuit in co_iiare-
earne una, et uno spiritu indivisum fuit pietatis et cumbere.
iinilalis mysterium : dum scilicet salvo honore natu- 5. Sed adhuc libet intueri, quam plenum ratio-
ne, geminalo rounere gratiae,juncta est matcr in ma- nis et congruentiae sit quod ait : Super quem re-
trimonium. Requiesce igitttr, o felix, inter brachia C qitiescam, nisi sitper humilem_el quietum ? Quomodo
Sponsi. Replicabit tibi ni fallor, intcr amplexus et iiamque super inquietum aliquid quiesceret? quo-
oscula, quam suaviler requieverit in tabernaculo modo super basem, qute nutafet aut vacillarct •
corporis tui, quam suavis in cubiculo cordis lui. Non columna immobilis staret? Quis autem, nisi hu-
est injustus Deus, o fralres, ut obliviscalur operis nilis, quietus esse potest? quis, nisi humiiis in
boui: vivil semper apud eum memoria beneficii se- pace quieti et modesti spiritus, seipsum possidere
mel accepfi. Beatus, apudquemDeus vel semel re- potest ? Impium projicit ventus a facie terrse (Psal.
quieni iiivenerit, in cujus tabernaculo vel hora una i, 4), circumferturque droni vento doclririae. Im
requieverit. pius, inquit propheta, quasi mgre fervens, quod
4. Ecce nunc quoque Sapienlia clamitat in pla- quiescere non potest (Isai. LVII,"20). Fervet ira,
teis : in omnibus rcquiem qumsivi. Pulsavi, nee 1.035 sestuat avaritia , intumescit superbia, se
fuit qui aperiret : vocavi, nec fuit qui respondcret. ipsum jugiler pugna quatit intestina, ac seditione
Filius horoinis, factus, secundum prophctara, velut collidit domestica. Ut ergo requiescat in vobis, o
vir vagus, et quasi viator declinans ad manendum fratres mei, aniator ille largitorque quietis, daie
(Jerem. xiv, 9, 8), non habet ubi reclinet caput Qoperam, juxta consilium Apostoli, ut quieti silis.
suum : foris slat plenus capul rore, et cincinnos Qttonara niodo istud erit? Dico, inquit, vobis : Ut
gtittis noctium. Quis ilie in nobis tam humanus veslrum negotium agalis, et opere.minimanibus vc-
atquc hospitalis, ut surgat et aperiat ei, et inducat slris (I Tiiess. iv, 11). Opus est onus, quo vehtti
in cubiculum suura ; aut certe ostendat ei ccenacu- pondas navibus, ita quies et gravitas inquietis ad-
Ium grande slratum, ubi cwn discipulis pascha ditur cordibus, sed exlerioris hoiniriis fundatur
manducel novura? Hoc enim dico, fratres, nisi re- atque componitur status. Magnorum initium malo-
quiem quam quserit, invenerit apud nos, nec nos rum est, sicut legistis, mulier vaga, quiciis impa-
optalam requiem invenienius in illo. Ait quidem tiens, nec valens consistere in domo pedibus sttis;
Ddminus,per prophetam : Hwc est requies mea, re- nunc foris, nunc in plateis, nunc juxta angulos insi-
ficite lassum , et hoc esl meum rcfrigcrium (Isa. dians (Prov.va, 10 -12). Nec sine causa est quod Ma-
XXVIII, 12). Beatus qui intelligil super egenum et gister gentiumhocinquietudinismalum sic liabet su-
paupercm : in diemala (Psal: x\_,2) paral.it eiDo- spectum, ut non solum correptione,sed eliam sepa-
ininus vicissitudine debita requiem et refrigerium. ratione censeat illud persequendum. Rogamiis, iji-
Si ergo humanitatem mcriibris suis exhibitam Deus ou.it, ros. fratrcs, corripile inquietos(1Thess'. v, 14).
 197 IN ASSUMPTIONE15. MARLE SE5M0 IV. 18S
Et item in secunda ad eosdeia Thessalonicenses, A J cis simul cruci figebat, suamque ipsius animam tam
inter alia quae super inquietos velut e ccelis tona- mulliplex pertransibat giadius, quantis confossum
bat : Audivimus, inquit, inier vos quosdam ambu- corpus Filii cernebat vulneribus. Merito igitur ibi
lantes inquiete, niliil operanfes, sed curiose agenies. maier agnitii est, et cura ipsius idoneo.tutori dele-
His qui ejusmodi sunt denuntiamus, ut cuin silentio gata est, ubi maxime probata est et Matris ad Fi-
operantes, suum panem manduceiit. Quod si quis non lium sincera charitas, et Filii de Matre 3L03S vera
obedit verbo nostro pcr epistolam, hunc notate : et humanitas. Nam alias velut dissimulasse Matrem
ne commisceginini cum iilo, ut confundalur (II visus est : sive cum in nuptiis flagilanti miraculum
Thess. iii, 11, 12, 14). ait, Quid niihiel tibi, mulier? (Joan. n, 4.) sive cum in
6, Si quis forte (quod abslt!) ejusmodi invenitur mediis sermonibus Evangelii dicenti cuidam, Ecct
inter vos, pulchrius et honestius, antequam tain tnater lua el fralres tui slant quwrenles le : Quwest,
graviteret publice notetur, ultro confundetur, inde inquit, tnaler mea? (Matili:.xu, 47, 48.) Sed etMa-
scilicel, qnia notabilis est, et dissimulatur; repre- tri, cum miraculum posceret, sic respondeiidum
hei.sihilis, et toleratur. Sic auteni confundatur, ut erat, ut aliunde quam a Matre se miracula habere
confusione corrigatur, correptione l_etetur, leetifi- significaret: et illi qui sermonem Evangelii parentes
cetque noft_modonos, sed Spiritum Dei : qui cum B 1 annuntiando interrumpebat, melius respondere non
dicat, In omnibus requiem qumsivi, non invenit eam poterat, ut videlicet spiritualia carnalibus 'pr<efe-
nisi iii quietis, nec praestat nisi quietis. Unde et renda monstraret. Ac si more suo diceret parenti-
inquietos per prophetam revocat et compescit : bus, occupatum in negotio Evangelii quserentibus :
Si revertamini, el quiescalis, salvi eritis (Isai. xxx, Quid est quod me quwrilis ? Nescilis quia in his qux
15). Oranes ergo pariter sic operam deraus, ut Patris mei sunl oportet tneesse ? (Luc. u, 49.)
quieti siinus, ut.in quiete nostra semper m medi- 2. Absit enim ut Matrem asperiialus-sit, qui tanla
tatione eeternas. quietis occupemur, ac desiderio cura de parentibus honorandis legem dedit! Absit,
illius ad omnein parati laborem inveniamur. Hoc inquam, iit in terra fastidierit Matrem, cujus e ccelo
nobis impetret beata Dei Genitrix,_cttjus requiern cohcupivit decorem ! Imo potius ordinabat in rtobis
ceiebranius, ab eo qui requievit in tabernaculo cor- charitalem, tam verbis quam exeroplis Iiobiscum
poris ct cordis ejus. Ipse est requies seterna Chri- ageris, ut carnalium affectibus.necessiludinum, non
stus Jesus; cui est honor, et gloria per omnia sae- soluin Dei pro_poiiamus dilectiouem, sed eliam eo-
cula soeculorum.Amen. rum qui Dei faciunt voliintatem. Ille siquidem affe-
'-'_: SERMOIV . Ctus de cordibus ex;igitur omnium nostrum, quos
Qttod beata Virgo Mariw el Marlhw officiaimplevit. C sumroi Patris adoplavit diguatio, quo lideliler dica-
.. 1. Maria oplimam partem elegif(Luc. x. 42). Hoc mus cum ipsius Unigenito : Quicunque fecerit vo-
de Maria sorore Marthse scriptum est : sed' in liintatem Patris mei quiin cwlis esl, ipsc meus frater,
Maria niatfe Domini plenius et sanciius impletum et sofor, et mater est (Mallh. xn, 49). Prorsus
esi, Hodie namque beata virgo Maria pptimam par- filiis Dei coinpetit voxista, nec ullum fidelius tcsti-
tem elegit, imo quam dudum eiegerat, hodie per- monium reddit ipse Spirilus spiritui nostro quod
petuo possidendam acccpit: ut scllicet inseparabi- simus filli Dei, quam ut sonet de cordihus nostris
Iiter adheereat Doraino, perenriiter fruatur Dei haec vox Unigeniii Dei. Itaque Mariam, quce secun-
Verbo. Nec alienum aul incongruurri, si quod de dum carnem maler erat, a!ia quoque ralioiie inatr.m
iila Maria dictum cst, in istaro Iraiisiimatur; cum sibi Jesus probat: quaiidoquidem et ipsa voluntatem
ad conveaientiara traiisforniationis , siroilitudo non Patris in tanium faeiebat, ut de ipsa prsediceret
solum nominis, sed etiam operis suffragetur. Illa Pater, Vocaberis voluntas mea in ea (Isai. LXII,4).
siquidem Dorainum liospitio tecli, hxc ihalamo lgitur ubi eam visus est ignorasseFilius, ibiam-
suscepit uteri. Et qui cfeavit me, inquit, requievii in plius honorasse invenitur : cuin ei scilicefmatefni
labernacuio meo (Eccli. xxiv, 12), lila sedens secus |„ nominis honor duplicatur, pro eo quod eumdeih Fi-
pedes Domini audiebal verbum iiiius (Luc x, 59) : liurn, quem alvo gestaverat incariiatuiii, etiarn niinc
hsec seduia circa curani humanitatis ejus, conser- anirno gestabat inspiratuni.
yabat omnia verba quce de illo erant, conferens in 5.' Coeterum cum dilexisset eam «estis, in fineni
corde suo (Eccli. n, 19, 5i). Sed etcuni evangelizans dilexit eam, ut nort solum propter ipsam finem vi-
circumiret Jesus civitates et casteila, Maria comes vendi, verum et in ipsam finem pene faceret loquendi:
individua vestigiis ejus adhserebat, pendebalque ex dam velut inter ultimaverbatestamenti, curamMa-
ore docemis : adeo, ut necprocellapersecufionis, tris, cujus debitorem se cognosccbat, charissirao
nec horrore supplicii a consectatu Filii et Magistri transcribithaaredi. Sie quippe interPelrum ouiplus
potuerit absterreri, Siabal, inquit, juxta cruccm diligebat, et Joannem qui plus diiigebatur, hseredi-
Jesu Mariamater ejus (Joan. xix, 25). Piane Mater, tatem suam Chrislus divisit, ut Petrus sortiretur Ec-
quse nec in terrore liiorfis filium deserebat, Quo- clesiam, Joanr.es Mariani. Iluic piane competebat
modo eninv morte terreri poierat, cujus charitas hcec portio nonsolum-jurepropirtquitatis, sed etiam
fortis iit mors, imo fortior quam mors erat ? Plane amoris privilcgio testimonioque pudoris. Decebat
juxia crucein Jesu si-abat, cujus menteni dolor cru- nanique ut •nomiisi virgo virgini deserriret, quate-
199 GUERRICI ABBATIS 2_0
nus et Virgobeata, divino languens praeamore, flo- A mium ante meritum requiratur. Jacob prius oporlet
ribus fulciretur castitatis, etvirginilasadolescentis jungi Liae, quam frualur amplexibus Rachel (Gen.
id interim perciperet remunerationis, ut de contu- xxix): sedetipsumpriusvocari etesseJacob, quam
bcrnio proficeret tanla. sanctitatis. Quietiam, quia Israel. Rectorem,inquit, leposuerunt?curam illorum
fidelis probatus est in obsequio incorrupta. matris; habe, et sic considera, el omni cura tua cxplicita re-
mysteria quoque divinitalis, et arcanaYerbi incor- cumbe, ut Iwteris propter illos, et ornamenlum gra-
ruptibilis sibi cr.edipromeruit. Decebat, inquam,ut tiw accipias coronatn (Eccli. xxxn, 1-5), Labor si-
Matri Domiiii non aliusobsequeretur quamdilectus quidem operis, seu sollicitudo administrationis, se-
Filii: qualenus et Mater sernper suspirans Filium mina sunt justitioe: pToquibus gaudiametendasunt
in dilectum Filii suavius respiraret, Jet discipulus ex ore consolantis misericordia.. Sic enim ait pro-
Magistrum sibi conquerens nimis cito sublractum, pheta: Seminate vobis in jusiilia, melite in ore mise-
Magistram totius veritatis se reperisse gauderet. Id- ricordiw (Osee x, 12). At enim qui parce seminaf.
qtte salis commode provisum, ut scripturus Evan- parce et metet: et qui seminat in benedictione, de
gelium familiariusdcsingulisconferret cum ca,qua_ benedictionibus ctmetet (77 Cor. ix, 6). Nullussane
conscia eral omnium ; quippe quse abiriitio omnia lam profusa benedictione seminavit, sicut illa bene-
Filii sui diligentius observaverat, conservans omnia " dicta inmulieribus ; queebenedictum semen de ventre
verba queede illo erant, conferens in corde suo (Luc profudit. Sed semen dicam, an fructum ? Melius
n, 19, 51). Sic nempe se Martham exhibuit incura utrumque. Qui enim semen esl operantibus justitiam,
pjeri nutriendi; ut nihilominus Marise partesexse- fruclus erit metentibus gloriam. Semen, in passione:
cuta credatur in'studio verbi cognoscendi. Maxime fructus, in resurreclione. Potens in terra semen is-
tamen poslquam idem Filius ascendil ubi eratprius, tud, quod cadens interram moxexcilavitpotentiam
Mater absolula omni sollicitudine lemporali, san- suam, ul multum fruclum afferret, etin semine illo
ctoque Spiritu, quem prseter singulares illas con- benedicerentur omnes gentes. Undeet ibi sequitur:
ceptus sui priraitias communiter cum Apostolis ac- Gencratio rectorum benedicetur (Psal, cxi, 2).
ceperat, plenius illuminata, gaudebat nitnirum va- 5. De benedictionibus suis itaque Maria metat :
care, el videre quoniam Jesus estDeus. Yisiopror- ct quse benediclionem omnium gentium seminavii,
sus ineffabilis gaudii, summceque dclectationis om- benediclioiiem omnium gentiumsingulariteraccipias,
nihus qui diligunt Jesum; sedprae omnibusilli quoa Beatam me dicent, inquit, oirnies generationes (Luc
genuitJesum: cui sicut singulariter excepta est gra- i, 48). Parum esthoc. Bealamle dicenl omnesbea-
lia Deum generandi; sicet prserogativa gloriandiin r. torum spirituum ordines. Viderunt hodie ascenden-
eo quem genuit. Omnino 1037 singularis atquein- tem filiw Sion coelestis et beatamdixerunl, cireginw
comparabilis gloriaYirgiiiismatris, videreDeurare- laudaverunt eam (Cantic. vi, 8). Prorsus de bene-
gem omnium in diademate carnis quo coronavil eum ; dictionibus suis hodie Maria metit, quia refusa est
ut et Deum agnoscat et adoret in corpore proprio, spiritualiterin eam omniraoda benediclio illa quam
el corpus proprium glorificatum videat in Deo. His de se profridit. Date ei, inquit Spiritus sanctus, de.
interim, ut opinor, conteraplationibus pascebalur fructu ventris sui; et saturetur illoqusm genuit, 0
Maria, hanc optimam parlem elegerat: qucenon ab- Mater misericordise, saturare gloria Filii tui; et di
lata, sed perfecta est hodie in ea. Quia enim negli- mitte reliquias tuas parvulis tuis. Tu jam ad men-
gens aulsegnisnonexstilit in opere Marthoe, nequa- sam, Doiriina; nossub mensacatelli. Sicut oculi an-
quam vacua derelicta est a fruclu Marise.Labor in eilla. in manibus domiiia_suse, ita familia _ie_efame -
actione, fructus seu merces in contemplatione. Pro- licadetepraestolatur alimoniam vitoe. Per te fructu.n
pierea, inquit, quod laboravit anima ejus, videbit et vitae communicavimus, in mensa prsesentium sacra-
salurabitur (Isa. LIII, 11). menlorum: per te eumdem fructum vitse communi-
4. Yobis hsec dicimus, fratres, ut si quis deside- cemus in mensa perennium gaudiorum, Jesum be-
rio tangilur illius optimaepartis quae in Maria lau- D nedictum fructum ventris tui; cui est honor el glo-
datur, sciat quia ha_c proemium est illius quse in ria, per omnia ssecula sosculorum. Ameii.
Martha non improbatur : nec eequum est ut prse-

IN NATIVITATE B. MARI.E

SERMO I. tris celebramus, de qua Vita omnium accepit naia-

lem. Nata esthodie Virgo, de qua Salus omniumvo-
Comparalio partus Virqinis cum vite quw ineorrupla luit nasci, ut natis ad mortem, daret ad Vitara posse
dat odorein suum.
renasci. Nata est hodieMater nova, quseprimee ma-
1. Ego quasi vitis fruclificavi suavitatem odoris tris maledictionem dissolvit; ut per istam benedi-
(Eccli, xxiv, 23). Natalem beatissiui-S Yirgihis ma- ctionem heereditate possideant, qui per illam sub
§01 IN NATIVITATE B. MARLE SERMO I. 202
pfeejudicio malediCiia.ferrii fuerant nati. Prorsus no- _A viiieseflofentis animalibus venenatis. Sane suavitate
TO.mater, gueeriovitatemAttuIit filiis inveteratis, vi- liujus odoris refocillabatur spiritus patriarchae se-
tiumque.sanavit tam ingenitse, quam superadditse ve- nis, qui filium tangens, et fragrantiam .Christi sen-
tustatis. Prorsus nova mater, quse tam novo ihira- tiens, de memoria abundantisesuavitatisiiliuseru-
culo parit, ut pariat, et virgo sit; ipsumque pariat, ctabat, jdicens : Ecce odor.filii mei, sicut odor ogri
qui omnia matrenique ipsam in.ler oniiiia creavit. pleni, cui benedixit Dominus (Gen. xxvn,27). Sua-
Mirabilis quidem novitas fecundse virginitatis, sed vitateiri hujus odoris odoratus estDeus Pater, etde-
longe mirabilior novitas editaeprolis. Nulli enim in- lectatus repropitiatus esthuihano generi,cum Filius
credibilejam eritVirginem perniansisse qusepeperit, offerret semetipsum oblationein et hostiam Dep in
qui Deum agnoverit I©38 esse Quinatus fuit. Nul- odorem suavitatis. Hoc suavi odore trahimur, cum
latenus siquldein cutri injuria maternee nascerelur per conversionera Currimus ad ipsum: hoctrahuntur
integritatis, qai etiamcorruplaredintegrare consue- adolescentute, eum per devotionem currunt post
vit: nec vefitas assumpti corporis potentiee prseju- ipsum. Quanquam alius sit odor ille quidefama
dicavit Creatoris, quomihus servaret sibi, quod plu- prsedicalionis percipitur, alius odoriste qui de vesli-
ribus dedit creaturis. Multas nempe creaturasiriye- menlis vel unguenlis , vel de ipso fortassis corpore
nies nasci sine corrupiione gigneutiiim, et quadam '" ejus qiiodammodo crassior aspergitur. Qui utique
voce sua Cfeatori super inyiolabili parfu suo perhi- non est aiiud quam virlus quse de illo exit, quaepi-
bere tesiimonium. gros excitat , et fervorem amoris innovat, ud ad .
2. Sed loquatur Maier ipsa, quae stii conscia est currendam viarn mandatorum eSiullare faciat.
mysi.erii, et nos edoceat quomodo vel quid ipsa ge- 4. Quia ergo tam odoriferum fructum edidit, glo-
nuerit. Loquatur aulein non novse assertionis argu- rietur Maria et dicat : Ego quasi viiis fructificavi
inento, sed aniiquo-propheiise oraculo : quia, ut ait suavitaicm cdoris. Pulchre quasi vilis : nam Lolrus
Pefrus apostolus, etiam miraculis firmior testis est' Cypridilectus suus illi (Canlic. i, 15), dequo non so-
prdpheticus sermo (77 Petr.i, 19): Quid enim .ini- lumtoreular passionis rubens niustum expressit
nus p.atet calunniisQ,aut suspicionem admiUit falsi- pretiosi sanguinis, quo calix preeclarus inebriat; sed
latis, quam lestimOnium divinitus de;nondum nafis etquotidiedevotiosanctasiblvinum exprimit, quod.
pi'olalum?-Loiigelgilur anteqiiamriasceretur Maria, Isetificat cor hominis, et inebriatvoluptategaudii et
vocem ipsius assumebat Spiritus, qui in ea futurua anioris. Yerum non .prius inebriat gusfus saporis,
erat, et tam divinitatem Filii, quairi integritatem quam trahat suavitas odoris ; nec la.tiiicat gaudium
Matris, dptts videlicet stium, coritrablasphemias im- , visionis, nisi prius alliciat pietas opinionis : qtjia i.iisi.
J
plorum defendebat, et in persona ipsius , si modo crediderimiisnpnhitelligemus, nec gustabiinus quo-
comniunem in_ellecttini sequimur, quod nunc audi- niam suavis estDomirtus (Psal. xxxin, 9). Fides si-
Stis dicebat: Ego quasi vitis fructificavi suavitatcm quidem esi quse odoratur, experientia quse gustat et
odoris (E.cfi.xxiV, 25), Quodenitnpersonac Sapieii- fruitur. Ideo fortassis Maria J.@3B Jesuin suum de-
tise, idestipsius Filii, tribuit lisec verbacontextus scribens per virttites ipsius et eflicientias, primo sua-
lectionis, sicuf ipsi scitis, qui regulas nostis Scri- vitalem odoris eum nominat; quia videlicet hoc ini-
pturarum, riihll huic prasjudicat intellectui, quomi- tio JesUs innobis habet subsistere, si redolentia san-
nus, sicut aliainulta, possint aptari personoe quo- cta.opinioiiissuseadsenostrahat.Quis sit autem
que Virgirtis matris. Sed neque illud ignoratis quod fructus unde iste odor prodit, et quo nos trahat,
satis siipefque suppetant alia testimonia, faniiiiarius aperit cum subdit: Et flores mei fructus lionorisel ho-
ac manifestius huic negotlo servientia : sed non erit nestalis (Eccli. xxiv, 25). Prorsus isfe est Jesus sua-
fraudanda exspectalio vestra de his quee lectio pro- vitas odofis invitans, honestas sanctificans, honor
pdsuit hodierna. giorificans. Suavitas odoris, qtta velut ad-viam addn-
5. Respondeat ergo Maria blasphemis tam pro se, ciriiur: honestas, per quam deducimur : honor, ad
quani pro Filio; cuuctasque hsereses solo interiniat jrj quem perducimur. Pulchre autem honestas dicitur,
verbo, et dicat : Ege quasivilis fruciificavi suaviid- quasi honoris status'. Neque enim honor ille suinmee
tem odoris. Acsiaperte dicat: Partus (juidem meus dignitalis et glorise statum lunc in nobis habpre pos-
non habet exemplum in sexu mulierum, sed habct set, nisinunc honestas vitaeet moium sedem ei pree-
shnilitudiiiem iri naturis rerum. Quosfis qtiomodo pararet. Nullus tunc, sicut nunc, passiin cernitur
vifginitas geniiit Salvatorem? Sicut flos vitis odp- honoratus sine honestatej sieut nec ullus Iionestus
rem. Si corruptum inveneris florem, pro eo quod de- sine honore. Esl ergo Jesits-pfimo suayitas odoris
dit odorem, violatum crede pudorem, quia edidit Sal- his quos vocat: deinde, honestas his quos justificat:
vatorem. Qiiid potes calumniaTi in proprielate simi- demum, honorillis quds magnificat. Nam quos praj-
litudinis? Quid enim aliud est virginitas, quarn flos deslinavit, hos etvocavit: et quos vocavit,hos et
inviolati corpdris ? Quid aliud est filius virginitatis, justifieavit: quos autem justificavit,iIlos etmagniilcA-"
quam suavitas odoris? Tutamen cave ne bono mo- vit (Rom.vin, 50).
riaris odore. Bonus enim aliis odor vitse in vitam, 5. Talis est igifurDileclusmeiis, ait Maria: etisle
hisquiscilicet salvi fiunf: aliis odor mortis in mor- est ii.lrusmeus, o filiceJerusaleuii lste est "benedictus
feiii",his sciiicet qui pereant, nimirum tanqnam odor frucfus ventris mei, liunc Iruclificaveruni flores mci,
. PAT_U_J-,CLXXXV, 1
 203 GUERRICI ABBATIS 204
Roii ait, Flos; sed,./7o.es: quia cum virgo sancta cst, A cl loriii-.ni Verbi, qtiasi medius de ista ad illam
flos virgiuilatis in ea muliiformis esf. In Maiia lamen gradus est, qusedatn alia forma Christi, spiritualis
gratia singulari prse omnibus multipliciler floruit, qttidem, sed qiiara in carne palam exhibuit; forma
quse totapulchra intus et foris, tota vernabat qua- scilicel vitee quain in cor.pore gessit ad informatio-
dam (lorulentia et venustate pudoris. Nam et in te nem corum qui erant credituri. Si enim secunduni
quoque si c..stimpnia perfecta sit, non solum reflo- exemplar vitse et morum, quod in eo monstralum
rebil caro tua, sed et super ts loturo efilorebit sancli- est, formatus fuerit in nobis Christus; tunc demum
ficatio qusedam divina. NOKeiit aspecius petulans, idonei erimus videre non formam solum, quee for-
aut vagus, sed pudicilia floridus : iion scrmo lasci- liii.la est propter nos, sed etiam illam quae fqrma-
vus aul incpius, sed verccundia gratus, autsapieutia vit nos.
conditus. Non prurient aures libidine audiendi nova 2. Est utique in Christo alia forma corporalis,
vel turpia, necpalatum desiderio sumendidulcia. Non alia moralis, alia intellectualis. In corporali frater
erit incessus inordinatus, sed modestus : non ipse est; in morali inagister est; in intellectuali Deus
habitus non dicam meretricius, sed neque supersti- noster est. Corporalem suscepit, ut impleret sacra-
tiosus, imo religiosus; lotusque hominis tui status mentuni: moralem exhibuit, ut prceberel exem-
sancfiroonicegratla florulenliis, uf recte sponso di- " plum : inteileciiialein seu divinam revelabit ad
cerepossis, cum eum ad seerclum tiium invilaveris, pteemium. Quanquam ctiam corporalem tune cer-
Leclulus noster floridus (Caniic. i, 15). Quinimo ipse nere, in quara angeli concupiscunt prospicere, non
totus eris quidarn flospulcherrimus, qualibus sponsa niinima sit poriio gloricc. Beatus aulem qui nunc
lar.guorem amoris sui fulciri ac recreari desiderat, aniator factus est fornise hujus, quos in exemplum
cum ait: Fulcile me floribus, stipate me malis, quia esl proposita : uam qui scrutator est illius quee in
amore langueo(Cantic.n,5). Hujusmodijustus, elrain prsemium est reposita, opprimetur a gloria (Prov.
cum senuerit in terra radix ejus, et in pulvere emor- xxv, 27). Htijus foi'nieemirator et aniator factus
luus fucrit truiicus illius, ad odorem aqucevivsein erat, qui dicebat : Speciosus fofma prm filiis homi-
resurrectione, id est in refloiitioiie justorum, ger- num (Psal. XLIV,5). Vis scire quia non formani cor-
minabit sicut liliuui : et florebit in eeternum anle poris, scd cordis, non pulchritudinem niembrorum,
Dominutn, florem de flore, natum virginem, virgi- sed morum prasdicabat? audi sequenlia : Specie
nis filium, Sponsum ct coronam virginum ; florem, tua, inquit, et putcliriiudine tua, intende, prospere
inquam, quo coronanda esl nou solum inlegiitas procede, et regna. Adhuc fortassis dubium est, nisi
virginum, sed et castilas continentium : ipsi gloria „ addat : Propter veritatem, inquit, et niansuetudinem
per oninia saicuk s__culorimi.Amen. et justiiiam (Psal. XLIV,5). Prorsus hsec est spe-
SERMOII. cies lua et pulchritudo tua, qua regnum acquisi-
De putchritudine sanctw dilectionis. visti, pulcherrime regum, veritas utique sermo-
nuni, mansueJudo morum, justitia judiciorum. Hac
1. Ego mater putclirw dilectionis, el timoris, Cl pulchritudine facile illexisti.et subjecisti ti-bieliam
agniiionis, el. sanclm spei (Eccli. xxiv, 24). Memi- corda inimicorum, quippe totus concupiscentia et
nisse poteslis cum prosterito amio loqueremur de desiderium. Mirabilis iriumphus gratise, oirtniiio no-
principio leclionis hodiernse, non incoiivenieiiter, vum ac pulcheiTimum genus victorise, hostem non
ut arbitror, beatse Dei Genitrici nos illud assignasse, perdere ad mortem fortitudine, sed convertere ad
salvo tamen intellectu illo, quo tota lectio Filio amorem pulchritudiiie. Ecce mundus tctus post
ejusdcm proprie competil, id est, Dei sapientise. eutii abiit concupiscens speciem decoiis ejus, non
Multo auteni nianifestius in eo quod modo de ea- quia faciem ejus videril, sed quia tam multa ania-
dem lectionc proposuimus, ejusdem Vii-ginis se bilia de mansuetudine, verilate et justitia ejus au-
demoiislrat vox et persona, si tameit advertamus, divil/Ex Sion species decoris ejus, quia de Sion
in eo quod ait, Ego maicr pulclirm dilcclioms, elc, £) exivit lcx, et verbum Domirii de Jerusalem (Micli.
quain pttlchre et commode Filium his virtutum no- lv, 2) : unde scilicet Evangelium ad nos missum
minibus describat. Notus erat Matri Fiiius, ncc esl, in quo qusedam pulchrior Christi facies ostensa
niinus utique quam ilti qui dicebat : Etsi cognovi- est; forma scilicet vitse et doctrinse, quam et tra-
mits Christitm scctindum carnem, sed nunc jam non didit verbo, el in se expressit exemplo.
novimus (11 Cor. v, 16). Primo novit eum secun- 5. In hac forma nosse Christum, iiiterim pietas
dum formain carnis, in qua ipsa ettm genuit : sed est Christianorum; cum nosse in forma carnis,
longe lioc a cognitione illius formse, in qua Pater scandalum fuerit Judseorum : nam nosse in forroa
eum genuit. In illa visus'est aliquando, el non erat divinitalis. felicitas est, et gaudiurn angelorum. Ideo
ei species neque decor (7sa. LI.II,2) : in isla splen- et Paulus sciens quia earo non prodest quidquam,
dor est gloricect candor lucis selernse(Sap. vn, 2G), sine spiritu videlicet qui vivificat, nosse jam Chri-
apud quem nou est transmulafio,' nec vicissitudinis stum secundum carnem repudiat (77 Cor. v, 16) :
obmnbratio (Jac. i, 17). Visio illius formse inere- nimirum ut spiritui vivificanti studiosius totus in-
dulis auxit peccatuin; IQ^Q) visio istius justls fendat, Hoc ipsum el Maria sapere vidctur, qusedi-
sefvatur in prcciiiium. Igitur iiiter foraiam carnis lcclum uteri sui, dileclum volorum suorum insi-
 ^OB IN SOLEMNITATE OMNTUMSANCTORUMSERMO. - 206'
nuare cupierts afieeJfibusomnium, dcscribit eum A parit thnorem, timorque cum dileclione "illuminat
non secundum camem, sed secundum spiritum : agnitionem, secundum illud Sapientis, Qui timeiis
quasi diceret et ipsa: Etsi coguovi Christum secun- Dominuin, diligiteillum, et Uluminabuhtur corda ve-
dum carnem, sed nunc jam non novi. Cupit r_am- stra (Eccli. n,10). Quanto autem verius illuminato
que et ipsa formare Unigcnitum suum in onmibus corde Deus agnoscitur, tanto fiducialius ineum spe-
filiis adoptionis, qui elsi geniti sunt verbo verita- ratur. Unde est illud : Sperent in te omnes qui no-
tis, nihilominus tamen parturif eos quotidie desi- verunt nomen tuum, Doinine (Psal. ix, 11). Spes
derio et cura pietatis, donec occurrant in virum vero sancta est, sicut Joannes de spe videndibeum
periectum, in mensuram plenitudinis eetatis Filii loqttens ait : Omnis qui hdbet hanc spem in illuni
sui, quem semel parturivit et peperit; imo, ut sanctifical se ipsum, sicut el ille sancius cst (1 Joan.
Isaias ait, Antequamparturiret peperit (Isa. LXVI,7): ni,5). -,
quia peperit sine dolore, nec experta est diffieulta- 5. Pulchre autem el proprie dicta est pulchra di-
tem et molesliam parturitionis, cum pareret gaudii lectio, cuni charitas Deus sit, ac per hoc summa
friictum eelerni. pulcltritudo.; sitque virlus ista ferelota pulchritudo
4. Hunc igitur commendans nobis sic ait : Ego Ecclesise, quam ipse Sponsus ejus in Cantico amo-
maler pulchrm dilectionis, et timoris, et agnitionis, B ris invenitur tanlum ac toties in ea inirari et extol-
ei sanctm spei (Eccli. xxiv, 24). Ergone est iste Fi- lere. Prorsus dilectio pulchra, quse de corde puro
lius tuus, p Yirgp virginum? ergone talis est dilec- esi, et conscientia bona, et fide non ficta. Ubi enim
tus tuus, o pulcherrima mulierum? Plane talis est cor purum est, nulla est ruga; ubi conscientia bo-
dilectus meus, et ipse est Filius meus, o filiseJeru- na, nulla est macula : ubi fides non licta, non est
salem. Dilectusmeus est pulchra dilectio inseipso : aiiquid ejusmodi quod oculis Sponsi displiceat,
dilecfus meus est pulchra dilectio, timor, et spes, quoininus sibi Ecclesiam nunc gratiosam, tunc gio-
et agnitio in illo qui natus est ex ipso. Ipse enim esl riosam exhibeaf, Distinguenda efiam erat lioc no-
noii soluiii quem diligimus, timenius, agiiosciiuus, mine dilectio sanctorum ab amore homirtum, sive
et in quem sptramus; sed haec etiam onniia in no- larpi, qui nec nominandus est inter fideles-; sive
bis operatuf, atque his virtuiibus, veluli quibusdam naturali, quo amantur parentes; sive seeculari, quo
membris et partibus, in jj,©4l "obis perficitur at- se invicem amant propter soeculi necessitates vel
que formatur. Tunc enim perfecte, pro modtilo hu- cupiditates. Procul ergo, proeul; imo nusquam
jus vitse, Christus in te formatus est, tunc veritas prorsus sub oculis Dei amor-furpitudinis : seorsum
ipsius in le expressa esi, si veritatem quse ipse est autem interim cedat amor necessiludinis, solusque
agnovisti, et aguitam glorificasii, timoi'e videlicet et C regnet amorInternae et a_ternce piilchritudinis, quo
spe; et ne spes confundat, charitas diffusa sit in solum Deum, vel propter Deum amant vere pulchri.
corde. Si huic sensui judicas incoiigruum, quod Tu vero, bone Jesu, pulchrilndo Sanctorum, spe-
alius sit istarum ordo virtutum vel perfectuum, et ciosus forma, non modo pree filiis hpminura, sed et
alius ordo posifionis nominum : non enim ait: Ego pree virtutibus ccelorum; specie tua et pulchritudine
mater agiii.ionis, et limoris, et spei, et dileclionis; tiid, iniende, prospere procede, et regno: lanique late
sed ait: Ego mater pulchrm dilectionis, et timoris, et regnet pulchra dileclio tua, ut turpem de finibtis
agnitionis, el sancice spei : fortassis et in hoc ordi- rerum perturbet et eliminet, scccularem ad se con-
ne ipso qtiem ponii, inveniri poterit aliquid con- veriat et inclinet, iiaturalem sub se regat et ordi-
gruentia. el rationis".Sicul eiiim de agnitione timor net; ut iila pulchra 'el vera dilectione te diligat
iiascitur, quem, ne in despei'ationem concidat, spes mundus, qua dilexisti munusm, Salvator mundi,
adjuncta consolatur, ipsique spei, ne confundat, di- qui vivis et regnas Deus, per omriia ssecula ssoculo-
jectio suffragatur : ila versa vice dilectio castum rum. Amen.

IN SOLEMNITATE OMNIDM SANCTORUM,

SERMO
_De pdtipcribus spiritu. .;,:.
1. Beati pauperis spiritu (Matth. v, 5). Agnosco D v, 5). Laetum prprsus ac novosplenuia gratioe Novi
notum illud ac nobile prognoslicum, quod in tesli- Testamenti piliicipiuin, etiam quantumlibet inficle-
monium sui, necdum natus in carne Dei Filius pro- lem aut pigruni provocans ad audienduin, sed am-
tulit; jam vero natus, sed iiondum notus, sibi com- plius ad facienduni, cum scilicet beatitudo miseris,
petere docuil: Spiritns, inqiiit, flomiiii super me, exsulibus et egenis proniiltilur regnum cceloruhi.:
evangelizare paitperibus misifme (Isai. LXI,I). Ecce Gralum, inquam, et auspicatuni novcelegis iiiititiin,;
pauperes evangelizantur, ecce pauperibus Evange- quando in ipso stalim initio, tot bealitudinunibehe-
lium regni liunfialur : Beati, inquit, pgupercs spi- dictiones dat Legislator, qtiibtis delectati.eant.de
rilu, quoniam ipsorum esl regnuin cxlorum (Matth. virtute in virtutem : per istos videlicet octo gradits;
 207 GUERRICI ABBATIS - 203
ascensknis, qnos in corde nostro disposuit struelura A pr_efiiiiluina Patre. Tunc mundus agnoscet justum
- Evangelii, secundum exemplar el iraagiiiem cocle- ac legitiraum hoercdem Dominum suuin, piopter
etium, quod 3,042 Ezechieli quoque oslensum est quem creatus est : agnoscet, inquam, quia jam non
in monle visionum Dei. Esl er.im manifeste qtiidam eonformem sibi, sed reforinatuni in novitate sensus
ascensus cordium, et profcctus meritorum isle per sui ad imagiiicni Dei, ad quam factus est, Sed et
ordinem digestus octonarius virlutum, gradaiim de nunc quoque fidelihomini totus mundus diviliarum
imis ad summa perducens -.irum evangeliceeperfec- est (Prov. xvii, sec. LXX) (12); non solum quia ad
tionis, donec ad videndum Deum deorum in Sion agnoscendum vcl diligendum auctorem mundi, mur-
ingredialur teinplura, de quo propheta dicit : Et in ' danis omnibus ulitur tanquam ad hoc sibi datis; et
octo gradibus ascensus ejus (Ezech. XL,57). in via lesiiinoniorum Dei, qusevidet facluram sicut
2. Prima siquidem virtus inchoantittni esl renun- et Scripturam perhibere factori, delectatur sicut iu
tiatio sseculi, qua pauperes efficimur spirifu : secini- onmibus divifiis : sed eliam, quia ita sufficiens et
da, maiisueludo, qua nos obedientice subdimus, et gralus esse didicit, ut quasi totius nnindi divitias
assuescimus : deinde, luctus, quo peccata ploran- coniputei illud prope nihil quod habel, sive hoc ip-
lur, vel virlutes iniplorantur. liii nimirum gttsta- suni quod nihil habel. Ideo ju.rebealificatEccIcsiam
mus, unde amplius esuriamiis, ef sifiarous jusiitiam, B sanctdrum Salomon, quccpauper pro Christo, tain
tam in nobis quam in aliis, zeloqtie contra peccan- divesest inChristo. Mntim, inquit, filim congregave-
tes incipimus commoveri. Sed ne zelus immodera- runi diviiias, tu supergressaes universas (Prov. xxxi,
tior in vitium feralur, sequiiur iniseiicordia, qua 29). Alii siquidem rapiunt non sua, et semper in
leuiperetur. His ergo sitfdiis, vel exercitiis, cum egestate sunt : sancii dividunt propiia , ei diiiores
quis justiis el misericors esse didicerit, idoneus erit fiunt. Diviics enim eguerunt et esurierunt; inqui-
foiiassis contemplationi vacare, et iuiiiidaiido cordi, rentes autem Doiniimm non minuentur omni bono
quo Deus videatur, operam dare. Exercilatus autem (Psat. xxxm, 11).
el prob lus tam in actioiic, qtiam in conteroplatio- 4. Avarus quo plura possidet, plttribus eget. Quan--
nc, lum demum dignus erit, qui nomen et officimn quam nil minus liabeat, quam quod habere se putat
Filii Dci gerens, paler et iniiiister factus aliorum, cum habeatur, non liabeat, servus pecur.iee, roanci-
lanquam mediator el sequestcr pacificet intcr ipsos pium avariliee, cultorque crumenee, idololatra dete-
et Deum : pacificet ipsos ad invicem, vel eliam ad standus, cui rturomus est deus. Pulchre autem jam
eos qui foris sunt, sicut scripfum est in.iai.de san- r.unc qttoque vindicat in peccalores justitia divina ,.
ctcruin patruni, Pacificantcs in clontibitssuis (Eccli. res ipsas quas aroant 1043 convertens eis in tor-
XLIV,G). In hoc ofiicio qui fidelis et consians fueril, ^ menta, et vifia faciens esse suppiicia. Pecunia enim
scepe virlulem et roerilum sibi martyrii comparabit, qurejustuni ampliusjustificat, el verius ditat dispen-
f-erseculionem patiens propter juslitiam ; aliquando saia, vel semel data; avarum cruciat servaia , pro-
et ab his pro.quibus pugnabit, ut sit ei dicere, Filii digum polluit profligata. Prorsus beaii paupe.es
malris mem pugnaveruni contra me (Cantic. i, 5); et, Chiisti, quortim fides sic elusit sapientiam miindi,
Cnni his qtti oderunt pacem, eram pacificus; cum lo- ul sola, quis sil opiimus divitiarum usus, invencril:
qucbar illis, impugnabant me gralis (Psal. GXIX,7). quod videlicet divitioe,qucepauperem faciunt et mi-
5. Q-Ltauice autem glorise, quamque copiose roer- serura , si diliguntur; lunc dcmum faciunt diviteni
cedis in ceeio sit cuimen hujus perfectionis, inde et bealum , si pro Chrisio coiilemnimtur. Confiieor
utcumque licct a.slimare, quod ipsa eiiam abrenun- tibi, Pater, Domine cceli et terroe, quia ahscondisti
tiaiilium soeculopriraordia tantce Dominus preedicat hceca sapientibus et prudeniibus , et revelasii ea
felicilafis, ut dicat: Beati pauperesspiriiu, quoniam parvulis (Multh. xi, 25), id est, humilibus; qui
ipsoniin esl recjnumcwlorum. Plane beafi qui, pro- utiqucnon sunt alii quam pauperes spirilu, quorum
jecfis viiibus, sed gravibus sarcinulis hujus niundi. hic beatitudo preedicaiur.
nolunt divifes fieri, nisi de solo Creatore mundi, 5. Hoc enira licet scientes tamen commonere vos
propler ipsum, tanquam r.ihil habeutcs, c-tper ip- velim, fraties, quod vera ac beata pauperlas spirilus,
sum omnia possidentes. An nori possideut omnia plus est in humiliiate cordis, quam in angustia rei
qui possident conlinentem et disponentem omitia, faniiliaiis : plus consistit in abdicatione superbiae,
quorum Dcus portio" est et hsereditas ; qui, ut nihil quam in contemplu substanlisc. Subslantia noimiin-
desit, timentibus eum, ceetera prout expedire no- quam utiliter habelur; superbia ntniquain nisi dam-
vil, dispensat ad utendum, el se ipsum serval ad nabiliter Tetinetur. Diabolus nihil in mundo possi-
fruendum? Cumheeres Dei, cohceres auteni Chris.i, det, attt possidei'e desiderat, quem sola, vel maxime
adultus et emancipalus iiitroducelur in plenariam superbia damnat. Paruni igitur prodesl renuntlare
possessioiiem exspeclateehaeiedilalis, tunc proiecto sa.culi possessionibus, nisi renunlietur et moribus":
jus absoluluro, ac liberum imperium habebit in inio stttltum ac ridiculum est nudari divitiis, et di-
creaturis : qui modo quanto fempore parvuius est, .itum implicari vitiis ; paupercm fieri rebus, necdi-
niliil differl a servo, cum sit Domiiuisoninium ; sed lari virtutibus; relinquere omnia, nec sequi Chri-
sub tt.itoribus et actoribus est usque ad tcmpus stum, sed magis forsitan in castris Christi juvare
(12) Leclio lieec Aug., Greg., "Bemard. aliisque Patfibus familiaris.
209 IN SOLEMNITATE OMNIUMSANCTORUMSERMO. 210
parles. Antichristi. Plane Antichrislipartes adjuvat, A gloriae suee, ad concupisceritiam vilis prceda.suam
quisquissuperbiaemilitat, nomenque sanctum, quod ulterius majestatem inclinare. Quid? jam jam tol-
verbis vel habitu profitetur, moribus impitgnat, Ve- leiida es in ccelum, et nimc te deraum mergen.s iii
xillum Christi humilitas ; Anticlnisti, superbia, vel coenum? parata tibi sunt eeterna, et prseeligeiGS
potius capitis ejus diaboli, qui super omnes fiiios transitoria, somnoque similiai te preesiolatur curia
superbioe regnat, et ab initio per superbiam peccat. sanctorum, et prccponeres socieialem deemoiiioi-iim?
Gloriemur igitur, fratres, quia pauperes sumus pro Quam miser homo, qui cum in honore esset, non in-
Christo; sed operam demus ut humiles simus cum tellexit, ac perinde comparatus esl jumentis insi-
Christo. Paupere superbo sicut riihil detestabilius, pieiitibus, et similis faclus est illis! (Psal. XLVIII,21.)
ita nihil miserabilius; cum eum et paupertas nunc Annon manifeste hocillis contingit, quos cum beata
affligat, et superbia In perpetuum abdicat. Pauper pauperlas fecisset honorabiles coolo, niirabiles
autem humilis, etsi uritur et purgatur in camino mundo, et, ut nihil proeleritum sit, etiam formida-
paupertatis, exsultaf refrigerio cortscienlia. divitis : biles inferno : poslea arbilraules raiseriam, ca_cato
coiisolatur se promissione sanctee spei, scieils et sensu, pauperlatem, liumililatem, ignaviam; volue-
sentiens quoniam ipsius esl rcgnum Dei; qnod jam ruiit divites fieri, et inciderunt in tentatioiies et la-
intra se ipsum velut in seniine vel radice gerit, pri- B queos diaboli; curoque essent doniini universoruni,
mitias scilicet spiritus, et pignus seternseheeredita- vendiderunt se ipsos sine prelio propter ea quse ni-
lls. Annon veslruin esl, fratres, unde toties sicut hil sunt. Vse his qui perdiderunt suslirtenliam, et
vobis "conscii estis, fructus suavissimos et beala diverteruiit in vias pravas! Et quid facient cum in-
gaudia decerpitis, quorum gustus amarescere voliis spicere coeperit Dominus? Ipsi viderint quid facturi
jam omnem fecit dulcedinem niundi ? Gustaslis sint. Vos enim quibus amica est paupertas, et graia
enim, ni fallor, el vidistis quoniam bona cst nego- spiritus bumiliias, securos fecil de possidendo regno
tiatio vestra, qui prorc gralis contemnenda ac pro- coelorum incommulabilis Ycritas : vestrum illud
jicienda, summa comparastis bona. Denique non est esse asserens, vobis illud rcposiluin .fideliter custo-
regnum Dei esca et potus, sed justitia, el pax , et diens; si tamenel vos ipsi spem istam in sinu ve-
gaudium in Spiritu sancto (Rom. xiv, 17). Si heec stfo repositain firmiter custodiatis usque in finein,
crgo sentimus iniiobis, cur non confidenter pro- coopcfante Dotnino nostro Jesu Christo, cui est ho-
nuntiernus inlra nos esse regnum Dci? Qaod atitem nor ct glcria per omnia soecula sseculoruiu. Amen.
infra nos est, illud vere nostrum est, quia nobis in- SERMO
vifis eripi non potest, ln verbdCanlic.i coniicorum : iQuw habitasin horiis,
r,
KJ
6. Recte itaque Dominus beailfudhie;.! praedicans amiciauscultaut, fttcmeaudire vocemluam.i(Cant.
pauperum, non ait,. ipsontm erit, scd, est regnum viii, 15.)
cwlorum : non solum proptef jus firmissinnim, sed 1. In conventu sodalium el amicorum, id est, Ec-
etiam propter pignus ceriissimum usumqiie felicis- clesia sonetorum, cujus vocem deccat audiri, spon-
simum; non solum quia paralum est eis ab origine su.s ipse sponsce loquens, iiinuil cum ait : Quw ha-
rimndi, sed etiam quia jam in quamdam ipsius pos- bitas in hortis, amici auscultanl, fnc me ctudire iio~
sessionem coeperunt introduci, jam habentes the- cem tudiii. Non sum egO cui hoc cliclum debeatvi
saurum coslestem in vasis fictilibus, jam portanics dcri : non sum qui habitcin in hortis; magis niihi
Deum in corporibus suis et cordibus. Quairt beafa videor esse de illis qui hahitant in sepulcris. Cor^
gens, cujus est Dominus Deus ejus! quam vicini poraenim peccatorum, quid sunt nisi sepukramor-
sunt Dei regno quiregem ipsum, cui servire regnare luorum? Qui ergo dediti sunt corporibtis suis, noti
est, jam possident, et gesfant in corcle suo! Funes,- in horlis Iiabitant, sed in sepulcris : Deumqiic exa-
inquit, ceciderunt thihi in prmclaris; elenhn litvredi- sperant, donec qui educit vinctos in forti udir.c,
lasmeaprmclara est mihi. Litigent alii de dividenda: forti voce inclamet, Lazari, veni foras; suisque
ha.reditate hujus mundi : Dominus pars hmreditatis Q discipulis super co prsecipial, Solvile eum et sinile
mem et cdlicis mei (Psal. xv, 6,5). Pugnent inter abire (Joan. xi, 45, 44). Magne sane differeiifia est
se quis eorunt fiat miserior, nihil oinntum quse am- scpulcrorum et hortoruml H;ec plenaor.ini spurcitia
biunt, illis invideo : ego enini et anima mea delec- et ossibus mortuorum ; illi, omni suavitate el gratia
labimur in Domino, 0 prseclara hoereditas paupe- floruro, aut fructuum. Quid enira-si aliquando se-
rumi o beata possessio nihil habcntiurii! quoniam ptilcra videntur in horlis? Nam etDominus in horto
non soluni omnemsufficientiamnobissubministras, sepultus fuit. -Eisi enim sepulcra in hortis, iiuii-
sed etiam ad omuem gloriam abuudas, ad oniiiem quidtamen horti in sepulcris? Ita fovlassis, sed iii
la.titiam redundas, tanquam in sinu reposila-super- sepulcris justorum. Ibi plane vernabit gratissima
effluCns mensttra. Prorsus tccum sunt divitiae et quoedam amoeiiitas hortorum, verno scilicetillo lem-
gloria, opes superbse et juslitia. pore fesurrectioiiis eoruin, cttra rcflorebit caro eo-
1044 1- Superbiat, o pauperes, superbiat, o rum, et non solinn ossa justi sicut herba gertmna-
humiles , aniraa vcstra, glorians in huniilitate stia, bunt, scd cl totusjustus gcrminabit sicut liliuni, e_
omnemque altitudinem hujus mundi longe sub pe- florebitinaeternum ante Dominum.Nonsieinipii, non
dibus suis jacentem despiciat; indignumque judicet sic, qui sepulluraasini sepeliuntur (Jerem. xxn, 10),
211 NICOLAI CLAR-E-VALLENSIS 212
et sine omni spe melioris resurrectionis sub-. A (Cant, iv, 12). An non sunl hortus, in quibus £it
diti corruptioni, hac prsesenti futuram auspicanlur. quod ipse hortulanus loquilur plantationi, quam
De sepulcris eorum dicere cceperam, quod quan- plantavit Pater suus? Audite me, iuquit, divihi fru-
tum a spurcitia illorum abborret florentium spe- ctus, et quasi rosa plantata super rivos aqharum
cies hortorum, tantum, imo incomparabiliter am- fructificate (Eccli. xxxix, 17). Quasi Libanus, odo-
plius distat oblectatio spiritualium a voluptate gau- rem suavitatis habete. Florete flores quasi lilium,
diorum carnalium. date odorem, et frondete in graliam.
2. Vos igitur, ni fallor, estis qui in hortis habl- 4. 0 Domine Jesu, vere hortulane, operare in
tatis, qui scilicet in lege Domhii meditamini die ac nobis quod exigis a nobis; nam sine te nihilpossu-
noctc, et quot libros legitis, tol hortos perambula- mus facere. Tu enim verus es hortulanus, idem
lis; quot sentehtias eligitis, tot ponia carpitis. Et creator qui cultor vel custos liorti lui, qui verbo
beati quibus oninia poma nova et vetera servata plantas, spiritu rigas, virtute incrementum das.
Suiit : id est, tam prophelarum, quam evangelista- Errabas, Maria, quse eum existimabas hortulanum
rum, vel apostolorum eloquia reposila sunt, ut et illius horli pauperis et exigui, in quo sepiiltus fuit.
unicuique vesiruin iilud sponsse ad sponsum videa- Horlulanus est totius mundi, hortulanus est coeli,
lur dictum, Omnia poma, nova et vetera, dilecte nti, B hortulanus est Ecclesiae, quam hic planlat et rigat,
servavi tibi (Caniic. vn, 15). Scrulamini igitur Scri- donec incremento consummato transplanlet eam in
pturas. Yos enim non falso vitam in ipsis putatis terram viventium, secus decursus aquaruni viven-
vos habere, qui 104l§ nihil aliud in illis quaerifis tium, ubi non timebit cum venerit sestus, sed erit
quam Christum, cui teslimonium perhibent Scriptu- folium ejus viride, nec aliquando dcsinet facere
rae. Beati plane qui scrutantur testimonia ejus ; in frucfum. Beati qui habitant in illis horlis luis, Do-
toto corde exquirunt eum. Mirabilia testimonia tua, mine! in s__cula sa_culorum laudabunt, te, Paulus ha"
Domine; ideo scrutata est ea anima mea (Psal. bitabat in illis, cujus conversatio erat in ccelis :
cxvin, 2, 129). Scrutinio quidem opus est, non so. qui mente ssepius excedens perambulabat paradisum
lum ut eruantur mystica, sed etiam ut sugantur bealse
voluptatis, hortos deliciarum Dei, ubi et
moralia. Ideoque vos , qui perambulalis hortos
pertransiens roaas Marlyrum, et lilia Virginum, de-
Scriplurarum, nolite negligenler et oliose transvo. sineiis etiam mirari altitudinem eedrorum Dei de
lare; sed scrutantes singula, velut apes sedulse mel lectabatur potius carpere de fructu ligni vitse, qttod
de uor.bus, spiritum de sernionibus colligite. Spi- est in medio
paradisi, in ipso iiimirum gustans
ritm enim meus, inquit Jesus, super mel dulcis, et -
plenius et felicius quam suavis est Dominus, Ideo-
hwreditas mca supcr mel ef favuitv(Eccli. xxiv, 27). cum inde redibat, amicis auscultantibus memo-
que
Ita probantes quid sapiat manna absconditum, eru- riam abundantice suavitatis
ejus profusius eructa-
ctabilis illud Davidicum : Quam dulcia faucibus
bat, et ex abundantia cordis os redundabat. Quia
mcis eloquia iua! super met et favum ori tneo (Psal. enim sicut adipe et pinguedine repleta erat anima
cxvin, 105). ejus, ideo labiis_exsultalionis laudabat os ejus. Cor
5. Ab his hortis in alios, ubi requies secretior quippe sapientis erudiet os ejus, et labiis illius ad-
et voluplas beatior, el species mirabilior, sponsus, det gratiam (Prov. xvi, 25). .Eructabat itaque cor
ni fallor, vos introducit, cum intentos laudibus suis ejus verbum bonum, ac de bono thesauro bonus
in voce exsultationis et confessionis, rapitin locum bona proferebat, sponsumque ipsum qui in amicis
tabernaciili admirabilis usque addomumDei, lucem auscultabat , velut jucuudo carmine ohlectabat
scilicet inaccessibilem, ubi habitat, ubi pascit, ubi Prorsus carmen jucundum, suavisqae melodia, ubi
ctibat in meridie, Si enim devotio psallentium et tam canorum Spiritus sancti organum, tanta nio-
orantium habet aliquid de illa pia curiositate quse- rum et sermonum consonantia, tanta dulcedine
renlium, Rabbi, ubi hgbUas? puto qtiia merentur amoris, tanta gratia oris Christum Jesum jubilum
audire, Venite et videle. Venerunl, inquit, e. vide- D cordis sui personabat. Si enim lingua suavis vim
runt, et gpud eiim mgnserunl die illo (Joan. i, 58, - carminis npn haberet, scriptum non 104S esset :
59). Quandiu apnd Palrem-uniinttm suntus, apud Tibiceet psaltefium fdciunl suavem melodiam, et su-
qucranon est transniulatio, necyicissitudinis obum- per ulraquelingua suavis (Eccti.xi, 21). Si carmine
bratio; noctem nescimus, tantummodQ die beato hujusmodi Psalmista Deum oblectari nesciret, ne-
fruiniur. Cum inde labirnur, in noctem nostram re- quaquam cticeret : Jncundum sit ei eloquium meum
cidimus, Heu mihi! quam cito defecerunt dies mei, (Psal. cni, 54). Sed nee ipse sponsus diceret :
quam cito sicut feuum arui, qui quandiu fui in Fac me audire vocem tuam; sonet vox tua in atiri-
liorto cum illo, sicut paradisus Dei virui et fforui ! bus meis. Vox enim tua suavis (Cantic: VIII, 15, et
Cum illo hortus voluptafis : sine illo locus horroris. II, 14), quia exaltationes Dei in faucibus tuis, tan-
et vastse solitudinis. Existimo enim qui. in hortum quam habitantis in hortis,in deliciis paradisi. E
illius iulrat, quod et ipse horlus fiat; sitque anima contra vero , Non esl speciosa laus in pre peccatoris
illius velut hortus irriguus, ut et sponsus in laudem (Eccli. xv, 9), qui habitat in sepulcris. Cujus enim
cjug dicat ; Hortus conctv.siis, soror mea sponsa vita Deum exasperat, lingua non delectat, sedter»
 215 _; . - . IN FESTO B. MARLE. MAGDALENJ- SERMO. 2U
ribiliter increpatur voce divina : Quare tu enarras A loquilur. Nulius est qui agat pcsiutenliam saperpcc-
jusiitias meas ? (Pspl. XLIX,l6.)Cantica lyrw lumnon caio suo, dicens: Quid feci? omnes conversi~suht ad
audiam (Amos v, 25). cursum suum, qitasi equusimpctu vadens in.prcvlium
5. Sed quoniam Scriptura quam assumpseram .(Jerem.xiu, 6). Si auternpreedicatoremex-ortatur,
in.excusationem sermonis, occasionem etmateriam fiduciam ei loquendi tribuit de benevolentia et at-
mimstravit sermonis; si placet, finianius quod de tentioneaudito.ruin, quia scilicet non increduli oblo-
ijla cosperamus. Duplieiter itaque potest intelligi, quuntur, aut liligant; non semuli detrectaut, aut
quod a sponso dicitur, Qv.Cehabitas in hortis, amici subsannant; non tepidi dormitant, aut oscitant ;
auscultant, fac meaudire vocem tuam : vel quod sed amici attenti aiiscullant, quorum amor et me-
de\ olum amatorem inyitet ad psallendum vel Oran- ritum possit evangelizanti impetrare verbum el spi-
dum-j-vel quod sanctum pra_dicatprem excitet ad ritum. Et bene amici auscultanl. Est enirri velut
loquendum. Quodut magis persuadeat, amicos proprium amici, seilicetquod devotus audiat vocem
auscultare memorat, angelos scilicet orantem vel sponsi, sicut Joannes ait: Amicus sponsi est quistat,
psailentem; fideles prsedicantem. Ubi primo intue- non vagans animo, aut prostratus somno, audit et
mur, qua discipliua cordis et corporis nos oporteat gaudet gtiudio propier vocenisponsi (Joan. m, 29),
iii conspectu angeloruni psallere vel orare, nevacui ^ quam agnoscit etiam in servis. Et nos ifaque indc
dimissi vacuos nos dimittant, qui verieranl ut vota probemus nos amicos, ttt sive per os loquentis, sive
deferrent, et dona referrent; imo recedant inimici legenlis aut cantantis vox sponsi soiiuerit, sic ste-
qui venerant amici. Quinimo sponsus ipse, qui stat mus ad audiendum, quatertus auditui nOstro dct
ad ostium et pulsat, si nulla ei digna devotio de in- gaudium et lsetitiam; et non sulum cum gaudio
-tus respoiidens aperiat, recedet conqnerens , ct di- suseipere verbum, sed et fructttm afferre in patientia.
eens . Attendi et ausculiavi, nemo quod bonum est

His Guerrici sermonibus in Bihliotheca Patrum, lomo XIII editionis Colonise, quinque alii subjiciuii-
tur haclenus recensiti inler Bernardi sermones de Diversis, nimirum 8, 28, 75, 76 et 79, quos Horstius
Guerfico abjudicat, eo cjuod dcsiderentur in manuscripto Coloniensi. Yide quid de his diclum sifin prse-
fatione ad tomum tertium ubi discussio facta est sermonum de Diversis, et in fproprio eorum loco. His.
poiTO Guerrici Sermonibus visum est subjicere Nicolai monachi, Clarse-Vallensis Sermonem de beata
Maria Magdalena, inter Bernardinos antehac editum, quem suo loco inter Nicolai sermones tomo quinto
per oblivionem omisimus. Unus est ex novemdecim illis sermonibus, quos Nicolaus Henrico Campani__.
comiti nuncupavit; toiusque conilatus est ex Bernardi sermonibus in Cantica.

' '
NIGOLAI" CLAR_E-VALLENSIS'
"
- SEHJIO M FESTO BEAT_EMARI-EMAGDALENJE.
1. Hodie misericordia et veritas obviaverunt sibi, G fragranlia calestis ille coriventiis aspergitur, sal-
et multitudo miserationum Domini in peccatricem vantemque et salvandam tota misericordise dulcedo
feminam refusa est. Filius enim Virginis, peccatri- pertingit [Al. pfsecingit]. Ubi abundavit deliclum,
cis et menstruata. -manibus attreclatur, Deumque superabundavil et gratia (Rom. v, 20), et numero-
Dei Filiummulierinfrunita contingit. Tangit pedes sifatem crimimnri 'prseporiderans pietas intercludit.
rattndi "104? alque mundantis, immunda; et vesti- Quam magna multitudo dtllcedinis tuse, Domine, "ia
"
giis Creatoris mulier criminosa procumbit. Transit peccatricis cpnfessioiie! quam justa reprehensio in
in affectum cordis pra.varicatrix , et redil ad cor : Pharissei superbia et abusione ! Enumeratur obse-
et scelerum magnitudinem Iacryiriarum muititudo quentis obsequium, et per obliquuni laiigitur indi-
condemnat. Dissiraulat pielas tangentis officium, et gnanlis iniquitas, toto litlerali cohoerentia Simonis
olisequiortim instantiarii remuneratorius ille maje- invidiam impugnante. El quia ubi spirifus Doii.ini,
statis oeulus felici dedignalione non aspicit. Oscula- ihi libertas (// Cor.iu, 17); dimittuntur illi peccata
lur Maria pedes Christi frequentibus osculis, et multa quse mull--imdiligit: immittantur illi qiii mul-
oculis inundantibus vestigia Redemptoris infuhdit, tum Bcgligit. Non erat satiatus ab uberibus sponsse,
tefgit crinibus, odorlferis illinit et irrorat unguen- nec induerafcoropassionis affectum, legem-relegeES
tis. Videt et invidet singularitatis artiator, et utrum- D quse misericordiam nescit, novit justitiara. Lex
que redarguit Pharisasi jactantia, illuro igiiorantia., dura, duris et lapideis promulgata, parata percu-
prffisumptionis istam. Sed deliberans providentia tere, nesciens roisereri. Lex escludens pcenitentiaa
suspendit judiciuni, dum affectat obsequium; et locurii, veniani negans, emeudal-ionis ignara. Lex
invectivam retinet praaparatam, donec Jlafiae s'a- vinum durum et acidum de botris amarissimis
crificium in holocaustum pertraiiseat. Gaudent Ari- "eliquatum, consecratum feritali, derivafisni Jsraeli,
geli super peccairice pa.iiiientiam agenle, et odoris Salvatori propinatum. Vinum de quo dentes bi-
215 NICOLAICLAR_E-YALLENS1S 216
bentiuin obstupescunt: non de genimine vitis _A passionis manimilla lac consolationis exprimitur,
lllius, quod Salvator bibif novum in regno Pa- et hoc lacte pascit Apostolus illos, qui solido cibo
tris sui. vesci non posstmt. Amalor innocentioe, pacis ami-
2. Yere meliora sunt ubera Sponsse vino isto Cus,patientibus compatiens, et congaudens gaudeQ-
(Cantic. i, 1). Qusenam sunt illa? Procedat in me- tibus, perfectionis metam cursu cousuramalo con-
dium Paulus apostolus, et ubera fclici lactc maiian- tingit. Hrec suril ubera lacteis irrorata liquoribus,
tia nobis assignet. Gaudere, inquit, ca-m gaudenii- meliora vino, lacte dulciora, misericordiam sonan-
bus, flere cum ftcntibus (Rom. xn, 15). 0 quain tia, redolenfia pietalem. Fragrantia, inquit, un-
bfevi sermoiie totius religionis depinxit insigne ! guentis opthnis (Cantic. i, 2). Digna prorsus ubera,
quam elcganti clausula proposuit pictalem, aequita- de quibus eliqnatur unguentorum infinitas, odorata
tem staluit, submovit invidiam ! His uberibus mater difiluxioiie civilatem Dei vivenlis circumquaque re-
Ecclesia lactat proficienles, nutrit perfectos. Gan- spergens. Hsecsunt unguenta, quosfegiua Saba attu-
dere, inquit, cum gaudcnlibus. Facessat hinc s__cu- lit in Jerusalem, de quibus dicit Scriplura : Non
Iaris plausns, insania el lsetifia muiidialis abscedat, sunt tilldld ullra aromata tam miilta, quam ea quw
quia »oi! esl gaudere impiis , dicil Dominus (Isa. dedit rcgina Suba Solomoni (IIIReg. x, 10). Quam
XLVIII,22). Nunquid illorum os gaudio repleri acsti- ? excellenter apposuit Oplima Spiritus ille subtilis,
mas, qtti Io_lanturcum malc fecerint, ct exsultant qui totam sibi libri hujus rapit posilionem? Est
in rebus pessimis? (Prov. n, 14.) Sed nec illiqui enim unguentum bonuni, quod Maria pedibus Sal-
laudibus adulatoriis rapiiintur, divinse jubilationis valoris infudil: est et melius, quod eadem, si ta-
agnovcre hcliliam. Nunquid qui vestiuntur purpitra men eadem, super caput recumbeiifis effudit: est et
ct bvsso, et epulantur quotidie splendide, gaudiuro optimum, quod et ipsa proeparavit toti corpcri
et loetitiam obtinehunl ? Absit ut in terra suaviter Christi.
viventium gaudiorum inveniaiiirmaleria, cum tan- 1. Primum unguentum contritioiiis est, de recor-
tis alternalionibtis tota mundi facies iiiimutelur, ut daliene peccatorum, de spirilu eontrito et coiitri.
clevans allidatur, et respirel allisus! Sed cst gau- bulato clescendens. Hoc infunduniiir pedes illius
dium continua sibi jucundilatc firiiiissinium, qnod <5uiambulat super pennas ventorum : hic adoraf
pcrfeclus animtis de secura sibi conscienlla polli- Maria in loco ubi sleteriinl pedes ejus. Stelerunt,
celur. Meus enim ab hujus mundi aspergiiie pure inquam, qui validissima amoris manu pedem ulrtini-
presseqtte deiersa, et in divinsc contemplationis que retinuit, donec utrumque perungeret, et audiret
acuraen loluin dcsiderii sui figens affectum, gau- criminum remissionem, ef dimissionem in pace.
dens gaudet in Doniino, et exsultat anima sua in Remittuntur, inquit, tibi peccata; et, Vade in pace
Deo salulari suo. Talis anima niinas aspernaluf, (Luc. vn, 47, 50). Magnamprorsus niiseriam ma-
nescit timorem, spem falsam eludit, et omnium gna misericordia diluil et abslergit; et hoc quidem
scandaloruni immunis, in pace in id ipsum dor- festinanter, quia sine ullo intervallo conjunguntur
niicns requiescil. Pax mulia diligenlibus legemtuam, et lacrymsepeccatricis, et indulgentia Salvatoris.
ait justus, cl non esl illis scandalum (Psal. cxvm, Remittuntur peccata, et in pace dimilfltur; ut et de
465). Noverat enim quia lictorcs non persequuiitur prseterito nou sit sollicita, et secura de futuro. Pe-
martyrcs, sed coronant. Cum hujusmodi gaudeiiti- des isti sunt misericordia ct judicium : quorum al-
bus gaudel Apostolus, et ut abundanlius gaudeant, terum sine altero osculari vel temeraria securitas
lota securitale promittii. Hoc gaudium cerlum et est, vel desperatio fugienda. Quis enim Dei mise-
plenuni est: lantoquc certius csl, quanto vici- ricordiam indesinenter attendens, non statim tepi-
nitis circa idcntitatem iinprimitiir. Hsecesl mam- dioris vilae quietem exoplet? Cura enim recogilat
inilla coiigratiilationis, de qtta lac exhortationis universilatis Dominum formam servi pro servis
cffiindiiur, quo nutriuntur perfecti, ut, cum avulsi suscipere, triginta et liibus annis operari salutem
ftierint a Iacle isto, epulenlur ab infroitu glorise D noslram in medio terrse liujus; capi, ligari, lan-
Dei. ceari, crucifigi, et hoc totum pati pro filiis homi-
5. Secunda est flere cum flentibus. Nunquid Apo- num: statim deceptoria spe sibi blanditur, et allu-
slolus 1048 praccipit flere rerum amissionem, in- dit; gaudet observari in misericordia el misera-
termissionem voluptatum, filiorum mortes,'niorbo- tioiiibus; judicium nescit, ignorat justitiam, ct
rum inslantiam, gravitatem inopia., prcssuram punienda acstlmat non puniri. Fallitur qui sic oscu-
fortiorum? Absit! Plorandi enim suiit, qtti taliter latur misericordise pedem, ul pedem judicii non
plorant. Rcligiosa enim trisiitia, aut alienum luget attendat; qui totum de Dei pictate prsesumit, hoc
peccatum, aut proprium. Beati qttorum luclus in solum ad salutem sufficere credens, quod credit.
hac intenlione versatiir, quia coiisolatoriara pos- Rursus cuni abducit os, ct judicii pedem crebrio-
sunt in hac exspcctare dulcedinem. 0 quam leni ct ribus oscnlis inlertangil; subeutilur carnis: animse1
dulcissimo spiritu imbutus est spiritus illius, qui que subslantia, et utriusque honiinis statum vebe-
novil in spiritu lenitatis peccantem instruere, sus- menlibr aura percellit. Horrendum enini est inci-
pcnderc vindictani, et affectuosis officiis invisecrare dcre in manus Dei viveniis, offendere Creatorem,
Tfjipeccatorem, donec vitse reddatur: De h.ac com- nescire Doininuin. recalcitrare doiinnantis imperio,
 2! 7 IN FESTO B. MARLE MAGDALENiESERMO 218
qm habet potestatem corpus el animam miltere in A niam illtid el sacrificium Dco spiritus contribulaius;
geliennam. Terribilis cerle, sicut ait Apostoltts, et islud, sacrificium laticlis, qtiod honorificat Dettro.
qnwdam exspectalio judicii (Hebr. x, 51, 27), Pedes igiiur ungjnius Saivatoris , cttm de peccatis
quando ignis in conspectu ejus cxardescei, el vir- compiiiigiinur : ungiraus capul, citm de colla.lis
ttiles ccclorum movcbuniiir, cl vacillanlibits con- viitulibus, virltiliini largiiori gratias cumulainiis.
-Scienliislatiluclinemmuiiclivalidissiiiiiisigiiisaduret. Inlcrstilii taroen niorosifas iiitcr pcdcs esse debet
Nihil prorsus tcrrihilius, qu.irn videre cliaboli of.ici- ct capiit,quia prnfcclo diflicillimus
ctpra_suniptuosus
nam plenani sangtiine, cuniulalain opprohriis, loi- saltus csl a vcsligiis ad vei ticcm Domini transvolare.
nientis iindanlem. Quis Ii.ee diutiiis cogitans min Ncqiiecnini cadeni quie iinxit pedes, unxit el
captit -.
statirii eoiilrcmiscat, el in desperafionis rolcfur cuin illa meretrix nihil horum fecisse
legatur , se-
abyssuni? Non est igitur litiic pedi niorosius in- ciffiidtiraillttd, Verte impios,et non erttnl (Prov. xn,
cuiiibciidiint, ne pielalis iiiluiiiiiii lcrocia jtidicanlis 7). Lnxil ergo Maria saiicltun Domini vcrficem, pro-
occhtdal [al. excltidal]. Utriinique igittir inungal fcclo jam dilecta, jain faniiliaris effecta, longeqi.e
pcdem animse poeiiileiitis affcclus, ct nunc iniseii- a peccali-icis iliius obvolttta vesligiis [«/., evolttta
cordiam 1040 ainpleelens, niiiic judicium cleos- conlagiisj, quam infclix ille seplenariiis confun-
culans, contribttlati spiritus offerat ho!ocattst.um. I* I dcbal.
Vide Maiiam jttdicii peden: forliler atlcndentciii, 7. Porro, si cluo pr_emissa ungiienta tanta. digiii-
duiii noliilis et laseiva niulicr convivaniit.m faeiem lalis sunt, ut alteriiin pcdibns, altcrum complaceat
rion.al.lcmlil, sed exlenso corporc jprovolvimr pe- capili doniinanlis ; illud lerlium quod optimum est
dibtis niajcstatis, doloris plena, limoris impalieiis, et superexcellens, ubiiiam invenirc polerimus ? Sed
conjpunclionis jaculo vulnerata. Sed ct niiscricor- absit ut sponsa veritatis a verilalcdissentiat, etiale
dioe pcdem iabiis impressioribiis oseulatur; in aliquid habere se jactitet, quod habere nonpossit!
cujus spe firmiler inhseret vestigiis Redemploris Est ergo tcrtiuin unguentum pietatis : quod est su-;
[«/., .acciiinbcnlis], ddnec audiat, Remiltuntiir libi per omnia aromata morbis omnibus et periculis sa-
peccata iua. lutare, quodque nulli unquain pesti invenitur inel-
5. Sane preliosum ungueiilum, quo non solum ficax. De ipso namque sic legitur; Maria Magdalenc,
terreiia domus, sed ctiam coeleslis aspergitur. Vi- et Maria Jctcobi, ei Salome, emerunl aromaia, ttt ve-
lissiinre tamen siiiit spccies de quibus coiificitur, et nienles uiigerent Jesum (Marc. xvi, 1). Videsne in
magna earutn copia intra rtoslros hortulos pclcrit prima fronle capituli propositum, quod non una vci
invcniri. Pcccata igilur nostra plantaiain conscien- (_, duse, sed tres vix sufficiinit ad emeiidvm la.nl_scora-
tiis nosliis, quorum niultlludo numerari non polcst, ~~- positionisiingueiilum? Intelligis quianon pedes, aut
species ejus sunt.Tpsa igitur in mdrtariolo poeni- eaput, sed totum Crucifixi corpus sibi vindicat Ista.
tcnliae , liiaccrationis pistillo conlusa , e.t respersa confeclio? Confcctio sine dubio preticsa," quse toti
discreiionis oleo, doloris igne stipposito, el in aheno sufficiat corpori Crcatoris. Et aUende quia uiigucn-
diseiplina. coiicocia,ungueiifjincxhibeiitpretiosum, tum pedibus infusum, adco dignatissiiiia lenilaie
et acceptum pedibus Salvatoris. Conipendiose ati- siiscepil, ul Pliarisaeummurmiirantem parabolica
tem istud eonfecimus, sapienti rerum occasionein prolixitate convincerel, et relorto suggillarct exem-
pciiitus relinquentes. Et licet matcria videatur in- plo (Luc. vn, 59-47). Sed ct dc refuso super caput
dignior, iiiterici lanien boiium est unguenluni ejus ungtiento discipuios indignanlcs coarguit, bo-
islad, quod domum replet, penctral ccelos, an- num mulieris opus esse proteslans; cl lumidam
gelos loctificat, et bealre civitati kelitiain refundit eorum animosiiatem verbis compescuit moi.eratis.
et gaudium. IIoc est sacriftcium jiislifia.; quia Hoc vero tam salubrc, tamque mirificum, iu IG5©
sacrificium Deo spirifus contribulalus (Psal.h, 19). niorluosuo corporenoluitexpendi,qiiod vivo utique
6. Secundum ungueiilum est devotionis dc recor- reservabat (Maith. xxvi, 10-15, ct Marc. xiv, 6-9),
dationebeiielicioiura Dei. Prorsus digiiissimahujus [-j Duo enim corpora habet Christus : unum , quod
unguenli coniposilio : et in istius comparalione suscepil ex Virgine; alteruni, Ecclcsioe,quod charius
prioris estconspersiovilipe.ndenda. Ejusenira spccies habct bciiigiiilas rediracntis. Denique illud pro isto
de co.lesli paradiso allatse sunt, elin terra filiorum morll cxposiiit et torinenfis, addictus cruci,-j\inciua;
honiinum nequeunt inveniri, Virtutes enim divinitus sccleralis , morte turpissima condemnatiis. Poteri^-
collalse, et in morfariolo pectoris pislillo. diligen- niusiie tam salubrcm conficere confeclionem? Uni-
tissimae medilafionis contritse, etexsullationis olco versaj miseroriim miseriae, tam animarum quam
superfusse, suffuso igne juslifia. et in humililalis corporum, oculo pieia.tisinspectae,species ejits sui;t.
aherto decoctse, faciunt uiiguentum, et odore cl vir- Istoeigitur in mortariolo Iargitatis , dulcedinis pi-;
tute mirabile; quod soliim-super caput Domiiii re- slillo confracta., ct delinitaecharitatis olco, succcnso-
cunibeiitis possif effundi, et cxhiberi revereulise ina- compassionis igne, etin aheno perseveraiitieedespu-
jesiatis. Sed et hoc recoliigimus breviter; illis qui niatte, uiigueiifuni faciunt ipsis eliam angelis admi-
inulta depaucis excipere noverunt, verborum mul- randum.
-titudinem reservantes. Notanda tamen ufriusque 8. Suntviri divitiarumin domo Domini virtutiim :
differcntia, et secundi suliiiinifas aUendenda ; quo- invcsfigemus air apud eos hujusmodi habeantur
 2H) VEN. GUIGONISMAJ. CARTHUS. PRIORIS Y EP1STOL.E QU-EDAM. 220
ungueiita. Prinius occurrit niihi Paulus , 6icul ubi- A Doininus exaudire rogantera. Promitfil plurima
•que solet, lotus praesenti delibutus unguento. Quis Moysi Crealoromnium, etferiendi licentiam quserit
infirmatur, inquil, ct ego non hifirmor ? (II Cor. xi, a Moyse, qui Moysen fecit. Dimilic mc, inquil, ut
29.) Felix anima facta sibi tanquam vasperdilum, irascatur furor meus conira eos, et faciam te in gcn-
ul omnium miscrias suas faceret, et in sua cort- iem magnam. Respondit Moyses : Atit dimilte eis
scientia colligaret : totum se toli corpori Christi hanc noxam, aut si non facis, deleme de libro quem
douaverat, ornnibtis omnia factus, ut onines lticri- scripsisii(Exod. xxxn, 10, 51, 52). Obstupescenda
faceret. Sedetillc simplex, etrcctus, ettiraensDeuni, profecto dulcedo! Et principatum respuit gentis
vide quomodo uon secundum hominera, imo vero alienae, et de libro vivcntium deleri desiderat, nisi
homiuem, et, quod verius est, supra hominem am- peccanlibus dhnitf.atur offensa.
bulabat. Oculus, inquit, ftti cmco, et pes clctudo; 9. Hscc suiil ungueiila pietatis et misericordise,
pater cram pauperum (Job xxix, 15, 16), elc. Qui quoe a sponsae uberibus eliquanlur [al. eiiciimtur],
siceum hoc uiigueiito perunxerat, ut de niiscricordia. infirraitales omnes fugantia, proiliganiia passiones.
tlialamo largius irroratus exiret. Samuelcm recolo, Felix Maria unxit pedes Jesu : felicior eadem unxit
qui noii semel, sed omiiibus dicbus vila. susclugebai caput auctoris : felicissima quse rorem unguenta-
super Saul, cum sciret illum longius ab oculis Divi- il.rium toti corpori Cbristi praeparavit. Considera
niiatis elongatum (I Reg. xv, 55). Non cessabat quam vebementissimo dilectionis affectu beata hosc
tamen compassio quse eondolenlis aiiittnim irrepse- mulier diligebat Christum rcgem. Domine, inquit,
rat, fundens lacrymas, elsi non profuturas, tamen si iu sustulisti eum, dicito mihi, ct cgo eum toltam
pias. David parricidam filium continua lameiilationc (Joan. xx, 15). Quem eum, Maria ? Cum de nullo
plorabat (II Reg. xm, 57), plorans in eo non carnis feceris meiitionern, ad quem relaiionem facias ?
necessiludinem, sed fidei dcslruclioneni.Cerneqno- Putasne quod in omnium cordibus versetur ita me-
modo Joscph totus hoc melle iliittis erat. Veiiiunt moria dilecti tui, sicut et in consistorio cordis lui?
fratresnonjani antefratrem, sed ante domiiium as- El ego , iuquit, ettm tollam. Mira res ! Hominem
sislentes, conscii proditionis, homicidii rei, fratricidii perfectse aetatis; virum cujus corpori vix centum
succensores. VideteosJosepli.etomniuminjufiaritm librre sufficiunt unguentorum, tenerrima mulier
iiiimemor, dulcissimis flefibus inuiidatnr, et pieiatis portabis et tolles? Ardens el affecta locutio, quaede
adepsquiintus latitat, foras per oculos emanat. Ftigil puritatis amore refusa, promitlit quod impiere non
odium, nescit iram, temptts iracundise non reservat; potest. Nihil enim amanti difficile csse videtur. Quis
reddens bonum pro malo, pro crudeliiaiedulcedinem desperare debeat, tatila peccatrice non solnm ve-
(Gen. XLV).Penequinoblitus sini Moyscn, adeo sacri niam, sed et gloriam cousequenle? Ipsa hodie in-
liquoris hujus rore perfusum, ut totiis ex co super- tercedat pro peccatis npstris, el placatum nobis
fundatur et profluat.PeccatIsrael,etMoyses peccan- reddat Judicem nostrum amicum suum,qui c-st su-
lem reconciliare nilitur Crealori; sed dissiraulat per omnia benedicfus Deus in soecula. Amen.
- - —^i

YEx^TEEABILIS GUIGONIS'
ilAJORIS CARfHUSLE PRIORIS QUINTI

EPISTOL_« OU-IDAM.

ADMONITIO.
Tres Guiyonisepislolas Hors.iushi Appendicem relulit, propicrea quodGuigo ipsemagnam habuerit cttm
S. Tiernardonecessitudinem,ut patet vel maxime ex epistola 11 ad eum scripta. Ilis tribas epistolis quartam
adjicimus ex lomo primo nostrorum Analecioruin. Animus erat ejusdem Guigonis Medilaliones , qucein,
Bibliotheca Palrum exstant, ct primaria Carthusiensium Sialu.a, ab eodetn scripta, etiam exhiberehoc loco.
VeriiH-nos ab ejusmodi consilio revocavit plus jiisto jdm excedcns alienorum Operumcongeries. De Guigone
pluro ad' Bernardi cpistotam 11. -

EPISTOLA I. ,. sedis aposlolicsc cancellario IT-IMEKICO

, amici (si
ADIIJ_I5IEniCUM ET CANCELLARIU5I. tamen dignum esf)ejus, etsui Carthusienscsfratrcs,
C__.DIN._LEM.
Monet duos esse hostes, quibuscum maxime sil terrena despicere, et amare coeleslia.
pugnandum., et contra Ecclesim adversarios non Qstani grata fuerit uobis veslra prseseiitia, efe.
«...;;_ corporalibus, sed huinilitatc ei pmnitcntia Vide
utendiim. Pairologiw lom.'CLIII, col. 595.
Doinliio et anf.co in Glirisio revereudissimo.
221 ADMONIT.OIN T.ll.ROS I.F. VfTA. R T.RT.N&T.T.T oo=>
EPISTOLA II. A aposlolicse Sedis summo pontifici INNOHENTIO, servi
AD UUGONEM S. !,II1_IT]_E
PRIOREM. et filii Carthusise pauperes, illam quaminundusdare
Doctt qitd rotione bellum spiriluale sii agendutn. non potest pacem; suseque paternitatis devotam
Dominis et araicis in Christo cliarissimis ac re- serviluteni, et non necessarium licet obseqtiium
verendissimis, HDGONI Sanctse Militise priori, el om- Multas ad vestri aposlolatus sacratas aures pre-
nibus qui reguntur ejus consilio, servi et amici ces, etc. Vide in Innocentio 11 ad an. 1145.
Carthusioefratres, spiritualium simuletcorporalium EPISTOLAIV.
cliristiana. religionis hoslium victoriam plenariam,
ADFRATRES DURRONENSES.
et paceni per Christum Dominum nostrum.
Quoniam in revertendo , etc. Vide ubi supra De supposititiis beati Hieronymi epistolis.
eol. 598. Amicis et frairibus in Christo dilectissiniis, LA-
EPISTOLAIII, ZARODurbonensi priori, et cseteris in eadem ere-
AD IJi.NOCr_i.TlMIPAPAM II. mo Deo faniulantibus, Carthusiae prior vocatus
Consolalur snmmum poniificem adversv.sschismalis GUIGO,seternam a Domino salulem.
moleslias. Inter csetera calholicorum virorum, etc. Vide
Doniino ef palri charissimo ac reverendissimo Patrologim loin. CLIH, col. 595.

.. ADMONITIO
IN LISROS SEQUENTES DE VITA ET GESTIS S. BERNARDI,

Uhi de illustri genere ejusdem.

I057_l@58 I- V™ ouisquam sanctorum est, quitot rerum sngrum gestarum prmcones, tamque
eximius et probatw ftdei scriptores habuerit, quam beatus Bernardus: cujus vitam et prclclara facta tres
auciores clarisshni,_continuato sermone, quasi ex condiclosttnt persecuti; nempe Guillelmus olim Sancli^
Theoderici prope Remos abbas, sed tunc monachus Signiacensis, Ernaldus Roncc-Vallis in agro Carnutensi
abbas, et Gaufridus ipsius Bernardi notarius; omnes quasitestes rerum oculati. His accesseruntalii posleos;
Alanus episcopus Auiissiodorensis, el ul alios posteriorcs prwlermittam, Joannes Eremila, et mulli alii re-
centiores: quos inter Pliitottieus, verum an ficlum nomen, monaclius Clarm-Vallensis, Bernardi gesta car-
mine cecinit.
II. Librum primttm de Vita sancti Bernardi, viventeipso Bernardo, sed nesciente, scriptum fuisse diseris
asserit in Prmfdiione ejus auclcr Giiitlelmtts, pridem Sancti-TJieoderici obbas,sed iunc jam monachus
Signiacensis ctenobii in pago Regiteslensi diwcesis Remensis, ad quod dcsiderio solitudinis et quietis sese
contulerat, testante Burchardo abbate Balernensi in subscriptione eJHsdem libri primi. Tempns Guillehni
secessus Signiacum intelligiiur ex charlaceo Saiicli-Thecderici libro, in quo Helinus abbas, ejns apud San-
clam-Tlteoctericumsnccessor,-av.no 1155 primum iicminaiur. Quo anno inclwatus sil a Guilielmo liber isie,
non conslat. Certe post iransialionem monasierii Clarw-Vdllensis in 'capacioretn locum, novamquea'diuin
fabricaiioncm, ex nura.aict G2; iiemque post schismata Ecclesim sedata, et confittatas hmrescs, ex
tmm. 40; adeoque post annuin 1140, et forte post 1145. Porro ante Bernardum obiit Guillelmus,
de quo ptura in fomo V, in Admonitiune prmfixa epistolw ad fratres de Monie-Dei, et in Noiis fusioribus
ad epistolam 85.
III. Vilam a Giiillclmoinclwaiam moriuo Bemardo persecutus est secundo libro Ernaldiis seu Arnoidus
abbas Bonm-Valtis, non ejus, quw in diorced Vesontioncnsi; tieqnc aticrius, quw in Rutinensi Ordinis
Ghicrciensis; sed tllius, quse cst in dgro Camutensi Nigrorum monachorum : ad qv.emArnoldnm cxtrema
Bernardi epistola 510 scripta est, qitidvuid alii in coiUrariiim scitiiani. Vide_notas fusiorcs ad epistolam
510. Hunc librum gdortus est Ernaldits rogatu Clarw-Vallensium, qui prm modeslia hanc provinciam in
ipsum rejecerunt, ... in Prwfatione libri secundi auctor testalur, qui opus imperfectum moriens reliquit.
IY. Supcrioribus duobus tibris tres adjecit' Gaufridus, non alhis sine dubio quam ipsius Bernardi no-
tarius; distinguendus uiique a Gaufrido de Perona, cujus mentio in.lib. iv, num. 1G; ilcinque a Godefrido
Bemardi consanguineo, et conversionis-socio, postmodtim priore Clarw-Vattensi, ac demum episcopo Lin-
gonensi, qtti tandem ad privaiam Clarm-Vallenshtm vitam sese rccepit, ibidemque moriuus est vi Idus No-
vembrisanni 1164. Gaufridiisvero in Prwfatione trium sequeniium librorum lugens scribit, post annos a-sua
ipsius conversionecirciter tredecim, acerbamorte ab se avulsum fuisse Bcrnardum: atquc adeo Gaufridi con-
versio anno 1140 accidissedicenda esl. Is patria Aulissiodcrensis, ante suam conversionemPeiri Abmtardi
discipulus fuit, et quidein ctericus,ui paietex libro Declamalionum, cttjus et ipse auclor est, num. 15:
t Poslremo et nos in clero fuimus. . Post conversioiiemBernardi ttna cnm Nicolao Clarm-Vallensi notarius,
acperegrinationum socius, deitiBernardo moriuo Igniaci primum, ium Clarm-Vallis post Fastredum abbas
amio 1162, cui loco quadrienno circiter prwfuit, ex ChronicoClarm-Vallensi gpud Chifflctium:sed postmodum
asuis vexatus, abbaliam dimisit anno 1165, ct ad Fossam-Novam in llalia sc recepit;ubi et abbas post-
mcdum fuit, ac demum Altw-Cumbw, ut fusius ineodem Chrcnico legilur. Ibidem qumdamejus opera re-
censentur, nempe opus insigna super Cantica caniicorum, Vita sancti Petri archicpiscopiTarentasiensis, et
plures alii libri et sermones. Exstat apud Barohiuin ejusdcm epistola ad Henricum cardinatem et episcopum
Albanensem, atque domiiii papw vicarium seu legaium, scripta de quadam nova conlroversia, quam reversus
in Galliam comperit, sciHcei . de substaniia aque, quw vino mista in calice offertur, an et ipsctsimiliter cu.rn
. 223 ADMONITIO AD LIBROS DE VITA S, BERNAUDI. 224
eodent vino in sanguinem Domini convertaiur. >Item ejusdem est libellus contra capilula Gilleberti Porrelani
Pictaviensis cpiscopi, quem libeltum post libros de Vita Bernardi cum aliis ejus Opusculis referemus. Deni-
que scripsit eiiain conlra Abwlardiim, ut mox dicemus, et sermonem edidit de sancto Bernardo inferius
edendum cum ejusdem commentarioloin Oralionem dominicam. An autem Bernardi Vitatn, cujus fragmenta
teriio loco proferemus; secundamque parlem libri.sexti de miraculis Bernardi, prwter tibros tres jam r.ie-
tnoraios, composusrit, tuinc dispiciendum.
V. Quinque libris de Vita Bernardi mox dictis subiicimus libros duos de Miraculis ejusdcm : unum, a
variis aucloribus scriplum; alierum, ex Magno Exordio Cisierciensi cotlectum, aique ex fragmentis Her-
bertizx monacho Ciarw-Vailensi archiepiscopi Turritani in Sardinia, qui libros tres de Miracnlis suorum
Cisterciensium composuit, editos apud Cb.ifflc.htm.Prior liber Miraculorum dividilur in ires parles : quarum
prima scripta est a Philippo monacho Ciarm-Vallemi c.d Samsonem Remorum archiepiscepiiin; aliera, ab
aliis Clarcc-Vallcnsibus, quibus Philippus ipse hanc curam injunxit. Ex his unus est Gaufridus, 1058-
31060 tertiw partis ilem scripior in epistold ad Rermanhum episcopum Constanliensem, de miraculisscili-
. cet, qum a Spira usque Leodium a Bernardo facta viderat. Iluic alia ejusdem argumenli succedif epistola
Gaufredi monachi c magisiro suo charissimo Arcb.enfredoet utrique capitiilo fratribus sttis uierinis. » Hunc
porro Gaufridum eumdem esse, qui tres posteriores Vitm libros scripsil, non dubito. Neque eiiim assentior.
Carolo dc Visch, qui hos libros Gaufrido notario tribuit; illam vero parlein libri dc Miraculis Gaufrido Au-
tissiodorensi: quem a Gaufrido noiario mhiiine dislinguendum esse probat Helinandus monaclius in Chronico
his verbis: E Ihijus Petri, scilicet Abmlardi, dliquando fuerai discipulus Gaufredus Autissicdorensis, qui
multo iempore fuit notarius sancli Bernardi; qui iniet cwlera de eodem Petro dixil: Ego mihi aliquando
recolo magislrum fuisse illum, qui prelium redempiionis nostrce evacudns, nihil dliud in sacrificio Domhiicce
passionis comiiiendabat, nisi virtutis exemphtm, et amoris incentivum, etc. Bencdictus Deus, qui mihi simul
ei vobis magislrum dedit meliorem, iBernardum, t per qitem prioris_fedarguit ignoranliam. et insoleniiam
confuiavit: secundum quem tria specialia in passione sua Christus nobis exhibuit, exemplum viriutis, inccn-
livumlamoris, et sacrificiumredemptionis. J (Apud Bernardum tomi secundi OpusculoXI,num. 25.) t Eccc
et alia multa, i addit Helinandus, i dictus Ganfredus contra Pelrum: maaistrum suum foriiier et catholice
scripsit. J Ad-Gaufridum Nicolaits Clarm-Valtensis scripsit epislolamAQ, pro episcopo Ateiensi. Hwcde
Gaufrido aliisque vitw prioris et mirdculorum scriploribus sufficiant :_de aliis scriptoribus post ipsa miracula
agendum.
VI. Non est prwtermiltendum hoc loco, Petrum Frahciscum Chiffletium, Societaiis Jesu presbyierum
erndilum, anno 1660 Divione vulgasse Diatribam de illusiri genere sancti Bernardi, ut ostenderei Romani
Brcviarii clausulam, qua sanclns Bernardus honesto loco natus dicitur, esse infra ejus digiiitaiem : cutn
illum utroque parenie fuissc constel perquam nobilem. Diatribm appendicem cum probalionibus variisque
monumentis adjecit. Hmc in pauca contraliere jitvat.
VII. Tecetinus, Bernardi paler, « vir antiqum ct legitimm miiilim, i id est, probatm nobilitalis, quam
equestrem vocamus, fuisce perhibclura Guillelmo abbaie, cap. 1. Huic agnomen erat Sorus, id est Sv.brufus,
a colore sciiicet capillitii, in diplomate Ilugonis, secundi Burgundiw ducis pro Cabiltohensi Sancii-Marcelli
monaslerio : cni diploindti primo loco posl Rahterium Ducis dapiferum snbscribk' Tecclinus ante Bemardum
de Monie-Forti, Warneriv.m de Sumbernone, atiosqve nobilissimos viros. e Guido de Acro-Monte, i testanie
Alberico Trium-Fontium monacho, . fuit ex parte matris frater Tesselini Scri de Fontanis, qui fuit pater
Bernardi Clarw-Vallensis abbatis; fuitque cx ctlig pgrte frater Ulrici, sub quo fundata est abbaiiu Mori-
mundi. t Guidonis nobilitas probaiur ex ejus conjunclione cnm Hescelina domiua de Mulleio, . Hotdoini
filia, qui Holdoinus i Gaufriaum Jonm-Viltm dominiim habuit frcitrem. t Hmc de lineti paterna.
VIII. Ad maiernam quod ailinet, Bernardi maier Ateth seu Alaysia, quam teriiw ViUs scrtptor unusEli-
zabeth, forte librorii errore, appelldt, fitit . filia Bernardi Monlis-Barri domim,viri poientis et magni
secundum smculi dignitatem, et ex antiqua, sicut asserunt tnulli, Burgundiw ducum generositate traher.s
originem, « ut ex Joanne Eremila, quarlw Vilm scriptore, discimus. In Necrologio Divionensis monasierii
Sancti-Renigni, ubi primum sepulta fuit, simpliciter laica dicitnr, efferturque Iwc moclo e]ns numoria,
« Kalendts Sepiembris obiil Alaysa laica : i quo nomine dislingui sotentin itio Necrologio eliam illusires
personm a sanctimonialibits. In hunc diem incidit feslum sancli Ambrosii seu Ambrosiniani confessoris, iesle
Joanne Eremita, apud FGiitanas celebrdri solitum: qucm iwniiuili cum sdiicto Ambrosio Mediolanensi an-
tislite perperam hic confundunt. Raiiiardus Monlis-Barri dominus, Bernardi avunculus, el Alaysim germanus
fuil. Tam illustre cutn fuerit ex utroque parcnte Bernardi genus, non mirum si Gitido ejus primogenitus
frater _ vir magnus » a Guiltetmo appcllalur in cap. 5;nxor ejus, t nobilis juvencula : . sorcr vero ejus
Humbelina, e adolescenlula nobitis, . quw « cnm comitaiu superbo et apparalu t incedebat, ex cap. 6. Hcec
ex Chiffleiio. Quibus adde Gatdricum, Rernardi avuncuium, a Guilkimo vocari, num. \Q, i potentem in
scecuto, et in smcularis militiw gloria nomhiatum, dominum castri in ierritorio jEduensi, qucd Tuillium-
dicilur. t Et Josbertus de Firmiiate, quw supcr Albam sila cst, « vir nobitis. ct secundum carnent . Ber-
pardi _ propinquus .' erat, ex eodem Guillelmonum. Hd.Denique Rainerius mites erat frater Godefridi, ex
Priore Clarm-Vallensi episcopi Lingonensis, qui Bernardum consanguinUaie attihebat. Porro Ciiifflelius
probat sancti Bernardi paiernum genus, quod a Fontanis appellalionem habct, per Bartholommum Sumber-
nionensem (qum familia in velerum Burgundiw ducum rctjium sanguinem, enubentis filiw hmredis afjihilate-
transfusa esf) ad nostra usque tempora propagaium fuisse. Cmtera qum de ittustri Bcrnardi genere apud
eumdem Chifflelinmvel minus certa, vel minus necessaria videntur, coiisulto prmtefimus : hoc tahlum ad-
dito, monasterii Clarm-Vatlensis siemma, qusd in scuto nigro ballheum auri sivc afgenti, minii duciu ge-
tnino tessellatum prwfert, non esse derivaium, el quidamvolunt, d sancii Bernardi insigni genliliiio, sed d
Campaniw dncv.mfamilia, ex quibns Hugo Ctaram-Vallem fundavit; scnas vero fascias ex auro et ctjano
dexlrorsus obliquatas in margine purvitreo, quod Cistercieiuis Ordinis Symbotumest, peiiium a Burgitndice
ducum familia, quorum tnaxime beneficiiset cMctoritafe Ordo Cislerciensis fundatus esi. ln fine hic mone-..
mus ea qum ansulis iticonsequeniibus offendcs ab Horsfto ex codice Campensi, vel a nqbis addiia fitisse.
255 fe. BERNARBl VlTA PltiMA. LIBER-1 AUCTORE GUILLELMO. S26

SANCII BERNABDI

ABBATIS CLAR_E-VALLEINSIS

:
.TITA" ET RES GESTJ^

LIBBIS SEPTEM .GOMPREHENS^. .

-
LIBER PRIMUS.\ --

AUCTORE GLILLELMQ OLIM SAKCTI THEOBERICI PROPE REMOS ABBATE,»TLNC MONACHO.

SIGr.IACESSi.

1081-1062 PR^FATIO. A et viderunt, et audierunt. Qui cuin mu!ta suggerant

•
Scriplurus vitam Servi tui ad honorem noniiiiis et pra;clara, qute per serrum suuni Deus ipsis
tui, proul lu dederis, Domine Deus ipsius, pcr qiiem pr-csentibus. operatur, et nota eorum religio, ei
Ecclesiam tcmporis nostri in antiquum apostolica. schola magisierii ab onini nie liberel suspicione
gratia. et virtutis decus voluisti reflorere, eiim in- faisi; adhuc eliain ad testimoniiiin sibi adsciscunt
voco adjulorein, quem jam olim habeo incenlorem, probaJjilium auctoritatem personarum, episcopo-
araorem tuum. Quis enim de amore tuo quantulum- rum, clericorum, el monachorum, quibus ftdcni
cumque spiraculum vita. hsbens, cl videns tesiimo- lion Iiabere nulli fldelitnn licet. Qu..nquam id su-
nium glorisc et honoris tui lam pra.clarum et tam perfiuo dixerim, cum totus ea noverit mundtis. et
Mele mundo insolitum ciTulsisse, non del operam, -yirlutes cjus narret omnis ecclesia sanclorum. Qiut-
quantamcunque potuerit, ne lumen a tc aceenstira, propler aitendeiis divina; laudis mirificam mater>;tm
tunrum quempiani Iateat; sed qtiantum lniinano fieri omniluis se oiTerentem, neniiiieinvero suscipienictn,
slylo potest (qubd melius ipse lamen per virtutein dissiinulantilius eis qui melius hoc ac diguius pote-
operum facis), manifestatum et exaltalum luccat rant; suscepi in ea agere ipse quae potero, non va-
omnibus qui sunt in domo tua? In quo cum cgojam nitate pra.s!imentis, sed iiducia diligentis. [Melicns
olim vellem qualeeumque ministcrium agere vicis B tamen memeiipsum in memetipso, et me ipsum
mea., seu timore, seu verecundia probibilus sum cbniparans mihi, nequaquam lotara vitam Viri Dei
usque adhue, modo quidem supra nie judicans sttsccpi digereiidam, sed ex parte; experimenia-sci-
esse dignitaiem materia., ct dignioribus opificibtts licci aliqtia vivcntis et loquenlis in eo Chrisli, opera
reservandam ; modo etiam post obitum ejus, quasi qusedam exterioris cuni hominibus conversationis
siipervicturus ei, melius hoc et competentius, deli- ejus, qtioede ipso viderunl quibus hoc datum est,
berans aclitandum, cum jam homo non gravarelur el IIQSquoque ex parle vidimus, et audivimus, et
Iaudibus suis; ettutius itl iieret a conturbatione manus nostra. contrectaverunl. Cumenimhoc ipsiim
hominum, et contradictione Iinguarum. Al ille vi- ex parte inagna de se ip.o sentiendum sit, quod_de
gens et valens, quanlo inilrmior corpore, tanto eo, qiti dicil, Vivo autein jam non ego, vivit vero in
foriior fit et potens, non cessans agere digna me- me Christus (Galat. u, 20); et alibi, An, inquil, expe-
morioe, et ntagna majoribus semper accumulans, rimenlnm quwrilis ejus qui inme loquilttrChrislus?
qu_3ipso tacenle scriptorem requirant. Ego vero (II Cor. xin, 5) non invisibilem illam vitam vi-
jam delibor, urgentibus infirniitatibus corporis venlis et loqueiilis in eo Christi enarrare proposui,
morlis hujus, etmenibrisomnibus incipien.ibns iia- sed exleriora qusedain vilse ipsius expcrimenta, de
bere responsum vicinae mortis, senlio inslare leiii- ^ puritale interioris sanctilatis el invisibilis conscien-
piis resoluliunis me_e; plur.imiimque tiineo, ne sero lia_,,per opera exterioris hominis, ad sensus honii-
me poeniteat tamdiu distulisse, quod, prius quam nis exteriores miCanlia : qua_ sicul onniibus scire,
pereffluam, velim omnimodis peregisse. sic etiam quibuslibet utcumque scribere in proinptu
Sed et me fratrum quorumdam pia benevolenlia est.] Prsesertm cum nec ipsa quasi accuratius dige-
plurinium ad hoc impellit etcohortatur, qui cum renda, sed salteni in unum congerenda et reponenda
Viro Dei jugiter assistant, omnia ejus noverunt, in- susceperim : nec edenda vivente ipso, sicut nec
gerentes qusedam diligenti inquisitione vestigata, scribuntur ipso sciente. Confido autem in Domino,
plura etiam, quibus, cum fierent, ipsi interfuerunt, quoniamj
227 S. BERNARDl YITA PRIMA. 228
meiius ac dignius perficient, quod nos conati suraus: At magnos pro ea contra inimicos fidei editurus est
qui etiam exteriora interioribus coraparare polerunt, latratus. Erit enim egregius pra.dicator, et tanquam
et pretiosam in conspeclu Domini mortem ejus. vila. bonus canis, gratia linguse medicinalis in multis
similem, continuare scribendo, el de.vila mortem, et multos morbos curaturus est animarum. . Quore-
de morle vilam comraendare. Jam ergo, adjuvante sponso niulier pia et fldelis quasi a Deo suscepto,
Domino, propositum aggrediamur. lseta efficitur, et jani tunc in amorein nondum nati.
CAPUT PRIMUM. tota transfunditur, cogitans sacris eum litteris'
erudiendum tradere secundum modum visionis et
De parentibus bealiBernardi, eorumque insigni pie-
tate ... educandis liberis; deque Bernardijam tum iiiterpretationis, qua ei de illo lam sublimia pro-
pueri indole, elprwclaris nioribus. mitiebantur : quod et factum est. Mox enim ul ?e-
1.-Bernardus Burgundia. partibus, Fontanis op- lici partu edidit, non modo obtulit eum'Deo, sicut
pido palris sui oriundus fuit (12"), parentibus"claris de aliis agere consueveral; sed, sicut legitur de
secundura dignitatem s__culi, sed dignioribus ac no- sancta Anna niatre Samuelis, qusepslitum a Domino
bilioribus secundum ehristianse religionis pietatem. et acceptum fllium in tabernaculo ejus destinavit
Pater ejus Tecelinus [al. Tesselinus], vir antiquse et perpetuo servilurum (l Reg. i) : sic et ipsa eum in
legitimse mililise fuit, cultor Dei, justilise tenax. B Ecclesia Dei acceptabile obtulit munus.
Evangelicam namquesecundum instilula Prsecurso- 5. Unde et quam citius potuit, in ecclesia Ca-
ris Domini militiam agens, neminem concutiebat, stellionis (14) (qu_epostmodum ipsius Bernardi opera
nemirii faciebat calumniam, contentus stipendiis suis a sseculari conversaiione in Ordinem regularium
(Luc. III, 14), quibus ad omne qpus bonum abunda- canonicorum promola cogoscitur) magistris liltera-
bat. Sic consilio et armis serviebat temporalibus rum tradens eriidicndum, egil quidquid potuit, ut in
dominis suis, 1©@3 ut etiani Domino Deo suo non eis proficeret. Puer aulein et gralia plenus, etinge-
negligeret reddcre quod debebal.. Mater Aleth, ex nio naturali pollens, cito in hoc desiderium matris
castro cui nomen Mons-Barrus (15); et ipsa in ordine implevit. Nam in lilterarum quidem sludio supra
suo, apostolicam regulam tenens, subdita viro, sub setatem et prse co_elaneis suis proficiebat ; sed in
eo secundum timorem Dei doinuin suam regebat rebus sseeularibus jam niortilicationem futurse per-
(Ephes. v, 22), operibus misericordia. insislens, fectionis velut naluraliter inchoabat. Erat namque
filios eiiutriens in omni disciplina. Septem quippe simplicissimus in ssecularibus, amans habitare se-
liberos genuit non tam viro suo quam Deo, sex ma- cum, publicum fugitans, mire cogitativus, parenti-
res, feniinam unam : mares omnes monachos futu- bus obediens et subditus; omnibus benignus et gra--
ros, fcniiiiani sanctimonialem. Deo namque, ut di- tus, domi simplex et quietus, foris rarus, et iiltra
ci.um esl, non sreculo generans, singtilos mox ut ^uam credi posset verecundus; nusquam multum
partti ediderat, ipsa manibus propriis Domino offc- loqui amans, Deo devotus, ut puram sibi pueritiam
rebal. Propler quod etiam alienis uberibus nutricn- suam conservarel; lillerarum eliam studio dedittts,
dos cotninillere illustris fcmina refugiebat, quasi per qtias in Scripturis Deuni d.sceret et cognosceret:
ctim lacte inalerno liiaterni quodammodo boni in- in quo.quanlum in brevi et profecerit, et quam per-
fundcns cis naturam. Cum aulem crevissent, quan- spicacem in discernendo induerit sensum, ex eo
diu sub raanu cjus erant, ercmo magis quam curise quod subjungimus, adverti potest.
nuiriebat, non paticns dclicatioribus assuescere ci- CAPUT II.
bis, scd grossioribus et communibus pascens; et sic
De hitegritate Bernardi pueri, curo.mfeminwprmsii-
eos pra.parans et insltluens, Domino inspiraiite,
giatricis detestaniis; de visione nati Stitvaloris ei
quasi coiiiinuo ad eremuni transmittendos. facla, et de mairisobitii.
2. Hsec cum in ordine filiorum tcrtium Bernar- i. Cum adhuc puerulus gravi capitis dolore vexa-
dmn haberet in utero, somnium vidit pra_sagium retur, decidit in leclum. Adducta autem ad eum est
ftittinirum, catellum scilicet totiim candidum, in j) mulierciila, quasi dolorein mitigatura carminibus.
dorso subrufum, et lalrantem (15*) in utero se ha- Qiiam 1©@4 cum i"e appropinquantem senliret
bere. Super quo territa vehemenler, cuiu religio- cura carminalibus instrumentis, quibus hominibus
smn quemdam virum consuiuisset, continuo ille de vulgo illudere consueveral, cuni indignatione ma-
spirilum prophetia; concipiens, quo David de sanctis gtia exclamans a se repulit et abjecit. Nec defuitmi-
pi'_cdicatoribus domino dicit, Lingua canum tuorum sericordia divina bono zelo sancti pueri : sed conti-
ex iuimicis (Psal. LXXVI,24); trcpidanti el- anxia; nuo sensit virtutem, et iiripso impetu spiritus sur-
rcspondil : c Ne tinieas, bene res agitur, optimi gens, ab omni dolore lil.eratum se esse cognovit.
catuli maler eris, qui domus Dei cuslos futurus, Ex quo cum non parum in lide proficeret, abjecit ei

(12*) Apposite in lertia Vita Tescelinus vocatur (15*) Huc referri potesl id quod ait Bernardus in
i dominus niinoi'is castri, cui Fontaiise nomen cst, epislola 78, num. 7 : _ Malis audacter, cum vidi-
quod.faraosissinio illi caslro Divionis superemi- mus, oblatravimus. _ Confer epistolam 2S0 •:
net, in excelsa rupe locatum, t vulgo Fontaines; « Deinonslro lupum, insligo canes; » et sermonem
ubi palerna., ut creditur, Bernardi sedes conversa. Gaufridi de S. Bernardo inferius, num. 17.
snnt in Fuliensium Patrum conveiilum.
Montbard. (14) ChatUlott-sm•'."" «
(15)
 229 LIBER I AUCTORE GUILLELMO. 250
JDominusapparere, sicut olini puero Samueli in Silo, A ribus misericordise redimcndo. In quo de die in
et manifestare ei gloriam suam (I Rcg. ni). Aderat diem proficiens, ad exlrema devenit, perucienda in
namque solemnis illa nox Nativilalis Dominicse; et futuro in eo, in quo proficiens de hoc sseculo mi-
.ad solemnes vigilias oranes, ut moris est, paraban- gravit. Obdormivit autem psallentibus clericis qui
tur. Cuinque celebrandi nocturni oflicii hora ali- convenerant, el ipsa pariler psjllens, ut in extre-
quantisper protelareiur, contigit sedentem exspe- mis quoque, cum jam vox ejus audiri non posset,
ctantemqtte Bernardutn cum cseieris inclinato capite adhuc raoveri labia viderenlur, et lingua palpitans
paululum soporari. Adfuit illico puero suo se reve- Dominum conftieri. Demum inter litanise supplica-
lans pueri Jesu sancia Nativitas, tenera. fidei sug- tiones, cum diceretur, « Per passioneni et crueem
gerens increraenta, et divinsein eo inchoans mysteria tuam libera eain, Domine, . elevans manum signa-
contemplationis. Apparuit enim velut denuo proce- vit se, et emisit spiritum (14*), ila ut manum non
cens sponsus e thalamo suo. Apparuit ei quasi ite- posset deponere qttam levaverat.
runl anle oculos suos nasccns ex utero matris Vir- 1065 CAPUT III.
ginis verbum infans, speciosus forma prse filiis De siudio tuendm castitaiis,
liominum, et pueruli sancti in se rapiens miniine deque vitm religiosw
R
" proposito, el alleciis in eamdem senieniiam fratri-
jam pueriles affeclus. Persuasum autem est animo bus suis, aliisque sociis.
ejus, etiiunc usque fatetur,.quodeam credat horain 6. Ex hoc Bernardus suo jam more, suo jure
ftiisse DominicseNativitatis. Sed et facile est adver- victitare incipiens, eleganti corpore, grata facie
tere iis qui ejus auditorium frequentaverunt, in prseeminens, suavissimis ornalus moribus, acri in-
quanta benedictione ea hora prseveneril eum Domi- genio pra.dilus, acceptabili pollens eloquio, magnse
mts; cum usque hodie in iis quse ad illud pertincnt . spei adolescens prsedicabatur. Cui tanquam ingrc-
sacramentum, et sensus ei proliindior, et sermo co- diens sseculum, plures se vise sseculi ipsius offerre
piosior suppetere videatur. Cnde et postmodum in coeperunt, et in omnibus assttrgere prosperitates.
laudem Genitricis et Geniti, et sanctse ejus Nativi- vitse hujus, et magnse spes undique arridere. Obsi-
tatis, insigne edidit opusculum, inler initia operttm debant aulem benignum juvenis aninium sodalium
suorum seu tractatuum, sumpla materia ex eo dissimiles mores, et amicitise procellos.3, similem
Evangelii loco, ubi legilur, __f.ssiisest Gabriel ange- sibi cflicere gestientes. Quse si ei dulcesce:e per-
lus a Deoin civitatem Galilww (Luc. i, 20), et csele- stitissent, necesse erat amarescere illi, quod in hac
ra quse ibi sequuntur. vita dulcius cordi ejus insederat, castilatis amorem.
5. Neque illud tacendum, quod ab ipsis jam pue- (n Cui prsecipue invidens coluber tortuosus, sparge-
rilibus annis, si quos poterat hummos habere, clan- bat laqueos tentationum, ac variis occursibus cal-
destinas faciens eleemosynas, et verecundia. suse caneo ejus insidiabatur. Cum enim aliquando cit-
morem gerebat, et pro a_tate, imo supra setatem, riosius aspiciendo, defixos in quamdam oculos ali-
pietatis opera sectabatur. Cum autem aliquanto quandiu lenuisset; continuo ad se reversus, et de
tempore evoluto, proficiens aetate et gratia apud seinetipso erubescens apud semetipsum, in se ip-
Deum et homines puer Bernardus de pueritia trans- sum ultor severissinius exarsit. Stagno quippe ge-
iret in adolescentiam; maler ejus liberis fideliter lidarum aquarum,. quod in proxiriio erat, collo
educatis et vias.sa.culi ingredientibus, quasi per- tenus insiliens, tandiu inibi permansii, donec pene
aclis omnibus qua. sua erant, feliciter migravit ad exsanguis effectus, per virtutem gratiae cooperantis
Dominum. De qua nequaquam prsetereundum est, etiam a calore carnalis concupiscenlia. tolus refri-
quod cuiii multo tempore vixisset cum viro suo guit, induens illum castitatis affectum, quem in-
honeste et juste-secundum justitias et honestates duerat qui dicebat : Pepigi fwdus cum oculis meis,
sseculi hujus, et legeni fidemque conjttgii; per ali- ut ne cogiiarem quidem de virgine (Job xxxi, 1).
quot ante obitum suum annos, in eo ad quod nu- 7. Circa idem tempus insiinctu dsemonis in lec-
trire filios videbatur, prout potnit et licuit mulieri 13 tum dormientis injecta est puella nuda. Quam ille
sub polestate viri conslitutse, nec habenti -proprii sentiens, cum omni pace et silenlio parlem ei lectu-
corporis potestatem, onmes ipsa prsevenit. Etenim li quam occupaverat, cessit, et in latus alterum se
in domo sua, el in professione conjugali, et in me- convertil, atque dormivit. Misera vero illa aliquan-
dio sseculi eremilicam seu monasticam vitam non diu jacuit suslinens et exspectans, deinde palpans
parvo tempore visa est semulari, in victus parcitate, et stimulans : novissime cum immobilis ille per-
in vilitate vestitus, delicias et pompas sseculi a se sisteret, illa, licet impudentissima esset, erubuit;
abdicando, ab actibus et curis ssecularibus, in quan- et horrore ingenti atque admiratione perfusa, re-
tum poterat, se sublrahendo, insistendo jejuniis, liclo eo surgens aufugit. Contigit item ut cum so-
vigiliis, et orationibus; et quod minus assumptse ciis aliquantis apud matronam aliquam Bernardus
professionis habebat, eleemosynis et diversis ope- hospitaretur. Considerans autem mulier adolescen-

(14*)Herbertus in libro n, cap. 25, iradit, Bernar- crepatum fuisse. Matris obitus contigit Kalendis
dum Novilium quotidie pro aniina niatris snse Septembris. Corptts in Divionensi Sancti-Benigni
septem psahnos poenitentiales recitare solilum, iis ecclesia sepultum, postea in Claram-Vallem transla-
sein.el ex parte oraissis, ab Slephano abbalc in- tum est.
 251 5. BERNARDI VITA PIIIMA. 2S2
tem decorum aspectu, capta est laqueo oculoruui A iiiiproperanlem, quia non ad hujusmodi nugaciiatem
Buorum, el in conciipiscentiam ejus cxarsit. Cuiii- tam tcnere edticaverat, non in liac spe erudierat
que tanquam honorafiori omnium, seorsum ei fe- cuni. Demum cum aliquando ad fratrcs pergeret, in
cisset lectuluni prseparari, surgens ipsa de nocte ohsidione casiri, quod Graneeium (15) dicitur, cum
impudenter accessit ad eum. Quam Bernardus scn- cluce Burgundi-e coiistitutos, coepit in hujusmodi
tiens, nec consilii inops, clamare ccepit: Latrones! cogitatione vehementius aivxiari. Inventaque in ili-
latrones ! Ad quam vocem fugit inulier, familia nere medio ecclesia qttadam, diverlil, et ingressus
oranis exsurgit, lucerna acceriditur, lalro quaeritur, oravit cum mullo imbre lacrymarum, expandens
£cd inininie invenilur. Ad lectulos singuli redeunt, manus in coelum, et eflimdens sicut aquam cor suum
fil sileutium, fiunt tenebrse sicut prius, pausant ante conspectum Domini Dei sui. Ea igitur die fir-
ca.teri, sed non illa misera requiescit. Exsurgit matum est proposilum cordis ejus.
dcnuo, et Bernardi leclulum pel.l;' sed denuo ille 10. Necvero surda aure percepit vocem dicentis :
proclamal : Latroncs ! lalrojies ! Quo_ritur iterum Qui audit, dicat, Veni (Apoc xxn, 17). Siquidem
iairo, latet iterum, nec ab eo qtii solus noveral, ab illa hora, sicut ignis qui coniburit silvam, ct
piibliealur. Lsqtie tertio improba mulier sic repulsa, siCut flamma coiiiburens montes , hinc inde prius
vix tamdcm seu metu, seu despcrationc victa ces- " viciniora quseque corripiens, postmodmn in_ulte-
savil. Cum aulem dic sequenli iter agcrent, ar- riora progrediens : sic ignis quem niiscral Dominus
giienles Bcrnadum socii, qitosnam toties ea nocte in cor seivi sui volens ut arderet, prinio fratres
latfoiies somniaverit, perquirebant. Quibus ille : ejus aggreditur, solo minimo ad conversionem ad-
- Vcraciler, inquit, aderat lairo, el quod miiii pre- huc minus habili, seniori palri ad solaiium dcrcli-
tiosius eslin hac vila, caslilatem vidclicet, hospila cio, deinde eognatos, et socios, et aroicos, de qui-
nilebalitr auferre, iiicoiiiparabilemque thesaurum. buscunque polerat esse spes conversionis. Priniits
8. Inler luec latiicn cogilans el pcrpendens, qttod oniniuni Galdricus avunculus ejus. absque dilatione
vulgo dicitur, non esse tuluin diu cohabitarc ser- aut hsesitatione, pedibus, ut aiunt, ivit in senten-
penti; fugam n.editari coepil. Videbai enira mun- tiam nepotis, et consensum conversionis, vir hone-
dutn cl piincipem cjus exierius sibi mulla o_fei'en- stus ct potens in sasculo, et in ssecularis militiaj
lein, niagnas rcs, spcs majores , scd fallaces omnes, gloria nominaliis, dominus castri m lerritoriq
el vanilales vanilattini, et vanilatem onniia. Vcrila- iEduensi, quod Tuillium (15*)dicitur. Continuo eiiam
tcin vcro ipsam iulcrius jugiter audicbai clamantem Bartholoniseus occurrens, junior cseterjs fratrilms,
ac dicentcin : Vcnite ad me, oinnes qui laboraiis et r ci needum miles, sine difficultate eadem iiora salu-
onerati estis, ei ego rcficiam vos. Toliite juijum meum laribus monitis dedit assensum. Porro Andreas,
supcr vos , et invcniclis requiem animabus veslris Bernardo eliam ipse junior, et novus co tenipore
(Mallh. xi, 28, 29). Perfeeliits vero relinqucre miin- niiles, verbum fratris difficilius admittebat, donec
duin dcliberans, cco.pil inqtiirere et invesiigare, ubi subito exclamavit : « Yideo, i inquit, « matrem
cerliiis ac puritts invcnirel requiem aninise suse sub meain. t Yisibiliicr siquidein ei appariiit, serena
Jugo Clirisli. Inquirenti atileni occurrit Cislercii in- facie subridcns, et congratulans propusito filioruni.
novalse monaslica; rcligionis nova plaiitaiio; mcssis Itaque ct ipse continuo inr.hus dedit, et de tirone
tnulta, scd "operariis indigens, !©§j@ cum vlx ad- sseculi faclus est miles Christi. Nec soltts vidit An-
imc aiiquis convcrsionis gratia illuc declinaret, ob dreas tanlorum matrem iiliorum la.tantem, sed con-
iiiiniam vita. ipsius ct pauperlalis aiislerilalem. fessus est et Burmirduseaniflein similiter sevidisse.
Qiiie tamen cum animuin vere Detint qux'rciilein l.tndo pritiiogeiiiiiis frairiini, conjugiojam alligatus
niiniine terrerent, posthabita omni haisitaiione ac crai, vir niagnus, ei pv# abis jam in sseculo radi-
liraore, illuc vertit intenlioncm, posse se a-siiiiiaus caius. Ilic priino pattltrlitm ha.sitans, sed confiniio
oiniiino ibi dclilesccre, el ab.scondi in alisconililo rein pcrpendcns et rccogitans, conversioni consen-
I.uiici Dei ab onini coniurbaiUiiic hontiiitim; raaxiiuc- D sit, si laiueii coiijtix aiinueret. Yerum id qttidem de
que ad eflugiuin vauilalis; scu de steculari geiictosi- jiivcncula nobili, et parvtilas filias lmtrienle, pene
taic, seti de acrioris ingenii gralia, seu eliatn forte impossiliiie videbalur. At Burnardus de misericordia
dc alictijus nomine sanctiiaiis. Doniini spem concipieits cerlioreni, iiicunclanter ei
9. Ubi vero dc convcrsionc iraclantein fratres spopoiulii aul con&eiisiiram fcininani, aut celeriler
ejtts, et qtti carnalilcr eitin diligebanl, perseiiscriinl; moritiiram. Dennmi cttnt oiiiiiitnodis illa renueret,
oinniiiiodis agere co-perunl, ut aninuini cjus.ad stu- vir cjtts niagiiaiiimus, inio ea jam prseventus fidei
dittin possenl divertere lilleraruin, ct amore scicnlia. virltilc, in qua poslmodtira excellenter enituil; vi-
saicularis steculo arctins implicarc. Qtta iiirairitni- rile coiisilknn Doinino inspirante concepit, ut abji-
suggcslione, sicul fateri solet, propeniodiim relar- ciens quidqiiid liaberc videbalur in sseculo, vitam
dtiti fueranl gressus ejus : sed niattis sancta. me- instituerel agere rusticanam, laborare scilicel ma-
moria inipoitune animo cjus inslabat, ila ut srcpius nibus propriis, unde suam susleniaret ct uxoris vi-
sibi occurrcntcin vidcre videretitr, couquerer.letit et tam, quam invitam dimittere non licebat. Interim

(1-J) Grancey. (io') Touillon.

 255 LIBER I AUCTORE GUILLELMO. 2?A
superven.it Bernardiis, qui undique alios atque alios A ferrum, ul minus jam leneretur, et aliquatenus in-
coiligens diseurrebat. Nec mora, fiageflabatur prce- cedere posset. Sed quid ageret? Erat ostium obse-
dicta Guidonis uxorinfirmitalegravi. Etcognoseens ratum, et prb foribus pauperummultitudo. Surrexit
quia durum si-bi esset contra stimulum ealcitrare, tanieri, et non tam spe evadendi quam tsedioja-
accersito Bernardo veniam deprecatur, et prior ipsa cendi, seu curiositate tentandi, accedens ad ostium
. 1©@7 conversionis petit assensum. Denique juxta subterranese domus, in qua vinctus.et clausus erat,
morem ecclesiasticum separata a viro, interveniente mox ut pessulum
tetigit, sera tota inter nianus ejus
parili voto castitatis, in ecelum sanctimonialium rollapsa est, et ostium domus apertum, Exiensque
transiit feminarum, religiose usque hodie serviens pedetentim, sicttt homo
eompeditus, ad ecclesiam,
Deo(lG), ubi adhuc vespertina celebrabantur officia, perten-
ll.Secundus natu post Guidonem Gerardus erat, debat. Porro mendici qui pro foribus domus asta-
miles in armis strenuus, magnseprudentise, benigni- bant, videntes quod fiebat, et divinitus exterriti, in
tatis eximise, et qui ab omnibus diligeretur: qtii cse- fugam versi sunt, nihil clamantes. Cumque jam ec-
teris, ut dictum est, primo auditu et primo die ac- clesi-S propinquaret. egrediens quidam de familia
quiescentibus, ut mos est sapientise sa_cularis, levi- domus captivitatis sua., germanus illius a quo.cu-
la.eni reputans, obsiinato animo salubre consilitrm & stodiebatur, vidensque eum ad eeclesiam properan-
et fratris monita repellebat. Tum Bernardus fide tem : « Tarde, » inquit, n Gerarde, venisti. _ Expa-
jani igneus, et fraternse charitatis zelo mirum in mo- vescenfe illo : « Festina, J ait, _ adhuc superest
. diim exasperatus : . Scio,» inquit, . scio, sola vexa- quod audias. . Oculi quippe ejus tenebantur, nec
tio intellectum dabit auditui. . Digitumque lateri prorsus quid ageretur intelligebat. Demum ad al-
ejus apponens:« Yeniet, . inquit, « dies, et cilo vc- tiores gradus ecclesise cum adhuc compeditum data
-ii-fc,cuin laucea,: lateri buic infixa, pervimn iter manu Gerarduih sublevasset, introeunte illo eccle-
ad cor tuum faciet consilio salutis tuse, quod siam, tune primum quid ageretiir agnovit, et cona-
aspernaris -.,: et timebis quidem, sed minime mo- tus eum retinere non potuit. Hoc modo Gerardus a
rieris. _ Sie- dictum, sicque factum est. Paucis- captivitate ainoris sseculi hujus, et eaptivitate filib-
simis interpositis diebus eircumvallatus ab inimicis, rum sseculi liberatus, votum quod voverat fideliter
eaptus et vulneratus juxta verbum fratris, lanceam exsolvit.. In quo potissimum notum fecit Dominus, a
gestans ipsi lateri, eidemque infixam loco cui illc quanta perfectione sanct_e conversalionis gratiam
digitum applicuerat, trahebatur, et mortem quasi iste Dei famiilus Ceperit, qui in ejus spiritu , qui
jam pra.sentem metuens clamabat : _ Monachus f, ( fecit quse futura" sunt, quod erat futurum videre
sum, paonachus sura Cisterciensis. » Nihilominus potuit quasi jam factum. Prsesentialiter quippe in
. tamen captus et reclusus in custodia est. Yocatus Iatere fratris ei lancea 1®Q§ apparebat, quando
est Bernardus per eelerem nuntium," sed non venit. digitum applicuit loco vulneris mox futuri, sicut
t Sciebam, . inquit, .. et prsedixeram quod durum postmodum. ipse confessus est, cum ab Ms interro-
esset ei contra stimulum calcitrare : nee tamen ad garelur, quibus celare non poterat.
mortem ei vulnus hoc, sed ad vitam."» Et faclum 15. Cum au.tem cseteri, ut diximus, prima die
. est ita. Siqjildem de vulnere prseter spem cito con- in eodem essent cum Bernardo spiritu congregati,
valuit, propositum vero seu votum quqd voverat mane intrantibus eis ad ecclesiam, apostolicum il-
non mutayit. Cumque jam liber ab amore soeculiho- lud capitiilum legebalur, Fidelis est Deiis, quta qui
. slilibtis adhuc vinculis teneretui', el hocsolum esset cmpii in vObisopvs bonum, ipse perficiet usque in
quod conversionis cjus propositum retardarel, in dicm Jesu Cliristi (Philipp. i, 6): quod devolus ju-
...hoc etiani cito adfuit ei raisericordia Dei. Venit fra- venis haud secus accepit, quam si de coelo sonuis-
ter ejus laborans ut erui posset, sed non profecit. sei. Exsultans itaque spiritualis jam pater regene-
Et cum nec loqui ei pennilteretur, accedens ad car- ratorum in Christo fratruni suorum, et manum
cercm clamavit: < Scito, frater Gerarde, quia itiiii D Domini intelligens secum operantem , coepit ex hoc
. stimus in proximo, et monasteritim -intrdituri. Tti prsedicatioui insistere, et quoscunque poterat aggre'-
vero quandoquidem exire non licet, hic monachus gare.Ca.pit_novuminduerehominem, etcum quibus
esto, scicns qiiod vis, et non poles, pro facto re- de litteris sseculi, seu de sseeulo ipso agere solebat,
putarji . de seriis et conversionc tractare; bstendens gaudia
42. Cumque Gerardus magis ac magis anxiaretur, mundi fugitiva, vilie miserias, celerem mortem, vitam
paucis interpositis diebus, audivit vocem in somnis postmortem, seu inbonis, seu in malis, perpetuam
dicentem sibi: « Hodie liberaberis. - Erat autem fore. Quid multa? Quotquot ad hoc prseordinati
sacrum Quadragesimse tempus. Circa vespertinam erant, operantein eis gratia Dei, et verbo virtutis
cun-
itaque diei horam cogitans quod audierat, compedes ejus, et oratione etinstantia servi ejus, primo
suas tetiglt, et ecce ex parte crepuit in mariu ejus clati, deinde compuncti, alter pbstalterum credebant
(16) Et quidem apud Elariacum seu Lariacum, ctimoniales subjects. erant, uti et JulUacenses Mo-
vulgo Laire, ad muros Divionenses, ex tertia Vila, lismensibus. Gunlramnus rex locum sancto Benigna
el ex tabulis Lariacensibus : qui locus nunc Priora- concessit. .
tus est monasierii Sancti-Benigni, cui tuin istajsan-
PATEOL. GLXXXY. S
 £35 S. BERNARDI VITA PRIMA. 238
et consentiebanl. Inter quos adjunctus est ei etiam A nihus quodammodo prop.ieiantibus convincebatur,
dominus Hugo Matisconensis, nobilitaleet probitate ab omnibus, dijudicabatur ab omnibus; et adorans
morum, possessionibus et divitiis sseculi ampliatus: Dominum, et confitens quod vere Deus esset in eis
Cor. xiv, 24, 23), aut ipse unanimitati eorum
qu hodie merito religionis el sanclitatis suse, (I
raplus a Pontiniaccnsi ccenobio, quod ipse sediiica- adhserebat, aut recedens flebat semelipsum, illos
vit, Autissiodorensi Ecclesise prseesl, merito et ho- autem beatificabat. Hoc enim illis feniporibus et in
BorePontificis!(16*).Hic audiens de conversione socii illis erat partibus inauditum, ut alicujus adhuc iii
et amici charissimi, flebat quasi perditum, quem. soeculocommorantis conversio prsescirelur. Ipsi vero
sseculo mortuum audiebat. Ubi autem primo data quasi mensibus sex posfprimum propositum in sse-
est utrique facultas mutui colloquii, post dissimiles culari habitu stabant, ut proinde plures congrega-
lacvyinas, et gemitus dissimilium dolorum, verba rentur, dum craorumdam negot-ia per id temporis
verliis co_perunt conferri, et res rebus comparari. expediebantur.
Cumque inter ipsa verba familiaris amicitise Hugbni 16. Cum autem jam suspecta inciperet esse niul-
infunderetur spiritus veritatis, aliam jam faciem titudo, ne quem de numero eorum subriperet is qui
habere cceperunt verba mutus. coUocutionis. Datis tep.tat, placuit Deo super hoc revelare quid futu-
1>T~-J_\esset. Aspiciebat euim quidam eorum in visu
itaque dextris in sodalitium novse vitse, longe di-
gnius veriusque facti sunt cor unuin et anima una, noctis, et videbat quasi eos omnes consedisse in
in Christo, quam in sseculo ante fuissent. <_omouna, et per ordinem singulos quasi commu-
14. Post paucos autemdies nuntiatur Bernardo, nicare de cibo quodam miri candOris et saporis:
subversum ab aliis sociis Hugonem, a proposito re- quem cseteris omnibus opiime suscipientibus, et
silire. Qui opportunitate invenfa, quod magnusi cusn gaudio magiio, duos ex omni numero illo no-
quidam episcoporum convenlus illis in partibus ha- tabat a.cibi illius salutaris participaiione vacuos re-
boretur, festinat ut revocet pereuntem , iterunique> maasisse. Alter namque eorum nec sumebal; aiter
parturiat. Observautes autem pra.dicti sodales et. sumere quidem "videbatur, sed tanquam minus caute
subversores Hugonis, viso eo,prsedamainbiunt suam,, sumeret, spargebatur. Ulrumque vero postea pro-
et omncm ei lortuendi adimunt facultatem, omnera! baviteventus. Alter enim, priusciuam ventum esset
aditum intercludunt. At Ille, cum ei loqui non pos- ad rem, conversus retrorsum in sseculum rediit.
set, clamabatpro eOad Dominum: quo orante cuin[ alter^cum cseteris coepit quidem opus boiium, sed
lacrymis, subila et vehemens inundalio pluvise mox: non perfeeit. Vidi ego eum in sa_cuiopostea vagum
erupit. Consederant autem in campo, quod aer se- et profitgum a facie Doaiini sicut Caki, quantum ani-
renus esset, et nil tale sperarent. Dispersi igiiur.T' siadverlere potui, hominem liumil.I_muni,efmisera-
omnes ad repenlinum imbrem, vicum proximumi bilis confusionis, sed nimics pusillanimitatis. Qui
petunt. At Bernardus Hugonem tenens: . Mecum, is tamen in uitimis Claram-Vallem rediit infirmitale
ait, « suscinebis hujus pluvise guttas. i Cumquei corporis et inopia cogente, cum homo bene natus ab
soli remansissent, non fuerimt soli, scd Dominusi omnibus cognatis et amicis projiceretur: ibique
fuit curo eis, reddens eis continuo ct aeris et animii proprietati renuntians, sed non omnino propriae vo.
serenitatem. Ibi renovatumest foedus et mopositumL luntati, obiit, non quidem intus, sicut frater et do-
coniirmatum, quod non potuit deiuceps vioiari. eiesticus, sed foris misericordiam postulans, sicut
15. Videbal ista peccator, et irascebatur, denti- pauper et mendicus.
bus suis fremebat et tabescebat; justus autem con- 17. Jamveroadveniente diereddendivoti etcom-
fidens in Domino gloriose de sseculo triumphabat.'.* plendi desiderii, egressus est de domo paterna
Jamque eo publice et privatim pr_edicante, matress Bernardus,pater fratrumsuorum,cumfratribussuis,
filios abscondebant, uxores detinebant maritos, , filiis suis spiritualibus, quos verbo vitse Chrislo
amici amicos avcrtebant; quiavoci ejus Spiritus. genuerat, Videns autem Guido primogenitus fra-
sanclus tantse dabat voceni virtutis , ut vix aliq_nis
; n trum suoruni Kivardum fratrem suuni minimum,
aliquem teneret affectus. Crescente sicpjidem nu- puorum cuni pueris aliis in platea: « Eia, J inquit,
niero eorum qui in hanc conversionis unanimita- « fratsr Nivarde, ad te solum respicit omnis terra
tem consenserant, sicut de primitivis Ecclssia;_ possessionis nostrse. i Ad quod puer non pueri-
filiis legitur: Mullitudinis eon.ro erat cor unum, ell litermotus: « Vobis ergo, . inquit, Eccelura,et milii
snima una in Domino (Act. iv, 52), et habitabant. terra? Nort ex sequo divisio hsec facta est. s Quo
un&nimiier simul, nec quisquam aliorumaudebat.se . dicto abeuntibus illis, tttnc quidem domi cum pa-
conjungere eis (Id. y, 12, 15). Erat enim eis Ca- tre remansit, sea modico post evoluto tempore fra-
siellicni domus una propria et communis omnium,, tres seeulus, nec a patre, nec a propinqtiis scu
ubi conveniebant, et cohabitabant, et colloqueban- amicis potuil retineri. Supererat de Deo dicata domo
tur, quam ingredi vis aliquis audebat qui non essett illa paier senior cum filia, de quibus etiam suo loco
de ccelu eorum. Sed et si quis intrabat, videns ett dicemus.
audieris IGSS 1u8ei™ gerebantur et dicebaiitur,, 18. Eo' tempore novellus et pusillus grex Ci-
sicut de Christianis Corinthiis Apostolus dicit, oni-- sterciensis sub abbate degcjr.s, viro venerabili Sle.-
^.6*) hugo III, ex primo abbaie Ponliniacensi antistes creatur an. 1155. -
237 LIBER i AUCTORE GUILLELMO. £58
phano, cum jam graviter ei tsedio esse incipe- A clionibus dulcedinis suse; quanta repleverit gratia
ret pa citas sua, et omnis spes " posteritatis deci- eleetioiiis; quomodo ab ubertate domus suseinebria-
deret, in quam sanctse illius pauperlatis hseredi- verit eum. Ingressus est autem domum illam pau-
las transfunderetur, venerantibus omnibus in eis perem spiritu, et eo adhuc tempore absconditam ac
vitfe sanctitatem, sed refugientibus austeritatem; perie nullam. intentione ibi moriendi a cordibus et
repente divina hac visitatione tam Iseta, tam inspe- memoria hominum, et spe delitescendi et latendi
rata, tam subita Isetificatus est, ut in die illa re- tanquam vas perditum; Deo aliter disponente, et
sponsum hoc a Spiritu sancto accepisse sibi dcmus eum sibi in vas electionis pra.parante, nonsolumad
iila videretur : Lwtare, sterilis, qum non pariebas; Ordinem monasticum confortandum ac dilatandum,
erumpe et claiha, qum non parturiebas: quiti mutii sed etiam ad nomen suum portandum coram regi-
filii desertm, tnagis quam ejus quw habet virum bus et gentibus, et usque ad exlremum lerras. Ipse
(Isai. LIV, 1.); de qtiibus postmodum visura es vero, nil tale de se sestimans aut cogitans, poiius ad
filios filiorum usquc in multas generationes. [Nam custodiam sui cordis, et propositi constantiam, hoc
anho priore uni ex eisdem Cisterciensibus primis semper in corde, ssepe etiam in ore habebat: « Ber-
fralribus inextremo jamposito , apparuit innumera narde, Bernarde, ad quid venisli? . Et sicut de Do-
hominum multitudo prope basiiicam , ad fontem la- B mino legitur, quia cwpit Jesus facere et docere (Act. i,
vans vestimeiita sua: et in ipsa visione dictum est 1), a prima die ingressus sui in eellam Novitiorum,
ei, quia fons Enrioh vocaretur. Quod cumindicas- ipse coepit agere in semetipso quod alios erat do-
setabbati, intellexit protinus vir magnlfiCus divi- cturus.
ham consolatlonem: et multum quidem jam tuncde 20. Postmodum enim cum Clarse -Vallis abbas
promissione, sed plurimum postea de lOf© exhi- esset orrlinatus, adventantibus novitiis et festinan-
bitione lsetatus, egit gratias Deo per Jesum Chri- tibus ingredi, audire eum soliti sumus prsedicantem
stum; qui cum eo et Spiritu sancto vivit "et regnat ac diccntem : ! Si ad ea quss intus sunt festinatis,
in ssecula sa.eul.orum. Amen. (17)] hic foris dimittite corpora q.uaede sseculb attulistis :
CAPUT IV. soli spiritus iilgrediantur; caro non prodest quid-
De ingressu Ordinis, et fervore noviliafus. Quaih quam. . Quod cum novitiis ad novitatem verbi per-
parcus cibi etsomni; cupidus quoquelaboris externi; territis, parcens teneritudini eorum, clementius
dequeejus tniro in sacra Scripiura profeciu. exponendo, carnalem concupiscentiam prsedicare
19. Anno ab incarnatione Domini miilesimo cen- solebat foris dimitlendam : ipse cum novitius esset,
tesimo decimo tertio, a.constitutione domus Cisler- in nullo sibi parcens, instabat omnhnodis mortifi-
ciensis quindecimo, servus Dei Bernardus annos care non solum concupiscenlias cafnis, quse per
natus circiler tres et viginti [ai. duo etviginti], sensus corporis fiunt, sed et sensus ipsos per quos
Cistercium ingressus, cum sociis amplius quam tri- fiunt. Ci_m enim jam interiore sensu illuminati
ginta, sub abbate Stephano, suavi jugo Christi amoris dulcius ac frequentius senlire inciperet
collum submisit. Ab illa autem die dedit Dominus desursum spirantem sibi suaviiatem, sensui illi in-
fcenedictionem, et vinea illa Domini Sabaoth dedit teriori timens a sensibus corporis, vix tantum eis
fructum suum, extendens palmites suos usque ad permittebat, quantum sufficeret ad exterioris cum
mare, et ultra-mare propagines suas. [Quiaverp ex hominibus conversationis societalem. Quod cum
prsedictissociis ejus uxorati aliqui fuerarit, etuxores continui usus instantia in consuetudinem niitteret,
quoque cum viris idem votum sacrse conversationis consuetudo ei ipsa quodammodo vertebatur in na-
hiierant; per ipsius sollicitudinem sediiicatum eis turam : totusque absorptus in spirilum, spe tota in
cosnobium sanctimonialium feminarum, quod Jul- Deum directa, inlentione seu meditatione spirituali
leium (17*)dicitur, in Lingonensi parochia, Domino tota occupata memoria, videns non videbat, audiens
cooperante, niagnifice saiis excrevit, usque hodie hon audiebat; 1©71 nmil sapiebat gustanti, vix
religionis opinione celeberrimum, et personis ac D aliquid sensu aliquo eorporis senliebat. Jam quippe
possessionibus dilatatum; sed et propagaium jam annurii integrum exegerat in cella Novitiorum, ctm
per loca alia, etnon cessans adhuc amplioreni facere exiens inde ignoraret adhuc an haberet domus ipsa
fructum.] Hsec quidem fuere Viri Dei conversationis- testudinem, quam solemus dicere cselaturam. Multo
sancta principia. Conversationis auiem ejus insignia, tempore frequentaverat intrSns et exiens domum
quomodo vitam angeiicam gerens in terris vixit, ecclesi», cum in ejus capite, ubi tres erant, unam
neminem enarrare posse puto, qni non vivat de spi- tantum fenestram esse arbitraretur. Curiositaiis
ritu, de quo ille vixit. Solius quippe donantis et enim "sensu mortihcato, nil hujusmodi sentiebat;
accipientis est, nosse quantiim ab ipso mox conver- vel si forte aliquando eum contingebat videre, rae-
sionis exordio prsevenerit eum Dominus in benedi- moria, ut dictum est, alibi occupata non advertebat.
(17) HseCiriter uncinos inclusa ex ms. sunt de- corporum quam aniinarum , quatuor deputati"
SUnipta. erant monachi per abbatem . Molismensem. . Hsec
(17*)Aliis Juliacum, vulgo Juilly, quem locum acta sub Guidone abbate,exsub annum 1115 ; ad qttera
Milo Barri comes ccenobio Molismensi concessit, Bernardi epistola 80, chartaaoud Chiffletium.
«ut religiosis deserviret feminis sub ordinatione De Julleio iterum infra, num. 50. .
Molismensis abbatis : quibus ad regimen sui, tam
239 S. BERNARDIVITA PRIMA 240
Bine memoria quippe sensus sentienlis nullus est. A j vitam suslentandam, quam ad difierendammoriem.
21. Natura quoqueineo nondissentiebal a gratia, Semper autem post cibum quasi pensare solitus est
ut in eo quoque quodaramodo impletum viderctur quantum comederit. Si quando vel ad modicum
essc quod legitur : Pv.er eram ingcniosus, et soriilus mensuram solitam exccssisse se deprehenderit, im-
sum animam bonam; et cum magis essem bomts, veni pune abire non palitur. Sed et usus parcimonia. sic
ad corpus incoinquinatmn (Sap. vm, 19, 20). Ad ei in naluram versus est, ut etsi aliquando corpo-
contemplanda quippe spiritualia quseqiie scu divina, ralis sibi cujuslibet rcfectionis plus aliquid solito
cum gratia spirituali, naturali quadam virlute pol- velit indulgere, vix possit. Sic auteni ab initio fuit,
lebat ingenii; sortitusque etiam in hoc erat animam inter novitios novitius, monachus inter monachos,
bonam, sensualitatem non curiose lascivam, nec spiritu validus, corpore inlirmus: nil indulgentise
superbe.rebellem, sed congaudentem spiritualibus circa corporis quielem seu refectionem, nihil re-
studiis, et in eis quse ad Deum sunt, sponte sub- missionis de communi labore vel opere fieri sibi ali-
dkaia spiritui et servientem : corpus etiam nullius quando acquiescens. Cseteros namque sanctos esse
unquam contaminatum consensu flagilii, etsi ne- arbilrabatur et perfectos ; se vero sicut novitium
glectum minus [al. non nimis negleclum], sicut _LQ5'___ et incipientem, nequaquam emeritorum per-
oportebat, curaretur, ad serviendum spiritui in ser- fectorumque indulgentiis et remissionibus indigere,
vitio Dci aptissimum instrumentum. Sed cum caro sed fervorenovitio, et Ordinis districtione, etrigore
in eo ex dono prsevenientis gratise, et adjutorio sub- diseiplinse.
sequentis naturse, et usu bono spiritualis disci- 25. Propter quod communis vitse seu conversa-
'plinse, vix jam aliquid concupisceret adversus spi- tionis ferventissimus semulator, cum opus aliquod
ritum, hoc est, quod spiritum Isederel; spiritus manuum fratres actitarent, quod seu minor usus
supra vires, supra virtutem carnis ac sanguinis, ei, scu imperitia dencgabat; fodicndo, seu ligna
tcnta adversus carnem concupiscebat, ut infirmum csodendo.propriis huineris deportando, vel quibus-
animal cadens sub onere, usque in hanc diem non libet laboribus seque laboriosis illud redimcbat. Ubi
adjiciat ut resurgat. Quid enim dicam de somno, vero vires deftciebant, ad viliora quseque opera
qui in ca.teris lioniinibussoletcsserefectio laborum confugiens , laborem humilitale compensabat. Et
et sensuum, aut mentium recreatio? Extunc usque mirumin modum is, qui tantatn contemplatione re-
hodie vigilat ullra possibilitatem humanam.Nullum rum spiritualium ac divi.narum acceperat gratiain ,
enim tempus magis se perdere conqueri solet, quam circa talia non solum occupari patiebatur, sed et
quo dormit, idoneam satis reputans comparationem Q plurimurn deleciabatur. Sed morlificata, ut dictum
mortis et somni: ut sic dormientes videantur mortui est, sensualitale, cujus seu curiosilate,.seu infirrai-
apud homines, quomodo apud Deum mortui dor- tate, in hujusniodi laborum corporalium distraclio-
mieiites. Undc etiam si quem forte religiosum in nibus, perfectorum ctiam quorumcunque mentes
dormiendo seu durius stertentem audierit, seu saipenecesse est, etsi non intentione, certe memoria
minus composite jacentem viderit; patienter ferre et cogitatione, ab interiore unitate spiritus aliquam
vix potest, scd carnaliter eum seu sseculariter dor- pati dissolutionem: ipsc privilegio majoris gratia;
mire causatur. In ipso namque tenuem victum in virttilc spirilus simul et totus quodammodo exte-
tenuis somnus comitatur. In neutro enim ullam iri- rius laborabat, et totus inlerius Beo vacabat; in
diiiget corpori suo satietatem, nisi quod in utroque; altero pascens conscientiam , in altero devot.ioneni.
sumpsisse aliquid sat ei est. Quantum eniin ad vi- Laboris ergo tempore et intus orabat seu meditab.a-
gilias, vigiliarum ei modus est non totam noctemi tur absqne intermissione exlerioris laboris , et.ex-
ducere insomnem. terius laborabat absqne jactnra interioris suavitatis.
22. Porro ad comedendum usque hodie vix ali- Nam usque hodie quidquid in Scripluris valet, quid-
quando vojuptate trahitui- appelitus, sed solo limorei quid in eis spiritualiter sentit, maxime in silvis
defectus. Etenim comesturus, priusquam comedat,, et in agris meditando et orando se confiletur accc-
sola cibi memoria satiatus est. Sic accedit ad su- pisse; et in hoc nullos aliquando se magistros ha-
inendum cibum, quasi ad tormentum. A primo si- buisse, nisi quercus et fagos, joco ilio suo gratioso
quidem conversionis suse anno, seu egressionis de. inter amicos dicere solet.
cella Novitiorum, natura ejus, cum tenerse nimis. 24. Messis tempore fratribus ad secandum cum
semper et delicatse complexionis fuisset, jejuniis3 fervorc et gaudio saiicii Spiritus occupatis, citm
multis el vigiliis, frigore et labore, durioribus ett ipse quasi impotens et nescius laboris ipsius, sc-
continuis exercitiis attrita, , eorruplo stomacho,, dere sibi et requiescere juberetur, admodum con-
crudum contihuo per os solet rejicere quod inge-- tristalus, ad orationera confugit, cum magnis lacry-
ritur. Quod si quid nalurali decoetione digcslumi mis posiulans a Deo donari sibi gratiam metendi.
transfunditur ad inferiora, ibi niliilominus parlibuss Nee fefellit simplicitas fidei desidcrium religiosi:
jllis corporis non minoribus infirmiiatum incom- Continuo namque quod petiit, impetravit. Etexillo
modis obsessis, noimisi cum gravi tormento ege- die in labore illo proe cseteris peritum se esse"cuai
ntur. Si quid autem residuum est, ipsum est ali- quadam jucunditaie gratulalur : tanlo in hoc opere
meiitum. corioris ejus qualecunque. non tam ad1 devotior, quanto se in hoc ipso facultaiem ex solo
 241 LIBER I AUCTORE GDILLELMO. 2i__ •
Bei dono reminiscitur accepisse. Feriatusautem ab k bus ostendendum, quod inde viverent homines, et;
hujusmodi labore vel opere, jugiter aut orabat, atit tales homines.
Iegebat, aut meditabatur. Ad orandum si se soli- 26. At Yirum Dei minus ista movebant. Summa
tudo offerret, ea utebatur : sin autem, ubicunque, el sollicitudo de salute multorum, quse a prima die
seu apud se, seu in turba esset, solitudinem cordis conversionis suse usque ad hoc tenipus tam singu-
ipse.sibi efficiens, ubique solus erat. Canonicas au- lariter sacrum illud pectus noscitur possidere, ut
tem Scripturas sinipliciter et seriatim Ubentius ae erga omnes animas maternum gerere videatur affe-
ssepius legebat, nec ullis magis quam ipsarum ver- ctum. Erat ergo vehemens in prsscordiis ejus, san-
bis eas intelligere se dicebat: et quidquid in eis di- cti desiderii, et sanctse humilitatis conflictus. Modo
vinse sibi elueebat veritatis aut virtutis, in prinise enim seipsuni dejiciens, fatebatur indignum, per
sibi originls suse fonle magis, quam in decurrenli- quem fructus aliquis proveniret: modo oblitus sui,
bus expositionum rivis sapere testabatur. Sanctos ssstuabat flagranlissimo ardore, ut liullam nisi ex
tarnen etrorihodoxos earum expositores humiliter multorum salule consolationem posse admittere vi-
legens, nequaquam eorum sensibus suos sensus sequa- deretur. Sane fiduciam charitas pariebat, sed eam-
bat, sed subjiciebat formandos: et vestigiis eorum dem castigabat humililas. Contigilautem inter hsc,
-ideliter inhaerens, ssepe de fonte unde illi hause- B ut aliquando lemperius solito surgeret ad vigilias.
rant, et ipse bibebat. Inde est quod plenus Spiritu, Quibus peractis, cum usque ad matutinas laudes ali-
quo omnis sancta Scriplura divinilus est inspirata, quanto longius superesset noclis intervallum, egrcs-
tam confidenter et Utililer ea usque hodie, sicul Apo" sus foras, et loca vicina circumiens, orabat Deum,
stolus dicit, utitur ad docendum, ad arguendum, ad ut aceeptum haberet obsequium suum et fratrum
corripiendum(IITim. m, 16). Et duni prsedicat ver- suorum : ct in eo quod diximus spiritualis fructus
bum Dei, quidquid de ea affert in medium, sic pa- desiderio eonstitutus, sitbito stans in ipsa oratione,
tens et placens efiicit, et circa id unde agitur cfii- modice interclusis oculis, vidit undique ex vicinis
cax ad movendum, ut mirentur omnes tam ssecu- montibus tantam diversi habitus et diversse ccndi-
lari quam spiriiuali prsediti doctrina, in verbis gra- tionis hominum multitudinem in inferiorem vallem
tise quse procedunt de ore ejus. descendere, ut vallis ipsa capere non posset. Quod-
'
CAPUT V. - quid significaverit, jam omnibus manifeslum est.
Hac igitiir Vir Domiiii visione magnifice consolatus,
Deinitio Clafw-Vatiis, el viii victu primorum ibidem exhortatus est eliani fratres
suos, commonens eos
monachorum, deqixeostenso diviniius ejus incre- de misericordia Dei
mento. nunquam desperare.
' "
25. Cum autem complacuit ei qui eum segrega- CAPUT VI. !
vit a sseculo, et vocavit, ut ampliore graiia' revela- De magna ejns m angustiis erga Deuni fiducia: de-
ret in eo gloriam suam, et multos filios Dei, qui que zelo perfectionis, et conversione sororis.
erant dispersi, per eum congregaret in unum; misit 27. Cum vero ante instantem biemem Gerardiis
in cor abbatis 1073 Stephani ad sedificandam d'o- frater ejus, cellarius (sic) domus, apud eum durius
nium Clarse-Yallis (18) mittere fratres ejus.Quibus quereretur ad necessaria domus et fralrum multa
abeuntibus ipsum etiam domnum Bernardum prse- deesse, ncc habere se unde eacoemerei, et urgente
fecit abbatem, mirantibus saneillis, tanquam matu- necessitate jam nullam verborum reciperel consola-
ris et strenuis tam in religione quam in sseculo vi- tionem, res autem in promptu non esset quse dare-
ris, et timentibus ei tum pro tenerioris setale juven- tur; Vir Dei, quantum interim ad pr_esen.es angu-
tutis, tum pro corppris infirmitate,.et minori usu ex- stias suflicere posset, inquisivit. Ille vero undecim
lerioris occupationis. Erat autem Clara-Yallis locus [«/.. duodecim] libras respondit. Tunc dimittens
in territorio Lingonensi, non longe a fluvio Alba eum, ad orationem confugit. Post paululum vero
(18'), antiqua speluncalatronum, quse antiquilusdi- rediens Gerardus, mulierem c|uamdam de Castel-
cebatur Vailis absinthialis, seu propter abundanlis j) lione foris esse, et velle ei loquinuntiavit. Adquam
ibi absinthii copiam, seu propter amaritudinem do- cum egrederetur, procidens ad pedes ejus eadem
loris incidentium ibi in mamis latronum. ibi ergo mulier, duodecim librarum benedictionem ei obtu-
in loco Iiorroris et vastse solitudinis consedertmt lit, orationum suftragia implorans vir.o suo pericu-
viri illi viriutis, facturi de spelunca latronum tem- lose segrotanti. Quam breviter allocutus dimisit a
plum Dei, et domum orationis. Cbi simpliciter ali- se: . Vade, i>inquiens, « sanum invenies virum=
au--
quanto tempore Deo seitvierunt in paupertate spiri- tuum. J Illa vero abiens in domum suam, sicut
lus, in fame/et siti, in frigore et nuditate, in vigi- dierat, sic invenit. Abbas vero consolans pusilla-
i liis multis. Pulmentaria ssepius ex foliis fagi conficie- nimitatem cellarii sui, ad sustinendum Dominum
; bant.Panis, instar prophetici iliius., ex bordeo-et milio de csslero reddidit fortiorem. Nec lantum semelhoc
\ et.vicia (19) erat, ita ut aliquando religiosus vir ei contigisse certum est, sed ssepe, cum hujusmodi
J quidam appositum sibi in hospitio, ubertim plo- necessitas instaret, repenle, unde non sperabatui,
rans, clam asportaverit, quasi pro miraculo omni- auxilium ei a Domino adfuisse. Propter quod vi.i.
(18) Vide notas ad epist. 51. (19) Gall. Vesce. .
(18;) Yulg. VAube.
245 S. BERNARDIVITA PRIMA. 24-4
prudenles 1074 intelligentes manum Domini esse A rantiam suam, et defleret necessitatem, quod silere
cum eo, teneritudinem mentis ejus a deliciis para- non liceret, cum ncsciret loqui: quod non tam alta
disi nuper egressi, rerum exteriorum solliciludine ad homines, quam indigna hominibus loquendo 1__-
gravare cavebant, eas ipsi inlra sentetipsos, ut po- deret coiiscientias auditorum: quod tam scrupulose
terartt, digerenles, el tantummodo de inierioribus perfectionem a fralribus simplicibus exigebat, in
conscientiis suis, et causa animarum suarum eum quo se nondum inveniret ipse perfectum. Cogitabat
consulentes. namque eosmulto meliora et viciniora saluli sua.
28. In quo tamen pene hoc eis contigit, quod in silentio suo meditari, quam ab ipso audirent: de-
filiis Israel legimus olini de Moyse contigissc, cum votius et efficacius salutem suam operari, quam ex
diu conversatus cum Domino in monte Sina, et de ejus exemplo acciperent: ex proedicationevero ejus
caligine nubis egrederetur et descenderel ad popu- scandalizari potius quam aliquid concipere sedifica-
lum, ex colloquio Domini faciesejus cornuta appa- tionis. Cumque super hoc vehementius lurbaretur
reret el terribilis, adeo ut fugeret populus ab eo et contristaretur, et diversse cogitationes aseende-
(Exod. xxxiv, 29-55). Egressus enim Vir sanclus a rent in cor ejus, post multos cogitationum flexus
facie Domini, qua in solitudine Cistercii, et subli- et cruciatus cordis, decrevil ab exterioribus omni-
mioris altiludiiie contemplaiionis in silentio aliquan- B
I bus ad interiora sua recolligere se, ibique in solitu-
diu fruitus erat, quasi de ccelo afferens inter ho- dine cordis et secrelo silentii continere, et pra_sto-
iuines miraculum quoddam conquisitse sibi apud lari Dominum, donec quoeunque modo misericor-
Deum plus quam hurnanas puritatis, homines quos dia; suse super hoc ei suam revelaret voluntauyn.
regere, et inter quas conversari veniebat, pene Nec tardavit misericordia Dei auxilium in temporc
omncs a se absterruit. Si quando namque de spiri- opportuno. Paucis siquidem evolutis diebus, vidii
tualibus et sedificatlone animarum sermonem ad in visu noctis puerum charitate quadam divina astan-
eos habebat, loquebatur hominibus iingua Angelo- lem sibi, et magna auclorilate prsecipienleni fiducia-
rum, el vix inlelligebatur. Maxime autcm in his liter loqui quidquid ei suggereretur in apertione oris
qu__ ad mores honiiiiuni pertinebant, ex abundantia sui; quoniam non ipse esset qui loqueretur, sed Spi-
cordis sui tam sublimia eis proponebat, lam per- rilus qui loquerelur in eo. Et extunc manifestius ir_
fecta exigebat ab eis, ut durus videretur sermo; in lO^B e0 et Per eunl loquens Spiritus sanctus , et
tanlutn non capiebant quse dicebantur. Rursum, sernionem ei potentiorem et sensum in Scripturis
cum singillatim eos audiret confitentes sibi, et se- abundantius suggerens iu apertione oris ejus, apud
metipsos accusantes super diversis illusionibus co- r auditores quoqueei gratiam addidit et auctoritatein,
gilationum conimuniuni humanarum, quas nullus et intellectum super egenum et pauperem, peccato-
in carne vivens homopenitus vitare potest; hocpo- rem posnitentem, el veniam postulantem.
tissimum fuit, in quo luci illi ad tenebras iilascon- 50. Cumque jam aliquatenus didicisset interho-
ventio esse non potuit: scilicet quod homines inve- mines conversari, ethumana agereet tolerare, jam-
niebat, quos in hac parte Angelos sestimabat. An- que inter fratres suos et cum eis inciperet frui fru-
gelicam enim raagnaex parle deguslans puritatem, ctibus conversionis suas, pater quoque, qui solus
el ex conscientia jam olim acceptse a Deo gratia. domi remanserat, veniens ad filios suos, appositus
singularis, simpHciter prsejudicans universse condi- est ad eos : qui cum aliquantum tempus ibi fecisset,
tioni humaiiae fragilitatis in tentationes seu inqui- obiit in senectule bona (19*). Soror quoque eorum
nationes cogitationum harum nullum Religiosum in sseculo nupla (20), et sseculo dedita, cum in di-
posse inciderc; vel si inciderel, vere religiosum non vitiis ssecull periclitaretur, tandem aliquando in-
esse sestimabat. spiravit ei.Deus ut fratres suos visitaret. Cumque
29. Sed viri vere religiosi, et pie prudentes , et venisset quasi visura venerabilem fratrem suum,
in prsedicatione sermonum ejus vcnerabaniur etiami et adesset cuni comitatu superbo et apparatu, ille
quse non capiebanl, et in confessionibus suis, licet: Q detestans et exsecrans cam tanquam rete diaboli
ad novum stuperent auditum, eo quod seminariumi ad capicndas animas, nullatenus acquievit exire ad
quoddara desperationis prseferre vidcretur infirmis:; videndum eam. Quod audiens illa, confusa, et com-
lamen juxla sentenliam sancti Job, nefas pulabanti puncta vehementer, cum ei nullus fratrum suorum
contradicere sermonibus Sancti (Job. vi, 10), nont occurrere dignaretur, cum a fratre suo Andrea,
excusantes, sed aecusantes infirmitaleni suam ini quem ad portam invenerat monasterii, ob vestium
conspectu Hominis Dei, in quo nerao vivcns justi- apparatum stercus involutum argueretur, iota i_i
ficari polesl in conspectu Dei. Unde factum est utt lacrymas resoluta : «Et si peccatrix sum, j inquit,
lieret magistra niagistri piahumilitas discipulorum. «pro talibus Christus mortuus est. Quia enim pecca-
Ctim enim ad nutum arguentis humiliarentur quii trix sum, idcirco consilium et colloquium bonorum
arguebantur, coepit etiam spirituali magistro adver- requiro. Et si despicit frater meus carneni meam,
sus fratres humilesel subjectos zelus suus esse su- nedespiciat servus Dei animam meam. Yeuiat, pra>
spectus, in tanlum ut ipse jam potius accusarct igno- cipiat: quidquid prseceperit ,'facere parata sum. i
(19') De eo in Net.rologio S. Benigni: . III iduss nardi abbalis Clanc-Yallis _
aprilis obiil Tccelinus monachus, pater domniBer- (20) Humbelina
 245 LIBER I AUCTOREGUILLELMO. U<&
Hauc ergo promissionem tenens, exiit ad eam cum A unum et anima una in Doraino, in tantum ut ssepe
fratribus suis frater ejus. Et quia eam separare a alter alterum hospitem deinceps haberet, ct propria
viro non poteral, primo verbo omnem ei mundi esset domus Episcopi Clara-Yallis; Clar_e-Vallen•
gloriam in cullu. vestiuin, et in omnibus sa_culi sium vero efficerelur non sola domus Episcopi, sed
pompis et euriositalibus interdixit; formam vilse et per ipsum tota civitas Catalaunensis. Quinetiam
matris suse, in qua multo tempore vixit cum viro, et Remensis provincia, et Gallia tota per eum in
ei indixit, et sic eam a se dimisit. Illa vero obe- devotionem excitata est ad reverent.iam Viri Dei. Ab
dientissime parens praecepto,rediit ad propria, mu- illo siquidem tanto episcopo cseteri didicerunt su-
tata repcnle secundum omnipotentiam dexterse Ex- sciperaeum, et revereri tanquam angelum Dei, ita
celsi. Stupebant omnes adolescentulam nobilem, ut hujus temporis prsesensisse in eo gratiam vi-
delicatam, subila mutatione in habitu et victu, in deatur homo tanta. auctoritatis, sic affectus. erga
medio sa.culi vilam ducere eremiticam:. instare vi- ignotum monachum, et monachum lantse humi-
giliis et jejuniis, et continuis or.alionibus, et ab litatis.
omni sseculo prorsus se facere alienain. Biennio 52. Modico vero post- tempore transacto, cum
postea sic vixit cum viro suo, illo sane, sscund® eousque infirniitas Abbatis ingravesceret, ut jam
maxime anno, dante Deo honorem , nec lemerare " nonnisi mors ejus, aut omni morte gravior vila
ulterius prsesumenle templum Spiritus. sancti. Qui. speraretur, ab Episcopo visitatus est. Cumque viso
Cliam tandem virtute ejus perseverantis. victus, li- eo Episcopus se non solum vilse ejus, sed et sani-
beramque a se dimit.ens, juxta ritum Ecclesise, fa- tatis spem habere diceret, si consilio ejus acquic—
cultatem ei concessit serviendi Deocui se probavit. scens, secundum iniirmitatis suse ntodum aliquam,
llla vero qplata liberlate potita, monasterium Jul- corpori suo curam pateretur inipendi, ille vero a
leium (20*) adiens, cum sanclimonialibus inibi Deo rigore vel usu consuetudinis suseminus facile flecti
servientibus reliquum vitse suseDeo vovit: ubi tan- posset, profectus Episcopus ad capitulum Cister-
tani ei Dominus gratiam contulit sanctitatis, utnon ciense, ibi coram pauculis abbatibus qui convene-
minus animo quam carne illorum probaretur vi- rant, pontificali humilitate et sacerdolali charilate,
rorum Dei esse germana. . .. toto corpore in terram prostratus, peliit et obt.inuit
CAPUT YII, ut tantum anno uno in obedientiam sibi traderetuiv
Deordinatione saiictiBernardi in abbaiem, deqiiecttra Quid enim tanise humilitati in lanta posset.auctori-
valetudinis ejus; itemde laude disciplinmreligiosm tate negari? Reversus itaque Glaram-Yallei-i, extra
jain tum in Clara-Vglle vigentis. , claustra etterminos monasterii domunculam unam
31. Cum autem missus noviter Clarani-Yallein ei fieri prsecepit: ordinans et mandans in cibo vel
Bernardus, ordinandus esset in ministerium ad potu, sive in aliquo ejusmoai circa eum nullam ibi
quod assumptus erat, et sedes Lingonensis vaca- teneri Ordinis districtionem; nullani de tota curs
ret, ad quam ordinalio ipsa respiciebat, quserenti- domus ad eum referri sollicitudinem, sed sini [ al.
bus fratribus quo eum ducerenl ordinandum, cito sibi] eum vivere secundum modum ab eo prsestitu-
de proximo se ol.itulit bona fama venerabilis Cata- tum.
launensium episcopi, opinatissimi illius magistri 55. Eoaem tempore et ego jiaram-Yallem, ipsuni-
Guillelmide Campellis,illucque eum transmittendum que frequentare ccepi: quem cum ibi cum quodam
esse definitum est. Sicque factum est. Abiit autera abbate altero visitarem, inveni eum in suo illotugu-
Catalaunum, assumpto secum Elboldone monacho rio, qualeleprosisin compitis publicis fieri solet. In-
quodam Cisterciensi. Intravit ergo prsedicti episcopi veni autein ex prsecepto, ut dictum est, [Episcopi et
doaium juvenis exesi corporis et moribundi, habitu Abbatum feriatum ab omnisolliciludinedomus,tam
quoque despicabilis, subsequente monacho seniore, interiori quam exteriori, vacantem Deo et sibi, et
et magnitudine et robore corporis eleganti, alhs ri- quasi in deliciis paradisi exsultantem. Ingressusque
dentibus , aliis irridentibus , aliis rem, sicut erat, I >regium illud cubiculum, cum considerarem- habita-.
interpretando venerantibus. Cum autem quserere- tionem et habitatorem, tantam mihi, Deum testors,
tur quis eorum esset abbas, Episcopus primus domus ipsa incutiebat reverentiam sui, ac si iugre-
oculos in l©y@ eum apertos habens , agnovil ser- derer ad altare Dei. Tantaque affectussum suavitate
vum Dei, et suscepit eum sicut servus Dei. Cum circa hominem illum, tantoque desiderio in pauper-
enim prinio in privato eolloquio omni melius locu- tate illa et simplicitate cohabilandi ei, ut si optio
tione prudentiam juvenis magis magiscjue prode- illa die niihi data fuisset, nil lam optassem quam
ret verecundia loquendi, intellexit vir sapiens di- ibi cum eo seinper manere ad servieudum ei. Cuin-
vinam visilationem in adveniu hospitis sui. Nec que et ipse vicissim nos cum gaudio stiscepisset, et
defuit hospilalitatis pia instantia , donec usque ad qusereremus quid ageret. quomodo ibi viveret, modo
familiarem fiduciam et libertalem loquendi pro- illo suo generoso arridens nobis : « Optinie,J inquit.
ducto colloquio ad alierutrum, jam meliiis eum « Ego cui hactenus homines rationabiles obediebant,
commendaret conscientia sua quam verba. Quid justo Dei judicio irrationali cuidam bestise datus
multa? Ex illa die et ex illa hora facti sunt cor sum ad otediendiim. t Dicebal autcm de quod?m;
(20'j Gallice_r«f//y,de quo supra not. 18*.
247 S. BERNARDIYITA PRIMA. 248
homine rusticano et vano , nihil prorsus scieute, A it simplicitale et hurailitate sedificioruinsiinplicita-
4. in
ipsumque abinfirniitatequalaborabat,curaturum se ttem et iiumililatem inhabitantium pauperum Christi
jactitante, cui ad obediendum ab Episcopo et Abba- vallis v muta loqueretur. Denique in valle illa plena .
tibus et fratribus suis traditus erat. Ibique cum eo 1: hominum, in qua nemini otiosum esse licebat, om-
manducantes, cum arbilraremur hominem tam in- rnibus laboraiilibus, et singulis circa injuncta occu-
firnium , lantseque providentise commissum, sicut patis, _ media die medisenoctis silentium a superve-
oportebat, procuraudum, et videremus ei, agente nientibus i inveniebatur, prseter laborum sonitus, vel
medico illo suo, ollerri cibos quos sanus quis vix si s fralres in laudibus Dei occuparentur. Porro si-
prse angustia famis atlingeret, videbamus et tabe- 1lentii ipsius oido et fama tantam etiam apud ssecu- .
scebamus, vix regulari silentio nos coliibente quin lares 1 homines supervenientes sui faciebat reveren-
in illum quasi sacrilegum et homicidam ira et contu- ttiam, ut et ipsi, non dicam prava vel otiosa, sedali-
meliis insurgereraus. Ipse aulem in quem hsecfiebant, iquid etiam quod adrem non attineret, ibi loqui ve-
indifferenter cuncta sumens, seque omnia approba- rerentur. Loci vero ipsius solitudo inter opaca sil- .
bat: sicut qui sensu ipso corrupto, et pene emortuo varum, et vicinorum hinc inde mon.tium anguslias,
sapore, vix aliquid discernebat. £077 Namel san- in qitq servi Dei latebant, speluncam illam saucti.
guinem crudum per errorem sibi oblatum pro bu- ^B Benedicli patris nostri quodammodo repraes.entabat,
lyro multis diebus noscitur coniedisse; oleum bi- in qua aliquando a pastoribus inventus est: ut cujus
bisse tanquam aquam, et multa talia contingebant iiiiitabantur vitam, habitationem ejus ac solitudims
ei. Solam quippe aquam sibi sapere dicebat, eo quod formam aliquam habere viderentur. Omnes quippe
dum suraeret, fauces et gultur ei refrigerabat. etiam in multitudine solitarii ibi erant. Yallem nam-
54. Sic ergo tunc eum inveni, et sic habitabatin que illam plenam hominibus, ordinis ratione chari-
illa solitudine sua vir ille Dei. Secl non crat solus, tas ordinata singulis solitariam faciebat; quia sicut
cum qtio erat Deus, el custodia et consolatio san- unus homo inordinatus, eiiam cum solus est, ipse
ctorum Angelorum : quod eliam manifestis indiciis1 sibi turba est; sic ibi unitate spiritus, et regularis
demonstraiuoi est. Nocte cnim quadam solilo at- lege silentii, in multiiudine hominum ordinata(21),
lenlius orando effuderat super se animam suam, cum1 solitudinem cordis sui singulis ordo ipsedefendebat.
tenuiter soporatus voces audivit tanquam transeun-
56. Domibus vero et habitaculis simplicibus vi-
tis mullitudinis copiosse.Evigilans autem et easdem
ctus inhabitantittm persimilis erat. Panis non tam
voccs plenius audiens, cellamquoque inqua jacebatt
furfureus quam terreus videbatur, duris fratrum
et
egreditur, prosequilurabeuntes.Haudproeul abe- :
ral Iocus densis adhue spinarum vepriumque frutc- (_ laboribus vixdeterradesertiillius steriliproductus
sa-
tis abundans, sed nunc longe mutatus abillo. Sttper caetera quoque cibariaquaeque vix erant aliquid
fames seu araor
liunc aliquandiu stabanl velutalternanteschori hinc poris habentia, prseter quam quod
inde disposiii, ctYirsanctus audiebat, et delectaba- Dei faciebat. Sed et ipsum novitii fervoris simpiici-
tur. Cujus tamen mysteriuni visionis non priusagno- tas sibi tollebal, cum, auasi venenum arbitrantes
quidquid comedenlem utcunque delectaret, recusa-
vitquam,translatispost aliquotannos-edificiisniona-. rent dona Bci
sterii, eodem loco posilum oralorium cerneret, ubi propter gratiam quam in eis sentle-
voces iilas audisset. Mansi aulem indignus ego cum bant. Cunienim circaomne genus carnalis I07S
studium spiri-
eo paucis diebus, quocunque oculos verlebam, nii- toleranlise, cum adjutorio gratise Dei,
tualis Patris hoc in eis effecisset ul plurima, quse
rans, quasicoelosmeviderenovos, etterramnovara, '
monachorum no- homini in carne constituto impossibilia prius vide-
etantiquorum_Egyptiorum patrum et
strorum anliquas semitas, et in eis nostri temporis bantur, jam non solum constanter peragerent
hominum recenlia vestigia. sine murmuratione, sed etiam cum mgenti delecta-
aliam in eis pepererat mur-
55. Erat enim tunc temporis videre Clar__-Vallis >s tione: . insa delectatio... - _
eam sestima-
attrea ssecula, cum viri virtutis, olim divites in sse- ^j murationem, eo penculosiorem, quo
culo el Iionorati, tunc in paupertate Christi glorian- bant quasi remotioreni a carne, spiritui propinquio-
Ecclesiam Dei in in la- reni. Persuasum quippe habentes, et quasi ciun te-
tes, planlarent sanguine suo,
bore et serumna, in fame et siti, in frigore et nudi- stimonio conscientise suse memoriae fideliter com-
anima. omneradelectalio-
taic, in persecutionibus, et contumeliis, et angustiisIS niendatuin, mimicam esse
multis ; prseparantesClarse-Vallieamquamhodieha- nem carnis, .quidquid caruem cum qualibet delecta-
arbitrabantur.
bet suflicicntiam et pacem. Neque enim se lam sirii tione nutrire videretur, fugiendum
enim per aliam viam reduci se pulabant in
quam Chrislo et fratribus inibi Deoservituris vivere Quasi anioris interio-
.estimantes, pro nihilo habebantqitidquid sibi dees- regionem suam, cum prse dulcedine de-
set: dum relinquerent post sc quod illis sufTiccretet t ris, aniara a;que ac dulciadelectabiliteredendo,
ad subsidiuin necessilatis, et ad aliquam conscien- lectabilius vivere sibi viderentur in eremo quam
tiam voluntaria. pro Christo pauperlaiis. Primaque ue prius vixissent in sseculo.
facie ab introeuntibus Claram-Vallemper descensum im 57. Cumque in hoc suspectam aliquatenus ha-
montis. Deus in doinibus cjus cognoscebatur, cum im berent spiritualis Patris quolidianam correptio-
(21) Yide enist ad Fraircs de Monte Dei, uum 9- 9.
 249 LIBER I AUCTORE GUILLELMO. 250
nem (21*),quasi carni eorum plus quam spiritui defe A 59. Orabat slans die ^octuque, donec genua
rentem, aliquando ad judiciuin pra_dicti Catalau- ejus infirmata a jejunio, et pedes ejus 1@79
nensis episcopi, qui tunc forte aderat, res delata est a labore inflati, corpus sustinere non possent.
Super quo vir ille potens in verbo, sermonem ad eo; Multo tempore, et quandiu occultum esse po-
aggressusadeumfiiiemperduxit.utomneinhomincni. tuit, cilicio ad carnem usus est: ubi vero sciri ad-
quicunque dona Dei recusaveril propter gratiani vertit, continuo illud abjiciens, ad communia se
Dei, iii.iniicum esse graiise Dei, et Spiritui sanetc convertit. Cibus ejus cum pane Sac, vel aqua deco-
resistere pronuntiaret. Adducta siquidem historis ctionis legmninum, vel pultes, quales infantibus
de Eliseo propheta, et filiis Prophelaruni cum co in fieri solent. Csetera vel ejus inftrmilas non recipie-
desertis locis vitam crcmilicam dueentibus, quomo- bat, vel parcimonise studio ipse recusabat. Vino si
do, cum aliquando ad horam refeclionis venlum es- quando utebatur, raro et tiiinis modico, cum magis
set, amaritudo qusedam mortis in olla decoctio- aquam et infirmitati suse et appetitui- compelere
nis eorum invenia, per virtutemDei et ministerium testaretur. Sic aulem affec.tttset confecius, aconi-
prophetse, per infusionem farinulse dulcorata est: muni fratrum labore, seu diurno seu nocturno, vix
« Olla, . inquit,« illa prophetica,.oIla vestraest, nil se aliquando patiebalur esse excusatum, seu ab
in se nisi araaritudinem hibens : farina vero ama- 3 occitpaiionibus et laboribus ministerii sui. Videbant
ritudinem in dulcedinem convertens, gratia' Dei eum et conversationem ejus homines nieclici, et mi-
operans est in vobis. Sumite ergo securi, et cu.m rabantur, tantamque vim eum in seipso causaban-
gratiarum actione, quod cum naturaliter minus tur inferre nalurse, ac si agnus ad aratrum alliga-
aptum fuerit usibus humanis, ad h.oc pergratiam tus: arare cogeretur. Nam cum crebra illa cx cor-
Dei yesiris est usibus aptatum, ut utamini ei cb- i'uptiono stomachi per os ejus indigesta. crudilatis
medatis. In quo si inobedientes et increduli per- eruptio aliis inciperet esse molestior, maxime au-
manetis, resistilis Spiritui sanctb, et gratise ejus tem in choro psallentium, non tamen illico collectas
ingrati estis. »j fratrum deseruit; sed juxla locum stalionis sua.
CAPUT VIII. procurato ac effosso in terra receptaculo, doloris
De magna vitw ejus severitate, el indefesso inter con- iilius sie aliquandiu, proul potuit, necessitatem
tiima fractte valetudinis incommoda laborandi illam transegit. At ubi ne hoc quidem permisit in-
studio. tolerantia rei, tunc demum colleclas deserere, t\
58. Hsecergo ftiit iutempore illo sub abbate Ber- seorsum secum habitare compulsus esi, nisi quan-
nardo et magisterio ejus in clarissim.aetcharissima t tum sive collocutionis, sive consolatlonis gratia,
valle illa spiritualium schola studiorum: hic fervor ' sive disciplinse claustralis necessitate, conveiilvu
regularis disciplin_e, omnia eo faciente et ordinante, eum fratrum aliquando oporiebal interesse.
et tabernaculum Deo in terris a.dificante secundum 49. Et hsec fuit trislis illa necessitas, qua primo
exemplar quod ei in monteostensumest, cum in so- sancta illa fraternitas sanctse illiits paternitatis jugi
litudineCisterciensi cum Deo in nube habitaret. Et consortio carere posse coacta esl. In quo dolemus
ulinam post rudimenta primse conversationis, post- quidem et plangimus iniirmitatis ejus tristeni efle-
qiiam didicit aliquatenus etconsuevithomocum ho- ctum; sed sancti desiderii et spiriluajis fervoris af-
minibus esse, et intelligere super egeuumetpaupe- fcctum veneramur. Quanquam nec infirmitatis ejus
rem, compatiendo infirmitatibus hominum ; utinam efiectus usquequaque plangendus sit et dolendus.
se circa senietipsum talem exhibuiset qualem erga Quid enim, si voluit sapientia Dei per infirma potius
cseteros, tam benignum, tara discretum, tam solii- hominis illius tot tantaque confundere fortia mundi
citum! Sed continuo, cum ab annuse illius obedien- hujus ? Quid vero aliquando pro qualibet infirmitate
tise vinculo solutus, et sui juris effectus est, velut ejus remansit infectum, quod per eum secundum
arcus distentus ad pristinum rigorem, et sicut tor- datam sibi gratiam fieri oporieret? Quis enim no-
rens deteiitus etdimissus, ad prioris cursus consue- stra cetate, quantumvis robusti corporis, et ac-
tudinem reversus est, quasi repetens a semetipso curatse valetudinis, tanta aliquando fecit, quaiita
poenasdiulina. [ai. diusculse] illius quietis, et damna iste fecit, etfacit moribundus et languidus, ad lio-
laboris intermissi. Yideres hominem imbecillem et norem Dei, et sanctse Ecclesise utilitatem? Quan-
languidum conari et aggrecliqua.cunque vellet, mi- lum postea numerum hominum verbo et exemplo
nus considerare quid posset; sollicitum pro omni- traxit de sa_culo non solum ad conversionem, sed
bus, circa seipsum negligentem; omnibus in om- ad perfectionem? Quantas ex eis per totum Chri-
nibus aliis obedientissimum, sed de seipso vix ali- stianum orbem constituit domos seu civitates refu-
quandoseucharitati, seu potestatiobedientem. Sem- gii, ut quicunque peccaverint ad mortem, et seternse
con-
per enini priora sua ntilla reputans, majora molie- mortis rei.judicati fuerint, reminiscantur et
batur ad non parcendum corpori, ad studiis spiri- vertantur ad. Bomiiium, et confugiant ad eas, et
tualibus robtir addendum , cbrpus suum variis _n- salventur in eis ? Quae schisniata Ecclesise non se-
firmitatibus per se attenuatum, jejuniis insuper et davit? quas non confudit hsereses? quam pacein
vigjliis sine intermissione atterendo. ir.ter dissidentes ecciesias et populos non restituit?
(21') Vide serm.lde Epiph., num. 1.
£31 S. BERNARDI VITA PRIMA. 2S5
Et luec quidem communia sunt. Cselerum quse bona A Dei sunt non cessaret, sic in brevi apud homines
innumeris hominibus singillalim prsestitit pro causa, innotuit, ut Ecclesia Dei tam utili membro In cor-
pro persona, pro Ioeo, pro tempore, quis enumeret? pore suo reperto uti ad quodeunque oportebat non
4-1.Porro si nimielas in ,eo reprehenditur sancti dissimularel. Sed et licet a primo Ilore ineuntis
fervoris, habel cerle apud pias menles exeessus setalis, fructibus Spiritus semper abundaverit, ab
iste reverentiam suam; quia quicunque spiritu Dei hoc lamen lempore copiosius ei addita est, sicut
agunlur, multum verenlur in servo Dei reprehen • Apostolus dicit, manifestatio Spiritus ad uiililatem
dere nimium [al; nimiam] istam nimietatem. Iiabet (I Cor. xn, 7); sermo scilicet fecundior sapientiaj
et facilem apud homincs cxcusationem, cum vix ac scientise cum gratia prophetise, operationes vir-
audeat quisquam eum condemr.are, quem Deus ju- tutum, et diversarum opitulationes sanitatum. Quo-
stifical, lam multa, tam sublimia cum eo et per runi qusedain quse certa narratione didici, qua fide
eum operando. Felix cui solum reputatur ad cul- a fidelibus mihi viris assignata sunt, eadem et ipse
pam, quod cseleri prsesumere sibi solent ad gloriam. legentibus resigno.
Fuerit autem bono juveni suspecta juventus sua; CAPUT IX.
beatus quippe qui semper estpavidus : fuerit ei slu- De miraculis per eum patralis, et periculo arrogan
dium tantain virlutumplenitudinem quamhabebatex 8 tiw in eo mire per prOpinquosrepresso.
gratia, aliqua eliam laboris sui conscientia cumulare; 43. Primum ergo signum hoc fuit, quod in maim
sedetvitaejus, quaeomnibusproponebaturimilanda, servi sui mundo celebre Christus. effecit, Cum ali-
frugalis continenlise exemplo carere non debuit. In quantos jam in Clara-Yalle explesset annos, conti-
quo servus Dei, etsi nimietate forsitan excessit, piis git virum nobilem, et-ipsins quoque secundum car-
cerle mer.tibus non de nimietate, sed de fervore nem propinquum, Josbertum de jFirmitate (22*),
exempliim reliquit. Quiil autem eum nitimur excu- quod est oppidum proximum monasterio, graviter
sare, in quo ipse qui veretur omnia opera sua, non iniirmari: qui, subito prseoccupatus, amisit per.itus
confundilur usque hodie se accusare, sacrilegii ar- intellecluin pariter et loquelam. Unde etfitius ejus
guens semetipsum, quod servitio Deiet fratrum abstu- Josbertus junior, et ornr.es simul aniici,eomagis
lerit corpus suum, dum indiscreto fervore imbeciile affiigebantur dolore, quod sine Confessione et Yia-
ilhid IQSO reddiderit, acpene inutile ? Sed conva- ticovir magnificus et magnifice honoratus obiret.
luit de infirmitate, etinfirmus fortior et potens facl.us Cucurrit nuntius ad Abbateni; neque enim tunc in
est. Yirtus namque Dei vehemenlius in infirmilate monasterio erat. Yenit, et invenit eum jam triduo
ejus refulgens, extunc usquo hodie digniorem quam- sic jacentem. Compassus autem homini, seu et mo-
dam apud bomines ei efficit reverentiam, et in reven- lus lacrymis filii, simul et lugentium eajterorum,
rentia aucloritatem, et in auctoritate obedientiam. conSsus est de misericordia Dei, et sermonem ma-
42. Jam lunc enim ad opus praedicationis divini- gnificum protulit, dicens eis : e Notum vobis est,
tus aptabatur, ad quod, ut supra dictum est (22), quod in pluribus homo iste gravavit ecclesias,
ex utero matris suaj cum testiinonio divinse revela- oppressit pauperes, otTendit Deum.. Si mihi cre-
tionis olim fuerat prsesignalus. Nec tunc tantum- ditis, ut ecclesiis restitnantur ablata, elusurpatse
modo, sed omni tempore conversionis, et subjeclio- in gravamen pauperum consuetudines dimittan-
nis, et praelationis suae, ipso ordinante quo et lur, loquetur adbuc, et suorum confessionem
agenle, congruo ordine ad hoc instituebatur; et faciet delictorum, divina quoque suscipiet sacra-
i^norans quid de se fieret, r.on solum monastico, menta devotus. s Mirantur omnes, lailatur filius,
sed el omni ecclesiastico ordini in boc prseparaba- familia omnis exsultat : quidquid prsecipit Homo
tur. Et primum quidem circa resuscitandum in Dei firmiter ei promittitur, et impletur, Cseterum
monastico Ordine antiquse religionis fervorem, pri- frater ejus Gerardus, et Galdricus avunculus, non
inilias juventulis suse dedicavit, exemplo et verbo parum territi et turbati, seeretius eum super tali
in conventu fratrum intra septa monasterii ad hoc p promissione conveniunt, durius arguunl, acrius in-
omni studio vacans. Postmodum autem, cum ad vehuntur. Quibus breviter simpliciterque Tespoa-
alium vilss et conversationis ordinem infirmitate dens : « Facile, s inquit,«facere potest Deus,iquod
corporis cogeretur, et, sicut dictum est, necessilas dillicile credere vos poteslis. s Itaque posl secre-
infirmitatis, et ordo necessitatis a communi eum tam orationem, ad oblationem sacriiicii immortalis
conversatione conventus plus solilo sequestraret, accedit. Quo oflerente nunlius supervenit, 1QSI
haec prima coapit esse occasio ut, quasi hominibus qui indicaret praefatum Josbertum, libere jam lo-
de sseculo espositus, quorum,iam ad eum multitudo'' quentem, rogare obnixius ut Yir Dei festfnaret ad
magna confluebat, ipse eliam prsesentiam suam li- eum. Cui etiam post oblatum Sacrificium venienti
berius eis ac liberalius comniodans, verbum vilse; cum lacrymis et gemitu peccata confessus, divina
praedicaret. Cumque el longius aliquando a mona- Sacramenta suscepit : et duobus post hsec aut tri-
slerio pro causis Ecclesise communibus obedienliai bus diebus vivens et loquens, ea maxime quse pra^-
traheretur, et quocunque veniret, undecunque Io- ceperat Abbas sanelus, constiluit sine ulla retra-
eiHurus, de Deo silere non possef, et agere quse; ctatianesirvari. Sedddisposuitdomuisuss, et elee=
(22J Cap. 1, n. %. (22"i Gallice La Ferte-iur-A.ubc.
253 LIBER I AUCTOREGUILLELMO. 254
mosynas dedit : et sic demum Christiano more in A ne forte hsec diceret tentans eum, persistenti tan-
bona spe misericordise Dei animam exhalavit. de.m [al. tamenl manum imponit, et febrem absce-
44. Reverfebatur aliquando Pater sanctus a pra- dere jubet. Nec mora, ad imperium ejus reliquit
tis, et obviam babuit mulierem parvulmn filium in eum febris, expertum in semelipso quod in cseteris
brachiis deportanlem, quem de longe attulerat ad arguebat. Idem quoque Galdricus cum in Clara-
eum, ab utero matris habehtem nianum aridam, et Yalle aliquantos jam perageret annos, fervens spi-
brachium lorturn. Motus autem lacrymis inatris et ritu, et totius boni aemulator, ex bac luce migravit:-
precibus, jussit puerum deponi; factaque oratione qui ante unam fere horam mortis turbatus ad mo-
continuo signans puerum, et brachium et manum menlmn, et toto corpore terribiliter motus infre-
ejus, dixit miilieri ut vocaret filium suum. Yocavit muit; sed ad pristinam serenitatem reversus, vultu
illa infanlem, et ille accurrit, et utroque brachio deinceps placidissimo exspiravit, Noluit autem Do-
amplexatus matrem suam, sanus factus est ex ea minus sollicitum Abbatis animum bujus rei cogni-
hora. tione fraudari. Siquidem post aliquot dies idem Gal-
45. Erant autem hujus beati viri fratres et filii dricus apparens ei in visu uoclis, cum omnia erga
spirituales mirantes super his quse audiebant et se prospera esse sciscitanti responderet, ct in magna
videbant de eo. Nec tamen more carnalium in glo- sese gratularetur felicitatelocatum, demum interro-
riam elevabantur humanam, sed juveniii ejns setati, gatus est, 1QS2 quidnam sibi voluerit lam acerba
et nova; adhuc conversationi, spirituali sollicitudine illa in morte, tamque repentiua commotio. Dicebat
metuebant. In quo nimirum zelo Galdricus avuncu- autem quod ea bora duo spirilus ncquam velut in
lus ejus, et Guido primogenitus fratrum, cseteros puteum horrendse profundiiatis eum prsecipitare pa-
anteibanl : ut ipsos tanquam geminos quosdam sti- rasscnt:unde territus ita contremuit, sed bcato Pe-
mulos carnis suas, ne gratiarum magnitudo eum ex- tro accurrenlcereptus, nihil scnsit deinceps lsesionis,
tolleret, accepisse divinitus videretur. Neque enim 47. Longum esset cuncta narrare quse super his
parcebant, verbis durioribus exagitanles teneram qui ex bac vita discesserant, ei eorum felicitate seu
verecuiidiam ejus, calumniantes etiam bene gesta, efiam necessitate, divina ei gratia revelare ab ipsis
signa omnia annihilantes, et hominem mansuetissi- initiis consuevit. Unum tamen dixerim, quod ob
mum, nihilque contradicentem, frequenter usque ad fralrum commonitionem aliquoties etiam ipse com-
lacrymas improperiis et opprobriis affligentes. Nar- memorat. Frater quidam bonse intenlionis, sed du-
rare solet venerabilis episcopus Lingonensis Gode- rioris erga cssteros fratres conversalionis, el minus
fridus, sancti Yiri et propinquus sanguine, et con- fj compatiens qnam deberet, in monasterio defunctus
versione socius, et extunc per omnia individuus est. Post paucos autem dies Yiro Dei apparuit vultu
comes, primo miraculo quod per manus ejus fieri lugubri, ethabitu miserabili, siguificans r.on ad vo-
vidit, prsedictum germanum ejus adfuisse Guidonera. tum sibi cuncta succedere. Inlerrogatus autem quid
Erat enim eis transitus per Castrum-Nantonis (23) sibi esset, quatuor lacertis [al. dilaceralis] sese
in territorio Senonum, et juvenis quidam, cujus pe- traditum querebatur. Adquod verbum conlinuo ha-
dcm fistula occupaverat, prsedicti Patris tactum pulsus est, et quasi prsecipilanter expulsus a facie
et benedictionem cum multa supplicatione pe- Yiri Dei, qui gravius ingemiscens, post tergum ejus
tebat. Signatus autem statim convaluit, et post clamavit : « Prajcipio tibi, in nomine Dominr, ut
paucissiinos dies regressi per idem oppidum, sa- qualiter tecum agalur, in proximo mihi iterum
num eum atque incolumem invenerunt. Csaterum innoteseas. n Et conversus ad orationem pro eo,
ssepe dictus beati Yiri frater ne ipso quidem polerat et oblationem hostise salutaris, aliquos etiam fra-
compesci miraculo, quominus increparel eum, et trum, quorum ampliorem noverat sanctitatem, ei-
prsesumptionis argueret, quod acquieverit langere dem similiter subvenire monebat. Nec vero destitit,
hominera : tanta siquidem cbaritate pro eo soiiici- donec post paucos dies, sieut prfficcperat, per aliaui
tus e"at. revelationem cognita ejus liberatione, meruit con-
CAPUT X. solari.
~I)ealiis sanitalum benejiciis erga diversos prwslitis. 48. [Yir reverendissimus Humbertus, Igniacen-
iQ. Circa idem tempus aecidit ul avunculus ejus sis (23*) postea ccenobii sedificator et primus pater,
Galdricus, qui et ipse zelo simili ejus mansuetudi- in Clara-Yalle tam acriter morbo epilepsise labora-
nem, sicutprsediximus, duris increpationibus obrue- bat, ut septies ccrruens una die, demum ctiam ce-
bat, gravissimis febribus laboraret. Demum ingra- rebro turbato, vix multorum manibus fratrum ccl-
vescente morbo, ipsa doloris magnitudine supera- ligalus in lectulo teneretur. Adveniens autexn vene-
tus, Abbalem humili obsecratione compellat ut sui rabilis Abbas, et sic inveniens virum, quem pro sua
misereatur, et opem sibi ferat quam coeteris con- sanctitate speciali venerabatur affectu, repletus est
suevit. At ille, cujus spiritus super mel dulcis, pri- zelo, et ait : « Quid facimus? Eamus, orcrnas. >
mum leniter breviterque commcmorans crebras su- Ut autem ingressus oratorium genua flexit, prsedi-
per hujusmodi objurgationes ipsius,et opponcns ei, clus vir ir.ter nranv.s tcnentium obuormivit : qui
(23) Gall. Ckaicau-Landon.
(23') Yulg. Igny, in dioscesi Remensi,, fundatnr an. 1127.
255 S. BERNARDlYITA PRIMA. 256
eequenti die Dominica, de manu ejus Sacramenta Aepistolam, schedulam quoque pariter conser.vabat.
suscipiens, perfectam adeptus est sospitatem, ut Et hsec quidem epistola ob tam grande miraculum ,
nibil unquam deinceps' tale paleretur.] in codice epistolarum ejus a fratribus non immerito
49. Circa hoc tempus in regno Gallise et finiti- prima est ordinata (24).
niis regionibus fames invaluit : servorum autem 51. Agebatur solemnitas qusedam prcecipua, et
suorum horrea Domini benedicfio cumulavit. Siqui- fraler aliquis, quem pro secreta culpa ab altaris sa-
dem usque ad annuin illum nuuquam eis iaboris cri communione suspenderat, notari timens, eiru-
sui annona suflcceral. Sed eLtunc quoque posl mes- borem non sustinens, ad inanum ejus cum cffiteris
sem collectam, diligenter omnibus supputafis, vix nimium prsesumptuosus accessit. Ireluitus autem
usque ad Pascha sibi eam posse sufficere sesliraa- enm, quoniam causa latens erat, repeilere honii-
bant. Cum autem emere vellent, sumptus non inve- nem noluit, sed inlim.o corde orabat Dcum ut de
nerunt, quod longe carius solito venderetur. Itaque tanla prjesumplione melius aliquid ordinarel. Ifa-
ipso tempore quadragesimali, paupernm ad eos que sumens liomo Eucbaristiam non poterat ad
maxima muliliudo confluxit; quibus erogantes (ide- inleriora trajicere, et diu niulfumque conatus, cum
lifer quod habcbant, Domino benedicente, ex mo- nullo moao prsevaleref^ anxius et tremcbundus ciau-
dica illa annona usque ad mcssem ipsi paritcr, et B sam ore servabat. Expleta denique bora orationis
qui superveniebant pauperes, alacritcr sustentaban- scxta, Patrem sanctum traxit in partem: cujus pe-
tnr. Yirum pauperem non longc a monasterio babi- dibus advolulus, ctim multis ei lacrymis quod pa-
lantem uxor adultera maleiiciis cruciabat, Sicut liebatur aperuit, et aperto ore ipsam quoque Eu-
enim ei in i:a et furore fuerat comminata, egerat charistiam ostendcbat. Increpans autem eum , con-
per malignas incantationcs,ut miser homo consum- fitentem absolvit, ct ex eo sine difiicultate reccpit
ptis carnibus nec possel mori, ncc vivere sineretur. dominica Sacramenta.
Ssepius denique et vocis usum, ct sensum omnem 52. In minimis etiam rcbus magna per eum no-
corporis amittebal; iterumque redibat uon ad viiam, viumscontigisse.YcnerataliquandoFusniacum(24*),
«ed ad mortem prolixiorem crudeliter revocatus. quse est abbatia una de primis qiia"mipse sedilica-
Adducitur tandem homo ad Yirum Dei in monasterio vit, in Lauduncnsi territorio sita. Cumque novi
demorantem, etei tragcedia miscrabilis explicaltir: ibidem oratorii dedicafio pararetur, iia illud occu-
qui vehementer indignans , antiqui hostis raalitiam paverat muscarum incredibilis niullitudo, ut earum
lantum sibi in Christianum hominem usurpasse, sonitus improbusque discnrsusgravem nimis intro-
vocans ducs e fratribiis, ante sanctum altare homi- euntibus molestiam generaret. Nullo igitur occur-
nem deporlari, ibique superposito capiti ejus va- rcnte remedio, dixitsanctus :« Excoiumiinicoeas; >
sculo Eucharistiam continente , in ipsius Sacra- ct mane omncs pariler mortuas inveueiunt, Cum-
menti virtute, a Ise.sioneChristiani jubet dsemonem que pavimentum omne operuissent, palis ejicieiites
prohiberi. Factum cst ut praecepit; et miserum ho- eas, ita dcmum basilicaihmundaverunt. Hoeautem
minem, post tantos cruciatus, fides perfecta per- t.am notum et tam celebre fuit, ut inler viekios
fectse reddidil sanitali. quoque, quorum ad dcdicationem maxima -mulii-
tudo eouvenit, muscarum Fusniacarum maledictio
10S3 CAPUT XI. in parabolam verteretur.
De miracuto epistolm in imbrs scripla;, nec madefa- 53. Iu eo quoque nionaslerio, cui Charus-Lo-
ctce, et aliis quibusdam slupendis. cus (25) nomen est, pueruni quemdam, qui inees-
50. Frater Robertus, cjusdem sancti Yiri mona- sanler ilcbal.cl ejulabat, Yir sanclus osculo sana-
chus el secundum carnem propinquus, in adole- vil. Cum cnim, per multos dies sine intermissione
scenlia sua quorumdam persuasione deceptus, CIu- plorans, millainrccipcrel-consolaLioiiem,quod genus
niacum scse contulerat. Yenerabilis autem Pater niorbi mediei non iguorant, miserabiliter deficiens
posteaquam aliquandiu dissimulavit, eumdern fra- 0 tabescebat. Quem seorsum alloquens Patcr sanetus
trem statuit per epislolam revocare. Quo dictantc, moncbat ul suorum confcssionem faceref delicto-
venerabilis Guillelmus , Rievallis postea monasterii rum. Facta autcm confcssione, suliilo vultum se-
primus abbas, in membrana scribcns eamdem ex- renans, pctiit a beato Palre sibi osculum dari.
cipiebat epistolam. Erant autem ambo pariter sub Acceptoque osculo pacis ex ore Sancti, in omni
dio sedentes: ad dictandum quippe secretius scpta protinus pace quievit; et, lacrymarum fonte siccato,
monaslerii cgressi fuerant. Subito aulem inopina- Isetus et incolumis est regressus ad propria,
tus imber erupit: et is qui scribebat (sicut ipso 54. Eseunti aliquando Abbali post fratres reli-
referente didicimus) chartam reponere voluit. Ad quos ad laborem, filium claudum ei pater ob-tuiit,
quem Pater sanctus : « Opus, » inquit, « Dei est; supplicans ut ci manum imponcre dignaretur. Es-
scribe, ne timeas. t Scripsitergo epistolam in inedio cusabat autem se YirDei, dicens non se esseillius
irnbre sine imbre. Cumenim undique plueret, ehanam merili, a quo talia deberent beneficia postuiari;
expositam Virtus operuit charitatis, et quae dictabat claudis reddere gressum apostolicae esse, non sua3
(24) Et quidem ab ^'"ctore lerlia- Yitoe, ex cap. 6 (25) Cliariieu, in diceces. Bisuntin, fuijdatum
infra. an. 1151«
(24') Foigny, fundsutr an. 1121.
 SS7 LIBERIAUCTOREGUILLELMO. 258
virtutis. Yictus tamen patris instantia, sighavit ^i. ; CAPUT XH.
puerum, ac dimisit. Qui ex ea hora convaluit, et
intra paucos dies ab eodem iterum patre 31(184 De altercatione Bemardi cum diabolo. De sanitaic
cum multa gratiarum actione reductus incolumis per beatam Virginem ipsi reddita. Item ae abbate
Guillelmo ab eo sanato.
"oblatus est Yiro Pei.
57. InfirmabatHr aliquando Homo Dei, et velut
/55. Divertit aliquando nobilium coliors militum
ad Claram-Yallem,- ul viderent locum, ac sanclum rivulus quidam phlegmatis incessanter ab ejus ore
fiuebat. Unde exhausto corpore usquequaque de-
ejus Abbatem. Prope autem erat sacrum Quadra-
ficiens, paulo minus ad extrema devenit. Convene-
gesimse tempus : et illi omnes fere juvenes dediti runt
militlse saeeulari, cifcumibant quserentes exsecra- itaque filii et amici ejus velut ad exsequias
biles illas nundinas, quas vuigo tornetas (2G) vo- tanli Patris : et ego ipse inter cseteros adfui, quod
cant. Cojpit itaque ab eis petere, paucos illos qui me quoque ejus dignatio in.-.amicorum numero re-
extremuni jam trahere spiritum
ante^Quadragesimam supererant dies, ne armis in- putaret. Cumque
terim uterentur. Quibus obstinato animo ejus acquie- videretur, in excessu mentis suse ante tribunal Do-
scere monitis renuentibus : « Confido, J ait, t in inini' sibi visus est prsesentari. Adfuit autem el Sa-
tan ex adverso improbis eum accusationibus pul-
Domino, quod ipse mihi dabit inducias quas ne- J3
sans. Ubi vefo ille omnia fuerat prdsecutus, et
gastis. >-.Et accersito fratre, jubet eis cerevisiam Yiro Dei esset
propinari, benedicens eam, et dicens ut potionein -ritus aut pro sua parte dicendum, nil ter-
biberent animarum.Biberunt ergo pariter, quidam turbattis, ait : « Fateor, non sum dignus
tameninviti prse aniore sseculi, metuentes eum quem ego, nec propriis possuni meritis regnum obti-
rnere coelorum. Cseterum duplici jure illud obti-
postea sunt experti divinse virtutis effectum. Ut nens
enim egressi sunt monasterii fores, mutuis sese Dominus meus, hsereditate scilicet Patris,
inflammafe et merito passionis , altero ipse contentus, alte-
coeperunt sermonibus, quia cor eorum
ardens erat in eis. Inspirante igitiir Deo, et cur- rum mihi donat, ex cujus dono jure illud mihi
rente velociter verbo ejus, eadem hora revef si, et con- vindicans, non confundof. » In hoe verbo confu-
versi a viis suis, spiriluali niilitiae dextras dederiint. sus inimicus, coiiventus ille solutus, et Homo Dei
Quorum quidam adhuc militantDeo, quidam autem in se reversus est. Cumque ex hoc magis dissolu-
cum GOjamregnant, carnis vinculis-absoluti. tionem sui corpor.is imminere speraret, visio altera
56. Quid autem mirum quod devotis lmnc homi- longe dissimilis est secuta.
nem colit obsequiis major aetas, in cujus devolio- £ 58. Siquidem velut in littore quodam pdsitus
nem divina virtus ipsam quoque infantiam excitat videbatur I©@g sibi navem quae se transveberet
expertem adbuc rationis, et devotionis ignaram ? exspectare : cinnque applicuisset navis ad littus,
Norunt multi illustrem juvenem Waltherum de Testinabat ingredi', ct ill-a cedens impingebat in
Moiite-Mirabili (27), cujus patruus frater Walthe- aquam. Usque tertio ita faciens, taniiem relicto eo
rus, inter eos quos prsediximus milites, sacram in navis ibat, et non revertebatur. Intellexit autem
Clara-Yalle militiam.est professus. Hmic ergoWal- protinus riecdum tempus suae migrationis adesse.
therum juniorem, cum adhuc infantulus esset, et Adhtic tamen crescebat dolor, eo utiquemagis mo-
necdum ab ortu suo mensem terlium explevisset, lestus, quominus jam eum spes imminentis exilus
hiater [al. esset, adhuc aniiiculus sola posse co- solabaiur. Conligit autem advesperascente jam die^
gnoscefe ubera cognosceretur, mater, etc.] sua """Utcseteris fratribus, juxta constietudinem acce-
beneaicendum obtulit Yiro Dei, gratulabmida et dentibus ad lectionem collationum, solus Abbas
exsultans quod in domo sua hospitem merefetur cum duobus ffatribus sibi assistentibus remaneret.
habere fam sanctum virum. Cumque Yir D.ei, sicut in diversorio in quo jacebat. Cumque vehementius
"
scmper et in omni loco facere consueverat, de sa- afffigeretur, ct supra vires dolor excresceret, advo-
lute et sedilieatione animarum ad Cir.cumpositos^i) cans alterum e duobus, jubet citius oratum ire.
loqueretur, prsedicti mater infantis tenens eum in Excusantem denique et dicentem, « Non sum ego
gremio, sedebat seCus pedes ipsius..Accidit autem talis orator; j. obedienlise auctoritata^, compellit.
ut inter loquendum aliquando manum protenderet, Itum est, et oratum ad altaria, quae in eadem nasi-
etapprehendefe eain conabatur infantulus. Adver- lica erant tria. Primum, in honore beatse Dei Geni-
titur tandem conatus parvuli, cum saepius id fecis- nitricis : duo circumposita, in honore -beati Lau-
set; et mirantibus universis datur ei facultas ut rentii martyris, et beati Benedicti abbatis. Eadem
niammi possit apprehendere quain optavit. Tum igitur hora adfuit Yiro Dei prsedicta beata Yirgo,
vero mira admodum reverentia alteram manum duobus illis stipata ministris , beato scilicet Lau-
suam supponens, altera tenens eam ? tulit ad os rentio, et beato Benedicto. Aderant autem in ea
suuin, et osculatus est eam. Neque id semel tan- serenitate et suavitate quse eos decebat, et tamma-
tum. sed toties faciebi.t, quoties beatam manum nifeste, ut ex ipso introitu eellulse, personas quo-
tenere permissus est. que discerneret singulorum. Injponentesque ei ma~
'26) Gallice lournois. (72) Yulg, Monlnmail.
259 S. BERNARDIYITA PRIMA. 2GD
nus, et ioca doloris attactu piissimo lcnientes, jA cum tar.ta me vehementia et ferocitate invadens
omnem protinus aigritudinem depulerunt. Siccatus corripuit, tantaque malighitate lota nocte illa de-
est enim illico plilegmatis rivus, et dolor omnis vastando cruciavit, supra vires, supra virtutem, ut
abscessit. de vita desperans, vix saltem usque ad diem, ut yel
59. Cum autem et ego aegrotafem aliquando in semel adhuc loquerer Yiro Dei, crederem me victu-
domo nostra, et jam me nimium fatigasset et atlri- rum. Cumque in dolore illo totamnoclemduxisseni,
visset in longum nimium se protendens segritudo , . summo jnane accersitus ille advenit, non tamen af-
audiens hoc misit ad me fratrem suum, virum bo- ferens mihi, quem solebal, vultum compatientis,
nae memorise Gerardum, mandans me venire ad sed quasi arguentis, Subridens tamen: «"Quid, »
Claram-Y'aliem, spondens me ibi cilo aut curan- inquil, « bodie comeditis? > Ego veroqui jam, ipso
dum, aut niOriturum. Ego vero quasi divinitus ac- lacente, hesternam inobedientiani certissime inter-
cepta veloblata facultate, seu apud eum moriendi, seu pretabar causam esse illius afflictionis meae •
aliquandiu cum eo vivendi (quorum quid maluerim « Quidquid, J inquam, « praecipietis. J « Quiescite
tune, ignoro), profectus statim sum illuc, quamvis ergo, t ait, « non moriemini modo. J Et abiit, Et
cum nimio labore ac dolore. Ubi faclum est mihi quid dicam? Gonfestim et omnis dolor abiit: niss
quod promissum fuerat, et, fateor, sicut volui. B quod fatigatus nocturno illo dolore meo, tola ipsa
Reddita quippe mihi sanitas est a magna et pericu- die vix de lecto surgere praevalui. Quis enim aut
losa infirmitaie; sed paulatim vires corporis re- qualis fuit ille dolor ? Non recolo similem me ali-
dierunt. Deus bone, quid mihi boni conlulit illa in- quando fuisse perpessum. In crastino autem sanus
firmltas, ferise illse, vacatio iHa?Exparte id quod factus sum, et" vires recepi: et paucis interpositis
volebam! Nam et cooperabatur necessitati meaetoto diebus, cum benedictione et gralia bona boni ho-
illo tempore infirmitatis mese apud eum infirmitas spitis mei, ad propria reversus sum.
ejus, qua et ipse tuuc temporis detinebatur. Infirmi CAPUT XIII.
ergo anibo, tota die de spirituali physica animse De
fama sanctitatis ejus ubique dimugata , el ipsius
conferebamus, de medicamentis virtutum conlra Clarce-Vallis mirabili propagatione. Ilem de
languores vitiorum. Itaque tunc disseruit mihi de spiritu prophetim ipsi concesso.
Cantico canticorum, quantiim tempus illud infirmi- f 61. Cumque dilectus Deo et honiinibus Bernar-
tatis mese permisit, moraliter lantum, inlermissis dus in illa valle sua et vicinis civitatibus et regioni-
mysteriis Scripturae illius, quia sic volebam, et sic bus, quas aliquoties eum invisere domesticae curse
petieram ab eo. Singulisque diebus quaecunque su- ' ratio cogebat, tantis fforevet virtutibus et niifaeulis,
per hoc audiebam, ne mihi effugerent, scripto alli- coepit etiam seu communibus Ecclesiae n.ecessitati-
gabam, in qtiantum mihi Deus donabat, et memoria bus, seucharitalefratrum, seu obedientia majorum,
me.juvabat. In quo cum benigne et sine invidiaex- ad remotas pertrahi regior.es, paces desperatas inter
poneret mihi, et communicaret sententias intelli- dissidentes ecclesias et principes saeculi reformare,
gentiseet sensus experientiae suse, et multa docere causas huniano sensui et consilio intermiuabiles,
niteretur inexpertum, quaenonnisi experiendo dis- auxilioDei pacificeterminare, et, virtuiepotius fidei
cuntur, etsi intelligere non poteram adhuc quae ap- quam spiritu hujus mundi, de muliis hujusmodi im-
ponebantur mihi, plus fcamensolito intelligere me possibilibus possibilia faciendo, quasi montes trans-
faciebat quid ad ea intelligenda deesset mihi. Sed ferendo, magis ac magis in oculis omnium mirabiLs
de his huc usque dixissesufficiat, et venerabilis apparere. Maxime vero in tantum in
60. Cum autem, instante Dominica qnae Septua- ecenitescere coopit virtus praedicationis, ut dura
gesima denominatur, vespere sabbali Dominicam etiam corda auditorum ad conversionem emoliiret,
ipsam praecedentis, jam tantum convaluissem ut et vix aliquando vacuus domum rediret, Postmodum
valerem de lecto per me surgere, et solus exire et vero feliciter proficiente et usu sermonis, el exemplo
intrare possem, coepi disponere de redilu nostro ad D conversationis, refe verbi Dei in manu piscatoris
fratfes nostros. Quod ipse auditum omnino prohi-. Dei tam copiosas piscium rationalium multitudines
buit,etusque adDominicam Quinquagesimseomnem coepitconcludere, ut de singtilis ejus capluris navi-
mihi spem redilus, et conatum interdixit. Acquievi cula domus illius impleri posse videretiir. Unde
facile, cum quod praecipiebatur, et voluntas non factum est utinbreyi majori miraculo prae omni-
abnueret, et infirmitas requirere videretur. Cum bus quaein hac vita gessit miracul'5, per unum ho-
autem ultra Dominicam illam Septuagesimae, a car- minem languidum et semineccm, et tantummodo
nibus, quibususque ad diem illam, ipso praecipienle loqui valentem, obscura usque ad illud tempus iilaj
etnecessilate cogente, vescebar, vellem abstinere , valbs, etreet nomine Clara-Yallis efficerettir, di-
et hoc ipsum prohibuit. Super quo cum nec monenli vinse cujusdam claritatis lumen,
quasi de simimo
acquiescerem, nec rogaiitem audirem, nec obedirem quodam apice virtutum diffundens in devexa ter-
prsecipienli, sic vespera illa sabbati ab invicem rarum. Etextunc apud vallem illam, quse prius di-
ISSS discessimus ; ille tacitus, ad Completorium; cebatur vallis Absintbialis et amara,. coeperunt
ego, ad lectum. Et ecce infirmitalis meaerabies re^- montes stillare dulcedinem. Quae vacua fuerat et
diviva, quasi resumptis omnibus vifibus prislinis, slerilis ab omni bono, coepit abundare spirituali
 26.1 LIBERIAUCTOREGUiLLELMO. 263
frumento, et de "r-ore coeii et benedictione Dei in A lantes: mniirum hoc agente et obedientia mis-
tantum pinguescere omnia deserta ejus, et multi- soriim, et charifate mittentis. Yeneram
aliquando
plicata geute magnificare lsetitiam, ul impletum in adeum,et dum loquerer ei, vidi et audivi quod
ca videalur quod olim per prophelam dictum est ad silere non debeo. Aderat monachus
quidam Fu-
civitatein Jerusalem : Adhuc, inquit, dicent in au- sniacensis, continuo ad suos rediturus.
ribus tuis filii sterilitaiis tum: Angustus est locus, accepto responso supei' his pro quibus Cumque,
venerat, jam
\ao locum ut habitemus. Et dices in corde luo : Quis ab eo egredereturj in spiritu et"virtute Eliaerevocans
genuit tnilii istos? Ego sterilis et non parturiens, et etim Propheta Dei, et nomine fratris cujusdam de
istos quis enutrivil ? (Isa, XMX,20, 21.) domo illa prsemissa, de occultis quibusdam me au-
62. Jam enini de locis angustioribus vallis illius, diente inandavit illi ut ea corrigeret: sin aulem,
domus claustralis habitationis, nbn sine divlnis super se judicium Dei in proximo
exspeclaret. Stu-
quibusdam revelationibus translatae in locum pla- pefactus ille^ quis hoc ei dixerit, requisivit. « Quis-
niorem et spaliosum, magnificatse ibi et amplifica- quis, > inquit, < dixerit .mihi, tu vade, et dic
tae sunt, et adhuc multitudini iniiabitantium ipse quae ego dico tibi ; ne, si dissinmlaveris, te
quo-
locus angustus"est. Jam domtis Ordinis illius, filise _ que involvat par poeria peccati. i Mirabar super
domus ipsius, citra et iillra Alpes et maria, deserta hoc, sed miranti mihi in simili penitus causamulto
plurima impleverunt, et adhuc sunt et quotidie con- mirabiliora de eo narrata sunt. .
fluurit, quibus locus quaerendus est. Et petuntur 64. Guido namque, frater ejus major natu inter
undique fratres et mittuntur, cum beatos se aesli- fralres suos, cujus gravitatis c-t veritatis fuerit vir,
ment reges gentium et prsesules Ecclesiarum., omnes sciunt qui eum scire potuerunt. Hic, cum
1&S7 civitates e't fegiones, quaecunque de domo simul aliquando [«/. alicubi] essemus, et dehujus-
illa et disciplina Yiri Dei meruerint contubernium modi ioqueremur, et quaererem ego ab eo , sicut
aliquod adipisci.Quid dico ? Ultra homines, usque jucundae ad amicos collocutionis esse solebat:
ad barbaras iiationes, in quibus naturalis ferifas t Fabulae, > inquit, « sunt quae auditis. > Cumque
naturam quodammodo exuit liumanam, religio suo more et solito studio fraternas virtutes depri-
hsec profecta est: ubiper eam bestise silvaehomines meret, mihi tamen nollet esse molestus : « Qiiae, »
fiunt, et cum hominibus assuetae conversari, di- inquit, « nescio, non dico vobis; sed unum scio et
seunt cantare Domino canticum novum.Quaprcpter' expertus sum, mulia ei in oratione revelari. »
piscator Dei, praeeipiente Domino, non eessat laxare Deinde riarravit mihi quoiriodo, cum primo melli
retia in capturam ; et aliis abeuntibus, aliis suc-C[; flua illa spirilualium apum alvearia nova de se
cedentibus in locum eorunv nunquam sanctse illius examina circtimquaque proferre, novasque ex ei?
congregationis minuitur plenitudo. Hoc usque domos Ordinis stii sedificare coepissent, petente e*
nunc egerunt et quotidie agunt mirificse ejus ca- agente domino Guillelmo episcopo,'in episcopatu
pturae, Catalaunensis, Remensis , Parisiacensis, Catalaunensi eam, quae Trium-Fontium (28) di
Maguntinensis, Leodiensis, et aliarum nonniillarum citur, constfuxerunt. Ad quam cum abbatem cum
civitatum; Flandrise qtioque et Germaniae, Ttalise, monacliis emisissent dominum Rogerium, virum
Aquitanise, et aliarum regionum, quascunque nobilem secundum sseculum, sed nobiliorem sau
quacunque necessitate contigit aliquando, seu ctitate, et viros quosdam similis formse cum eo,
adhuc usque hodie contingit Yirum Dei visitare. spii-ituaiis Pater fiiios, quos einisit, non dimisit,
Cooperante siqiiidem gratia Spiritus sancti, quo- sedpatenia sollicitudine et pia affectione cum eis
cunque vadit, plenus redit, et sua eum plenitudo erat. Unde cum die quadam soli simul esserit Abbas
ubique comitatur. et ipse, cujus boc relalione didici, et de frafribus
63. Nec dimittit suos, quos a se transmittit • ipsis ad alterutrum loquerentur, subito altius su-
sed iibicunque sunt, et ipse semper paterna sol- spirans, durius aliquid solito de eis corde siio sibi
licitudine cum eisest: et sicut ad Iocum unde -*respondente: « Yade, > ait fratri suo,« ora pro eis; et
exeunt flumina revertuntur, sic ad ipsum quotidie quidquidde eis ostendefit tibiDeus, refer ad E8.->
seu laeta, seu tristia filiorum suorum. Saepe etiam Ipse enim gravissima valetudine ea hora laborans,
sine omni revelatioiie carnis ac sanguinis, paternae in lectulo tenebatur. At ille vehementer expa-
ejus sollicitudini divinitus innotescit quid circa vescens 1©S8:« Absit! J inquit,« non sum qui hoc
aliquos eorum longe a se distantes agatur si quid modo noverim orare, qui hoc merear impetrare. »
eis providendum, siquid in eis emendandum sit, Perseveranle tamen eo in sententia, itum est, et
tentationes et exeessus eorum, infirmitates et oratum. Orans ergo quantum praevaluit, pro sin-
obitus, et quarumlibet ssecularium trfbulationum gulis effudit animam suam : tantaque per singulos
incursus. Nam et pro absentium fratrum certis ne- inorando perfusus est suavitate conscientiae, tanta-
cessitatibus, praesentibus circa se •fratribiis saepe que impetrandi fiducia, et omni gratia spiritualis
orationem indicit. Nonnunquam etiam morientes in consolatlonis, ut in omnibus certa fide exauditum
locis aliis ad ipsum per visionem accessisse no- se exsultaret spiritus ejus, exceptis duobus, in
scuntur, benedictionem ejus et liceritiam postu- quibus oratio .titubavit, haesitavit devotio, fidueia
(28) Troisfontaines, in ducatu Barensi, fundat, an. 1118.
283 S. BERNARDI YITA PRIMA. 261
defecit. Quod cum retulisset ad eum a quo missus £i. rediens substitil ante pedes ipsius, et reddilus est
erat, ille slalim pronuniiavit.de illis duobus, quod sessori suo.
postea probavit eventus. CAPUT XIV.
65. Abbas autem Rogerius, et aliqui qui cum eo De aliis quibusdam beneficiis divinitus per eum
erant , ipsi fuerunt quos Yir Dei aliquando de prwstitis; et honorum seu dignitatum fuga.
Catalaunensi traxerat civilate, de quibus vel in 67. Et ut a Calalauno ad Remensem civitatem
quibus etiam tunc simile quid fuerat factum. Cum pertranseamtis , contigit aliquando dissentienlibus
enini episcopi gratia Catalaunum frequenlaret, re- archiepiscopo et populo Remensi, ad conciliandos
diens aliquando traxit secum multitudinem nobi- eos adesse Yirum Dei. Cumque in palatio ejusdem
Iiuiii et littcratoruni, clericorum et laicorum. Qui- civitatis cum Josleno Suessionensi episcopo copse-
bus adhuc in domo hospitum demorantibus, dum disset, et, magna cleri plebisque frequentia repleta
novellas plantationes coelestibus rigaret eloquiis, domo, de pace tractaretur; ecce coram omnibus
supervcnit portarius monachus, nuntians Stepba- misera mulier filium suuni, plenum (ut putaba-
num de Yilreio (29), magistrum eorum, adesse ad tur) daemone, ei offerens, misericordiain precaba-
renuntiandum sseculo, et cum eis commorandum. i tur : siquidem jam ea ipsa die insurgens in ipsam
Quis alius de talis viri adventu non exsultasset, '" matrem suam, pene eam occiderat, et mutus effe-
praesertim cum yallis illa hujusmodi frumento ctus et caecus,et sufdus, apertis ociilis non vide-
non multtim adiiuc abundaret? Ipse vero, reve- bat, et stupentibus in eo sensibus omnibus, etiam
lanle sibi Spiritu sancto insidias spiritualis nequi- sine intellectu permanebat. Conipassus vero mi-
tiae, tacitus aliquantulum ingemiscens, erupit in serae matri, quam maxime KJQH senstis doloris
vocem, audientibus universis : « Malignus, J ait, illius excruciabat, misero adolescenti blandiens, et
c spiritus huc eum adduxit, Solus venit, solus re- piis manibus caput ejus et faciem demulcens, allo-
vefletur. > Obstupuere omnes, qui prius audilo qui eum, coepit , et quomodo in matrem suam
ejus adventu non se capere polerant prse laetitia. mittere manus prsesumpserit, sciscitari. Ille vero ad
Yerumtamen nc pusillos adhuc scandalizaret filios, se reversus, continuo peccatum suum recognovit, ct
susccpil hominem, de perseverantia aliisque virtu- deinceps emendationem promittens, incolumis re-
tum sludiis studiose commonuit; et sciens et prae- stitutus est matri suse. In monasterio quoque, quod
videns omnia promittenlein niliil acturum, cum Alpense (30) dicitur, [inter cseteros qui curam re-
vere Deum quaerenlibus el perseveraturis in cellam quirebant infirmos, venit ad eum mulier quse ca-
Noviliorum probandum intromisit. Sed de omnibus p duco morbo laborabal. Haecin ipsa liora, cum sta-
quae prsedixerat, nihil cecidit in terram. Yidit idem ret coram eo, a repentino impetu mali illius cor-
Stephanus, sicut confessus est, cum in cella Novi- ruit. Sed apprehensa Yir Domini inanu ejus, eon-
tiorum adhuc demoraretur, maurulum quemdam tinuo erexil eam; nec tantum in illa hora, sed per-
puerum ab oratorio se extrahentem. Ubi novem fecte omnino curata estab infirmitate sua.
ferme mensibus degens, novissime tamen defecit, 68. Ducissa Lotharingise, femina nobilis, sed
et, ut de eo prsedictum fuerat, sicut soltis venerat, nontam nobiliter victitans, cum vidisset aliquando
sic solus recessit. Frustrata autem est et versutia in somnis hominem illum Dei serpen.tes septem
inimici, et quem novitiorum paraverat in ruinam , borribiles de utero stio manibus propriis aftrahen-
de ipsius potius ruina illi confirmati sunt. tem , postmoduni ad religiose yivendum (51) ejns
66. Priusquam a Catalauno recedamus, cum ali- admonitione conversa, usque hodie se esse de qua
quando Pater sanetus inde rediret, frigore et vento septem dsemonia ejecerit, glorialur.. Novi ego cle-
lam ipse quam qui cum eo erant graviter labora- ricum quemdam, Nicoiaum nomine, sseculo perie
bant. Cumque prsccedentibus multis, qui tunc forte desperabiliter deditum, sed per eum de saeculoli-
. in coinitatu ejus erant, nec prae angustia frigoris leeratiim : qui cum in Clara-Yalle monasticae con-
ad eum altendenlibtis, pene solus ipse seqtteretur , D versationis babilum et ordinem suscepisset, yidens
contigit equum unius de duobus qui cum eo.erant, eos qui de saeeuli naufragio illuc confugerant, naij-
incaute dimissum evadere, et excurrere per plarii- fragii sui danTna continuis redimere lacrymis ,
tiem lale patenlem : quem cuui apprehendere noiii idem ipse facere volens, nec valens prse.duritia
possent, et intempefies aeris ad hoc uon permitte- - cordis sui, rogabat eum cum.magno cordis dolore,
ret vacare diutius, « Oremus, > inquit, fiexisque! ul impetraret sibi a Deo gratiam lacrymarum.
genibus in oratione cum fratre qui cum eo eral,, Oravit, lantamqueei et tam continuam impetravit
. vix adhue dominicam poterant orationem exple-- compunctionem cordis cum gratia lacrymarum, ut
visse, eum ecce equus ille cum omni mansuetudine; vix aliouando ultra Jnvenirentur vultus'ejus in di-

(29) Yulg. Vitry. patet tum ex tertiae Yitae cap. 7, tum ex litteris
(50) Cisterciensibus aggregatum an. 1156 , dice-- MalthaeiLotharingiae ducis ejus filii pro eodem par-
ces. Gebennensis. thenone apud Chifiletium, ubi haec dueissa Aihe-
(31) Nempe in parthenone Tartensi, Ordinis Ci-- laidis appellatur. Yide epistoiam 119.
sterciensis, lunc prope, nunc intra Divioneni, ult '""-'
565 LIBER AUCTOREGUILLELMO. 20G
versa uiutati, vel oculi ejus sine lacrymis, etiam A strant : quodque majus his omnibus et difficil-
cum comederet, cum iret per viam, vel dum cum limum est in rebus humanis, haec ei omnia sine
quolibet loqueretur, invidia adesse yidentur. Compescit autem ab eo
69. Tot sunt et tantae quas in hunc modum de inyidiam, quod omni invidia major est, in quan-
eo audivimus et yidimus yirtutes, et circa diversas tum nequitia eordis humani hoc ssepe cessat ho-
hominum necessitates diversae opitulationes, ut si niini invidere, quo non potest aspirare.
tjuis omnia velit vel verbo pronuntiare vel scripto, 103© 71: Sed et ipse omnem invidiam aut mor-
fastidiosis incredulitatem, vel incredulis possit ge- tificalexemplohumililatis, aut mutat inmeliuspro-
nerare fastidiiim. In omnibus autern operibus suis vocatione charitatis, aut, si nequior aut durior est,
quam purus ei sit oculus intentionis, manifeste de- obruil pondere auctoritatis. Quisenim lamefficacis
«enunliat corpus lucidse operatioriis. Summos et aflectuosaeprudentiaeliodieinvenitur adfovendam
<juippe honores ecclesiasticos et saecularium prin- charilatem ubi est, ad provocandam ubi non esl ? tam
eipuni favores, quasi dignum eum jugiter perse- ad quoscumque potesl beneficus, ad omnesbenevo-
quentes, non jactantef respuendo, sed religiose et lus, tantam habens gratiam ad amicos, palientiam
rationabiliter declinando, quid in omni operatione ad inimicos ? si tamen ullum aliquando potuit ha-
sua semper quaesierit, quid ambierit, manifeste de- bere inimicum, qui nulli aliquando voluit inimicari.
clarat. [Mediolani, Remis, clero eligente, populo Sicut enim amicilia nonnisi duorum est, nec nisi
scclamante, in archiepiscopum nominatus est; Ca- inter duos amicos haberi potest . sic nec miruicitia
talauni, Lingonis, in episcopum : et id ipsum in nisi duorum forsilan inimicorum. Qui enini odit,
r.ndtis jam aliis tivitatibus acium fuisset, si con- vel non diligit diligentem se, non tam inimicus,
sensus ejus aliqua spes esse poluisset.] Cumque quam iniquus est. Sed qui omnem hominem dili-
dignus esset ut cogeretur, nescio qtio judicio Dei, gens, nullum aliquando inimicum habet virtute
et singularis reverentia sanctitatis jam olim apud sua, nonnunquam tamen est quod patiatur, ini-
omnes obtinuit, ne aliquando ad aliquid contra micante sibi gratis iniquitate aliena. Charilas au»
voluntatem suam cogatur. Sed cum hoc modo tem quae totum eum possidet, patiens est, benigna
mundi hujus fugit honorem, omnium honorum non est, sapientia vincens malitiam, palienlia impa-
effugit aucloritatem, dignus in conscientiis om- lientiam, superbiam humilitate.
nium, qui in limore et amore Dei timeatur et ame-
tur : quo prsesente, ubicumque fuerit, nihil conlra SUBSCrilpTIOOPERIS PRJECEDESTIS,QVA.MA'U-
CTORE DEFUNCTOBURCHAUDUS ^32) ABBAS
jiistitiam audeatur ; cui ubicumque aliquid loqui- G BALERKESSIS APPOSUIT.
tur vel agit pro juslitia, obediatur.
70. Ejusmodi fultus auctoritate in Ecclesia Dei, Praescriptum opus, quod de vita sanctissimi viri
cum obedientise vel charilatis urget necessitas , Bernardi Clarae-Yallis abbatis conscriptum est a
nullam refugit incommoditatem laboris sui. Cujus venerabili Guillelmo pridem Sancti-Theoderici ab-
enim voluntati sic detulit, cujus consilio sic se bate, sed tunc jam monacho Signiacensis coenobii
humiliavit omnis tam saecularis, quam ecclesia- (ad quod desiderio solitudinis et quietis sese con-
ticae dignitatis altitudo ? Reges superbi, principes tulerat), usque ad tempus schismatis adversus In-
et tyranni, militcs et raptores sic eum timent et nocenlium papam a Petro Leonis conflati, digestum
reverentur, ut videatur in eis impletum, quod in esse cognoscitur. Fuit autem praefato fideli viro
Evangelio legitur Dominus disisse discipulis suis: specialis causa scribendi, ariiicilia et familiaritas,
Ecce, inquit, dedi vobis*volestatem calcandi super . quibus yiro Dei multo tempore conjunctus eraf.
serpentes et scorpiones, el stper omnem virtutem ini- Unde et tantam apud illum invenerat. gratiam, ut
mici; et nihil vobis nocebit. (Luc, x, 19.) Porro vix aller magis intimus inveniretur ad secreta mu-
inter spirituales , et ubi spiritualia spiritualifer tuae dilectionis communicanda, ad spiritualiuni
examinantur, longe ei alia auctorilas est, Sicut D mysteriorum conferenda colloquia; Cujus familia-
enim dicitur per propbetam de sanctis animalibus, ritatis gralia ex eo praecipue usque modo prodit ad
quia cum fierct vox supra firmamentum quod im- manifestationem, quia plures epistolas idem san-
minebat capiti eorum, stabanl, el submittebant alas ctus scripsit.adillum, in quibus quid de eo sentiat,
tuas (Ezcch. i, 25)'; sic hodie ubique terrarum manifeste liquet legentibus illas. Scripsit etiam ad
spirituales quique loquenfe eo seu tractante stant, ipsum librum Apologeticum, et alterum de Gratia
Cidendo prsecedenti; et sensibus ejus vel intelli- et Libero Arbilrio. Fuit tamen eidem Guillelmo,
gentiis submittunt sensus et intelligentias suas. speciali valentior, generalis causa scribendi, vide
[Testantur hoc scripta ejus, quae vel ipse scri- licet utilitas lotius EcclesiaeDei; ne cum abscon-
psit, vel alii scripserunt, sicut ex ore ejus ex- diturvasplenum tbesauro desiderabili, ipse quoque
ceperunt. ] Tariti ergo virum illum sanctum usque thesaurus pariter abscondalur. Unde non immerito
hodie apud Deum et aptvd homines commendant conqueritur, qui exponi desiderat dicens : Tliesau-
sacrarum insignia virtutum, testimonla circumval- rus invisus, ei sqpienlia abscondita : qum utililas s»
laut. sanctitatis, charismala sancti Spiritus iliu- utrisque? (Eccfl.xx, 52.) Exponit isle divitias salii-
(32) Adeum epistola 146.
PATRGL.CLXXX-V'. S . .
mi S. BERNARDIYITA PRIMA. 2GS
et in utero matrjs
tis, tliesaurum 'desiderabilem ne lateat cum gleba ,i sionis fuerit aggressus, qui
quod gleba non est, sed pretiosissima margarita. sigiiificationem [al. sanctificationem] yisus est acce-
Accidit tamen ei contra desiderium suum : quia, pisse, de qua concepta sunt prsesagia futuraj _
sicut ipse in "praefatioriesua vereri se deiiuntiaral, sanctitatis illius vitae pariter et doctrinae. Quid
in prae-
jiraeoccupatus morte non explevit; quantum aninio etiam adolescens factus agere coeperit,
conceperat stylo mandandum.Itaquequi acceditad scripto narratur opere; ac deinceps usque ad vi-
Iectionem operis hujus, facile satis inlelliget, a rnm perfectionis depingitur diligenter, quantuui,
sed
quanta perfectioiie pius puer et religiosus B.ernar- sieut jam diclum est, licuit optimo pictori,
dus, velut aller Benedictus, piimordia conver- Braeoccupato.

LIBEE SECUNDUS.

•AUCTOREERNALDO'[a/. ARNALDO]ABBATE BONJil-YALLIS, IN AGRQ CARNCTENSL

WBl PRJEFATIO. B menta : ut esset eoruni studiodeleclabiiis .pagina

."I
"Yirorum illustrium gesla nonnulli scriptorum quam quasi vivenfem tradcrent legendam discipu-
laudibus attollentes, verbis ea solemnibus'celebra- lis, et perpes fieret consolalio secuspositis reliquiis
rtmt, quantum excellentis ingenii et disertae linguse sacri corporis et sermonis. Sed extrema aemulari,
pijtuere conamina. Cumqtie iractator et opus junc- et quse Itomines lateant, Clarse-Ysllis consuevit Iru-
trs complexibus pari sunt foedere conjugati, et ad mililas : e"tproferre in ptiblicum aliqua sui indicia
propositum thema ordinandum ingenium et elo- viri illi nobiles erubescunt:; et quietiOres facit eos
quentia convenerunt, prospere actum est, et ad coritemptus et abjectio, quam quaelibet oblatio di-
qiiietum tranquillumque portum direclo gressu ma- gnitatis, in qua sibi professio bumilitatis periclitari
teria digne-ordinateque disposita appulit. Ubi vero videtur. Ob . hujusmodi catisas sese intra silenlii
sublimitas negotii sub imperito ar-tificenaufraga il- cardines retinentes, niagis in sacco eremi, quamin
liditur soopulis, et succumbente sensusbeb.etudine, socco \al. serico] palaiii delectanlur : nec jam in
tractatoris lassatur praesumptio, sero de correc- stylo. sed in cruce gloriam quaerunt. In hoc ergo,
tione initur consilium : quia quse in mullos elTusa sicut et in caeteris ejusmodi, negotiorum suoruni
sunt", nec reyocari possunt, nec corrigi; ct disso- sarcinas aliis libenter imponunt. Et nunc sublato
nanliam scripti et operum venustius esset abradi, ^' venerabilis memorise domno Guillelmo, qui ejusdem
quam emendari. Haec ergo mecum reputans et re- Viri sancti gloriosa primordia fideliter et devote
'volvens, omnino liineo, ne sicut ipse multorum im- conscripsit, ad meam exiguitatem hujus operis de-
iprudentiae soleo indignari, qtii cum scientia et fa- venit petitio, et imposuit mihi dilectaeEcclesiaecha-
curidia carearit.ad scribendum prsecipites, cum se ritas, ut coquam pulmentum filiis Prophetarum. In
vehemeriter emunxerint, eliciunt sanguinem : ita et quo si colocynthidas miscuero negligens, super-
ego si quod supra me est aggrediar, me ipsum de- . jecta. 1QQ% ut confido, farinula condiet Elisa-tis,
Tisioni exponam. Quis enim cgo sum, qui ad scri- et excessus insipientia? obedienlise excusabit affe-
ienda gesta sanclissimi viri Bernardi Clarae-Yallis ctus.
abbatis aspirem, qui nostris-temporibus singulari CAPUT PRIMUM.
religionefloruitet doctrina : cu]us odor exinanilus De ponlificalu Innocehiii II, opera S. Bernardi foriiter
uriiversam replevit Scclesiam : cujus gratia, ope- et feliciter vindicati. Ilem de profeciiom Pontificis
rante Doniino, signis etrairaculisdeclaratur? Quot in Gallias, et repressione Imperatoris.
in monasterium ejus litteratos viras/quot rhetores, 1. Ea tempestate Honorius papa viam universse
quot pbilosophos saeculi hujus scholae miseruirt ad-- B caxnis in^cessu^esl (an. 1150). Nec mor a, in electione
conversatipnem theoricam, et mores divinos? Quae dissidenlibus cardinalibus, etdivisaEcclesia, plurcs
non ibi floruit disciplina, ubi erant examina ma- numero, et saniores consilio, vita probabilcs, viri
gistrorum, et egregii viri exercitato intelleclu insi- virtutum, presbyteri, diaconi, episcopi, Innoceiitium
gnes, qui divinis studiis inhaerentes, rnultis gratia- • elcgerunt: cujus vila, et fama, et aetas, et scienlia
rum auctorameiitis invicem se ipsos edocent et ac-• digna summo sacerdotio habebantur. At vero pars al-
cendunl?[Quorum unanimis universitas cantat can-- tera, infames ausus violenlia, noii ratione corrobo-
ticum graduum; et ascendens cum Jacob in sum- rans, Petrum Leonis, ad hunc apieerii aspirantem,
mitate scalse, in decore suo Deum videt radiantii fraudulentis niachinationibus seorsum et prsecipi-
corona perspicuum.] Debuerant utique viri illi,-. tanter nominavit Anaclelum, et caeterisrenitentibus
quibus riiliil inaliqua gratia deest, hunc laboremt ordinavit. Qui vero in parte catholica erant, electr.m"
fissumere, et venerabilis Patris insculpere monu- suum solemniter ordinatum coilocaruni in c&ihedia.
 269 LIBERII AUCTORE ERNALDO. 270
et per loca illa, in quibus sessiqnes babent ex an-\ A Balearibus insulis subjugatis, terra marique de pi-
liquaconsuetudineRomaniponlifices, circuniduxere, ratiset dyscolis triumphantes, reges eorum captivos
et pro tempore honor debitus apostolicae adfuit di- in vinculis Pisam induximus : de quorum spoliis et
gnitati. El tunc sarie circa Lateranense palatium mo- varia supellectile in adventu tuo ornantur compita et
rabantur, nec erat jam eis tuta in domibus propriis plateae, etlsetabtmda civitascoronatur, > Posthujus-
niaiisio, cum eos acerrime Petri satellites infesta- modi verba populo obviam procedente, prae innume-
rent. Ibi etiam diu resistere non valentes, per con- rabili multitudine vix patebat advenientibus via :
foaderatos sibi quosdam ex nobilibus Romanis ad sed pedetentim proeedentes, desideratam sui copiam
tempus in turribus eorum reeeptacula habuerunt. prospicientibus per fenestras matronis et yirginibus
Sed nec in eis perseyeravit fidelitas. Nam in bfevi, et parvulis cardinales praebebant, et porrectis binc
aut vi, aut formidine temerarise multitudinis, aut pre- inde benedictionibus, usque ad beatse Mariae canor
tio corrupti suiit. Nam Petro tam propria generis vir- nieam, dominus Papa cum comitalu suo gloriose de-
tute, quam adhaerentium sibi affinitate, niullitudo ductus, et honorifice susceptus est.]
tanta erat, ut fere tota eum civitas sequeretur, vel 3. Prsemissi, antequamde Urbe egrederetur, a do-
pecunia, vel commodis obligata. Congregaverat sane mino Papa in Gallias fuerant nuntii, qui dissensio-
opes iimumeras tam in exaclionibus ctiriae, quam in -nis et schismalis aPetro factiordinem Gallicanaein- •
legationumnegotiationibus, quas ad exspectatas nun- limarent Ecclesiae, et hortarentur episcopos, ut in
dinas reservarat. Insuper et paterni censtis ampla wltionempraesumptionis hujus accingerentur, et dam-
congeries eatenus sigillata, modo distribula in pq- riala parte schismatica, subscriberent unitati. Nec-
pulum, ad fas et nefas venalem plebem armaverat. dum vero ad plenum lenor operis innotuerat epi-
Quibus erogatis, donaria regum in ornamentis ec- scopis, nec privatim quisquam commodare prsesum-
clesiae ab ipsisevulsitaltaribus. Et cum calices fran- psitconsensum, donec collecto Stampis generali con-
gere, et crucifixos aufeos membratim dividere ipsi ventu, in commune decerrierent, quid reciperent,
profani Christiani vel timererit, vel erubescerent; quid damnarent. Neque enim Francia, caeterisregio-
Judaeos aiunt esse qusesitos, qui.saora vasaetima- nibus proclivibus ad schismata, aliquando tali fa-
gines Deo dicatas audacter comminuerent. Igitur ctione [al. Guiberti vel Burdini susceptione] foedata
quisque pro modo suo secundum majus et minus con- est, nec malignorum adquieviterroribus: nec fabrl-
ductiad scelus, sacramentis generalibus publice Pe- cata est idolum inEcclesia, venerata mPetricathe-
tro vendiderunt assensum, et in omnem sanguinem dra monstrum. Nec enim talibus in causis principa-
manus exposuef unt et arma, et quotidianis congres-, p lia aliquando eos lerruerunt edicta, aut generalibus
sibus partem, quae cum Iniiocentio erat, maledictis utililatibus privata cominoda praetulerunt; nec de-
insectabaiitur et gladiis. clinantes in partem, personis detulere, sed eausis:
2. Habuere igitur servi Dei consilium : et quia vi sed si quid oportuerit, fortiter persecutionibus ob-
huniaua se tueri non poterant, cedere elegerunt; et viarunt, nec damna nec exsilia formidarunt. Cori- -i
procuratis clam navigiis, de ore Leonis et de manu vocato igitur apud Stampas concilio, abbas sanctus
bestiae per Tiberim in Tyrrhenum mare elapsi, pros- Clarse-Yallensis Bernardus, specialiter ab ipso rege
peris ventis carbasa impellentibus, in portum Pisu- Francorum et praecipuis quibusqiie pontificibus ac~
num feliciter appulerunt. [Audito tantorum viro- cersitus, sicutpostea fatebatur, non medipcriterpa-
rum adventu, etcognitacausa, propter quam de Urbe vidus et tremebundus advenit, periculum quippe et
exierarit, gratulata est Pisa, quod ad seB.omani no- pondus negotii non ignorans. In itinerelamencon-
miriis gloria transferretur, 1®@3 et illis perpeluse solatus est eum Deus, ostendens ei in visu noctis
sibiinfamiaeinsculpentibus nolam, sibi nominis aetei<- Ecclesiam magnam concordiler in Dei laudibus con-
ni et perennls faniaeinscriptio pararetur, Occurrunt cinentem; unde speravit pacem sine dubio.proven-
ergf honofali et consules, et doniini Papse pedibus turam. Ubi vero ad locum ventum est, celebratoprius
advoluti, gratias agunt, quod eos tanto dignosjudi- D I jejunio, et precibus ad Detim fusis, cum de eodem
casset honore, ut eof um eligeret urbem, quam propria verbo tractaturi Rex et episcopi cum principibus con-
dignaretur iilustrare praesentia. «Tua est, inquiunt, sedissent, unum omnium consilium fuit, una senten-
civitas, nos populus tuus: nostris stipendiis famu- tia,.ut negotium Dei, Dei famulo imponeretur, et ex
lamur tibi; imo in usustuos respublica quidquid apud ore ejus causa tota penderet, Quod ille, timens licet
se repositum habet, exponet. Nihil duplicitatis inve- et tremens, monitistamerivirorum fidelium acquie-
hies in Pisanis : non niodo adhserebunt, modo resi- scenssuscepit, et diligenter prosecutus electionis or-
lient; modo jurabunt, modo juramenta dissolvent. dinem, eleetorum merita, vitam et famam prioris
Non inbiat popiilus iste rapinis domesticis et caedi- elecli, aperuit os suum, etSpiritus sanctus implevit
bus intestinis, Non est gens noslra domi audax, nec illud. Unus ergo omnium orelocutus, suscipiendum
extrameticulosa. Nosnecservi sumus, nec domini: ab omnibus summum ponlificem Innocenlium nomi-
sed concives et fratres, honore invieem praevenien- navit:.et ratum esse omnes pariter acclamarunt, et
tes, non seditiosis ausibus alterutrum provocantes. decantatis ex more laudibus Deo, 1094 obedien-
Domi -mansuetuditie utimur : fortitudinem nostram liam deinceps polliciti, electioni Innoceiitii omnes
saepeextranei experiuntur. Nos, Poenis subactis et. pariter subscripserunt.
27i . S. BERNARDI YITA PRIMA. £72
j gi, verbummalignum mira libertate redarguit, mira .
.4.Interea t.ominusPapa, multis inPisis, et in Tus- A
cia, et in aliis provinciis potestative dispositis, vale- auctoritale compescuit,
faciens Pisanis el gratias agens in Pfovinciam navi- 6. Rediens autem :Leodio, Claram-Yallem do-
gio delatusest, etBurgundiam transiensAurelianum minus Papa per se ipsum voluit visitare : ubi a
pei-venit: ubi, occurrentibus episcopis, a rege piissi- pauperibus Chrisii, non purpura etbysso ornatis,
mo Franeoruni Ludovico alacriter et honoriflce sus- nec cum deauratis Evangeliis occurrentibus, sed
ceptus est, Inde a Gaufrido Garnotensi episcopo. pannosis agminibus scopulosam bajulanfibus cru-
magnarum virtutum viro, Carnotum deducitur: ubi cem, non tumultuantium classicorum loriitruo, non
etiam gloriosus AnglorumrexHeiiricusei cum ma- clamosa jubilatione, sed suppressa modulatione af-
aimo episcoporum et proccrum comitatu occurril. fectuosissime susceptus est, Flebant episcopi, fle-
Hunc quoqueregem venerabilis Abbas adeum pfae- bat ipse stimmus Pontifex : et omnes mirabanlur
missus adduxit: quem vixpersuasitlnnocentiumre- congregationis illius gravitatem, quod in tam so-
-cipere, ab episcopis Angliaepenitusdissuasum. Cum lemni gaudio oculi omnium humi defixi, nusquaia
enim omnimodis recalcitraret el detrectarel: «Quid vagabunda curiositate'.circumferrentur; sed com-
times, > ait ?« Times peecatum incurrere, si obedias plosis palpebris ipsi rieminem viderent, et ab omni-
Innocentio ? Gogila, > inquit, «quomodo de aliis pec- B bus viderentur. Nihil in ecclesia illa"vidit Roma-
catis tuis respondeas Deo; istud mihi relinque, in niis quod ctiperet, nulla ibi supellex eoruin solli-
me sit hocpeccatum.> Ad quod vefbum persuasus citavit aspectum ; nihil in oratorio nisi nudos vi-
TCXille tam potens, extra terram suam domino Pa- derunt parietes. So-lis moribus poterat inhiare
pae occurritusqueCarnotum. [Multa ibi dicta et facta ambitio, nec damnosa puterat esse' fratribus hu-
suiit: multaque ibi saecularia et ecclesiaslica nego- jusmodi prseda, cum minui non posset asporfata
tia defmita.] . • . religio. Gaudebant omnes in Domino, et solemni-
5. Reversi interim"de Germania legatidominiPa- tas non cibis, sed virtutibus agebatur. Panis ibi au-
pae, tam episcoporum, quairi Regis assensum etlit- topyrus (34) pro simila, pro careno sapa, pro
teras detulerunt, et deprecatibnem publicam, ut ad rhombis iOSS olera, pro quibuslibet deliciis le-
eos transiens, suam eis desideratam exhiberet prae- gumina ponebantur, Si forie piscis invenlus est,
•sentiani. Facile enim persuasi sunt recipere eum, domino Papae appositus est, et aspectu, non usu in
<juemjam caeteri recepissent. Sed detinuit eum di- . commune profecit.
leclio etdevotio Ecclesiaegallicanae; et singuli et om- 7. Invidit diabolus, et servorum Dei gloriam,
nes visitationem apostolicam expetebant. Perlustrata „ qnos tanti hospitis nobilitabat praesentia, ferre non
igitur Ffancia, [Remis convocavit concilium (an. valens, . dum in choro alacriter psallerent et de-
1131). in quo multis ad honorem Dei dispositis, vote, praesentibus etiam nonnullis ex cardinalibus,
Tegem Ludovicum, vivente patre, pro.PhilippoTratre qui in auditu et aspeetu eorum delectabantur, ali-
coronavit in regcm. In omnibus nis dominus Papa quantos fratrum horribili pavore turbavit. Nam et
Abbatcm a se separari non patiebatur, sedcum cardi- unus prae caeteris occupatus, blasphema quaedam
nalibus rebus publicis assidebat. Sed et privatim verba locutus est, « Dicite, > inquiens, « Ego sum
•quotquot habebant negotia, YirumDeisecretiuscon- Christus : > et alii piures territi et tremebundi, ad
sulebant. Ipse vero audita referebat ad curiam, et beali Patris vesligia confugerunt, At ille conversus
oppressis patrocinia exhibebat. Igitur soluto conci- ad caeterOs, « Orate, > inquit : ac deinceps sub
lio, LeOdium dominusPapaRomanorumregi occur- sileniio eos qui turbati videbantur eduxit, atque
rit (55). Et honorifice quidem susceptus cst, sed ve-• compescuit; ut nequissimus ille, qui convenium
lociter obnubilata est illa serenitas. Siquidem impor- pietalis transferre cdnabatur in theatrum, et scho-
tune idem rcx institit, tempus habere se reputans : lam innocentiae in derisum, non, ut putabat, exi-
opportunum, episcoporum sibi restitui investituras, stimatinnem religiosorum hominum corrumpere
quas ab ejus praedecessore imperatore Henrico per• D posset, sed se proderet, et conalus suos experire-
maximos qiiidem labores et multa pericula Romanai tur infirmos.Tanta siquidem celeritate omnia sunt
Ecclesiavindicarat. Adquodverbum expavcre et ex-- sedata, ut personas illas, quae prope astabant,
palluere Romani, gravius sese apud Leodium arbi- omnino latuerit quod acciderat; et malignus hostis
trati periculum offendisse, quam declinaverint Ro-- velociter increpatus, non mbdo scandalum eis
quod
mae. Nec consilium suppetebat, doriec murum se op- parabat, inferre nequiverit, sed nec ad "illorum no-
posuit Abbas sanctus. Audacfer enim resisteus Re- filiam rem perferrei Faclumque est ex eo, ut am-

(35) Innocentii iter Leodium ante concilium Re-- haec est medulia farinae triticeae, hoc est, ea pars
mense accidisse demonslratujn est in Prsefatione adl quae media est inler pollineni, et seeundarium. Ca-
tomum primum. renutn, ex Laurentio Lucensi, est vini dulcis cocti
(54) Panis autopyrus dieitur is ex quo niliil ne- genus. Sapa vero (alias vinum ad tertiam decoctum
quepollinis, neque' (urfuris excretum est, quasi to- significar.s) est succus herbarum : unde fortasse
lum in se triticum non imminulum babens. Vide; gallice scupe pro jusculo ; hic
Cels. lib. II, cap. 17. Differt a pane cibario : nami %yto seu cervisia vel ptisanna. opinor positum pro
liuic bona pars pollinis adempta est; et magna exi turbot, piscis plani Rhombus, gallice
geuus.
parte furfuraceus est. A simiia autem differt : nami
275 LIBER II AUCTOREERNALDO. 274
pliorl sese custodia fratres munirent: et merito, el A piultis probaverat. Elenim yisum est cardinalibus
aumero, et possessionibus deinceps cresceret Clara- boiium, ut tanto adjutore negolium tanti ponderis
Yallis, et multiplicatis conventibus, fere per omnem fulciretur. Transcenso itaque Apennino, ubi au—
laiitudinem loei illius dilataretur religio; ipse etiam dierunt Mediolanenses^Abbatem desideratum suis•..
Abbas sanctus extunc amplius solito miraculis cla- finibus propinquare, longe a civitate milliaribus
reret et signis septem omnis ei populus obviat : nobiles, igno-
CAPUTII. biles, equites, pedites, mediocres, pauperes, quasi
De synodo Pisis per Innocentium celebrata. Item dt de civitate migrareut, proprios lares deserunt, et
Mediolanensibus opera Bernardi Ecclesiw recon- distinctis agminibus- incredibili reverentia Yirum-
ciliatis, et energumenisibidem curatis. Dei suscipiunt. Omnes pariter delectantur aspectu,
8. Longas in Galliis lacere moras dominus Papa felices sejudicant qui possunt frui audituJQeoscu-'- •
aou pottiit; sed, sicut cum Lothario rege con- lantur pedes- ejus universi : et licet hoc ille mo-
diserat, Romam ei occurrit, et vi exercitus m La- lesle acciperet, nuila potuit pronos et devotos ra-
teranense palalium deductus est. Multi etiam ex lione compescere, nulla interdicticne repellere..
nobilibus Romanis, fideles Ecclesiae, eum honori- Yellicabant etiam pilos quos polerant de indumen-»-
flee susceperunt. Yerum Peirus Leonis non ponens " tis ejus, et ad morborum remedia de pannorum
Deum adjutorem suum, sed confoederatoruin sti- kciniis aliquid detiahebant, omnia sancta, quae
patus malitia, in editioribus et tutioribus lurribus ille tetigisset, judicanles, et se tactu eorum vel usu
manens, Lotharii ludificavit vir.tufem, et interdi- sanctificari. Praecedentes itaque et subsequeutes;
eens suis congressus publicos, nec sibi securitatis lsetabundis acclamationibus applaudebant Abbati,
suae fecit periculum, ncc causam conffictus hosti- et diu intra agminum spissamenta deteritum, tan-
bus dedit: sed tamen liberum eorum discursum dem solemni reddidere hospitio. Et cum tracta-
machinis- superioribus et obstaculis vaviis impe- tam esset in publico de negotio, propter quod <am
divit, Yitavit etiam obstinatissime imperatoris col- Yir Dei, quam cardinales advenerant, [oblita forti-
loquiimi, nec minis, nec blaiidimentis flexus est, ludinis suae civitas, omni ferocitate deposita, se ita-
nec de statu suo consilium cujuslibet personae ad- Abbati substravit, ut obedienlise eorum non in-
issisil. Relicto igitur Romae Innocentio , alias im-
congrue ille posset aptari poetae versiculus :
perator digreditur : Peirus vero post ejus disces- Jussa sequi, tam velle mihi, quam posse necesseest.
sum crebros movens per Urbem excursus, fidelium 10. Pacatis omnibus, reconciliata Ecclesia, fir^.
caedibus inbiabat. Intelligens ergo Innocentius matis inter plebes concordiae paclionibus, alia coe- -
Romse sibi infructuosam eo tempore moram, ®e j-i
perunt nasci negotia, et insanienti diabolo, et in
praesenlia stia illius bestiae rabiem efferaret, rursus quibusdam obsessis corporibus debacclianti, oppo-
Pisas revertitur (55) : ibique aggregatis totius Oc- situm est Chrisli vexillum, et
increpante Yiro Dei, .
cidentis episcopis, aliisque religiosis viris, magnae de airiis superveniente eminentiori vir-
possessis
glorise synodus celebratur {an. 1154). Adfuit pei tute, territa et tremebunda diffugere daemonia. Ecce
bmnia et consiliis, et judiciis, et definitionibus nova legatio, non Romaniim pragma circumferens,.
omnibus s.anctus Abbas, impendebaturqiie ei reve- sed divinis legibus fidei pragma allegans, prolatis
renlia ab omnibus, et excubabant ante ejus limina in medium lilteris sanguine Christi conscriptis/et
sacerdotes; non quod fastus, sed multitudo com- bulla crucis impressis, quse figura aucloritate sua-.
munem prohiberet accessum : et aliis egredienti- lerrcstria et inferna sibi subdit et curvat. Inaudita
bus, alii introibant, iia ut videretur Yir bumilis, est noslris temporibus tarila populi fides, tanta in
et nihil sibi de his honoribus arrogans, non esse homine virtus : inter quos religiosa erat contentio,.
in.parte sollicitudinis, sed in plenitudine potesta- cum signorum gloriam Abbas credulitati eorum,
fis. Aietionesconcilii longum cst prosequi : summa illi vero sanctitati Abbatis ascriberent, et hoc de
tamen in excommunicatione Petri et irregressibili D eo indubitanter sentirent, ut quidquid a Domino
faulOiTimejus dejeciione conslilil, et usque hodie peteret, impetraret. Adducunt igitur ad eum nihil
haec sententia perseverat. haesitanles mulierem omiiihus notam, quam annis
9. Soluto concilio, ad reconciliandos Mediola- septem immundus vexaverat spiritus-: etppstulant
nenses dominus Papa Abbatem Clarae-Yallis, quem supplices, ut in nomine Domiui daemoni imperet
iiiultis supplicationibus expetierant, et Guidonem fugam, et mulieri resliluat sospitatem. Quse populi
Pisanum, et Maithseum Albaneiisem episcopum a fides non minimam verecundiam Yiro Dei ingere-
latere suo direxit (56), qui schisma per Anselmum bat, ei humilitate niagistra, inconsueta experiri non
in eadeni; urbe faclum abluerent, et ad unitatem praesumebat, et instante petitione populi erubesce-
Ecclesiaedevios revocarent. Abbas igitur cum prae- bat, si charitati postulantium obstinatius resiste-
dictis viris, quos: a domino Papa collegas acce- ret: et videbatur ei quod offenderet Deum, et onmi-
perat, addidit consortio et communi consilio vi- potentiam ejus diffidentia obnubilare videretur, si
rum 1036' venerabilem Gaufredum Carnotensem fide populi fides propria dissenliret. ^lstuabat igi
episcopum, cujus innocentiam et sinceritatem in tur secum, ellicet signa non fidelibus, sed infids^
(SS)Yid. epist. 150. . (56) Eod. an. 1154; vid, episl,, 131,
 "
276 . S. BERNARDI YITA PRIMA. 276
libus, fieri oportere assereret; ausus suos Spiritui A conabatur, in.ipso confiictu succumbens
sancto committit, et orationi incunibens, eoelitus vincebalur. gloriosus
elapsa virtute Satanam in spiritu fortitudinis incre- CAPUT III.
pat et fugat, muiieremque reddit incolumem et De expulsionedwmonum a variis obsessis,lum virlute
quietam, Laetantur qui aderant, et levantes manus Eitcharistiw, tnm panis et aqum behedictw, tum
ad sidera, Deo qui de excelso eosvisitavit, gratias
signi crucis. Item dealiis curdtionum beneficiis.
agunt. Auditum est hoc verbum, et percrebuit fama, 15. Iiiler eos igitur qui vexabanlur, mulier gran-
et rcpente totam perculit urbem; per ecclesias,
daeva, civis Mediolanensis, et honorata quondam
per prsctoria, et per compita omnia conveniunt matrona,
: usque ad ecclesiam beati Ambrosiipost
uudique de Yiro Dei sermo habetur ubique; di- beatuni Yirum a multis tracta
cunt publice, nihil ei impossibile esse quod a Do- est; in cujus pectore
annis diabolus sederat, etjamitasuffoca-
mino postulet, et ad pfeces ejus apertas Dei aures pluribus
fren-
dicunt et credunt, praedicant et affirmant. Nec pos- verat eam, ut visuet audituetverbo privata,
sunt aspeclu ejus, vel auditu ullo modo satiari. Ir- dens dentibus, et linguam in madum promuscidis
femina vi-
ruunt alii in prsesentiam ejus : alii, donec exeat, elephantina? protendens, monstrum non
deretur. Sordida ei facies, vultus terribilis, flatus
pro foribus prsestolantur. Cessatum est ab officiis "
et artibus, tota civitas in hoc spectaculum suspcnsa fetidus, inhabitatoris Satanse colluvia testabantur.
manet : concurrunt,. postulant benedici; et teti- Hanc cum aspexisset Yir Dei, liovit inhaerentem ei
gisse eum singulis salutare videtur. . ct inviscatum (Al. invisceratum). diaboltim, nec
11. Tertiadie ad ecclesiani sancti Ambrosii divina . iacile egressurnm de domo, qtiam tanto possederaS
celebraturus mysteria Servus Dei procedil: ubi ex- tempore. Conversus ad populum, cujus' innumera
et clericis,
spectante innumera populi multitudine, inter ipsa aderat multitudo, orare iubet attentius,
missarum solemnia, dum clericis canentibus ipse et monachis secum juxta alfare consistentibus mu-
secus altare sederet, puellam ei parvulam offerentes, lierem ibidem jubet conslitui et leneri. Illa vero
reluctans, et vi diabolica, non naturah virtute re-
quam vehementi impetu OS7 vexabat diabolus,
oraat ut misellae subveniat, et diabolum in ea calcitrans, non sine aliorum injuria, ipsum Abba-
debacchanlem elidat. Audita supplicalione astan- tem pedepercussit. Quem diaboli ausum mansucte
tium, ct intuitus personam frendentem dentibus et ille contempsit : et ad expulsionem non indigna-
Deuni
slridenlem, ut etiam intuentibus esset horrori, com- tione irae, sed pacifica et huniili supplicatione
hostiae sa-
passusestaetati, et vehementiae anxietatis ejus con- invocat adjutorem, et ad immolationem
doluit. Patenam igitur ealicis. in quo divina celebra- C lutaris accedit. Quoties tanien eamdem sacram ho-
turus crat mysteria, aecipit: et digitis latice super- sliam signat, toties ad mulierem quoque conversus,
athleta
fuso, orans intra se, et de Domini virtute confidens, eodem signo crucis edito spiritum nequam
ori puellae salubrem potum applieat, et corpori ejus fortis impugnat. Nain et ille malignus, quolies ad-
stiilam medicinalem infundit. Nec mora, quasi ure- versus eum signum crucis intenditur, percussiim
relur Satanas, infiisionis illius virtutem ferre nOn se indicans, acrius saevit, et recalcitrans contra
Uotuit, sed urgente intrinsecus crucis antidolo, fe- slimulum, quidnam toleret, prodit invitus.
slinanter egrediens, vomitu sordidissimo tremebun- 14. Expleta autem oratione dominica, efficacius
dus erupit, Sic purgata persona, diabolo profugo et hostem aggreditur Yir beatus. Patense siquidem
confuso, laudes debitas Deo canit ecclesia : etpost calicis sacrum Domini corpus iinponens, et mulieris
acclamationes laetabundas alacer populus ibidem, capiti supefponens, lalia loquebatur : « Adest, ini-
donec divina compleantur mysleria, immobilis per- que spiritus, Judex tuus, adest siimma potestas.
severat. Subaspectu itaqtieomniumincolumispuella Jam resiste si poles. Adest ille qui pro nostra sa-
a suis domum reducitur, et vix landem a populo di- lule passurus-: Nunc, inquit, princeps hujusmundi
missus ad hospilium Yir Dei revertilur. ejicietur foras (Joan. xn, 51). Hoc illud corptis,
12. Divino judicio ea tempestate in Mediolano, quod de corpore Yirginis sumptum est, quod in
juxta Isaiae verbuni, pilosi clamabant alter ad alle- stipite crucis exteiisuin est, quod in luniulo jacuit,
rum, et occurrebant onocentauris dsemonia, (Isa. quod de morte 1098 surrexit, quod videntibus
xxxiv, 14). et efirenatis decursibus plurimos infe- discipulis ascendit in coelum. In hujus ergo maje-
stabanl: nec erat qui insolenliae eoruui resisteret, statis terribili potestate tibi, spiritus maligne, prae-
cum diu sub Anselmi scbismate, qui Petri fautor Me- cipio, ut ab hac ancilla ejtis egrediens contingere
diolanensem occupaverat cathedram, sacsrdotes ge- eam deinceps rion praesumas. > Cumqiie eam invi-
mentes, virgines squalidse, sanctiiicationes maledi- tus deserens, et manere ultra non valens, atrocius
ctae, altare pollutum iram Dei in populum provocas- affiictaret, tam magnam iram, quam modicum lem-
senl. At vero in adveritu Yiri Dei abdicatis Anselmi pus habens; rediens Pater sanctus ad allare, frac-
praestigiis, etin Sedis apostolicse obedientiam sub tioneiri hostiae salutaris rite complevit, diffunden-
Innocentio revocata ecclcsia, impedita est illa dse- damque in populum pacem ministro dedit; et con-
monum lieentia, et quotidie dabat locum, et ad precesi festim pax et salris integra reddita est mulieri. Sie
Yiri Dei diffugiebat diabolus : et si quando resistere ! ille nequam, divina mysteria quanfae sint efficienlis
 277 LIBER II AUCTORE ERNALDO. £78
et virtutis, non confessione, sed fuga coactus os- A ? batus diabolus, vehementius solito totus ad^pueri
tendit. Fugatri diabolo mulier, quam in tantorum « vexationem se contulit : el sicut vides, totum
sartagine tormentorum carnifex pestilens tanto « corpus ejus occupans,, fere ei etiam vitalem spiri-
temporefrixerat, mentis suae.compos effecta, red- « tum inlercludit. Sed et ipse puer, oum audita
ditis cum ratione sensibus, revoluta intra fauces « essef apud nos gratiae, quam a Deo accepisti, opi-
lingua, Deum confessa gratias jegit, et intuita cu- .« nio, ex aliorum curationibus suam sperans.salu.
ratorem-suurn, pedibus ejus advoluta esl. Ingens t tem, rogavit me ut eum ad te adducerem. Obse-
per ecclesiani attollitur clamor, omnis aetas jubilat « cro igitur per misericordiam Dei, ut et laboribus
Deo, pefsonant aeramenta, benedicitur ab omnibus t meis, qui in ejus custodia operam damnosam et
Deus, excedit veneralio modum, et Servum Dei « periculosam impendo, et illius miseriae, quae tanta
stipra hoffiinem, si dici fas est, liquefacta charitate < est, quantam ipse ocuiis probas, pio et consueto-
civitas- veneratur. c affectu subvenias, et rabiem daemonis non usque-
15. Audiebantur haec quse Mediolani fiebant : et c quaque procedere patiavis. » Flebat igitur, et \zr-
per totam. Italiam Yiri Dei discurrebat opinio, et cryniis ora perfusus praesentes quosque commovit,.
divuigabatur ubique quod surrexisset propheta ut omnes pariter supplicarent.. .
magnus, potens in opere et sermone, qui invocato B 1099 17- Tunc Vir Dei confidere eosin Dei
Christi noiriiiie, et infirmos euraret, et obsessos a misericordia jubens, baculo cui - innitebattir col-
daeriionibiis Tiberaret. Maxima quidem ei in cura- lum pueri leniter tangit, Sed et frater ejus. Gerar-
tionibus segritudinum gratia, sed in dsemonibtis dus volens experiri quae ab. homine dicta fuerant>;.
eiiminandis "freqiientior operatio erat, quia copio- latenter dorso ejus signum crucis impressit. Cum-
sior vexatofuin numerus ad expeita subsidia con- que prius sine motu el sensu nec videns, nec au—
eurrebat, et niajorum operatio virtutum miuores diens, ante pedes Abbatis diu extensus pavimento
obscurabat effectus. Jam vero prae frequentia po- haesisset; ad tactum baculi et ad signum crucis in-
ptili qui a mane usque ad vesperam foribus assi- freinuit, el turbatus ingemuit. Jubet igitur Abbas
debat, oppressionem vulgi prae corporis imbecilli- super propr-ium lectulum eum poni, At illequasi-.
tate nori ferens, ad fenestras domus procedens, se -ex:injuria offensus rejecit se in pavimentuni, et A
eis conspieiendum praebebat, et elevata manu bene- stridebat dentibus, et mordebat procuratorem ,
dicebat eis. Panes quoque et aquam devehebant suum: et capillis eorum qui aderant, manus inji-
secum, quibus benedictioni ejus suppositis, pro be- ciens, quo poterat conatu se ab eorurii manibus-
neficiis ea sacramentalibus referebant. Ex vicinis -n abstrahebat, et ab eis vix teneri poterat. « Eia, i -
sane castellis, et vicis, et urbibus multi confluxe- inquit Abbas,«. ad lectum noslr.um eum reducite. >.
t.Int, et communia tam advenarum, quam eivium Orante itaque Abbate, et fratribus/ in oratione -
in MediolanO studia erant prosequi Sanctum, ex- prostratis, quasi ardenlibus paleis, quae in lecto -
petere beneficium, audire verhum, videre signum ; continebantur, diabolus ureretur, tormenti sestuan-
et doctrhia et miraculis ultra quam credibile est, tis, vi divina propinquante, passionem clamoribus
delectabantur. testabatur. Jubet igitur Yir sanctus aquam bene-—
16. Aderat inter eos quidam ex suburbanis, qui dictam.in os patientis infundi: quam ille pressis -
puerum 4aemoniacum illuc advexerat : qui repesite labiis etdentibus non admittens, vixtandem cuneo
coram omnibus ad signum crucis, quod Yir sanctus infixo dissolvente pressuram, vellet, nollet, intra
edidit, de bajuli sui brachiis ruit, et elisus humi fauces et guttur recepit^ Confestimque ut penetrans....
quasi mortuus sineullo sensu inimobilis visus est : sanclificatio ad in.teriora descendit,. quasi infuso ,
neque vox, neque lialitus erat in eo, tantum circa antidoto vis.malignaerupit, et vomitu sordidissimo,
oraecordia exiguus ei sup.ererat vapor. Dant igitur quasi torrentis impulsu, festina praecipitatione ro—
cseterilocum ut jiosset procedere, et admitti ad Yi- tatus ctim ingeiiti contumelia daemon exivit. Re--
rum Dei scminecis pueri bajulus ; et attonjta mul- D pente qui videbatur mortuus, vivit:. et de lecto .
tiludo tam miserabilis castis praestolabattir everituiii, Abbatis quietus et incolumis surgens patronumque
Ingressus;igitur ad Yirum Dei homo est, et puerum [At. patruum] suum amplexatus, « Deo gratias,
stupidum, riec aliquid sentientem ante pedes Abbatis sanus sum", > inquit. Gratias agtint.omnes commu-.
exposuit, et ait: « Puer iste, domine pater, quem niter Deo, et qui modo flebant, laetantur, Eoras-cla"
« ante tuos [posui pedes, jani per trienniuni a dae- mor effunditur," res intus gesta super tecta solem-
« moriio. acerrime vexatus est : et quoties vel ec- niter praedicatur, tqta ad spectaculum convenit ci-
i clesianii ingreditur, et salibus exorcizatis asper- vitas, benedicittir Deus, gaudet populusj in Abbate
j. gitur, vel signtim ei crueis imponitur, vel.Evan- tanti operis patratore totius plebis requiescit af-
« gelium audire compellitur». Vel diyinis interest fectus,.
« Sacrameniis, offendiiur habitator ejus dlabolus, 18. Febricitantibus .multis idem Sanctus manus
« et torquetur atrocius. Dumque modo cum caeteris imponens, et aquam benediclam porrigens ad bi-
i ego pro foribus exspectarem, sigiium sanctse bendum, sanitatem obtinuit: aridas manus, et
e crucis figurante te, et extendente in populos ma- tnenibra paralysi dissolula tangens incolumitati re-
«.num sacrameiitalium signorum virtule cxacer- stituit : cseci etiam sub multorum testimoiiio ia
 £7-) S. BERNARDIYITA PRIMA. . 280
eadem civitate ut viderent, imposito signo crucis, A . lucem habebat, ut semper clausis"palpebris etiam
a patre luminum potenler obtinuit. Per idem tem- brachium opponeret oculis, ne aliquo modo aliqua
ali-
pus hospitium Albanensis episcopi (57), quem do- lucis particuta se ei ingereret. Avellebantur
minus Papa in eadem legatione sibi collegam dede- qtiando opposita brachia violenter, et cum se ei
rat, gratia tractandonmi negotiorum intraverat, et lumen inmnderet, clamabat et flebat, et ei!at ei
de bis quae.injuncta fuerant conferebant: cum re- claritas pro cruciatu.el lux visa quasi aculeos ejus
et
pente irruit super eos adolescens cujus manus cerebro infigebat, Benedicit infantulae YTirDei,
arida erat, et retorta ad brachium; et advolutus signaculum crucis faciens super eam, tranquil-
ultro
pedibus ejus suppliciterpostulatsanitatem. Ille alias librem dimittit: et dum domum referretur,
occupatus, benedixit qtiidem, et abire praecepit, et aperit oeulos, et pedes sine vectore ipsa revertitur,
ne amplius sibi molestiam faceret. verbis solito se- Et ipso in loco mulieri a daemonio vexatae, multis
verioribus interdixit. Recedebat ille nou consecu- astantibus, a Patre misericordiarum idem Sanctus
tus quod quaesierat: cum venerabilis episcopus sub oMnuit sanitatem.
omni celerilate eum regredi jubet, et manu arre- CAPUT IY,
ptum tradit Abbati. « Huic, inquit, qui minime De ammoniacts curalis, el mira humilitate Bernardi,
beneficium eonseciitus, tibi, ut discederet, obe:Ii- B uiter tot illustria opera wquesemper de se modests
seniientis.
vit,tu ne claudasviscera misericordiae: quin potius
tu obedi, et virtute obedientise me jubente astrictus," %.. Jam Papiam advenerat, et fama virtutum
fac quod postulat, largire quod petit; et confidens adventum ejus prsecesserat, el cum debito gaudio
in ejus virtute, per quem expetit sanitatem, postula, et apparatu tantae gloriae Yirum ciyitas laetabunda
et impetrabis; ut et nos de Dei munere, et ille de Biiscepit, Et ne diu populi desiderium dilatio sus-
optata glorietur salute. > peiideret, qui sicut Mediolani miracula facta au-
19. Ad praeceptum episcopi Abbas, apprehensa dierat, signum ab eo optabat videre; advenit re-
ptieri riiariu, invocavit Dominum, et exaudivit eum; pente post eum rusticus quidam qui de Mediolano
et signo crucis edito, nervi qui obrigueraiit, ex- secutus eum fuerat, uxorem dsemoniacam secum
tensi sunt, et caro quam assiduus \al. assidens] addueens, quam ante pedes ejus lacrymabili voce
iiitriusecas proleslans anxietates deposuit. Nec
congelaverat morbus, redeunte sospitate ingenita,
mobilis facta est et flexibilis, et dicto citius langui- mora, in contumeliam AJibatis per os miserae mu-
dum diu membrum convaluit. Obstupuit episcopus lieris diabolus loeutus est, et irridens servum Dei r.
tam repentinse yirtutis admirans effectum, et am- « Non, > inquit, « me de canicula mea hic parrulos
C edens etbrassicas devoranspellet. s -Multain bunc
pliori etiam extunc veneratione Yirum Dei coluit,
et miraeuloruni illius ipse testis existit et relator. modum in Yirum Dei jaculabatur convicia, ut bla-
ferret opprobria,
Compulit autem eum, ut ibidem ea nocte coenaret. sphemiis provocaius, impatienter
et confunderetur in prsesentia populi, cum indignis
Cujus rei assensum cum magna difucuTtate obti-
se audiret sermonibus lacessiri. Sed Yir Dei astu-
nuit, ea duntaxat ratione suasum, quod iniolerabi-
lis ucidique populus exspectaret; nec sine periculo tias ejus inteiligens, irrisorem irrisit, et ullionem
non ipse expetens, sed ad Deum remitlens, ad ec-
posse egredi videretur. Inter comandum vero pa- clesiam sancti Syri daemoniacam duci piKecepit.
ropsidem, in qtia Abbas comederat, episcopus mi- Yoluit
siislro familiari servandam tradidit, et prsecepit ut quippe ctirationis illius gloriam dare Mar-
seorsum reconditam cum omni diligentia custodiret. lyri, et primitias operationum virtuti ejus ascribi.
At vero sanctus Syrus ad liospitem suum remisit
Elapsis exinde aliquot diebus, episcopus idem fe-
briuiii vehementi ardore corripitur : et reeordatus negotium, nec in ecclesia sua quidpiam sibi defe-
rens, intaclum opus reduci voluit ad Abbatem. Re-
2.3100 Hominis Dei, familiarem jubet accersiri mi- ducitur
nistrum. « Discum, > inquit, « Abbatis, quem tibi igitur mulier ad Abbatis hospilium, gar-
i nuper Jradidi conservandum, huc afferre ne cun- i" rienie per os ejus diabolo, et dicente: « Non me
« Syrulus ejiciel, non expellet Bernardulus. > Ad
» cteris. > Curnque ille obtulisset allatum:, « In-
« Nec SJTUS, nee te
J funde, » inquit, « aquam in eo, et panis exiguas haec servus Dei respondil:
« Bernardus ejiciet, sed Dominus Jesus Christus. >
s buccellas conscinde. > Quod cum factum esset,
Et conversus ad orationem, pro salute mulieris Do-
confideiis in Domino, et Abbatis precibus se com- mino
supplicabat, Tum vero spiritus nequam.velut
mendans, comcdit et bibit, et absque ulla dilatione priori improbitale mutaia : «
convaluit. Quam libc-ns, inquit,
ab hac canicula, graviter molestaius in
20. Augebatur adventantiuin numerus, et miri- egrederer libens
fica opera ad se populos invitabant; nec usquam ea, quam egrederer ! scd non possum. -> In-
terrogatus causam : « Quia necdum vult magnus
YiroDei dabatur requies, dum ex ejus lassitudine > aii. Cui Sanctus: « Et quis est magnus .
Dominus,
alii sibi requiem procurarent. Abeuntibus occurre- Dominus? > Et
ille : « Jesus Nazarenus. > Adquem
bant advenientes, et succedebant sibi beneficia rursum Yir
Dei: « Unde enim Jesum-nosti, aut si
mendicantes. Inter quos miles quidam in ulnis suis
unquamyidistieum?— Yidi, >inquit. «Ubinameum
puelhilam ad Yirum Dei altulit, quae ita exosam vidisti? —-In
gloria. — Et tu in gloria fuisti?
(57) Maithaei,de quo supra, num. 9.
 2S1 LIBEIi II AUCTOREERNALDO. 282
— Fuiquidem,—Et quoaiodo inde existi? — Cum A mulier. Nam eo teinpore aberat, quo primum Yir
Lucifero, inquit, multi cecidimus. > Haec autem Dei civitatem praedictam sua illustravit praesentia.
onmia voce lugubriperos vetulae audientibus-omni- Hanc possidebat dsemonium , quod modo Italica ,
bus loquebatur. Respondente autem Abbate san- modo Ibera lingua loquebatur; nec satis certum,
cto: i Nunquid non inillain redire gloriam velles, utrum unus esset bilinguis, an duo, sui quisque
et restitui in gaudium prislinum ? > riirsum voce sermonis idiomate utens : sed tam proprie modo
riiutafa, et miro niodo cachinnans: « Iloc, > in - haec, modo illa sonabat, ut diceres : Hic qui loqui-
quit,« tardatum [o/. tardum] est. >Etnihil ultra lo- lur, Ligur cst, hic Hispanus. llaec etiam genuum
cutus, oranteattentius YiroDei, nequissimus IIOl passione, et poplitis tremore perturbabatur. Qusa
illevictus abscessit, et mulier sibi reddita quantas cum ad Yirum Del adducta fuisset, saltu concito
potuit gratias egit. scamnum in quo sedebat inopinata celeritate
22. Reverfitur igitur vir eum muliere, et per to- transiliit. Reducta et inlerrogata qtiid sibi vcljet et
tam viani incolumitati ejus congaudens, exspectan- saltus, et fuga, et unde aegrotanti et vetulse tarita
tibus amicis domui suaeredditur. Lsetabantur omnes virlus et velocitas advenisset: respondit hanc sibi
qui ordinem rei gestse audierunf; sed repente gau- agilitatem ex praesentia inesse diaboli, ut currentes
diuffi verlitur in moerorem: quia ubi domus suaeli- B comprehenderet equos , et eorum dorso sine nllo
mina jnulier altigit, rursus in eam intrat diabolus, adnliniculo insiliret. Haec sequenli die dum in ec-
et infestior solito miseram diseerpii atrocius. Quid clesia civinis quae ille celebrabat officiis inleresset,
faceretmiser maritus, quo se verteret, nesciebat, crudelissime el diutissime coram omnibus vexata
Cohahitare eum dsemoniaca molestissimum, relin- est. Compassus Abbas mulieri, jam saepe in talibus
quere, impium videbatur. Surgit igitur, et assum- expertus Dsi clementiam, imperat diabolo ut rece-
pta secum muliere, rnrsum Papiam revertitur : ubi dat. Ille ad imperium Servi Dei tremebundus eva-
cuffi Yiruffi Dei non invenisset, usque Cremonam nnit : mulier vero non solurii a vexatione, sed etiam
prosequitUr abeuntem. Indicat quid factum sit: et a nervorum contractione in momenlo convaluit.
nt gratiam inveniat, lacrymabiliter deprecatur. Nec Haecet alia multa intra A.lpesconstitutus operatus
deest piaepetitioni Abbatls clementia; sedpraecipit est Yir Dei, et diversa loca perluslrans' benefaeiebat
ut ecclesiam civitatis illius ingrediatui [et ante iis qui infirmabantur: illuminando caecos, erigendo
confessorum corpora] orans exspectet, donec ipse debiles, curando febricitantes , maxime oppressos
sequalur.Ttaque menior promissi, circa ndctis cre- a diabolo diligenliori studio purgans; et quae ma-
pusctriuiii, caeteris dormitum euntibiis, ipse uno lignus foedaverat spiritus pectora, templa Deo
tantum prosequente ecclesiam ingreditur, et tota acceptabilia consecrabat.
nocte illa oratioiii vacans, obtinuit a Domino quod 25. Plurima autem, in eum probabilia et laude
petebat: et impetrata mulieri sanitate, jubet eam digna concurrunt. Alii namque doctrinam, alii
secui-am reverti ad propfia. Sed cum illa reditum £'102 iiiores, alii mirantur miracula. Ego quidem
ad se diaboli, sicut jam experta fuerat, formida- congruum liis omnibus honorem defero : sed prae
rel, collo ejus alligafi chartulam haecverba conti- omriibus, quantum in me est, hoc sublimius dues,
nentem prsecepit: « In nomine Domini nostri hoc propensius praedico, quod cum esset yas ele-
JesuChristi prsecipio tibi, daemon, ne hanc amodo ctionis, et nomen Christi coram gentibus et regibus
mulierem prsesumas contingcre. > Quod manda- ferret intrepidus, cum obediient ei principesmundi,
lum slc expavit diabolus, ut'mulieri regressae ad et ad nuttim ejus in onmi natione slarent epscopi;
propria minquam
' " deinceps appropinquare praesum- crini ipsa Romana Ecclesia singulari privilegio ejus
pserit. - veneraretur consiiia, et quasi generali legatione
25. Erat etiam in eadem civitate dsemoniacus concessa subjecisset ei gentes et regna; cum etiam,
quidam, cujus passio multos ad risum movebat, quod gloriosius judicatur, facta ejus et verba con-
cum aiii qui severioris animi erant, clementissimo ]D firmarentur miraculis; nunqiiam excessit, nunquam
ei conipaterentur affectu. Hic ita latrabat, ut si supra se in mirabilibus ambulavit: sed de se semper
audires, nec videres persOnam , canem crederes. humiliter sentiens venerabilium operum nori.se
Quem sibi exhibitum Yir Dei cum latrantem audis- auctorem credidit, sed ministrum'; et cum esset
set, ingemuit : qui eo modo latrabat, quo solent omnium judicio summus, suo sibi judirio constitit
pereussi vel obruti canes irasci, et ringere [al. fre- infimus. Soli Deo quidquid fecit ascripsit : imo se
mefe] in percussores. Sed el in praesentia Yiri Dei nihilboniaut velle, aut posse, nisi inspirante et
anhelans et latrans , acrius solito turbabatur. In- operante Deo, et sensit, et dixil. Sed aderat vis.di-
crepato itaque diabolo, etinvirtute Christi expulso, vina in tempore accepto, et in die salutis, segre-
homini imperat ut loquatur. Purgatus-homo intrat gans in Evangelium suum servum suum, eujus hu-
ecclesiam, interest sacramenlis, crucis signo se militatem respexerat, cujus aiiiniam Spiritus sarictus
riiunit, audit Evangelia, confitetur et orat, et caetera ornaverat : et quia siiicerilatem ejus nulla macuh-
sanse nientis officia Deo reddit et consecrat. bat duplicitas, nec interrumpebat bonuni ejus quae-
24. Cum secundo per Mediolanuni eodem anno libet conspersio falsitatis, in loco suo idem spiritus
Pater sanctus transiret, oblata est ei daemoniaca manebat immobilis.
 £83 S. BERNARDIYITA PRIMA. 2Si
26. Qui ut sernper splendidior esset et purior, i{ ejus super se extensa optatae benedictionis gratiam
quolidie in fornace probabatur, et ne quid ei ru- accepissent. Tandem Chrysopolin (38) veniens,
biginis obreperet, crebris malleorum ictibus in in- usque Lingonas solemniler deducitur : circa quos
cude tundebatur, flagellabatur, et arguebatur; non fines fratres ei Clarae-Yallenses oecufrunt, provo^
ad poenam pro crimine, sed ad gloriam pro virtute. luli genibus, surgunt ad oscula ; et vieissim ei coL-
Nunquam ei defuit stimulus aegriludinis. Et cum loquentes, Claram-Yallem eum deducunt alacriter.
sciret virtulem in infirmitate perfici, sufficientem Adsunt fratres congregati in unum, et mira devo»
sibi in hoc experiebatur gratiam, quod videret tione dilectum Patreni suscipiunt. Agitur sine tumiiltn
suos omnes quantulumcunque extraordinarios mo- cuni omni gravitate laetitia. Facies quidem purior
tus lima illius quotidianae afflictionis abradi. Erat hilaritatem dissimujare non poterat: sed castigatus
quidem caro infirma , sed spiritus promptus : et aclionum et locutionum modus nietas proprias non
quominus in corpore poterat deleciari, amplius de- transgrediebatur, et cohibebant se affectiones ipsae,
lectabatur in Domino; nec aliqua saeculi hujus am- ne quid agerent, in quo dissolutionis nota religioriis
bitione pulsabatur,. qui solis coelestibus inhiabat. niaturilatem offenderet. In tanta Abbatis mora nihil
Quot Ecclesiae destitutae pastoribus, eum sibi in in Clara-Yalle potuit diabolus texere, nihil inlerim
B
episcopum elegerunt ? Elegit eum domestica Lingo- rubiginis sinceris affricuit menlibus; nec in aliqua
neiisis Ecclesia, elegit Catalaunensis. Intra Italiam - parte domus Dei supra petram fundata mota est. Ita
. civitas ^anuensis, et Mediolantmi metropolis Ligu- opus suum Servus Dei absens corpore, prsesens
rum, huncoptaverunt pastorem et magistrum. Remi, spiritu, orationum instantia munieraf et solidarat,
nobilissima Franciae civitas, secundae Belgicaepro- iit nec rima aliqua in tantis constructionibus hiscere
vinciae caput, ejus dominationem ambivit. Omnibus viderelur. Nullse in adventum ejus lites servatai
his vocationibus postpositis, non sollicitavit animam sunl, non odia nutrita in praeseritiajudicis eruper-
ejus honor oblatus, nec motus est pes ejus ut runt. Nihil juniores adversus priores de austeritate
inclinaret se ad gloriam ; nec magis eum delectabat vel durilia, nihil priores adversus juniores de disso-
tiara et annulus, quam rastrum et sarculus. lutione aliqua vel remissione causati sunt. Inleger
27. Petentibus se nec annuens aliquando, necin- universorum stalus, concors societas, veraunitas;
solenter aut improbe renuens, dicebat se non esse oinnes unius moris in domo Dei, in pace el sancii-
suum, s^edaliorum servitio depulatum. Quse res monia inventi sunt, ascendentes scalam Jacob , et
cum referretur ad fratres , respondebant: « Nos festinantes ad intuitum Dei, cujus delectabilis aspe-
omnibus quae possidebamus venditis, inventam ctus in superioribus eminebat. Abbas itaque non
pretiosam inargaritam comparavimus : adpalri- immemor ejus qui ait: VidebamSatanam sicut fulgur
nionia distracta redire non possumus. Quod.si et cadentem de cwlo (Luc. x, 18); eo humilior eraf, et
pretium et appreciatum nobis perierit, et substan- siibjectiorDeo, quointelligebatdesideriissuisDeum
tiis, et margarila privali fuerimus ; exspectalioni adesse propitium. Nec de hoc in se gloriabafur,
nostrae male provisum est, si oleo nostro effuso, quod subjiciebantur ei daemonia : quin potius in
clausis januis sicut fatui mendicemus. >Providerant Doiniuo gaudebat, quod noriiina fratrum suorum
eliam sibi ex consilio sanctissimi fratres , et do- scripta videbat in coelo, quorum unanimitas imma-
mini Papae auctoritate muniti erant, ne quis gau- culatam se ab hoc saeculo custodiret.
dium suum tollere posset ab eis, et aliorum conso- 29. Aderaat ei in consiliis venerabiles fratres sui;
latio eis fieret tribulatio, et eorum inopia aliorum aderat Godefridus Prior ejusdem lo.ci, propinquus
plenitudinem cumularet. His aliisque rationibus ejus in carne et spiritu, vir sapiens et consians,
servi Dei expugnaverant petitores, et jam divulgatum qui etiam religionis et prudentiae merito poslea in
eratubique, Abbatem sic statutum in Ecclesia a Ecclesia Lingonensi factus episcopus, et sanctitatis.
Deo, sicul in Ilebraeorum populo Moyses fuit, qui formam retiriens, et digriitatis in qua est hohorem
cuiri non esset pontifex, Aaron tamen unxit ei sa- 0 non minuens, usque hodie ingrediens et egrediens.
cravit pontificem ; et dispositionibus ejus tota Levi- laudabiliter perseverat. Hic ergo atque alii plures.
tica omni tempore successio paruit, viri providi, et de communi utilitate solliciti, Yirum
CAPUT V. Dei, cujus conversatio in coelis erat, aliquando de--
De redilu Bernardi ex Italia, et de monasterii Cla- scendere compellebant, et indicabant ei quae domus
rw-Vallis in locum capaciorem transtalione.' necessitas exigebat. Insinuant itaqtie ei locum an-
28. Jam Alpes transcenderat (an. 1135), etdescen- gustum et incommodum in quo consederant, nec
debant in occursum' ejus de summis rupibuspasto- capacem tantae multitudinis; et cum quotidie cater^
res , et armentarii, et agreste Lominum genus , et vatim adventantium numerus augeretur, aon posse
conclamauant a longe bencdictionem petentes : et eos intra constructas recipi omcinas, et vix oraiSo-
replabant per fauces montium, regredientes ad rium solis sufiicere monachis. Addunt etiam se con-
caulas suas, colloquentes ad invicem HOgetgau- siderasse inferius aptam planitiem, el opportunita-
dentes, quod Sanctum Dornini vidissent, et manu tem fiuminis qtiod infra illabitur, ibique locum esss:

.{38) Gall. Besancon.

 2?S . LIBER IIAUCTORE ERNALBO. -S8(?
spatldsum ad omnes ffioiiasterii necessitat.es, ad A CAPUT YI
prata,;ad colonias, ad virgulta et vineas : etsi silvae De schismaie
.videatur dee.sse clausura, facile hoc parietibus la- Aquilaniw, epera Bernarcli compostto;.
el femina ab ihcubo damone mirabiliter tiberata.
.pideis, quorumingens ibi copia est, posse suppleri. 52. Laborabat ea tempeslale sub schismaticorum
In primis Yir Dei non acquievit consilio. « Yide- cppressione tota
Burdegalensis Ecclesia : et non erat
Us, >-inquit, « quia multis expecsis et sudoribus in Aquitania qui posset resistere prmcipi, cujus
jam dpmus lapideae.(59) coiisummatse sunt, aquae- animiim induraveratBeus; qui, annuente Gerards
ductus cum maximis sumptibus per. singulas ofii- EngoiiSmensi episcopo, et instillante in cor
ejus
cinas; traducti. Si haec offinia confregerimus, pote- dissensionis seniina, factus est schismatis defensor
runt homines saeculimaie: de nobis senlire, quod et auctor (an: 1155)! Quicurique susceptioni Petri
aut-leyes sumus et mutabiles; aiit niliiiae, quas ta- Leonis nonsubscribebant.persecutionibus expositi,
men non babemus , divitise nos- faciunt insanire. alii damnis, alii proscriptionibus multabantur, alii
Cumque certissimuni vo.bis sit, penes nos rion esse a sedibus propriis pulsi exsulafe compellebantur.
pecunias; verbo evangelico vobis dico, quia aedifi- Sibilabat iri auribus Comitis illius crebris persua-
caturo turriffi, futuri operis riecesse est supputare sionibus [ai. suggeslionibus], quasi serpens anti-
experisas: alioquin cum coeperit, et defecerit, dice- J quus, veterator ille, 'qui diu in pariibus illis Sedis
tur : ffic homo fatuus cmpit wdificare, et non potuit
- apostolicae fuerat legatus, et nunc a magistratu
consummare (Luc. xiv, 50). > tanto dejeetus, non poterat se pati suae solius Ec-
50. Ad hsec fratres respondent: « Si consumma- clesiae episcopum, qui se viderat totius Aquitaniae
tis iisquae ad monasterlum pertiiient, -habitatores
principem et magistf uni. Erubescebat eiiim ad pri-
cessasset mittere Deus, stare posset sententia, et mam domum redire, cujus potenlalui el Turonica, et
cessandum ab operibus rationabilis esset censura. Burdegalensis, et Auxiensis provincise subjeclse
Nunc vero cum quotidie gregem suum Deus multi- fuerant, et quidquid a collibus Iberorum usque ad
pliciet, aut repellendi sunt quos mittit, aut provi- Ligerim complectilur et claudit Oceanus, paruerat
denda mansio in qua suscipiantur. Nec -£104 du- ejus imperio. Consiietus igilur praedari pfovincias,
bium est, qui parat mansores, quin praeparet riiansio- et stib titulo justitiae de causis eniergcntibus facere
nes. Absit autem ut pro diffidentia sumptuum eonfu- quaestum, infinitas aggregarat pecunias, quae sibi
sionis hujus incurramus discrimina! »-Audiens haec erant in idolum et in apostasiae simulacrum. Yidens
Abbas, fideet charitate eorum deleetatus est, et ali- itaqtie periisse sibi exactionum auctoritatem, et so-
quando tandeni consiliis acquievit; plurimis tamen (] lam domum, qtiaenuper mtiltis slipata clamorihus,
prius super boc ad Deum precibus fusis, nonnullis jam carebat aerariis ; impatienter ferens qtiOdnianiis
quoque revelationibus praeostensis. Gavisi sunt fra- ejus non implerenltir muneribus, bomo serpentinse
tres, uhi effusum est verbum in publicum. astutiae, festinato ad Pelrum Leunis misit, ut eilega-
31. Audivit hoc sancfse memorise nobilissimus tionem concederct, et ipse ei fidelitale jurata obedi-
princeps Theobaldus, et multa in sumptus dedit, et ret,: insuper et principem terrae, et quoscunque pos-
ampliora spopondit subsidia. Audierunt episcopi set, ad ejus imperiuriiinclinaret. Gavisus homo perdi-
regionuni, et viri inclyti, et negotiatores terrae, et tionis, quia locum, inquo dilataret malitiam suam,
hilari animo sine exactore ultro ad opus Dei copiosa se invenisse putavit, cito annuit; el libenter ci etiam
contulere suflragia. Abundantibus sumptibus, con- in adstipulationem erroris GiloneinTusculaiium car-
diictis festiiianter operariis, ipsi fratres per oninia dinalem episcopum, qui solus de Romanis cumPetro
incumbebarit operibus. Alii caedebant ligna, [(40) Portuensi episcopo ei adhseserat, celeriter delegavit.
alii lapides conquadrabant, alii murOs struebant, ] 55. Porro Gerardus ipse, qui prius se mutilatum
alii diffusis limitibus partiebantur fluvium, et ex- dolebat, resumpsit cornua, et-deinceps coepit secu-
tollebant saltus aquarum ad molas. Sed et fullones, rior et audacior -apparere. Nam et, quod ante non
ct pislores, et coriarii, el fabri, aliique artifices, 3^ fecerat, publice procedebat milratus, ut ipsa sacri
congruas aplabant suis operibus machinas, ut" sca- . officiiinsignia ampliorem ei reverentiam in populos
turiret et prodifet, ubicunque opportuhum esset, vindicareiit. Aggreditur ergo Comitem multis pecu-
jn omni domo subterraneis canalibus deductus rivus niis, invadit animam 1£05 eJus rationibus vene-
ultroebulliens; et deniuni congruis ministeriis per natis,.et honiinem promptum seducit facile et cOr-
oinnes offieinasexpletis, purgata domo ad cardinalem rumpit. In primis ab urbe Pictavensi Guillelmus
alveunl reverterentur qusediffusae fuerant aquse, et episcopus, yir honestus, horno catholicus, in socie-
flumini propriam redderent quantitatem. Inopinata late et defensione universalis Ecclesiae stabilis, vio-
celeritate consunimati sunt muri, totuln monasterii lenter expellitur, et a Gerardo cardinale et adjutore
ambitum spatiosissime complectentes. Surrexit do- stro, quia Petrum abdicabat, damnatur. Erant et
inus, et quasi aniniam viventem atque motabilem ha- aliaefamiliares causae, pro quibus ei a multo tem-
beretnupernataecclesia, in hrevi profecit et crevit. pore Comes iiifeiisus, data occasione , libentissime
(59) Codex Corbeiensis, domns hta paraia est, (40) Uncinis inclusa exms. Corbeiensi desumpla
suUimis esl ecclesia, domus lapidew, elc. sunt.
137 B. BERNARDIYITA PRIMA. 2SS
eum persequilur et abjurat. Visum est autem tam A rit ei lacrymis perfusa passionem horribilem, et
Gerafdo quam Comiti, ut ad confirmationem partis ludificalionem inveteratam ; et quod nihil ei profe-
suaesine mora Pictavi crearent episcopuni. Et inve- cissent, quaecunque fecisset sibi a presbyteris im-
nerunt hominem ambitiosum, nobilem quidem ge- perata. Addidit sibi ab oppressore suo adventum
nere, sed degenerem iide : quem, ut genus suum ejus praedictura, et minaciter ei interdiclum ne
cum eo in causa ponerent, quibusdam ex clericis ante ejus veniret praesentiam, quia nihil ei prodes-
consentientibus elegerunt; et profanas ei imponen- set; et ipse, reeedente Ahbate, qui fuerat amator,
tes manus, exsecrabile capul ejus non lam unxe- crudelissimus ei fieret persecutor. Audiens haecYir
runt, quam contaminaverunt. Simile huic monstrum Dei, blandis verbis consolalur mulierem; et de
in Lemovicensi Ecclesia intruserunt Ramnulfum coelo promittens auxilium, prsecipit ut die altera,
qtiemdam Doralensem abbatem, quem non multo jam enim nox inslabat, confidens in Domino rever-
post ultio divina secuta est. Cadens enim resupinus tatur. Reversa mane, cum Yiro Dei blaspbemias et
de equo in via plana, uno tantum lapide ultore, qui minas, quas O.08 eadem nocte ab incubo suo au-
ad hoc ibi erat relictus, infixo capiti ejus, et quas- dierat, retulisset : « Ne cures, inquit Yir Dei, minas
salo cerebro exspiravit. ejus, sed tolle baculum hunc nostrum; et pone in
54. Audiens haec et hujusmodi vir venerabilis B lectulo luo, et si quid potest, agat. > Egit mulier
Gaufredus Carnolensis episcopus, cui a papa Inno- qtiod jussum fuerat, et recubaiis in lectulo suo, si-
cenlio Aquitaniae legalio fuerat commendala, velie- gno crucis munila, juxta se baculum ponit. Adest
menter indoluit, cl succurrenduni periclitanti Ec- ille continuo, sed nec ad consuetum opus, nec ad
clesise, postposilis aliis negollis, sine ulla dilatione ipsum cubile prsesumit accedere : minatur tamen
decrevit. Abbalem igilur Clarae-Yallensem petit et acerrime, quod discedente Yiro Dei, ipse in ejus
obseerat, ut sibi ad lanta mala eliminanda succur- 6iipplicia reverteretur. Instabal dies dominica, et
rat. Assensit vir Dei, et se in proximo congregatio- voluit Yir Dei per edictum episcopi populum in ec-
nem monachorum in Britanniam, in locum quem clesiam accersiri. Cumque ipsa die maximus po-
juxta Nannetum comitissa Ermengardis paraverat, ptilus ad ecclesiam convcnisset, inler Missarum so-
dueturum inlimat; et promittit disposita illa domc lemnia comilantibus episcopis, Gaufredo Carno-
secundum genus et species suas, se cum eoinAqui- tensi, et Briclio Nannetensi, ipse ad ambonem con-
taniam profecturum. Ibant igitur simul, et he mul- scendit, et ut omnes qui in ecclesia erant, accensas
tis ambagibus utar, simul Nannetum venerunt. Erat ; candelas in manibus teneanl, locuturus edicit. Quod
autem in regione illa misera mulier, quaea quodaro el ipse cum episcopis cl clericis faciens, inauditos
petulante diabolo vexabatur. [ Apparuit autem ci diaboli ausus publice aperit, et formcatorem spiri-
lascivus ille diabolus in specie militis, valde pul- tum, qui in tam horrenda inquinamenta, etiam
chri aspectu, et in amoremsuum intus suggestionei conlra naturam suam, exarserat, cum omnium
latenti, extra loculione blandienti animum ejus fal- fidelium qui aderant subscriptione anathematizat :
laciter inclinavit, Cumque mulieris assensum obti- et auctoritate Chrisli tam ad illam, quam ad
nuisset, expansis bracliiis, pedes ejus super tinsi omnes mulieres deinceps interdicit accessum.
manuum suarum posuit : altera vero manu eapui; Exstiiictis itaque sacramentalibus illis luminibus,
ejus operuit, sibique eam foederis hujus signo dota- exstincta est deinceps tota virlus diaboli, et mu-
vit [al. desponsavil. ] Habebat aulem illa virun:i lieri post confessionem communicanti, nunquam
strenuum militem, sed hujus tum exsecrabilis com-• postea apparuit inimicus, sed irregressibiliter eli-
mercii prorsus ignarum. Abutcbatur eigo ea, etiairi minalus aufugit.
in eodem lecto cubante marito, invisibiliter impuris- 58. His itaque patratis, simul Abbas et legatus
simus ille aduller, et incredibili vexabat libidine. ingrediunlur Aqtiitaniam. Interim Gerardus, assensu
55. Sex annis tantum latuit malum, nec delexiii. Comitis, Burdegalensem arcbiepiscopatum occupa-
mulier perdita tanti criminis probrum. Septimci D verat, et simul Burdegalensem et Engolismensem
vero ann& confusa est in se ipsa, et expavit, tun i detincbat ecclesiam. Sed effluentibus pecuniis,
liiopter colluvionem tam continuae lurpitudiiiis, , quas in assentatorum manus injecerat, et magis ac
tum propter timorem Dei, cujus judicio singulis; magis cognita veritate, jam defluebant ab eo suhsi-
momenlis limebat inlercipi el damnari. Confugit dia principum, et perfidiae ejus timebant existere
ad sacerdotes , et piaculum confitelur. Peragrsil dcfensores. Morabatur itaque in locis illis, in qui-
loea sancta, et sanclorum implorat suffragia: secI btis securiorem se putabat, nec jam facile publicis
nulla ci confessio, nulla oratio, nulla eleemosyna- sese conventibus praesentabat. Ut enim prius gesta
rum largitio suffragatur. Quotidie ut prius, et im breviter repetamus, ubi primum coepit audiri quid
portunius a daemone infestatur. Denique in publi advcrsusEcclesiamDei Gerardusille macbinaretur,
cum tantum scelus effusura est, Quo audito e t ab Innocentio papa adhuc in Galliis demorante missi
cognilo, mariius ejus eontubernium cxsecratur sunt Abbas noster Clarae-Yallensis, et Joslenus ve-
Inlerea ad locum praedictum Yir Dei cum comilali i nerabilis episcopus Suessionensis, et Pictavim usque
suo advenerat: cujus ut audivit advenlum infelb: venerunt, ut lam ipsum quatn praedictum principem
raulier, se ad pcdes ejus tremebunda projecit, Ape- convenirent, At ille jam eodem prlncipe persuaso,
m. LIBERII AUCTORE ERNALDG. £90
impudenter in Eeelesiam eatholicam, a quaseprae- A internuntios protractus est sernio : et dum vicissim
cidebat, convicia ccepit jaculari, et pollicitam prius verbis se mutuo occupant, YirDei efficaciora arma
Innocentio subtrahere obedientiam. Anacletum corripiens, ad altare sanctum oblaturus et supplica-
suum electum digniorem [al. dignius]; et quicun- turus accedit, Iritraverant ecclesiam, quibus lice-
que ei non obedirent, erroneos et acephalos nomi- bat divinis interesse mysteriis : Comes sustinebat
nare, Unde factuni est ut animati et armati in in- pro foribus.
saniam clerici, publice ex ea die - persecutionem 58. Peractis igitur consecrationibus, etpace data
Catholicis intentarent. Prius tamen, quam ab tmi- et diffusa in populum, Yif Dei jam non se agens ut
•tate se ipsos -taliter praecidissent [al. quam sic hominem, corpus Domini super palenam ponit et
eorum propalata fuisset et obfirmataperfidia, obtu- secum tollit, atque ignea facie, et flammeis oculis,
lerat, etc.], obtulerat Abbas sanctus in eorum ec- non supplicans, sed minax foras egreditur, et verbis
clesia. sacrificium Deo. Post cujus discessum, de- lerribilibus aggreditur Ducem : t Rogavinius te,
canus ejusdem ecclesiaealtare, in qub divina myste- inquit, et sprevistl nos. Supplicavit tibi in altero
sia celebrarat, impie quidem, sed riOnimpune con- quem jam tecum habuimus conventu, servorum
fregit. Siquidem post breve tempus percussus a Dei ante te adunata multitudo, et coniempsif'i.
Deo, cum spiritum exbalaret, domuffi, in qua mo- '3,Ecce ad te processit Filius Virginis, qui est caput ct
riebatur, plenam yiditdaemonibus; ei se a daemo- Dominus Ecclesiae, quam tu persequeris. Adest Ju-
nio jugulari clamitans, cultellum a circumstantibus dex tuus, in cujus noniine omne genu curvatur,
postulabat quem immergeret gutturi suo, ut extfa- coelestium, terrestrium, et infernorum. Adest Judex
clo daemorieviveret. Sed diabolus, cui datus erat, tuus, in cujus roanus illa anima tua deveniet, Nun-
cuffl inter baec verba exstinxit, et pesfilentem ani- quid et ipsum spernes? nunquid et ipsum, sicut
niamin infernum demersit. Archipresbyter quoque, servos ejus contemnes? > Lacrymabantur universi
qui Petri invasofis Pictavensis Ecclesiae synodum qui aderant, et orationibus intenti prsestolabantur
denuntiahat, cor.am ipsis, quos ad conventum per- exitum rei : et omnium suspensa exspectatio,
fidiae irivitabat, a. diabolo correptus est. Sed et in nescio quid divinum fieri eoelitus exspectabat. Yi-
alios rnultos, qui in . schisniate illo ferventiores . dens Comes Abbatem in spiritu vebementi proce-
exstiterant, manus divina manifestam exercuerat dentem, et sacratissimum Domini corpus ferentem
ultionem ; propter haec et alia hujusniodi, ante ho- in manibus, expavil et diriguit, membrisque treme-
mines confundi coeperat Gerardus, et timens op- bundis metu et dissolutis, quasi amens solo pro-
poni sib.i quaenegari non poterarit, conventus pu- /, volvitur. Elevatus a militibus rursum in faciem ruit,
blicos evitabat. nec quidpiamalicui loquens, aut inlendens inali-
37.-Significatum est interim Gomiti per viros il- quem, salivis inbarbam defluentibus, cum profun-
iustres, qui ad euni securius audebant acc.edere, dis efflans gemitibus, epilepticus videbatur. Tum
quod" Abbas Clarae-Yallensis, et episcopus Carno- ArirDei ad eum propius accedit, et pede pulsans ac-
tensis, aliique episcopi, et reiigiosi viri colloquium clivem, surgere jubet, et stare supra pedes, et Dei
ejus expeterenl; quorum 1107 etiam studium audire sententiam. « Praesens est, inquit, PietaVen-
esset, tit secum de pace Ecclesise, et de malo re- sis episcopus, quem ab ecclesia sua expulisti. Vade
movendo tractarent. Perstiasttmque est illi, ne tan- et reconciliare ei, e't in osculo sancto pacis cum eo
torurii virorum deviiaret colloquium : quia poterat jungito foedera, et ipse ad sedem siiam eum- redu-
fieri, ut communicalo cum eis consilio, facile esset cito : et satisfaciens Deo, redde pro contumelia glo-
quod modo putabatur diiTicile; et quod videbatur riam, etin universo principatu tuo divisos Ct dis-
impossibile, repentino proventu possibile reddere- cordes ad charitatis revoca unitatem. Subdere In-
tur, llaque apud Partiniacum hinc inde conveniunt; nocentio papae; et sicut ei omnis obedit Ecclesia, tu
et in primis de divisione Ecclesiae, et de scissurss quoque electo a Deo tanto pare Pontifici. > Audiens
obsthialione, quse infra Alpes in sola Aquitania, j) hsec Coaies, auctoritate Spiritus sancti, et sancfo-
quasi nebulse corruptela consederat, multis modis rum Sacramentorum praesentia victus, nec audebat
et rationibus a servis Dei Comiti intimatum est, respondere, nec poterat: sed statim occurrit, et in'
quod Ecclesia una est, et quidquid extra eam est, pacis osculo recepit episcopum; et eadem qua eum
quasi extra afcam, judicio Dei necesse est interire abjuraverat manu, cum totius exsultatione ciyilatis
et dilui. Addueta quoqtie exempla Dathan et Abiron, ad propriam sedem reduxit. Sed et deinceps Abbas
quos pro reatu schismatis terra vivos absorbuit cum Comite jam familiarius et suavius loquens, pa-
(Num. xvi, 51, 52), nec tanlo malo vindictam Dei terne eum monuit, ne ad tam inipios, et tam leme-
aliquando defuisse monstratum est. His auditis, rarios ausus tiltra exsurgeret, ne Dei patieniiam
Comes ex parte sano usus consilio, respondit, se in tantis irritaret flagitiis, ne pacem factam in aiiquo
cbedientiarii Innocentii papae posse dare conseri- violaret,
sum; sed in restitutionem episcoporum, quos de se- 59. Pace itaque omni Aquitanise Ecclesise red-
dibus suis expulerat, nulla ratione induci, quoniam dita, solus Gerardus perseverat in malis : sed non
implacabiliter eum offenderant, et juraverat se multo post, adyeniente die irae, in dorao sua mise-
eorum pacem nullo tempore suscepturum. Diu per rabiliter exstinctus est. Et cum dicat Scriptura^
9o< S. BERNARDIVITA PRIMA. 2S2
Est pcccatum ad moriem, pro eo non dico ut roget ;A bus fratres, diu profundeque suspirans, affatur: <Yi-
quis (I Joan. v, 16), inipoeniiens et suhito mortuus, detis, fratres, in quantis iribulalionibus laboret
llOSsine confessione et viatico, de corpore egre- Ecclesia. Pars quidem P^tri, et in Italia, et in Aqui-
dientein spiritum ei reddidit, cujus niinister usque tania, auctore Deo elisa, jam non parturit, sed
in finerii exstiterat. Corpus ejus a nepotibus suis, abortit. Evasati sunt in his regionibus scliismatis
quos in ecclesia iila honoribus sublimaverat, in- defensores. Romse magna pars nobilium- Innocen.-
venlum in lectulo sub exanime , et enormiter lumi- tium sequitur, et favent ei multi fidelium : qui ta-
dum, in basilica quadam huniatum "est: sed postca men temerarise multitudinis impetum formidanies,
a Gaufrido Carnotensi episcopo Sedis apostolicae noii audent publice confiteri, quem Innocentio fir-
legato inde extractum, alioque projectum est. Ne- mayere, consensttm. Conjuralores habet Petrus
potes quoque ejus ab eadem ecclesia postea elimi- homines perdi os, quos corrupit pecunia : et mu-
nati sunt, et omnis progenies et plantatio a radice nitionibus eorum occupatis, non Simonis Petri fi-
£7ulsa, per extera regna, tanti judicii circumferens dem, sed Simonis Magi repraesenlat praestigias.
querimonias, exs.ulavit, Tanto igilur malo obruto, Contra unam gentem, Occidenle edomito, superest
et scbismate Gerardi redaclo in cirieres, Yir Dei lucta. Orantibus vobis et jubilantibus Jericho ruet;
^
cum'gaudio magno Claram-vallem reverlitur. Ad- et cum extenderitis ad Deum cum Moyse manus,
sunt fratres, circumfusi pedibus ejus : gratias agunt Amalech victus aufugiet. Josue pugnat, et ut ad
Deo, qui bonis iniliis feliciores proventus accumu- consummationem victoriae dies]sufficialproteIata,soli
lat, et servi sui bumiiitatem ubique glorilicat et nt stet, non tam orat, quam imperat: et meretur fi-
exaltat. des tani solis obedientiam, quam dehoste prostrato
40. Nactus vero Yir Dei aliquod quietis tempus, victoriam. Nobis igitur pugnanUbus vos ferte prae-
aliis sc negotiis oceupavit, et secedeiis in casulam sidium, et auxllium de coelo supplicibus animis
pisatiis torquibus circumtextam, solus meditationi- implorate. Agite quae agitis, et state in gradu quo
bus divinis vacare disponit. Et repente occurrunt statis : et licet nihil vobis conscii sitis, judicio ta-
ei in diversorio humili, quasi ad prsssepe Domini men vestro non seslimetisvcs justos;quia solus
consistenti, amatoria Cantica, et spirilualium fer- Deus quos justificat judicat, et perfectissimus quis-
cula nuptiarum. Considerat et expavescit, quod que judicii J, J.Q© divini districtum examen igno-
Sponsus ille speciosus forma prse filiis hominum, rat. Judicari autem ab humano die non multum
in qtiem eliam Angeli prospicere desiderant, fuscam curetis, neque vestra propria, neque aliena judicia
adamaverit sponsam, et decoloratam a sole, tanto P approbantes; sub timore Dei sic slale, ut nec vos
extollat praeconio, ut dicat eam totam formosam, quempiam judicantes aliquando extollamini: nec
nec ullam in ea maculam esse. Ipsam quoque spon- aliorum curanles judicia, excidatis in nugas : sin-
sam dilectione languere miratur, et inquirit dili- gula vero prosequentes, vos servos inutiles rcpute-
genter, quse sil illa charitas j cujus oscula [al. tis. Eundum est autem quo nos obedientia vocat,
ubera] dulciora sunt vino, ad quorum delibalionem et hujus domus fraternitatem [at. paternitatem], et
tanto affeclu anima impaiicnter anhelat. Cumque vestri custodiam Deo, pfo quo bunc assumimus la-
Sponsus multis laudibus sponsam attollat, non ta- borem, confidentes de ejus clementia, tradimus et
men in omnibus plenam ei sui copiam prsebeat, nec commendamus. >
usque ad plenitudinem satietatis se sponsae deside- . 42. H-ECdicens, et benedicens, flenlibus universis,
ranti concedat : quaesilus aliquando non invenia- discessit : el cum mulla reverenlia ubique susce-
lur, et post longos circuitus repertus teneatur, ne plus, demuni Romam pervenit. In cujus adventu
fugiat. Multo iempore [al. aliquandiu] in harum tam dominus Papa, quain fratres laetati sunt; et
medilatione rerum animam suam effudit; et multi- communicatis cum eo consiliis, secundum rerum
pliciter hsec expotiens, quantum in se profeeerit proventus et statum causarum Abbas alia via aggre-
qtii quotidie in illis epulabatur deliciis, quantum D ditur : nec in curfibus, nec in equis spem ponens,
nobis profuerit, quibus ejusdem benediciionis reli- sed colloquia quorumdam suscipiens, scisciiatur,
quias in scriptura servavil, manifestum est legen- quae sit eorum facultas,qui fautorum aninli; utrum
tibus eam errore, an malitia seducti, lantum scelus -protra-
CAPUT VII. hant et protelent. Intelligit ex secretis cleruin qui
De causa schismatis Romw, et apud Bogerium regem cumPetro erat, de statu suo sollicitum, scire
Siciliw feliciier acta. qui-
dem peccattim, sed non audere reverti, ne perpetua
41. lnlerea litterae aposfolicae Yirum Dei vocant, notatus infamia, vilis inter caeteros haberetur : et
et ut adsit laboranti Ecclesiae, supplicant cardina- malle sub umbra honestatis interim sic esse,
quani
les. Intermittuiitur studia, et quse modo continua expelli a sedibus suis, et publicae mendicitati ex-
erant, interpolatis discursibus resumuntur. Nulla poni. Eorum qui de Pelri prosapia erant,"haec erat
vacatio superest : Servus Dei aut orat, aut medi- responsio : quia jam credi eis a nemine
posset, si
tatur, aut legit, aut concionatur. Yidens igitur excu- demembrarent genus suum, et eum relinquererit,
sationes frustra expendi [al. obtendi] [et necesse qui cognationis suae esset et dominus. Caeleri
esse obedire mandatis,] convocalos a multis parti- juramento fidelitatis caput excusabant perfidiam, nec ali-
.21)5 LIBER II AUCTORE ERNALDO. 20£
quis ex sana conscientia parti illi conferebat stiffra- A
. gam, sic illis victoriam pollicitus est et triumphum.
gia. Denuntiabat itaqueeis Abbas colligationes im- Cumque ad proxiraam villulam declinasset, et in-
pietatis esse sacrilegas, et profanas conspirationes staret orationi, repente fugientium et insequentium
legibus et canonibus condemnatas juramentis non clamor auditur. Siquidem.pef eumdem locum fu-
posse muniri; non posse, nec debere" veritatis sa- gientem Regis exercitum Rannulfus persequebatur,
cramenta mendacio suffragari. Irisanire auiem eos, Egressus itaque frater quidam ex his qui cum Ab-
qui rem illicitam sacramenti patrocinio constare bate erant, nni ex militibus occurrit, et quid acci-
existimant, cum oporteat exiraordinarias pactiones disset, interrogabat. At ille, siquidem litteras nove»
quocunqne religionis oblenlu saneitas, revocari [al. rat: Vidi, inquit, impium superexattatum et eleva-
evacuari] iri irritum, et auctoritate divina dissolvi. tum sicut cedros Libani; el transivi, et eccenon erat
Auditis his aliisque Yiri Dei sermonibus defluebant (Psal. xxxvi, 55, 56). Nec mora, Dux ipse secutus,
a Pelro, e£ quotidie partis illius dissociatis agmi- ut monachum vidit, sicut erat armatus, equo desi-
nibus, vineula rumpebantur : ipsius quoque Petri liit; et ejus pedibus advolutus : « Gratias, inquit,
aninius tabescebat, quia se quotidie minui, Inno- ago Deo, et fideli servo ejus, quia non nostris viri-
centium vero crescere minime dubitabat. Defece- bus, sed cjus fidei collata haec victoria esl. > Ite-
rant pecuniae, contabuerat curiae amplitudo, arue- 1B rumque insiliens equo, hostes insequebalur.
rant ministeria domus. Rarus mensam ejus fre- - 45. Nec tainen hac plaga, sibi inflicta coolitus,
quentabat conviva, deliciaein^plebeia cibaria com- correctus est aniinus Regis, nec detumuit procella
mutatae, cultus obsequertliuni vetustate obscurus, quam conglomeraveral pravae mentis elatio : sed
[macri et acuti] stipendiarii aere alieno Oppressi, et post fugam reversis qui evaseranl, simulans alacrk
tota domus effigies pallida, dissolutionem proxi- latem, regio se ornatu altollens, stipata militibus
mam indicabat. curia, utramque partem praecipit accersiri; et prius
45. Interea rex Siciliae Rogerius, qui solus jam instructo Pelro, et multarum promissionum auclo-
ex principibus obedire papae Innocentio detrecta- ramentis accenso, de causae suae ralionibus eloqui
bat, ad eum niitiil, petens, ut Haimericum cancel- jubet. Prior itaque Pc-trus electionem domini siii
larium suum, et Abbatem Clarae-Yaliensem ad se canonicam probare contendit; et verba sua mullis
mitteret : nihilominus a Petro Leonis idem petens, legum et canonum assertionibus munit. At vero
ut' Petrum sibi Pisanum a suo latere delegaret, Yir Dei non in sermone, sed in virtute regr.um
Aiebat autem se dissensionis hiijus, qusejanidiu in- Dei esse intelligens : « Scio, inquit, Petre, te vi-
duruerat velle scire originem; et cognita veritate, rum sapientem el litteratum esse ; et utinam sanior
"
aut corrigere errorem, aut sancire sententiam.Mit- pars, et honestiora te occupassenl negotia ! utinam
tebat aulem in dolo, quia audierat Petrum Pisanum te patronum causa justior et felicior obtineret! et
eloquentissimum esse, et in legum et canonum sine dubio rationabilia allegantem nulla posset im-
scientia nuili secumlum; putabatque si eluqucntiae pedire facundia. Et nos quidem agrestes, saepius
ejus in publico consislorio audienlia prseberetur, ligonibus quam pragmaticis advocationibus [al.
declamationibus rhetoricis simplicitatem Abbatis declamationibus] assueti, si causa fidei non urgeret,
posse obrui, et silentium ci vi verborum el pondere institutum silentium leneremus. Nunc autem cogif
rationum imponi. Ne diu morer, venit pars uiraque nos charitas eloqui, quia tunicam Domini, quam in
Salernura. Sed militaverat ultio, et prsevenerat tempore passionis nec ethnicus praesumpsit scin--
tanti sceleris maehinamentum. Parato namque ad dere, nec judaeus, fautorc hocDomino, Petrus Leo-
bellum innumerabili exercitu adversus Rannulfum nis lacerat et disrumpit. Una est fides, unus Domi-
ducem, idem rex in campum armatas produxerat nus, unum Baptisma. Nos neque duos dominos,
acies rcum subito viso duce audacter obviam pro- nec geminam fidem, nec duo baplismata novimus.
cedente, lerrittis fugit, effusumque exercitum praedae Ut ab antiquis ordiar, una arca tempore diluvii fuit.
e't caedibus exposuit, et innumeris militibus capiis [) In hac octo animae, caeteris omnibus pereuntibus,
et interfectis, invitus Ducem ditavit opibus. gloria evaserunt; el quotquot extra arcam inventi sunt,
sublimavit. Quae quidem ei juxta verbum Yiri Dei perierunt. Arcam hanc lypum tenere Ecclesiae, ne-
omnia contigerunt. Cum enim primus eorum qui mo est qui amhigat. Arca alia nuper fabricata est,
vocati fuerant Abbas sanctus adveniens, Regem in et cum duae siut, alteram necesse est esse adtilte-
castris positum invenisset, per mulios dies vicinas ram, et in profundum demergi. Arca, quam regit
acies, ne committerent, impedivit: denuntians Regi, Petrus, si ex Deo est, necesse est ut arca, quaai
« Quia si 1110 conflictum inieris, victus et con- regit Innocentius, obruatur. Peribil ergo orientalis
fusus abibis. > Novissime vero cum ejusdem regis Ecclesia, peribit Occidens totus: peribit Francia,
plufimum crevisset cxercitus, ignorans quod non peribit Germania : Iberi et Angli, et barbara regna
in mullitudine foret eventus belli, Virum sanctum in profundum pelagi demergentur. Religio Camai-
quaerentem ea quae pacis erant, ulterius audire drensis [«/. Camaldulensis] et Carlhusiensis, et CIu-
contempsit. niacensis, et Grandimontensis, et Cisterciensis, e';
44. At iile ducem Rannulfum, et Catholicorum Praemonstratensis, aliaque innumerabilia servorum,
aciem verbis potentibus adhortatus, sicut Regi fu- et ancillarum Dei collegia, necesse est ut sub uno
gPS S. BERNARDIYITA PRIMA. 296
turbine corruant in abyssum. Episcopos, et abba- A nacia schismalis, quam ut opporlunius per aliquam
les, et reliquos Ecclesiae principes collo praecipiti temporis moram papae Innocentio reconciliarentur :
mola asinaria alligala pelagus vorax excipiet. Solus qnod sine mora per manum servi sui Christus ef-
ex principibus mundi arcam Pelri mtravit isle Ro- fecii. Nam et ipse ridiculus ponlifex, Petri Leonis
virum Dei nocte se contulit: et
gerius, et caeteris omnibus enecatis, solus ipse sal- haeres, ad eumdem
vabitur ? Absii ut totins mundi religio pereat, et am- ille quidem nudalum eum usurpatis insignibus ad
biiio Petri, cujus vita palam est qualis exstiierit, domini Inriocentii pedes adduxit. Quo facto civitas
regnum coelorum obtineat! > gratuiabunda Isetatur, Innocentio ecclesia'redditur,
46. Ad haec verba non se poterant ultra, quiprse- Romanus populus ut pastorem et dominum Inno-
sentes aderant, continere, sedabominati sunt etvi- centium veneratur. Abbas Clarae-Yallis in mira re-
tam Petri Leonis, et causam. Abbas autem tenens verentia habetur, ab omnibus auctor pacis, ei paler
manum Petri Pisani elevavit eum, et simul ipse patrise praedicalur. Procedentem viri nobiles prose-
surrexit: « Tutiorem, > inquiens, « simihi credas, quuntur, acclamat populus, matronae sequuntur,
intrabimus arcam. > Et sicut jam prideni menle etomnes ei promplo animo obsequuntur. Sed quan-
conceperat, salutaribus illum aggrediens monitis, diu ille gloriam toleravii? quandiu pace fruitus
cooperante gratia Dei, protinus persuasil ut ad Ur- B -est post lam diutumum laborem? Nec diem pro anuo
bem rediens, Innoceniio papse reconciliaretur. So- recipere acquievil. Sedatis omnibus et compositis,
luta concione, Rex necdum voluit obedire, quia vix quinque dies teneri potuit, qui septem annis et
sancti £111 Petri patrimonium, quod in Cassi- ultra pro resarcienda eadem scissione sudavit.
nensi et Beneventana provincia amplissimum est, Exeuntem Roma prosequitur, deducit clerus, con-
cupidus occupaverat, putabatquehujusmodi suspen- currit populus, nniversa nobilitas comitatur. Nec
sionibus aliqua a Romanis extorquere privilegia, poterat sine communi moerore dimilti, qui colebatur
per quse in jus proprium deinceps sibi siabiliretur amore communi. [Lacrymantur post eum, et se ab
haereditas. Sic Herodes visum Salvalorem contem- eo postulant benedici, et orationibus ejus cum omni
psit, et quem desideravit absentem, contempsit devotione se commendant.]
praesentem (Luc. xxm, 8,11). Sic omnipolens Deus 48. Accepta ergo ab Innocentio licentia, confir-
claritatem, quam accepit a Patre, dedit hominibus mata pace, Yir Dei regrediluf; el niaxinium domi
(Joan. xvn, 22), el contemnentes se facit inglorios reportans gaudium, a fralribus cum gratiarum ac-
et erigit in sublime humiliatos. Igitur circa cura- tione devote suscipitur (42). Interea RomaeInnocen.
tionem cujusdam viri nobilis, et in urbe Salerni- ., tius potestative agenda disponit, undique visitatores
iana notissimi, succumbenlibus medicis, quorum occurrunt. Alii cum negoiiis, aiii tantuni gratla con-
ibi praecipue ars viget et studium, eidem viro de gaudendi adveniunl. Processiones per ecclesias so-
raedicorum auxilio desperanti, noclu quidam per lemniter ceiebrantur, depositis armis ad audiendum
somnium apparens iniimavit advenisse Salernum verbum Domini plebes occurrurit Post mullifarias
Virum sanctum, el in euratlonibus efficacem. Hune egestates in brevi civitas opulenta refioret: quae
inquirere jubclur, et de lavacro manuum ejus bi- discordiae lempore distracta fuerant, pax solidata
bere. Quaesivit, invenit, aquam petiit, bibit, conva- reducit et revocat. Arantur soiitudines, et deserta
luit. Hoc verluim per totam urbem divulgaium, ad pinguescunt. Requiescunt singuli sub vite et ficul-
auresRegis et procerum ejus pervenit. Cum omnitim nea sua : nocturnae silent>xcubiae, et apertis janu s,
igitur populorum favore, solo Rege in malitia per- oriinis timqr cxcluditur. Dato tempore Innocentius
nianente, Abbas Roniani revertitur : praedictum quo- Ecclesiae ruinas restaurat, recolligit exsules, eccle-
que Petrum Pisanum, et quosdam alios recouciliat siis aniiqua servitia, 1112 depopulatas colonias
Ecclesiae, et Innocentio papae confoederat. expulsis restituit, insuper et congrua dona largitur.
47. Advenerat tempus, in quo complela Amor- Monasterium etiam apud Aquas-Salvias (45) in san-
rhaei malitia, angelus percutiens gladium jam vibra- D cliAnastasiimartyrishonore constituit; quodquidem
bat, el pertransiens domos, quarum superliminaria ibi priusfueral, sed hoc tempore sola ecclesia, dee-
sanguis Agni imbuerat, ad domum Petri Leonis ve- rat habitator. Censtructis itaque coeiiobialibusman-.
iriens. salutare in ea non reperit signtim. Percussit sionibus, et reformala ecclesia, assignatis eliam ad
igilur miserum, nec tamen illico defungitur : sed alimonias domibus, agris, et vineis, a Clara-Yalle
dalur per triduum poenitenliae locus. Ille palientia abbatem et conventum fratrum sibi mitti dominus
Dei abutitur, el in peccato suo moritur desperatus. Papa petiit, et obtinuit. Mittitur ergo Bernardus
Miserabili pompa corpus ejus efferlur, cadaver eius (44), Pisanae olim ecclesisevice-dominus, et religiosi
in latebris sepelitur, et usque hodie fovea illa a Ca- cum eo fratres, qui secundum beati Benedicti Regu-
tholicis ignoralur. Altamen pars ipsius, Papam sibi lam iri «odem loco Domirio deservirent. Cito pro-
pro illo alterum staluerunt (41); non lam ex perli- fecit illa plantatio, et associalis sibi viris indigenis

(41) Nomine Yictorem. (43) tbi coeaobium monachof um Honorius I ia-

(42) Codex Corbeiensis, Vir Dei domum revertitur, slituerat anno 626.
et daptex exhibens gaudium cum exsullalidnennher- (44) Cognumenlo de Paganellis.
sa?terrse suscipitur, elc.
 297 LIBER IIAUCTORE ERNALDO. ggg
servorum Del multiplicatus est nuinerus ; et pascua J\ A moribus, et vestibus exhibebat : rem diflicilem
congrua nutrimentis niultiplex in brevi produxere agens, diversarum in uno homine proprietatem ex-
peculium, . primens personarum. Segmentata ei circumfereban-
CAPUT Yill. tur puiviriaria. Lectus ejus palliis operlus cortina
D$ prmsidibns Eccksiw e Clara-VaUerprogenitis. De ambiebaturpurpurea; sedsi revolveres operimenta,
insigni pietale comilis Tlwobaldi, ejusque gravi invenires superjectis laneis complosa stramina,
iribulalione'. 1113 et paleas conglobatas. Homo ih facie, Deus
49. Abbas sanctus ad studia sua reversus, di- videt in corde : ipse vero bona coramDeo et homi- .
lectum amplectltur epithalamium. E diversis etiam nibus providebat. Alloquitur fratresnon sine
lacry-
regioiiibus odore religionis illius ubique diffuso , mis, miscens sermonibus avulsa a corde suspiria,
fratres ad fundanda monasteria invitantur. Fundata hortatur et consolatur, et se inter eos fratrem et
quoque et statula ditioni ejus sese subjiciunt, et socium, non domirium exhibet, vel magistrum.
arctioris ineunt regulas disciplinae. Sed 'et diversa- Cumque ibi morari diutius non paieretur magnaeum
ram regiorium eivitates ex hoc collegio meruere pfoseqenscomitantiummultitudo, salutatis fratribus
episcopos. In primis Ronia summo ornattir Ponti- iter in Italiam dirigens abscessit et ad Urbem peryenit,
fiee. Prseneste Stephanum habuit tolius modesliae B3 51. Seripsit ad eumdem papam Vif sanctus mul-
[a/. gloriae] virum, Oslia; virum magnum Hugonem. tae subtilitatis (46) librum [al. utilitatis], iri quo
In ipsa quoque Romana curia Henricus, et Bernar- acutissimaindagatione tameaquae circa eum, quam
dus alter presbyter, alter diacorius ordinali sunt quae infra sunt, prosequens, etiam ad ea, qtiae su-
cardinales. Prope urbem Romani Nepa quoque suh pra ipsum sunt, ascendens, tanta de natura divina
liuberto reflofuit. In Tuscia, Pisis natalis soli glo- disseruit, ut videatur in lertium coslum assumptus
ria, et magnum Ecclesiae lumen Balduinus effulsit. audisse quaedam verba quae non licet homini loqui,
Cilra Alpes Lausannae datus est Amedeus ; Seduno, et regem in decore suo vidisse. In his quae infra,
Garinus ; Lingonis, Godeffidus ; Autissiodoro, Ala- et quae eirca ipsum sunt; riiorum societas, natufae
nus; Nannetis, Bernardus; Belvaco, lienricus ; aequalitas, ofliciorumdistantia, consideratio merito-
Tornaco, Giraldus.; Eboraeo, Henricus. In Hibernia rum, dijudieatio provectuum subtilissime distinguL
duo episcopi, re et nomine Christiani. Ta Aleman- tur-, et singulis in suo genere sui cognitio inlima-
nia civitate Curia Algotus, sapientia, aetate et gra- tur. In his quae supra hominem sunt, speculatur
tia reverendus. Hsec luminaria de Clara-Valle as- coelestia, non eo modo, quo Angeli, qui semper
sumpta fulgore puro praedictas urbes sua illustra- ,' adhaerent Deo, considerant; sed -eo modo, quo po-
vere praesentia , et pastoralis officii elucidantes test homo puri aniriii et mentis sincerae divina con-
gloriam, exempfum cseteris episeopis facti sunt tingere, et confurmari hierarchiae coelesti sacerdo-
doctrinae et vitse, et in altitudine sua semper bumi- tium temporale. Cum enim in coelesti militia con-
les constiteruiit. stet alios aliis principari, et ministeriales spiritus,
50. Defuncto siquidem Innocentio papa, et suc- ad nutum superiorum potestatum, addivefsa officia
cessoribus ejus Coelestino et Lucio quam velociter delegari; quidam vicinius assistentes ah ipso acci-
consummatis, Bernardus quem prius apudsanctum piunt, quae aliis, yel agenda, vel intelligenda insi-
Anastasium abbatem diximus ordinatum, Papa Ur- riuent. Cumque exigat honio praeposiiurae suse re-
bis efficitur, et Eugenius tertius appellatur, Hic verentiam exhiberi, ad honorem summae potestalis
seditioue orta in populo, pulverem pedum inlitigan- cuncta referri iiecesse est : quia cum sit subditus
tes excussit, et relictis eis, in Franciam venit. homuii homoj vel spiritui spiritus, subdi maxime
Cumque se Rbmae comedefent ac morderent, et se oportet Deo, de cujus munere datur ista praelatio,
invicem consumererit, exspectavit in pace, donec et quo docente fit ut pateat homini tam cognitio
fatigati conflictibus et damnis' afflicti, ejus praesen- sui, quam per fidem et spem ad divinam contem-
tiam cupereiriret optarent. Qui interim celebrato D) plationem pro modo data et indulta accessio. Dicti-
Remis consilio -Claram-Vallenl humiliter visitat, ei bat Yir Dei, et nonnumquam scribebat, in tabulis,
gloriam pontificatus Roiriani pauperum repraesentat cereis [meila restituens, et quidem gratiora priori-
aspectibus. Mirantur omnes in tanta altitudine hu- bus], non patiebatur perire inspirata sibi divinitus.
militatem immobilem, et in tam excellenti culmine Sedabat lites ecclesiarum, et appellationes impor-
propositi sancti permanere virtutem ; ut altitudini tunas, quas inter se discordes clerici concitabant,
sociata humilitas pro officio exterius splendeaf, et blando spiramine componebat. liiterdum etiam du-
pro virtute nequaquam interius inanescat. Adhaere- rius inci-epante eo, redibat tranquillitas, et delu-
bat carni ejus lanea (45) tunica, et diebus ac nocti- mescentibus procellis, qui seditiosi ante eum vene-
bus cuculla vestitus sic ibat, et sic cubabat. Intus rant, et bile diffusa scaturientes declamationibus,
monachi habitum retiriens, exlra se pontificem et pacifici revertebanlur

(45) Yide religionem in summo-ponlifice, qui non Herberto iri lib. n De miraculis Cisterciensium, cap.
lanea interula, sed tunica corpori adhaerente uteba- 35. Bernardo ob infirmitates permissus lanei indusii
tur, nec cucuilam de nocte etiam in lecto adjicie- usus, cum pileo simili, infra lib. m, num. 5.
bat, non scapulari, quod tunc non llcebat, teste (48) Libros quinque.
PATROL. CLXXXY 10
293 S. BERNARDIYITA PRIMA,: 508.
52. Adhaesit ei prae caeteris quidem principibus k languentes et leprosos, qui ibi manebnr.tj quamdiis
onies Theobaldus, et diiijctsonem opfire prosecu- in illis locis e.ssct, abundanter refici jussit. Sed et
tus, et se, et sua in subsidia Clarae-Yallis exposuit, aliis pauperibus largas et congruas personis elee^
el in manibus Abbalis posuit animam suam, depo- mosynas, sive in cibis, sive in vestibus, eornrii
sita altitudine principali, se inter servos Dei c.oii- minislerio donari instituit. Et illis quidem tantum
servum exhibens, non dominum; ut obediret ad in donio sua voluit esse dominium, ut potestative.
omnia, quaecumque domtis illius infimi postulas- pincernis, et pistoribus, ef coquis, el reliquis mi-
sent [al. imperassenl]. Emeliat igitur fundos, con- nisterialibus, quae vellent juberent, qu.e placeret
struebat domos, abbaliis novis prsebebat impeiisas; tollerent; nec esset qui aliquid prohibere auderet,
et ubicumqtie servi Dei extendissent propagines, vel referret ad Comilem, si in aliquo prodigi vide-
delegabat pecunias : non unam domum, sicut Salo- rentur. Sed et viri illi timentes Deum, et tani ei
mon Jerosolymis, statuens ; sed ubicumque hujus placere, quam Comiti cupientes, nec magnificen-
schematis consedissent personse, satagehat eis mi- tiam Principis minuebant, qui charilatis plenitudi-
nistrare necessaria, quasi Christo in terris praesen- riem de suis irapleri praeceperat; nec Deo ingrati
ti propriam faceret niansionem. Sed ct hoc in ar- esse volebant, si invenirenturdesides et avari,: ubi
bitrio Yiri Dei posuit, ut quibuscumque egentibus [J eos promptos et expeditos dispensatores esse, tam
eo mandante ad opus Dei sumptuspraeberet. Videns voluntas Dei, quam Principis sufliciens bonitas in-
igitur Abbas (47) promplum Principis animum, pie- junxisset. Efat praetefea borum officio deputatum,
taiem accendit, et maxime quidem domeslicis fidei ut monachis et religiosis viris, quos ad curiamdi-
voluit eum esse obnoxium; et immortaiia templa versa mittebant negotia, hospitia providerent, et de
fundare consuluit, et eleemosynas ea sagacitate dis- penu et horreo Comitis necessaria miiristrarent.
poncre, « ut semper tfuclitantes redivivis et re. Circumferebant etiam rigente bruma, aptatis sarci-
nascenlibus accessionibus novas semper eleemosy- nis, pauperum indumenla, et pelles, et birros, et
nas parturireiit. Deinde egenis, quos hac atque calceamenta, in quibus nec axungia deerat, qtise
illae quasi vespae pungenles stimuli paupertatis per vicos indigis erogabant. Nullum in comitatu
exagilabant, omnimodis docuit misereri; allis indu- illo elementiaedeerat opus : ad portum illum nau-
menta, aliis alimenta largiri monuit • et suggessit, fragi omnes tutum habebant refugium. Teniporibus
ut per se ipsum xenodochia visitaret, nee horreret, famis non, sicut Pharao, frumenta venumdedit po-
aspectus [al. aspeetu] languentium ; quia in hoc pulo, nec in servitutem sibi *erogat.isannouis sub-
duplicaretur clementiae bonum, si et videret, et fo- jecit jEgyptum : sed Abbate sancto, quasi altera
veret; si consolaretur, et reficeret. Humiliare pau- " Joseph, diviniore usus cousiliario, gratis egenis
perum oppressores, defendere pupillum et viduam, aperuit horrea, nec exhausit pecunia popiilum, nec
misereri et commodare, sermones in judicio dispo- astu circumvenit afflictos , nec re publica ad se
riere, providere quieti Ecclesise, rationem gladii translata, privaios in lerra cumulavittbesauros;
intelligere quasi elemenlariuni 1114 instruxit, sed in coelo potius thesaurizans infatigabilis distri-
summam principalis oflicii ei iritimans, et hoc a butor, cum magna alacritate et pecunias distribuit,
principe requiri ex debito , ut laudi bonorum et et annonas.
viudictse malorum intendal. > 54. Nec defuit viro inhianti. coelestibus magni
55. Haecet alia hujusmodi salubria monita homo ponderis et horrenda tentatio : sed aggressus est
rationabilis reverenter accipiens, luxum curiae, ct eum tam Rex, quam principes, et commota est et
fastum altitudinis in humilitatem et lionestatem contremuit terra; et quasi iratus esset ei Deus,
convertit: nec erat qui in prsesentia ejus auderet rapinis et incendiis fere omnia ad eum pertinentia
aliquid indecens vel agere, vel loqui; sed in hoe depopulatoribus eXposita erant; et operuit faciem
etiam ei placere studentes, sive ficto, sive puro terrae Regis exercitus, et passim omnia vastabantur.
animo ea, in quibus domiiitim suum delectari vide- ft Nec erat ei tutum resistere, vel obviare persecuto-
bant, ipsi quoque saepius factitabant. Introducebant ribus : quia et sui deseruerant eum, manifeste in-
igitur ad eum, qui familiarius ei assistebant, pau- festantes; et qui remanserant, in insidiis, non ad
peres palientes calumniam, nuntiabant languentes subsidia erant. Undique angustiae graves, quia nec
in plateis jacentes, et quoscumque in amaritudine donii sibi cavere, nec extra poterat congrua provi-
et miseria conslitutos ; et ipse oblata sibi occasione dere, cum omnino qui sui essent, nesciret; eltarn
clementiaelaetabatur, el altiori gratia amplectebatur, de perfidia refugarum, quam de duplicilate suorum
qiios dehujusmodi rebus videbat magis esse solli- prorsus diffideret. Inter has autem augustias eon-
citos. (48) [Et quia stiorum nemiuem vel in illa versus ad Dominum, et de coelo quaesivit auxiljum:
curia^ vel pro causa illa Yir Dei passus est demo- et accito Yiro Dci, cujus consilio maxime utebatur,
rari; ] duos religiosos viros de Praemonstratensi nec desperaus de misericordia Dei, hoc ex ejus
Ordine evocatos eleemosynae suae praeposuit, ad responsione accepit, « ut intelligeret quia flagellat
quorum curam spectaret circumire castella et vi- Deus omnem filium quem recipit; et hujusmodi
cos, in quibus ipse maneret: et de 'propria mensa correptiones vel purgant, vel probant animam
(47) Yide de eodem infra lib, IV, cap. 5. (48) Uncinis inclusa exstantin ced.Corb.
 501" LIBER III AUCTOREGAUFRIBO. 302
(Prov. m); et gloriosiorem fuisse Job cum sederel;AAiiglorum Henricus avunculus ejus ad osteiita-
in. sterquilinio, quam fuisset, cum circumstante tionem divitiarum suarum et gloiise suae in mensa
exercitu sedisset"illaesus in solio (Job n). Ostendit coram se habere consueverat) sub H|g omni ce-
ei Yir sanctus Salomonem peeeasse 1115 m ot'°i leritate proferre jussit in medium ; et a cofde suo
et abusum bono pacis defluxisse in vilia : cum delectationem bujusmodi avellens, gemmas (49) a
David pater ejus, Absalon filio persequente, el iini- retinaculis suis jussit abstrahi, et aurum confringi
verso Israel adversus eum armato, permansisset in praecepit, ut venderetur, et de prelio eorum dilecta
gratia. Intimavit etiam quomodo ipsum satanas co- Domino super aurum et topazion tabernacula fun-
laphizarit Apostolum, in qua tribulatione immobi- darenlur. Nee desistebat Amalech ab infeStatione
liter perseveraris illud meruit audire, quia virtus in Israel : sed Moyses elevatis in coelum manibus po-
infirmitate perficituf (II Cor. xn, 9-11), et quia in litus est victoria, et retrahentibus se hoslibus Abbas
praesetiti vita segniores nos faciurit prospera, et sanctus sequesler sollicitus, clamantibus ad Deuni
tircumspectiores adversa. > et domi plorantibus fratriiius, irrupit in acies, et
55. Audiens haec venerabilis Comes, niagnifice in tempore iracundise factus estreconcilialio, et alle-
animatus, duo immensi ponderis et niiri operis galionibus divinis inlercurrentibus detumuefe pro-
vasa aurea (in quibus pretiosissimae gemmae hahe- " cellae, et reversa est inter Regem et Prineipem tran-
bantur inclusae, quae in solemnitate coronae stise rex quillilas, et pacis desiderata serenitas.
"(49) Fortassis bse erant gemmae quas a duobus baldum comiteni hyacinthos rubeos ad ecclesia
abbatibus ordinis Cisterciensis emit Sugerius, ex lib. Sancti DiOnysii dedicationem donasse tradit, ap:id
De ejus administratiohe, cap. 52. Idem auctor Theo- Chesnium, tom. IV, p. 556.

LIBER TERTItJS,
AUCTORE GAUFRIDO MONACHO QUONDAMCLARJH-VALLENSI, ET S. BERNARDI ROTARIO,
POSTEA ABBATE.

1115 PR^EFATIO. ceret, nec desperandum tamen, quod tuorum -magis

- Clarissiirii patris nostri Bernadi Clarae-Yallensis operum fructus carpere prudens lector, quam ver-
abbatis nienioriam viri insignCs, ad laudem Christi borum nostrorum folia indigna debebit : ut jllorum
et multofum aedificationem, litleris commendarunt. C magis suavitate gustata, quamistorum ariditate cul-
Inventa sane materia uberi, prout cuique licuit, et pata, non tam nequiter ista mordeat, quam illos
certibr ei gesiorum innotuit veritas, non eam tolam, delectabiliter edat. Nam etsecurius et sincerius visa
sed partes aliquas digessere. Yidetur autem nonnul- solent, quam audita narrari; et in tertium vas
lis, quod multo minus eum silere debuerat [ai. transfusa facilius coacescunt. Sed et dulcius ea bi-
debeat] piier sanclitalis ipsius, dignationis filius, bitur aqua, quae ab exiguo licet alveo fontis hauri-
benignilalis alumnus : quem ab ejus uberibus post r tur, quem confestim repleverit vena scaturiens,
annos circiler tredecim (quod sine singultu nec quam quae ex rivo tollitur longius jam progfesso,
meminisse debeo, nec proferre queo) sola tandem, vel ex flumine etiam copioso. Inde est quod intacts
quae sola potuit, mors avulst. In quo tibi utinam eorum libris, qui de ejusdem beatissimi Patris
sibi complaceat etiam nunc, Pater sancte, sicut ali- nostri initiis, seu etiam mediis conscripserunt ne
quando videbatur et ahquandiu complacere! Et quis tanquam super alienum aedificasse videar funda-
alter tibi tam debitor, quis tam obnoxius, quis tam ffientum, circa ea potissimum noster sermo versa-
tuus? Momordit, fateor, et dure momordit mofs tur, quibus pene omnibus praesens adfui: interdum
improba; sed non totum pariter deglutivit. Ampu- etiam, licet pauca interserens, quse fidelissima
tavit, nori exsiirpavit; sine misericordia portionem, 1D 1H0 fratrum, qui aderant, relatione cognovi.
quae se conlingebat, accepil. Tulit aspeclum, tulit Verumtamen opus istud libellis tribus partitum
eloquium, corporale eiiam tulit obsequium : sed lector inveniet. Quorum primus quidem ea maxime
ripn rapuit fidem praesentis etiam nunc opitulalionis, quse ad habitum, mores, atque doetfnam hujus
non absorbuit speln fulurae aliquando visionis, non beatiPatris videntur pertinere, prosequitur. Secun-
denique in praeleritorurti menioria altius radicatum dus autem virtutes multas per eum factas eloquitur,
filialis assuriipsit devotionis affectum. Caeterum Tertius in ejusdem bono fine completur. Illud etiam
mihiquidem, ut optime novi, praesertim lanto ido- admonendum, inrerum narratione geslarum cohae-
nea operi, nec scientia, nec eloqueritia suppetit. Sed rentiam similitudiiiis magis, quam temporis obser-
tua sane magualia, et tuas digne eloqui laudes, vari: siquidem nec signaipsa, nec opera quaedam co
non Origenis ingenium, non.Ciceroriis iingua suffi- ordinc scripta quo facta sunt; sed •interdum aliqua,
505 S. BERNARDiYITA PRIMA . 504
prout occurrere locis opDortunioribus videbaiitur, A $ fugere admirationem, et tanquam tinum sese ageie
inserla. Firmior enim videlur, et-haberi acceptior caeterorum. At prosequebatur gloria fugientcm,
solet oratio, quae suis innititur ct ilmstratur exem- sicut e regione captantes sese alios fugere consue-
plis, velut fabrica quaedam idoneis fulta columnis. vit. Proverbium illud in pre ei frequenter, semper
Nonnulla quoque transposita sunt, ut similibus aliis in corde : t Qui hoc facit quod nemo, mirantur
jungerenlur, et quae erant ejusdem generis, siiii oumes. > Quo nimirum ihtuitu vitam regulamque
aptius cobaererent. Yerum haec in duobus quidem communem amplius aemulabatur, sil in siiis acf-i-
llbellis prioribus :>nam in tertio pene per omnia or- bus praeferens observantiae singularis. Ob hoc de-
dini ipsi ipsius lemporis series narrationis obee- nique et cilicium, quod pluribus annis occulte ges-
quitur. taverat, ponere maluit,, quam ut ferre sciretur;
CAPUT PRIMUM. • minus illum lateie velle cont.estans, cuicumcaete-
De moribus ei viriulibus sancti Bernardi summatint. ris ejusdem professionis sibi communia non secia-
I. Innumeris quidem signisatque miraculis, ut Or- tur. In ipsis tamen eomnmnibus erat illi singula-
bis compefit universus, fidelemfaruulunisuumBer- ris puritas, et devotio noii communis. Nihil negli-
nardum Clarse-Vallensem Deusglorificavitabbatem, gens, et minima quaeque cum sludio ei intentione
1 tractabat. Ex propria siquidem experientia definire
sicut gloriosus semper in sarictis suis, et in sua mira- B
bilis est majestate. Cseterum, sicut Malachiam san- solitus sapientem, cui qtiaeque res sapiunt prout
ctum idem ipse commendat, primum maximumque sunt.
miraculum, quod exhibuit, ipse fuit. Serenus vultu, 2. A primis fere annis sic evasit iilecebras gulae,
modestus habilu, circumspectus in verbis, in opere, ut ipsam quoque saporum discretionem ex niagna
timoratus, in sacramedilationeassiduus,inoralione , parte perdiderii. Quoties pia sibi ministrantiurft
devotus, et (sictil alios ipse monebat, crebra siqui- fraude deceptus, liquores pro aliis alios sumpsit?
dem experientia persuasus) de omni re magis fidens; Nam et oleum sibi per errorem aliquando propina-
orationi, quam industrise propriae vel labori (50). tum bibit, et penitus ignoravit. Nec prius id cogni-
Magnanimus in fide, longanimis in spe, profusus in, tum, quam superveiiiens quidani labia ejus mirare-
charitate, summtis [al. profundus] in humilitate, tur inuneta. Cibus ejus buecella panis, in aqua ea-
praecipuus in pietale. In consiiiis providus, in nego- lida penitus emolliti, cum exiguis sorbitiunculis-
tiis efiicax, nunquam tamen minus, quam in otio-y erat. Modicus ille quidem : sed non modicam ejus
otiosus. Jucundus ad opprobria, ad ohsequia vere- parlem crudam rejiciebat stomachus, ne qua illi
cundus. Suavis moribus, meritis sanctus, miraculis foret in cibo voluptas, queni sumere periculum,
gloriosus; affluens denique sapienlia, et virtute, ett C sumptum tenere dolor, rejicere miseria. Sic nimi-
gratia apud Deum et honiines. Cujus sanctae animae> rum fideli servo, juxia desiderium cordis sui, dis-
adjutorium simile sibi fecerat Deus, et speciali prae- pensatio! superna providerat, ut nec fructus ei dees-
ventum benedictione corpus aptayerat. Apparebatt set abstineniiae singularis, et odiosam semper admi-
in carne ejus gratia quaedam, spiritualis tamen po- rationem declinaret sub umbra riecessitatis. De vino
tius quam carnalis. In vultu claritas praefulgebat, quidem ssepius nobis ipse dicebat, decere mona-
non terrena utique, sed coelestis : in oculis ££17 . chum, quando sumere oporteret, sic gustare illud,
angelica quaedam puritas, et columbina simplicitas ne exinanisse calicem notaretur. Quod sie ipse ser-
radiabat. Tanla erat interioris ejus hominis pul- vabat, quoties sibi vmum patiebatur apponi, utnoa
chritudo, ut evidenlibus quibusdam ind.iciis foras„ modo post unum potum, sed post totum qualecun-
erumperet, et de cumulo internae puritatis et gratiae que prandium, suum vasculum, in quo ei propina-
copiosae perfusus homo quoque exlerior videretur," batur, vix aliquando videretur minus plenum a
Corpus omne tcnuissimum, et sine carnibus erat; mansula reportari. Minus quidem stare poterat, sed
ipsa quoque sublilissima cutis in genis modice ru- erat sedens pene jugiter, et rarissime movebatur,
bens. In illo nimirum quidquid caloris inerat natu- Quolies subtrahere se negotiis poterat, autorans,
" aul
ralis, assidua meditatio et studium compunctionis legens, aut scribens; aut insistens doctrinae, et.
atlraxerat. Caesaries ex flavo colorabatur et can-' fralrum aedificationi; autin sacra nieditatione per-
dido. Barba subrufa, circa finem vitae ejus respersa sislens. In quo nimirum studio spirituali obtinuerat
canis. Statitra mediocritatis honestae, longitudini gratiam singularem, ut non laedium in illo, non dif-
(amen vicinior apparebat, Alias autem thesaurus fieultatem aliquam sustineret: libere secum ba-
iste in vase fictili erat, contrito penitus et biiaris, et deambulans in latitudine cordis sui, et
undique
conquassato. Laborabatsiquidemcaroejus multipli- ibfdem exhibens Christo (ut monere alios ipse so-Ie-
cibus infirmitatum ineommodis, ut in eis virtus animi bat) coenaciilum grande stratuni. Omnis ei ad medi-
perficeretur. Qnarum perlculosior quidem in meatu tandum hora brevis, loeus omnis congruus eral.
arctissimi gulturis, nil penitus siccum, vix solidum Frequenter tamen, licet sic afiectus, divino urgenle
aliquid admittentis t molestior erat defectus stoma- metu, imoregente spiritu, studium hoc lucrisubi-
chi, viscerumque corruptio. Hae conlinuae illi, prae- rioribus postponebal; doctus quaerere non quod
ter alias saepius incidentes. Summum sibi erat utile, sed quod riiultis. Alioquin in quolibc-t
ejus sludi-jin coeiu hominum vel
(30) Yid. lib. IV. DeConsid., num. 12. tuiriultu, nisi ejus intentioneni
 503 LIBER III AUCTORE GAUFRIDO. -506
causa deposceret, tota facilitate 1113 animum A Juxta lacum etiam Lausaiiensem totius diei itinere
colligens, iuteriori quadani, quam ubique ipse sibi pergens, penitus eum non vidit, aut se vid re non
circumferebat, soliiudine fruebatur, nihil prorsus vidit. Cum enim vespere facto de eodem lacu socii
attendens quod sonaret vel appareret exterius. colloquerentur, interrogabat eos, ubi ille lacus esset:
CAPUT II. et mirati sunt universi.
5. Desideraverat tamen ab inilio omni modo
De-visilatione Hugonis Gratianopolilani episcopi, et
Cartusianorum; deque mira in Bernardo sensuum subtrahere se negotiis, et nusquam egredi, sed iu
custodia. monasterio residere. Quod et poslmodum ex de-
5. Cum jam DeiFamulus annos aliquot in Clara- fectu corporis occasionem invenisse se reputans
Yalle peregisset, subiit animuni ejus, ut sanclum opporlunam, aliquando statuil, et aliquandiu te-
Hugonem Gratianopolitanum episcopum, et Cartu- nuit, donec illum exire coegit necessitas gravis Ec-
sienses fratres devotionis gratia visitaret : quem clesiae Dei, et summi Pontificis, atque omnium
praedictus episcopus taru gratanter et tam reveren- abbatum sui Ordinis jussio (51), quibus per omnia
ter suscepit, divinam intelligens in ejusdem hospitis tanquam patribus deferebat ipse omnium pater.
visitatione praesentiam, ut prostratus solo tenus ado- Ex quorum etiam mandalo, novissimis quidem an-
raret. Yidens autem servus Christi episcopum aetate B nis, prseter cucullam et tunicam, laneo (52) panno
grandaevum, celebrem opinione, sanctitate conspi- in modum cblamydis decurlatse, et pileo simili ute-
cuum, coram se procidentem, vehementer expavit: balur, inter tantos languores corporis et labores
et ipse quoque pariter corruens ante eum, ita de- nullis unqtiam uti pellibus acquiescens. In veslibus
mum susceptus in osculo pacis, hutnilitatem suam ei paupertas semper placuil, s.ordes nunquam. Ni-
tanti viri veneratione confusam non sine gravi mirum animi fore indices aiebat, aut negligentis,
gemitu causabatur. In cujus pectore singularem aut inariiter apud se gloriantis, aut gloriolam foris
obiinuit ex. eo tempore locum, ul fierenl deinceps affectanlis humanam. Incessus ejus 1110 et ha-
duo illi filii splendorls cor unum et anima una, et bitus omnis modestus et disciplinatus, praeferens
se invicem fruerentur in Christo. Sicut enim regina humililalem, redolens pietatem , exhibens gratiam,
Saba de Salomone testalur (IIIReg. x, 6, 7), uler- exigens reverentiam, solo vi.su laetificans et aedifi-
que sese in altero longe amplius, quam fama vul- cans intuentes. De risu dicimus quod ex ore ejus
gasset, iiivenisse gratulabatur. frequenter audivimus, dum cachinnos religiosoruni
4. Cartusise quoque a viro reverendissimo Gui- Iiomirium miraretur, t non meminisse se a primis
gone Priore, et a caeteris fratribus eodem affectu et annis suae conversioniSi aliquando sic risisse, ut
eadem veneratione susceptus est Servus Christi, ^ non potius ad ridendum, quam ad reprimendum sibi
exsultantibus illis in gaudio, quia qualem eum per vim facere oportei'el; ei risui suo stimulum uia-
epistolam prius noverant, talem invenerunt el prae- gis adhibere, q^uamfrenum. >
sentem. Caeterum cum in reliquis omnibus aedifica- CAPUTIIL.
rentur, unum fuit, quod praedictum Priorem Car- Dc rara in eo sernwnis cura, modestia, simulelgratia;
lusiensem aliquatenus movil, stratura videlicet ani- dequedignilatum fuga.
nialis, cui idem Yir venerabilis insidebat, minus 6, Yocem illi ininvalidocorpore validam satis in-
neglecta, minus praeferens paupertatem. Nec siien- lelligibilemque contulerat, qui in opus prsedicalio-
tio pressit aemulator virtutis quod menle concepe- nis segregaverat illuni ex utero matris suse. Sermo
rat : sed loeutus uni e fratribus, aliquatenus super ei, quoties opportuna inveniebatur occasio, ad quas^-
hoc moyeri sese confessus est et mirari. Cumque cumque personas de sedificatione animarum, prout
ilie ad Patrem sanclum quod audierat retulisset; tamen singulorum intelligentiam, mores et studia
non miuus ipse miratus, quale illud esset slranien- noverat, qulbusque congruens auditoribus erat. Sic
tuiii quaerebat, quod ita scilicet a Clara-Yalle.Car- rusticanis plebibus loquebatur, ac si semper in rure
tusiam usque venisset, ut nunquam illud vidissel, j\ nutritus : sic caeteris quibusquegeneribushominum,
nunquam considerasset, et usque in horam illam velut si omnem investigandis eorum operibus ope-
quale esset, omnino nesciret. Neque enim suuin ram impendisset, Litteratus apud eruditos, apud
erat animal illud, sed a quodam monacho Clunia- simplices simplex, apud spirituales viros perfectio-
censi avunculo suo, et. in sua vicinia demorante, nis et sapienliae affluens documentis; omnibus se
fuerat cOmmodatum; et erat sicut sibi sternere coaptabat, omnes cupiens lucrifacere Ghristo. Cau-
ille solebat. Quod verbum saepe dictus Prior au- lus erat artificiosissime ohservare quod ad papam
diens, in eo potissimuin niirabatur, quod sic ille Eugenium scribens, de sui cordis plenitudine eru-
Dei faniulus. foris oculos circumcidisset, intus ani- ctavit. « Nugae si incidant interdimi, inquit, feren-
mum occupasset, ul quod ipse primo offenderat daefortassis, referendae nunquam. Interveniendum
visu, hoc ille tanti itineris spatio npn vjdisset. caute et prudenter nugacitati. Prorumpendiim sane

(51) Vid. episl. 21 et 48, in fin. supra lib. n, num. 50. De boc pileo efcpileis pelli-
(52) Mira ordinis severitas! ut lanea mterula cum, ceis leg. inf. lib. iv, num36.Pileumlaneumbiretum
pileo consimili Bernardo fuerit remissionis lococon-. interpretor, seu calanticam. De caputio Bemardi vida
cessa, qua nequidem Eugenius pontifex u.tebatur, hifra lib. vii, cap. 17.
 S. BERNARDIVITAPRIMA. 508
m
cathedra sedeic me-
in seriumquid, quod nonmodo utHiter, sed et li- A felicius siquidem in virtutum
bciiter audiant, ut supersedeant otiosis (55). > ruit, dum noluit praesidere in calhedris dignitatum I
evan-
7. Quam vero placabilem et persuasibilem, quam- Denique sicut justus et fortis in praedicatione
ut sciret quem geliea laboravit, sicut prudens el temperans cavit
queeruditamlinguamdederiteiDeus, Nec enim
et quando deberet proferre sermonem, quibus videli- sibi semper ab ecclesiastica praelatione.
et ad
cet consolatio vel obsecratio, quibus exhortatio con- contumaciter unquam renuit, sed frequenter
maximos eleclus honores, prudenter egit, divinasibi
grueretvel increpatio, nosse poterunt aliquatenus
ne aliquando cogeretur. Moyses
qui ipsius legerint scripta, etsi longe mintis ab eis cooperante gratia,
verba saepius audierunt. Siquidem diffusa quidem sanctus cessit Aaron ifalri suo pontificium;
qui ejus
erat gratia in labiis ejus, et ignitum eloquium ejus sed linguae erat impedilioris. Bernardum nostrum
ut non ne non ab opere evangc-listaenecessitas aliqua, sed ab
vehementer, posset ipsius quidem stylus,
licet eximius, totam illam dulcedinem, totum reti- honore solo sola humilitas revocavit. Merito proinde
iiere fervorem. Mel et lac sub lingua ejus; nihilo- apud Deum et homines oblinuit gratiam singularem.
minus in ore ejus ignea lex, juxta illud Cantici can- qui non modo sine sumptutemporalisfacultatis, ye-
ticorum : Sicul vitta coccinea labia tua, et eloquium rum etiam sine gi-adu ecclesiaslicae dignitalis, non
tuum dulce (Canlic. iv, 5). Inde erat quodGermani- B autem siiie fructu fraternse salufis Evangelium po-
cis etiam populis loquens miro audiebatur affectu, suit; et populo Dei semper prodesse studuit, nun-
nisi forte ad
et ex sermone ejus quem intelligere, utpole alte-- quam praeesse sustinuit. Karo tamen,
eum
rius linguaehomines, non valebant, magis quam ex loca proxima, ut praedicaret exivit. Sed quoties
necessilas aliqua traheret (55), seniinabatsuperom-
peritissimi cujuslibet post eum Iqquentis interpretis nes aquas, publice et privatim annuntians verbum
intellecta Iocutione, sedificari illorum devolio vide- Dei.
Quod tamen ipsum ex mandato summi Ponti-
batur, et verhorum ejus magis sentire virlutem: cu- ficis actitabal; ad nulum quoque praesulum caetero-
jus rei certa probatio tunsio pectorum erat, et efiu- rum, ubicumque eorum aliquem contigisset adesse.
sio lacrymarum.UtebatursaneScripluris lamlibere Nimirum quanto magnus erat, humilians se in om-
commodeque, ut non tam sequiillas, quam praece- eibus, eo magis sacerootibus deferebat, quo plenius
dere credcretur, et ducere ipse quo vellet, auctorem inlellexerat,
quae miiiistris Christi reverentia de-
earuni ducem Spiritum sequens. Quem nimirum ut beretus'.
in inedio Ecclesiae aperiret os ejus, sic impleverat CAPUT IV.
Deus spiritu sapientiae et intellectus, ut secundum
in De infelici expeditionis in Orieniem successu, et nato
quod libro Job legitur, profunda quoque fluvio- hinc conlra Virum sanclum tnurmure.
rum s.crutaretur, et abscondita proferret in lucem Q 9. Nec lacendum
quod ex praedicatione itineris
(Job xxvin, 11). Nam et confessus est aliquando, Jerosolymitani grave contra eum quorumdani homi-
sibi meditanti vel oranli sacram omnem, velut sub num vel
simplicitas, vel malignitas scandalum sum-
sepositam etexpositam, apparuisse Scripluram. psit, cum tfistior sequeretur effectus : quod tamea
8. Caeterum quam gratis evangelizaverit, quis verbiim dicere
possumus ab eo quidem inilium non
digne praedicet? quis digne miretur ? Minusfore cre- sumpsisse. Gum enim multorum jam animos per^
didit, nullas sibi ab auditoribus transitorias petere movisset audita necessitas, arege Francorum semel
faculiates, nisi oblatas ssepius refularet ecciesiasliT et iterum propler hoc expetitus (56), apostolicis
cas dignitates. Partim illi fuit nulla quaerere stipen- etiam litteris
monilus, nec sic acquievit super hoc
dia militantem: ne insignia quidem recipere acquie-
loqui, vel consilium dare, donec per ipsius tandem
yit. Denique velut alter David. process.urus ad bel-. summi Pontificis generalem epislolam jussus ab eo
ltim, bellica arma sibi graviora causatus est (IReg, est tanquam RomanaeEcclesiae lingua exponere po <
xvn, 53), quibusmullossuopraesertim temporeceiv. pulis atqueprincipibus: cujusepistolae tenor (57) fuit,
neret praegravari: et in simpliciiate sua glo.riosius ul-in poenitentiam et remissioliem peccatorum iter
triumphabat. Tantam enim gratiam virtus ei divina D arriperent, aut liberaturi fraires, aut suas pro illis
coniulerat, ut licet abjectus esse elegissct in domo aiiimas posituri. Haecet hujusmodi super hocpote^
Dei, uberius 11£0 tamen fructificaret in ea, quam rant veraciter dici: sed dicendum potius id quod
aiii quilibet rn sublime porrecti; et lucens amplius potius fuit, Evidenter enim verbum hoc
praedicavit,
illustraret Ecclesiam velut de sub modio humilita- Domino cooperanle, et serinonem confirmante se-
tis suae; qtiam cseteri super candelabra constituti.
quentibus signis. Sed quantis, efquam mulliplici-
Nimirum quo humilior, eo semper utilipr fuit po- bus signis? Quanta vel numerare, nedum narrare
pulo Dei in onnii doctrina salutari, in quo tamen difficile foret. Nam et eodera tempore scribi coepe
nunquam voluit locum tenere doctoris. Beatus plane, rant, sed ipsa demum scriptorem numerositas scri-
qui, sicul ipse de quodam sanctorum ait(54), c le- bendorum, etmateria superavit auctorem: nimirum
geni dilexit, et cathedram non affectavit. > Quam cum aliquando una die vigiiiti, seu etiam plures ab
(55) Lib. li De consid. can. 15. (56) Yid. lib. n De cons. c. 9.
154) Nimirum de S. Malachia, in ejus Officio,An- (57) Haecepislqla prima est Eugenii tomo X Cou
1
tiph. adMatut, cilioruni.
(55) Yid. epist. 21 e*-Sq,
 809 LlBER III AUCTOHE GAUFRIDO. 510
incommodis vaiiis sanarentoi, nec facile ab hujus- A optimum militum TempSi, lunc minislrum, nunc
modi dies ulla vacaret. Denique plures ep tempore etiam magistrum Militiae Templi, qui ipsius secun-
Christus, per Servisuitactumetorationem, exipsis dum carnem avunculus erat. « Vse principibus no-
etiam matrum uteris caecos videre, claudos ambu- stris, ait. In terra Domini nihil boni fecerunt : in
lare; aridos convalescere, surdos fecit audire, et suis, ad quas velociter redierunt, incredibilem exer-
mulos loqiii; mirabilius restituente gralia, quod mi- cent mahtiam, et non compatiunlur super contri-
nus praestitum fuerat anatura. tione Joseph. Confidimus autem quia non repellet
10. Nec tamen ex illa profectione orientalis Ec- Dominus plebem suam., ct haereditatem suam non
clesia liberari, sed coelestismeruit impleri et laetari. derelinquet. Porro dextera Domini faciet virtulem,
Quod si placuit Deo tali occasione plurimorum eri- et brachium sutim auxiliabilur ei; ut cognoscant
pere, si -non Orieutaliuni corpora a paganis, Occi- omnes quia bonum est sperare in Doniino, quam
~-
dentalium animas apeccatis; quisaudeatdicereilli, sperare in principibus (38). >] Sed de his hactenus.
Quid fecisli sic? Autquis recte sapiens, illorumma- CAPUT V.
gis non doleat, qui ad priora, velpejora forteprio- De erroribus Petri Abwlardi, et Gilleberti Por
ribus scelera redierunt, 1121 quam eorum mor- retani opera sancti Bernardi confulatis. .
lem, qui in fructibus poenitentiaepurgatas variis tri- " 12. Jam el illud propler posteros niemorandum,
bulationibus Christo animas reddiderunl ? Alioquin, quam multipliciter Ecclcsiae sanctae Yiri Dei doc-
quamlibet dicant "jEgyptii, dicant filii tenebrarum, irina profuerit in Calliolicorum moribus corrigen-
qui vefitatem nec videre valeant, nec proferre, Cal- dis, in schismaticorum furoribus comprimendis, in
iide eduxit eos, ut interficeret in deserto (Exod. xxxn, bsereticorum erroribus confulandis.. Siquidem prss-
12): patienter toleral Christus Salvalor opprobrium, ter eos quos docuit sobrie, et jusie, el p:e vivere in
quod tantarum animarum salule compensat. Memi- saeculo.;quautos etiain perfeclius. valedicere saeculo
nit hujus verbi ipse quoque venerabilis Pater, inter persuasit, vel ex hoc liquel, quod non cessavit,
caetera dicens : « Si necesse sit unum fieri eduobus, qu.amdiu vixit, deserta sseculi, saeculi deserloribus
malo in nos murmurhominum, quaminDeum esse. implere. Cujus ministerio videiur prophelicum illud
Bonum mihi, si dignetur me uli pro clypeo. Libens eliam corporaliter exhiberi : Posuit desertum in
excipio in me detrahenlium linguas maledicas, et slagna aquarum, et terram sine aqua in exitus aqua-
venenata spicula blaspiiemorum, ut non ad ipsum rum. Et.collocavit illic esurienies, et constituerunt
perveniant. Non recuso inglorius fieri, ut non irrua- civitatem habitalionis. Et seminaverunt agros, et
tur in Dei gloriam (cap. 1). > Haec quidem ille in r piantaverunt vineas, et fecerunl fructum nativitalis,
libro de Consideratione secundo. Accidit autem,uhi Et benedixit eis, et multiplicati suni, et jumenta eo*
primuffi de ejusdem exercitus dissipationelamenta- rutn non minoravit (P.saL cyi, 3S.-5.S),Sane in die-*
bilis intra Gallias insonuerat rumor , ul illuminan- bus schismatis generalis, qiiam fideliter Servus Do'
dum Dei Famulo filium caecumofferens pater, mul- mini stetit. in e.oiiffactione:in.conspectu ejus, ut
tis precibus vinceretexcusantem.Et imponens San- averteret, iram ejus; quam efficaciler slelitetpla-
ctus puero manum, orabat ad Dominum, quatenus, cavit et cessavit quassatio; quam denique evidenter
si ab eo verbum praedicationis illius exierat, si prae- iji tempore irae factus est reconciliatio; uon modo
dicanti Spiritus ejus adfuerat, in illius illuminalione latius prosequendum. Sufficere inlerim polest, si
ostendere dignaretur.Dtim veropostoralioiiem ora- ipsius super hoc scribenlis ad eum Innocentii papae
lionispraesiolaretureffectum :« Quidfacturussum, >. llggverbaponamus : «Quam firma, > ait, « per-
aitpuer? « video enim. > A.ttollitur illico clamor severantique eonstantia catisam beali Pelri et
astantium. Plures er.im non modoe fratribus, verum sanctae matris tuae Romanae Ecclesiae, incande--
etiam e saecularibus aderant, qui utpuerum videre scente Peiri Leonis schismate, fervor tuae reli-
videntem, multipliciter consolatl, Deo gratias refe- gionis et discretionis susceperil defendendam, et
rebant. D se niurum inexpugnabilem pro domo Dei oppo-
11. [IUud etiam jueunde satis credimus conside- nens, aninios regum ac pi'incipum, et aliarum
rassenonnullos, quod eadem hebdomada, qua feli- tam ecclesiasticarum quam saecularium persona-
cissima anima ejus carnesoluta est, ecclesia Jero-• rum, ad catholicae Ecclesise unitatem, et beati
solymitana magnifice satis fuerit divinp munere! Petf i, ac nostram obedientiam, frequenlibus ar-
consolata, sicut saepius noverant illum promisisse. gumentis., et ratione niunitis reducere laborave-
Siquideiri capta esl Ascalon illa munitissima, paucis; rit; magna, quae Ecclesiae Dei et nobis provenit,
a sancta civitate milliariis distans, et pericuioses ittilitas manifestat(59). > Inquibus autem pro fid>
instans calcaneo ejus. Adversus hanc quinquagintai quoque quam magnifice egerit.seryisTidelis etpru-
annis et eo amplius nihil profecerant Christiani la-. dens, breviter intimandum.
horantes : nam et tunc non humana virtute capt.ai 15. Fuit. in diebus illis. Petrus Abaelardus magi-
est, sed divina. Nec incongruum riunc ipsitiSiint.er- - ster insignis, et celeberrimus in opinione scienlise,
serere verba, quae eodem scripserat anno ad virumI sed de fide-perfide dogmatizans. Cujus cum blag-

(58) Epist, 28S. (-59)Vide inter Innocentii epistola

51i S. BERNARDIYITA PRIMA.. . 512
phenliis plena gravissimis volitare undique scripta A sul involvens, scripta incendio, scriptorem silentio
cocpissent, profanas novitates vocum et sensuum condemnavit.
viri erudili atque fideles ad Dei Hominem retule- 15. Fuit iteni Gillehertus, quem cognominavere
runt. Qni nimirum solita bonitate elbenignitate de- Porretanum, Pictavorum episcopus, in sacris Lit-
siderans errorem corrigi, non hominem confundi, teris plurimum exercitatus, sed sublimiora seeliam
secreta illum admonitione convenit. Cum quo eliain ipse scrutatus ad insipientiam sibi. Siquidem de
tam modesle, lamque rationabililer egit, ut ille sanctse Trinitatis unitate et Divinitatis simplicitate
quoque compunctus ad ipsius arbitrium correctu- non simpliciter sentiens, nec fideliter scribens, dis-
rum se promitteret universa. Caeterum cum reces- cipulis suis panes proponebat abscondilos, furtivas
sisset ab eo, Pelrus idein consiliis stimulatus ini- propinabat aquas, nec facile quid saperet, imo quan-
quis, et ingenii sui viribus, plurimoque exercitio tum desiperet, personis aulhenticis fatebalur. Ti-
dispulandi infeliciter fidens, resiliil a proposito sa- mebal enim quod apud Senonas Petrum ei dixisse
niori. Expetens denique Senonensera Metropolita- ferunl:
nurn, quod in ejus ecclesia celebrandum foret in Tunc tua res agitttr, parics cum proximus ardet.
proximo grande concilium, Clarae-Yallensem cau- 1123 Novissime tamen cum jam fidelium super
satur Abbatem suis in occulto detrahere libris. Ad- B-hoc iiivalesceret scandalum, cresceret murmur, vo-
dit quoque paratum se esse in publico sua defen- catus ad medium est, et librum tradere jussus, in
dere scripta, rogans ut praedictus Abbas diciurus. quo blasphemias evomuerat, graves quidem, sed
si quid haberet, ad Concilium vocaretur. Factum verborum quodam involucro circumseptas. Igitur
est ut poslulavit. Sed vocalus Abbas venire penilus in Concilio, quod in urbe Remorum papa venerabilis
recusavit, suum hoc non esse renuntians (60). Po- Eugenius celebravit, egit cominus adversus liunc
stea lamen magnorum virorum monitis flexus, ne Gillebertum Ecclesise sanclae suo tempore singularis
videlicet ex ipsius absenlia et scandalum populo, athleta Bernardus : primo quidem totum quod ille
et cornua crescerent adversario, demum pergere verborum cavillationibus occultare nitebatur, eli-
acquievit, irislis quidem, nec sine lacrymis au- ciens; deinde vero tam suis ratiociniis,j quam sanc-
nuens, sicut in epistola ad papam Innocenlium ipse torum tesiimoniis biduana disputatione redarguens.
testatur (61), in qua plenius lucidiusque negolium Considerans sane nonnullos ex bis qui praesideta»et,
omne prosequitur.- jam quidem animadvertenics blaspheniiam in de-
14. Adfuit dies, et ecclesia copiosa convenit ; clrina, adhuctamen avertcntes injuriam a persona;
nbi [a Dei Famulo Petri illius in medium scripta f, accensus est zelo, et domesticam sibi Ecclesiam
prolata sunt, et erroris capitula designata. Demum seorsum convocat Gallicanam. Communi denique
illi optio data est, aut sua esse negandi; aut erro- consilio, a palribus decem provinciarum, aliis au-
rem humiliter corrigendi; aut respondendi, si pos- tem episcopis et abbatibus plurimis, dictante Yiro
set, objiciendis sibi rationibus pariter etsaiictorum Dei, novis dogmatibus opponitur symbolumnovum.
testimoniis Patrum. At ille nec volens resipiscere, Cuieiiam subscribunturnoraina singulorum, ut eo-
nec valens resislere sapientiae et spiritui qui loque- rumvidelicet omnium sicul iireprehensibilis fides,
batur; ut lempus redimeret, Sedem apostolicam sic irreprehensibilis zelus caeteris innotescat. Ita
appollavit Sed et poslea ab egregio ilio catholicae demum apostolico judicio et auctoritate universalis
iidei advocato monitus , ut vel jam sciens in perso- Ecclesiaeerror ille damnatur; episcopus Gillebertus
nani suam nihil agendum , responderet tam libere, an eidem damnationi consential, inlerrogatur. Con-
quam secure, audiendus lantum et ferendus in omni sentiens, et publice refutans (05) quaeprius scrip-
patientia, non sententia aliqua feriendus; hoc quo- serat et affirmaverat, indulgentiam ipse eonsequitur,
que omnimodis recusavit, Nam et confessus esl po- maxime quod ab initio cautus fuisset ea lege eamdem
slea suis, ut aiunt, quod ea hora, maximaquidem ingredi disceptationem, ut promitteret sine ulla sese
ex parte memoria ejus lurbala fuerit, ratio caliga- D obstinatione, proEcclesiae sanctae arbitrio, corre-
verit, et interior fugerit sensus (62). Nihilominus cturum libere suam opinioncm.
tamen Ecclesia quseeoiiveneral, dimisit hominem, CAPUT VI.
inuletavit abominationem,a persona abstinens, sed De hwresi Henriciana in
pariibns T.olosanisrepressa
dogmata prava eondemnans. Quando vero Petrus et patralis ibidem miraculis.
ille refugium invenirel in Sede Petri, tam longe 16. In partibus Tolosanis Henricus quidara (64),
dissidens a fide Petri ? Et ipsum ergo auctorem ea- olim monachus, tunc apcstata vilis, pessimae vila;,
dem senlentia cum erroribus suis apostolicus Prae- perniciosae doctrinse, verbis persuasibilibus gentis

(60) Yid. epist. 187. abes infra.

(61) Yid.epist. 190. (64) Confer Gaufridi de isto Henrico epistolani,
(62) Yid. epist. 89 et notas ei subjunctas. quae habelur post Yitae librum sextum, et vide no-
(65) Haec fusius referl hujus libri auctor Gaufri- slram Praefationeinad tomuml, ariiculoYI. Deehs
ilus, qui et ipseconcilio inierfuit, inepist. ad epi- erroribus vide epistolam 241et sermone.m65 inG;.^-
scopum Albanensem Henricum. Ad hsecidemGaulri- lica.
dus disputationem edidit adversas Gilbertum auam
 "513 LIBERIII AUCTORE GAUFRIDO. 514
iliius occupaverat levitatem, et, ut praedixit Aposto-.A per totam provinciam verbum hoc divulgaretur, et
lus de quibusdam, in hypocrisi loquens mendacium Yir sancius per vicina loea regrediens ob concur-
(7 Tim. iv, 2), fictisverbisdeeisnegotiabatur. Erat sus intolerabiles declinaverit, et timuerit illo ire.
autem hostis Ecclesiae manifestus , irreverenter ec- 19. Prsecipuum [at. primum] sane miraculum
clesiasticis derogans Sacramentis pariter et mini- quod per Famulum suum in urbe Tolosa Christus
stris. Necmediocriter in ea jantnialigmtate profece- exhibuit, paralytici cujusdam clerici curatio fuit.
rat, Sic enim de eo scribens Pater venerabilis ad prin- Hunc in domo regularium clericorum sancii Satur-
cipem Tolpsanum, inter caetera ait: «Passim inve- nini, quorum unus ipse erat, ad petitionem Abbatis
niebaptur jam Ecclesise sine plebibus, plebes sine et fratrum circa noctis cr.epusculuui,visitans Homo
sacerdotibus, sacerdotessinedebitareverentia, sine Dei, moribundum invenit hominem, qui extremum
Christo denique Christiani.Parvulis Christlaiiorum spiritum trahere viderelur. Consolatus itaque mise-
Chrisli vita intercludebatur, dum Baptismi gratia rum, et data benedictione egrediens, sicut postea
negabatur. Ridebantur oraliones oblationesque pro confessus est, loquebatur in corde suo fidelisServus
morluis, sanctorum invocationes, sacerdotum ex- adDominum tain fiducialiler, quam fideliter, dicens:
communicationes , fidelium peregrinationes, basili- Quid exspectas, Domine Deus ?Generatio haecsigna
carumaedificationes, dierum solemnium vacationes, I3 quaent. Alioquin minus apud eos noslris profici-
chrismalis et olei consecrationes, et omnes deni- mus verbis , nisi abs le fuerint confirmata sequen-
que institutiones ecclesiasticaespernebantur. >(Epist. tibus signis. > Eadem hora exiliit paralyticus de gra-
241.) bato, el accurrenssecutus et consecutus esteum, sa-
17. Hac necessitate Yir sanctus iter arripuit, ab cra vestigia devolione qua debuit amplexalus: cui
ecclesia regionis illius saepiusjam ante rogatus, et subito procedenti obvians ex coneanonicis unus e^
tunc demumareverendissirao Alberico Ostiensi epi- pavit et exelamavit, siquidem phantasma putabat.
scopb et legato Sedis apostolicaepersuasus pariter et Quando enim de lectulo eum crederet surgere po-
deduclus. Veuiens autem cum incredibili devotione tuisse? Egressammagis a corporeejus animam phan-
susceptus est a populo terrae, ac si de coelo angelus tastice sibi apparuisse arbitratus aufugit. Sed ipsa
advenisset. Necmoram facerepotuit apudeos, quod demum tam ei, quam caeteris, rei veritas fidem fe-
irruentium lurbas reprimere nenio posset: tanta erat cit. Egreditur exinde sermo inter fratres, curritur ad
frequentia diebus ac noclibus adventantium, bene- spectaculum tamjucundum : ipse etiam inter primos
dictionem expetentium, flagitantium opem. Prosdi- accurrit episcopus etlegatus. Indepcrgitur ad eccle-
cavit tamen in civitate Tolosa per aliquot dies, et _ siam, eo ipso qui convalueratpraeeunte: conclama-
in caeteris locis,- quse miser ille frequentasset am- ' tur in laudes Dei, eodem pariler concinente, ruil undi-
plius, el gravius infecisset; multos in fide simplices que populus, benedicitur Christus, triumphat fides,
instruens, mitantes roborans, errantes revocans, sub- infidelis quisque confunditur, exsuliatpielas etimpie-
versos reparans, subversores et obstinatos auctori- tas conlabcscit. Porro Yir Dei cellam uhi manebat
tate sua premens et opprimens, ut non dico resi- ingressus, diligenler onmes observari aditus, obse-
irtere, sed ne assistere quidem et apparere praesume- rari januas jubet, ne quis pateat introilus populo con-
rent. Caeterum etsi tunc fugit haereticus ille et la- currenti. [Sane is quidem Bernardus (hoc eniiricle-
tuitj ita lamen impeditsesunt viae ejuset semitaecir- rico nomen erat, qui sanus lactus esl) corporali be-
eumseptse, ut vix alicubi postea tutus, tandem cap- nefieio non ingratus, magisque sollicilus pro reme-
tus et catenalus episcopo traderetur 1124- Inquo dio spiriluali, secutus est Servum Christi, monasti-
itinere plurimis etiam signis in Servo suo glorifica- cum in Clara-Yalle Ordinem profitens, et habilum su-
tus estDeus, aliorum corda ab erroribus impiis re- mens. A quo etiam missus ad partes iterum Tolo-
yocans, aliorum corpora a languoribus variis sanans. sanas, et abbas illic constitutus, hodieque nionaste-
18. Est locus in regione eadem, cui Sarlatumno- rio praeesi, quod Yallis-Aquaedicitur.]
men est, ubi sermone completo plurimos ad bene- D» CAPUT VII.
dicendum panes, sicut ubique fiebat, Dei Famulo Desuavissimis beali Viri moribus, et prmclaris virlu-
pfferebant. Quos ille elevata manu et signo Crucis tibus, et quid de suis miraculis senliret.
edlto in Dei nomine benedicens : «In hoc,> inquit, 20. Cumautem per totumabeadem provinciare-
scietis vera esse quae a nobis, falsa quse ab bsere- ditum Yiri sancti magis magisque signa crebresce-
tieis suadentur, si infirmi vestri gustatis panibus rent, et mulliplicarentur in dies, nonpraetereundum
istis adepti fuerint sospitatem. > Timens autem ve- quidnamipse inter haecanimi gereret, qui a Chrislo
nerabilis episcppus Carnotensium magnus ille Gau- humilitatem cordis et mansuetudinem didicisset, Dis-
fridus (siquidempraesenserat.et proximus Yiro Dei); putans enimsecum in cogitationibus suis, et ex ipsa
eSi bona,> inquit, «fide sumpserint, sanabuntur.> demum locutus abundantia cordis sui, domesticis
Gui Pater sanctus de Domini virtute nil haesitans : sibi religiosis quibusdam fratribus aiebat: «Pluri-
Nonboe ego dixeriin, > ait, «sed vere qui gustave- mum miror quidnam sibi haecmiracula velint, aut
rint, sanahuntur : ut proinde veros nos et veraces quid visum sit Deo talia actitare per talem. Nil mi-
Dei nuntios esse cognoscsmt. > Tam ingens multi- hi videor in sacris paginis super £ l£g hoc genere
tudo languenlium gusiato eodein pane convalult, ut legisse signorum. Siquidem facta sunt aliquaiido st-
515 S. BERNARDIYITA PRIMA. 516
gna per sanclos Iiomines et perfecios : facta sunt et A . Neque enim satis credibile esl, Salomonem illum in
per fietos. Ego niihi nec perfectionis conscius sum, omni gloria sua tam universalem Orbis obtinuisse fa-
nec ficlionis. Scio enim sanctonmi mihi nonsuppe- vorem, qtiam hunc in sua humilitate. imo vero dif-
tere mcrita, quaemiraculis illustrentur: confidoau- ficile oinnino videretur ex historiis aliquibus inve-
tem nec ad eorum sortem me pertinere, qui virtutes nire bominem unum, conversantem adhuc cum ho-
inultas in nomiue Domini operantur, et a Domino minibus, in universa terra tam celebre et amabilo
ignorantur. > Haec ethujusmodi crebrius, secrelius- obtinuisse noraen a solis ortu etoccasu, ab aquilone
que cum viris spiritualibus conferebat. Novissime et mari.
vero opportunum sibimet visus exilum reperisse : 22. Ut enim illas memoremus provincias, ex qui-
«Scio, inquit, hujusmodi signa non ad sanciitatem bus usque hodie monumenla certiora superesse no-
unius, sed ad multorum speclare salulem; et Deum scunlur; et in Ecclesia orientali, et apud soles occi-
in homine, per quem talia operelur, 11011 tam per- duos Hibernorum, et a meridie iri remotis finibus
fectionem considerare, quam opinionem : ut in eo Hispaniarum, et ab aquilone in insulis quae procul
commendet liomiiiibus, quseilli cfeditur inesse, vir- sunt DaeiaeSueciaeque, celeberrima ejus opinio fuit,
tutem. Neque enim pro eis fiunt haec, per quos fiunt; Crebras undique recipiebat epistolas, et reddebat.
sed pro eis magis qui videnlilla, ve! sciunt. Nec eo H Undique ei xenia mittebantur, undique ejus bene-
iine per eos ista Dominus operalur, ut ipsos probet diclio petebalur. Postremo quasi viiis' abundantis-
cseteris sanc-iores, sed ut caelcros magis amatores sima suos undique palmites propagavit, H2@
et aemulatorcs faciat sanctilalis Nihil ergo mihi et excepto quod in terram Jerosolymitanam, quamvis
signis istis : quandoquidem meae illa famae magis, locus esset a Rege paratus, ob incursus Paganorum
quamvilaenoverim exhiberi ;necadmeam fiericom--. et aeris intemperiem , non acquievit mittere fratres
mendationem, sed ad commonitlonem potius alio- suos. Neque vero episcopus ille incongruum aliquid
rum.i Satis, ni, fallimur, hujus viri mirabitur ani- usurpasse videtur, qui post sacrum ejus obitum,
inum quisquis hoc diligenti consideratione pensa- dum fratres consolaretur, inter caetera hoc quoque
verit, nec praestantius reputabit aestimator quisque in ipsius prosecutus est laudem, quia in omnem ler-
fidelis, signaatqueprodigiamirabiliteroperari,quam ram exivit sonus ejus , et in fmes orbis terrae verba
perpetrala taliter interprelari. Sibi quoque nonmi- illius. Yinccbat lamen sublimitalem nominis bumi-
nusulilejudicabit imitandos ejusaffectus, quammi- lilas cordis : nec tantum poteral universus eum
randos actus, et morum insignia, quam operum si- mundus erigere, quanium se ipse dejicere solus.
gna cognoscere. Sed ad hsec quis idoneus? P Summus reputabatur ab omnibus, infimum ipse se
21. In hujus siquidem pectore Yiri Dei, pari foe- reptitans : et quem sibi omnes, ipse se nemini prae-
dere puritas suavitasque consederaiit: satis quidem ferebai. Denique, sicut nobis saepius fatebatur, m-.
utraque mirahilis; sed mirahilior utriusque comple- _ ter stimmos quosque honores et favores populorum,
xus. Inde nimirum tam singulariter in unum homi- vel sublimium persouarum, alteriim sibi muluatus
nem totius Orbis vota pariter concurrebant, quod hominemvidebatur, sequepotiusreputabatabsentem,
puritalem suavitas amabilem faceret, suavitatem pu- velut quoddam somnium suspicalus. Ubi vero sim-
ritas acceptabilem; utdifficile fuerit aeslimare,gratiae pliciores ei fratres, ul assolet, fiducialius loquerentur,
anrevereiitiae ampliusobtineret. Quisenimtamrigidae eiamicasemperlicerethumilitatefruijibiseinvenisse
conversationis, qui Clarae-Yalleiiseninon sublimiler gaudebat, et in propriam rediisse personam. Innata
revereretur Abbatem? quistamdissolutae, quinon er- ei a puero verecundia usque ad diem perseveravit
ga eumdem dulciter afficeretur? Dulcissimisenira affe- exireiiiiim. Inde erat, quod licet tam magnus esset,
ctibus plenum pectus ipse gerebal: sed quam libere et excelsus in verbo gloriae, numquam tamen (sicufc
eos, quoties causa deposceret, coercebat, humanis- saepe eum audivimus protestanlem) in quamlibethu-
simus in affectione, magis tamen fortis infide. Etut mili coetu sine metu et reverentia verbum fecil, la-
breve aliquod hujus rei proferamus exemplum, sic- D cere magis desiderans, nisi conscienliae proprise sli-
ut ipse quoque testatur in sermone super Cantica mulis urgeretur, timoreDei, charitate fraterna.
canticorum vicesimo sexto; siccis oculis germaiii 25. Palientiam ejus maxime quideni flagelhs do-
sui, etgermani tamnecessarii, tam dilecti, Gerardi minicis exercitatam novimus et probatam: qui ni-
videlicet, celebravit exsequias, siccis oculis corpus; mirum ab ipso suae conversionis inilio usque ad diem
ejus tradidil sepulturse, neaffectus fidemvincere vi- sacrae.depositionis lanta suslinuit, ut viia ejus, his
deretur. Nam exlraneum quemlibetvix, autnunquam qui noverant, nonnisi quaedam mortis prolelatio vi-
sine lacrymis sepelivit. Talem sibi illum uberiusi derelur. Caeterum erga homines quoque, elsi rarior
proinde fructificaturum manus divina formaverat, ut ei occasio, minora forsitan patientiae potuit experi-
austeritatem suavitas morum tolleret, auctoritatem , menta praestare, diceudum tamen vel breviter, nc
sanclitas conservaret. Cui enim vel lanta benignitas; hujus quidem apparuisse eum virtuiis immunem.
esset oneri, vel tanta bonitas non essethonori? Le- Et quia genus hoc patientiae solitus eral dicere tri-
gimus de Salomone, quod omnis terra desideraviti. panitum, videlieetad verborum injurias, ad damna
videre vultum illius. Grande praeconium : sed for-- rerum, ad corporis lsssionem ; de
singulis saltem sin-
sitan in hac parte rion minus quam Salomon hic gula proponamus exempla. quae interim nobis oi>
 517 LIBER Ili AUCTORE GAUFRIDO. . 5ig
currunt. Scfipserat aliquarido Dei Famulus ad epi- A homo velut insanus in eum, percussit maxillam ejus,
scopum aliquem (65) de curia et conellio Regis, mo- idque tam graviter, ut succederet slatim rubor ictui,
hens eum.super quibusdam verbis regi suadere, et tumor rubori. Jam qui aderant in sacrilegum invo-
.consulere meliora. At ille vehementer exacerbatus, labant: sed praevenit eos Servus Domini clamans,
amarissimam ei reddidit epislolam, dicens in ipsa et adjurans per nomen Christi nullatenus eum tan-
salutatione prima, « Salutem, et non spiritum blas- gere, sed educere caute, et curam ejus habere, ne
phemiae; > tanquam videlicet Yir sanctus (quod hor- ab aliquo ei vel in aliquo noceretur. Quod tam dis-
ror est dicere) ex blasphemiae spirittt illa scripsis- tricte praecepit, ut roiser illetimens et tremens abs-
set. Ad quod verbum mansuetissimus Chrisli ser- que omni injuria eductus sit et deduCtus.
vus, memor Dbminicaefesponsionis, Ego dmmonium 26. Et quidem in libertate spiritus Dei Famulus
nonhabeo (Joan. vin, 49) (sicut hodieque exstans exeelknter enituit, cum humilitate el mansuetudine
ejus epistola continet): « Minime quidem , ait, spi- iamen, ut quodam modo videretur et vereri nemi-
ritum blaspiiemise habere me credo, sed nec male- neni, et omnem hominem revereri. Increpatione ra-
dixisse cuiquaril, aut maledicere velle nie scio, prae- rius utebatur, monitis potius et obsecralionibus
sertim principi populi mei.» Nec minus postea cha- agens. Quam vero invitus, et non ex cordis amaritu-
rum nec minus familiarem eumdem episcopum ha- " dine verbum proferret amarum, ex eo maxime ani-
buit, sed eiogium ilhril praedicium apud eum sic madvertebatur, quod perfacile hujusmodi impetum
fuit qtiasi non dictum, cohiberet. Siquidem mirabatur hominum improbi-
24. Abbas Farfensis conventum fratrum a Ciara- latem, quos aliquando forte furbatos, excusalionem
Valle vocaverat, riionasterium eis aedificaturus: sed quamlibet rationabilem, satisfactionera quamlibet
Romanus impedivit Antistes, et sibi tollens eos in "humilem admittere gravat, quod ipsa suae turba-
loco altero ordinavit (66). Unde plurimum dolens tionis passio miseros sic delectet, ut oderint omne
praedictus ille vir magnus, et magnse devotionis, remedium; ut contineant aures, cteudant oculos,
collectam pecuniam sexcentarum fere marcarum objiciant manus, et omnimodis satagant, ne se-
argenti deposuit sub cliirbgrapho,' quani ad Dei Ho- mel orta conimotio sedari valeat et sanari. Ejus
njinem yeniens obtulit ei, rogans iit quod non me - tamen objurgationem "rion minus facile aliquando
ruerat in pariibus suis, yel citra Alpes novum exin- compescebat gravis et turbulenta responsio, quam
de coenobium conderetur. Missum est pro argenlo, humilis et modesta; ut ab aliquibus proinde dice-
e» -totum prorsus amissum. Nec respondit aliud retuf cedenti insistere, cedere resistenti. Dicebat
Homo Diei, cum ei nuntiaretur, quam, « Benedictus ,C enim, uhi resonat utrimque modestia, dulce esse col-
Deus qui nobis pepercit ab onere. Nam et illis, > loquium : ubi vel ex parte altera, utile : ubi ex neu-
inquit, «qui abstulere, levius indulgendum. Sunt tra, perniciosum'. Ubi enim hinc inde duritia soaat,
enim Romani : et pecunia videbatur immanis , ac jurgium est, non correctio ; nec disciplina, sed rixa;
vehemetts fuit ista tentatio. >Gratulari etiam con- ut deceat magis interim dissiniulare praelatum , et
sueverat, decem circiter monasteria, vel aedificandis commotione.sanata, utilius castigare subjeclos; aut
moriasteriis loca congrua numerans, fraudulenler cerle, si ita res exigit, ohservare cunsilium Sapien-
et violenter sibi ablata, dum contendere nollet, tis,quia stultus non corrigitur verbis (Prov. xvin,2).
1127 et magis eum vinci, quam alios vincere de- Loquitur ipse de increpationibus minus utiliter, mi-
ieclaret. nus patienter acceptis, in sermone super Canticum
25. Veniens aliquando Claram-Yallem clericus canticorum quadragesimo secundo, inter caetera di-
quidam , ex his quos Regulares vocant, importune eens: «Utinam neminem objurgare necesse sit!
satis instabatut in monachum reciperetur. Suadente boc enimmelius. Sed quoniani in multis offendimus
Patre sancto ut ad suam reyerteretur ecclesiam, nec omnes; mihi tacere non licet, cui ex officio incum-
acquiescente recipere eum: « Utquid ergo, ait iile, bit peccantes arguere, magis auiem urget charitas.
in libris tuis tantopere peffectionem commendasti, D Quod si arguero et fecero quod meumest, illaautem
si eam desideranti ppem renuis exhibere ? > Et ma- procedens increpatio minime qubd suum estfaciat,
ligno spiritu iracundiae vehementius instigatus, sicut neque ad quod misi illam, sed revertaturad meva-
postmodum evidenter apparuit: « Jam, > inquit, « si cua tanquam jaculum feriens et resiliens, quid me
ilios tenerem, discerperem libros.> Cui Yir Domini: animi tunc habere putatis, fratres? Nonne angor?
tPuto, >ait,«in nulloeorumlegisti, nonpossetein tuo nonne torqueor? Et ut niihi usurpem aliquid ex ver-
claustro esse perfectum. Morum correctionem, non bis Magistri, quia de sapierilia non possHin: pror-
locorura mutationem, si bene memini, in libris om- sus coarctor e duobus, et quid eligam nescio (Philipp.
nibus commendavi. > Tum vero iiripetum faciens I, 25, 22): placerene mihi in eo quod locutus stim,

(65) Joscelenuffi, episc. Suessionens., epist. 215. riniacensi tomo IV Chesnii, pag. 577, ubi dedica-
(66) ld accidil tempore lunocentii secundi, quimo- tioni ecclesise Mauriniacensis ab Innocentio faetse
nachos a Farfensi abbate petilos Romae ad Aquas- una cuni Bernardo anno 1150 interfuisse perhibe-
Salvias locavit. Farfae, quod monasterium est peril- tur. Gerardus ex monacho Farfensi Clarae-Yallen-
iustre in Sabinis, tunc prseerat Adentilfus loci abbas sis laudatur ab Elerbeito in lib n de Miraculis,
ab amio 1125 ad 1144 , laudatus in Chronico Mau- cap.29.
.553 S. BERNARDIYITA PRIMA. .52»
qjoinam quod debui, feci; an poenitentiam agere A rum Tructus, conversio peccatorum.. Et corporeas
super verbo meo, quia quod volui, nonrecepi. > Et lamen necessitates piissimo miserabatur affectu;
iufra: « Dicas forsitan mihi, quod bonum meum ad cujus tanta eral humanitas, ut non modo homi-
me revertalur, et quia liberavi aniniam meam, et nibus, sed irrationabilibus etiani animantibus, ayi-,
mundus sum a sanguine hominis, cui annuntiavi et bus compaterelur et feris. Nec compatienli deerat
'loculus sum, ut averlerelur a via sua mala, el vivc- virtutis effectus. Contigit enim aliquoties, ut iter
rel. Sed elsi innumera lalia addas, me tamen mi- agens ,' fugientem, et (ut videbatur) protinus ca-
nime ista consolabuntur, mortem filii intuentem. piendum vel lepusculum a canibus, vel aviculam
Quasi vero meam illa reprehensione liberationem ab accipitribtis, signo crucis edito mirabiliter libe-
quaesierim, et non magis illius! Quae enim mater, raret, dicerelque sequentibus frustra sese conari,
etiamsi omiiem quam potuit curam et diligentiam nec ullatenns se praesente hujusniodi exercere posse
aegroianti filio adhibuisse se sciat, si demum se fru- rapinam. ;
stralam viderit, et omnes labores suos esse penitus CAPUT YHI
iuefficaces, illo nihilominus moriente, propterea De scriplis sancti Beriiardi, et anitni [ejus ejfigie ia
unquam a lletibus temperabit? > Et haec hacte- ipsis expressa.
nus. 29. Haec nos quidem de sacris moribus Patris
1 !2£S 27. Decaeterotantus aemulatoreratmansue- nostri pro modulo nostro sub brevitate perstrinxi-
tudinis et pacis; utsi forte improbus quisque pelitor mus. Caeterum longe eminentius in suis ille libiis
duriiis extorsisset aneganteresponsum, haud facile apparet, et ex litteris propriis innotescit, id qui-
deinceps cum eadem repulsa demitlereiur inanis. bus ita suam videlur expressisse imaginem, et ex-
Siquidem velut naiuraliter, ut fatebalur, oderat hibuisse speculum quoddam sui, tit illud quoque Am-
omne scandalum; et gravamen cujuslibet hominis brosianum merilo illi posse videatur aptari:« Laude
suslinere, ei admodum grave; non seutire impos- sua ipse se sonet, et laureatus spiritu scriptis
sibile erat. Adeo neminem sprevit, nullius hominis coronetur suis. > Si quis enim nosse desiderat,
scandalum parvipendit, etsi veritatem Dei, justi- quam sollicitus ab initio sui ipsius dijudicator et
tiamque praetulerit. Nam etquoties oporteret noxios scrutator exstiterit, primum opus illius de gradi-
aliquorum vel reprehendere actus, vel impedire co- bus Humilitatis inspiciat. Inde si quseritur piae
natus, tam considerate flebat, ut abundanter ipsi mentis religiosa devotio, transetindum ad homilias
quoque qui laesi viderenlur, haberent unde sibi pro in Laudibus Yirginis Malris; et illum quem de
eo salisfacereril in cogitationibus suis. Sane vidimus Q Diligendo Deo edidit librum. Si fervens contra suo-
ex ipsis quoque nonnullos, et de quibus minus id rum vel aliorum vilia- zelus, legatur is quem Apo-
videbatur posse sperari, ampliori devotione ejus logeticum vocat. Si vigil eodem in zelo circum-
post modum vel obsequiis deservisse, vel etiam ad- specta discretio, de Praecepto et Dispensalione dis-
baesisse vestigiis. Dicitur lamen et invidos habuisse, serens audialur. Quam vero fidelis cujuslibet piae
ut haberet meritu-m et ex eis. Caeterum tam singu- conversationis comiBeiidator exstiterit et adjuior,
lariter eminebat gloria nominis ejus, ut pestis illa Exhortatorius ad milites Templi Sermo declarat.
magis desperatione, quam livore tabescerel, et ti- Quam non ingratus gratiae Dei, ex his liquet qusa
meret agnosci. Quin etiam humilitate ejus et niaii- de Gratia et Libero Arbitrio lam fideliter, quam
sueludine vincebatur, beneficiis suffocabatur, obrue- subliliter disputavit, Quam liber in voce, qtiam
batur obsequiis. Nimirum doctus erat vincere in disertus, el in rerum superiorum pariler H2@
bono malum, sicut ad quosdam fratres scribens, inferiorumque scientia locuples, in his quae ad
inler caetera ait: « Adhaerebo vobis, etsi nolitis: papam Eugenium de Consideratione scripsit, dili-
adhaerebo etsi nolim ipse.Invitis praestabo, ingratis gens considerator agnoscet. Quam devotissimus
adjiciam, honorabo et contemnentes me (67). > prsedicator alienae sanctitalis , lam diligenter epi-
28. Usque adeo siquidem omnes homines ger- 0 scopi sancti Msilacliiaevitam prosecutus ostendit.
mano amplectebatur affectu, ut eorum scandalo, Nam et-in Sermonibus super Cantica, et investi-
sicut ipse fateri solebat, gravius ureretur, quibus gator mysteriorum, et morum aedifieatormagnificus
nullam videretur occasionem scandali praebuisse, inuotescit. In Epistolis, quas ad diversas personas
PIus enim piissimum peclus gratuitumaffiigebat al- ob negotia diversa dictavit, prudens lector adver-
terius scandalum, quam propriae immunilas con- tet, quofervore spiritus justiliam omnem dilexerit,
scientise solabalur. Siquidem niiiius sperabat posse oninein seque oderit injustitiam.
sanari quod unde procederet iion videbat; magnum 50. Fidelis elenim servus Christi non quaerebat
sibi e regione solatium fore perhibens, quoties in- aliquid suum : quidquid lanien eral Christi, siccu-
veniret unde satisfacere posset, vel bomini pro se, rabat ut suum. Quae enim scelera non arguit? quae
"vel Deo pro homine non sine occasione turbato. odia non exstinxit? quse scandala non compescuit?
Erga omnium quidem hominum spirituale commo- quae schismata non resarcivit.? quas haereses non
diim incommodumve amplius afficiebatur : et sum- confutavit? Quid vero sanclum , quid lionestum,
mum ei desideriuin, summtim gaudium erat anima- quid pudicum, quid amabile, quidbbnse famae,quid
(07) Epist. 253, ad ahbalem de Praemonstvato, n, 10.
 m LIBER IV AUCTORE GAUFRIDO. 522
virtulls, aut laudabili» disciplinae,j~suis orlum in 4 quasi stellse in perpetuas seternitales (Dan. xn, 5.)
qualibet regione diebus non roboravit ejus aucto- Alii quoque in ae.dificandis coenobiis laborantes,
ritas, non fovit charitas, diligentia non promovit?' amplificaverunt nomen sanctitatis : alii in sedandis
.: Quid ante promotum dilatari amplius nonopiavit5 1 scandalis et turbinibus hujus saeculi promovendis-
quid forte'collapsum non totis proloco et tempore queEcclesiae Dei negotiis efficaciteroccupati, utiles
viribus egit ut repararetur? Quis malitiam quam- in actione : alii in sacris meditationibus spiritua-
cumque disponens ejus zelum et auctorilatem non liter feriati, suhlimes itt coiilemplatione fuerunt.
timuit? Quis proponens quodcumque bonum, ejus, Quid horum nostro videbitur defuisse Bernardo?
si potuit, non consuluit sanctilatem, non desideravit Imo quid horum tam insigne in eo non fuit, ut ad
favarem, opem non flagitavit ? Quis ad sacruin in commendationem satis esset, eliamsi cseterorum
ejuspectorehabitantis templum divinitatis, de qua- aliquid non adessel? Nam etsi multiplicibus Ecclesia
cumque tribulatione fideliier clamaiurus accessit, sui lemporis tam in supra memoratis negotiis, quam
et inefficaciter laboravil? Moestusab eo solatium, in aliis pluribus actionis ejus ulilitatem meruil ex-
affliclus auxilium, consilium anxius, aeger reme- periri: magnifice tamen eliam gratia contemplatio-
dium, pauper stibsidiUmreporlabat, Ila sese omnium nisin eo tam ex visionibusetrevelationibusDomini,
feeerat servum, ac si toli genitus Orbi : ita tamen B quam ex scriptis suis, quse spiritualibus exuberant
liber ex omnibus conscienliae suae curam gerens, sensibus, elucescit, Porro monasteriorum fruclus,
tanquam soli deditus curae et custodiae cofdis sui. quaeper eum Dominus ordinavit, tanf copiosus et
51. [Et quidera divisiones gratiarura commendat evidens, humanis sese ingeril oculis, ut nullis egeat
Apostolus (I Cor. xn) : et si quis diligenter quae- lilteris commendari. Magis autem c-tex ipsa quoque
rat, invenietdiversosabiniiioDei famulos in diver- coruindem mullitudine coenobiorum omnis deiiiceps
sis enituisse munefibus. Legimus enim viros in fide generatio certum capere poteril documenlum, quan-
magnificos, multiplicibus claruisse miraculis : alios tos collegerit ad servitium Christi, qui lam multos
spiritum bahuisse propheticum, ef OSQ futura undiquepropagavit, Quod adreliqua spectal, dehu-
quasi prsesenlia, occulta velul sub oculis posita mi- militate ejus, et dignitatibus refutaiis, sed el dele-
rabiliter cognovisse. Alios nihilominus antiquorum iuiissimo viciu, superius prosecuti, ex his quae ad
lilterae proteslantur graviori abstinentiae deditos , prophetiam pertinent osiensionemque virtutum, suh
parcimoniam coluisse.: alios in humilitatis propo- alio quidem principio eurabimus annoiare perpauca
silo, spretis dignitatibus hujus saeculi, auctori sae- demultis.] Et nunc igitur jam super bis, quae in
euli plurimum placuisse (68) : alios in doctrina signis exterioribus, et multiplici virtutum exhibi-
verbi ad saluiis scientiam pluriraos erudisse; ut C tione eonsistunt, secundus, ut praemissum est in
secundura promissionem Scriplurae sanctse, luceant praefatione, libellus aliquanta narrabit.
(68) Haecinserta ex mss. variant in edit. et quibusdam mss.
^- : —^ — —*^

LIBER OUARTUS,
"
AUCTORE GAUFRIDO MONACHOCLAR^E-YALLfiSSL

. CAPUT PRIMUM. de novo adoriendum sacrae propositum conversa»

De reditu ejus ab Urbe, et asportalis inde sancto- tionis ; tunc potissimum uberioribus exciperetur
rum reliquiis. Item de beneficiis diversis ejus tne- p gaudiis, obsequiis coleretur. Rediens autem Pater
rilo, sed ipso inscio,-in alios coilatis. sanctus ab Urbe, ex sanctorum Apostolorum mar-
1. Sicut sermone super Cantica canlicorum vi- tyrumque corporibus xenia secum attulit pretiosa,
cesimo quarto servus Domini Bernardus Clarse- haud modicum hunc sibi reputans fructum esse
Vallensis gralulatur, et gratias agil illi; tertio qui- laboris. Inler quae beati Caesarii dentem quonam
dem reditum ab Urbe suum clemeiiilor e coelo re- modo receperit, memorandum. Cum enim inte-
spexit oculus, et serenior taiidem vultus arrisit, - grum ei praedicli marlyris caput exhiberelur, u.t
quod quievissel rabies Leonina, accepisset fiiiem tolleret inde quod vellet, dari peliit dentem ununi.
malitia, rccepisset Ecclesia pacem. Tanta vero ex- Frusira vero aliquandiu fralres qui cum eo vene-
saltatione Ecclesia illum Gallicana recepit, ut non rant laborantes, concessum sibi trahere penilns }
minorem videretur de suo reditu exMbere, quam de non valebanl, Fractis enim cultellis duobus aut tri-
pace reddita nuntiare laeliliam. Unde etiam mirari bus quos applicuerant, nihilominus adhuc dens im-.
ipse ssepiusque causari, quod dum sibi post tam mobilis permanebat. Tum ille : « Orandum nobis, >
graves.frequentias hominum et tumultus, velut ab ait. « Nee enim habere possumus, nisi Martyr ipse.
esordiovalefaciendumsaeculo judicaret, ellanquam concedat. > Facta denique oratione reverenler as—.'.
 523 .."...- -S.-BERNARBIYITA PRIMA. 32-4
cedens, incredibili facilitate duobtis lulit digitis, A suis, audivitque eum illi ductori suo dicentem :
< Cuslodi mihi istum. > Jamque misit etiam Domi-
quod ferrcis anle moveri non poleral inslrumcntis.
2. Fratres autem JerosoTymitani Templi, fulelis nus in cor ipsius infirmi quaedam verba, quae suse
militiae professofes, cum novam habere eo tempore Clarae-Yalliper illuin mandavit, Facto ergo mane,
domum in Urbe coepissent, redeunte praedictoPaire resedit qui morilurus illico putabalur, mirantibus-
specialique palrono suo , lunicam ejus pro eximia que omnibus, doniinum Godefridum, func Prio-
benedictione servabant; apud quos eodcm anno sa- rem, nuncLingonensemep scopum vocarifecit. Cui
cerdos quidam gravissima febre correplus despera- praesenli inter caetera dixit : « Mandat vobis Domi-
biliter aegrotabat. Ut autem omnino deficiens deve- nus, ut domos amplas faciatis, quse genfem possint
nisse visus est ad exlrema, portari sese in orato- capere, quam ipse multam niissurus est vobis : fra-
rium, et praedictam beali Yiri tunicam supponi sibi tribusque grangiarum mandate, ut horieste se ha-
fecil, in sola positus exspeclalione exitus morlis : beant, formamque boni exempli hominibus saecula-
cum subito raptus in quemdam mentis excessum , ribus praebeant; quia vae ei per quem urius retro
acvelutijam carnc solutus, videre sibi visus est abierit. > Ppsl dies ferme viginti, cum eadem ad-
corpus suum eodem quo jacebal in loco exanime, huc valetudine desperabiliter laboraret, admirabilis
jam circumdatum muHitudine sacerdolum, apertos I Paler Bernardus corpore absens , sed spiritu prae-
lenenlium libros, el celebraiitium exsequias ex sens, Claram-Yallem advenit, languentem visitavit,
more solemnes. 1131 Nec mora, in vultu habi- matulinos hymnos circa etim cum ingenti fratrum
tuque praedicti Palris saneli revercnda quaedamper- muititudine decantavit, noctemque illam ibidem
sona prodiens ex altari, manu illis innuit ut lace- juxla illum fecit, et mane facto, idem frater sanus
rent, voce pariler prohibens ne morluura reputa- apparuit, modum etiam suae liberationis fratribus
rent, cujus vitam ClarDe-YallensiAbbali donaverat indicavit.]
Deus. Confestim denique ad serediens, sanum se 5. Ad multorura atires famam credimus perve-
reperit, el quod viderat fratribus indicavit. Qui nisse viri venerabilis Guillelmi, qui olim Monlis-
quidem, ut a fidelibus viris nuper accepimus, ho- Pessulani dominus, nunc verus Christi pauper et
dieque supersles et in partibus Aquitaniaedegens , humilis monachus, degit' in coenobio, qnod Gran-
. beneficium quod accepit sedulo confitetur, ipsius dissilva (70) vocatur. Ipsius relatione didieimus,
, praeconio, cujus merilo vivens. Si quis hoc nfnus quod dicturi sunius, sicut ab ejus ore, cui conti-
miralur, animadveftal de bealo Nicolao ex innu- gerat, se accepisse dicebat. In civitate Auxitano-
• meris quibus est decoralus miraculis, innatalis ejus , runi, quaemetropolis est Yaseoniae, miles quidam
aniiuacommeniorationetanquara eximium commen- infirmabatur Cujus cum inferiores corporis partes
dari, quod imperatorem Constantinum ab Inlerilu a renibus et deorsuin morbus saeviens occupasset,
quorumdam longe conslitutus per visum deflcxit, erat diebus mullis leclo decubans, non modica
5. Nec illud dissimile est quod aniiectiinus. Ab- parte praemortuus. Compunctus denique et confi-
' bas Gerardus de Moris (69), quod est moriasterium sus de misericordia Dei, ad Servum
ejus, cujus
proximum Clarae-Yalli, testatus est nobis vidisse circumquaque tam celebris sese virtulum fama dif-
se eum aliquando psallentium fratrum circuire fuderat, quocumque labore se praecipit deportari.
choros, et sicut frequenter agebat, excitare' tor- Jam per dies aliquot processerat, profeceratque
pentes, ila ut affecliosius et virilius psalleretur non minus in fide et devotione, quam in itinere
quod reliquum fuit vigiliarnm. Cumque die sequenli ipso; cum miseratus hominem Deus, mirabiliter
apud eum familiariler causaretur lardius illum satis et infirmitati ejus subvenire dignatus est, et
quam oportuerat ea nocte visitasse psallenles : parcere fatigationi. Occurrens enim quidam in via,
« Ego, ait,rnocturnis horis corporeo occupabar in- quisnam esset, aut quo tenderet inquisivit. Accep-
commodo : sed quo non potuit corpus, spirilus ve- taque itineris ejus necessitate :« Ego, ait, ex parte
nit. > Expavit ille audiens non adfuisse in corpore, 3 illius Sancti praecipio tibi, ut revertaris, sciens
quem tanidiu ipse corporeo spectasset obtuitu, cir- quod ubi domum veneris, H32 sanus eris. >
cumeuntem utrumque cborum , et dormitantes Persuasit illi Deus ut crederet, cujus nimirum dis-
quosque, ut constieverat, excilantem, et manum posillone omnia gerebantur. Rediit, rediensque
singulis imponenlem. paulatim recepit eam, quae sibi promissa fuerat,
4. [Tempore, qud Paler sanctus apud Urbem misericordiam, ut non prius domum pertingeret,
morabalur, contigil fratrem quemdam, Robertum quam plenarise donum pereiperet sospitatis.
nomine, in Clara-Yalle graviter infirmari. Huic ap- 6. [Anglorum quoque regina Malhildis, laiilum
paruit juvenis quidain, similis fratri infirmario, huic famulo Dei exhibuit aliquando devotionis afie-
praecipiens ut sequerelur se. Yisum est quod se- clum, ut venienti Boloniam extra urbeni eum po-
queretur prseeuntem, venitque ad montem excel- pulo pedes occurreret, gravida tamen ipsa, mul-
sum, in quo Dominum invenit Jesum cum Angelis tumque jam. gravis. Quaepost dies aliquot, ul pa-
'69) Gall. Mores, ordinis Cisterciens., in dioe- (70) Yulg. Grandselve, in dioecesiTolosana, fun-
ces. Lingonensi, fundat, an 1155 a Samsone Re- dat. an. 1141.
mensi archiepiscopn.
Si!3 LIBER IV AUCTORE GAUFRIBO. . 52G
riandi.lempus advenit, tam graviter est affiicla, ut. A novitius quidam frater in Clara-Ya.lle, bonae con-
tani ipsa, quam donius omnis, de vita ejus penitus versationis efbonae indolis adolescens. Nec longe
desperarent: jamque omni reliqua supellectili pau- aberatdies, quapost anriuam ex more probationem,
peribus et ecclesiis delegata, vestis etiam regia novum indueret hominem , si npri prius homincm ',..
pararetuf inqua sepeliretur, tanquam prolinus mo- exuisset. Siquidem consummatus in brevi, explevit
ritura, Tum sifbito recordata Hominis Dei, et tio- tempora multa : placita enim erat Deo anima illius.
men illius jnvocans plena fide, in ipsa prolinus in- Quinto igitur die ante ultimum diem suum, yisitante
vocatione sine periculo partum edidit desperaium. se fratre quodam [ Gerai'do, qui hodie abbas est
Nec dislulit legatuffi destinare fidelem, per quem monasterii Longipontis], idem novitius exhilaratus
gratias ageret celebri subventori, ipsum sic.na- plurimum, inter alia spiritualis gratise verba :« Ecce,
tum, non immeritO nattim ejus appellans (71)], inquit, quinta moriar die. Hodie enim mihi paler
Yerum ille, qtioties tale aliquid contigisset audire, noster dominus Abbas apparuit cum multitudine
non minus hrimiliter, quam jucunde fefutans, di- monac'.;orum, et blanda consolatione refovens,
cere consueverat : « Hoc certe mihi sic est impu- quinto die moriturum me esse dicebat. > Exiit
tandtim, sicut ei qui conscius omnino non fuit. > sermo inter fratres, et antequam!lg3 impleretur
7. In monaslerio, cui nomen est Bella-Yallis (72), B diyulgatnm est yerbum, Exspectabsiur ab omnibus
uropeurbeni-Chrysopohin, homo quidani a daemone dies illa, sed prse omnibus ille heatus iu exspecta-
vexabatiir, miraeo instigante faciens, niira loquens. tione sua fuit. Jam dies quinta inclinabatur ad ye-
Postroulfas igitur-Orationes fratrum, cum improbe speram, illius autem spiritus magis ae magis eleva-
pers.isteret illa nequitia spirit.ualis, recordatus est batur ad Dominum. Demum circa undecimam ho-
venerabilis abbas loci illlus Pontius hodieque super- ram in ipso mortis agone positus, obducto prorsus,
Stes, habere se stolam, qua beatus Pater aliquandiu. ut assolet, lumine oculorum, et nemini jam inten-
usus fuerat i.n oblatione hostiae salutaris. Nec cun- dens, ad exituni festinabat. Interim visitans eum
clatus luiit prolinus arma potentia beo , et fiducia- Pater sanctus, velut ab alto somno revocal, et quasi
liter aggressus est ininiicuni. Vix limen altigerat retrahit commeantem, nee insalulatuni abire per-
celluiae, in qua ffiiser honio jacebat, cum subito ille, mittit. Ad cujus' voeeni aperiens oculos, et niiniiu
malignus horrendis ypcibus viclum se profiteus : in modum facie serenata, aliquandiu intendebat in •
« Eu, inquit, egredior, recedo protinus; manere etim. Mirabamur omnes mortalem hominem, imo -
uiira non possum. > Respondenle. aulem Abbate, jam morientem eatenus triumphare demorte, ut in
« Per nomen Doniini, et ipsius beati Viri merituni,. ipso morlis articulo exsultaret in gaudio, pulcher- '
cujus haec stola fuit, libi prsecipio, exi cilius; ne C rime nobis exhibens illud poetae:
riioreris : > continuo dsemon fugatur ab homine, Incipe, parve puer, risu cognoscere malrem.
homo liheratur a daemone. Quis alter non periculose (VIRG.,Bucol. ecl. i.\
forsitan exsullasset, usque adeo sibi. spiritus esse Tum vero consolans eum Pater saneius, nihil tiniere
subjectos ut cederent et absenti? Verum ille Abbate jubet, sed fecto protinus cursu peitingere ad Dbmi-
ipsp nunliante nil motus magisque subsannans eos num Jesum Christum, et offerre ei humilem pauperis
suse familisesalutationeni.Adhanc vocemqua potuit
quod yidebal inagna super lioc admiratione iuoveii,
haec eadem verba respondit: « Quidni faciie nos duo e-apitis inclinatione el motu annuens labiorum, ile-
praevaluissemus in unum? Leviter illum ejicere po^ runi clausit oculos, el eadem hora in pace quievit.
luit Deus, praesertim cum ego, ut dicilis, ei socius 9. Multa quidem luiic famulo Dei revelata per
datus sim et adjutor, > Hujusmodi nempe responsis Spiritum, mulla sine pfaecedenti revelatione nnra-
in hujusmodi rebus saepius utebatur. Noverat siqui- biliter ab eo praedicta cognovimus : ex quibus exem-
dem yerus et verax non ostentator, sed aemulator pli gratia pauca subnectimus. Cum esset aliquando
domo epi-
humilitatis, efficacius dissuaderi posse hominibus Paler sanctus in urbe Noviomensium in
adductus est ad eum Herveius.de
quod stupebant, obliqua quadam et artificiosa obje- scopi Simonis, ortiis ex
cfione, quam aperta excusatione, quae humilitaiem Baugenceio, puer admodum gratiosus ,
et ipsius episcopi.nepos. De quo
magis praedicabiiem -praeferendo , existimationem regio sanguine,
noii minucret hominum, sed augeret. Unde quodam sequenti nocte famulo suo Christus ostendit, quod
loco ex propria loquens experientia : « Verus, in- erat post tempora longa futurum : siquidem vide-
humilis vilis vult non humilis batur sibi tanquam in Missarum celebratione an-
quit, reputari, prae-
dicari (75). > . gelo cuidam pacis osculum dare, quod ad puerum
CAP T II. deferretur. Nec dubius de revelaiione eumdem Her-
De spirilu prophelim, el revelatione [ulurorum, qua veium renuntiaturum sseculo, et futurum aliquando
'-":• claruit. devotum Cbrisii famulum promittebat. Quaepro-
8. lilud quoque nOtissimum fuit, quod adhuc in missio tam celebris exslitit et vulgata, ut ipse quo-
carne degens, apparens autcm in spiritu, fratri cui- que Herveius nobis postea fateretur, adolescenti
dam obltus sui praenuntiaverit diem. Infirmabatur sibi ad omnes arguenlis conscientiae stimulos sem-
(71) Vide epist. 513. (75) Sermo 16 in Cantic,
(72) Ordinis Cislerciens. fundat, an. 1119.
527 S. BERNARDlYITA PRIMA. 528
per occurrere, impossibile esse ul post Yiri sancti A tenerent vestigia, et nec sic gratiam oblinerenl. Qua
tale promissum, in soeculari habitu moreretur. Nec ex re Yir Dei religiosa animositale permotus, die.
fraudatus est.spesua: siquidem veuerabilis Wale- altera Regem durius increpans, quod Domini sa-
ratinus Ursi-Campi ccenobii primus abbas mona- cerdotes sprevisset, libere quoque denuntiavit, quod
chum illum fecit, et angelico functus officio, pacem eadem sibi nocte fuei-at revelatum : « Haec, iriquit,
quam ex ore Palris saricil ipse susceperat, commu- obstinalio primogeniti tui Philippi regis morte mul-
nicavit Herveio. Cujus talis postmoduffi apparuit ctabitnr. Yidi enim te ctim minore filio tuo Ludo-
conversatio, ut tali dignus oraculo videretur. Nam vico ad pedes episcopprum, quos heri contempse-
et praediclo Walcranno in regimine monasterii Ursi- ras, inclinatum : et prolinus intellexi, Philippo ce-
Campi (74.) ille successit; et novissime obittim leriler facto de medio , pro Ludovici substitulione
suum imminentem sarius adhuc et incolumis, eodem Ecclesiani, quam nunc opprimis, le rogaturum. >
Wraleranno per revelationem sibi annuntiante, prae- Quod quidem non longe"post miserabilis casus im-
scivil alque praedixit. plevit: et decedente Philippo, egit patef, ut is, qui
10. Et quod addimus, huic similc fuit. Patrem feliciter hodie reguat, Ludovicus iunior ungere-
sanctum iines Parisiorum aliquando peragrantem, tur. ]
ut ad ipsam diverteret civitatem, episcopus Stepha- B CAPUT III.
nus cl caelcri omnes qul pariter aderant, obnixe ro- De variis fuiuris evenlibus spirilu prophetico ab eo
gantes non poteranl obtinere. Magno siquidem zelo, prtcdictis
nisi causa gravis urgeret, conventus publicos decli- 12. Fidelissimiim principem TheObaldum conri-
nabat. Cumque vespere iter suum alias ordinasset, teiri, in magna tribulaiioiie probatuui, non minus
mane ubi primtim locutus est fratribus, dicere jubet mirabiliter quam misericorditer Dominus liberavit.
episcopo. « Quia Parisius ibimus, ut rogasti. > Con- Is nimirum potenlissimus In regno, et secundus a
veniente igitur clero admodum copioso, sicut sem- rcge, totus tamen eleemosynis dedilus, et studio
per ab eo solebanl expetere verbum Dei, eoiilinuo pielaiis inlentus, omniurnqueservorum Dei, sed spe-
tres ex illis compuncti sunt, et conversi ab inanibus cialiter Bernardi Clarae-Vailensis aniator devotissi-
studiis ad verae sapientiae cultum, abrentintiantes nius eraf. Quem eatenus impugnari ct affligi passus
sseculo, et Dei famtilo adhaerentes : quorum ille pri- est Deus, ut Rege pariter et vicinis potentibus
mum intuens, cum subito inter loquendum surge- fere cunctis adversus eum coiijuraiilibusi usque
ret, peierctque vestigia ejus, inclinavit se modice, adeo de ejus evasione desperareiur, ut publiee quo-
ct fralri cuidam propius assidenti in aure locutus que jam insultaretur religioni, pietati detraheretur,
est, dicens : c Istum ego, sicut nunc video, venien- C eleeniosynis derogaretur. Moiiachi et Conversi, inu-
lem nocturna visione praevidi, propler quem etiam liles ejus milileset balistarii dieebantur. Nec modo
Dominus nos adduxit. > Qui nimirum novitius in apud extraneos, sedin ipsisquoqiieejuscivitalibus
multa postmodum puritate et devoiione conversa- et eastellis ejusmodi jani blasphemiae personabant.
tus, plurimumque acceptus Deo et bominibus, in Deriiqiie congregatis aliquando episcopis piuribus,
CSara-Yalle post annos aliquot beato fine quievit, aliisque personis, praesente etiara Yiro Dei, dum su-
Apparuerunt aliquando Yiro Dei in Trecensium urhe per his agerent et colloquerentur, episcopus qui-
posilo venerabiles ejus filii, jam quidem carne so- dam eo tempore, aucloritate et opiiiione.prudentise
luti, Galdricus et Gerardus : quorum eiiam secun- celeberrimus. aiebat: « In manu Regis est comes
dum carnem alter germanus , alter avuneulus ejus Theobaidus, non est qui possit eum eruere, > Re-
exstiterat. Cumque velut accelerantes ocius per- spondente alio quodam anlistite, « Est qui possit
transirent, revocanli H34 et fetinere volenli re- liberare eum : > multum ille miratus quisnam
s.pondebant, euiidum sibi pro fralre Gaufrido mo- crederetur posse, quaerebat. Demum audiens quia
nacho, qui eorumdem a prima conversione socius, potest eum eripere qui omnia polest Deus; non
strenue satis in multis ccenobiis exstruendis milita- y, paruffi substomachans :« Polest, > inquit,« si mani-
verat Deo. Coinlnuo Pater sanctus excitatis fralri- fesius appareat , si clayam teneat, hinc iude per-
bus accelerari jubet, et ad monasterium veniens, culiat; sed hactenusi.stanon fecit. >lii; lanta igitur
ipso die, sicut eis prsedixerat, eumdem Gaufridura desperatione, cum prsedictum principem vehemen-
iarii positum reperit in extremis. tcr urgerent cxtranei, gravius tamen impugnarent
41. [ Infensus aliquando rex Francorum senior qui ab eo defecerant universi pene potentes homines
Ludovicus quibusdam sui regni epjscopis, suis eos sui; nec minus illum affiigerent pauci qui residui
sedibus et civilatibus exturhavit. Unde etiam hic videbantur, ex aliorum dcfeclu ipsi quoque suspe-
Vir reverendus plures scripsit epislolas, pro eorum cti: Lingonensis episcopus Godefridus frequentc-r
pace laborans, quarum hodieque exemplaria perse- et familiariter Dei hominem consulebat, quidnam
verant, Accidit autem, ut praesente eodem Patre sibi Dominus super his revelaret. Cui ille, cum jam
sancto, episcopi multi indignationem Regis fleclere saepius respondisset, nihil sibi apparere nisi tribu-
cupienies, toia humilitate prostrati solo tenus, ejus lalionem super tribulationem, dcmmn aliquar.do

(U) Ourschamps, in dioeces. Noviomensi, iimcl. an. 1123, a Simoiie episcopo

 329 LIBER IV AUCTOREGAUFRIDO. B3B
sciscitanti, ait, quia quinto mense pax erit. Sane A. reformaturus inter regem Lotharium, et praedeces-
ultima die quinti mensis reformaia est pax, ipso qui- soris ejus imperatoris Henrici nepotes; Conraduro
iIemetorante,etoperante, utnonessetambiguumejus scilicet, qui Lothario postea successit in regnum,
potissimum studio et merilo piissimum illum princi- et Fridericum patrem hujus Friderici, qui post Con-
pem atam gravibus imminentibusque periculis libe- radum electus obtinet hodie principatum. Venera-
ratum. bilis autem metropolitanus Moguntinorum Albertus
15. rPost annos aliquot inter eumdem regem honorabilem quemdam clericum, nomine Maseeli-
Francorum, et Gaufridum comitem Andegaven- num, Yiro Dei obviam misit. Hic igitur Mascelinus
sium exercebantur 1135 inimicitiae graves. Causa cum a domino suo missum se esse diceret ad ser-
erat, quod viruni nobilem Gerardum de Monastc- viendum ei, paulisper intuitus illum Yir Dei: « A«-
riolo, Regeprobibenie, in munitissimo oppido suo lius, inquit, Dominus ad sibi serviendum te misit, >
Comes obsidens, comprehenderat cum uxore ae ii- Expavit Teutonicus, et miratus quid dicere vellet,
beris et propinquis, ipsamque diruerat munitionem. firmius asserebat a domino suo Moguntino sese ar-
Tractahat ergo Vir sanctus de reformanda pace, chiepiscopo destinatum. Econtra Servus Christi:
mullis ad hoc ipsum episcopis et principibus con- « Falleris, ait, major Dominus est, qui misit te,
gregatis : eum subito Comes ilie amaritudinis felle '3 Christus. > Tunc demum inlelligens homo quof sum
comniotus, insalutatos omnesrrelinquens, equo insi- vellet vibrare sermonem:« Putas, inquit, quodmo-
iiit, et recessit. Confusis denique omnibus, jamcon- nachus fieri velim? Absit a me; non cogitavi, nec
ventus indesperaiionepacissolvebatur, etpraedictus ascendit super cor meum. > Nihileminus tamen re»
tJerardus accedens ad Hominem Dei, licentiam po- nuente illo, Dei Famulus affirnsabaiomnimodis fieri
slulabat, velut in mortem et carcerem rediturus. oportere, non quod ipsede secogitaverat,sed quod
Sub obsidibus enim ad colloquium iliue erat addu- de eo disposuerat Deus. In eodem denique itinere
clus. Cmnque Vir Domini consolarelur eum, gra- conversus ad Dominum saeculo valefecit, et cum
vius iile flens et ejulans:« Meam, inquit, minus do- aliis pluribus litteratis honoratisque personis, quas
!eo sorlem : meos onmes lugeo pariter morituros. > collegiteo tempore Servus Christi,ipse quoque, sic-
Compassus itaque Yir bealus: « Ne timeas, ait. ut sibi praedictum fuerat, secutus est eum.
Cerltis esto quia Deus tibi tuisque subveniet, idque 15. Henricum quoque germanum regis Franco-
celerius quam valeas vel sperare. > Siquidem recor- rum, qui Belvacensem hodie cathedram ornat, noa
datus visioriis, quam veniens ad id colloquium vi- dissimili Dominusconversione mutavit. Accidit enim
derat, lanquam lecturum se Evangelium, a sancto _,' tit veniens idem Henricus ad Hominem Dei super
episeopo Malachia petere benedictionem, confisus quodamsaecularinegolioloculurus, conventumetiaia
est pacem sine dubio proventuram. Necdum Gerar- fratrum visitans eorum sese orationibus commen-
dusillelimendoinus attigerat afacieejusegrediens, daret. Gui Pater sanclus 1136 inter verba san-
cum subito quidam occurrens, redire comitem ntin- ctaeexhortalionis : « Confido, > ait, 4 in Domino,
tiavit. Mirati sunt omnes, tam celerem audientes nequaquamin eo le moriturum in quo nunc positus
promissionis effcctum. Eadem etenim hora comes es; sed velociter experimento proprio probaturum,
lediit, et pariter pax desiderata provenit. Eral au- quantum tibi istorum prosit oratio quarii expeti-
iem idem comes pro eodem negolio ex mandato sti. > Quod eodem poslmudumdie non ahsque mul-
summi Pontificis anathematis vinculis innodatus; torum admiratione completum est, et de tanti juve-
sed absolveiidus huniiliari, ut debuit, vel culpam nis conversione coenobium omni exsultatione re-
super hoc fateii suam, penitus reeusavit: magis pletum. Lugentibus autemsociis, elfamilia tota, ae
aulem, ut erat plurinnim animosus, Deum sibi cul- si mortuum illum cemererit, ejulante, prae caeteris
pam hujusmodi nunquam remittere imprecabatur, Andreas quidam Parisiensis Henricum ebrium, Hen-
innoceiitein se reputans et injuste ligatum, Quam- ricum vociferabatur insanum, nec conviciis, nec
obrem diseessit Paler sanctus non parum tristis ab D blasphemiis parcens. Econtra sane, idem Henricus
illo, dicer.s ei, siquidem lilteras noverat, « In qua pro illius*potissimum conversioneDeiHomineradare
mensura mensus fueris, remetietur tibi (Mattlu operam precabalur. Cui Yir sanctus audientibus
VII, 2). > Eadem autem die, causantibus super hac multis : c Dimitte, ail, hominem; modo anima^ejus
. improbitate personis quibusdam, et principem il- in amariludine est, nec pro eo niultum sollicitus sis,
lum graviler errasse dicenlibus, accensus zelo Dei quia tuus est ille. > Cumque amplius spe concepla
Famulus, aiebat: < Graviter satis haec temeriias Henricus instaret ut loquerelur Andreae,severius in-
punietur. Fieri omnino ,non potest, quin hoc eo- tuituseum Yir Dei.« Quid hocesl, ait?nunquid nori
dem anno comes ipse aut moriatur, autevidentem jam dixi tibi, Tuus est ille? s Audiens haecAndreas,
aliam divinae indignationis sentiat ultionem. > Hoc astabat enim et ipse, sicut plurimum improbus erat,
verbum etex ipsis, et ex aliis audiere non pauci, et a sacra conversatione vehementer abhorrens, ta-
Quod tam celeriter est impletum, ut comes idem lia secum, ut hodieque fatetur, tacita cogitatione
infra diem quintum decimum moreretur.] volvebat: « In hoc nunc scio falsiim te esse pro-
H. tngressus aliquando Servus Christi Germaniae phetam. Hoc enim certus sum quia iocutus es ver-
regnum, festinabat ad partes Moguntinorum, pacem biim. et non fiet. Roctibl eno coram Reee ct pririci- .
PATROL. CLXXXY, „ ii
S3£ "S.BERNARDIVITAPRIMA. 552
pibtis, in cclebri quocmeque conventu iriiproperare A tenti, quem in saeculo reliquerat, filiali pietate soi-
iion parcam, ut tua omnibus falsitas innotescat. > licilus, Patrem sanctum pro ejus conversione ro-
Caelerum quam mirabilis Deus in consiliis super fi- gare Dominum, affectuosius exorabat, CuiYirDei :
lios hominum,ridens eorum vana eonamina, ut pr.o- « Ne timeas, inquit, ego illum probatum monachum
'lositum stium quando, et quomodo ipse voluerit manibusmeisinbacGlaraTYallesepeliam. > Utruai-
impleatur! Siquidem die altera ibat Andreas mala que secuium est," ei perfectus monachus factusest;
omnia imprecans monasterio, ubi dominum dimiite- et a Palre sancio, sicut ipse praeciixerat, in Clara-
bat, ipsam quoque desiderans vallem funditus sub- Yalle sepullus. Tanquam enim mori iilo ahsente
rui cum habitatoribus suis. Nec parum moti sunt nbrfposset, quinque mensibus infirmatus, et cre-
et mirali, qui praedictum Yiri sancti de ipso audie- berrimum, imo continuum respoiisiim morlis in se
runt verbum, cum taliter videretur abire. Sed non ipso habeiis, sustiriuit donec Pater sanetus rediret,
diu pusillanimitatem eorum et Ddem modicam ten- qui, ut ollm prbmiserat, eum traderet sepulturae.
tari passus est Deus. Iila tantum die procedens et 18. [Regina Francise, supradicti Ludovici Junio-
repellens quodammodo graiiam Dei, nocte proxima ris uxor, plures cum eo fecerat -amios, et sobolem
Victus et quasi vinctus trahente se et vim facieiiie non habebai, Erat autemYir.sanctus aptid Regem pro
Spiriiu Dei, diem exspectare non potuit; sed exsur- B quadani pace laborans, et Regina in contrariumnite-
gens ante diluculum, velociterque rediens ad mona- batur. Cumque eam mpneref desistere coeptis, et
sterium, alterum nobis Saulum, vel magisde Saulo Regi suggerere meliora, inlef loquendum illa coepit
altero Paulum alterum exhihebat, coriqueri super sterilitate sua, humiliter rogans, ut
16. Inter csetcros quos de vana eonversatione hu- sibi parttim oblinerel a Deo. At ille: «Sifeceiis,
-jus saeculi per ministerium servi sui Christus eri- inquit, quod moneo', ego quoque pro verbo quod
puit, de partibus Flaiidrise multi aliquando nobiles, postulas, Dominum exorabo. > Annuil illa, etpacis
multi sapientes et lilterali viri sub ipsius magisterioi non tardavit effectus. Qtiareformata, praedictus:Rex,
saerain profesgi sunl servitutem: quorum primusi riam Yerbum ei Regina. suggesserat, a Yiro Dei pro-
videbatur Gaufridus ille.de Perona, qui postmodum1 riiissum humiliter exigebat. Iioc autem tam celeriler
in Clara-Yalle Prioris oflicio functus est, et defun- est impletum, ut circa idem tempus anno altero
ctus in eo (75). In quibus evidenlcr satis evangelicurai eademreginapepererit.]
iiiud impletum est : Mulii dicent vobis, Ecce hic esit 19. Dominus abbasRainardus Cisterciensis, quem
Christus, ecce illic (Matth. xxiv, 25). Plurimis eniffii ex Clara-Yalle assumptum Pater sanctus et ut filium
persuasionibus aetum est cum eis, ut aliam magis> amplectebatur, et reverebatur ut patrem, obquo-
^
eligereprofessionem, etloea alia debuissent, doneci rumdam monasteriorum ordinationem Provinciae
occiirrit Dei Famulus jam prope dispersis : et irl partes intravit. De quo Yir Dei in Clara-Yalle con-
verbis sraiise, quaeprocedebaut de ore ejus, prislinsi sislens, dum fratri cuidam loqueretur, subita inspi-
omnis hSPsitaiiofacta de medio, et omnium pariteif ratione permotus : t Dominus, ait, Cisterciensis,
in ipsius consilio irrefragabiliter est firniata volun- aut mortuus est, aut inproximo inoriturus. > Nec
tas. Quod quidein rrori sine subita et penitus inspe- parum ille frafer miratus est audiens yerbum: magis
rata quorutiidam ex ipsis-mutalione fi(Hu.mesi aiil- latnen. obstnpuitf cum eiusdem alifcalis post di(-s
morum. Denique cum jani Dei Honiinem ad mona- paucos audiret obitum nuntiari
sterium sequereluf praedictus ille Gaufridus, gravis- 20. [Eodem anno, quo de hac vita Paier sanctus
sima coepit tentatione pulsari. Intuitus auteni iiluaa fuerat exiturus, tres adolescentes de proximo ",op-
umis e fratribus : « Quid est, inquit, quod facie;s pido, qtiod Barrum dicilur supef Albam, monasle-
tua externiinata, et trisiiiiae quodam nubilo gravite r fium Clarae-Yallis gratia conversionis intraverant,
obvoluta-vldetur? > Cut Gaufridus: «Scio, inquii,, quorum terlius, suadenle maligio, ad vomitum est
quod irjnuuam amplius laetusero. > Quod verbunii- reversus. Qua exre pro duobus aiiis magis solliciti
Famulum idem frater satis anxius reiu --JJ fratres, ipsis quoque praeseniibiis, Pairi sanctostiper
' ci'm ad Dei
IfjSet, videns ille sacram basilicam propb viam pe:r hoc loquebaritur. At ille intuens in eos : « Hic, in-
quam -gradiebantur, in eam divertit, et ingressu s quit, nulla unquaffi teulatione laborabit: iste vero,
orabat. Caeterisautem deforis prsestolantibus, fiaui- multa; sed tamen praevalebit, > Ulrunique sicut
fridus ille gravatus taedio super lapidem obdormi audivimus, sic vidimus : adeo ut frequenlius alteri
yil. Demum ctim ambo pariter surrexissent, ille d e objiceremus, cum aliquoties in tentatione pene de-
oratione, iste de somno, apparuit idem Gaufridu s fieeret, et inciperet jam abire, impossibile esse ut
taiituin jucundior et hiiarior cseteris, quanlum tri vincerelur, quem Yir sancttis. dixerat nulla "tenta-
sliorprius. Cumqueei prsedictus frater Terbummoes- tione vincendum. ] Pernoctabat aliquando Dei Fa-
stiliae quodiocutus fuerat, aniicabiliter impropera mulus in oratione, in suo Clarae-Yallensi coenobio
ret:« Etsi tunc, inquit, dixi, Nunquam amplius lsstus constitutus, et solita intentione Dominum depreca-
ero; sed nunc dico,Nunquam amplius tristis ero. t balur. Contigit autem eadem hora paupeferh quem-
: 1J,37'17. ;Idem qtioque Gaufridus primo tenii- dam, et vere pauperem spiritu, in cella hospiuun
j-ore tirocinii sui pro patre suo viro nobili et poi- mo-ri, cujus animam cum vocibus "canorisiri coehtiu
(7?T)An.Ch. iUO.: vid. enisl. 100.
 533 • LIBER IV AUCTORE
GAUFRIDO. 35i
deferri Pater sanctus audivit : et interrogatis mane. A
j irem sanctuin, fideiiief ei iieccssitalem indieans
fratribus, qui adfuerant-, illam fuisse horam obifus mulieris, fideliler explens negoiium susceptse lega-
ejus comperit, qua praedictas audierat in sublime tioiiis. Et, o mira divinae virtutis operatio, mirahi-
tendenlium voces. iiiis acceleranlis quod mirabiliter lardabatuf ! Tan»-
CAPUT IV; quam eiiim hoc solum tanto tempore nasclturus in-
fans exspectayerit, hora eadera femina peperit, eit
De miraiilibus et variis beneficiisab eo,x>rwserihhin
praecurrente remedio, adporlam redieris ffatcrille
regno Galtiw^prwstilis. incommoduni quod nuntiaverat, rioiiirivenlt,
21. Cum beatus episcopus Malachias, eujus vi-
25: Alio tempore in territorio Autissiodorensi,
iam virtutibus plenam Yir sanctus studiose de^
scripsit, juxta desiderium eordis sui in Clafa-Yalle apud oppidum multis quod Cona Vocatur, roulier quaedam
beatani ccelo animam reddidisset; offerens pro ejus periclitabatur diebus, quod vcnisset filius
transitu venerabilis Abbas hostiam salutarem, glo- usque ad partum, et vires non haberet parturiens.
fiam ejus Dominp reveiante cognovit, et eodem Cumque supervenisset interim Servus Christi, po-
siulanii aquam benedictam misit.
inspirante, sacrificio jam expleto, formarn mulavit Gustavit benedictionem,
mulier, et coiifestim natus estnuer :(ruem
oralionis, et collectam intulit, quae ad sanctorum £
venerabilis episcopus Carnotensis Gaufridus bapli^
pontificum celebritates, non ad commendationes de»
functorum pertinet, ita dicens : « Deus, qui beaiuiri zavit, Bernardi ei nomen imponens. In eodem itinere
et in territorio eodein, dum febricitantium mulli-
Malachiam pontificem sanclorum tuorum meritis
tudo, sicut tibique solebant, a Dei Homine pancm
cbaequasli,tfibue, quaesumus, ut qui pretiosae Hiortis
Girardus quidam clericus ex
ejus festa agimus, vitae quoqiie imitemur exempla. > peterent benediclum,
cui noriien est Clamiceium, male sciolus et
1,138 Deinde feverenter accedens, sacra ejus ve- castro, subsaimaus fidetn populi blasphemabat. In ipsis au-
stigia devotisslme osculabatur. Mddum tamen et teui verbis
seriem visionis nec cuiquam aperire, iiec in ejus- blasphemiae gravissima febre correptus,
dem episcppi Yita scfibere acquievit : hoc tantum usque Autissiodorum abeuntem sequi coactus est
Yirum Dei: et poeiiitentiain agens apud euni, ipsairi,
respondens, eum pluiimuni rogaretur, nimis" ad cui
detraxerat, muliis obtinuit precibus benedi-
propriam sui ipsius pertiiiuisse personam. [Nec sane ciionem. Tam mtillis vero
dubium, plura eum. similia occultasse similiter, gustata ej usiiiodibenediclio
reddidit sanilatem,- ut solius Dei, cujus haec viriute
quaecunque videlicet passus est Dominus occuilari.
Nam et Virduni aliquandp, quae esl civitas Lolha- fiebant, posset nolitia comprehendi.
ringiorum, eum ad tuniulum reverendissimi viri ^i; 24. Vidimus in Meldensi lerritorio niiiitem devo-
Alberti (76) episcopi Ostiensis, noviter ante de- tissimas referentern gratias Yiro Dei, quod ao. pri-
functi, pro eonimendatione ejus sacrificium laudis nium guslum panis ab eo benedicti, plenam rece^
offerret, collectam similiter in fine mutavit : de quo perit sospitatem a febre quariana, qua sic graviter
tamen quid yidisset, nec interrogatus esi, nee con- laboraverat mensibtis fernie decem et octo, ui in
fessus, cum sine certa fevelatione id fecisse mi- hora accessionis, quasi phfenelicus, nec niatrem
iiime videatur. ] agnosceret suam-. Yirum quoque venerabilem Ge-
22. Super his quse ad gratiam pertinent sanita- rardum, Lemovicenscm episcopum, testantein au-
tum, tam mulla insignia per hunc famulum suum divimus, juvenem queradam de familia sua letbaliter
operatus est Christus, ut in.eo quoque videretur in capite saucium, cum jaceret spumans el impos
exhiberl, quod de ipso Joannes evangelista testatur : mentis. immissa sibi in os buccellula panis, quem
Si omnid scriberenlur, ne ipsum quidem munduin bonedixerat Homo Dei, tam celefem sensisse virtin
capere eos, qui scribendi fuerani, libros (Joan. xxi, tem, ut incolumis surgeret ipsa hora. Neque illud
25). Cseterum nos saltem pauca de pluribus exem- tacendum, quod ipssm quoqtie substantiam panis
ab omni corruptionis injuria eadem benediclio vin^
pli gratia proferamus. Castrum-Yillanum accolae f.^
Vocarit, quod a Clara-Yalle, ut aiunt, sex milliariis dicabal; adeo ut plures viderimus, qui per seplcn-
distat : ubi mrilief praegnans teriipus omrie tfans- nium et uitra eosdem servaverinl poneS, nee colofe,
iefat pafiendi, et aliquantis mensibus jamdecufsis, nec sapore nniiaio; 1139 ^nle hos paucos dics,
eum necdum pareret, amplius mirabatur. Cujus eo venerabiles abbates, Girarduset Henricus, de Sue-
usque dilatus est partus, ut morbus potius videre- ciaepartibus venientes, dum super his conferremus,
testaii sunt nobis, panem anle annos iindecim ejus
tur, nec jam crederetur es.sepraegiians, sedtumens.
benedictione signatum manere adhuc apud se pe.->
Quis enirii credere posset infaiitulum anno integro
intra viscera posse materna tenefi ? Desperata igitur nitus incorruptum. Nec dissimilem apud aliquos
niulier ad monastef ium Yiri Dei ducitur sic se ha-i nostfum usque hodienovimus, et apud alios muitos
bens. Sistitur ad portam misera, et portario fralri credimus essc repositum, Ei nunc idoneum satis et
causa tani miserabilis intimatuiv Rogatus ille, et evidens hujus rei testimonium proferamus.
inaudito comnassus incommodo, supnlex adiit Pa- 25. Yir niagiius et magnifice honorandus Dano-

(76) Legendum Alberici; ad qtiem epist. 219, ei de quo stspra lib: III^ n. 17,
 S3S "S.-BERNARDI VITA PRIMA. 556
ruiT! archiepiscoptis Eskilus (77) Patrem sanctum A lescenle exiturn sibi imminere cognoscens , abhatis
unico venerabatur affeclu, unica devoiione eolebat, cl fratrum prsesentiam miro amplectebatur aflectu,
Kec conienlus esi in fiiiis eum videre, cum novum mira eos devotione monebat, ut spiritualia arina
ccenobiuiri exslruxissel, et impetrasset ab eo desi- corriperent, egressuram protinus animam siiii
deraium sacrae congregationis examen. Praevaluit commendatam efficaciter protecturi, et exhibituri
apud eum desidcrium veliemcns , ut bomo tantae fideliter necessarium prorsus inter imminentium
aucloritatis , et in insulis iliis tam ecclesiastica hostium crudelissima tela conductum. Cumque in
quam saeculari auctorilate singulariter potens , ex- hujusmodi supplicatione divinis jam Sacraroeiitis
posiiis suis omnibus, etiam semelipsum pericuiis munitus, et de eorumdem servorum Dei patrocinio,
niuUis traderel et labori. Nam de expensis dicere et Domini miseratione piissima devotione prsesu-
iion esi magnum, quamvis eumJem audierimus mens, ac proinde circumstantibus omnibus muliam
protestanlcm, quod expenderit i;i itinere ipso ar- suae salutis relinqucns fiduciam exspirasset, cffe-
genti marcas amplius quam sexcentas. Venit ergo rebant fratres pro commeiidatione animae ejus ,
Claram-Yallem tam humilis et sublimis , quem a quam devotissime poterant , Dominici corporis
fmibus terrae non curiosilas audiendae sapieniiae, hostiam salutarem.
sed fiuci zelus et plenitudo devotionis attraxerat, B 27. Tum subito inimicus humanae salutis, ex
Ubi quanium fieverit, qualem sese non modo erga ejusdem , 114© sicut indubilabiie. eSse videtur,
eum, quem lam unice suspiciebat, sed eiiam erga liberalione animae, quam ex multis diebus irrepa-
minimos quoslibet fratrum exhibuerit, non est fa- rabiliter sese occupasse credebat, iram magnam
cile diclu. Demum redilurus ad propria, ut bene- concipiens, et eanidem, permittente Deo, crudeliter
dictum a Dei Famulo panem rcferre possil, et diu- salis exercens , unum e fratribus repentino furcre
lius conservare, humano sensu praecipii ut in cli- pervasit. Clamabat igitur horrendis vocibus mise-
bano i ecoquatur, sicut solent qui maria transeunt rabilis homo, et vix multorum manibus tenebatur.
panem ferre biscocium. Audiens autem Sanctus Demum cum maximo quidem labore asportatus, ct
non est passus errare hoininem tam devotum , sed in lectulo religatus, lam sua quam astantium mem-
amicabiliter arguens in hac parte fidem ejus modi- bra dentibus appetens, dirissime vexabalur. Nec
•caminveniri: « ltane, inquit, non polerii panem illa quam prius nosset lingua, sed nova quadam ,
ipsuui benediciio magis quam recoctio conservare?> quam nec astaniiura quisquam noverat, loquebalur.
Et r.on acquievit benedicere illum, sed communem El curo nihil quod diceret intelligerent, tam libere
sibi panem praecipiens exhiberi, benedixit, et dixit: *' iamen et sine offendiculo non inconciiinas eum
c Ecce hunc tolle teeuiu, nihil dcinceps de corru- audiebant edcre voces , ut indubitanler crederent
ptione sollicitus. > Tulit, et ad suos rediens usque qtiod lingua aliqua loquerctur. Post aliquantas igi-
Lodie gloriatur fidei suae defectum evidentissima lur horas, cum vehementer confusi fratres.quid
rei veritais convinci. Nec enim passus est Palris agere possent anxie cogitarent, ef sludiose conqui-
sar.cti non visitare sepulcrum, nec minus erga eum rerent; unus ex cis salubre consilium Dumino
nunc afficitur, nec minus quam olim in vivente inspirante concipiens , _sacra pignora ab ipso ar-
confidit, nimirura quem verius vivere oninino non chiepiscopo eodem anno istic deposita, videlicet
ambigit. Confessus est etiam nobis de pane quem de capillis et barba , et dentem unum beati patris
relulil, quod nunc usque , cura jam tertius annus nostri Bernardi afferri monet, et ejus peclori su-
transierit,illaesum eum Beati viri fides et benedic- perponi. Quod ut factum est, Germanica lingua
lio custodivit. per os ejus coepit borrendis vocibtis nequam spi-
26. Narraverunt etiam nobis viri religiosi, qui ritus oxclamare : « Tollite , tollite , amovete Ber-
cum eodeni archiepiscopo veneranl, miraculum nardum. i Et dicebat: « Heu, quam ponderosus
dignum memoria nuper factum in coenobio, quod, factus es , Bernarde ! quam gravis, quam into-
tit supra meminimus, in terra sua ipse funda- p lerabilis factus es mihi! •>Curnque haecet simiiia
vit (78). Erat enim, inquit, in regione eadem ado- aliquandiu clamilans loqueretur, factum est breve
lcscens nobilis, ipsius quoque archiepiscppi secun- silentium, et subito frater idem Domino miserante
dum.earneni propinquus , sed ob multa sua flagitia purgatus, aperuit oculos, ac velut de gravi somno
imnus charus. Correptus autem gravissima vale- evigilans , cireunislanles fratres et sua plurimum
tuditie, visitationem ejus vix impetravit, et pcr vincula mirabalur , verecunde satis quidriam sibi
manuniejus ad monasterium quod fundaverat, iile vellent baec , vel quid accidisset, interrogans. Ex
se contulit. Ubi et cum maxinia cordis compunc- ea igitur hora pristinam sanitatem mentis et cor-
tione renuntians sseculo, per dies aliqtiot in bumili poris per beati Patris merita sancia recepit, ni!
ct fidelissima confessione persistens, magis ac ma- penitus quod in illo lam gravi casu fecerit aul lo-
gis eadem aegritudine laborabat. Qua demum inva- cutus fuerit, recordatus. Ifec quidem a nobis de

(77) Eskilus demiim in Clara-Valle monachus davit in Dania : unum vocabulo Granadiura in dioe-
anno 1178 , ibidem deeessit anno 1181, ex Chro- cesi Lundensi; aiterum, Esconensein Roskildensi,
liico Clar-sa-Yailensi.Ey.st.alad eum epist.590. de quo hic sermo.
.(78) Is duo monaslerk Oruinis Cisterciencis fun-
357 LIBER IV AUCTOREGAUFRIDO.. 558
testimonio viri reverendissimi Eskili Danorum ar- \. modis variis laborabant, el virtus erat Dominiad
chiepiscopi ex occasione panis a Dei Homine be- sanandum eos. Ubi inter caeterospuer ferme decen-
nedicti, non sine quadam anticipatione sunt dicla. nis, caecusex titero matris suse, coram omni populo
[ De caeterojam ex ordine reliqua prosequamur. ] oblatus est Yiro Dei. Qui in digitos suos exspuens ,
28. Non inodo autem hominibus, sed pecoribus et liniens oculos ejus , brevem fecit orationem , ei
etiam et armentis tam ffequenter ejus benedictio in nomine Cbristi aperuit oculos caecinali.
profuit, ut monasterii sui cellerarium dure ali- CAPUT Y
quando increparit, quod sib.i non indicans , mori De variis miraculis a beatoBernardo per Germamam,
animalia permisisset, unde fuerant pauperes siis- Constantim, Basilew, Francofurli, Treviris, eic.j
tentandi. Dehinc ut solitus erat, benedixit sal, et pairatis.
animalibus jussit apponi, et protinus lues orta 30. Regnum quoque Germaniae cum introisset
cessavit. Quod in aliis quoque monasteriis vidimus aliquando Yir beatus , tam excellenter enituit in
et cognovimus, ut audiens fratrum animalia mori, gratia sanitatum, ut nec yerbis exprimi, nec credi
interdum etiam non rogatus , sed ipse prior admo- valeat si dicatur. Nam et testati sunt qui adfuere in
nens eos eodem remedio subveniret. Gaudum dici- territorio Constantiensi, circa vicum quem Doni-
tur locus quidam Caziacensium (79) monachorum, guem nominant, exiisquidiligentius ve.stigartmtel
ubi Yir sanctus cum aliquando pernoctaret, exhi- viderunt oeulis suis, una die illuminatos ad ejuslrn-
bitum sibi juvenem claudum oratione et benedic- positionem manus caecosundecim ; sanaios etiam
tione sanavit, ita ut post dies paucissimos per eum- mancos decem, et claudos erecios decem et octo.
dem locum redeanti incolumis et devotus astaret. Caeterumne fecisse nos inopes copia videatur, ex
In eisdem partibus, vico cui nomen Algorriuni, innumera multitudine saltem pauca memoriae com-
mulierem phreneticam populus obtulit transeunti: mendamus, quaein locis celebrioribus facta noscun-
cui manus imponens el orans, sanam dimisit, et tur. Cum venisset Constantiam HomoDei, et undi-
abiit. Hanc in eodem vico postea vidimus, Yiro Dei que se virtutum ejus fama diffunderet, abbas Au-
cum gratiarum actionibus occurrentem. giensis (quod intra lacum Lemanum antiquum ex-
29. In remotis etiam regionibus, quocunqueeum stat et nobile monasteriuni) horoinem, quem suis
Ecclesise sanctae necessitas traxit, virttis est pro- eleemosynis sustentabat, caecum misit ad eum, et
sscuta signorum. Apud Yiride-Folium (sic enim confestim videntem illum recepil. Heytereseim di-
dicitur caslrum territorii Tolosalii, quod, ut supe- citurlocus ad ejusdem dioecesim pertinens civita-
riore Iibro meminimus ( cap. 6 ), aliquando Pater C tis, sed plurimum a civitate remotus. Ibi quoque,
sanctusintroiens, niultis ibidem virtutibus claruit) sicut et in cseteris illius provinciae per quaetransiit
puer mancus et claudus ex utero matris suae, ad locis, multis in Servo suo miraculis glorificatus est
cujusdam memoriam martyris , utriusque pedis et Deus : ubi etiam caecusnalus sub manu ejus visum
alterius mantis receperat sospitatem. Hujus alteram recepit. Item alteri anativitaie surdo el muto audi-
manum adhuc invalidam, tanquam divinitus serva- tiis redditus est et loquela. In civitate etiam Basilea
lam sibi, Pater sanctus benedicendo sanavit, ut cum ex more sermonem habuisset ad populum, at
sanctorum innolescerel particeps esse virtutis. Ca- impleretur in eo quod de sanctis Apostolis legitur,
turcium dicitur civitas Aquitaniae, per quam Yiro qui videlicet profecti prwdicaverunt ubique, Domino
Dei ipso teriipore transitus fuit. Ibi, praeter 1141 cooperante,et sermonem confirmanle, sequentibussi-
alia beneficia'quae praestitit infirmantibus multis , gnis (Marc. xvi, 20), oblata estei femina muta , et
unus de pueris episcopi civitatis ipsius, qui ex vul- confestim orante eo locuta est: oblalus est claudus,
r.ere gravi alterius oeuli lunien amiserat, sub manu et ambulavit: oblatus est caecus,et vidit.
ejus visum recepit. In pago quoque Engolismensi, 51. Apud Spirensium civitatem, praesente Roma-
loco cui nomen est Castellare, pOst oblationem hos- noruni rege Conrado, qui Dei Hominem ab ecclesia
liaesalularis , astantibus venerabilibus episcojis, ^ ad hospitium devolissime dedticebat, offerebant
Laraberto Engolismensi, et Gcrardo Lemovicensi, pueramclaudum.rogantes ul ei manum imponere
puerum ex matris utero claudum et mancum, cujus digsaretur. Quem signalura protinus erigens, super
in modum pilaecubiti cum genibus umbilico , pedes pedes statuit, et libere gradiebalur, in Dei laudem
autem natibus adhsesissent, Dei Famulo offerebant. acclamantibus universis. In capella episcopi civita-
At ille singula membra , edito prius signo crucis , lis ipsius, rege ipso vidente, visum reddidit eaecae
aitrectans , mira facililate, extendit protinus et sa- cuidam mulieri, et claudo nato gressum donavit.
navit. Apprehendeaj denique manuni ejus erexit Multaquidem et alia in manu ejus ibidem Christus
illum, etdimisil libere gradientem. Populus autem effecit, sed ad exemplumpauca sufficiant. Nonnul-
pro tantis nimirum virtutibus , magnis vocibusDo- los eliam pauperculos pueros rex ipse devotus suis
minum collaudabal. Naui et die sequenti in pago illi ffianibusofferens, de multorum curatione nieruit.
Lemovicensi, in vico queni Sancti-Geuiani [ al. gratulari.: Nec modo apud prsedictam Spirensium.
Germani nomine vocant, signa per eum plurima urbem, sed apud Francovadum Moguritinaedioece-
claruerunt. Undique enim confluebant qui incom- sis locum, innumeris virtutibus idem Dei .servus-
(79) Ghezy, monast, Bencd. ia dicecesi Suessioneusi..
353, S. BERNARDIYITAPRIMA. _ SIO
effulsit, De tota siquidem regione quotquot patie- A non fuil qui obediret. Necmora, claudus idera re^
bantur, afferebant ad eum, ei tantus erat concursus, tractum femoris nervum clamat sponte laxari, et
1142 ut praediclus rex cum aliquando populum dum nescit, extendi velut ab altero genu suum.
comprimeniem coercere non posset, deposita chla-r quod quamlibet ante conatus, nujlo modo potuis-
myde Yirum sanctum in pvoprias ulnas suscipiens, set, Mirantur onmes, prohatur sub omni velocitate
de basilica exportarit. Inler plurimos sanequi ibi quod dicitur : deponitur illico, iHicO:grad.itur, iUico
dem adepli sunt saiiitatem, senex quidam paralyti- sanus et incolumis innotescit.
cus de vicinia illa, homo notus et honoratus, multis CAPUT YI.
suorttm precibus, non sinc multo labore intro.ductus De vaviis et illustribus- miraculis Colonim, Aquis-r.
est ad Hominem Dei: a quo post brevissimam, ut grani, Leodii, Cameraci, el-in Eispania faclis.
solebat, oraiionem erectus prolinus et sanatus, 55. Non est nobis Colonia transeunda. Magna est
rionmodo incplumis, sed etfortis apparuit, ut pos- civitas : magna illic Dei Famulo virtus adfuii;
s.es.credere , si videres , non tam alteratum homi- magna illum devotio coluit populorura. Ostenditur
ncm ess.e, quani alteruni. Jamque eo virilitcr proce- usquehodie in claustro beati Petri, sicut a perso-
dente parabant alii toiiere lectum ejus in quo ad- nis veridicis nuper aecepimus, adolescens olim
yectus erat, cum revocans eum tinus ex circumstan- B claudus, nunc libere gradiens, qui oblatus Yiro
tibus Hugo Tullensis Ecclesiaearchidiaconus, evaa- Dei, ad imposilionem manus ejus gressum rece-
gelici illius paralytici memor .- « Non sic, > ait, pit, unde etiam filius ejus publice cognominatur.
c non sic vacuus reverteris, tolle grabalutn iuutn, Abbas Henricus de Sueeia, cujus HOSstipra feci-
el ambiila (Joan.y, 8). > Et imponensin humeros mus mentioncm (80), nupcr retulit nobis, feminam
ejus, dimisit eum libere procedenlem : et omnis nobilem, gerniani sui olim uxorem, cum post obi-
plebs,ut vidit, dedit laudem Deo. Ibidem etiani puer tura yiri sui prae dolore phrenesim incurrisset, et
surdus et mutus ex utero matris suae, sublevatus p.er liiulto tempore sic se habens, in vinculis teneretur,
scalam, et in fenestra accedens ad Yirum Dei, sub eidem Patri sancto iii praefata urbe oblatam, et vix
manu ejus auditum recepit pariter el loquelam lonuiter in turba circumstrepente signatam, dum
Sed et paralytica qusedam mulier de eadem regio- cx moreligata H4S revehitur, mentem pristinam
lie, diyes ct honorata, ibidem reccpit amissam ex atque integram recepisse salutem. Iti eadera etiam
raulto temppre sospitalcm. Dumque exsiliens am- civitate filiam surdam eidem Patri sancto parentes
bularet, omnes quidem laelati sunl qui videbant, nobiles oblulerunt, Han.c aiebant a pueritia tradi-
sed prae caeteris exsultavere. milites qui attulerani tam sanctimonialium monasterio feminarum, ibi-
et obtulerant eam. Nam et ipsiiis. sibi particeps esse ^ deni amisisse prorsus. auditum, et annos plures in
virtutis religiosa devotio videbatur. Per idem tem- eodemincomniodoperegisse.Culusauressignocrucis,
pus transeunte Sancto propc vicum in liitore Rhe- edito Pater sanctus attrectans, protinus et auditujn
ni posilum, quem Bobardum vocanl, et varios per ei, et parcntibus eam reddidit audientem. Acce-
universam provinciam curante languores, oblaius dens inler haec muUer bonorata, Coloniensis iti-
est paralyticus. in. grabato. Audita siquidem. fama dem chis, quae alterius oculi lumen amiserat, plu-
ifirt.ulum, a praedicto vico in occursum ejus se fe- • rima jam per quinquennium inutiliter sese in me-t_
ceral apportari. Cui in medio populi manus impo- dicos expendisse dicebat. Et ipsam quoque conti-
nens, erexit hominem, incoluinemque remisit ad nuo per signum crucis illuminans Yir beatus, quod
propria. gratis acceperat, gratis dedit, Sed et matroiiam
52. Eodem anno ingredienti urbem Treveren- alteram in beati Petri basilica oblatam in lectulo,
sium Servo Christi, ex more obviain ruit populus idem Christi servus erexil prolinus, et incoluniein
iiniyersus. Offerunt ei sorores duas. quae ab annis suis pedibus abire praecepit. Hujus ex multo tem-
quatuor, araborum luraen aniiserant oculorum. pore nervi femorum fuerant sic retracti, ut nec
Quai'um ille ulrique imprimens siguum crucis, vi- Q erigi ullalenus posset, nec consistere pedibus suis,
sura reddidit lucis : et videntes Virum Dei cum cae- Nam ex personis aliis perhibebant, qui sfudiosius
teris sequebantur. In ejus.dem basilica civitatis, observarunt,. ad ejusdem Yiri sancti orationem ct
cum ad altare. beati Petri apostoli Yir apostolicse mauus imposilionem, in civitate praedicta, iiitra
gi-atiae immorlalem Hostiam immulassel, oblaius triduum quod ibi fecit, duodecim claudos erectos,
est ei claudtts, et ambulavii : oblatus csi caecus, et mancos duos sanatos, quinque csecos illuminatos,
vidit, oblata est surda mulier, et audivii. Hsec in loquelam rcdditam mufis tribus, et decem surdis
somnis admonitam se esse dicebat, ut Dei Hominem auditura.
peterel, cujus beneficio receptura esset auditum. 5i, Aquisgrani sede regia, dum in illa famosis-
Apud Conflucntiam, Trevirensis dioecesis nobile sima toto Romauorum orbe capella Yir beatus Mis-
castruro ad Mosellam fluvium, qui ibidem in Rhe- sarum solemnia celebraret, claudo homini gres-
num labitur, Dei Famulus pertransibat : cumque sum, et caecis quatuor visum sub manu ejusdem
paululum processisset, oblatum sibi et signalum servi sui, Rex regum et Dominus doininantium re-
iiominem claudum deponi jussit et ambulare, sed paravit, et potenti virtule rcsiituil, Eodem etium
(80) Supra, mmi. 24,
 "
5ii LIBERIV AUCTORE GAUFRIDO. 54?/
liinpore intra Leodiensiura fines, praeter innumera A pei Dei Hominem efficiebantur, per quemdam fra-.
alia, quse brevilatis studio praelerimus, juxla oppi- trem legationem mittit suae supplicationis, et opem
oum quod Fonlanas vocant, orante eo aperuit Do- flagitat suae intercessionis. Cui Vir sanclus la-
rninus oculos cseci nati. Hujus non modo oculi neum (82), quo ipse utehatur, pileum misit, et-
caeei, sed etiam ipsae quoque palpebrae clausae et promisit aegrocapiti de Domini viriute remcdium.:
emortuae eraiit : quas sacratissimis digitis suis Suscepit ille missam sibi bencdictionem maxima
aperiens Yir bealus, divino munere et vigorem pal- cum reverentia et devotione. Confitens enim quam
pebris, et pupillis prsestilit claritalem. Confestim sollicite poluit delicta sua, et stola sese induens
denique idehi puer lucem miralus ignolani. maxima sacerdotali, ita demum velut Christi fimbriam lan-
cum exsulialione clamabat: 4-Yideo diem, video gens, Servi Christi piieum sumpsil, et imposuit
omiies homines, video capillatos. > Plaudens quo- capiti suo. Nectardayit fidei fructus, et benedictio-
que manihus et iripudians : « Deus, inquit, ex nis effectus: sed miratus et ipse est, celerem pro-
hoc jam non offendam ad lapides pedes nieos. > tinus seniieus' medicinam, et exlunc usque hodie
In urbe etiam Cariieraco celebranti Missarum so- ab hujusmodi languorcsanus et incolumis annun-
lemnia Viro Dei surdum et mutum a nativitate tial oninihus quam experiri meruerit ipse virtutem.
puerum offerebant. Quem audientem protinus el iB Nam et episcopus factus xenia illa divisil, parlerii
loquentem, qui propius aderant, super gradum li- mediam suis secum in scriniis hoiiorificenLissime.
gneuni statuere, ut de eo loco emineniiori novo ferens, - mediam in monasterio sub eadem venera- .
sermone populum salutaret. Nec mirum quod mira tione deponens ; nec locum scilicet unde vocatus, .
plehis devotio, mira protinus vociferatio sit secuta. nec sedem cui praelatus est, volens tanla beiiedi- .
Et haec quidem super iis quae in regno Germaniae ctione fraudari.
iri manu Servi sui nrirabiliter operatus est Deus, CAPUT VII'.
e pluribus pauca siifficiant,. De miracuiis in palria et vicinia Clarw-Vallis per
53. Nam et in Hispaniis, ubi praesens ipse non bealum Bernardutn factis. ..
fuit, sanctitatis ejus indicia claruerunt. Cum enim 57. Ex hoc nobis ad ea quoque quca mirabiliier
fidelis servus et prudens, et pretiosum dominicae egii in regione propria, redeundum. Nam in eo
erucis fructum undique colligeret, atque iterum forte etiam plus quam propheta dici posse videlur, .
propagaretubique; configii ut.de filiis suisiniiispa- quod propheticus ei non defueril hcnor, ne in pa -
nias mitteret, in illis quoque sicut in caeteris genti- tria sua quidem. [Henricus quidam,. vir Biagntis et
bus iructum aliquem habere desiderans. De quo- _ potens in domo et familia ducis Bavarorum, ex .
rum numero Albertus quidani faber in loco, cui ' multo jarii tempore, misero penilus el -miserabili
noffien est Superadum, gravissima valetudine oc- quodam incommodo desperabiliier laborabat. Si- .
cupatus, per multum jam tempus jacebat paraly- quidem tanquam vivum aliquid et mctabile intra
licus in grabato. Interim per abbatero suum in- praecordia scnliens, et ex magna parte phreneiicus, .
commodum suuni nunilat Patri sancto, et ut sui nec consolari poterat, aut securus csse : nec quid ,
niiserealur exorat." Eadem autem die qua Yir bea- timeret aut paterelur, agnoscere, nisi quod daemo-
tus. in Clara-Yalle pro eodem paralytico ad peti- nium esse suspicabalur. Talis ad Dei Hominem de ,
tionem sui illius abbatis oravit, currente veloci- Bavaria Clarani-Vallem usque perductus, ejus ora-
ter verbo virtulis, et virtute orationis, ille in Hi- . tione perfectam nieruit sospilaieni. Cui etiam for-
spaniis repente convaluit, tanquam vas plenuui raam vilae et mandata, quae deinceps observaret, ;
aqua suo sentiens capiti superfundi, Regressus idem Sanctus imponens, incolumem remisit ad_.
quidem abbas cum praedictum fratrem incolumera propna. Nam et usqu.e in praesentem diera, sicnt .
reperisset, diligenter sciscitatus ab eo raoduui et . ceria relatione didicimus, lam obcdicns perseverai,: t
tempus suae liberalionis, cerlissime comperit orante ul non modo suis conteriius «it.siipendiis, sed ope- .
in Galliis Dei Famulo, illum ih Hispaniis esse cu- £i ribus etiam pietatis. intenlus : ita ut mirabilipr ejus .
ratuni. morum conversio, quam curatio videatur.] Mus-
56. Et quia seniel ad Hispamas vertimus slylum, seium dicitur villa super Sequanam fluvium, paucis ,
iilud quoque quod contigit de Yiro Dei reveren- a Clara-Valle miliiaribus distans. Ex hac virum,
dissimo Petro Asluriensi episcopo, prosequamur. hydropicum. ad Dei Hominem adduxerunt. Cui ma- .
Is quidem Petrus 1144 nobilis genere, monachus iius iraponens, et orans, proprio quoque cingulo
professione, pietate devotus, in coenobio quodam, tunientem enormiler uterimi ejus accinxit, praeci-
quod eo lempore ipse regebat, tam vehementi do- piens utincolumitate recepta, prestitutum sibi cin- -
lore capitis laborabat, ut nec Regulam observare gulum reportaret. Nec tardavit sanitas, sed paula- -
jejanii, nec sine pelliceis posset pileis (81) stare. tim tumor abscessit. Denique circa vicesimum diem -
Audiens autem celeberrimam virtulum famam quae gracilis incolumisque reversus, cingulum simul ;et, ;

(81)Agnina captitia vel capellos vocat Petrus Ye- licias, agnina capucia vel capellos, slamineas, femo-
ncrabilis in scripto ineilito de vestimentls fratruni, raiia, flumas, hoc esi opertoria pulvinarioruin. Cor.fev.-
tiiii praescribit ut prior Cluniacensis de singulis tu- noias ad Bernardi epist., 1.
nicas, hoc est vulqari nomine, frocos, cucuilas pel- (82) Supra lib. iii, num 5..
5545 S. BERNARDIYITAJPRIMA. 544
gratias multas suo retulit curatori. Exeuntl alio A ministrorum manus educl. E pluiimis sane quae in
teuiporc monasterii claustra, senem paralyticum ejusdem apostolici Yiri facta sunt comitatu, duo
ex proximo viculo, qui Mundivilla dicitur, obtule- scribimus quaenos oblivisci ipsa quam vidimus ma-
runt. Subsistens autem modice, et breviter orans, gnitudo laetitisenon permittit, Cbaleta dicilur vicus
tetigit hominem, et incolumem suis precibus abire inler Provignum castrum, et Sequanam fluviuiu
praecepit, Quo abeunte, populus multus qui in oc- constitutus, ubi puer ferme decennis ab anno prlore
cursum Yiri Dei confluxeral, uon sine lacrymis paralyticus sisjacebat, utnee ipsum caput flecteret,
Dominuin eollaudabat, Item redeunti aliquando de nisi ab altero moveretur^Quem afferentesin culci-
via, prae foribus monasterii oblalus est puer surdus tra mater ejus caelerique propinqui offerebant Viro:
et mutus. Exspuens igitur letigit linguam ejus, et sancto, prope eumdem locum per stratam publicant
digitos immisit in aures. Protinus autem auriam ejus transeunti. Atille signatum erigens statuit supra
obstacula facta de medio, et solutum est vinculum pedes suos, et ire praecepit. Nec mora, exsiliit puer,
oris ejus. et ambulabat magnificans Deani: qui. tamdiu San-
58. Malenvilla dicitur vicus, tribus circiter ctum prosecutus est abeuntem, donec ille invitum
milliariis a monasterio distans. Hunc quandoque licet et reaitentem redire prsecepit, Ubi non imme-
*5 rito
pertransiens Yir bealus, mancam puellam tetigit et quidem magna admodum factaest admiratio,
curavit, quam nunc usque superstitem et incolu- magna exsultatio omnium qui yidebant : sed prae
mem esse nuper accepirous. 1145 ^er >dem caeteris frater junior in ipsius lanquam redivivi
tempus in finibus illis, apud castrum quod nomi- oscula ruemj, multos eorturi ad lacrymas usque per-
nant Burdemoiitem, duo milites de beati Patris movit. Hunc quidem.puerum et posi annos quatuor
virtutibus conferebant : sed minus credulus alter, in eodem vico beato Yiro mater ejus offerens, sacros
« Si hunc, > inquit, « sanavcrit puerum, ex tunc monebat osculari pedes : « Hic est, > inquiens. c qui
firmius credam. > Dicebat autem surdum quemdam tibi vitam reddidit, ette niilii. >
ct mulum, qui apud eos mitrilus, nec locuttis fuis- 40. Eodem anno (an. 1148) apud Cistercium juxta
set aliquando, nec audisset. Post dies paucos trans- morem abbatibus congregatis, prsedictuspapa vene-
eunte propius Patre sancto, ambo pariter puerum rabilis adfuit, non tam auctoritale apostolica prae-
tollunt, et offerunt ei. Imposita igitur manupuero, sidens, quam fraterna charitate residens inter eos,
et signans os illius et aures, allocutus est eum, et quasi unus ex eis. Ubi cum ad cellulam, inqua
loquentem protinus et audientem dimisit. Apud jacebat, facto vespere el conveiitu soluto, Dei Fa-
Risnelmum oppidum regionis ejusdem usque modo , mulus divertisset, surdum ei puerum obtulerunt.
cernere est adolescentem, Simonem nomine, satis * Erat autem puer ille de vicmia eadem, et sicut
notum, qui prsefato Dei famulo claudus oblatus est, poslea didicimus, ex longo antetempore vigilansin
et sub ejus manu gressum reeepit. Barrum super custodia gregis sui, subito lerrore percussus, ami-
Albam dicitur oppidum, tribus, ut aiunt, leucis serat prorsus auditum. Orans itaqtie Pater sanCtus,
distans a monasterio Clarae-Yallis.fhi quoque sae- et, puero raanus. iinponens, utrum audiat scisci-
pius per hunc hominem Dei divinse virtutis opera tatur. At ille mira devolione proclamans, « Audio,
claruerunt. Siquidem praeter ea quae mirius diligen- doinine, audio; > tam firmiter amplexatus est eum,
ter curavimus vestigare, quod omnis nostra curio- ut vix ab eo posset avelli. •Auditum est verbum,
sitas signorum multitudinem vinceretur, quatuor oblatus est puer summo pontifici aliisque personis,
illic claudos ad ipsius oratioiiem et raanus imposi- celeberrimumque hoc miraculum fuit. Veuerat Pater
tionem diversis temporibus Christus erexit, caecos sanctus ad monasterium in dioecesi Bisuntina, cui
duos illuminavit, duobus aeque surdis et mulis au- lioraen est Charus-Locus, et erant cum eo ex abba-
ditum praestitit et loquelam. Sed et juxta alterum tibus sui Ordinis multi, ubi matrona quaedamde
Barrum super Sequanam ad ejus tactum illumina- H4@ fmibus illis ex malto jam tempore clatida,
tus est caecus, convaluit etiam paralyticus, gressum ]D in carro allata et oblata est ei. Orans vero breviter,
xecepit puer claudus ex utero matris suae. et signans eam in nomine Domini erexit et sanavit,
59. Cum revcrendissimus papa uoster Eugenius ut eadem bora incolumis remearct ad propria,
terlius^ex-nionacho Clarse-Yallensiel abbate Sancti- Eodem tempore in monasterio Mprimundo (85),
Anastasii in urbe Ronif., ad apostolicam assumptus quae est Cisterciensis ordinis abbatia una de primis,
cathedram, Gallias introisset; ibat cum eo Yir san- monachus quidam jacebat usque adeo paralysi
ctus, nec minus apostolica virtus in illo, quam-in dissolutus, ut omnibus pene raembris ofllcioproprio
illo dignitas praeeminenai. Tantus enim ad bealum dcstitutis, non manum possel movere, non pedem..
Yirum coucursus erat iscommodis variis laboran- Interea superveniens Vir beatus par; lyticum vi-
tium, ut cum aliquando summus Ponlifex basili- sitat, manum postulatus imponit, et coiitinuo opem
cam, ubi ille Missarum solemnia celebrabat, devo- sensil aegrolus. Ut tamen gralius esset miraculum,
tus intrasset; expleto sacrificio, ex^.moreaccedenti- velut gradatim prius alteram manum, secundo al-
bus eis qui curam desiderabant, patslo minus idem teram recuperavit. Exinde profecturus palliolo _suo
papa coinprimeretur a turbis, et vis potuerit per opcruit postulaniem, et subito iu brevi obtinuit
(&p) Momnond, quarla Cisterc. fiha, fundal.' an. IMo m uioeees. Lmgoiv.
 345 LIBERIV AUCTORE GAUFRIDO. 3«
etiam reliqui corporis sospilatem. In monaslerio A populum multum qui undique fuerat congregatus,
AlbseRipae (84) monachus quidam adolescens usum admiratione et exsultatione replevit. In exitu quo-
vocis amiserat, ut nec psallere inter fratres, nec a que oppidi quod Rosnaium vocant,
paralyticum
quoquam, nisi multuiri proximo sibi, intelligi posset hominem sic extenuatum corpore, ut solam circum-
qiiid loqueretur. Cui Vir sanctus, dum idem mona- ferre videretur pallidaemortis imaginem, impositum
sterium visitaret, aquam cum vino benedicens potum plaustro transeunti Viro Dei offerunt. Is quoque
dedit: et post paululum frigidus ex ejus pectore ubi signatus est, deponi et incedere jussus, plau-
mira_ cum suavitate sudor erupit. Deinde ipsa die strum suum suis pedibus incolumis sequebatur,
ab eodemincommodo liberatus, psallere coepitquasi vehementer stupentibus et in Dei laudem acclamari-
unus de caeteris fratribus : et hoc illi beneficium tibus universis,
usque hodie perseverat. [Norui t multi devotum ju- 42. Alio tempore proximum castrum Brenam
veriem, qui Lugdunensis olim Ecclesiae filius, modo transiens, obvium habuit populum multum, sicut
.nionachus Cisterciensis, patrui sui sancti Hugonis ubique semper et undique in ipsius occursum con-
episcopi Gratianopolitani, cujus et nomen meruit, fluebat innumera 1147 multitudo. Ubi cernentibus
mores imifatur. Hujus conversione Yir sanctus au- cunctis, feminam claudam ex eodem oppido letigit
dita, gayisus est, quia patruo ejus singulari fuerat. B et erexit, quam et ibidem postea vidimus occurren-
charitate deyinctus,et consolatorias illi liileras, tem ei ctim caeteris, et prae caeteris gratias refe-
misit (85). Contigit autem, ut eodem tempore idem rentem. In pago Senonico apud castrum quod Trian-
juvenis febre correptus, graviter laboraret. Susce- gulum vocant, inter Missarum sacra solemnia, fe-
ptani igitur debita veneratipne epislolam, fideli de- mina cujus ibidem per annos decem caecitas om-
yotione collo suo ob remedium salutis appendit. et nibus iunotuerat, sub manu Yiri Dei, mirantibus
usque nipdo: gfatulatur perfectam se protinus obti- omnibus, visum recepit. Apud Monasteriolum quo-
nuisse sospitatem.] que, ubi Yona. et Sequana confluunt, .praesente
41, Cum.venisset aliquarido Pater sanctus ad piissimo principe comite Theobaldo, aliisque astan-
nionasterium Trium-Fontium (86), oblatus est ei tibus non paucis potentibus viris, offerenti divina
clericus quidam ex his qui Regulares nominantur, sacrificia Yiro Dei paralyticam feminam obtulerunt:
hoino grandaevus et caecus. Imposuit ei manuni, et quam expletis solemnibus langens et erigens, ipsa
brevem ex more fecit orationem, et eadem hora hora sanam remisit ad propria, ita ut suis illa pe-
videntemillum remisit ad ecclesiam suam. In Tre- dibus abeunte, grabatum in quo fuerat apporlata,
censitim urbe multa per hunc Dei famulum miracula P in eadem basilica vacuum videremus. Ejusdem quo-
claruerunt: e quibus duo quaepraesenllbus episcopis que dioecesis castrum Joviniacum transeunti eidem
Godefrido Lingoiiensi, et Henrico Treceiisi facla famulo Christi, in strata publica caecam feminam
sunt, memoramus. Puellam curvam, in praedicii offerebant: substitit, et breviter orans eidem femi-
Trecensis episcopi domo, propinqui et noti cum naemantis imposuit, et Dominus aperuit octilos ejus.
liiullis ei precibus offerebant. Tantusvero concursus Ut autem videre visa est, et exsultatio magna secuta
erat, ut cum eam signatam.Dei Famulus, acsi molle est omnium qui aderant, et clamantes alter ad
Iutum intra sacras manus mirabiliter forroans ere- alterum, « Anna videt, Anna videt > (hoc enirii
xisset, et erectam incedere praecepisset, locus non eidem feminae nomen erat), copiosius undique con-
potuerit mveniri, Demum super niensam magnam fluebant.
quae prope posita erat, statuerunt illam, et erecta 43. Interea Vir sanetus accelerans declinabat
libere gradiebatur, magnifice: Dominumcojlaudan- lurbas, et egrediebatur, cum juvenis quidam, altero
tibus universis. Hanc quoque adhuc superstitem ab oculo csecus ab utero matris suae, secutus est, et
his qui pam novere, nuper audivimus. In eadem consecutus est eum. Qui quidem et ipse conlinuo
urbe filiain mutani Patri sancto obtulit mater, cui ad ejus benedictioneni visum recepit, et geminata
morbus epilepsiae loquendi ademerat facultatem. Q est Iselilia populi prosequentis. [Autissiodorum ali-
Nec mora, Servo Christi imponente ei manum, so- quando veniens Yir beatus, oralionis causa m.ona-
lutum est vinculum oris ejus, et loquebatur recte. chorum basilicam introivit, ubi. confessor Domini
In ejusdem urbis dioecesi loco, cui nomen Domna- gloriosus Germanus episcopus requiescit : cuipost
niant, cum Yir sanctus Missarum solemnia cele- orationem regredienti mulier clauda, genibusrepens
brasset, caecum illi filitim obtulit pater. Exspuens et manibus, ut sui misereretur, supplicabat. Atille
autem.in digltos suos, et palpebras ejus liniens, signo crucis edito, apprehendit manum ejus, et
eadem hora yideiitem illuni reddidit pat.ri suo. Nec erexit eam : exiensque dimisit incolumem, et Deo
lmige ab eodem vico, apud, oppldum Argillerias, gratias reddituram ad praedicti confessoris iriemo-
post Missaruni similiter celebrationem. feminam riam misit, suis pedibus gradientem.] Cliableia nc-
claudam, quae ibidem multo tempore mendica yi- men est vico,qui insignem beati Martini basilicam
vebat, cum basilicani egrederetur, signans etsanans, Jiabet. Naro et fundus ipse ad possessipnem spectat
(86) Troisfontaines, ordin. Cisterc. fundat
(84) Auberive,ordin. CiSterc., fu.ndat, in dioeces,
'
Lingon. an. 1158. an, 1118. in dioecesi Catalaunensi.
(85) Epist, 522..
 347 S. BERNARDIYITAPRIMA. . 543
ecclcssae luronensis, ubi corpus jaccl ejusiem glo- A itufum, et a simui transeiinlibus, juxta verbum quod
riosissimi confessoris. Hunc vero vicum Dei Famulo ipse dixerat, exspectata. Oblata igitur ab eis qui
transeunti claudum adolescentem populus offe- attulerunt eam, signata ab Homine Dei, ex Dei mu-
j.ebat : quem ad ejus orationem erectura. protinus, nere gressum recepit, et ibat gratias agens.
et libere gradientem, ad praedictam beati Martini 46. Anno altero causa exslitit ut Yir sanctus Lin-
basilicam deduxerunt, magnifice Dominum collau- gonas peteret; inter episcopum et cleruni civitatis
dantes, qui Martini sui spiritum suscitaverst in illius orta gravi admodum simultate. Ubi cum prima
Bernardo. die iiieflicaciter laborasset, et mane facio pararct
CAPUT VIU, abire, dicebat fralribus, « Quia vidi per visuni
De variis signis et tniraculis promiscue edilis, de noclis introeunti mihi ecclesiam offerri claudam
quorum eventu prius in visu cdocius fuerat. feminain. et sanari. > Post unam fere horain, cum
44. Nonnullas etiam sanitates, quas in manu iterum clerici convenissent, prseter spem omnium
fidelis Servi sui mirabiliter Chrislus effecit, per reformata pace multis precibus cpegerunt illum
visuni ei mirabilius praeostendit; mullas ipse, cum beati Mammerti martyris iiitrare basilicam ; et quia
fierent, animi virtute perseusit : ad aiiquas etiam fauies invaluerat. populum ad eleemosynam exhor-
spiritu suggerente nou rogalus accessit. E quibus, 2 tari. Ubi inter loquendum (sicut praedixerat) oblata
ne videatur in immensura proccssisse narralio , est ei clauda mulier, et erecta. miranlibus quidem
exempla patica subjicimus, illud etiam e regionc omnibus, sed eis aaiplius, qui sicut videbant fa-
monentes, ne quis forte tam breviter scribi opera ctum, ita sese recordabaniur audisse futurum.
tanta niirelur : siquidem multa ex his in tarii brevi 47. In pago Treverensi antiquum exstat coeno-
lieri vidimus, ut tam celefiler ea proloqui nequea- bium, quod Rutinense vocatur : ubi celebrante ali-.
nms. Et cum dici soleat nihil esse facilius dicto ; quando Missarum solemnia Yiro Dei, innumerabi-
huic tamen Dei famulo per graiiam quam acceperat, lis aderat multiiudo. Interea Guntranus de Sura,
signa facere magis facile videbatur, quam nobis quod est oppiaum eidem proximuni monasterio'
facta narrare. Egredienti aliquando monasterium claudam feminam fecit auerri. Haec ex nnilto jam
Patrisancto homoquidam de finibus illis occurrens, tempore repens luimi, erigi peiiitus non valebai; sed
sanandum filium offerebat. Nam intra roonasterium scabellula tenens manibus, renes emortnos post se
quidem infirmis imponere manum difficilius aequies- trahere consueveral, Cum autem prae multiiudine
cebat, ne videlicet, si concursus illuc hominum populi ad Dei Hominem iutroduei femina non vale-
fieret, quies ccenobii turbaretur, el discipliua per- „ ret, in basilica media repentc cOnvaluit; et exsiliens
irel. Erat autem praedictus puer ille fatuus et amliulabat, non sine lacrymis agens grallas Deo :
mentis inops, claudus quoque. cl surdus. et mutus. cujus scabeliula populus jubilans tulit protinus ad
Qui eadem hora per ipsius orationem et mauus im- altare, ut sisterer.t ea Doniino, et Bernardo servo
positioiiem ab omni simul incommodo liberatus, ejus. De cujus nobis curatione confessus est Paief
audiebat, loquebatur, et ambulabat, et sanae mentis sanctus, quod praecedentinocte sibi prseoslensa fuis-
efiectus, a priori peuilus inquietudine et furore set. Yidebatur enim sibi in eadem basilica, in medio
cessabat. Cumque eumdem jam incolumem fiiium populi circumstantis; clandeslinus etignotus ejusmoT
pater devolus ad oratoriura beatse Dei Geriitricis di feminam tangere et transire, ac protinus eam-
cum gratiarum actione deduceret, loquebanlur dcm videre sanatam, plurimum sibi ipse congraiti-
niuluo fratres, de lam multiplici 1148 unius in- laus el exsultans, quod agnitus non fuisset, Eadem
commodo pueri conquirentos. etiam die rutilavit Rutinae in beali Yiri praesentia :
45. Ad quos Pater sanctus : « Fiagellum, inquit, lux coelestis, ctijus benediclio aliis quoque claudis
Dei erat, et maligni spiritus dira vexatio. Yidi enim duabtis feminis gressum, visuni' reddidit csecis aeque
nocte praelcrita lioc eodem in loco : erat autem duabus. Saepissimevero coniigil, ut' inter orandum •
juxta fluvium Albam, ubi sanatus est puer : hic, D indubitanler Dei Servus agnosceret virtutem adesse
inquit, vidi oblatum mihi puerum taiem, exeunte divinam. Cujus tamen inodum cognitionis:.nullis se
ab eo spiritu nequam, omnem protinus recipere posse.verbis exprimere fatebatur..
sospilaiem, usumque membrorum. s Addidit etiam 48. Nonnunquam vero cum signasset aliquos cr
Yir beatus de eadem scilicel visione : « Cumque transisset, sanatos esse dixit, et regressus aliquis:
paululum processissem iu eodem itinere, quo nunc ex his qui audierant, sicut dicttim erat, iiive-
pergimus, juxla proximum yicum (dicebat autem nit. Egressus aliquando Basileam tirbem, surdum-
de eo quem nominant Longuni-Campum) offereba-
quemdam signaverat, et transierat. Cuinqtie paulu-
tur mihi puella clauda, et Dominus ei gressum red- lum
processisset, vocans Alexandr.umColoniensem:.
debat. > Audierunt et mirati sunt fratres, futuri « Revertere, ait, quaere utrum audiathomo. > Re-
magis attoniti exspectalione miracuii, quam recor- diil ille, et illum reperit audientem. Similiter. ipso,
datione praeteriti. Quid enim unquam siraile muiidus diecum signasset alium eaecuinaltero oculo et abi--
audivit? Yentum est ad locum, inventa est ihi pro- ret : « Deus, inquit, aperuit ocidum
ejus, i Hoc-.
linus puella clauda exspectans Dei Hominem trans- • eliam praedictus Alexandcr (87), cum ad-'inquirei;—
(571 Vide de eo infra lib. vi in fine nrooenm et lib. vn, cap. 20.
 549 LIBERTYAUCTOREGAUFRIDO. 550
dum reflexisset iter, ita esse cognovit. Iste est A dantissima vitis euiisil, in Reinorum paroecia mo-
Alexander, qui in eisdem diebus ad Yiri Dei sacra nasteriura Igniacense plantatum feliciter radicavit.
nionita, ostensionemque virtutum, cum aliis ferme Quod aliquando visilans idem Sanctus, vicum Ma-
triginta saeculovalefecit, et secutus est eum : a quo ternae fluvio proximum, quem Rivolium nominant»
etiam post modicum .tempus abbas est ordinalus in pertransibat. OgQ Yir quoque magnificus, et de-
monasterio Tolosanae dioecesis, quod Grandis-Silva votissimus ejus amator, Samson Remorum archie-
vocatur. In Constantiensi quoque dioecesi prope piscopus, comitabalur illum, solita yeneratione
1149 castrum Frieborg, cimi homirii caeco in via deducens. Senex autem claudtis ad mendicandum
manum imposuisset, remisit qui videret eum, et in- positus erat in via, cui unus e fratribus eleemosy-
ventus est videns. Quod de duobus aliis caecisin nam dedit, Secutus Ahbas sanctus, cum jam homi-
pago Coloniensi prope monasterium, quod Brum- nem pertransisset, convertit se; et paulisper in-
villare diciltir, siriiiliter fecit; et cum videre renun- tendens in etim, quid patiatur intrtrrogat circum-
tiarentur, confessus est se quoque sensisse virtu- stanles, et sibi illum prsecipit exhiberi. Suspicati
tem. homines quod esset ei amplius aliquidipse daturus :'
49. In territorio eliam Sen^xiensi, in oppido quod — t Domine, inquiunt, claudus est, nec moveri
Sancli-Florenlini nomine vocant, oblata est Viro h poiest; nos ad eum feremus quod volueris dare. >
Dei mulier surda : cui manus imponens, per spiri- Quo respondenle verbum ei dicente, « Tollite eum,
tum sensit virtutis effectum, ctim illa adhuc stupida et afferle adriie ; > primo quidem prae admiratione
et tumultuosa (ut est genus istud), et,- ut ipsa anie mutuo sese intuebantur, ignoranles quid essc-t fa-
solebat, nihil se audire clamaret. Mane aulem faclo, cturus. Demum agnoscentes eura, clainabant ad
cumnec illa rediret, nec alter aliquid indicaret de invicem : « Abbas est Clarae-Yallis, et proiinus
ea; sciens Sanctus divinain illi misericordiam ad- ilium sanabit, >
fuisse, accersiri feminam jubet. Inventa igitur audi- 51. Nimirum solitus erat, qtiolies poterat, ope-
tum recepisse, venit glorificans Deum, et Dei Fa- ram dare ne in vicis agnosceretur, et interdicere
mulo gratias agens. Egrediebatur idem pater Meten- sociis ne cui ex occurrentibus manifestarent eum,
sium civitatem, et ex niore devotus eum populus aut de eo aliquid loquereniur ; scd quaerentibus
deducebat, cum episcopo eorum Stephano, et fratre quis transiret, dicerent monachos esse, aut aliquem
ejus Rainaldo Barrensi comite, aliisque personis de personis simul euntibus nominarent. Igitur
tam ex clericali, quam ex mililari ordine niultis. agnilo Dei Famulo fuunt undiquc, et levanles ho-
Interim causa exstitit ul rogarei nobiiem virum Hen- „ minem ferunt, et offerunt ei. Qui imponens utram-
ricum de Salmis super verbo quodani, quod ipse ei que maniim capiii ejus,. et in coelum suspicieus ac
episcopus et alii qtii convenerant, suggerebani, ui breviler orans, deponi illum jubel, et aiiibulare.
videlicet Metensi civitati etpOpulo pacem daret, cui Excusante eo et dicente, « Non possum : — Ego
graviter inimicabatur. Ille vero renuere penitus et tibi, ait, in nomine Domini et ejus virtute praecipio,
?
abjucare, nec ullis precibus flecti. Inter hsec super- vade, et sanus esto jam ab hac hora. > Quid plura
veuientes alii offerebant beato Yiro hominem sur- Statim deposilus, statim sanatus est, statim libere
dum, obsecrantes ut ei manum imponere dignaretur. gradiebatur repletus stupore et exstasi in eo quod
At ille fidei zelo succensus, sicul interdum rib causas conligerat sibi. _Sed et vicir.i ejus et noli paritef
necessarias terror quidam et auctoritas supra ho- congraiulanles Dominum collaudabant, qui misera-
iiiinem in ejus facie rutilabat, conversus ad roiii- bilis hominis et meritum siinul et votum abun-
tem : « Tu nos, inquit, audire contemnis, qucs dantia suae pietatis excessit. Unde etiam usque ho-
cGntinuo coram te audiet surdus. > Et imponens die locus ab incolis demonstratur, ubi signum tam
inanus homini, signavit eum, et in aures ejus digi- evidens divinae viriulls effuisil, ubi senex claudus
tos misit, Quo protinus audiente, pavens Henricus ex nuillis annis, tota inferiori corporis sui parle'
el tremens ruit ad pedes Homiuis Dei, humiliter sa- D priemortuus, et a renibus deorsum omni prorsus
tisfaciens, et libere anntiens quidquid fucrat po- membrorum destilutus ofiicio, dum stipem postulat,;
stulatus sanitatem recepil, Hic fuii Viri sancti novissimus
50. Transiens aiiquando servus Chrisii Brenam in Remorum partes ingressus : siquidem factum
oppidum, mendicanlem in platea vidit feminam est hoc ante sacram ejus depositinnem corporis
caecam. Quam aliquantisper intuitus, cum ex more anno tino. De qua felicium ejus actuum felicissima
a transeuntihus eleemosynam flagilaret : « Tu, in- consummatione erit nobis jam, sed sub alia narra--
arbi-
quit, petis argentum, et Deus tibi visum donabit. > liene dicendum. Nimis enim fallitur, si quis
Accedens ergo tetigi* eam, et oculos ej'us aperuit, tratur bujus sanctissimi viri facta mirifica posse
Quae beneficium sentiens msperatum, non miims cuiicta narrari : et tam necesse est multa sileri,
niisericordiae magiiitudinem, quam lucem insolitam! quaiii impossibile oninia comprebendi.
lnirabatar. Inter primas propagines, quas haecabun-
 551 S. BERNARDIYITA PRIMA. zm

LIBER QUIN-TUS,
JAUGTOREGAUFRIDOMONACHOCLARjE-VALLENSI.

CAPUT PHIMUM. A pertransibat. Tum subito fracta glacie sub pcdibus

De pace intcr civitatem Melensemet vicinos quosdam muli, quo vehebatur, corruit, el suh glaciem vehe-
principes opera beali Bernardi reformata; editis- mens illum unda trahebat. Quid facerel mersus flu-
que ea occasionetniraculis. mine, glacie clausus? Recordalus est Patris sui,
1. Cum post tantos et lam multos jam labores rccordatus est prornissionis ejus, quae inanis esse
ac sudores Dominus dilecto suo Bernardo Clarae- non potuit. Continuo siquidem,_ut hodie quoque
Yallensi abbati diu desideratirai pretiosae mortis fatetur, Patrem sanctum sibi visus est habere prae-
somnum dare disponeret, et fidelem servum in re- sentem : tantaque suavitaie perfusus est, ut nec
quiem introducere suam; coepit magis ac magis impetum amnis, nec molestiam frigoris, nec spi-
promptus in ipso proficere spiritus, et caro infirma randi difficultatem, nec ullum denique incommodum
deficere. Cognoscens enim YTirsanctus prope esse sentiret aut metum. Necmora, conlra fluminis im-
jam bravium, solito currebat alaerius, et terrestris pelum sine suo conatu divina virtute reductus, ad
. finae habitationis dissolutionem sentiens immiuere, ipsum, per quod antececiderat, foramen se reperit,
votis uberioribus aspirabat adhabitationem ex Deo, marginem arripil, exit inirepidus, illaesus evadit,
donium non manufactam, aeternam in coelis. In cu- eyplelo negotio redil hicolumis, et fideli promissio-
jus purissimo pectore sacri sese desiderii flamma B ne, sicut ipse promisit, inventa, mulliplices gratiae
jion capiens, crebris erumpebat indiciis, et ignitum agit : ad sacrunvcujus tumulum tan^ ievotus hoJie"
eloquium vehemenler fervoris interni vehementiam que persislit, quam certus est ejus sese meritis,
declarabat, sicut in sanctis animalibus per prophe- velul de tumulo, et quidem satls horribili, revoca-
tam inter caetera describuntur sciiilillm qttasi aspe- tum. Sed non est nobis super boc declamanduni.
clvs wris candenlis (Ezech. i, 7). Corpus lectulo Alii antiqua miracula conferant : nec minus hunc
decubans variis exercebatur incommodis ' animus mirabiliter, quam beati Benedicti puerum Placi-
tamen nihilominus liber et potens, quse Dei erant dum, nec minori asserent a periculo liberatum ; qui
exercebal invictus, non cesiians in mediis quoque etiam, si viderent quem astrictus glacie reddidit flu-
dolorihus meditari sacrum aliquid aut dictare, ora- vius, ei corapararent, quem evomuil cetus : nobis
re affectuosius, fratres studiosius exhortari. In sufficit brevis et pura narralio.I
oblaiione Hostlae salutaris, quam usque ad defe- 5. Cum adhuc Pater sanclus in suo Clarae-Yallensi
clum ultimum vix aliquando intermisit, artus sibi coenobio, licet leclulo decubans, cursum vitse viri-
vix cohaerentes vigore spiritus sustentabat, semet- liter consummai'et, gravis admodum plaga Melensi
ipsum pariler offerens acceptabilem hosliam Deo in populo supervenil, Egressi enim in muliitudine
odorem suavitatis. Quo tempore ad avunculum suum G gravi adversus vicinos principes, a quibus praeter
Andream militem Templi, qui et regionis Jerosoly- morem lacessitam se esse tanta civitas indignalia-
rnitanaemaxima 1151 columna habebatur, epislo- tur, traditi sunt roulli in manus paucissimorura.
lam scribens inter csetera ait: « Ego enim delibor, Conclusi denique inter Frigidi-Montis (sic enira
nec puto me longuin facere super terram (Epist. etiro appellanl) et Mosellaeamnis anguslias, ac mu-
288). tuo sese impetu collidentes, una hora, sicut diceba-
2. [In illis diebus causa exstitit, ut fralrum ali- tur, plus quam duo millia corruerunt, quidam gla-
quis in remotas Germaniae partes pro quibusdam diis trucidali, plures arane submersi. Yehementi
mitteretur agendis. Et missus est fraler Henrieus igitur indignatione concepta, nobilis iila civitas to-
monachus, quem ante sex annos 3e Coiislantiensis tis ad ultionem viribus parabatur, cum e regiorie
dioecesis partibus cum piuribus aliis idein pater adversarios quoque et fortiores prxda copiosa, et
sanctus adduxerai. Hic ergo dum mitterettir, lon- audaciores fecisset eventus. Imminebat tutius pro-
gioris itineris pericula timens (nirairum hiems vincise certa vasiatio, cum venerabilis eorum me-
erat), illud tamen maxime verebatur, ne continge- tropolitanus Illinus archiepiscopus Trevercnsis, do-
ret, ut idem pater sanctus, priusquam ipse rediret, lens anxie de praeteriiis, sed adlmc gravipra foriui-
ab hac vita migraret, et absens ipse benediclionis D dans, et dignam gcrens suorum sollicitudinem
cxtremae participio fraudarelur. At ille benedicens filiorum, unicum ir. lanta necessilaie petiit refu-
ei, et dicens, « Ne timeas, et incolumis reverteris, gimn, ct expetiit Yirum Dei. Yeniens ergo Claram-
et me quoque sicut desideras, invenies ; > conso- Vallem, ipsius. atque omnium fratrum vesligiis tota
latum illum eniisit. Profectus idem fratcr, in terri- humilitate prostralus, rogabat et obsecrabat, ut se
torio Argentinensium aslrictum, glacic fluviura tantis dignarelur opponere malis, quibus alter neroo
 533 LIBER V AUCTORE GAUFRIDO. *u
posse inoduni ponere videretur. Dominus autem, A ipsa dilatio profuit, his praesertiin qui variis inconr
sicut seniper fidelis servi sui direxerat vias, et in modis laboranles remedia consequebantur in carne
praecipuis quibusque causis aptissimo ustis fuerai seu etiam qui videntes aedificabantur in fide. Tan-
instrumento, ex paucis ante diebus aegritudinem tus enim concursus erat, ut multitudine pariter
corporis ejus aliquatenus relevarat. Quibus diebtis atque imporlunilate sua ipsum quoque negotium
cum ad litteras venerabiiis Hugonis Ostiensis epi- componendae pacis pene desperabiliter impedirent :
scopi rescriberet, ait : « Yerum est quod audistis. donec quaesita tandem in medio flumine insula,
Infirmatus sum usque ad mortera, sed interim, parlis utriusque primarii in naviculis accessertmt ;
ut sentio, revocatus ad mortem, atque hoc, ut me ubi composilis omnibus secundum quod fldelis ar-
sentio, non diu (Epist. 507).»Viiani quippe mortalem biter definivit, datis sibi invicem dextris rcconciliati
mortem magis quam vitam reputans, non a morle, sunt in osculo pacis,
sed ad mOrtemrevocatum se sentiebat, cum ab exitu 5. Inter omnes sane quas per manum servi siii
revocaretur, licet seniiens hauddiutius differendum. ibidem praestitit Dominus sanitates, celeberriina
4. Quod quidem ssepiuserga eum provideiilia di- fuit cujusdam curatio mulieris. Haec ab annis octo
vina disposuit, in cujus manu placita eral anima . pessima aegritudine laborabat, vehementi tremore
illius, tit 1152 quoties eum gratidis aliqua neces- H ^ et validis motibus universa pariler membra concu-
sitas evocaret, vincente omnia animo, vires corpo- tiens. Cum autem videretur gravioribus ortis diffi-
ris non deessent, mirantibus qui videbant eum, et cultalibus propemodum excidisse spes pacis, Do-
robustos homines in tolerantia superare. Expletis mino disponente venit mulier ita tremens, nec minus
namque negotiis, velut in se rediens, multiplicibus horribilis quam miserabilis, et omnes pariier ad
jnfirmitatibus laborabat, ut vix viveret feriatus, qui spectaculum convenerunt. Orante denique Dei Fa
occupaius deficere nesciebat. Cui in opere novis- mulo, sub oculis omnium paulatim concussione se-
simo tam manifeste, taraque magniiice divinaadfuit data, perfectam adepta est protinus sospitatem.
vi.rtus utexlaboribus vires capere videretur. Accidit Quse res in tanlam admirationem etiam dtirissimos
autem, cum in praedicti Mosellaefluvii littore resi- quosque permovit, ut perctitientes pectora sua, per
•dentibus hinc iride partibus mediator fidelis rogaret horam fere dimidiam cum lacrymis acclamarent.
quae ad pacem erant, ut pars altera, ex tanta si- Tantus denique factus est irapetus el concursus proci-
quidem hostium strage ferocior, quod exigebatur, dentium et deoseulantium Viri Dei sacra vestigia, ut
obstinata animositale renueret. Subito der.ique lan- propemodum comprimeretur, donec tollentes eum
quam agitati furiis discesserunt, Yirum Dei insalu- („ fratres, et imponentes in naviculam a terra modice
tatuiri, solam vero caeteris omnibus relinquentes subduxerunt. Cumqne accedcF.tes ad se principes,
desperationem pacis. Nec sane ex contemptu ali- ut cosperal, pro pace rogarel, suspirantes dicebant:
quo, sed ex raotu reverentiae ejus iniere fugam _ « Oportet nos libenter eum audirc quem, ut ipsi cer-
siquideni verebantur, ne praesentium mentes, quam. nimus, Deus diligit et exaudit: et audito eo multa
libet improbas, facile flecteret; minus consideran- facere, pro quo tanta facial Beus in oculis nostris. >
4es quid ille per spiritum nusquam absentera Quibus ille (ut semper cautus erat competenter hu-
posset etiam in absentes. Jam conventus in magno jusmodi gloriam declinare). « Non proptcr me, in-
turbine solvebatur, sola utrinque medilabantur quit, sed propter vos facit. >
arma, sola inibant consilia malignandi, cum Yir 6. Simili quoque miraculo et in simili opportu-
sanctus eos qui secum venerant consolatus fratres: nitate, ipsa etiam die Metensium animos Dominus
» Ne turbemini, inquit; licet enim per multas diffi- inclinavitHgg ad pacem. Ingressus enim Sanctus
.cultales, omnino tamen pax desiderata proveniel. > Metfusium civitatem, episcopura simul et populum
Quibus etiam unde id nosset innotuit, diceus: ad ca^aaip 3015erant, vehementer urgebat. Graviter
< Videbar mihi per nocturnum soporem Missam autein urebat illos vulnus acceptum : quibus enim
celebrare solemneni. Cumque, expleta paulo minus ID va.Iidesatis reponere cogitaverant, secus quam vel-
oratione prima, recordarer angelicum ex more can-- lent, remittere cogebantur. In ipsa hora oblata est ei
iicum, id est Gloria in excelsis Deo, praecedere de- mulier paralytica, de civitate eadem : cui manus im-
Jbuisse, erubui, et quod oblitus oiniseram canticum ponens, etorans, dignatusestpalliolum quoquepro-
inchoaiis,- vobiscum pariter ad finem usque comple- prium, quo utebatur ipse, superextendere ei, tenen-
yi. > Jam medium noctis transierat, cum Yir san- dumque episcopo tradere prope astanti, et sub eo-
.ctus de praedictorum poeniludine principum lega- demvelamine debilia tangerc meinbra. Expleta au-
tione suscepla, jueunde saiis conversus ad suos . tem oratione et benedictione data, erexit illam :
i Agnoscite, ait, promissse nobis canendae Glorisect omnibusque mirantibus, per medium illorum ineo-
canlici pacis praeparationeni. > Interim ergo parti- lumis ibat, quam attulerant in grabato. Iri flumine
bus convocatis, per dies aliquot de paee tractatum quoque Mosella, dum ob intolerabilem cor.ciirren-
est, et ob raaximas diflicultates occurrentes uirinque tium multitudinem Yir beatus navicula veheretur,
saepius desperatum, nisi quod omnes jam consola- unus ex his qui curari desiderabant, caecusclamabat
batur, quaeonmibus innotuerat, Abbatis sancli tam m liltore, obsecrans ut duceretur adeum. Cumque
certa ds reformanda pace promissio. Nec parum jlle jam pertransiret, audienshomo navigantem.post
5SB S. BERNARDIYITA PRIMA. 586
eum in navicula altera piscatorem, diflibulatam pro- A quod dum suam illis praediceret Dominus passionem,
tinus chlamydein, qua erat opertus, porrigens dabat erat verbum abseonditum ab eis, et capere non va^
illi, ut in navicula rcciperetur. Factum est: el ut lebant. Nimirum quod tam vehementei horrebat
pervenit ad Sanctura, juxta suaefidei niagnitudinem animus, niinus facile persuadebatur ut crederet,
magna velocitale sub manu ejus visu receplo, mira-" praeserlira cum et ipse compatiens filiis ejusmodi
tus clamabat videre se colles, viderehomiues, videre verba supprimeret. Cseterum factis quodammoJo
arbores, et caeterauniversa. clamans, « Opera consummavi, quoededitmibiPater
7. Paucis ab eodem loco milliariis distal eoeno^ ut facerem, > magis ac magis actus oraittere, affe-
biuro, quod~Sancti-Benedicti nomine vocant; ubi ctiis retrahere, et sacrorum funibus desideriorum se-
puer claudus, et a renibus infra omni prorsus mem- dula intentionc praejactis, vicino jam littori haerere
brorum desiilutus oflicio, solis ad movendum mani- firniius, et commodius applicare. Denique cum vene-
biis utehatur et renibus, pedes emortuos post se rabilis antistes sedis-Lingonicse Godefridus de qui-
trahens : quem ex Burgundiae partibus pater adve- busdam eum sollicilaret agendis, et minus apponere
ctum anle anr.os quatuor ibi reliquerat, et extunc animum miraretur : « Ne mireris, inquit. ego enim
fratrumeleemosynis alebatur.lt aquecumbealiPatris jam non sum de hoc mundo. i
advenlum, et virtutes Dominusoperabatur in ip-I" 9. Yidens autem Pater sanctus, compassionis et
so , per omnem circa provinciaui celebris fama vul- misericordiae visceribus affluens, charissimos sibi
garet; imposilum plaustro euradem puerum fra- fratres, el filios miserabiliter admodum tabescentes
tres praedicti coenobiiadduxerunt ad eum, rogantes et arescenles prae timore et exspectatione superve-
ut solila pielate misero subveniret. Acquievit, impo- nientis desolationis gravissimaeellamenlabilis orbi-
suit maniis, oravit, et eadem hora sanum reddidlt, tatis dulcissimis eos consolationibus refovebat: et
firmiter stantcin, firmiter ambulantem. Denique, monens_eosin tuto divinse clemenliaesinu spei fidei-
sicut ab ejusdem loci abbate nuper accepimus, us- que suse anchoram per inconvulsibilem charilateni
que hodie frairum pecora idem puer incolumis se- firmius radicare, se quoque promittebat nec post
quitui et cusiodit; el si quis desiderat scire, Joan- mortem aliquando defuturum. Propensius autem,
ries est nomen ejus. Alter eliamclaudus,ir. ejusdem noster queat exprimere sermo, rogans obse^
quam
monasterii vicinia degens, eodera tempore ad prae- cransque per multas lacrymas, timorem Dei, el sa-
dicli Patris sancli benediclionera sanatus est, et' craepurilatis, ac totius perfectionis amorem nostris
gressum recepit. Sed et prppe Leucorum urbem, imprimere animis conabatur. Sed et nionebal, et
loco cui nomen est Gundervilla, idem vir Dei femi-' cum lacrymis oblestabalur, ut si quid forte virlutis.
nam caecam illurainavit sub oculis plurimorum, Q aut exemplo nobis aliquando commcndasset aui ver-
qui de tota confiuxerant regione. Caiterum nimis bo , id semularemur, id firmiter teneremus, et profi-
diiTicile, aut oraniuiodis impossibile foret, iiine- ceremus in eo; aliis quidem verbis, sed eodem spi^-
ris illius magnalia universa complecti. Sed neque1 ritu illud apostolicum loqueus : Rogamusvoset obse-
propositi iiostri est ejusmodi modo prosequi signa, cratnus in DominoJesu, utquemadtnodum accepistis
el narrandis virtuturn operibus operam dare. Hic a nobis quomodovos oporteat atnbtdare et placere Deo
enim viarum liiarum, Pater dulcissime, frois beaius, per mnnia, sic et ambuletis, ut abundeiis tnagis
st hic labur ultimus fuit. ln hoc opere non minus
(I Thess.lv, 1). Atque utinam tam efficaciler per-
ulili quam difficili, nec minus dcsperatae,quam ne- suaserit quam affectuose suasit, Modumautem aegrH
cessariae pacis, labores tuos gloriose complevit, qui tudinis ejus si quis nosse desiderat, exstat epistola,
magnifice semper honestavit te in laboribus luis, le1 quam ad amictim quemdam paucissimis diebus ante
in suo nomine, et nomen suum in te glorificans, sacram a nobis profectionem suam ipse diclavit:
Rex gloriae Dominus Deus tuus.
quam nimirtim huic nostraenarrationi duximus inse^
CAPUT II. rendam, quod videlicet eisi aliena quoque de ipso,
De felicissima, sed fralribus tristissima, beati Viri^D amplius tamen nos ipsius de se verba delectent.
morte. 10. « Suscepimus charitatem vesiram incharitaie,
S. Ut expleta Metensium reconciliatione, et pro- et non in voluptate. Quse enira voluplas, uhi sihi
vineiae illi pace rcddita, Abbas sanctus ad monas- totum vindicat amaritudo? nisi quod solum nihil
terium rediit, gravi admodum jaiu jamque defi- comedere, utcunque delectabile est, Somnus reces-
cieritisincommodo corporis occupalus, in lanta ani- sit a me, ne vel beneficio sopiti sensus dolor unquam
mi suavitate, et dulcedine spiritus quolidie propin- recedat, Defectus stomachi fere totum quod patior
quabat ad exilum, ac si m porlu navigans paulalim est. Frequenter in die et nocte exigit confortari mo-
vela deponerel. Evidenter quoque fratribus aiebat: dico adraodum qualicunque liquore : nam ad soli-
« Haecsunt yerba quse loquebar ad vos, cum praeier- dum omne inexorabiliter indignatur. Hoc
parum
ita hieme aegrotarem, non vobis esse quod adhue quod dignatur admitlere, non sine gravi molestia
tinierelis : aeslale proxima imminere (me mihi sumit; sed tlmet graviorem, si sese vacuum omnino
credere) buj'us corporis dissolulionem. i At quam dirniserit. Quod si plusculum quid interdum admit--
evidenter proprio didicimus experimento, quod de tere acquiescat, id gravissimum. Pedes et crura in-
sancf.s Apostolis Evangelia sacra testantur, H54 tumueruiit, quemadmodum hydropicis contingere
 m. LIBER V AUCTORE GAUFRIDO. 558-
"solct, Et in his omnibus, nequid lateat amieumde A ista, animorum. Cujus erat simplex habitus, simples
statu aiuici sollicitum, secundum interiorem homi- vultus, dulcis facles, gratiosus aspectus. Cujus de-
nem ( ut minus sapiens dico) spiritus promptus esl nique vita frucluosa, cujus mors pretiosa : quia
in carne infirma. Orate Salvatorem, qui non vull tibi quoque Christus vivere fuit, et mori lucrum,
niortem peccatoris, ut teinpestivum jam exitum non Quod si nobis alterum fortassis utilius, sed alterum
differat , sed custodiat. Curate munire votis calca- multo melius tibi. Et.quod ti.bi tam commodum,
neum nudum -meritis : ut is qrii insidiatur, mvenire nobis, si pie sapimus, non potest non esse jucun-
non possit unde iigat dentem,-elytilnus infligat. Haec dam. Caeterura etsi pium est congaudere tibi, Patef
jpse dictavi, sicme habens, ut per notam vpbis ma- bone, qui in gaudium Domini tuifeliciter introisti:
. num agnoscalis affectum (88). > ... non tamen impium super nos ipsos flere, quos ni-
11, Hoc exemplar cpistolae, quam, ul nos diximus, mirum, abeunte te, solito gravius horror geminus
et ipsa quoque ej'us verba declarant, Patersanctus circumsepsit, dum nobis est vita taedio, mors ti-
cxilu -jam imminente dictavit. Ex cujus tenorepos- niori. Et si piiim congaudere tibi. qui beato transitu
set ninrifum diligens lector sacruni illius vel ex mortis ad torrentemyoluptatis, quem ardenter si-
parte aliqua pectus agnoscere,quanta illi in ipsa tiebas, accessisti : nostram tamen vicem dolere
siii ruhia -cofporis tranquillitas mentis, serenitas " non impium , quibus et vivendi p.mnis pariter est
ap.irai, suavilas spiritus , quanta sub fiduciae cul- subiata suavitas , et moriendi necdum collata secu-
mine radix humilitaiis. Sed nostrura sub tam gravi ritas. Et si pia tibi impenditur gratulatio, felix
articulO: iriconsolaMlemiuctiimaliquatentisillisesli- ariima, quaein plenitudine lucis exsultas : non ta-
niare/ac sibimetexhibere licebii, pallidasque, si men impia super nos assumitur lamenlalio, qui.re-
piesensefit, turmas imagiiiabituf filiorum, exter- licti sumus ; post mirificam, in qua hactenus exsul-
roinalas facies, vulltis exsarigues, genas lacrymis tayimus, claritatem, horrere magis tenebras stibin-
sordehtes, suspiria quoque"pectorum ac singulius. trantes; post aurea, quse paulo ante vidimus,
(Quis enitn 1155 apud nos eral tumultus cogiia- sseeula gravius ferre hoc plane ferreum, quod suc-
lipnum, quod naufragium animofum , cum ihesau- cessit. Sed reflectainus slylum ad ordinem narra-
rus tam amabilis raperetur a nobis, el praeseutibus, tionis, el Patroni, quibus possHinus.votis, exitum
et cernenlibus, quia nee spes csset retinendi, nec prosequamur, exituni nobis lugubrem, nara illi
facultas aliqua commeandi? Pater erat : sed qualis politis triumphalem.]
paier qui videbatur abire? Nobis qiiGdaiTmiodopro- 12. Igitur anle Patris hujus excessum accedentes
pritis, verius tamen loii mundo-communis. Eral P ad eum filii, quos per Evangelium ipse genuerat,
enim omnium et bonorum gloriatio , et malignan- piissimum ejus aninium lacrymabili supplicatione
tiujn roehis, ut de eo non incongrue videretur-esse pulsabant, et haec atque hujusmodi loquebantur :
psallendum : Videbunt recti, el Imtabuniur, et oinnis « Nunquid.non misereris huic monasterio, Pater?
iniquitas oppilauit os s««m.(Psa/.cvi,42). Quoprse- nunquid non compaieris nobis, quos tanto pielatis
sente, sanclitas omnis jucundabatur, praesuinptio affectu maternis lactasti uberibus , paterna conso-
frenabaiur, durilia.compungehaiur..Quo praesente latione fovisti ? Quomodo sic exponis labores tuos,
ceiebris quisque-conventus. veiut quodam so!e quos in loco hoc laborasti ? quoruodo tam dilectos
respleiiduit; absente, caliginosus et quodammodo hactenus filios sic relinquis ? > Tune vero flensipse
-riiulus apparuit. Quam devote, quam pie singulis cum flentibus, et columbinos oculos in coelum pof-
nostrum et. tunc hodieque clamandum : Pater mi, rigens. ac mente. tota apostolicum illum concipiens
paier tni, currus Israel, et.auriga.ejus! (IV B.eg. u, spiritum, testa"batur coarctatum se e duobusi, et
12.) T_u_ flucluantiuni portus,clypeusoppressQ.rum ; quid eligefei ignorantem (Philipp. i, 25, 22), el di-
et, ut de seipso beatus Jobloquitur, caeco fuisti vinse tottim tribuere arbitrio pietatis. Nam et hinc:
oculus, et pes claudo (Job xxix, 15).-Tuperfectionis palerna illuni urgebat chariias, filiorum votis an-
exemplar, virtutis forma, speculum sanctitatis. Tu D nuere, utmaneret : et inde trahebat Christi desi-
gloria Israel, tu laBiiiia Jerusalem, tu deliciae tui derium, utmigraret. Cui tamen ab olim jam atque
saeculi, et unicum iui temporis decus; oiiva fructi- altius radicata in pectore ejus humilitas persuaserat,
fera, yitis abundans, palma florida , cedrus mulii- ut ex intimo cordis affectu servum inutilem seesse
plicata, platanus exaltaia. Vas.electionis, eivasho- diceret, et arborem sterilem reputaret, ex cujus
noris in dorao Dei; vas auri solidum, ornatum vita nullus sibi 1156 fructus, nullus alteri cuiquam
omni la.pide pretioso, fide etsanctitate solidum, et proveniret. Nam et solitus erat in familiari collo-
variis charismaiibus lanquam gemmis ornatum. Tu cutione fateri, vix credere se hominibug, quod sic
Ecclesise sanctae.fortissima splendidissimaque co-. eum sibiutilem crederent ut dicebanl. Sednecpar-
lumna, tu vehemens tuba Dei, tu dulcissimum vum sese in suis super hoc cogitaiionibus perhibe-
sancti Spiritus organum, pios oblectans , desides bat aliquando sustinuisse conflictum, quod nec
excitans, debiles portans. Cujus medicinalis manus tam veraces homiries fallere velle, nec lam pruden-
et lingua morbos utraque curabat : illa, corporum; tes falli posse verisimile videretur. cum allerutrum
(88) Episiola hsec ordine 510, in quibusdam mss. abbalem, qui ei qumdam xenia mittens , de ejus vcie-
ita inscribitur : EpistolaadArnoldum Bonm-Vailis ludine sollicite fuerat scisciiatus.
559 S. BERNARDIYITA PRIMA. 560
excusare non posset. Quem emni totus mirabatur A minister etsacerdos Altissimi feliciter ingreditur in
Orbis, solus ipse (qiiod erat mirabilius) non videbat locumtabernaculi admirabilis, ad altareDei, sacram
suae videlicet operationis opinionisve splendorem, ei et acceplaliilem hosliam sui spiritus oblaturus ;
sicut ille quohdam vir simplex et rectus, nec solem corpus etiam rite paratum et ornatum sacerdotali-
cum rulgeret, nec lunam incedentem clare vidisse bus indumentis, oratorio beatse Dei Genitricis in-
se memorabat (Job xxxi, 26). fertur. Plurima quoque nobilium et ignobilium de
15. Novissime cum exlerioris habilaculi undique vicinis quibusque locis gemehunda protinus turba
jam soluta compago , desideranti animse liberum eonvenit, et vallem totam ploratus et ululatus
praestaret egressum, magnus ille dies illuxit, quo multus impiebat. Amarius tamen pro foribus mo-
perpetuus illi orlus est dies, ad cujus exilum vicini nasterii lamenlabatur sexus miserabilior mulierum,
episcopi cum abbalum et fratrum copiosa multitu- quod accedentibus ad beata vestigia viris, monastici
dine fuerant congregali. Hora autem diei pene terlia Ordinis disciplina (89) inexOrabiliter eis etiam tunc
singularis lucerna suaegerierationis, sanctus ac vere negaiet ingressum. Biduo mansit in niedio gregis
beatus abbas Bernardus, a corpore mortis in ter- pastor eXstinctus, dum prislina illa dulcissimi gralia
ram vivenfium feliciler Christo duce migrarii, ex vultus nil minorata, sed aucta , ftiagis omriium in
filiorum circumstantium et inter graves singultus B se figeret oculos, animos traheret, sepeliret affectus.
ac lacrymas uberes utcunque' psallentium choro ad Crescebat autem supra modum ruens undique po-
multorum, quos ipse praemiseral, coetus transiens puli multitudo, et inlolerabilis jam fiebat impelus
laetabundos, ad sanctorum cuneos gratulantes , ad concurrentium , ac desiderabiles tenentium pedes,
obvia agmina angelorum. Felix anima , qtiam sic osculantium manus, applicantium panes , baltheos,
levabant excelsa suorum privilegiameritorum.quara 1157 nummos, et alia quseque servanda sibi pro
sic pia filiorum prosequebantur inferiorum yota; benedictione, et variis neressitatibus profutura.
svc quoque superiorum desideria sacra trahebanl! Maxime tamen parati in diem tertium solenmem
Felix illi et vere serenus dies, quo plenus ei meri- per loca proxima praestolabantur reponendi sacri
dies Christus illuxit : dies cunctis vitsesuae diebus corporis ejus horam, copiosius undique conyenturi.
tantis ab eo exspectatus desideriis , expetitus suspi- Nam et secunda die tantus circa meridiem populus
riis, frequentatus meditationibus, orationibus prae- fuerat congregalus, et tanto pielatis zelo stipati
munitus ! Felix transitus de labore ad refrigerium, undSque sacrum corpus obsederant, ut nulla
de exspectatione ad prsernium, de agone ad bravium, pene episcopis reverentia, nulla fratribus ha-
de raorte ad vitam, de fidead notitiam, de peregri- beretur. Unde verili ne quid simile aut forte gra-
natione ad patriam, de mundo ad Patrem ! De quo vius accideret die tertia, praeoccupantes horam,
etiam transitu ejus multa novimus apparuisse quam et mane divina ex more Sacrificia consummantes,
multis, et quidem non indigna relatu, sed difficile sicut et biduum jam in celebratione Missarum et
nimis singula vesligare, el scribere omriia nimis jugi feceranl psalmodia, pufissimumilludbalsamum
longum. Nam el usque modo multifarie multisque suo vasculo commisere, in lapide reponentes lapi-
modis paternus erga filios amor, vere etiam nunc, dem pretiosum, optimam margaritam.
imo riuiic verius vivens et vigens , crebris revela- 15. Consummalis ergo feliciter vitae suae diebus
tionibus eorum dignatur solari lacrymas, relevare et annis circiter sexaginta tribus expletis, diiectus
moestitiam, ut quo dulcius ei congaudent, minus Domini Bernardus, Clarse-Vallensiscoenobii primus
anxie doleant sibi. Si qua tamen ex his, minus pro- abbas, aliorum quoque amplius quam centum sexa-
lixam desiderantia narrationem , lector scire desi- ginta monasteriorum pater (90), decimo tertio ka-
derat, proprio magis et novissimo credimus reser- lendas septembris inter filiorum manus obdormivit
vanda capitiilo. in Christo. Sepultus est autem undecimo kalendas
14. Interim caetera prosequerites, quanta possu- ejusdem mensis ante sanctum altare beatae Virgi-
mus violentia animos averlamus ab illo tam gravi Q nis malris, cujus ltierat devotissimus ipse sacerdos.
gemitu et rugltu, quo nimirum grex miserabilis, Sed et pectori ejus ipso tumulo capsula superposita
paslore migrante, personuit. Parcamus paginae, et est, in qua beati Thaddaei apostoli reliquiae conti-
quantum possumus, stringamus oculos , palpebras nentur, quas eodem anno ab Jerosolyma sibi mis-
complodamus adversus lacrymas , quibus in illo sas, suo jusserat corpori superponi: eo utiquefidei
suse claritalis abscessu vallis nostra fluebat, Eccle- et devotionis intuitu, ut eidem apostplo in die com-
siaeprotinus universse calicem sui propinatura moe- lriunisresufrectionis adhsereat. [Priustamen, quam
roris, cui liactenus consueverat stillare dulcedinem, sacratissimum illud corpus tumulo redderetur,
gaudia fundere, fluere consolaliones. Dum fidelis unus e fralrlbus, qui ex multis annis caduco morbo
(89) Eadem apud Claram-Yallem , uti et apud septuaginta duo circiter monasteria excitavit vel
Cistercium vigebat disciplina, quaeolim apud Cister- adoptavit, nempe in Gallia 55, m Hispania 11, in
cienses communis fuit, excepto feslo Dedicationis , Belgiu 6, in Anglia 5, totidem in Sabaudia et in
quo mulieribus concessus est in Ordinis ecclesia Hibernia,_ in Italia 4, in Germania duo, duo item
daitus. in Suecia, ac demum unum et alterum in Hungaria
(90) Nempe tam per se, quam per abbatias Cla- ct Dania, exChronologianostra.
rae-Yalli subjectas, NamBernardus per se tanttim
3GI LIBER V AUCTORE GAUFRIDO,. S6t
graviter laboravit, plena fideopem flagilaturus ac- A congTegatisfratribiishaeceadera verba locutus est:
cjessit. Queiii nunc usque superstitem novimus, et « Quid tenetis miserum hominem? Fortiores estis,
nihil unquam ex ea hora praedictae infelicitatis ex- et invaluislis. Parcite, quaeso, parcite, sinite me
pertum.] ahire. > Prius tamen cum in summo periculo et
16: Facta sunt haec eodeni anno quo heatus Papa timore fratres omnes iu orationibus humiliarent
noster Eugenius tertius, ejusdem patris sancti in animas suas, uni eorum visio talis apparuit. Oc-
conversatione sancta fHius, ab hac luce, vel ab hac currebaf cum multa exsultatione Viro Dei extra
raagis caligine migravit ad lucem, cujus merita in monasterii claustrainnumerahilis toultitudo. In qua
ipsa cui insigniter praefuit urbe miraculis pluribus taiiien processione, solos quatuor praeeuntes"idem
illusirata coruscant: successore ejus Anaslasio frater qui videbat agnovit: niagnum illum dilecto-
RomanaeEcelesiaepraesidente, regnantibus autem in rem ejus atque dilectum, cuj'us et ipse in libro
Romanorum imperio Fridefico illustri; in Fran- quarto de Consideratione cum laude meminit, Gau-
corum regno piissimo rege Ludovico, filio Ludovici; fridum episcopum Carnotensem; Hurnberturn quo-
principatum Ecelesiae universae ac totius creaturae que, qui Igniacensis coenpbii fuerat primus abbas;
visibilis et invisibilis monarchiam lenente Dei Filio et duos ejus fratres germanos, Guidonem scilicet
Jesu Christo, anno ab lncarnatione sua millesimo JB et Gerardum. Exceptus itaque reverenler, et post
cenlesimo quinquagesimo tertio, qui cuffiPatre et osculum pacis amica diu colloquia miscens Pater
Spiritu sancto yivit et regnat Deus in sseculasaecu- sanctus ac beatus, cum his qualuor stabat, exspe-
lorum. Amen. clante seorsum multitudine caelerorum. Novissime
CAPUT IU. salutantes eum praedicti viri, ex hoc sibi jam red-
De revelatiotubus diversis post sancli Patris obitttm eundum esse dicebant, Tumve.ro expalluit ille, et
factis. circumfusa sibi moestitia inlernum declarans animi
17. Jam de supra memoralis revelalionibus pauca dolorem : < Quid ergo, ait, sine me vultis abire ? >
dicfuri, ab eo sumamus initium quod praedictum Et illi: « Non potest adhuc tuo, et nostro satis-
estanno septimo ante quaro fieret. Erant duo fra- fieri dcsiderio , donec yeniat tempus novorum. »
tres in monasterio, de sacra beati Palris vita et Dicebant autem lempus novorum, quo fruges
felicibus ejus actibus colloquentes: quorum aller novae colligerentur, sicut evidenter postmo-
abineunte adolescentia educatus ibidem, ad alte- dum probavit eventus, dum in Augusto mense de-
rurn ait: « Nosli quot annos sit victurus hic bea- cessit. Mane ergo fraler ille, cui hoc osteusum
tissimtis Pater noster ? > Cui ille: * Nescio, > in- .„ fuerat, consolalus est cseteros, velut jam immi-
qu.it. Et alter : « Ego, ait, novieum sex aul seplera nenlem Patris obiluni formidanles, et quod vi-
annosadhuc in carne victurum. > Hocautemur.de derat el audierat indicavil, Adhuc autem lriems
scirel, minimejaui scirc possumus, quia nec tum erat. _
indica-vit, et ante Patrem'' sanctum ipse decessit. 19. Eodem tempore aliera quoque visio prioris
Porro alterius hodieque superstitis relafione hoc confirmaiio fuit: nisiquodevidentius.jam utriusque
verbumnobis innotuit, qui tunc magis miratusest completa veritas probat, quam evidenter in utra-
se audisse, qr.andb ut ab olim audierat, ita vidii, ijue quod futurum erat, Dominus revelavit. Videbat
Talis vero ille est, de cujus lcstimonio nec nos enim frater quidam, et ecce parabat Vifbeatissimus
ambigimus, nec cuilibet alteri qui eura noverit, aseendere Jerosolymam, jamquc ipso in procinetu
credimus diibitandum. Neque id solum, sed quod itlneris erat. Ad quem venerabilis Odo, qui a pri-
non ininori dignum admiratione videtur, nomen mis fere annis strenue satis et laudabiliter conver-
quoque et personam successoris ipsius, indicante. satus inmouasterio, absentium consueveraf praepo-
sibi eodem fratre, extunc innotuisse testatur.-Ma- sitorum supplerevices,reverenter accedens, dicebat
nifeste enim eadem hora frater illc prsudixit, « quia sepraecessurum. Cujus visionis sicostensa est veri-
dominus Robertus, qui hodie abbas est de Dunis, ]D tas, ut prsedictus vir Deo dignus ad coelestem Jeru-
post hunc beatum Patrem abbas futurus est Clarse- salem, ubi vere visio pacis, parantem jam egredi,
Yallis. > Nam quod disjunctive sex vel sepleni et paulo post secuturum Patrem sanctum, felici
annosvicturum dicebat, ad OgS noc pertinuisse fimctus legaiione praeiret,
videtiir, quod inventus sit tenninus idem ultra 20. Sed et abbas quidam, satis ei habitatione
sextum annuin, intra septiratim tanien. vicinus, nec minus afiectione devotus, paucis die-
18. Propeerat jam terapus, el festinabat Pater bus anle felicissimum Patris htijus excessum, vide-
sanclus ad metam. Infirmabatur enim, sicutinhu- bateum pretiosissiiriis ornatum sacerdotalibus in-
juslibelli principio memorayimus, adeo ut illa dumentis, et excellenti perfusum .gloria, cum ingenti
jam infirmitate ipsius perfici virtus, jam imminerc solemnitate ad altare deduci. Ad cujus introitum
exitus videretur. Interea fratres instare suppli- ecclesia magna magnis resultans vocibus concla-
cationibus et obsecrationibus, quibus poterant, mabat: Puer natus est nobis (Isai. ix, 6). Vere
apud Deum. Unde etiam Sanctus ipse cognoscens elenim puer ipse erat mitis et humilis corde; ct,
eorum precibus desiderium suum differri, cum ali- sicut parvulus, accipiens. regnum Dei: in cujus
quanto melius secundum corpus habere coepisset, merito gratulabunda natali angelica multitudo, ei.
- PiiTioi.* CLXXXV
 m S. BERNARDlYITA PRIMA. 551
omnis pariter Sanctoram ecclcsia, dum nobis vi- .A inqtiit, montis Libani venimus. Et nunc manebis
derelur mori, sibi illum nasci; duni hic consum- hic, ego autem ascendam in moifem. > Inicrroga-
maretur, ibi incipere, non tam sonoris vocibus tus qua de causa vcllet aseendere : « Discerevolo,'>
quam votis paribus concinens exsultabat. Si etiim inquit. Miratus ille : « Quid, inquit, vis discere,
ad unius poenitenliam peccatoris tola illa coelestis Patcr, quem nulli hodie in scientia credimus esse se- .
regio in laetitiam suscitalur; qusenam illi gaudia cundum? >Ad quem Sanclus}: t Nulla, ait,hic scien-
exhibuisse credeudus est, per quem gaudiatantare- tia, nulla veri cognitio : sursum scientiaeplenitudo,
ceperat de lam multorum convcrsione et poenitentia sursum vera nolitia veritalis.> Et in hoc verbo di-
peccatorum? Quis enim valeal sestimare, quantis mitiens eum, in montem altissimum subiil coram
in saeculari habitu et conversatione manentibus, illo. Cumque intueretur euntem illum, experge-
quantis etiani ad alias virorum seu feminarum con- factus est, et occurrit protinus ei verbum illud ,
gregationes transeuntibus, H5@ per htijus fidelis quod ad Joannem olim de coelo sonuit : Beaii.
famuli ministerium dedit Dominus poenitentiam ad . morlui qui in•Domino moriuntur. Ut ergo mane lo-
salutem ? Aut quis numeret eos qui sub ejus cura cutus est abbati suo et fralribus, Patrem sanctum
in centum sexaginta monasteriis per Dei henignila- ex hac vita migrasse dicebat, Et notanles diem
tem ad poenitcnliam sunt adducti ?Nam ex his so- B ac diligentius inquirentes, ut audieranl invene-
lis, qui speciales ejus filii videbantur, praeter eos runt. Euge, Pater sancle, qui ascensiones in corde
qui jam cursum vitae feliciter consummaverant, disposuisli in valle lacrymarum, feliciter jam ascen-
praeter cos qui per alia loca fuerant propagati, ea disti de Clara-Valle in monlem Libani, montero
die qua fclicissinius Pater ex Clara-Yalle montem candidalionis, plenitudinem lucis, celsitudinem cla-
ascendere meruit Clariorem, rcliquit habitantes in ritatis. Innocens manibus et mundo corde ascen-
ea septingentas ferme animas, Domino Servien- disti in montem Domini, ad divitias salutis: ad tbe-
les (91). Quid igitur mirum si gratus curiae, si ac- sauros sapientiae et scicntise perveiiisti, ubi pure
ceptus Rcgi, si exceptus cum laetitia ct exsultatione puram videas veritatem, ubi unus libi cum omnibus
credatur : in quo gratia Dei usque adeo vacua non sanctis magister est Christus, ubi omnesj'am doci-
fuit, qui tam feliciter, tam eflicaciter, plus omni- biles Dei. Trahe nos post.te, qusesumus, et de monie
bus sui temporis, et mullarum retro generationum excelso misericorditer respice Yallem tuam. Ad-
laboravit; qui taientum sibi traditum tam co- esto laborantibus, subvenl periclitantibus, ascen-
piose mulliplicavit, lanla denique lucra retulit de dentibus manum porrige. Dat fiduciam tua nobis
negolio ? Sed de his haclenus, ne quis nos arguat „ ab olim experta, nec exinanita modo, sed amplius
ejus, quam polliciti sumus, melas excedere brevi- cumulata benignitas. Quin etiam visio, quam sub-
tatis. nectimus, ab eadem noslra praesumptioiie non dis-
21. Sane in nionasterio praedicll illius abbatis, crepat,
qui sic ejus iialalem praeviderat ea nocie, quam 25. Proxima nocte postquam sacrum corpus se-
liobiscum Paler sancius mane profecturus ultimam pulturae traditum fueral, quantam adhuc pro filiis
fecit, venerabili ejus praeposiio apparens, valefecit solliciiudinem gereret Paler sanctus, et quomodo
illi, et aii: c Noveris quia jam migro. necuiterius suos quosinmundo dilexerai, in fraeni quoque di-
liicmorabor. > Quod ut ille indicavit abbaii, acce- ligeret, evidenter ostendit. H©0 Apparens enira
lerans abbas et Claram-Yallem veniens-, ipso die cuidam fratri in multa gloria, et fulgoi'emagno ve-
Abbatem sanclum, sicut dixerat, reperit jam mi- slis ac vulius, et desideranlem tenere cito perlrans-
grasse. iens, aiebat: « Quia pio quodam fratre sirnplice
22. Fraier Guillelmus de Monte-Pessulanp, cuju-s vcni. >Audierunl hoc fratres et mirabantur : sed
ct supra fecimus raentionem, vir magnificus olim circa horam diei tertiam veritas coriiprobata est
hi sseculo fuit, sed magnificentior in saecali fuga. visionis. Defuncius esi cnim quidam frater lauda-
Hic in nionasterio Grandis-Silvaemonachus factus. bilis admodum simplicitatis; et, sicut omnino cre-
Patrem sancturo devotissime visilavit. Rediturus dibile est, animam ejus tanto duce felicem, qui pro
autem lacrymabiliter querebalur, quod non esset eo se venire dixerat, secum tulit. Paucis quoaue
cum ultra visurus. Cui Yir Dei : t Ne timeas, expletis diebtis-, alteri cuidam fratri magnifice salis
ail, adhuc sine dubio me videbis. > Hujus effe- appareus, el arguens de suo nos doluisse discessu,
ctum proniissionis devotissimus ille Guillelmus ex- post verba multae consolationis, et prOmissionem
spectans, ipsa nocte cuni beatus Paler ex bac vita felicilatis seternaein sua perseverantibus obedienlia
decessit, in monaslerio Grandis-Silvae apparenlem .et doclrina : « Hoc eliam scilo, ait, et dicilo fratri-
sibi videre meruit, et dicentem : « Fraler Guil- bus, cujusdam vere sancti corpus, cujus etego ha-
lelme. > Et ille : « Ecce ego, domine. > « Veni, in- beo veslem, in oratorio esse sepulium. > Dicebal au-
quit, niecum. > Ibant igilur pariter, et ad niontom .tem episcopum Malachiam. Ipsius enim tunicam,
quemdam altissimum pervenerunt. Interrogabat au- in qua sanctus ille feliciter obdormierat, ad Mis-
tem Sanctus an sciret quo venissent. Ille vero se sarum sibi servaverat celebrationem, et moriturus
nescire professus est. Cui inse : « Ad radices, in ea sese jusserat sepeliri, sicut et sanetum i__y_m
(91)"De numero Novitioruro vide infra lib. vii, capp. .12 et 29.
 36S LlBER Y AUCTOREGAUFRIDO.' 363
in sua sepelierat vesle. Quod tamen verbum et ipsi A ibidem nomine congregatis, quod cst super omne
fralri, et quainpluribus aliis usque ad hanc visio- nomen, sicut et lu super omnia Deus benediclus in
nem prorsus erat ignotum. Felix pontifex, cujus; saecula.Amen.
merilaPaler sanctus ct vivens praedicaverat,"et de- In codice Vaticano, n. 676, hic liber constat capi-
functus. Felix charitas, quae in morte non exci- tnlis 25, quorutn ultitnnm deest in vutgatis. Sic
dit. Felix sociclas, qiiain nec illud divortitim tani autcm habet :
crudele diremit. Gloriosi siquidem Palres qtiem- 26. In memoria aeterna juslus Doniino conslitii-':
adinoduni iti vita sua dilexerunt se, ita et in morte tus et suorum rion negligit memoriam filiorum.i
non suiit separali. agens post H@l mortem peragensque miraculis
24. Nam et post dics circiter quadragiuia abbas quod suis adhuc vivens oraculis praedicebat. Cerni-;
quidam ex roajoiis Bfiianniae insula, sacfae illitis lur in operibus virluiis ejus serrao ille vivus et efti-'
societaiis .virlutem feliciter experiri meruit in se- cax, et teslamenium fidele, quod disposuit dilectis
ipso. Qui eodem lempore cuni caieris coabbatibus suis : c Agam, inquit, assidue Clarae-Vallensis
suis ex morc Cistercium petens, in Clara-Yalle fe- familise curani, et plantationem meam continue
manserat, gemino quodam despcrabiliter occupatus fovens beriedictionis irriguo, sic me praesentem
incommodo, pleurcsis scilicet, et febris quOtidianae.B benefieiis exhibebo, ut inde rion videar aliquando
Jamque ealenus longa vexaiione defecerai, ul solum recessisse. > Undique nobis materiam consolalio-
anim;e ejus exiium fralres, qui ei nunquam de- riis cxquirit: iia ut nuper in ipsis partibus trans-
erant, obseryarent". Cuuique auimuni ejus angeret niarinis, nosiris inventus sit inhiare suhsidiis. Fa-
non lain desiderium yitae praesentis qiiam absen- ctum enimpost annospluriinos abobitu sanctihuj'us,
tium. desolalio filiorura, quod peregre niorcrelur, ' uisanctitatissuaesigna decrucissignaculoradiarent,
obnixe petiit ut ad tumulum sancii deporlarelur et quam piacupiditate virlutem vivificaecrucis anibi-
Abbatis : ubi cum orasset tota devotione qua potuit, f et, ipse crucis consecrator ostenderet.Cum enim Sar-
beaii quoque episeopi Malachisein aqiiilonari ipsius racon duxTurcorura urbem Alexandriam,et adjacen-
oraiorli iatere posiliim cogitavit visitare sepulcrum, tem jEgypli provinciam diSposuisset invadere, suae-
auxilium flagitare; sed fatigationem verilus, et que subjiccfe dilioni; et rex Jerusaleiri chrislianissi-
quasi jara securus de incolumitaie, quod cogiia- iiius Amalricus, requisitus a Saracenis jEgypti, re«
yerat non implevit, Die altera iterum fraires advo- peniino impeiu in praesidia subvectionis accingitur,
cans, ut adoratorium veniat opeiri sibipostulai ex- tiroens videlicet et prascavens in futurum, ne si
hiberi. Cansantibus iliis : periculum siquidem ve- forte Turcos in jEgypto domiiiari contingeret, et
rebantur : « Omnimodis,. inquit, oporlet ut sancli C majorem in Chrislianos agererit pro locorum vici-
Malachiaelumulum petam. Cum enim nocle praeter- nilaie perniciem, et ipse interira ex iEgypto trihu-
ita vix tenuiter Obdorniissem," cxpergefaclus sub- lariani perderet funclionem. Electis igitur milili-
ito tiudieliam vocem diceulein milii : Sanatus j'ara bus el instructo progressus exercitu, in occur-
a!) altera ;egiiiudine lua, si ab aliera vis sanari, sum properal Sarraconis, vadens et progrediens
episcopum pete. > Feccrurit iili ut ille voluit, et usque ad alveuni Nili flurainis, quod de paradisi
continuo faclum csl sicul diclum erat ad iiitiro. fonte dissiliens, aridas iEgyptiorum irrigat re-
Eadem die sanus faciiis, posi paucissimos dics iler giones. Cumque venisset ad flumen, fecit illud na-
arripiiit et incoiumis reversus est ad suos. vium polestale roeaiiile, et relinquens in custodia
25. Tuum in lioc opere spiriluiii, tiiuni agnosci- ponlis cx utraque parte fluininis milites pedites-
mits, Paier dulcissime, zelum, tiiain consideratio- que non paucos, et ipse cuni trecentis equitibus
nem : tuuni lioc opus, sic deferrc collegae iuo, ut fugienlem Sarraconem insequitur, persequens eum
- liiinc quoque ci comnninicares hoiioreni et amorem et exercilum ejus grandera , quatuordecim millia
Ciira quo verius ct felicius honorilicaris- in coelis. Turcorum, et tria millia pugnatoruni Arabum con-
Tuiovero iui suni hsec omnia operis, ttii muneris, T, trahentem. Illis autem itinere diei unius ante Regis
Di:us iiostcr. Tu enini oinn.em rcplesti ab initio impetura fugientibus, non deerant liinc inde nuntii
teiHporis lerrani praesentia luse divinilaiis, omnem de raedio concurrentes, quorum alii suggerebanv
.aliquando repleturus gloria majcsiatis : cujus ta- Regi ut multitudinem illam contritam et fame et
inen parles inlerim quasdam, ei seierno prseelecta lassiludine dissolutamjam jam consuitfplurus inva-
locaconsilio excellenlius visitans, reples speclali deret: ct alii e contrario Turcos horlabantur, ut
gratia sanctitatis.-Fac, Domine, spiriiuali semper starent; facile admodum fore concludi paucos in
a.btindare frumento Yaliem, qiiam ut faceres re manu lantae multitudinis affirmantes. Convertitur
quam iioroine clariorcm, dignalus es tam eximioe ergo Sarraconis exercitus, et exspectato Rege in-
claritatis sideribus illustrare duobus. Custodi do- struuntur ad pugnam, qui prius praecipites fere-
mum,iii qua tibi getiiinum hoc tam preiiosum de- bantur in fugam, Adveniente autem nocte castrame-
posftum cusloditur. Fial nobis denique juxta ver- tati suntjuxta aquas, quaeutrumque exercitum stri-
liura luum, ut ibi est tliesaurus tuus, ibi sit et cor cto satis alveo dirimebant. CumqueobdormissetRex,
tuum (Mattli. vi, 21j, ibi gratia et misericordia, et in ipso clypei sui concavo requieseens, confestim
respeetus assiduae pictaiis omnibus adsit in luo sibi in somnis beatus Bernardos appafuit, expro-
8G7 - S BERNARDIYITA PRIMA 558
brans et iraproperans ei peccata sua, et quod non A nebat ex eminenti stationis suae loco Turcos undi-
esset dignus vivificaecrucis lignum (quod de consue- que concursantes. Nam jamque iraminentcin sibi
tudine appensum collo gestabat) in illo cerlamine exspectabat iiiteritum, nisi quia in eo quodaniniodo
circumferrc. Slatimque Rex territus et turbatus ve- confidebat, quod se illis non ignorabat ignoiuni. Re-
niam 11S2 petit, et Sancto qui loquebatur ad cordatus iilico praeteritse visionis, el pia inlra se vo-
eum, peccaia sua flebiliter confitetur. Tunc beatus ta conficiens, polhcitus est Deo et beato Bernardo,
Bernardus admota propius maiiu crucem sanctam quod si de manu ininiicorum vivus evaderet, erucem
quae collo Regis pendebat, accepit, et benedicens ei quam Sanctuspelierat filiis ejus Clarae-YaSlensibus
trino signacuio sanctae crucis, consolabatur eum di- deslinarei. Continuo igiiur triginla de militibus suis
cens : « Confide, Rex, in hoc signo vinces, et in pe- Regem ipsum a longe cognosccriies, acri in se cerla-
riculo limoris magni, quale nunquam hactenus ex- mine Turcos provocant ad pugnandum, ut vergente
Rex iterum ab
pertus es, sirie laesionctui hosles evades. » Cumquc in illos fortitudine tota, coiiflictus
hoc dixisset, visus est velle discedere, crueem quani hostibus et ignotus- persisleret et securus. Quod eum
a collo Regis acceperat portans secum. Rex autem qumdecim milites de sacra Christi militia conspe-
irrun-
apprehendens etrra ait: «Non dimittam te nisi cru- xissent, per conferlissimos hostes violenter
ceni dimiseris mihi. > Ad quero Sauctus : e Noli, B punt, persequenles juxta quod seriptum est, unus
inquit, noli, Rex, alios filios babeo quos oporlei mille, et dtio fuganies decetn millia in millibus suis
crucis hujus signaculobenedici. > Ethis dictis som- (Deut. xxxn, 30). Associati ergo aliis triginta militi-
nus abiit, ct fulgor matutinus illuxit, factaque copis bus, divisis et caesis occurrentibus inimicis, ad Re-
splendoris et lueis, uterque exercitus sibi invicen: gem suum cum laetitia el vicioria pervenerunt. Sic-
ad ineunda cerlamina propinquavit. Aggreditur Re- que facturo est, quod et Rex juxta verbum sancti
gif cuneus mulliludinem copiosam, et in medio ejus Patris nostri de benefrcio sanctae crucis donuni ejus-
fj[i<iin pelago maris absorptus inimicos crucis Cb.fi- dem sanctiPatris meritis apprehendit. Porro supra-
sii sub crucis vexillo prostravit. Cadunt a Iatere suc diClaeordinem visionis ideni ipse rex Richero abbaSi
iriille, et mulla millia a dextris ejus, et discurrunl Salvalionis ore proprio diligenter exposuit, qui eara
undique triumphantes in Christi nomine Christiani, posimodum in Gallicanis partibusfideliternuntiavii;
ita ul dum illi diversis pugnse partibus dividuntur. vir uiique testimonii boni et conversationis hone-
, .. . . .1
Ilex ipse solus iu quodam congesii sabuli lumulo re- slae, tam a mendacn suspicione remolus quamavi-
Tnanercttam morli et internecioiii proximus, quam C tae corruptionibus alienus. Deo gratias. Amen.
longe erat suorum oninium solatio destitutus. Ger-

- -HORSTII PMFATIO IN LIBR-UM SE0UENTEB!>

De miraculis pcr sanctum Bemardum editis.

I. Inler Sanctos miraculomm gloria celebres, eminere mihi Bernardus vidclur, aul paucos sibi habere
pares. Vt vel.liinc facile sit obstruere loquer.tiiitniniquq.et miraculaposterioris wvi cavillantium ora, Ninit-,
rum non desunt eliam nunc Pharaones, qui obdurdnt corda sua ad visa vel audita tot prodigia, ne cogantur,
agnoscere Deum mirabitem in sanctis suis : sunt quoque nunc serpentes et aspides surdm obturantes aures
suas, ne audianl.vocem incavtantis sapienter. Qiiin eiiam hodie reperire est cwcoset conlumaccs Phariswosj
aut pejores, qui potestali Satanw isthmc ausint ascribere. Nempe otiosa censent miracuia post claram Evan-.
gelii luce.mtoto orbe diffusam, etquce posltnodutn facta, etiam aviris fule dignissitnis accepimus, etsi toto,
orbe speclanleel alteslante, hwc ipsi intcr fahuias el figmenla, iino inter prwstigias depuiant. 0 cwcnm et
tniserum Iwminum gettus! quividenles.non vident, et audienles non intelligunt. Sed non-est abbreviala tna-
ms Domini etiam.hodie facere per fideles servossuos, qua sensum et naturam snperenl, cumita necessum
fueril. Hoc vero definire, nostrum nbnest, sed ejusqui omnia in pondere et mensura facit, cujus sapientia
attingit a. fineusquead finem fortiter,ct disponit otnnia suaviter. Temerarium et impium foret, hic leges ac
limites divinw potentiw seu providentiw prwfigere. Hanc ipsam tantummodo sancli Bernardi vilam inspicitef
vos, !lf33-ii64»fl<.i""rc, sanclorumgtoriw mastiges, atjus sanctitalem prorsus eximiam, prwter quatn
-quod scriplaejus, nedum gesia, ad vimtm expritnunt, tot ac tanla irrefragabilis fidei testimonia cotnprobant,
ut vel ipsacalumnia eam inficiari non audeat, sed el invhis, ac quantumvisinvitis venerationem extorqueal..
Miracnia vero, etsialias inditbia, ac infaUibilia sanclilatis argumenta nonsint,- in Bemardo tatnen vilm
sanctimonia et tniraculorum gralia, lam arcto sibi fosdereconnexa fuere, ut aut' stolidos, aut impios esse
.neccssesit, quivel' aiterutram, vei utramque-Viro sanctodelraliereausint. . -
II. Quocirca alii aliis eum ormmt elogiis: egolibens omnibus appiando, quia nulhim par ejus meritis in-
venio. AltamenTliaumaturgumper~excelleniiUmnon po&mmnon appellare, visis scilicet lotejus miraculis, et
operantis tam familiariler, nec minus mirabiliter in eo virtiuisdivinwtestimoniis. Esto, sit non nemo san-
ctorum,qut huncsibi tituium longi temporis prwscriplione vindicet .: non wgre tamen is Bemardumin hu-
justttuliet honaris consortium recipiet. Quamvis vindicandw sibiipsis hacin parte laudis el gloriw nulia
virts sanctts wmulatio esse soteat. Bernardus cerle studioseeam semper a se amoliri sotilus est, sciens illi
omnem dtben gloriam. qui operatur omnia in, omnibus, el facit mirabilia tnagna solus. Nostrum nihilomi*
nus est, Reitm Imdare in sanctis suis, epque diligentius recolere miracida, quw divina virtute,.~cumDei gks-
 5S9 LIBRI VI PARS I AUCT. PHILIPPO. 570
ria, aut fidei ac religionis confirmandw causa, ani chrisiiani pqpuli ,-salus id exigeret, sancli tio-
tnines fecerunt, ne fine suo frustretur, si a nobis neglecta, aul inofficioso,seupotiv.s irretigioso stlen-
lio vrwterita fuerint. Prwcipuus auietn finis est, divinam asserere gloriam, pstendere potentiain, <..
orthodixam potissimum fidei veritatetn, scu ad confutandos incredulos, seu ad confirmandos fideies
aslruere. Vt vero jatn alia infinita prwteream, per unum ccrle Bernardum tam freqttenlia et illustria ad
astruenda fidei argumenta edita video, ut iltisRichardide Sancto-Victore (lib. i deTrinitate, cap. 2) verbis
chrisliano cuivis, si quando infidelitalis lenMione qiiatiiur, cumDeo agereliceal: « Domine, si£rror est, a te-
;pso decepi sumus. Nam ista in nobis tanlis signis et prodigiisconfirmata sunt, et tatibus, qumnonnisi per le-
ipsum fieripossunt. Cerlea summwsatwtilatis viris sunt nobis traditact cum sumtnaet authenlica attestaliona
probata teipso cooperaiite,cl sermonemconfirmaniesequeniibussignis. >Itailte. Vereor netxcursus sit lon-
fflor: non possnm tamen quin sancti GregoriiMagni (homil. 11, in Ezecltielem)verba valdehic opportuna rc-
censeam. Illepostquam miracula sanctorum comparassctpropugnaculis, virtuies eorumdem clypeis, quibus
utrisque ctiatn nunc Christiani sese muniant ac defendant, sic ait:« lii ilaque (viri sancii) quam vera de Deo
dixerint, iestantur miracula, quia talia per UUimrion facereni, nisi de illo vera narrarent: et quam pii, quam
Jiumiles,quambenigni exstilcrint, eorum lestaniur operationes. Si igilur de fide teiitainur,quam ex illorum
prwdicationeconcepimus,loqueniium miracuia conspiciamus,e.tin fide qttam ab eis acccpimus confirmamur.
Quidergoiilorummiracula, nisi siostrasunt propugnacula ? quia et muniriper illapossumus, et tamen hwc
in m.anuarbilrii nostri non tenemns. Nam iatia facere non valemus, >elc. liwc pattto prolixius afferre visum
ht gratiam eorum quiparum iribuunt aut fidunt miraculis, et sanctorum gloriam calumniis iacerant, nec hotio-
rant qv.osDeussic voluit hbnor-are. Spero hwcncn ingrala aut inuliiia leclori fore : cerie ingemnis Bernardi
cultornonimprobabit. .
Til. His ab Eorstio dictis addere licet, adeo Bernardi miracula illuslria et omnibus ipso vivente, imo ante
prwdicationem crucis seu sacrw expeditionis,de qua in libro seqtienti, ccmperia fuisse, ut Berengarius, ille
Abwlardi discipukis et defensor, in Apologiapro magistro suo, quaniumvis Bcrnardoinfensiis,'ea ulindubi-
iata agnoscat. c Jamdudum, s inquit, Bernardum alloquens, « sancliludinis tumcdoremalesperorbenifama
dispersil, prmconizavit merita, miracula dcclamavit. Feliciajactabamus moderna smcuia, tam coruscisideris
venustata nilore; mundumque, jam debilum perdiiioni, tuis mcritis subsislere putabamus. Sperabamus in
jingum tumarbitrio cwli sitam clemenliam, aeris temperiem,ubertatem terrm, frucluum bencdiciionem. Caput
tuitm nubeslangebat; et, juxta vulgareproverbium, rami tui umbras montium transcendebant. Sic diuvixisti,
sic Ecclesiam castis inslilulionibus informasli, ui ad semicinctiatua rugire dwmonesauiitmaremus, el bealuios
nos lanlo gloriaremur palrono. >Hmc ille, iestimohium vel invitus veritali perhibens : eisi in consequentibus
Bernardum traducat, quod Abwlardum impugnaveriC

'
LIBER SEXTUS,
Soa miractLa a sanclo Bernardo per Germaniam, Beigium Galliamque patrata, anno liMi.,
in tres partes distributa, quae singulee suos prasferunt auetore
NARRATIO HERBERTI (92)
AIUUTIS
COENOBII
MOIIENSIS,
De libro Miraculormn S. Bernardi, per insigne miraculum servato.

-1,165 ^'isitante nuper- veueraoili abbaie Clarae- A septein libris, tam majoris quamminoris voluminis.
Yallensi Petro (95) monasteria sua(94),quae inRe- Yenientibtis iiaque nobis ad inonasterium Longi-
aiensi provincia, flante spirilu Dei, venustissimeflo- Poniis, contigit ut eorumdeni librorurii poftitor
rent, nos quoque cura illo profecti veniinus die qua- equus cum caelerisad aquam duceretur. Qui dum in-
dam una cum ipsoad monaslerium Vallis-Regis (95). caute dimissis habenis vadum excederet, lapsus in
Invenimus autem ibidem niiraculorum sancti Ber- profundum stagni fltictuandoet natanlo fermeunius
r.ardiinullitudinem copiosam, quaepropte.rlegentium borae spatio huc et illuc anxie pervagabatur. Excla-
tjedium in codice vitaeejus inseri non potuerunt. Nam manlibiis autem quiaderant, quod equus illelibro-
si prolixius scriberentur, plurima inde volumina rum atque vestimentorum sarcinam babens cura
conficerentur. Hunc ergo Miraculorum librum, quem puero superposito mergerelur ; accurriturundique
in Clara-Yalle non habere comperimus, acceptum ut ei succurralur. Interim aulem quadrupes, et ipse
mutuo nobiscum ferre curavimus, ut eum transcribi puer sub aqua latebant, nisi quod ora protensa mo-
faceremus. Porlabatur autemip. mantica, cum aliis dicesuperius apparebant. Quidam vero juvenisin-

(92) Is postea archiepiscopus' Turrium in Sardi- cap. 4,'cui praesens niiracuhim iiineclit. In praeter-
ma, qui tres libros de Miraculis, tum Bernardi, tum g niissis apudBollaud. ad diem 18 maii referlur idem
aliorum ejus discipulorum scripsit, de quibus in- Pctrus.
fra. 'f (94) Scilicet Fusniacum, Bonum-Fontem, et Si-
(93)Fuissehuiic octavuin—abbatem Clarae-Yallen- gniacum.
sem, acobiisse anno 1186, scribitur in serie isto- (95) La Valrotj, in dioecesi Remensi, fiiia Iguaeii.
rumabbatum apud Jungelinumlib. i, pag. 25.Dictus de iinea Clarae-Yaiiisfup4. an. 1148.
eliam fuit Monoculus,de quo Manricus ad an. 1183,
5?! S. BERJVARDIYITA PRIMA, 372
dumenlis exutus, et natando"diulius insccutus per^ A eo litterulam magnam vel modieam aquae slilla de-
euntes, eripere voluit, sed fugiente caballo minime levit, aut tetlgit; cum cseteri, sicul dictum est, li-
potiiit. bri ita fluctibus oblitlerati, et pellium more confccti
Tandcm vcro quaesita et de longe adducta navicu- viderentur, ui, nullis deinceps usibus judicarenlur
la, miscranle Domino, reducti et liberati sunt siiriul apli. Undemirati et magna jucunditate repleli, gra-
adolescenlulus 0@@ et caballus, non modo viven- tias egere multimodis divinae clementise, qui dilecii
les, verum etiam salvi el alacres : mantica vero sui Bernardi meiita venerarida voluit eliam nunc
conlinens ipsos libros inventa est aquis, in modum btijusinodi signo glorificare. Nos quoque magnifice
utris, plena atque distenta. Quae dum postmodum consolaii, proprium damnum de submersione libro-
incuria minislrorum clatisa diutiss.ime permaneret, rum non modolevissime, verurn etiam laelissinie tu-
tandera ea reserata inventi sunl libri a minimo usque limus : quippe qui in ejus resiitutione, jucuuda
ad maxiraum, ita madefacti atque dcleti, acsiin vere piscatione, taiiium et tale miraculum de im-
profundo stagni diutius jacuisseiit.Yerumtaraeii so- mensitate aquarum cum libris extulinius. Et qui-
Jusille Miractriorum liber, cum tamen caeteris aqua dem duplex nobis incuhuil exsultandimateria : tum
imbutis atque submersis essct itiimistus, iia reperius pro ipsa miraculorum gloria commendata, de quo-
est incorruptus et siccus, ita pulcher ac floridus, ut B rum certitudine praesenti miraculo certiores existi-
jninimetunc cxtractum de vivario crederes, sedpo- nius ; tum proipsa pueri vitadonata, cujus libera-
tius assumptum de armario diceres. Namquemad- lionem sanctissimi confessoris huius precibus el
moduffi usque hodie cernitur, ne unam quidem in meritis aliribuendam esse non dubitamus.

PHILIPPI DE CLARA-YALLEPRJiFATIQ
IN EUMDEM LIBRliM,
Ad Samsonem (96) archiepiscopum R.emensem.
Charissimo Patri et domino SAMSOKI, Dei gratia balioest.si quospluribusdebetisoculos detineanipa-
Remorum archiepiseopo, frater Pniuppus de Clara- gina longiori. Id ipsum autem quando praesumpsisset
Vaile, ambulare a claritate in claritateni lanquam pusillitas, vel pusillanimitas mei, servi vestri, nisi
a Domini Spiritu. praevenissetvel infervenisset vestra humilis sublimi-
Mult3 csset praesumplio ,' si non multa csset di- ^ tas, imosublimis humilitas, amantissime pater? Roga-
lectio, quod vestrae praesumo scribere Sublimitali. tis igitur. ut scribam vobis quae comperta habeo de
Quid enim servus ad dominuni, discipulus ad ma- miraculis patris noslri, amici vestri, qui vos diligit
gistrum, ad episcopum mqnaclius? Nihil mihi el illi, non verbo neque lingua, sed opefe et veritate. Et
cum illum summa dignitas, me vilitas alta eom- illa quidem egebant diligentiori disputatione et
ponat. Sepultus inler hoinines, non cst revocandus doctiori disputatore; cum illa tamen ego non scripse-
ad hqmines, nec revo.cari debet ad phaleras gloriam- rim, sed collegerim: certus autem quod auribus
que verborura, qtii sileniium imposuil ori suo. meis audierim et H@7 perspexerim oculis uni-
Sciiis et vos, domine patcr, quia scribere nec mona- versa; ipsa tamen, quae in itu el reditu Stampensis
cho in us.u, nec indocto in promptu, nec poenltenti collocutionis effecit, ego nec vidi, nec aridivi, sed
esse debeal in affeclu. Durum quoque est, ut cum viderunt et audierunl qui minislri iuerunt serraouis
alii vacent et videant quoniam ipse est Dominus, ego et quibus "credo sicut oculis meis. Ego enim tunc
stylum tabulasque involvam, quem non ignoratis intravi scholam Jesu, et valedixi sseculo in saecu-
durioris poeniientiaemailyrio confringendum. In ve- lum et in S3eculumsaeculi. Decrevimus autem et
ritale didici nihii esse efficacius ad promerendum di- hsee, et alia quse fideli stylo a principio itinerarii
vitias gratiae Domini, quani sedere et lacere, et j) ipsius excerpta sunt, alicui de linguis insignibus
semper humilibus consentire. Humilitas virtutum et religiosis comniendare, qiii potenti virtute verbo-
regina, primogenitum filium suum silentium pa- rum facta lucida perdticat in lucem. Yos quoque,
rit; inquo, et dequo cultus justitiae pendet, juslo cum hanc epistolam susceperitis, orate pro Philippp
altestante qui ait: Cultus juslitim silenlium (Isai. vestro, qui vester ero, quandiu fuero, in visce-
XXXII,17). Sed nimis progredior et interrumpendus ribus Jesu Christi.
cstcursus sermonis; quia fortassis incoinmoda praeli-

(96) Apud Sammarthanos Rainaldo a Pratis anno con; ex coer.oiaphio autem anrio 1160. Laudatue
J157 vita functo, successisse ponitur, ac diem ul- a S. Bernardo in epist. 210 et 247.
titnum clausisse annq 1161, apud Alberici chroni-
 5T5 LIBRI VIPARS I AUCT. PHILIPPO. zn

PARS PRIMA"

Auctore Philippo monacho Clara-fallensi.

CAPUT PRIMUM. A. ditus est iri ipso itinere Alexander (99) Coloniensis.
&e profectione Bernardi Constantiam versns; item Romain eiiim proficiscebatuf; sed videns opera di-
de personis et nominibus eorum qui miraculorum vinae virtutis, et audiens crebram Patris cxhortatio-
oculati testes fuerunt. nem compunctus est et conversus. Singuloruiri no^
1. Cum in regno Teutonicorum verus erucis ser- • mina ex praescriptione primarum invenies Hltera-
vus Bernardus verbum crucis annuntiaret, necesse rum.
fuitut regi Conrado pro quodaiu pacis negotio lo- CAPUT H,
queretur: Occurrit aulem .Francltevoert,quodin terri- De miraculis per beatuni Bernardum faclis Friburgi,
torio Mogunlino super Mogum silum est castrum, Basikw, locisque vicinis.
et a Francorum vado nomen accepit. Ibidem quoque 2. HERMAXNUS Eriscorus. Mihi sacerdos villaeHe-
Conslantiensis episcopus, Hermanntis nomine, vir renheim, ob hoc ipsum vocatus, indicavit horoinem
reiigiosus adfuit, obiiixius supplicans ut ad partes caecum jam annis decem, qui de donio sua erat,
suas ascendere dignaretur. Cujus petitioni muita Dominica prima Adventus (100) signalum in transitu,
quidem negotia resistebant; maxime tamen Clarae- ubi domum H@g rediit statim illuminatum esse.
Yalleiisium suorum intima solliciltido et prsecordia- Hoc ab alio pritis audieram et in tola regione cer~
lis affectus, ad quos redire omnimodo festinabal: ^-tissimum esi. EBEIUIA.BDI;S. Ego a duobus. honeslis
neque enim filiorum uteri sui mater poterat obli- viris, quorum altcr sacerdos, aller monachus eral,
- visci, sed toto fere anno avelli a se viscera sua audivi duos in villa Lapenheim [at. Kipenheim] ipsa
gravissime querebatur, Yicit tamen constanlia domini die signatos similiier illuminaios. PUILIPPUS.Se-
Constantiensis, cum opportune, importune, modo cunda feria me prsssente csecus senex adductus est
per se, medo per Regem et episcopos supplicaret. in ecclesiam, et post manus imposiiioneni, sicut
. Sic nimirum intolerabile sibi indicat vir benignissi- onmes audistis , illuminatum euni populus acclama-
mus pro se anxios contrisiari. Magis autem praeva- vit. Fnowi.NUSABBAS. Ego hominem iliura videulem
Iuit timos Domini, ei spiriius ej'us suggerens aper- vidi, et frater Gaufridus mecum. FUAKCO. Terlia
ttim sibi esse ostium magnuni. Hoc enim siudium feria in Frienburg ptierum caecum maler obtulit
ejus, haec consuetudo est, ut licet animuni habeat mane in hospiiio; dumque reportaret eum post maTT
- affectione plenissimum',- nullum tamen apud eum nus inipositionem , j'ussit pater inquiri a puero an
prepria obtineat affectio locum in deliberatione fa- videret: et- ego ipse secutus sum; et cura interro-
.ciendorum , sedtotum sibivindicet divinse inquisitio gassem puerum, clare se videre respondit: quod
voluntaiis. Acquievit ergo venire cum episcopo. Et n e.t in niultis probatum est argumentis. GAUFBIDDS.
Dominica prima adventus Domini ingressi sumus Stalim ut ingressi sumus ecclesiam, adolescens clau-
fmes episcopatus Constantiensis ; et in villa cui no- dus per signum vitae gressum accepit. EPISCOPUS.
iiien est Eentingen [al. Kentzigen, prope Friburgum Omnes vidimus cum ante altare cum populus in Dei
Brisgoiw], maxima populi devotione suscepti. Multa laudibus acclamaret. EBERHAREUS. Ego illa ipsa die
ex hoc divinse miracula virtulis claruerunt, quae, tres alios claudos ereclos vidi. FRANXO. Mulierem
elsi iios tacuerinius, lapides claniahunt. Propterea caeeam, quae in ingressu ecelesiae illuminata est
qui praesenles fuimus, dignum duximus annotarc ca et populo praesenlata, omnes vidistis. GAUFRIDU%.
' vitandae
gralia confusionis, et dubitationis abigen- Et puellain, eujus arida manus restituta est sani-
dae. Singulorum enim pra-.scripsimus nomina; et tati, de qua inter oblationes cantatum est. GERAR-
singuli quod vidinius et audivimus, certa veritate DUS.Ego ipsa die puerum illuminatum vidi. OTTO.
festaniur. Eramus autem cum eo ego, Hermannus Quarta feria, cum post Missarum celebrationein
Constantiensis episcopus, et Eberhardus [al. Eve- Paler regrederetur ecclesiani, mulieris manus ari-
rardus] capellanus ejus [al. meus]; abbates duo Bal- das teligit,quaepost paululum incolumitatein re-
dovvinus,et Frovvinus (97-98); monachi quoque duo, cepit. Cantum omnes audistis: ego et Franco vidi-
Gerardus, el Gaufridus : clerici tres, Philippus Leo- D1mus ipsas manus. GAUFRIDCS. Sic et puero, cum
dieusis archidiaconus, Olto, et Franco : quibus ad- egrederetur vicum, manus reddita est coram om-

" (97-98) Fiwinus ex monacho Einsidlensl factus (100) Dominica illa anno 1146, quo haec mira-
est abbasin Monte-Angelorumapud HelveiiaeSubsil- cula evenerunt, incidit in diem priinam Decembris,
vanos, idemque nonnulla opuscula erudite scripsit, concurr. lit. Dom. ac prima mensis Dec. dieF. Hinc
quaevidimus
' in Bibliothcca Einsidlcnsi. feriae, quae deinceps occurrunt, uti et Dominici
(99) Vid.de eodeni sup. lib. iv, n. 48 et lib. i de dies ac festi, facile suis quaeque mensiuni diehus,
Viris iiluslribus ord. Cislerc. c. 27. Item inf. lib. aptantur.
vii, c, 20. Dc Alex-Mcnol, cisl. 29Jul.
375 S. BERNARDIYITA PRIMA, 576
nibus nobis. Sed et mulier clauda, quam Palris A EBERHARDCS. Cum educeretur Yir sanct^s de ec-
jussu, dum consequi nos non valeret, reversus clesia, irao deportaretur magis, anle ostium rae
Henricus noster super equum suum altulerat, nobis praesente et vidente claudum signavit, et tulit ba-
videntibus, gressum recepit in ipso loco, ubi puclla culuin ej'us, et ille exsiliens ambulabal, PUILIPPUS.
clauda ex utero coeperat ambulare, et simul duse Caecuma natiyitate puerum, cuj'us, dum egredere-
currebant. FBAKCO. In ipso itinere puellae cuidam niur, Pater beatus aptruit oculos, et ego vidi, ct
manus arida reslituta esl, Et ego ei baculum Abba- popalus multus qui aderat, et nos fere omnes. Si-
tis tradidi, et fortiler eum tenebat, militer ex media parte corporis paralyticum, cui
5. EPISCOPUS. Quid illud omisistis, quod prima eiiam osculum dedit post signaculum, et slatim
dieinFrienburg pro divitibus jussit fieri orationem, santis factus est coram nobis; nam el manum
ut auferret Dcus velamen de cordibus ipsorum; ejus aridam ante curaverat. In villa Stieng cseca
quia, pauperibus accedentibus, ipsi cruccm susci- ab annis quatuor niulier in aquae transitu il-
pere cunclarentur? Neque enim otiosa fuit oralio ; lumiiiata est coram populo, et omnes fere vidimus
sed, ut scitis, dilissimi quique, eliam pessimi, vici cam. GERARDUS. Ego in eadem via puellam vidi,
illius signatl sunt. PniLippus. Meministis etiam . cui'us mantis arida sanata est, videntibus et accla-
cseciillius senis, qui in via signatus est, et quem- B raantibus multis.
admodum sensit Pater sanctus exisse virlutem, non 5. EPISCOPCS.Sexta feria, Basilese,post sermonem
a se quidem, scd a verbo virlutis et siguaculo vitae: habilum et datas cruces, mulier muta oblata est
remisit enini, cum paululuin processissemus, qtii Yiro Domini: cujus cum tetigisset linguam, statim
inquirerent an videret, et inventus est videns, solulum est vinculum oris ejus, et loquebatur recle.
GAUFRIDUS. Ipse nobis secreto confessus est, qupd Hanc ego vidi, el ei locutus sum ; sed clauduinqui
sspius futura erga eos, qtios siguabat, beneficia antea gressum receperat, de quo sic acclamavit po-
praesentiret: et de surdis illis mulieribus. quae pulus, quis vestrura vidii ? OTTO.Omnes vidimus
eadem illa die in villa Crocingen, per quam trans- eum. EBERHARDUS. Ego et milites domini mei ipsa
iviraus, videntibus nobis auditum receperunt, ad die, id est sexta feria, puerum vidimus, quem ad
lactum Prioris, sicut ex ipsius ore audivi, locutus. hospilium sancti Yiri caecummater adduxerat et
est Deo, quod nullum adhuc surduro hac vice be- reducebat videntem. GERARDUS. Multa eo maxime
neficium sensisse cognovisset, et sine haesilatione die facta sunt, quaeprae tumultu scire nequivimus.
lctigit eas. EBERUARDUS. Ego cum duabus illis eliam Audivi enim ipsum dicenlem, quod caecos eo die
adolesceniem vidi, qui in ipsa bora fuerat illumi- tciigisset , quos credebat omnino illuminaios
natus. Enscopus, Ilerzeretheim [al. Heyrercsheim, •".esse, aut cito illuminandos. EPISCOPUS. Sabbat®
itlcap.i, n. 50] quarta feria (lOl)mane, post mis- juxla casirum Rinvel, pucr claudus erectus est:
sarum solemnia, puellam, cui resliluia manus est, et ego, cum audivissem vociferationem, prsece-
cgo obluli. PniLippus. Et ego puerum surdum et debam enim, redii el inveni ambulanteni clau-
mtitum ab utero, quem protinus audislis recle lo- dum in medio populi cxsultantis. EBERIIARDUS.
quentem et audienlem clare. Seckingvespere sabbati, dum ingrederetur ecclesiani
4. EPISCOPUS. Ego ipse allocutus sum puerum, HomoDei,puer, cujus erant nervicervicisindiirati,
ubi signatus est: et libere statim respondit, et et caput crigere aut eircumducere non valebat,
omn.es audislis populi vociferalionem. GAUFRIDCS.oblatus est, et ubi signatus est rediit solutisnervis,
Unde ei yerba quaenunquam audierat? EPISCO- erexit caput et libere circumspexit. Serviens meus,
r-us. Ab eo qui linguas infantium facit disertas. qui in ipso hospitio pernoctavit et puerum vidit,
GERARDUS. Hoc erat quod praecedente vespera se- mihi hoc indicavit, cum aliis sociis meis.
crcto colloquentibus Pater dixerat, neminem adhuc 6. GAUFRIDCS. Ipsa est villa, ubi mane die Do-
rnutura in hac vita se vidisse loquentem. Et post minica, pucro mantis resiituta est; et alter claudus
paululum : € Cum soleant, inquit, qui routi p a nativitate gressuro recepit; et duo claudi, alter
sunt a nativitale, etiam surdi esse ; mirum valde vir, et allera mulier, in egresstt villaecrecii sunt,
esi an aliquando sic curentur, ut linguam, quam et baculis quibus suslentabantur abjectis-, Iiberc
pcnitus ante non noverant, suhito intelligant et incedebant magnificantes Dominum. Nec longe pro-
loquantur. PUILIPPUS,Puellam claudam, quse cesseramus, et ecce mulieris manus invalida si-
ibidem erecta est, et gressum recepit, et puerum gnata est, el sanata. Omneshoc vidimus, et ad sin-
illuminatum omnes vidimus. FROVVINCS. AEBAS. In- gula clamor factus est, et exstiltatlo magna. Ho-
fantulum csecummater atlulerat, et siguatus recer minem etiam mente captum, quem in eadem villa
perat HQ9 visum ; sed illa adhuc nesciebat, do- Pater signaverat, et statim quieium ac sane lo-
nec ego puero pomum obluli, et extensa manu ap- quentem ct agentem gralias vidimus, et ex hcc
prehendit illud. Et ex hoc probatus est videre, sanum permansisse audivimus. llcdeuntes iuxia
(101)In notis Tornacensibus signatur feria qumia, videre in sequentibtis. In Mabill. auiem ac Horstian.
idest 5 Decembris. Et vero in lectionem feria exempl. feria quinta vacat et bis ponilur feria
t|uinta satis perpendeo, quia illae ephemerides dis- quarta
tnbuuntur in ferias hebdomadae singulas, uti licet
577 LIBRI YTPARSTAUCT.PHILIPPO. 578
eamdem villam sacerdoti locu.ti sumus ; etdixit ex A claudus utroque pede, et raanum haberis tinam
his de quibus certi erant, ipsa die ibi aut erectos aridara, ab utroque incommodo liberatus est, et
aut illuminatos. Yesperij quoque, ut dus Conradus libere ambulabat, et movebat manuni. PHILIPPCS.
occurrit, claudus puer coram eo et militibus gres- Caecum puerum, qui ibidein illuniinatug est, ego
sum recepit, videntibus etiam ijobis. Episcorus. vidi.
Ibidem contigit, quod modo sileo, sed suo loco a CAPUT IIL
vobisvelim commemorari. EBERHARDUS. Ipso die in De niiraculis Constantix, et per tichtiam a beaio
iDgressu ecclesiae Doningen, alterum claudiim ere- Bernardp editis.
ctum vidimiis et ambulantem. Mane secunda feria, 9. BALDOVVINCS ABBAS. Ubi Rhemim transivimus,-
ex utero claudus in ingressu ejusdem ecclesiae, cantus illequemaudisiis, omnes enim.inaliera pai;ie
me prsesente et vidente, gressum recepit. Puer remanseratis, populo prseoceupanie naves, fuii pro
quoque, queni in hospitio nostro mane muium vi- ereetione claudi cujusdam pueri, quem ego vidi.
deramus, coram nobis loculus est. Sed et hospila GACFRIDUS. Caecum senera, qui iu eodeni itinere,
nostra iiobis teslabatur, neplem suam, quae qua- dum transiremus villam, lumen recepil, ego vidi,
draginta annis caeca fuerat, a quarto antio aetatis et miilierem claudam longo jam lempore, quse sub
suae, ipsa die ilSuiiiinatam. GERARDCS. Ego in ho- B manu benedicentis exsiiiit: cui sic congratulaban-
spitio die ipsa puertnn csecum illuminatum vidi. tur omnes qui noverant eara prius; curru enim ve-
PuiLippus.Et ego adolescentulam cseeam. quseprope nerat, et pedibus revertebaiur. PHILIPPUS.Puerum
villam illuminata esl, quam et ex nostris, et ex utroque brachio impoteniem Pater signaverat, cu-
populo mulii viderunt.; -.. jus duni alterum brachium extendisset, unus ex mi-
7. GAOFRIDUS. Mulla eo die vidimtis, quorumjam Iitibusalterum, dumei offerre vellet, coram dmnibus
non possmrius reeordari. Unum tamen occurrit, nobis extendit. GAUFRIDCS. Oinnes vidistis quantuin
ipsa quam vidi laeiiiise magnitudine ad niemoriam exsullavit mulier insolilam lucein mirata, quaejuxla
revocanle. Dieo autemde muliere, quani diu.clau- lacum illuminaia est. Eriscopos. Puerum paralyti-
dam iri viila quadain-., per qtiain transivimus , eum parte media signatum atque sanatum mililes no-
erectam vidimas omiies. EBERIURDUS. Ego cum slri se yidisse tesiantur. Filiurii quoque militis cu-
roilitibiis domini.mei coniuli, et ex his qusetam ilii jusdam, cuj'us eral manus arida, ut videbatur, fere
viderunt, qtiain egoipse, numeravimus triginta sex duodennem, cum adduceretur ego vidi: statimvero
niiracula, qaae facta sunt ipso die. Caeci117© un- cantantes audivi, el inquisivi quid accidisset. Miles
decira illuRiinati sunt: claudis decerii et octo gres- aulem quidam respondit sanatam manum «iiii do-
sus redditus est: niancis uiidecimnianus restilutae: mini s.ui. ALEXANDER. Ego bunc sanatum vidi. GAU-^
iJurdus unus audivit, Si plus in summa. veniunt FRIDOS. Ego alterum vidi pauperem adolescentulum,
quam triginta sex, inde est, quod prius personas cui manus arida restituia est, in villa proxima Con-
numeraveram, ruodo signa. Nam crga puellam slantise. -.
unara mulla sunt iaeta, quae caeca, clauda utroque 10. FROWINCS ABBAS. QuaeConstaritire facta stuit,
pede, et muta eral et alteram manum aridam prse turaullu pauci viderunt: ego tamen csecum il-
habens : ad mtilta etiaro alia caiitantem audivimus lura, qui feria quinia anle aliare illum-inatus est,
populum qui sequebatiir nos ; sed quia reverti ne- vidi. Abbas Augiensis adduci. praeceperaleimieujiis
quivimus, non vidimus ea. mendicus erat. Puer qtioquede hospitio nostro, quem
8, PUILIPPCS. Tertia feria Schafhusen liiultaami- ego ipse adduci feceram, ipsa die signatus, ciaudus
siriius, quia tumultus inlolerabilis erat, et oamino enim erat, gressum receplt. Sed et pro tribus aliis.
absiiriere oporluit Palrem a beriediei.ione hifir- signis ineeclesia cantatum est, etcampa.naepulsaiae
morura, et fugere, adeo se populus invicem com- sunt, licet nemo nostrum yiderit quid ageretur,
primebat. EBERUARDOS. Ego ipse ante altare roga- GACFRIDCS. Nulla sic ignoravimus, sicut eaquaeCon->
ham.,obnixius, ne cui manus imponerel,. prorsus ]) stantiae facta sunt, quia nemo nostrum se turbis im-»
ignorans qua raiionepossei educi. PHILIPPCS.In raiscere audebat: ct nos haec quae vidimus, loqui
ingressu tariien ecciesiae clauda gressam receperat, proposuimus. Ex eis quae feria sexta facta sunt, ni-
me praesente, et populi ..caulum omnes audistis, hil vos vidisse arbitror ipsa die. Nam Sabbato mane
Yidimus et alteram' claudam, quae egredientibus inter oblationes puerum vidimus cum multa devo-
nobis de villa supra montem signata est, et eon- tione graiias ageiitem Patri, cuju.s pratione ipsa fe'-
festim solutis nervis,- libere anibulavit. EBERnARDus. ria sexta amissum recepit gressum. Cujus devotio--
Me vidente in eadem vilia su.rdus recepit auditmn, nem Yir sancius intuensy ad meipsum conversusi
et muliergressuni, quae clauda fuerat utroquepede. ait: i Non est invenius 1171 quirediret, etdaret
Audivi etiam, a milite quodam domini mei, qui in gloriam Deo, nisi puer iste: » Prius autem in ipsa
ipsa turba Sanctum Domini defendebat, et prsesens oblatione, adolescens surdus jam duodecim annis,
erat omni hora, quod ariduni braehium eujusdam sicut ipse confessus est, sub manu signantis bene-
sanatum sit, et elaudus amhulaverit. EPISCOPOS. ficium sentiens exclamaverat iii gaudio et exsulta-
Feria" qnaria niane in ingressu ecclesiae, me prae- tione, quod recepisset auditum. Omiies eura"vidi-
sente. et videnJe ciiai. populo. e' frafribiis rioslris. nrus ; aliqui etiam ex nosiris locuti sunt ei. Sic ej
579 S. BERNARDI YITA PRIMA. . §80
muliereni claudam, quaeibidem gressum recepit, vi- j ^ rigid.o collo, sanatuscst coramnobis, et libere caput
dimus, et puellam claudam, quaesimiliteresterecta. movebat. EBERHARDUS. Unura omisistis quod egovidi,
Altera quoque puella qiisesurdaerat, ibidcni reccpit el populus multus villse quaedicilurFrichen, onines
auditum. Haec, ut scitis, Constantiae in capella do- enim praecedebatis. Ibi clericus quidam devillaquse
mini episcopi facta sunl Sabbato. dicitur Seckingen,ribnixiusrogavil SanciumDomini,
11. PHILIPPUS. In solio, cum jam pararet exire, duiii ingrederelur villam, uf aiiquod faceretsignum,
mulieris manus invalida sanata est, et hanc ego yi- quia populus durissimus erat: ct ecce mulierem,
di. BALDOVVINUS ABBAS. Ego adolescenti illi qui in claudani ab annis vigfnti, offerebant; quam, ubi si-
exitu civitatis auditum receperat, locutussum, cum gnavit Paler, jussit deponi, etlibere ambulavit.
populus exsultans vociferaretur. PniLirpus.Vesperc 15. ALEXAKDER. Mane quara fcria apud caslrum
Sahoaii in hospitio apud Yvinterlhur puellam mutam Rinvelt, ubi pernoclaveranitis, priusquam intravit
vidistis, cum cam riialer adduceret; et quomodo Yir sanctus ecclesiam, in aifio exteriori iiitoriuni
postea redierit loquens,ipsiscitis: demultis enimin- collum pueri sanavit: et puellae niaiium invalidam
terrogala libere respondit. Nam mane Dominica die reddidit sospitati. GAUFRIDUS. In ecclesia, posi mis-
prse liimultu omnes existis ecclesiam, nec vidistis ssecelebrationein, puellam ei obtulimus, quscexutero
quae fiebant, licet clamorem populi vociferantis au- !B malris stiaecaeca, vix lucem solis viderepoierat, nee
direlis. Ego autem vidi puerura media parlecorpo- aliud discernere. Cujus oculos spulo linivit Pater
ris paralyticum, cuiet bracbium, et manum, et li- bealiis, ei conlinuo clarevidit, el onmia discernebat.
biam simul, et pedem, quae onniia invalidaerant, Ibidem quoqne surdus auditum, et caecus quidam
virtus divina restlluil ad Patris benediclionem. Dua- visum recepit.-ALEXANDER. Puer efiam alter, 11^2
bus quoque claudis, alteri quidcra pede uno, alteri cuj'us nervi cervicis obduratl et retracli caput cir-
vero utroque, grcssus redditus est, et has praesens cumducere non sinebant, in ecclesia sanatus estipsa
vidi. ALEXANDER. Ipsa dic in yia nobis videnlibus hora. In via quoque, contracla mulier et omnino
puer claudus gressum, et mulier surda audilum re- impotens, quam in ventilabro deportaveranl in occur-
cepil; sed prope Turegum (102) coram multis qui suni sancli Yiri, ut signata est, exsiliit clamitans,
occurreranl, clauduserectus esl. GAUFRIDUS. Turegi et facia est Iaetitia magna in populo. Sed et prope
secunda feria mane in ecclesia caecamulier illumi- Basileam, vir quidam, qui graviier audiebat, claruni
nala est. Hanc ego vidi caecam cum adduceretur; recepit audiium.
et cum manus eiimponeretur praesensadfui, etpro- 14. Quinta feria ante lueerii egressi festinavimus
tinus illuminatam vidiraus universi. FRANCO. In ea- Ronascle. In ipso auiemitineresurdusquidamrece-
dem ecclesia, puella clauda gresstim recepit, etmu-' " pit auditum, et puer altero oculo caeeus, vidit utro-
tus loquelam praeseiitibus et videntibusnobis.PHi- que : neciatuit Palrem, sed cum paululum pertrans-
LIPPUS.Similiteret puella caeea, visum. Multa.quo- isset eos, mislt qtii scrutarentur, et tnvenium cst
que ibidem facta sunt, quae nemo ex nobis videre ita. EBERHARDUS. Cum misisseile, inquit adAlexan-
potuit prae lumultu. drum, ut videres an puer illuminatus essel, conver-
12. GERARDUS. Ubi fluviumLindemach (105) trans- sus ad me quipropius incedebam, ait: c Deus ape-
iviraus, cui superpositus estvicus ille, infra dimi- ruit oculum pucri illitis. > Sexta feria in ecclesia
dium milliare, duo pueri manci manus, mutus unus Ronascle, ubi inlravit, puer allatus est, altero oculo
loquelam, surdusunusauditum, senex caecus vistim, parum, altero nihil videns : et continuo clare vidit
coram omnibus receperunt. Haecnos omnia vidimus, utroque. Omnes vidimus euni. Nam continuo eliain
et certissirae ac diligcntissime probavimus accla- alio signo conclamatum est;et diccbant caecumillu-
mante ad singula multitudine, quae Sanclum Domini niinatum esse, sed videre eum nequivimus prae tu-
deducebat in laetitia el cxsultatione. PHILIPPUS.In riimtu. FRANCO. Puerum quemdam claudum, quipost
ipso itinere clauda erecta est, quam in humeris de- sermoncm habitum ad pleberii, ereclus est in ipsa
portatam ubi signavii Pater, deponi jussitetamhula- Q ecclesia, de quo etiam vociferati suni, ego affibulan-
rc. Hsecerat cui sic congratulabanlur vicinaemulieres, tem vidi in medio poptili acclamanlis. EPISCOPUS.
tet omnes qui noverant eam. Sed et surdus quidam Sabbato in ecclesia Berche post missarum celebra-
ipsa diejuxta viciilum per quem transivimus, coram tionem, clericus altero oculo caecus jam per quin-r
nobis recepit audituni. GERARDOS. Feria tertia pro- quennium, visum recepit. Et ego eum vidi ageatem
fecli mane a viculo cui nomen Birbovermesdorff, gratias et exsullantem. OTTO.Prius ibidem conva-
priusquara fluvium Rufain transivimus, duas mu- luerat puer intortum habens collum, cujus, sub nianu
lieres claudas vidimus in itinere erectas. Ulriusque Patris, nervi crepuerimt et relaxali sunl, et pueri
directionem Paler, dum eas agitaret, sine ulla haesi- paler et puer ipse incredibiliter laetabantur. OniF.es
tatione cognovit. Subslititenini,etutramquedeponi audistis cantantem populum : ego puerum vidi. GE-
fecit, et libere ambulabant magnificantes Deum. RARDUS. Adolescentem, cujus "arida erat inanus cum
ALEXANDER. Ipso die juxta viculum puer intorto et brachio toto, et ibidem euraius est; omnes vidimus.
(102) AHas, Tigurum. Prius nomen mediae aetatis (105) Lindemagus, al. Limagus, amnis qui Tigu»
Scriploribus usitatum fuisse testatur Bcrlius in Ger- rum secat, cujtis utiaque pars tribus pontibus jun-
mania sua. (.itur.
 m LIBRIVI PARS I AUCT. PHILIPPO. 382
Et puellam, quae Domihica quarta Adventus (104) A Exinde intra Missarum solemnia, beati Patris ani-
Argentinae in ecclesia post niissarum cclebrationem nium ccepit Spiritus stimulare divinus, ut prseter
erecta est: de qua sic exsultabat pater, sicpopulus morem, nullo rogante, diceret, non oportere sine
ac.clamabat.PHILIPPCS. Ipsa die, priusquam navem sermone praeterire diem. Quid multa? locutus est,
ingrederemur, puer claudus erectus est, et coram et in fine sermonis Regero, non ut regem, sed ut
poptilo libere ambulabat, et qui aderant vocifera- hominem tota liberlaie convenit, Proponebat enim
bantur cum gaudio, sicut omnes audistis. Secunda futufum judicium, horainem anle tribunal Christi
fer.iain navi ;proficiscebamur, et non poterant acce- astantem, imperantem Christum, et dicentem : t 0
dere qui infirmabantur. Yespere taraen Bagenbach homo! quid debui tibi facere, et non feci? » Ex
in hospitio mulier clauda gressum recepif. GERAR- hoc autem liumerans regni culmen, divilias, consi-
DUS.Ipsa hora, qua mulier supervenit, querebamur lia, virilem animum et corporis robur; his et hu-
invicem nihil n.os ea die vidisse : et illa statim sine jusmodi verbis comniovit bominem, ut in medio
baculo ambulare coepit graiuiabunda et Iaudans. sermone non sine lacrymis exclamaret : t Agnosco
CAPUT IV. prorsus idivina niunera gratise; nec deinceps, ipso
Beatus Bernardus venit Spiram in vigilia Natatis prsestante, ingratus inveniar : paratus sum ser-
Domini ad convenlum Imperatoris et principum, ^ vire ei, quandoquidem ex parte ejus submoneor. s
et',de miraculis ibidem palratis. Dixit, el ecce populus rapiens verbum de ore lo-
15. Tertia feria, vigilia fui* DominicaeNavitalis, quentis, exclaniat in laudeni Dei, et resonabat terra
et navi venimus Spiram : ibi enim diem festum ce- in voces eorum. Continuo signatus est Rex, et
lebravit rex Conradus, ibi coronatus est: ibi adfuit vexillum ab altari pcr manum Patris suscepit,
episcoporum principumque conventus. Illuc Pater quod ipse in exereitu Domini manu propria depor-
sanctus advenit, inter principes quosdam pacem- laret. Signatus ctim eo nepos ejus dux Fridericus
cupiens reformare; quorum inimicitiis ab exercitu junior; signati alii principes . quorum non esl nu-
crucis Christi'multi delinebantur. Yerumtamen non merus. Ipsa auteni die juxta capellam, ubi Pater
crebra solent in illis conventibus appareremiracula, sanctus Missam celebravit, puer claudus me prae-
nec dignalur Deus, ubi taiitus est eoncursus multi- sente gressum recepit (106).
tudinis curiosae, revelaTe gloriam suam. Sed non 16. EBERnARDCS. Sabbato mane, cum Innocenlium
fuit otiosus Patris adventus : ibi enim factum est, festus agcrelur dies, exeunti de hospitio Patri
ntipsius verbis utar, miiaculum miraculorum. Si- sancto occurrebam, adducens mecum militeih qui
quidemRex signatus est prseter spem omnium, qui n signari volebat, et ecce in media turba puerum
convenerant: cucurrit yelociter scrmo vivus et ef- caecuni intuens : « Quidvult, inquit, puer iste? t
ficax; vere ibi probatum est quod cor regis in manu Cujus verba cum minus intellexissem, quod Ro-
Dei est. Prius enim apud Frankenvoert Regem se- manaiingua loqucretur : GAdduc, inquit, puerum
creto convenerat Yir beatus (105), admonens ut ipse ad me. »Factuni est ut imperavit, et confestim si-
saluti propriae provideret in teinpore misericordise gnatus puer visum recepit. Egoi pse in multis pro-
uberis. Cui. cuin respondisset nullum sibi hujus mi- bavi quod clare videret. GERARDUS. Post Missaece-
litiseinesse prcjAesitum., tacuitYir mansueiissimus lebrationern in capellam, quaedormitorio canonico-
dieens, non esse parvitatis suae importuniusinstare runi adjacet, inductus Vir Dei,virum signavit uno
regiaemajestati. Sicet Spiraecum in sermone publice cscctim oculo, et visum statim recepit: cujus et cae-.
jam secundo Regem, sicut prius, peregrinationis ad- citas priraa, et illuniinatio secunda diligentissime
monuisset ex nomine, die teriia cum beaii Joannis probata est. Sic et surdum, dum ab ecclesiaredi-
festivitas ageretur, secreto aggressus cum solila ret, impresso crucis signaculo fecit audire, immit-.
mansuetudine, suggerens providendum omnino, ne lens digiios in aures ejus : et hoc vidimus, et pro-
sic praeteriret eum poenitentia levis, brevis, 1173 bavinius. EPISCOPUS. Sic et caecumilliim, qui Domi-
hGnarabiiis, salutaris, quani ad salvandos peccato- D nica ante altare illuminatus est, dtim graduale can-
Tc.3divina pietas excogitaverat, A quo hoc taiidem taretur, quem ego ipse obtuleram. EBERHARDCS.
rcsponsum obtinuit, quod deliberaret secum et con- Multa ibidem facta arbitror quaenon vidimus. Saepe
suleret suos, sequenli d.ie s.u er hoc responsurus. eniin cantantem audivimus populum, et neriio ex

(104) In notis Tornacensibus observantur sequen- rici, cap. 59, iiujus reimerainit; testaturqtie, tunc
tia:Domin. quarta Advent., et in omnibus feriis il- Bernardum, cui alias nequaquam favere solei, plu-
lius hebdomadse,usque ad Sabbatum, id est a 21 [leg. rima in publico vel occulto fecisse miracula. Addit
22] die Decemb. usque ad 28 Decemb. quo celebra- Rudolfum seu Radulfum illum monachum, qui Ju-
tur festum SS. Innocent., nihil est iri ms. cod.; daeosnecandos esse palam prsedicabat, apud Ber-
unde collige illa quae illis diebus facta fuere mira- nardum Epist. 522, ab eo accersitum, compulsum-
eula esse amissa, ut ct sdvenlus S. Bernardi SpW que, ut omisso in postefum praedicalionis officioin
rani, ubi illis diebus moratus est, ut assisteret die- coenobiumsuum rediret, populo graviter indignante,
lae imperiali. et seditionem movere volente. Denique subdit in
(105) Vid. Otton. Frising., lib. n, De Frid. im- consequentibus, Bernardi epistolam , Ratisbonae in
per.\ c. 59. conventu a Conrado lectam , infiiiitis homiflibns
(I0C) Oito Frisingensis in lib. i de Gestis Frid.e- criice signaiionem persuasissc.
 583 -S. BERNARDI YITA PRIMA. 5S4 .
nobis irruinpere poluit, ut videret qtiid agerelur. A.Rege, el ipso Duce, el. principibus multis, puer
Unurn lamen surduin, qui ibidem recepit audi.um claudus. offerebatur.Prolinus aulera fiducialiter lo-
ego vidi, et ego obtuli eum. quens vir fidelis, audientibus omnibus ait: i In no»
CAPUT V. mine. Jesti Chrisli libi praecipio, surge et ambula. B
Ds aliis 'miraculis Spirw factis. Sonuit vox virtuiis. et secuta est virlus : surgensque
17. Piiu.iprcs. Ipso die conventus factus cst, uhi puer, libcre amriulabai, et prius quidera.tremenli^
manifesle Spiritus adfuit: neque hinc cuiquam du- bus raerabris vci tibiis ibat, sed paulalim sub ocu-
Iiilare licebil. Convocavit enim Rex omnes principes lis oninium roborabatur.
et mililes qui signali eranl, simulque residenlibus 19. GERARDUS. Anselmus cpiscopus Haycnbergcn-
universis, exhorlafus esl eos Paler sanclus, non sis (107) in fronte et faucibus gravissime patieba-
Lumanis sermonibus, scd divinis. Ubi vero cgressi lur, ul vix aliquid gustare possct. aut loqui. Hic
fijimus, et Rex ipse cum principibus Sanctum Do- ergo rogabat beatnm YTirui!idicens, € Quia deberes
iiiini deducebat, ne comprimerent eum lurbse, puer ciiiim me curare. » Cui jucunde respondens : « Si
claudns oblatus cst ci ceram Regc. At illc signo eamdem, inquit, haberes fidem, quara habent mu-
crucis ediio puerum erigit, ci jubcl coram omnibus licrciilic, posscl tibi forle prodesse. * At ille : £ Et
ambularc. Quanta laetilia, quanla exsultalioiie puer B si ego, ait, fidem nori habeo, salvum me faciat lides
dcductus sit, quis loquatur? Conversus auiem Paler tua. i Tandem signavit eura Paler et leligit,: et eon-
sanclus ad Rcgem : c Propler vos , inquit, factum liinio dolor, omnisque turnor abscessit. PHILIPPUS,
est hoc, ul noveritis quia Deus vere vobiscum est, Yicia est curiosilas nostra , quia crebra rairacula
el acceplum esl ei quod coepistis. i Ipsa liora prius- quotidic coruscant. In octavis Nalivitalis Mariae,
quam cgredercnnir hospilium, puella erccta esl, et diim ad ecclesiam proficiscefemur., in clatistro car
caeca mulier iliuminala. EIIEIUIARDUS. Maisesccunda nonicorum puer claudus gressum reeepit, et coram
feria, cura ad eceiesiam Vir sanctus proficisccre- ip.so Patre nostro ambulabat exsultans. GERARDUS.
lur, mulliludo languenlium 1174 impediebat.nos, Inter Missarum solcmjiia curvus puer ere,ctus:est .
ct omnes praecedere jussimus. Nec mora, clatidiis et liunc vidi cum ad allare deduceret iriater incolu-
quidaiii anle altare erectus esl: utrum csset signa- mem, tit oflerret pro adepta salule catidelara. OTTO,
lus, iguoro. AinbulanlGintamen vidi, et ligni pedem Post Missarum celebralionem mtilier claiida gres-
in ecclcsia pendenlcm. OTTO.In capella Regis ipso sirai recepll, quamnos vidimus omnes ambtilantem.
praesenle pucr claudus ex tilero gressum reeepii. GERARDUS. Mtilta quideffi et hac die, ei; seqiienfi col-
EiiEmiARDUs. Eadem die alii duo, claudus alter, ct t lata beneficia langueritibus vidii Rex ipse, vidit cu--
aller curvus, erecti, et me praesenle ad maj'orem ec- ria, vidit univerSa civitas Spirensis, a cujus_memo-
elesiam ab universo populo sunt deducti. Nam vo- ria deleri non poterunt in seternum. Nostra qtiieem
ciferatiouem el sonantes carapanas oinnes audisiis. schedula, ubi haecannotaveraraiis, negligentia cuj'us"
Vix redieram domum, et ecee ilerum clamor, iierum dsim fralris araissa est: parcat ei Deus. Tria tainen
compulsalio. Festinavi ad ecclesiam, el duos ileruni occurrunt memoriae: nam cseicra investigare Ken
claudos adduxerant, qui ipsa hora receperant grcs- vacat. Feria quinta pueri duo, quorum titerque oculi
Slllll. linius lumen amlserat, ift hospitio illuininati sunt,
18. GERARDUS. Yespere, duni retlirci Patcr acuria et paralyticus curatus est, quem depoftaverant m
Regis, niulliludo languenliiiin hospitii j'anuas obsi- grabato. PniLippus. Iu capella Regis, dum perfice-
debat: quos in ordinem fccimus rcsiderc, et singu- relur reconcilialio, pro qua nominalim venerat
los leligit ac sanavii. Ibi pucr claudus ex ulero Pafer beatus, signavit hominem, cujus capul sine.
gressum rccepit, Aller caecusuno.oculo iiluminalus, inlermissione treraebat, et sanalus est ipsa hora.
cl vir claudus ah annis deccin crectus. IJos ego vidi Ptier eliam claudus ibidcm erecttis est. GEUARBCS.
statim sanalos sub raanu bciiedicenlis. IJnus e fra-? Yespere in bospiliis 1175 duo caeci illurainati
tribus noslris,. unum adliuc surdum qui audiluni D ; sunt corara uobis. Mane sexla feria coram nobis
jecepit, se vidisse tesialur, et mulierem gratias rc- caecus visum recepit.
ferenlem, quod a dolore capilis convaluissel. EBE- "20. Sed euiiduin csfnobis;" et qui baec dcpor-
liiiARDUS. Fcria tertia pucr caecus illurainatus cst, laturus est, nuniius jam feslinat. --Qussriinus
quem ego vidi. PUILIPPCS.Itcm vir quidam in prae- proinde, quid domiuiis episcopus reservavit. EPI-
gentia Regis et principtim, unius oculi visum recc- SCOPCS.Optime factiimest, ut me commoneres :
pit. In ipso loco factuni est undepiurimum congia- nam mihi, fateor, prorsus memoria exciderant.
lulabamuf, eo quod praesens esset dux quidam Grae- Sagittarius quidam serviens ducis Conr.adi, cuni
cus, missus a Rege Conslanlinopoliiano. Ilic in ca- nobis Dux occurrisset, detrahebat verbo crucis, et
pella Regis loquebaiur Patri noslro, cum mulier sanctum Dominura Masphemabat, dieens : i Quia
caeca oblata est: ubi vero signala est corara eo, sta- non plus ille signa faeil quam ego. t Ubi ergo ad
lim illuminata est, et honio ille conipunctus estplu- iniponendam mantim infirmis Pater substitit, acces-
rinium in hoc verbo. Sic et circa vesperam asianle si! horao, et vidit cui derogaverat : statim cecidit
(507i Hic est Ansclmus episcopus Havenhergeii- Graecos ediii sunt in Spicilegii lomo SlIL De=eoEu-
gis scu Havelbergeusis, cujus dialogi tres advcrsus gcnius III, apud Olldneni lib. i de Frid. cap. 6i,
 5.33 LIBRI VI PARS II AUCT0R. VARIIS. 3S3
exanimis, et diu jacuit sine sensu. ALEXANDER. Ego A EPISCOPUS. Per omnia benedicta miseratio Domini,
illi proximus eram quando cecidit, el equus quidem qui novissimae huic generationi unuui saltem es
immobilis stabat. Iniquus autem ille irnpulsus, sub- antiquis sanctis reservavit, ut tanquam lucerna
ito virlule divina cecidit retro. Obslupuimus om- ardenlissiraa temporis hujus lenehras vita, do-
nes, et advocavimus.Patrem : nec prius ille niiser ctrina, miraculis coiisecraret. Felices vos, qui sub
surrexit, quam descendens et orans erigeret euni. pcnnis ejus speratis , et satiamini ab|uberibus con-
Sic in seipso cognita virtule, cui prius detrahehat, solationis ejus ! felix congregatio, quae tanto Palre
incredulus , sequenti die signatus est ad praeceptura laelatur; cujus nos miseri .saeculares tenui salleza
Patris nostri, in exercilum Domiiii profecturus. notiiia gloriamur!

PARS SECUNDA;

Auctoribus variis.

CAPUT VI. Bi rum (Mallh. v, 20). Laici de niundo sunt : licite

Epistola MonachorumClarw-Vallensiumet comilum cogitant quae mundi sunt. Apostolis dictum est:
sancli Bernardi ad clericos ecciesiwColoniensis. Vos de mundo non eslis, sed ego vos elegi de mundo
Dominiset amicis suis clericis ecciesiaeColonieii- (Joan. xv, 19) : quorum vos hodie occupatis loca_
sis, salutem dicunt fratres et amici eorura, Evcr- quoruni stipendiis vivitis, qtiorum poteslstem te-
Iiardus, Gerardus, et Gaufridus raonachi quales- netis, quorum auctoritate polletis, quorum vobis
cunque ; Phiiippus Leodicensis , Yolmarus (108) vindicatis bonorem; cum quibus, ut pace vestra
Constanstlcnsis, et caeteri tirones spiritualis mi- dixerimus, commuiiia vobis H7S sunt orania,
liiise, quos Yir sanctus eripuit de niedio Baby- praeter conversionem et convei'salioiiem, prseter
lonis. opera et voluntatem, praeter viiain denique et opi-
&i. Ante omnia decet nos ex ipsis meduliis cor- nionem. Si in terra pasci gregem viderit, quis mi-
dium tibi gratias agere, Domirie Deusnoster. Mul- ratur? Pastoreni aulem simiiiter incurvari deor-
liplicasti enim super nos misericordiam tuani, et 5'urii,similiter inhiare terreiris, et quse infcrius sunt
niagaiiicastL facere nobisciim, iramejiior oamium quaei!£?e, niisquid -con r<dicu3um est, et abusio
iniquitatum nostrarum, quibus digne puniendis magna? At nunc erubesce, Sidon, ait mare (Isai.
nec ipsa quidem gehenna sufficeret. Et unde Iioc C xxm , 4) : Piiblicani et pcccalorcs prwcedunl vosxn
nobis, peccaloribus utiqiie pessirais omnium, quos regiium Dei (Malth. xxi, 51). Desperata est piaga
tua ordinanle patientia, tellus invita cogilur susti- clcri hujus : a plania pedis usque ad verticem non
nere? unde hoc nobis, ui sub tantse sanctitaiis pa- est in eo saniias. Ditata est Ecclesia terrenis pos-
trocinio respirenius? 0 vere inaestimabiliscumulus sessionibus, sed virtutibus spoliata. Neque enira
miseralionis! o incomprehensibilis divhiae pietatis longa eis esse potuit cohabitatlo, ex quo pauper
abyssus! Accuraulavit gratiae suae munera super factus propler nos Rex gloriaeita paupcrtaiera ele-
Yirum quem elegit, ut ad eum colligat undique de- git ut dieeret : Nisi quis renuniiaverit omnibus qitw
speratissiraos peccatorcs, in quo securius habeant possidet, nan potest meus esse discipulus (Luc. xiv,
sibi repositam sanctitatem. Yos autem, charissinii, 55). Heu! heu! videmus venenum additum Eccie-
usquequo gravi corde? (Psat. iv, 5.). Nonne si in siae, sicul dicluni est Ludovico, quem nominatis
Tyro et bidone faclae essent virtutes, quaein vobis Pium, qui praecipueditavit ecclesias. Legimus enim
factae suut his diebus, egissent poenitenliam in ci- in historia ejus, quod audierit vocem dicenlera
nere et cilicio? (Malth. xi, 21.) Ad signum unum sibi : t Venenum Ecclesiae addidisti (109). -• An
aliquando conversa legimus de populo, utique durae forie vobis videtur absonum, venenum inlerpretari
cervicis, honiinum tria millia, cum inportaiem-D divitias ? Christus etiam in Evangelio spinas vocat
pli mend/cantem claudum de ore Petri prolata vox (Marc. iv, 18, 19): et Aposlolus eas iaqueum de-'
virtutis ambulare fecisset (Act. in. xiv). Quanlos finit esse diabolt. Quicunque,inquit, diviles volunt
in brevi civitas Coloniensis vidit erectos? Et mulii fieri in hoc swculo, incidunt in tentationem et la-
quidein de populo, ad quod vocabantur, conversi queum diaboli (I Tim. vi, 9). Evadant ergo, qui
sunt, et oblatam sibi a stimmo Poniifice indulgen- volunt fieri pauperes, et secure decantent, quiaia-
tiam, et indictam pcenitentiam devotissime susce- queus contritus est, et.nos liberati sumus (Psal.
perunt. _ cxxm, 7). Agnoscite vocem j'ucundam, qui laqueu.u
22. Sed certe, nisi aburidaverit juslitia vestra liuric transilistis : fraires vcsiros loquimur, qui
plus quam eorum, non intrabilis in regnum coelo- adhuc inter vos solo tantum corpore dclinentur.

(108) Al. Wolkemarus, de quo infra, num. 24 (109) Alii id Cor.staniino tribuunt. Yide Baes^
sCqq. seum fer. 4 Domin. 1 Quadrag.
•tQf
W«J* R
—"— RRUNiBm
—-"-'—--—-VITA PRtrifA. 38S
Neque enim otiosus -fuit,videlicet ad clerum, sermo A ipse loqualur. WOLKEMARUS. Utinam inter nomina
Domiui, ut magis inexcusabiles sint, qui adhuc in electoriim riomen meum jubeat Deus ascribi! Uti-
perditione persistunl : imo facilius trahat caeteros nain in libro vitae velullimum inveniatur ipsius ora-
funiculus triplex, qui dillicile rumpilur ; cum verbo tione etmerilis, in cujuslaudepraesenti, primumid
et signis, etiam proximorum accedat exemplum. fieri vestrae placuit Sanctitati. Sexta igitur feria,
Protrahunl epislolam , ul videlis, ubertas materiae sicut prioris libri finis declarat, soluta est curia Spi-
et desiderium fervens, quo vos omnes habere cupi- rae, et nos Wormaciam feslinavimus : ubi Pater
mus socios in visceribus Jesu Christi. Yeruntanien sanclus, liGelobnixius rogaretur, moramfacere no-
stipersedendum cst nobis, praeserlim quod copio- luit dicens : « Quia oportet me et aliis civitalibus
sius haec el eflicacius ab ipso Patfe nostro annun- evangelizare. i Transierat enim per YVormaciam
tiata sunt vobis, Domino cooperante, et sermonem ante duos menses, et sermone habilo innumerabilem
confirmanle sequentibus signis. Mulli ex vobis ibi signaverat populum signaculo militiae christianae.
curiose legerunt exemplar libelli, quod ad illu-. Prius tamen quam egredereinur die sabbati, infir-
strem Henricum (110), regium spiritu magis quam mos tetigit, qui conveiienmt: ubi inier manus meas
sanguine, misimus de signis quaevidimus a prima Do- surdi duo, quos offerebarii, astante populo et accla-
minica Adventus usque ad discessum nostrum a cu- " manle auditum sibi redditum fatebantur cummulta
ria, quae nuper Spirae habita est. Multi adhuc pe- exsultatione. PHILIPPUS. ln itinere (112)puer claudus
tunt, ut quse facta sunt apud vos, non ne ligamus erectus est, quem omties vere vidistis. GAUFRIDCS.
adjungere : quod haec vobis dulcius sapiant quae Secunda feria , die festo Epiphaniae apud castrum
praesentes ipsi vidistis. Quod triplex nobis conside- Gruzenach , regrediens ab ecclesia Pater beatus,
ratio persuasit, tit et iiovi fratres, dura saecularibus puerum tetigit et erexit, quera sex annis penitus
adhuc lerminandis negotiis detineniur, in iectione claudum fuisse parentes sui, et alii plures de populo
hac recalescant; et cseteri cogitent quale sit quod circumstante, qui eum noverant, testabaiilur. Htmc
adniittunt, qui lanlo Patri, quem profecio, ubi Deus nos ipsi statim vidimus ambulanlem, dura ad ec-
sustuleril, multi laerym*bililer plangent, quod clesiam deduceretur, in laudem Dei acclamantibus
eum dissimulaverint, dum vocaret, animas suas universis. WOLKEMARUS. Tertia feria Pichenbacli
committere, aul illecti voluptatibus nolunt, aui tre- (sic eriimnominantvicultimubipernoctavimus) die
pidant cordis pusillaniraitate retracli. Sed ct ha- Apparitionis mane tria apparuerunt miracula, quce
beat, ut dignum est, nobilis ecclesia Coloniensis vidi oculis meis. Siquidem in ingressuec-
praesens
meraoriale sempiternum earum rerum, quarum clesise surdus oblatus est, a quo statim Yir Bomini
Q
praesentia ineruit exaltari. Non quidem ut nostrum sacratis digitls suis surditatem repulil, elimmisit
hoc seriplum reservaiidum sit; sed ut luculentius audiium. In
ingressu quoque gresstim puella altero
haec et dignius scribant, qui scientiara habent, et
pede clauda recepit. Necdum exierat villain Pater
possunt diiigenliara adhibere. Nec dubilamus multo beatus, et ecce offerunt ei paralylicum in grabato,
plura ei apud vos, et in itinere miracula claruisse, audita fama'virlutum ejus avico magno, qui
qui,
quam tunc poluerimus nosse, aut possimus nunc supra Rhenum silus est, ei noiriinatur Bobardus,
recordari. Sed ceriissima tantum et probatissima sese fecerat deportari : el hunc quoque si-
plaustro
scripsimus : ea quoque addere proposuimus, quse et erexit, et ad propria misit incolu-
gnavit, tetigit,
singulis adhuc diebus per fidelem servum et devo- mem.
tum famulum virlus Omnipotentis mirabililer ope- In parochia Trcverensi situs est
24. GACFRIDCS.
ralur. Sed et pauca ex his, quae vidimus a Spira
famosissituus vicus, ubiRhenus etMosellaconfluunt,
nsque ad Coloniam, huic annolationi praemittenda unde et Confluentia nominal.Lir.Ibi miiita coram
credidimus, ut priori narralioni isla cohaereant. omni populo oslensa sunisigna, quae noslram noti
Nonnulla quoque cx his quae praesentes viderunt tiam aut memoriam
effugerunt. Claudum tamen
venerabiles abbates Theodoricus Campensls, et I* in ecclesia sancti Florini post Missa-
puerum, qui
Hervrinus Steinveldensis (111), sicut ab eis acce- rum celebrationem erectus esl, meniini me vidisse.
pimus, sub eorum nominibus suni descripia, Scd et caecumibidem illuminatuni asserit Frederi-
1111 CAPUT VII.. cus noster, qui ab eodem vico secuius est Sancium
Demiraculis a Spira Coloniamusque per beatum Domini una cum Adulfo oplimo adolescenle. Hic,
Bernardum edilis. et amicis, nobiscum trans-
ignorantibus propinquis
25. Jam quia revercndus episcopus Conslantiensis iit Mosellam indutus tanium
, superpelliceo, sicut
abest, locum ej'us clericus ipsius, noster jam traier, venerat ab ecclesia sancti Castoris, in qua canoni1
YVolkeniarussuppleat in hac relatione, et primus cus
eral.Reliquit alter Joseph palliumcumadultera,
(110) Fratrem Ludovici Junioris Francoruai missa est, ubi Evervinus appellatur.
regis. (112) Pic legendum videtur die Dominica, quam
(111) Theodoricus eleclus est ahbas Campensis signatam lego in proxime dictis excerptis, post sab-
annoH3G. Herwinus ipse est praepositus, post ab- batum, et ponendum ante TOin Uinere, ne alioqui
bas Stcinvcldensis, de quo infra num.' 2(5: cujus Dominica dies omittatur bic praeter morem. au*
epislola ad Bernardum Sermoni CS in Cantica pr;c- incidil in dicm 5 Jamtar.
 SS9" LIBRI VI PARSTI AUCTOR. YARUS. S90
fugitqueJilgyptios, et effugit. Ineodem itinere cunv.A notabal, cum diceret.:/» laboribus hotninum nen
paululurii pro.cessissenius, claudus quidam noiissi- sunt, ei cum hominibus tion flagellabuntur,ideo icnuit
mus ia terra illa equo advehebatur. Hujus ita ner- eos supefbia (Psal. LXXII,5, 6). Et Isaias eodein spi-
VHS femoris aruerat, ut replicato genu quantum ritu, imo Deus per Isaiam : Misereamur, inquit, im-
mensura est palmi unius, tibia-illa brevior altera pio, etnon discel facerejusliliam; in terr-a sanctorum
videretur..Signavit autem eum.Vir sanclus, et ni- iniqua gessit, et non videbit gloriam Domini (Isai.
. hil haesitans de virtutis effectu deporii j'ussit, et am- xxyi, 10). Etexpressius ac nominatim.in alio
pro-
bulare ; sed non fuit qui obediret, forte quia niiniis pheta : Principes populi mei, inquit, ejicientur de
speraverunt id qui aslabarit, aut. quia niinus intel- domibusdeliciar.um prbpter pessimas voluntates suas,
lexerunt verbum. Siluit ergo Pater, sed nonsiluit, , el cleri eorum nqn proderunt eis. i>Sed haec alias.
vox yirtutis : subito slquideni exclamavit "homo Jam ad narrationis ordinem revertainur.
laxarf sentiensiiervum, etexteridigenusuperequiiin _-.;,, CAPUT YIH.
quo Vehebatur. Statim yero depositus libereambu- De variis miraculis Colonim-Agrippiiimfactis.
labat magnificansPeum, et totailla die suum secutus 26. Dorainica, priusquam Missa celebraretur,
est curatorera. Alter quoque, cujus similiter femorls caecus quidam per signaculum lucis et vitae illomi-
nervus aruerat, ut vix summis digiiis pedis unius natus el adductus est ad altare. Ea siquidem die ad
terram tangeret, sanatus est.in via eadein, ita ut pfomissum sermonem cqnvenerat populus inaesti-
libere talum deponeret, et sine baculo graderetur. mabilis, quantum nemo clericorum sese aliquando
WOLKEMARCS. Feria quinta apud viculum Riege- in ecclesia illa vidisse dicebat, Celebravit aHtem
mach, marie priusquam egrederemur, me praesente Missam Pater sanctus ad altare beati Petri, quod in
puer quidamgressum recepit, qui sex annis claudus oecidentali parte situm, obtinet in ecclesia princi-
exstiterat, sicut ab ipsis pareiitibus ejus accepi. Ibi- patum. Ibi post Missaecelebrationem, innumera co-
dem H7Seliam mtilier surda audivit, et vir cae- ram omnibus miracula contigerunt. Kdnorata mulier
ciis illiiminsilus est, cui iiiius tantuin oculus erat, et notissima in civitate, quse per quinquennium
ethic quoque ad nihilum vajens, .,'", uno oieulo caeca, multa sese in medicos fatebatur
25. GArFRipus.Memorsitin-aeternumdiei htijus civi- iriutiliter expendisse, submanu signantis visum re-
tas.Coloniensis, qua suscipere mejuiitiiominem san-' cepit. Allera qtioque similiter illuminata est. ABBAS
cluiii, quein semper optaverat. Quia lamen inspera- G.iHPEiSSis. De multis quae ibidem vidi, duo tantum
l.'.is;advenii,minor eodie 1'uitfrequenliapopulorum. occuiruni memorig}..Dicq autem de puella surda et
Sic niniirum gloriae calcalor humanse solemnes ,„ mula quae confesiim audivit et locuta est: et de ju-
semper exceptiones, quoadiii se est, fugere consue- vene claudo, quem ad servi sui oralionem divina
vit, et elegif iiiagis occulte ingredi civitates, Raro virtuserexit. ...HERVISUS ABBAS STEINVELDEKSIS. In
tamen id.polcsl, quia-seqiiilurmajor gloria repel- plalea ubi sernioneiii habuit Vir beatus, eo quod
lenlcm.-Manc.-,sexla feria, prhisquam ingredcremur ecclesia populum capere non sustineret, nohis
ecclesiam, inbospitio noslro mulier caeca oculo uno astanlibus caecus quidam visum, et mancusaridae
ab annis decem. ad iactiim beataemarius coram nobis manus simul et brachii adeptus est sanitatem. ABBAS
yisumrecepit. llaeciii ccclesia staiiin praesenlata est _ CAMPENSIS. Ubi finiio sernione domum regressi su-
clero, et dju jacnil ante altare gralias agens.Deo. miis,ex quo januahi intravit exteriorem, priusquam
Inlerca puer quoqne caecus in ipso hospitio cst illu- hospltii limen aitingeret, nie praesente, curvum
niinatus.Ex: quoingressus ecclesiani Pater sanctus erexit puertim : mulieri insanae reddidif mentem :
ad allare.beatse Mariae,quod in orientali parleloca- . claudam ambulare fecit, ef csecam uno oculo ma-
liira est, Missam celcbravit: ubi vero complevil, co- tronam Pater beatus illuminavit. GERARDUS. Haec
ram omni populo puella eaeca illuroinala est, et ma- fuit de qua sic 1179 mirabatur unus e fratribus
troiia diveselnota inciviiate, ctijus crura arida ab nosfris, quod et diviti .beneficium tam facile praesla-
annis tribus extcndi penitus nori valebant, resolulis ]Q retur ; el vere digr.a fuit omni admiratione celeriias.
nervis ad signuin viisesinc dilalione stetit erecta.Tn Prius enim quaro signata videretur, illuminatam se
pulpilo quoque, dum sermonem habittirus ad popu- . esse clamavit.
iuiii asceiidisset, caecus sencx yisum reeepil, Multa 27. EBERIIARDCS. Exquopransi sumus, nunquam
quidem et alia signa facta sunt in ipsa die, et saepius nobis illa die riiiracula defuerunt. Et haec quidem
acclamabant. Sed nemonoslrum inquirendiexstitit Certius novimtis, diligenter probavimus ea. Stabat
curiosus,, Sabbalo quoque niulta in hospitio vidi- enhnVir sanctus in fenestra, et per scalam oflere-
mus, et cognovimus ea ; sed, quia annotareneglexi- bantur infirmi: siquidem ostium domus aperire nul-
mus superyenierite multitudine. caeterorum , nobis lus audebat; tantus erat impetus et tumultus. Ibi
jam penitus exciderunt. Yerba tamen quaead clerum quoque filia divitis cujusdani viri notissimi in civi-
habuit (neque enini exire voluit ad populum ea die), taie auditum recepit, quem ex multis aniiis prorsus
. et quomodo formamhanc clericorum, imo vitam amiserat. Hanc in claustro quodam parentes ante' Io-
eo
prorsus informeiri, omnibus divinarum testimoniis caverant, sed remiserant eam sanctimqniales,
Scripturarum probaverit esse contrariam, non omrii quod periitus amisisset auditum. Diu; quoque sic
bus eis arbitror excidisse; « Yos, inqtiif, propbeta manserat iiihil audieris,- doriee ad tacmm sacratas
 '
591 S. BERNARDIYITA PRIMA, 592
roanus Deus aperuit auresejus. Post paululumquo- A sanitatera. Sed ei puella quaedam, cujiis. adhseserat
GE- lingua faucihus, et vix poierat loqui, curataest ipsa
que contracta mulier erecta est, et ambulalat.
RARDUS. Puerum curvum, qui ercctus est ipsa die,- hora soluto vinculo oris-. Horum omniuni testes su-
ei. caecos multos qui illuminaii suut, omnes vidistis. mus, tesiis est civitas Colohiensis. Neque in arigulo
WOLKEMARUS. Ego cx iis qtios vidi, et quorum me- facta sunt, sed in publico, ut ab omnibus Deus glo-
roini, numeravi quinque, quosdam uno oculo caecos, rificeiur, qui in sar.ctis suis gloriosus est. Si quis
ulroque. ABBAS CASIPENSIS. Circa vespe- forte aut iricreduius aut curiosus exstilerit, multa
quosdam
ram illuminata est mulier, quae post manus imposi- ex his facile ei .probare licebit, prsesertim quae in
iionem duabus aul tribus horis residebat caeca. persoiiis facta sunt non iniimis, nec ignoiis.
Tandem abirevolens, ncchabens a quo deducerc-tur, llgO CAPUT IX.
et
palpabal miserabiliter ad parietem cum fleiu eju- De mi.raculis initinere, CotoniaLeodium usque, id
lalu. Omnes miserabamur eam, sed statim congra- estJhtiaci, Aquisgrani, Trajecli, factis.
tulati sumus. Acclainavit enim subito, quia viderel: 30. Yix tandem egressi Coloriiam venimus Bruri-
et feslinantes ad eam multis hoc probavimus argu- viiler, quod est monasterium duobus a civitatem;!-
mentis. libus distans. In via quoque praesente.populo Colo-
28. GERARDUS. Dum haecintus agerentur, ego fo-B" nicnsi, qui devolionedebitaSanctumprosequebatur,
ris astabam, nec ullatenuspoteram inlroire : ab hora surdi duo oblaii sunt, quorum Deus aperuit aures,
irona, usque ad vesperam sic permansi cum quibus- cum injecisset Paier beaiusdigitos, et ore sacrato
dam fratribus nostris, nec accedere quidem valens inspirasset audiium. EBERHARDOS. Tertia feria, mane
ad oslium, vel ad scalara ; lanta erat undique mul- in ecclesia beati Nicolai, in ipsius siquidem honore
titudo. Yix tap.dem nocte sccedentibus iurbis ingres- dedicatum cst. moiiaslerium Brurivviler, quod Ni-
stis, vidi confestim hominem surdum qui recepit au- gruni-Villare interprelatur (114), coram aliari puer
diium. Ubi coeuaviraus , quia languentium conve-' caecus illtiiniriaius est, quem ofierebat dominus ab-
nerat mullitudo, rogavimusPatrem, ut ad signandos bas Campensis. Vix adhuc exsullantis populi silue-
eos egrederetur. Protinus autem pueilis duabus; rat vociferatio, et ecce surdus et mutus auditu do-
surdis et ratitis ad tactum sacralae manus coram no- natus csi, et loquela. WOLKEMARUS. Alte.r eliam sur-
bis Deus auditum reddidit ct loquelam. EBERRARDUS.dus astanlibtis nobis recepit auditum. ARBASCAH-
Ibidem puer quidam, et matrona de civitate ipsa,I PEKSIS.Primura quod in via ipso die vidiraus mi-
ambo claudi, ambo erecti sunt. PuiLirrus. Secunda1 raculum, aridi cujusdam brachii et maiius restitutio
feria sumuso mane, vir surdus audiium , ei caeca1 r, fuit. GERARDCS. Cfebra vidimus in ipso die mira-
puellavisum recepit. Post pauluiuin quoque mulier cula : plcna siquidem crat populis , et campus om- _
aeca illuminata est, et tantus ibi tumulius factus est; nis riobis civitas erat. Secundum, nisi fallor, mira-
'
et concursus, ut vix potuerit in hospitium retrahi culura fuit caecustuio oculo , qui confestim illumi-
Yir beatus : ei nesciO an fuerit ihi majus niiraculum,i natus est. In ipso autem loco coiitigit unde magis
«uara quod evaserit incolumis. GERARDUS. Circaho- constupuinius universi. Obtnlit enim mulier filiam
i"amterliam exilurtim yirum Dei exoplabal languen- jam adulfam, qtiain ex uterosurdani elmutam esse
tiumniultitudo, eo importunius instantes, quo mo- dicebat, et id ipsummulli ex circumslantibus, qui
dicum jain teinpus viderenlur habere. Egressus igi- eam noverant, testabantur. Ilsec autem pef manus
tur in plaleam sigr.svit ex ordine residenles, et sub) inipositionem curata est ipsa hora, et audivit, et
oculis omnium ipsa horaquatuordecim suntsanati: locuta est libere coram nobis. Nec longius adhue
claudi septem, surdi quinque, puer mancus, etmu- processeramus , quando vir surdus recepit auditum.
lier caeca, optatum quique beiieliciiim perceperuni. GAUFRIDUS. Usque ad haecmiracula ego turbas prae-
Ad singula populus acclamabat, et in laudes Dei si cedebam : audiens autem tam crebros populi canlus
voces lonant per nubila : « Christ, uns genade.• substili, et quae deinceps facta sunt initinere dili-
~}
Kyrie, eleison. Die Heiligen alle helffen uns (113). i D gentissime probavi. Surda et csecsimulier audivit
29. Porro archiepiscupus civilatis in ipso resi- et vidit; surdi ires audierunt, clauda una ambula-
debat hospitio , et coram eo quoque Paler sanctuss vit; illuminati sunt quiiique coeci, alii quidem uno
ubi egressus est, puerum caecum illuminavit. ABBAS s oculo, alii yero ulroque; et unius quidem pueri, qui
CAMPENSIS. Ex hoc jam turba erat intolerabilis, utit oiiinino csecus erat, illuminationem certi sumus Pa-
nemini prorsus egredi domum ingredive licerel. trem sanclum in spiritu cognovisse. Subslitit «nim
Consilium ergo fuit, ut in domum arcbiepiscopiii ct ad eum conversus , inquiri fecit utrum videret.
deducerelur, liberius exinde profecturus. Ibi veroo 31. ABBAS CAMPESSIS. Sic et de caeco aliofecerat
nobilis puer filius sororis advocati Coloniensis, exx pritis, et meipsum, cum pertransissem, remiserat
longo jam surdus et mutus, eoram omnibus nobiss ad inquirendum : cumque redirem , et illuminatum
per mamis impositionem recepit auditum pariter et !t eum nuntiassem, ! Etego sense.ram, t inquit.Ye-
loquelam. Ibidem quoque caecus quidani visum, et it speravenimus Juliacum, quod a Julio Caesare ca-
alter cujus erat crus aridum et inutile, adeptus est it strum aedificatura, et ejus nomine est insignitum,
(113) Id est, Christe, miserere nobis. Kyrie, eleisotu
i, (114) Alii malunt sic dictum a Brunorie prinao
Sancti omnes adjuvenl nos.. •
ft'»usfundatore ouasi Brunoriis-Vilia.
 593 LIBRI VI PARS 11AUGTOR.YARIIS. 594
Ingressus autem ecclesiam Pater beatus, et intuituis A ubi quondam sedes Leodiensis erai a beatissimo
mulierem claudam jacentem coram altari, novo quo-- coiifessore Servalio a Tungrensi civilate translata.
dam fervore spiritus, iia ut omnes mirarennir, ap-- Illic feria quarta pernoctavimus in Ecclesia bealae
prehendit manum-ejus, etelevavit eam quanta fide, Marise. Mane vero feria quinta post Missae celcbra-
tanta etiam facilitate. Sic el in atrio ecclesiae, cun:I tionem, in eminentem locum Patrem deduximus, ut
ingrederetur, coram nobis et omni populo eaecuni I sine oppressione sanaret infirmos. Ego illi proxirous
illuminavit. GERARDUS. Mane in ecclesia post Missa_ eram, et quse fiebant novi plenius , et diligentius
eelebrationem caecuspuer visum recepit, et vir sur- universa probavi. lbi caeciilluminati sunt quinque,
dus, auditum. Houorata quaedammulier, neptis Co- vir surdus audivit, mutus locutus esl, Item surdus
mitis Jnliaci, ab annis quinque altero oculo nihil,, alter audittim, et manci manuum incolumitatem re-
altero tam parum videns, ut vix posset sine duee te- ceperunt. GERARDUS. Ipso die in hospitio surdus et
nereviam, ubi signata est, clare vidit utroque. Ad- mutus puer oblalus esl: cunique signareteum Pater
vocatus etiam castri illius viginti annis vixerat cae- sanctus, honestus quidam juvenis Conradus, Colo-
cus, et illuminatus esl ipsa die. Multa quidem et. niensis canonicus, ahrcnuntians saeculo sese redde-
alia facta sunt, saepiusque clamabat populus suumL hat in manus ejus. Elevavit se ut susciperet eum, et
illud, t Christ, uns genade, s et in caslro , et in. B eontinuo puerlocutus est, etaudivit. Populus auteni
itinere : sed nobis e pltirimis pauca sufuciiuet. praestolabatur foris : et ecce puer audiens et loquens
EBERHAKDOS. In via, quorum ego memini, surdus parenlibus redditur, et sequitur exsullatio copiosa.
puer atiditum recepit; mulier caeca, visum; allera Notus enim erat in civiiate puer : et hoc famosissi-
quoque clauda, gressum, coraui omnibus nobis. Est rotim fuit in populo. Nec mqra, etiam clauda mulier
autem Aquisgranum sedes , celeberrimus et am«e- gressum recepit; tres quoque caeci illuminati sunt,
nissinms locus,voluptati corporum accommodalior, et singuli quique deducli in populum cum laetitia e'
quam animarura saluti : siquidem prosperitas siul- exsultatione.
tornm occiditillos, et vae domui indisciplinalae. Non 53. PUILIPPUS.Cum egrederetur Yir sanclus Tra-
ad deslructionem loquor, sed utinam legat qui cof- jectttrii, causa exslitit ut ad ecclesiam beati Servati 1
uiinam et aliquis ipsprum recogitct, et co;t- declinaret pro negotio fralris Norberti qui canoni-
"rigat!
vertatur, et vivat! Illic ergo in capella regia, ad al~ cus erat ejusdem ecclesiss • sed is continuo et prae-
lare beatse Mariae, feria quirita, puella caecavisum bendse abrenuntiavit et sseculo. In ipso aulem iti-
recepit : ego ipse Patri asiabam , sed lantus illic* nere puer claudus erectus est coram nobis. In ec-
ttKiiuitus ut cedere oporteret. PHILIPPUS.Claudus P clesia quoque beati Servatii oflerentes claudum
quidam senex ibidem erectus est, cujus baculos in hominem Patri nostro, rogabant ut ei manum im-
ipsa slalim ecclesia ad testimOnium suspenderunt. poneret. At ille; n Neseio, inquit, si displicebit
Hunc ego ipse diu repuleram, ad quid vellet acce- beato Servatio, si id in domo ejus praesumimus. *
dere, aut quid expeteret ignorans. £ !§__. EBERBAR- Acclamantibus omnibus et dicentibus, « Domine,
DUS.Mulieresduae, quarum manus omnino aruerant, hon displicebit : — In nomine, » inquit, « Domini
ibideni sanatae sunt ipsa hora. nostri Jcsu Christi et beati Servatii surge, et sta
52. ABBASCAMPEKSIS. Alterius quidem manum super pedes tttos. » Surrexit igitur sine mora et
Pater sancius sua extendit manu, sed altera sanata ctmctalione, et facta est laetitia magna in populo.
est velui in fimbria vestimenti. Stahat enim post Heri facta sunt hsec apud Trajectum. Hodie Leodii
tergum ej'us, et eonquerebalur quod ad manum ac- clertis convenerat universus, qui in civitate ilia
cedere non valeret. Cui ego : « Applica, » inquam, copiosissimus est, et in camera episcopi Patrem
c vestimento ejus manum, si foriepalparepossis. » praestolabantur, ut sermonem haberct ad eos : et
Fecii ut ei consului, subitoque coepit tenere cucul- eece pfaevenit eos Dominus serraone virtutis, et
Tam : et dum traheret eam,vdigiti extendebantur, claudus quidam clericus ab renibus deorsum sic
etsanalaest statim. GERARDUS. Nusquam in itinefe D dissolutus, ut omninonon posset stare super pedes
illo sic compressus [at. comprehensus] est Patcff, suos, oblatus est Yiro Dei. At ille debilia membra
ul in capella illa, quia locus anguslus erat, et turba signans et altrectans : « Ambula, inquit, in nomine
impellebat turbam , sicut unda solet undam praeci- Jesu Christi. » Protinus autem confortatus ambu-
pitare. Propter boc mulia ex his quae facfa sunt, lare coepil. Et egressus est sermo in clerum, et ex-
ignoramus. Gerardus rioster, tunc canonicus ipsius clamaverunt: f Tua sunt hsec, Chr^ste, opera, qui
ecclesiae, qui eadeir die praebendam saeculumque sanctos tuos ita glorificas. > Ipsi gloria et im-
pariter reliquil, illtiminatos ibidem asscrit caecos peritini nunc, et in omnia saecula saeculorum. Amen
qtiinqne. WOLKEMARUS. Trajectum vocatur locus, (HS)
(HS). NotaeTorriacens. indicant: tln mss.nihil fecit a Leodio usque ad Claram-Yallem. » Yerura
haberi de eis quae egit Leodii, nec quot diebus ibi .quaea Yiro sancto Leodii acta sint stalim refereiur
manserit, sed sine ulio titulo sequi miracula quae a Gaufrido.

PATROL. GLXXX^. 13
.y?£ S. BERNARDIVITA PRIMA cS-5

PARS TERTIA
•• '. Auctore Gctufrido monacho Ctarce-Yajlensi.

CAPUT X. A quoque aridas raanus ibidem tetigit et curavit, ut

monachi Clarw-Vallensts ad Her- sensuni pariter motumque reciperent. Necdum ab
Epistola Gaufridi
mannum episcopum Constaniiensem. altari dimotiis, senem caeeum per signum crucis
Domino dilectissimo et reverendissimo Pr.tri illuminavit, et alterum claudum ambulare fecit in
HERHANNO, Dei gratia Coiislaiiliensi cpiscopo, puer facie totius ecclesiae, quseconvenerat. Feria secunda
sanctilatis ejus GAUFRIDUS Ciarae-Yallis monachus in domo episcopi mane, post Missarum celebralio-
qualiscunque, in oraiionibus suis fiiiorum lncmi- nem, caecus uno oculo juvenis ad tactum sacrae
nisse suorum. raanus illuminatus est, et sub manu signantis exsi-
OS2- Ea quidem miracula, quae a Spira usqtie liit claniitans, quia visum recepit. Nec mora, affere-
Leodiura facla vidimus et cognovimus, ad clerum batur alter utroque oculo caecus, et hic quoqtie
Coloniensem eo descripsimus modo, quo priora ibidem illuminatus est ipsa hora. Aderat autem
fuerant ante descripta, ut, ad inslar coilationis, vi- episcopus civitaiis, exploraior diligens omniuiri
cissim ea, quibns adfuimus, singuli loqueremur. quse fecerat. Audieus igitur adolescentem illumina-
Quia ergo libelli illius cxemplar vestram, paler tum se esse gratulabundis vocibus acclamantera,
beatissirae, diligenliain effugere non polerit, ut ut probaret an verum esset, de multis interrogabal
corifido , reliqua describere, et Sanclilati vcstrae di- B eum, et incunctanter ille ad singula respondebat,
rigere non neglexi. Multa quidera nos et ex priori- Ipsa die circa hofam sexlam exiit Pater sanctus ut
bus ignorasse ceriissimum esl. Nemo quippe in signaret aegrotos, et ibi statini claudus quidam
transcursu prosequi poierit universa. Maximelamen gressum recepit. Audienles autem quia semel exis-
nocuil, ubi Teuionicorum exivimus regionem, quod set ad infirmos in spatiosiorem domum, multo plu-
-cessaverat vesirum illud, t Christ, uns genade: > res prioribus pervenerunt. Post horam igitur nonam
-el non craiquivociferarelur. Neque enim secundum egressus ad eos, signavit ex ordine residentes. Et
vestrales propria habet caniica populus Romanae conlinuo ex his, de quibus cerli isumus illuminati
iinguae, quibus ad singula quaeque miracula refer- sunt cseci quinque, et ciaudi tres receperunt gres-
rent gratias Deo. Multa proinde tecta silentio ad sum, digne admirantibus universis : vespere quo-
nosiram non pervenere noiitiam : licet ex his quo- que in capella episcopi surdus quidam recepit audi-
quo quae certissime novi, omiserim non pauca tum. Terlia feria priusquam egrederernur, tres in
scienter, veritus equidem ne forte quamlibet curioso ipsa episcopi domo claudi erecli sunt, nmlieres duae
pareret copia tanta fastidium. Illud sane nou tam et puer unus. Mulla quidem et alia sigiia Leo-
vobis loquor, de cujus credulitate non dubito, quam dii et in itinere facta sunt : sed e mullis pauca
cseteris, in quorum manus haec poterunt deveriire : sufliciant.
iiihil me scripsisse, nisi quod aut vidi oculis meis, j 58. Feria quarta profecti ab oppido eui noraen
aut fratrum nostrorum qui praasentes fuerunt cer- Huy, feslinavimus ad monasterium quod Gembolium
tissima relatione cognovi. (116) vocant. In ipso aulem itinere senex caecus
CAPUT XI. uno oculo, et adolescens eodem lahorans incoinmo-
De miraculis Leodii, Gemblaci, Villarii, Montibus, do, arabo simul illuminati sunl. Feria quinta mane
Valenccnis,elc, faciis. in monasterio praediclo Gembolio, puer claudns
55. Igilur Doroinica posl oclavas Ephiphaniae, et oblatus est Yiro Dei, et confeslim signatus ab eo
secunda feria, Leodii mansimus, dura Philippus gressum recepit, et coram omnibus ambulabal, Post
nosler ea quibus tencbatur implicitus, saecularia paululum quoque in ingressu ejusdem vici, puer
negoiia consummaret. Faclum est autem dominica alter' pedibus manibusque contractus, sub oculis
die, cum ad allare beatae Mariae,in majori ecclesia 11S3 omnium utrorumque membrorum adeptup
Pater sanclus Missarum solemnia celebrasset coram r.st sanitatem. Nee longe processerat, et ecce
puer
universo populo, puer oblatus est, quem ex utero mutus ex utero offerebatur in via : et hunc
quoque
ciaudum essedicebant: ubi verosignavittibias ejus
Q signayit et sanavit, statimque solutum est vincuium
el renes tetigil, appreheiidens manum ipsius erexit oris
ej"us, et loquebatur recte. In ipso itinere oblati
cura proiiruis, et dcduxit. Conclamatum est statim suril surdi duo, et mutum fecerat loqui, surdos
a ciero, £ Te Deum laudamus: i sed mugitus fle- fecit etiam audire. qui Novum in partibus illis aedifica-
liium et singullus vociferationem laudis evicit. Da- tur monasterium, cui Yillare nomen
est, et ante
bat pro cantu lacrymas piebs ignara canendi. Duas paucos menses illuc Patei- sanctus
con?resation8m
(IIG) Forlc Gcmbolium, ordin. S Bened. monasi , Gallice Gembloux
 597 LIBRI VI PARS III AUCT, GAUFRIDO. 398
miserat monachorum. Voluit ergo plantationem no- A vincia occurrerant Viro Dei. Iisdem quoque aslan^
vellam vel in transitu visitare, et peregrinantes libus , cum egrederetur castrum , mulieris aridam
filios consolari. Factum est autem cum monasterio manum sanavit, et gressum reddidit claudo. Plu-
appropinquare cceperat, claudam mulierem tetigit, rima ipso die miracula coruscaverunt, adeo ut
signavit, erexit, et.praecepit libere ambulare. Dua- muita ex ipsis a memoria elaberentur. Horum ta-
bus quoque claudis iri ipso loco gressum, et juveni nien certissime recordamur. Surdae duae auditum
cuidam amissum unius oculi visum reddidit co- receperunt in via, et puer quidam unius oeuli
ram frairibus ipsis, et aliis plurimis qui convene- visum. Nec longe processeramus, et ecce in campo
rant. mulier amissum ex longo unius oculi lumen rece-
57. Exinde festinabat ad oppidum, cui Fontanae pit. In eadem strata, capellula quaedam est duobus
nornen est, iihi Philippus noster apud propinquos a prsedicto caslro millibus distans : illuc in occur-
suos eiim rogaverat hospitari. In eodem vero itinere sum Viri Dei venerabilis convenerat multitudo, ut
oiierebant ei eaecum a nativitate puerum, qui nec faciem ejus videret, et susciperet benedictionem.
ipsas quidem poterat aperire palpebras oculorum. Nec fraudavit Dominus populi sui devolionem, quin
Desperarant omnes, etiam qui plurima viderant desiderata eis virlutis suae magnalia demonstraret,
maximaque miracula : at ille nihil cunctatus manum " Ibidem enim corara ommibus senex quidam , qui
iiiiposuii puero, factaque oratione brevissima, ut viginti, «t dicebatur, anais caecus manserat, factus
solebat, digitis suis palpebras ejus aperuit, et sci- est 3_1§4 videns, et mulier surda audivitnon sine
scitalus est an.viderel. Cui puer : « Yideo, inquit, multa ipsorum et populi exsultatione. Alio quoque
domirie, video vos; et omnes homines video capn- in loco cum substitisset, oblati sunt pueri duo ,
latos. > Plaudensque et vehementer exsultans aie- quorum uterque uno tantum videbal oculo, ei mu-
bat : c Deus, Deus, ultra non offendam ad lapidera lier surda. Nee ante dimotus est, quam et pueris
pedes meos. > Feria sexta^ Fontanis priusquan visum, et mulieri reddidisset audilum. Adhuc au-
egrederemur, puellse contracta et arida nianus sa- tem in eodem itinere prope torrenlem Huns ante
nata est et extensa. In via quoque' juxta vicuir transitum puer caecus illuminatus esl: post transi-
quemdam, pucr claudus gressum recepit. Ex hoe tum duae surdae recepcruht auditum. Jam appro-
aecessimus ad castrum quod nominant Bins, unde pinquabamus bospitio, et ecce clauda rnulier per
tanta oecurrifhominuni multitudo, ut totam .caw- manus impositionem gressura recepit coram mul-
porum planitiem populus operiret. Illic puerusA litudine copiosa plebis, quae in oecmsum beati
claudum humeris offerebant, qiiem Yir Domini sig- -, Viri de tota venerat regione. Alii quoque debiles et
nans deponi jussit ut ambularet. Yix potuit novis aegroti desiderata adepti sunt beneficia.Sed longum
gressibus via parari; lanlus eratconcursus, lantus- est singula quaeque referre. Yalencenas jiorainant
que tumultus : deposilus tamen ambulare cospit iri oppidum, ubi ea nocie mansimus, oppidum grande
medio populi, et deducentes eum in liberum earr- et populosum . IIUc sane, priusquam ingrederemur
pum plurimi successerunt, Aderal enim mater, liospitlum, mulierem claudam, noiissimam populo,
aderant propinqui ejus et multi qui noverant eum, signans et erigens Pater sanctus , fecit coram om-
ipsa sua exsultatione fidem miraculo facientes. fp- nihus ambulare. Inde profecti, dominica die veni-
lerim sane dum secessisset cum puero pars non mus Cameracum.
modica populi, geminala laetitia est, elalter quoque CAPUT XII,
puer similiter claudus similiter gressum recepit. De miracttlis Cameraci, eic, patratis.
Tefiius in eadem planitie claudus vir erectus est, 59. Plurima aulem et in castro ipso, el in ilinere
et coram omnibus ambulabat, et eurrebat gratula- miracula contigerunt : sed e pluribus pauca colle-
bundus et laudans. Propeidem caslrum caecusrinus gimus. In ecclesia beati Joannis , post Missaecele-
iiluminaius est, et surdi duo receperunt auditum brationem , puer surdus et mutus ex utero malris
ipso loco ubi substiterat, ut populo benediceret, et ]) suaeaudivit, el locutus cst, et admiralae sunt furbae.
dimitteret eos. Mons vocatur castrum primum in. Tlie juxta me resederat mutus et surdus, et corani
"provinciaHaynonensium, ubi sexta feria pernocta- me praesentatus audivit et locutus est ipsa bora.
vimus. IUic mane sabbato, priusquam proficiseere- Vix cessaverat cieri jubilaiio, et ecce senex claudus
niur, senex quidam de proxima villa multis eorum erectus est et ambulabat. Ibidem conligit, unde pras
qui aderant, et Philippo nostro non incogiiitus, caeteris miraculis obstupuimus. Puer enim csecus
quod a multis jam annis amiserat, oculorum lumen a nativitate, opertis albugine oculis (si tamenoculi
recepit. Sed et puer quidam seholaris caecus altero dicendi erant quibus nec color, nec officium , nee
oeulo illuriiinatur tanta celeritate, ut non prius ipsa saltem cavitas inerat oculorum), ad inyposi-
amoveret Pater beatus manum, qtiam puer cla- tionem beataemanus visum recepit. Multis hoc in-
maret, « Video, domine, i stupenubus univer- diciis probaviraus, vix credentes oculis nostris,
sis. quod talibus oculis visus posset inesse. In ipso loco
38. Haecin hospitio facta sunt corara venerabili etiam arida mulieris manus adepta est sanitatem.
episcopo Cameracensi Nicolao, et clericis ejus Ex-hoccum beatum Virum turbse comprimerent,
etiam, etjnultis religipsiS virls" qui de tota pro- vix deductus. cst in domum Regularium canonico-
599 S. BERNARBI YITA PRIMA. 400
niiii. Ibi quoque plurima langueiilium beneficia A_.inquit, in nomine Jesu Chrisli. i Staiim vero de-
contulit: sed haecsunt quorum certissime recorda- posiia exsiliit, et ambulabat, currens et laudans
raur. Claudi duo ibi erecti sunt, puer caecus et mu- Deum. Feria quinta iu monasterio quod Humhle-
lier cssca visura receperunt rias vocant, paralyticammedia parie corporis filiam
40. Secunda feria in urbe Cameracensi, in eccle- pater obtuht Yiro Dei. Haecet mantis, et brachii,
sia bealae Mariae ad allare sublimius Pater sanctus et tibiae simul et pedis , etiam el linguae officlum
Missarum solemnia celebravit, tit in emineiitiori inorbo invalescente perdiderat : ubi vero signavit
loco posiiuni videre posset populus, et non compri- eam Paler beaius, sanala est, evideiitissime loquens
nierel. Accedeiitibus ergo cseleris ad oblationem , . et ambulans, et libere movens manus. Ipsa die
puer adduetus est surdus et nitilns ex utero matris Laudunum veniraus , ubi sextaferia in monasierio
suse. Hic in proximo vico natiis, multis eorum qui beali Joannis (illic enim hospitabatur) coram om-
aslabant non incognitus eraf Coeperant autein', nibus vir. surdus atiditum recepit. Sabbato quoque
qui adduxerant, obsecrare Hominera Dei, ut puero P.emis, ctihi jam pararetur iler, caecum uno ocuio
nianum imponere dignaretur : sed nos concursum puertim per signum crucis Pater sancius illumina-
populi metuenles, prohibuimus, dicentes , ut finita vit, astante clericorum el civiura multiiudine
Missa, adducerent eum. Praevenit tamen exspecta- B I CAPUT XIII.
tionera virtutis effectus. Offereus cnira puer, sacra- Dc miraculis in itinere. versus Claram-Vallem edilis.
tani maiium ex more osculatus esl, et pertransiit. 42. Dorainica die festum eralPurificalioiiis beatse
Nec mora , accedens unus ex miiitibiis prsedicli fra- Mariae : et Francorum fexLudovicus. Gevotissimus
tris episcopi interrogavit puerum dicens : Oz tu ? et chrislianissimus princeps , Catalauntim occurre-
quod latine interpretatur, c Audis lu'? ) Protinus . batYiro Dei. Plurimi quoque ex principibus ulrius-
aulein ad ipsum puer quoque respondit dicens : que regni convenerant, et legati regis Romanorum,
Os, tu ? Surdus nimirum cx utero ea tantuin Ioque- el Wolfonis Inclyli ducis, ut de via Jerosolymitasa
batur, quse ex ore interrogantis audivisset. Addidit communi consilio tractaretur : quo Vir Domini
ergo miles loqui ad eum , et docebat invocare Deum colloquio sic deienlus est.per. biduum illud, ut ad
etbeatam Yirginem nominare, elc. Singula vero populum exire ncquiverit, licet vehementissime dc-
incuaictanler puero respondente, qui propius asta- siderarelttr. Oportebai enim generale bonuin voiis
bant elerici convenerunt : eognilaque miractili ve- anleferreprivatis. Egredienli vero feriaiertia, mu-
ritate, levaverunt vocem magnificaiites et laudanles lier quaedam occurrit aridse manus poslulans cura-
Deum qui dedit potestatem talem hominibus. Ele- tionera: et juxta fidem ejus faclum esi ei, ulfieret
vatus puer salutat populum , et exsultal in gaudio ipsa hora sana. Et boc quidem miraculum jam inler
civitas Cameracensis , loquentem audiens puerum , vicinos et notos factum est, ne quis objiceret illud
qui ex utero raatris suaenec locutus est aliquando , de Evangelio : Quanla audivimus facla in Caphar-
isec audivit. Ipsa die in domo episcopi, ubi Yiruni naum? facelhic inpalria lua (Luc. iv, 25). Aderat
isanctum magna cum devotione susceperat, puellae enim veuerabilis episcopus Lingonensis Godeffidus,
afianus invalida ad tactum ejus sanata est.ct exiensa. beati Viri quondam filius professione, nunc pater
Vespere quoque claudam longo lempore filiam pater officii dignitate. Aderant et principes quidam , et
obtulit, et receplo gressu lsetus reduxit ad propria. milites terrse nostrse non pauci. Quarta feria , cuta
Terlia feria aridas nianus duas sanavil, et mulier jam desideratae Valli magis appropinquaret deside-
clauda expena est quia efficax in Bernardi manu ratus efipse, multiplicala sunt miracula manifesia :
gratia __,1@5 curationum. Puerum quoque caecum, iit pltis quam propheta probarctur, propheticus
cum jam egrederetur, illumiiiavil in porta , et in . honor non deerai, ne ipsa quidem in palria sua.
campo adolescentem surdum fecit audire, el mutum Ipsa siquidem die in vico Campaniae cui nomen Da-
loqui coram universo clero et populo civitatis. vamant, in honore beaise Agathse, cujus festivitas
41. Yalcellam vocant monasleriuni tribus ab D agebaiur, Missarum solemnia celebravit. Necdum
ipsa civitate millibusdistans, quod idein Pater nos- secesserat ab altari, et ecce vir quidam caecurn
ter missis olim a Clara-Yalle fratribus aedificaverat. .filiuni offerebat, cujus oculos spulo liniens teligit, et
Iflic feria teriia pernoctavit, nolens fraudare filios illumiaatus est ipsa hora.
visitalioue et consolatione paterna. In ipso sane 45. In oppido cui nomen Rosnay, languidum et
monasterio mane feria quarta , priusquam egrede- penitus debilem virum plaustro depoftabant, cui
rctur, militem quemdam de regione eadem, qui a solum videbattir superesse sepulcrum : et liuic
diebus multis debilis pedibus simul et cruribus am- quoque coram orani populo et militibusmultis ma-
bulare nonpoterat, benedictionis virlute sanavit, nuni iraponens, arabulare eum fecit sine_dilatione;
referenlem gratias ad sua remisiiincolumem. Invia etstupenlibusuniversis , quo prius fuerai deporta-
quoque surdus vir aure allera recepit auditum. In lus, plausirum sequebaiur incolumis. Siroililer et
oppido cui nomen Gom, juxta lnonasterium cano- puerum, qui et ipse a diebus multis ne unum qui-
nicorum Regularium, quod Montem-Sancti-Marliiii dem passum poierat arabulare, signayit, ubi cas-
vocant, novo temporis nostri Marlino claudam irum est egressus; et staiira l.ibere ambulayit. In
piiellam offerebani. Al ille signo crucis cdito: «Yade, eadem slraia, aliud situm esi caslrum, quod Brena
 iOi LIBRI VI PARS III AUCT. GAUFRIDO. 402
ab indigenis noininatur. IUic transeunte viro Dei, A lingua tot animarum medens vulneribus despera-
per oralionem et benedictioneni ejus puella clauda tis ! felix marius gralia sanitatum. et tot virtutum
gressum recepit. Ubi vero egressus est, slipem affluens signis!
quaerebat ab eo caeca mulier et mendica. Intuens CAPUT XIV.
3L1.S6 atitem Yir in eani misericorditer, e Tu , in- De miraculis Clarw-Valli, Trecis , Stampis , Senc-
quit, argentum quaeris, sed -Deus tibi visum resii- nis, et vicinis.locis per Bernardum palratis.
tuet: i accedensque signavit eam, et coram omni- 4S. Paucos dies Clarae-Yalli faciens Pater sanc •
bus illuminata est ipsa hora. Interrogata vero quan- tus , ne intromitterentur infirmi, fratrura quieti
diu caecafuisset, ab his undecim annis nihil penitus providens, inlerdixit. lpsa tamen die qua exiturus
se vidisse respondit. Sic apostolicusYir apostoli- erat, juvenem Lingonensem, cujus auris altera ab
cum imitatus exemplum, etpelilionemmendicantis, annis roultis penitiis obsurduerat, venerabilis epi^-
et spem liberalitale sanctissima superavil, Nec lon- scopus noster obtulit : et confestim audiyit homo,
igeprocesserat, el ecce puer uno oculo caecusbene- et gratias egit celeri medicinae. Egrediens autem
diclioneni flagitat, tactum requirit. Quid ei negaret, pater monaslerii januam,.invenit languentium mul-
qui dederat non pelenti? Nihil cunctatus signavit tiludinem csecorum, claudorum, aridorum ; plnri-
oculum caecuin, et eum quo videre solebal manu B mique in tumultu illo sub manu signantis deside-
claudens movit digilum coram eo, et quid agerel ratam adepti sunt sanitatem. Ubi veromontem as-
inquisivit, Audienles peregrini quidam quod Homo eendit, obvium babuit puerum surdum et mutuni,
Dei transiret, socium suum surdum ei cum preci- qui diebus mullis inter fratres nostros Fontarciae
bus obtulerunt : cujus aures sputo liniens, et Im- manserat, lantum innuens cis. Hujus linguam spu-
miltens digitos suos , auditum reddidit ei ipsa ho- to linicns, el auribus cjus immittens digitos suos,
ra. Exinde cum paululum processisset, secutus Deum.nominare jussit, coepitque puer paulatim lo-
honio eum, graiias egit, et signum crucis ab eo ac- qui: sed adbuc vox in gulture laborabat. Quod ad-
cepil, ul in exercitum Domini proficisceretur. vertens unus ex fratribus nostris, rursum obtulit
44. Ipsa die venimus Barrum super Albam, quod eum, rogans ut gutluri ejus manum impqneret,
nominatissimum oppidum est, tribus a Clara-Yalle Statimque locutus est libere, cum mullis lacrymis
millibus distans. Quinta igitur feria Vir sanctus gratias agens Deo. Tandiu siquidem surdus et mu-
Missarum solemnia cehebravit in ecclesia sancti tus exstiterat, ut ei nomen proprium penitus exci-
Nieolai. Illic ad nova divinae virlutis magnalia ob- disset, et nesciret quis vocaretur. Vix recordatus
stupuere Barrenses (117). Addidit adbuc magnifi- civitalis nomen unde fuerat oriundus, Parisiensem
care famulum suum Dominus, et oculos pueri caeci se esse dicebat. In eodem itinere surdus alter ati-
nati stib manu ejus aperuit. In eadem basilica post divit, pueri duo claudi gressum H87 receperunt;
Missarum celebrationem, pueila contracta, cujus et prope Mundivillam (sic enim vocatur viculus,
tali adhseserant renibus, erecta est, el libere am- duobus ferme a monaslerio millibus distans) cu-
bulabat. Altera quoque puella, quae slare omnino ratus est paralyticus senex nobis astanlibus , turbis
non polerat, ibidem adepla est sanitatem. Item acclamantibus vehementer. Villa super Arnam no-
mttfier clatida gressum recepit, et quam cito signa- minatur, ubi pernoctavimus ipsa die. Mane vero
ta est, virtutem seuliens, jussit pulsari campanas, in basilica post missae.celebrationem adolescens
sicut ad singula quaeque miracula faciebant, In eo- altero crure contractus, ubi a Yiro Dei signatus
dem loco, duo surdi ct muti a iialivitate reeeperunt est, extendil nervum, ct coram orani populo gradie-
auditumpariter et loquelam : alter quidem puer, batur exsultans. In eodem vico ingressus^ hospi-
alter adolescens erat notissimus in oppido illo. tiuro, et irruentibus mtiltis, caecumuno oculo pue-
Adhuc aulem surdus unus auditum recepit, et rum, et puellam mutam a nalivitate, consuela be-
puella ex iitero matris suae impos manibus, sanata nedictione sanavit. Siquidem. et puer illuminalus,
est ipsa hora. Alteri quoque manum aridam anie D ei puella locuta est audientibus et admirantibiis
domiMiieleemosynariam, cum jam profieisceretur, universis. In platea quoque cum detineret eum po-
restituit sanilatl. Ipsa die dispensator bonus multi- pulus egredientem, sanati sunt nianci duo : qnorura
formis gralise Dei fuit redditus Clarae-Valli, repor- alter etiam unius oculi lumen recepit amissum, du-
tans maiiipulos prctiosos, instar patriarchae Jacob plicique liberatus incommodo duplex. gaudlum re-
cum duabus turmis regrediens. Nam et triginta portavit.
secum adduxit, et totideni fere, faclo jam voto e~t 4G. Eadem die j'uxta castrum Barrura, quod al-
constituta die, venturcs praestolabatur. Quid ergo ' luit Sequana fluvius, coram multitudine copiosa
dicemus adrhsec? Felix nimirum, cujus oratio tam plebis, quaede toia regione convenerat, curati sunt
accepta, tam salubris tactus, sermo lam vivus et puer csecus, et vir caecus, puella manca, et paraly-
efficax invenitur ! felix anima, quam implevit Do- licus senex. Hunc in plaustro detulerant, et ab
niinus oleo gratise prae participibus suis! feiix annis sex sic elanguisse dicebant, ut nec sedere
(517) Siquidetn inlcr oblationes clattdi qua.tuor conficio, quaeex incatita abscissione aliquid.passa
erecti sunt et ptler caicus illuminatus cst coram eis, esl
"quantuin ex varia lcctionc ab Hcnschenio nolala
405 S. BERNARDI YITA PRIMA. iOi
quidem, nec sine alio posset niutare lalus. In in- A recepit auditum, In eadem civilate facta sunt quae
gressu villae, quam Bargonium vocant, erectus est sequuntur. Faber quidam longa aegriludine claudi-
puer claudus ex utero matris suae: in egressu qtio- cans, ut sine baculo incedere omttirio non posset,
que mulier quaedam amissum ab annis qualuor ubi HSS a l>eato Patre signatus est, laetus rediit
gressum recepit. Nee longe progressi eraifius, et gradiens pedibns suis. Deinde mulier epilepticam
ecce eurrebat post nos mulier caeca uno oculo : et ei obtulit filiam, cui morbus ille loquendi prorsus
hsec quoque ubi pervenit ad virum Dei, ab eo sig- ademerat facultatem : cui Vir beatus manus im-
naia esl continuo, et visum recepit, et revcriebaiur ponens signavit eam, staiimque locuta est coram
gratulabunda et laudans. In ingressu dioecesis Tri- iiobis. _
cassinae, in vico cui Fulceriae nomen est, oblatus a 48. Mane "egressus. Trecas, duiti transiret Yir
populo puer a nativitate surdus et mutus, ab utro- sanclus villam, quam Pruneturii vocant, oblatus est
que morbo sanatus est ipsa hora. In via quoque, ei puer, cujtis pedem retracti nervi torserant in
cum egredereinur, puellae manum a nalivitate ari- perversum, ita ut ambulare omnino non posset.
dam et eontractam benedicta Bernardi manus ex- Acclamabant autem qui convencrant, levantes ma-
tendit, quasi esset cerea : et sanata esi statim, ila nus in coelum, dum YTirDomini puerum atirectaret.
utteneretfortiier baculum, quem tradidimus ei. Mi- ^ Nec mora, signatum pedem omni facilitate detor-
rabantur omnes, qui deducebant Sanctum Dei, viri quens, deponi j'ubet: ei coram omnibus ambulare
de eadem regione nobiles et poienles. Magis atitem coepit incolumis. In oppido quoque, quod Romana
mirati sunt, j"uxta vicum qtil Wanda vecatur, puel- lingua Triangulura vocant, posl Missaftrai celebra-
lam claudam, mutam ex utero matris suae, bene- tiouem feriasexta, coram onmibus ad altare adducta
diclione percepta ambulantem videntcs, audientes- est mulier caeca ejusdem indigena castri. Cumque
que loquentem, ei Yirbeatus imposuisset manum, interrogata a eir-
47. Altera autero die in majori ecclesia Trocensi cumslanlibus, t Jam cito videbo, i inquit : et post
congregatus eat populus innumerabilis, ut audiret paululum, i Yideo, ait, clare, omnes vos video;
a Dei Homine verbum ejus. Factus cst ergo ttimul- benediclus Deus qui fecit mecuni miseficordiam. t
tus intolerabilis comprimentium sese turbarum, et Altera quoque illuminata est, quam ab annis decem
periculum metuens egressus est Vir bealus; cuin- caecam fuisse testabantur. Ibidem clauda mulior
que in hospitium episeopi se recepissel, sequeba- gressum recepit, et mutus loquelam, acclamantibus
tur eum languenlium multitudo , et pro foribus ex- oinnibus, maximeque illius castri, qui nulla prius
epectabat. Ingrcssa est autem puella clauda, et sub r similia viderant. Ipsa die Irans.eunti prope castrum
oculis omnium signante Viro Dei adepta est sanita- Braium (quod Lutum interprelatur) occurrit vir
tem et libere ambulavit. Erat autem noia in civita- quidam filiam pOrtans in humerls. quae nec loqui
te puella, et ex propinquis ejus aderant eadem hora unquam potuerat, nec stare supra pedes suos :
lionnulli. Post paululum quoque caecus iriio oculo statimque sub omnitim oculis ab utroque est in-
puer illuminatus est : et alii duo, quorum erant commodo liberata.
aridae manus, sanati susl admiraiitibus et exsul- 49. Apud Monasteriolum, ubi Jona fluvius in Se-
tantibus universis, Yespere quoque exspeciantes quanam influit, praesente comite Theobaldo, et
inttrmos juxta canoellum ecclesiae seorsum poni multis aliis nobilibus pariier et ignobilibus, mu-
praecipiens, exivlt ad eos, et signavit ex ordine re- lieres tres, prinia auditum rccepit, secunda amis-
sidentes. Aderant aulem venerabiles episcopi Gode- sum ab annis scptem unius oculi yisum, teftia pa-
fridus Lingonensis , qui fere omnia ,_quae scribi- ralytica sanitaiem. Haec in grabato in ecclesiam
mus, praesens vidit, et Henricus Trecensis: aderant , fuerat deportata : et ubi signata est, et jussa stare
clerici et laici de civitate non pauci. Coram his supra pedes suos, in medio populi stetit hicolumis,
omnibus puella clauda et muta oblata est viro Dei. et rclicio grabato suo gratulabunda f epetiit domum
Cumque s.ignatam apprehensa manu deduceret, lo- D suam. Ipso dieapudMorelumoppidum,j"uxta lepro-
qui coepit, et ait : e Non possum , domine, airibu. sorum domos, surdum et mutum a naiivitate puerum
lare, non possum. t Obstupuimus omnes : iterum offerebant, cujus s.tatim aures apertae sunt, et
signari rogavimus eam, et gressum quoque recepit, solutum vinculum oris ejus. Ubi yero castrum
Ibideni quoque caecum o.culum pueri sputo liniens, egressi, flumen transivimus quod Luten (118) vo-
illuminavit. Mulierem claudam ab annis quinde-• cant occurrit Viro Dei populus inriumerabilis :
cim, quae in ecelesia beatae Mariae a sanclimouiali- L et ibi quoque puer, queni bene noverant cir-
bus alebatur, signans. et attrectans curavit proti-: cumstantes, amissam loquelam ejus benediclione
nus : ita ut quod ante non poterat, et sederet, el; recepit.
libere graderetur. Exsultans igitur vehementcr tuliii 50. Stampis negolio Jerosolymitaiiae expediiionis,
Baculos, quibus antea utebatur, in beati Petri ec- etregni Franciae, tam ipse quam caeteri qui conve-
elesia suspendendos, Item juvenis quidam, ejusden:i nerant, intendebant. Reddidit tamen illic auditum
ecclesiaeseryirs, amissum ab annis quinque ibiden:i surdo : Ehrjenetico, quem ligatum attulerant, men-
(118) Legendum, Luen, iathie Lupa, vulgo Loin, amnis agri Waslinensis, in Sequanam iofluens lctra.
tSoretum, de quo supra, .
 iG5 LIBRI YIPARS III AUCT. GAUFRIDtt. 406
tem; mulieribus duabus visum, alteri quidemunius A eum turbis, puella clauda et alleram. nianum inva-
oculi, alteri utriusque. Exiens quoque, finito conci- lidam habens , ab ulroque incommodo liberata est
lio, caeeampuellam per signum crucis illuminavit. eoram eis. In castro Tornodorensi, eadem die vi-
Apud viculum Messam , qui tribus a Stampis rail- denlibus nobis in hospitio mulier caeca uno oculo
liaribus dislat, coram universo populo qui con- per signum crucisillurainat.a est; et exiit magnifi-
venerat, surdis duobus, viro" et vetulae mulieri, cans Deum. In ecclesia etiam beali Aniani feria
reslituit auditum. Milliacum oppidum iransiens quarla, dum ad obiationem inler Missarum solemnia
ipsa die, mulierem Ianguidam et viribus corporis resedisset, obiulerunt puerujn caecum:.cujus statim
adeo destitutam, ut nec ambujare, nec slare pos- oculos sub manu fidelis servi, divina virtus aperuit..
set, signavit atque sanavit; propriisque pedibus est Similiter et puella caeca, cum jam egrederemur
reversa, quaefuerat apportala pedibus alienis. IHic castrum, coram oimiibus, qui prosequebantur-
etiam clericus quidam amissum unius oculi lunien beatura Yirum, amissum ab annis multis signante
adeptus est, et puer claudus ipcessum : sic et Mo- eo visum recepit, et allera caeca uno oculo illumi-
reti vir caecusuno oculo, qui Yiro Dei occurrebat nala est prope fiuvium qui Arraaniia nominaiur.
ingredienii, confestim illuminatus est ad ejus be- 52. Ipsa die Molismuro venimus, quod esl mona-
nedictionem. Senonis, quse Galliae olim maxima I ' sterium unde egressi sunt olim Patres noslri, a
civitas erat, in conspectu Cleri qui ad euro fuerat ^uibus Cisterciensis ecclesia sumpsit exordium..
congregatus, mulierem surdamet caecamper manus Exslatliber Usuum Cisterciensiura (119), ubiplenius
imposiiionem auditu donavit : et praeter alia, quse id scriptum diligens iector inveniet, Hlic ergo, ut
scribere stipersedimus vitantes prolixitateni; ingre- dictum est, quarta feria Yirum Domirii niagna cura
dienti oppidum, eui Joviniacum nomen est, oblata devotione susceperunt; cunique in hospitio rese-
est mulier caeca. Confestim m habitum versa pri- disset, vir quidam caecus uno oculo ingressus est,
vatione, de caecafacta est videns, exiitque sermo iir ei genu flexo misericordiam precabatur : ubi vero
populum, et undique acclamabant, c Anna videt: > signavil eum sacris digiiis, csecuinieligit oculum, et
quia omnes noyerant eam. Ubi vero egressi sumus, eonfeslim illuminatus est, et gratias egitDeo.Factiim
geminata est populi istitia, etsuboculis omniura est sutem post unara horam , cum advesperascere!,
puer a nativitate csecus uno oculo, negatum a natura essetque inclinata jam dies, egressus est Yir beaiua
munus adeptus est gratiae beneficio, ut signaret infirmos qui pro foribus exspectabant.
1189 CAPUT XV. Pr.imus illic convaluit puer csecusoculo dextro, qtii
. De mirir.culisAulissiodori, Molismi, etc, faciis. signatus sinistrunfclaudebat oculum quo prius vi-
51. Adveniens igitur Autissiodorum Yirbeatissi- dere solebat, et clare discernens omnia sciscitiinti-
rous, orationis causa monachorum basilicam in- bus nobis, quidquid ostenderetur continuo respon-
iroivit, ubi pretiosus ille thesaurus jacet, ubi Ger- debat, Id ipsum tribus aliis eodem laborantibus
mani gloriosi corpus sacratissimum requiescit. incommodo, per manum Bernardi sui beneficium
Regredienti vero mulier clauda, quae genibus tan- praestiiit Deus; puellae videlicet, et seniori viro et
tutn et manibus gradiebatur, occurrit in porta, te~ mulieri, similique et in eis probalum est diligentia.
nensque vestigia ejus misericordiae viscera misera- Adhuc autem in ipso, loco puellula debilis p-edibus
bili siipplicalioiie pulsabat: cuj'us renes et genua el clauda ex utero matrls, sanata est per manus im-
signo crucis edito Yir beaius attrectans, elevavit positioneni, et cxsultabat in gaudio niaier, quod
eam in nomine D.omiui, et ad sanctissimi Confes- tunc prirao stantem eam et ambulanteni cernere
soris altare misit suis pedibus gradientem. Ipsius mererciur
CSenimnomen, dum mulier eievareiur, universns 55. 'feia quinta egredientem Molismense coeno-
qui convenerat populus invocabat. Boc in civilate bium Horaineni Dei, devoiione debita prosequer.s
jlla nolissimum celeberrimunique miraculum fuit. kinumerabilis multitudo, quse de tota convcnerat
Omnibus siquidem nota erat mulicr illa , et tribus D regione, mulierem claudam quae plauslro subvecta
ferme annis in grabaio viderant eam deportari, fuerat, ubi signala est ab eo, suis gradientem pedi-
Hospitatus. est autem Yir sanctus in domo episcopi, bus gratulabuiida reduxit, In eodem itinere dum
et illic quoque videntibus mullis aridam manum silvam ingrederemur, adolescens surdus audilum,
mulieris extendit libere, et sanavit. Sic et mane, et mulier quaedam amissum ab annis duodecim ab-
cura egrederelur, simili incommodo laboranti bene- terius oculi visum, per manus Hominis Dei imposi-
ficium simile contulit raanus benedicta. Ipsa die tionejn receptrunt,; praesentibus etvidentibusmultis.
Cableiam pertranseunli elaudum puerum offerebant, Occurrenlesdeindeyiriduq, et ipsi quoque llS@i
quem sanatum protinus, et erectum inbeati Marlini quod amiserant, sirigulorum luinen adepli sunt ocu-
ecclesiain deduxerunl. Ad eum siquidem el illa ec- lorum. Nec longe processeramus, et ecce concur-
clesia pertinet, et vicus ipse, quem in Bernardo renlibus turbis undiquepuer claudus, quem altule-
revixisse mirabaniur. Adhuc enim prosequeniibus rant, ad tactum beati Yiri sanatus cst, et libere
(119) Hsecleguntur in parvo Exordio Cisterciensi, efficiebat, Hinc probata libri Usuum anliquitas,
a quo. diversus inodo est liber Usuum Cistercien- quem variis addiiionibus subindc. auctiira existU
shim, (rui "tuncforsan cum Exordio unicum librum mamus
i07 S. BERNARDI YITA PRIMA. 408
gradiebaturexsulians. Confiniumdicitur villanostris .A et.perlransibat: stibitoque admirans illa erigebatur.
proxima finibus, per quam transivimus ipsa die. Ibi Hujus autem visionis effectus apparuit manifestus.
quoque sub oculis omnium qui convenerant, puerum Siquidem dum in ecclesia illa Missaruffi solemnia
caecum et mulierem claudam ex utero matris suae celebraret Vir beatus, allata est contfacta mulier,
signans Yir Domini et attrectans, amissum reddidit quaea diebus multis per terram repens erigi penitus
alteri visum, alteri novum conlulit gressum. Ingre- non valebat, sed genibus et scabellulis, quaegesta-
dienti denique Claram-Yallem unus de nostris oc- bat manibus, uteunque gradiebatur. Guntrannus de
currit, adducens surdum et mutum puerum, qui in Sirco, quod super Mosellam siltim esi castrum, a
monasterio diebus jam quindecim Sancli praestola- prsedicto monaslerio paululum distans, mulierem
batur advenlum. Nec fraudalus est a desiderio suo illam in ecclesia fecerat deportari. Necdum ad
puer fidelis, sed continuo ut signatus est, recepit au- heali Patris maiium accesserat, ef ecce accessit ad
dittini pariter et loquelam. Et primo quidem vix po- eam spiritus ejus occulte, sicut praeviderat, subito-
tuitnominaieDeum ; acdeinde prsecipientibus nobis que curvata exsiliit, et ambulabat laudans et nia-
invocare coepit bealae Yirginis nomen : landemque gnificans Deum. Videns autem populus, qui clau-
soluto penittis oris vinculo omnia loquebalur, uber- dam prius noverat eam , exclamavit in laude Dei;
lim gaudii lacrymas fundens. Multi etiam fratrum B tollentesque scabellula ad altare protlnus detule-
qui eum noverant prius, nec audienlem penitus nec runt, ut sistereiit eam HSi Domino, et Bernardo
loquentem, locuti sunt in auribus ej'us, et atidierunt servo ej'us. Ibidem sane ad tactum ej'us mulier de
eura ad plenum verba omnia formanlem. Interroga- eodem vico clauda ab annis septem, et puellula con-
tus auteni quandiu mutus et surdus pertransisset : tracta, cujus obstupuerant nervi femoris utriusquc,
i Tertius, inquit, annus transivit ex quo obsurdui ut extendere genua, aut erecta stare non posset,
et obmutui, et eram innuens tantum. s Et haec di- desideratum gressum coram omnibus receperunt.
cens cum lacrymis benedicebat Domirium qui fe- Oblali sunt ei vir quoque caecus et mulier cseca, et
ceral cum eo misericordiam. Ipsi et nos pro tanto confeslim edito signaculo crucis ab utroque repu-
Patre et palrono quantas possumus gratias refe- lit tenebras , et utrisque lucern restituit, Sed forie
rimus, glorificantes semper el laudantes Deum qui haec nostra descriptio, Ticet siudiosis brevior, obli-
est super omnia benedictus in saecula. viosis prolixior videatur. Et ipsis itaque providen-
CAPUT XVI. les, iustar proverbii, quae dicta sunt, perslringa-
De miracUis quibusdstn Treviri, Rutilw, et Franco- mus. Resultabat canoris vocibus ecclesia Treve-
furli per Bernardum cdilis. „ rensis ad Bernardi tactum ambulante claudo, au-
54. Sexto kalendas aprilis, ingrediente Yiro Dei diente surda, caeco vidente. Duas quoque sorores
Treverim, obviam ruit ex more populus universus; caecasidem Yif Domini in ingressu civiiatis illu-
et ecce oflerebant ei puellulas sorores duas ex ea- minavit; et in domo, puerum cEecum rino oculo.
dem civitaie, alteram quinque, alteram quatuor Rutilavit Rutilae in Bernardi praesentia Itix coeleslis,
annis miserabili caecitatis incommodo laboranles : cujus benedictio claudis duabus gressum, visum
ubi vero signavit eas Vir sanclus, ambseilluminatses reddidit caecis aeque duobus. In eadem ecclesia,
sunt; et in ecclesiam beati Petri deductae, ubi ea-. muiier clauda, quae genibus et scabellulis ferebatur,
dem bora Missarum solemnia celebravit. Iilic eae! erecta est, priusquam perveniret ad Hominem Dei.
vidit clerus et populus : illic probavimus diligen- 56. Residebat aliquando Franhenvoert in solio
ter miraculi veritalem. Consummato demum sacri- Pater sanctus, et per fencstram ad manum ejus ad-
ficio, Yir Domini j"uxta aliare resedit, ut supei: mittebantur infirmi, quorum innunierabilis mulli-
aegros manus imponeret et bene haberenl, Frotinus • tudo tmdique fueral congregata. Et ecce oblatus est
autem claudus oblatus est, et ambulavit: oblatus; inter caeteros adolescens quidam surdus et mutus
est caecus, et vidit : oblata est mulier surda, elt ex utero matris suae: cui Yir beatus manum impo-
audivit. Et haec quidem in sonmis adraonitam sc: j) nens confestim curavit eum, et libere audiebat, ct
esse dicebat, ut fcslinaret ad eum, cujus benedi- Ioquebatur. Nullara tamen noverat linguam, sed ea
ctione receptura esset auditum. Non dubito qtiin e:i tantum proferebat verba, quae ex colloquentis ore
alia multa diligens inveniat investigator : sed haec J audivisset, Iloc fuit quod maxime jnostrum movit
ad memoriam arbitror posse sufficere. Adhuc la- Hugonem, ut describi hoc miraculum postularet:
men in domo" archiepiscopi puerum caecum unc3 sed nos multa "similia videramus.- In ipso quoqtie
oculo coram nobis illuminatura ccrtissimc recor- solio malrona quaedam dives et honorata de regione
damur. eadem deporiata cst, quae ex longo tempore j*acue-
55. Yeritus autcm moleslam vobis esse brevita rat paralylica. Et hanc quoque signans Homo Dei,
tem, ex his quoque quae Rutilae facta sunt, non tenuit manum ejus et erexit eam, praecipiens ut li-
nulla subjunxi. Yiderat Pater sanctus in somnis, bere ambularet in iioniiRe Doraini nosiri Jesu
quod nobis secrciius intimavit mulierem claudan1 Chrisli, et in virtuie Spiritus sancti. Dixit, et fa-
in ecclesia quaerciitem se, cum nec ab ea, ne c clum est; exsiliensque arabulabat. Tunc vero ac-
a populo cognosceretur. Gloriabatur autem quo< c! clamabant omnes; sed specialiter exsultabant miii-
'
ignoius essei, et accedens clanculo signabat eam , tes qui proptiis hunieris deporiayerunt, quam
 #9 LIBRIVI PARSIIIAUCT. GAUFHIBO, i{0
videbant regredientem pedibus suis, Niiiiirum vi- A super vestem cujiisdsm sparsuro est vhium novnni,
debatur sibi quodammodo roiraculi particeps pla dura undique concurrentes cerlatim traherent vas-
devotio. El hsec quoque excitavit amicum noslrum, culum, et multis diebus vini pretiosissirni ser>*a»
ut sileri miraculum hoc, nefarium j'udicaret. vil odorem.
57. Tertium autem simile est huic. Erat siqui- 59. Tertio deinde praedictam Tullensium civila-
dem in proximo vico vir paralyticus ah annis ocio, tem ingressus timuit lurbas, et quia grandis ei re-
nottis omnibus, et oniniuin dignus miseratione. stabat via, nocte egredi festinavit. Idipsum aulem
Neque enim. movere poterat membra, nec si doraus suspicati nonnulli de populo observabant eum, nec
in qua jacebat undique flagrare coepissel incendio. exire vel noctepotuit sine tur.ba : inter quos oblata
Hic ergo coram nobis et aliis quampluribus qui Qstparalytica mulier in grabato, quam protinus rile-
beato Palri tunc assidebant, subveclus in culcitra, vans Vir beatus, in nomine Domini signavit, atque
depositus est coram eo : cuj"us debilia membra sanavit. Hujus quoque curatio universae innotuit
edito signaculo saluiis attrectans, confestim erexit civitati, quam nimirum adhuc hodie incolumis mu-
eum, et tam perfecte curatus est, ut ad exercitum lier inhabitat, quae in ea diu jacuerat paralytica.
Domini profeeturus illico susciperet signum crucis; Similiter autem et altera mulier caeca uno oculo,
nimirum, cujus virtutem tantam et tam celerem " quae ad eum deducta est extra civitatem, signante
esset expertus. Cumque tollerent alii leclum ejus, eo visum recepit, qtiod in hoc adventu verissime
t Non sic, ait venerabilis Hugo, sed magis ipse cerlissimeque probavimus. Nuper sane apud bea-
poriabit: i et imponens in humeros ejus dimisit tum Aprum VirDomini susceptus hospitio, monasle-
eum, et tam viriliter ambulabat, ac si nihil prius rium illud plurimis miraculis illustravit, claudum
suslinuisset incommodi. Quartum quod describi erigens pueruin, auditum surdo reddens adolescenti;
Hugq miraculum postulabat, puellaecuj'usdam ere- tres quoqtie csecos, uno visionis muiiere donans in
ctio fiiit. Hanc in hospitium vespere obtulerunt hu- ipsius nomine qui Trinus adoratur et Unus : ubi
rtieris deportantes. Cujus cum signaret genua Vir plurima quoque miracula claruisse non dubitd, sed
beatus, coritractos et obduralos quasi in modum haec coram me facta novi certius, fiducialiusque
virgae.ligrieaenervos sentiens, « Heu, inquit; hujus scripsi.
ex toto retracti sunt nervi, el flectere genua, imo EPISTOLA GAUFRTDI
flexa extendere oranino non potuit. i Et certe sic MOXACHI CLARJE-VALLENSIS,
erat, nec polerat a diebus multis gradi pedibus, Quwdam sancti Bernardi miracula recensetis.
sed mambusef pedibus reptabat utcunque. Igitur -, Magislro suo charissimo Arehenfredo , et utrique
ad Patris benedictionem laxatus est statim nervus CapitulO",fratribus suis uterinis, frater Gaufridus,
uterque, et elevavit eam unus e fratribus ; ipse memores ej'us esse, qui diligit vus in verilale.
vero. tenebat tibias , et paulatim exlendebantur : 1. Nullis mihi ad te, magister, verborum blandi-
cumque ambulare ccepisset incolumis, obstupui- iiis utendum esse certis experimentis cognovi. La-
raus veheinenter omnes , sed et Sanctus ipse prae tere enim non poluit familiarem filium, qtiPin prae
admiratione s.e signans, Domino virtutum gratias caeteris fovere solebas lenerius, et amplecii cha-
referebal, rius, non quod dignum, sed quia indignum esse
CAPTJT XVII. senlires : adhserentem, inquam, lateri luo latere
1192
De miraculis quw Tulli per beatum Bcrnardum con- non potuit, quam parum acceptes eos qui verba
tigerunt. venantur, senliens plane cum Aposlolo, regnuni"
58. Jam ad ea quae Tulli facla sunt, veniamus. Dei non esse in sermone, sed in virtule (/ Cor. iv,
Quater siquidem hoc in anno Yir sanctus illam in- 20.) Ulquid ergo verba multiplicantur ? Tu scis,
gressus est civilatem; nec tmquam transiit absque domine , quia amo te ; tu scis quia tuis et tuorum
miraculis. Primura siquidem Dominica ante Pente- oralionibus egeo, et quantum diligam, et quantum
costen in ecclesia beali Siephani ad altare majus 1) egeam, non ignoras. Sileo proinde de me ipso,-
Missa.s celebranti, oblatus est puer caecus nolus in sciens quod scienti me scribam. Caeterum cum me-
civitate eadem, qui per manus impositionem visum mor sura in quanta sollicitudine reliquerim vos, et
recepit; et hunc usque hodie Tullensis babei eccle- tolam pariter Claram-Yallem, eo quod dubia vide-
siavirtutuui beati Bernardi speculum teslimonium- retur domini Abbalis de itinere isto yolunias,
in eo vi-
quefidele. Secundo quoque aecedens civitati, proxi- scribo vobis de quo niagis praesumo, quae
mam yillulam, quam Calmas nominant, pertransi- dimus et audivimus, ut habealis consolalionem, ef
bat. Et ecce ruit obvia plebs devota, aquam afle- vestris eam niliilomirius prsebeatis. Hoc autem sci- -
rens signandam atque benedicendam , quam proti- tote nihil me scribere, nisi veritate compertum.
nus evangelici instar miraculi sapore pariter et 2. Dum appropinquaremus Pictavim, coepit do-
odore vini benediclione ipsa donavit : et qui gusta roiiius Abbas infirmari, ita ut paulo minus eum
Ilii
verunt, omnibus perhibent testimoniiim. Unde et poenitere inciperet oneris, non iiineris hujus.
ad
nunc in tota regione illa certissimum est celeberri- ad nostram et ipsius consolationem facta vox
: Et domus implela
mumque miraculum, apud villam Calmas sub Ber- eum in visione cantans 1193
nardi manu aquarn in vinum esse mutatam. Nam est ex odore unguenii (Joan. xn, 3). Erat autera
ill S. BERNARDl YITA PRIMA 413
cantus ul versiculi, et tautuminodo puiictum ulti- .A sionibus' reduci potuerant. Yocatus est ergo Henri-
mum deerat in hunc modum (120) : Et domus hn- cus, vocati sunt Ariani : et pollicitus est po-
pleta cst ex odore unguenti. Quo defectu quid si- prilus, quod nemo eos deinceps susciperet de cae-
gnificatum credamus, sequentia manifestant. Altera tero, nisi venirent et palam loquerehtur. Fugas
die cuiri iterum decubarei, sic in os ej"usmissum Henrici, et Arianorum latibula longnm_est enar-
est canticum novum, Lwiabilur jusius in Domino rare. Fugerunt siquidem qui in civitate erant
(Psal. LXIII, 11), ut evigilans saepius nil aliud pos- Afiani, audientes signa et mirabilia quae fiebant.'
set cogitare. Pictavi, dum nocte sederemus, et ipse Fautores eorum abnegaverunt eos, et credimus
cum candela solus deambularet, exstincta est can- oninino perfecte liberatam civiiatem ab omni hae-
dela, et abbas Chari-Loci vidit eum sine lumine reticae contagio pravitatis. De militibus promisere
ambulanlein. Proiiide autem cuni sonitu quodam, nonnulli, quod deinceps expellerent, et non manu
ut ipse confessus est, candela reacccnsa est, et ar- tenerent eos. Si qui vero cupidi fuerint, et aliter
dentem eam usque ad nos deportavit. voluerint agere, bsereticorum munera diligentes,
5. In urbe Burdegali res facta est digna mira- data esl sententia in hsereticos et in faufores eo-
culo, quod oijstinatissimos animos clericorum con- " rum, alque in omnes qui manu tenuerunt eos, ut
vertit, ut concederent in sede episcopali Regulares neque in lestimonio, neque in judicio suscipiantur,
ordinari canonicos, pro qua re per septem annos nemo conmnmicet in convivio , neque in commer^
excommunicati parvipendebant omriino : ita ut cio. Henricum fugientem (121) secuti et persecuti
quiiiqueiinium exsularet archiepiscopus, vacaret sumus, sed ille eo amplius fugiebat,
ecclesia, reditus illi violenter diriperenl, et tam 5. In ipsis sane castellis quse seduxerat, loculus
evosus esset omni populo archiepiscopus, ut in in- est dominus Abbas, et libenter audiente populo"
gressu etiatn omnibus riostris exprobrareut, dicen- crediderunt qui erant praeordinati ad vitam. Milites
tes , < Quoniam isti sunl de patronis archiepi- quidem nonnullos invenimus obstinatos , sed non
scopi. J Sed mutavit animos eorum sermo Dei vi- tam errore, ut nobis videtur, quam cupiditate et
vus et eflicax, praeter spem universorum, qui no- volunlate mala. Oderunt enim clericos; et gaudent
verant negotii diflicultatem et obligatloaes pessi- facetiis Henrici, et quia id loquitur eis unde occa-
mas nimis. In castro quod dicitur Bragerach, alla- sionem babeant el excusationem malitiae suae. Om-
tus est ad eum vir nobilis, gravissima infirmitaie nes tamen affirmabant quod deinceps nou manu
laborans, et ex illa hora convaluit, ut postea didi- tenerent eum, siquidem domini Abbatis colloquium
cimus. Homo civitatis illius, pauper ct inops, lau- n __.__.94> refugisset. Data proiude sententia est in
dat hodie nomen Domini, qui longa infirmitate fra- bsereticum et in fautores ejus, et palefacta est
ctus virihus, laborare non poterat, aut operari omni populo pessima ejus vita, et quomodo in Pi-
quidquam : sed benedicto pane vescens, cum per sano concilio omnes quas nunc praedicat haereses
aliquot dies sequeretur nos, fortis et incolumis est abjuraverit, et redditus domino Abbati, litteras ac-
reversus. In Caturcensi urbe quidam serviens epi- ceperit ab eo in Clara-Yalle, ut ibi monachus fie-
scopi percussus in capite, oculi unius lumen ami- ret.^ Credimus anntiente Domino malitiam ejus
serat : sed signante eo visum recepit. Ibidem bur- finiendam hrevi. Terra tam nitiltiplicibus errorum
gensis quidam bibit aquam ab eo benedictam, et doctrinis seducta, opus haberei longa praedicatione :
visum est ei ac si projiceretur super caput plenura sed dominus Abbas nec tanlo labori sufficere vi-
vas aquse; ct ex hora convaluit a febre, qua per detur, et multo magis timet molestus esse frairibus
septem annos laboraverat. suis; ethicest, ni fallimur, ejus quem praedixi-
4. Jam vero Petragorici populi devotionem quis mus puncti defectus in cantu versiculi quem audivit,
explicet? Paulo minus suffocabant eum; adeo ut 6. Acceplis ergo a Clara-Yalle mullis hinc inde
necesse habuerit clam discedere ab eis, In Tolo- litteris, curo omni festinaiione revertetur : et cre--
sana urhe satis devote susceplus est; sed per pau- D dimus annuenle Deo quod non longe post oclavam
cos dies plus quam satis, el etiam plus quam niinis Assumplionis beatse M^arisevisuri sitis desiderium ,
fuere devoti. Paucos quidem habebat civitas illa, merito desirabilem virum. Utinam enim nossemus
qui haeretico faverent : de lexloribus, quos Aria- quanlum el quam inaestiraabiledonuin dederit nobis
nos ipsi noniiiiaiit, nonnullos. Ex his vero qui fa- Deus Patrem sanctum, advocatum iidelem, patfo-
vebant haeresi illi plurimi erant, et lnaximi ci- num potenlem , pastorem bonum, plenum gratia
vitatis illius. Denique non longe anle adventum et virtutibus coram Deo et omni saeculo! Denique
nostrum unum e ditioribus civitatis illius cum quod in certis locis virtutes occultet humilitate,
uxore ejus seduxerant, ut relicta substantia sua et certis didicinms experimentis, quando per ejus dis-
parvulo filio in villam secederent, quae haereticis cessum continuo sanabantur infirfni, uli sic essel
plena est, et nullis deinceps propinquorum persua- illis bene, ut ipsum nemo magnificaret. Ubi vero

_(120) In apographo quoa signalur cx ms. Marchianensi veiuslo.' sequilur series punctorum ; unde suspk
ciendum aliqua esse omissa.
(121) Confer superiorem librum tertium Yitae, cap, 6,
 i-tS LIBRI VI PARS IHAUCT. GALTRIDO 414
neeessc fuit, maluit, ul ipse eonfessus est, susli- A cebat daemoii audienlibus universis qui astabant,
nere proprium periculum, quam saluti eorum non < Quia non egrediar donec veniat Abbas, donec ve-
providere. niat Abbaticulus. > Admonilus inlerim dominus Ab-
7. Erafin ecclesia sancti Saturnini, in qua ho- bas in somnis venit ad eam; et quam in tanlo cru-
spitabamur, canonieus quidam Regularis, Joannes ciatu invenerat, quielam omnino dimisit, Et pro-
nomine, pefitissiraus medicseartis. Is ergo septem, tiiius mane facio celcbrans Missarum solcmnia, dc-
ut dicebatur, mensibus decubans, a sancto Pascha dit ei communioncm sanctam, et incolumcin rcmisil
ila languebat, ut quotidie solum ej'us obittimex- in domum suam
spectarent, Defecerant tibiae ejus, ila ut nequaquam 9. Exhis quimanus liabehant intortas in parlem
viderentur puerilibus brachiis grossiores. Specia- alterani, et digitos in parlem replicalos, ircs sanavit
liter sane dextri fcmoris nervus aruerat, ut a san- Tolosae,trcs in confiniis ejus. Allaia est eiiiinad eum
cto Pascha ad modicum quidem posset exieridere puella quaedamdum oblationem susciperet; el signans
genu. Languebat raiser semivivus, et quotidie re- manum, atque apprehendcns digitos cum omni facili-
sponsum mortis liabens in se ipso, et ne ad urinam tate aperuil. Id ipsum qtioque de duobus aliis fecil,
quidem aut egestionem surgere oniniiio valebat. Ob nisi quod alterius, cujus erat manus contracta utra-
fetorem denique et languorem exlra monasleriuni que, erubescens propter episcopos qui prsesentes
fac.us, erat in burgo collocatus, non sustinentibus erant, parumper aperuit, et sic iradidit milili cuidam
canonicis praesentiam ejus. Rogat ergo obnixius ut de Temploqui praesenseral, ut ipse perliceret, Quar-
prope dominum Abbatem deferatur, et portant sex tum ab hoc incommodo liberavit infantem quem-
viri in grabato in cameram, quaeproxima erat hos- dam apud Dameyseriani, vidente doriiino Engolis •
pitio nostro. Ibi visilalus a domino Abbale, confes- mensi episcopo, el stupenie quod ubi signavit ma-,
sus est ei peccata sua, et pro sua liberatiopc et niim el dinrisit, ipsa quasi esset chorda qusedam, in
sanitate obnixius obsecrahat. Ubi ergo benedixit ei bonum statum conversa esl, et digiti aperiri coepe-
dominus Abbas, exivit de camera, et ivimus nos runt. Ibidem sane in hora eadem et surdum fecit
quoque cum eo. Ibat autem secum cogitans et di- audire, et mutum loqui. Quintum mancum sanavit
cens tanquam servus fidelis : e En, Domine, signa in castro quod dicitur Yiride-Folium, uhi sedes est
quaerunt, et nihil proficimus aliter; quousque dis- satanae; et ipse pessimi, ni fallor, hseretici puer
simulaveris ?-» El continuo exsiliens ille cucurrit erat. Sextum sanavit in castro quod dicitur San-
post nos, ita ut. vix ingressi essemus hospitium, ctus-Paulus, quos ex servientibus domini legati re-
quando sequentem nos vidimus, et ambulantem, ut ^ manere in terra aliena febris gravissima coegisset,
ipse dieebat, non viribus, sed virtute divina. Ex- nisi subvenisset eis cceleslis medicina panis bene-"
inde pergit ad ecclesiam gratias agens Deo, et fra- dicti.
tres cantantes cum eo, « Te Deum laudamus. > 10. In Albigensi civitate factum est, quod csete-
Quanta deyotione domini Abbatis oscularetur pe- ris non immerito miraculis credimus praeferen-
des, scire potest nemo, nisi qui vidit. dum. Erat enim populus civiiatis illiiis super oinnes
8. Puer quidam septennis, ut dicebatur, Ian- qui in circuitu ejus sunt, hoeretica pravitate conta-
guens inter brachia matris ignoran.is quaenam es- minatus, ut audivimus; ita ut domino legato, qui
sftt passio, cum benedictus a doraino Abbate rever- per biduum ante nos venerat, cum asinis et lym-
leretur, continuo vomuit lapidem, quem multi quo- panis exierint obviam, et cum signa pulsarent ad
que viderunt, et sanus factus est ex illa hora. In ipsa populum convocandum, ad Missarum solcmnia ce-
civitale honiinem jam senem, qtii unius oculi lumen lebranda, vix convenere triginta. Tertia die domi-
amiserat, per signum crucis iliuminavit. Sic et pue- nus Abbas cum niulla populi laetitia susceptus est.
rum, qui utroque oculo caecus erat, allerum vcro Sed tanta mala de illis audierat, ut penitus non ac-
jam majofis^elalis caecumsimiliter illuminavit, Fuit ceplaret devotionem eoruni. Sequenti vero die, curo
in ipsa urbe mulier quaedam, qucesubituin in capite ]) bsali Petri solemnitas esset, tanta ad audiendum
dolorem sentiens dixit, c Quia noii comedam donec verbum Dei mullitudo convenit, ut non caperef eos
vcniani ad Yirum Dei: » dehlnc cum cogeret eam grandis ecclesia. Quos allocutus doniitius Abbas :
vir ejus ut coroederei, ubi priraum gustavit panem. « Seminare, inquit, veneram, sed praeoccupatum a
paulo minus sufiocata, et arctata guliure pervasa seroine pessimo agrum inveni. Verumtamen, quia.
est a dae.monio.Exinde per triduum non poterat rationalis est ager, Dei enim agricultura vos estis,
comedere aut bibere qnidquam, donec praesenlata ecce ostendo vobis semen utrumque, ui scialis quid
domino Abbati, benedictum panem et aquam sum- eligere debeatis. » Et incipiens a Sacramenlo alta-
psit de nianu cjus. Praecepit deinde dominus Abbas, ris per singula capitula, quid haereticus praedicaret,
ut juxta nos in capella pernoctaret, volens ad eam quaeveesset fidei veritas, diligenlius exponebat. De-
sine turba venire secreiius, In nocte vero conqueri nlum interrogavit eos quid eligcrent: et respondcns
haereti-
coepit vehementius, ita.ut nunc quidem daemon, oronis populus coepit abominari et delestari
nunc femina loqucretur, et modo in sinistrani, cam pravitaiem, et cura gaudio_suscipere verbum
1195 modoin dcxteram partem vcrtebatur lingfy, Dei, el calholicam veritatem.t Poenitemini, inquit,
scc.undumquod mutabalur lcquenfis persona. Di- igilur quicunqiie coiitaniiiiali csiis, redile ad Eccle-
415 S. BERNARBl YITAPRIMA. 416
_il_eunitatem. Et ut sciamtis quis poeriiienl.iamagat A levanlibus omiiibus dextrasin coelum cum.exsuUa- .
et snscipiat verbum vitae, levale in coelum dextras tione, ipse serraoni finem imponeret, Etnosquoque
in signum catholicae unitaiis. i Factum est ergo, ut epistolam terniineinus (122). Yalete.

'
LIBEE SEPTIMUS ..."','.'"
Excerptus ex libro cui titulus ; Eooordium magnum Cistcrciense, distinct. 1, 2, k, 6.

1196 CAPUT PRIMUM i Nunquid de salute fratrisillius cerli aliquidnosti?»

De apparitione monachi defuncti et revelationesaivan- Respondit: < Nec ipsi deierit misericordia Dei. t
dorum e Ctara-Valle, Bcrnardo facla. Quo audito Yir Domini vehementer gavisus est, et
I. Postquam, divina largiente gratia,vinea Do- tanto alacrius eum fratribus suis
propter verba la-
mini sabaolh, Cistercieiisis videlicet ecclesia, pro- „ biorum Domini custodiebat vias duras,
quatilo cer-
pagines suas emiltere coepit, fundatis jam domibus tius spem mercedis aeternae sinu suo repositam te-
de Firmilate, et de Pontiniaco, tertio loco in no-• nebat.
mine sanctae et individuae Trinitatis, ab incarna- CAPUT II.
tione Domini millesimo cenlesimo quinto decimoi De quodatn fratre dcfuneto, orationibus et Missarum
fundatsl est domus Clarae-Yallis, cui etiam beatse. oblalionibns e purgatorii pwnis liberato.
memoriae dorainus Slephanus Cisterciensis abbas-, 5. Defunclus est quadam vice Conversus quidam
beatissimum palrein nostrum Bernardum primumx in Clara-Valle. Cumque concurrentibtis fratribus
ordinavit abbalem : de cujus adrairabili conversa- commendationis officium ex more fieret, monachus
lione, singulari sanctitate, speciali signorum atque> qriidam senior, magnae religionis vir, audivit turbas
virtutum praerogativa, liber licet Yitse plenius edis- daemonum per catervas suas incedentium, cum ma-
serat, tamen aliqua, quse illic praelermissa sunt, ad1 grii strepitus vocifcratione 1IS7 clamare, et di-
memoriam tanti Yiri simul el ad aedificationemle- cere: « Eia bene, eia modo bene! solummodo de
gentium scribere eongruum puto, ne in hoc libello,, hac mala valle unam animam in nostrse sortis par-
qui de viris virtutum cuditur, splendidissimam co- tem acquisivimus. i Cum vero idem senior, qui haee
lumnam, cui universitas Ordinis nostri innititur, , Q audierat, per noctis quietem sopori membra dedis-
gub silentio transisse videamur. set, frater defunctus ei in visu apparuit trisli ei hi-
2. Accidit aliquando in Clara-Valle, dutii Missaa gubri vultu, dicens ad eum : « Quia audisli heri
in conveiilu celebraretur, eodem venerabili Patree daeraonesde mels suppliciis exsultanles, veni et vide,
praesente, ut, leclo Evangelio, sacerdotis manibuss quam terribili tormento Dei omnipotentis justo j"u-
lavandis aqua per negligentiam deesset; quae cumn dicio traditus suin. >Et duxit eum ad puteum quem-
aliquaululum diutius exspectaretur, conventus in-i- dam magnae latitudinis el horrendae profunditatis,
lerim versis vuliihus ad Orienlem stabat. Cumquee et dixit ei: « Ecce in hunc puteum frequenter a dae-
Pater sanctus in stallo suo inter gradum presby- monibus mittor, quorura tanta est crudelitas, ut si
terii staret, raonachus quidam ante paucos dies ;s opiio daretur, mallem cenlies ab hominibus, quam
defunctus ei visibiliter apparuit; et stans contra•a seraeTa daeraonibus hic immergi. »
eum, caput quasi redarguendo movere coepit: quem n i. Mane aulem facto, dinn quae audierat et vide-
Famulus Dei videns, agnovit, et quare caput con- i- rat praefaius senior bealo patri Bernardo-retulissec.
tra se agitaret, quaesivit. Cui ille : « 0 si scirelis
is licet ipse quoque per spiritum ea cognovisset, in-
quantos et quales socios haberetis in ccelis! profe-e- gemuit, et ait: « Scio quia nisi gravis causa exi-
cto caveretis vobis ab omni negligentia. > Quod ver-r- D steretj-iiunquain daemonestalem ausum praesumpsis-
bum Sanctus gratanter audiens respondit: « Yerene le sent. i Itaque capitiiluiii fratrum ingressus, corava
putas quod omnes qui in hoc monaslerio sunt fra- I- omnibus caianiitatem fratris defuncli exponit: de-
tres, salvabunlur? v i Eliam, inquit, salvabuntur. r. hinC salubri cxhortatione singulorum conscientias
Et non solum ipsi, sed et omnes qui in Ordine no- e- conveniens, monebat ut cautius in via sanctae reli-
slro (125) obedienter et humiliter fuerint conver- r- gioriis ambularent; niultam esse malitiam daemo-.
sati, salvabuntur. i Recordatus vero pius Pater cu- u- num erga omnes Christianos, tamen prsecipue eon-
jusdam fralris, quem pro negligentia et durilla corir- tra monasticae religioriis professores, affirmans. Post
dis sui frequentius corripi oportebat, et ob lioi oc haec fratris animae in supplici-is constiiutse .sisbve-
super eo multura contristabatur, subintulil dicens5:: nire eos altentius monens, psalmis et cralionibus

(122) In apograpbo not. 120 citato additur : Apuc

<id: (125) Eamdem sentenliam Bef.nardo tribuit Her-
Sanctum Antlionium sanavil puellam cujus brachmn m berlus in lib.. i, cap. IL
t-otumaridum.erat.
 4f7 LIBER VII EX EXORDIOMAGNOCISTERC. 418
Missarum quoqne celebrationibus iram Doraini pla- A mentabilem quoruradara duritiam cordis redargue-
care hortalur, si forte pius Paler pulsatus precibus bant, qui obliti professionis sure, timoris Dei inime-
eorum per salutaris hostiae immolationem, lyranni- mores, aut lethali somno prona se vcluntate im-
cam dSemonum superbiam debellare , et ab eorum mergunt, aut certe vigilantes clauso ore, vanis et
nequitia fratris aniniam dignarelur liberare. Quod noxiis cogitaiionibus, non ex infirmitaie, sed exvc-
cum fratres devolissime facerenl, paucis evolulis lunlaria intentione occupantur, et in conspectu De-
diebus idem frater defunctus supradicto seniori ite- riiini contra legis praeceptum apparere vacui non
rato apparuit, hilaritate vultus statum suum me- pertiriiescuni. Pater iiaque sanctus qui haecvidebat,
lioratum esse significans. Quaerente vero sene, quo- recordatus sentenli_e illius, quoniam omnes admini-
modo se haberet, respondit: c Deo gratias, bene. > slratorii spiriius sunt, in minisierium missi propter
Rursus requisitus, quomodo liberatus esset, ait: eos qui kwreditaiem a-piunt saiaiis (Hebr. i, ii),
«Yeni et yide. > Et continuo introduxit eum in ora- sicut proficienlium congratulabatur fervori, sic pa-
torium ej'usdem loci, ubi ad singula altaria sacer- terno pietatis affectu deficientium miserabalur lepi-
dotes stabant, hostiae iramolationem summa devo- ditati.
tione celebrantes. « Ecce, inquit, haec sunt arma _ CAPUT IV.
gratiae Dei, quibus c-reptus sum : haecce est virtus De divitiis hymnis pie et devole canendis, el quam id
misericordiae Dei, quae invincibilis permanet. hsec graluni angelis.
est Hoslia illa singularis, quse lotius peccata nmndi 6. Celebrabantur aliquando solemnes vigiliae, et
tollit. Et vere dico tibi, quod his armis gratiae Dei, Yir Domini cum caeteris fralribus aderat. Cumque
huic virtuli misericordiae Dei, huic boslise salutari, hymnus, « Te Deum Iaudamus , > cantaretur, vidit
non est quidquam quod resislere valeal, nisi cor im- sanctos Angelos multa claritale fulgentes, mira
ppenitens. > Evigilans auleni senex, de liberalione etiam vullus alacritate devotos , qui utrumque cho-
animaefralris oppido gavisus est: moduni quoque riini percurrentes, modo hunc, modo illum excita-
. viskmis ejusdem caeteris fratribus exponens, tanio bant; canlanlibus aderant, et quasi congratulanles
eos devotiores ad immolalioiiem hosliae salularis astabant, et ut divinus ille hymnus eum devotione
reddidit, quanto certius ejus eflicaciam.In fratris percantaretur, modis omnibus elaborare salagebant.
ereptione meruerant experiri. Intellexil ergo Yir sanctus, hym.num illum vere esse
CAPUT ra. familiarem ipsis, quos tanta instanlia videbat ope-
DevisionebeatoBirnardo oblala, quw diversa in clioro ram dare, quatenus a fratribus ad honorem Dei cum
psaltentium tnerita ipsifeprwsentabat. ,-,"fervore devolionis cantaretur. Cuidam eliam fralri
S. Intererat aliquando nocturnis vigiliis Pater spiriluali videre concessiira est, dum idem hym-
"
sanctus, ea puritate et devotione qua soiebat, Deo nus inciperetur, quod ab ore incipientis flamma
tantumnota et sibi. Curaque morosa psalmodiaemo- magni splendoris erumpebat, et sursum conscen-
dulatio vigilias protelaret, aperuit Dominus oculos debat.
cjus: et ecce respiciens vidit singulos Angelos juxta CAPUT Y.
singulos monachos stantes, et quod quisque eorura De pusillanimitate fralrum, nolabili verbo.ad fidu-
psallebat, in schedulis morenotariorum, tamdiligen- . ciamdivinw misericordiw per beatutn Bernardum
ler excipienles, utnec miniiriam syllabam, quanlutii- erecta.
7. Loquente aliquando verbum Dei frairibus beato
cunque negligenterprolalam, oraitterent. Scribebant
vcro diverso modo. Nam quidam eorum scribebant Bernardo, cum veiiemetiter vitia corriperet, lerro-
auro, alii argento, noniiulli alramento,aiiqui etiam renique tremendi judicii Dei menlibus incutcret,
aqua, quidam vero penilus nihil scribebant. Spiritus sensit in spirilu quosdam de sedentibus graviler in
aulem qui haecrevelabai intelligentiam quoque diver- conscientiis suis lurbari, et fere in barathrum de-
sitalis scriplurae cordi ejus inspirabat. QuLenimauro sperationis prolabi. Tunc vero spiritu fraternae cha-
scribebant, ferventissimum in Deiservitio studium, et 1yritatis totus flammescens, miranlibiis omnibus qui
absolutam cordis intentionem, in his quae psalle- aderant, in haec verba prorupit: « Quid est quod in
feanlur, significabanl. Qui autem argento, minorem conscientiis vestris turbamini, fratres mei ? Utquid
quidem fervorem , pnram tamen psallentium devo- enormitatem, et innumerositatem criruinum vestro-
tionera declarabant. Qui ycro atramento, continuum rum sic intuemini, ut inexhausta viscera misera-
quortimdam bonae voluntatis usum in psalmodia, tionum Domini obliviscamini ? In veritata dico vo-
Iicet non cum multa devotione, notabant. Sed qui bis , quod si filius ille perditionis Judas, qui vendi-
hac Christi schola se-
aqua scribebant, exprimebant eos qui soirinolentia dit et tradidit Dominum ,Tn
seu pigrilia H@S pressi, vel variis cogitatioriibus deret, et huic Ordini incorporalus esset, per poeni-
ia se abducti, videntur quidem aliquid sonare, sed tentiara veniam consequeretur. > Audito itaque tam
cor eorum longius abstractum, non concordat voci. magnifico consolationis verbo, non solum illi qui
Et, omiraDei clementia! sicut enim nullum malum pne pusillaiiimitate spiritus j'am fere desperabant,
in speni divinae gratise
impunitum, itanullum bonum, quantumcunque nio- sed et oirines qui aderant,
dicum, quantumcunque .negligenter factnm, erit ir- respirantes Dominum glorificabant.
remurieratura. Caeterum ilii qui nil scribebant, Ia-
AIO S. BERNARDIVITAPRIMA 420
CAPUT VI. A ecclesia solum oraritem. Qui cum proslratus esset
Dcmonachoquodam veriiatemsacramenti Corporiset ante altare, apparcbat ei quaedamcrux cum suo cru-
Sanguinis Christi negante, sed cura Bernardi mira- cifixo super pavimentum, posita cOram illo, quam
biliter ad fidcm perducto. idem vir bealissimus devotissime adorabat, ae de-
8. Quidam monachus hujus sancti Patris, per fal- osculabatur. Porro ipsa majestas, separatis bracbiis
lacias daemonum, et per proprii sensus simplicita- a cornibus crucis, yidebatur eumdem Dei famulum
tem, in tantam cordis inopiam deveneral;, ut diceret amplecti, atque aslringere sibi: quod cummonachus
panem et vintim aqua mistum, quae propommlur in ille aliquandiu cerneret, prae nimia admiratione stu-
altari, nequaquam transubsiantiari posse in verum pidus haerebat, et quasi extra se erat. Tandem vero
corpus et sanguinem Domini nostri Jesu Christi. metuens ne Patrem suum sanctum oflenderet, si
Quapropter vivifica Sacraraenta, ianquam nihii pro- eum, veluti secretorum suorum exploralorem, ita
futura sibi, sumere despiciebat, Notatus denique a sibi de proximo imminere conspicerei, silenter ab-
fratribus, quod Sacramentis 1109 altaris non par- seessit, intelligens nimirum ac sciens de illo homine
ticiparet, convenitur secreto a senioribus suis. Re- sancto, quod vere supra horaincm essel tota ipsius
quisilus causam non negat: dicit Sacramentis se oratio, atque conversalio. >
nequaquam fidem adhibere. Quibus docentibus el B CAPUT VIII.
monenlibus, dum non acquiesceret, nec sanclarum De beneficioseu gratia quadam cpilepiicodiviniius
Scripturarum testimoniis in medium prolatis crede- impetrala.
ret, ad venerabilem Abbatem res delata est, Cunique 11. Exiit aliquando Paler sarictus ad visitandum
vocatus venissct, et Abbas sanctus secundum datan: fratres suos metentes in agro. Sedquoniaminfirmus
sibi sapientiam iiiftdelitatein illius confutaret, ill( erat, et pedes ire non poterat, perrexit asello. Porro
rcspondit: « Ego nullis asserlionibus ad hoc poterc monachus quidam cum eo tunc ambularis, atque asi-
induci, ut panem et vinum, quae in altari propo- ntfin niinans, curo ab olim pateretur caducum mor-
nuntur, credam verum esse corpus et sanguinen bum, subito coram eo in ipso itinere corruit, et COBT
Chrisii; et propterea scio me in infernum descen- pil ab eadera epilepsia grayiter torqueri : qtio viso
surum (124). > Yir sanctus condoluit ei; unde et deprecatus est
9. Quod audiens Yir Dei, sicuti semper rebus ir Dominum pro eo, ut passio illa non apprehenderet
arclo positis mirabilem solebat auclorilatem os- amplius improvisum. Igitur ex eodem terapore
tendere, dixit: « Quid? monachus mens in.infernuri usque in diem mortis suse, per viginti et eo amplius
descendet? Absil! Situ fidem non habes, per virlu- annos, quibus postea superyixit, datum est ei quod
tem obedientiseprsecipio libi, vade, communica fid( antea non habebat, quodque caeteris epileptieis vix
raea (125). > 0 pium Patrem ! o vere sapientem me contingit. Quoiies enim ex eodem morbo cadere de-
dicum aiiimarum, per unctionem gratiae docenten bebat, passionem ipsam per aliquantum temporis spa-
se de omnibus, qualiter infirmantium tentalionibui lium IgQOpf^sctitiebat, ita ut opportune posset
mederi deberet! Non dixit, « Fuge, haeretice; vade lecto decumbere, et repentini casus elisionem jugi-
damnale; recede, perdite: > sed confidenter dixit ler praecavere. Et quidem Pater sanctus, qui hoc ei
«Yade, communica fide mea: > credens indubitan- munus a Domiiio impetravii crediraus quia perfe-
t..r, parvulum filium suum, quem sacri desideri clam ei sanitalem ohtinere poluisset, si hoc saluli
vulva parturiebat, donec Christus in eo formare- animaeexpedire cognovisset. Scd quia homo ille gra-
tiir, sicut nequaquam a visceribus charitalis suae, vis moribus ad portandum, et duri admodum cordis
sic nec a fundamento fidei suae alienum existere erat, cui salvando et virga correctionis et baculus
Constriclus itaque virtute obedienlisemonachus, pe . coiisolationis semper necessaria videbantur, con-
nitus sine fide, ut sibi videbatur, ad altare accessit . cessum est ei misericorditer, ut subitanei casus pe-
communicavit, sanctique Patris merito confeslin: riculum praesciendojugiter declinaret, et saluiiferi
illuminatus, fidem Sacramentorum recepit; quani D morbi stimulo non careret.
etiam intemeratam usque ad diem mortis suae con- CAPUT IX.
servavit. - De auodam moribundo, ex- mandalo beati Bcrnardi
CAPUT VII. tnortem differenle.
De crucifixoBernardum amplexante. 12. Quidam de fratribus Clarae-Yallis, cura esset
10. Dominus Menardus abbas de Moris, quod esi positus in extremis, ingressus est ad eum visitan-
monasterium vicinum Clarse-Yalli, vir religiosus, dum beatus Bernardus post Completorium; et vi-
mirabilemquamdamrem, quaside alio, relulit fa- dens hominem morti proximum, jamjamque migra-
miliaribus suis, quam tamen sibimet evenisse puta- turum, dixit ad eum • t Nosti, charissime ffaler,
mus; itadicens : « Notus est raihi mqnachus, qui quod convenlus noster modo fatigatus est labore;
beatum Bernardum abbatem aliquando reperit in et jam post modicum habet ad vigilias surgero : quod

(124) Yide haud absimilefactumapudHerberlum. presbyterum in simili errore conturaacem, qui erro-
lib. m, cap. 20. ris landem in morbo extremo poenitens « confessus
(125) Erat ergo involuntaria teniatio, nam alias rcatiim absolvitur, pelii, Yiaticum. >
Bernardus Liudat faclum Malachiaeerga quenidani
 421 LIBER VII EX EXORDIOMAGNOCISTERC. 422
si te interim obdormienie oporteat illum suam in- A qualemcumque palrem vestrum vobis. Et ego qui-
terrumpere dormitionem, riimis vexabitur, et prae- dem, filioli, quamvis per hoc triennium visus fue-
grandes vigilias minus solemniier exsequetur. Ut rim longe remotus a vobis, non taraen puteris me
ergo bene tibi sit, et aeternaliter vivas interra viven- semper absentem fuisse, Sciamus enim quod tribus
tium, ad quam ingrederis possidendam, in nomine vicibus interim reversus sum ad vos, visitans do-
Bomini noslri Jesu Christi praecipio tibi, qualenus mum istam, oflicinasque perambulans, et semper
usque ad horam divini oflicii exspectes nos. » Cui exhilaratus et consolatus abscessi, videns unanimi-
aeger respondit: « Faciam, domine, libenter, ut im- tatem atque insfantiam vestram in proposito Ordi-
perasli, si tameu voto meo luisprecibus suffrageris. > nis vestri. >
Abiil itaqtte abbas sanctus cum silentio in dormito- 1.5. Innumera sunt alia quse iste famultts Dei di-
rium : et ille qui extremum fere anhelitum trahebat, xit et fecit, in quibus manifesle apparebat eum
non obiit ante terminum constitutum. Mox itaque ut prophetali gratia praeditum, m_Ttotles ibipraesentem
signiim ad vigilias pulsari coepit, pulsata est etiam esse spiritu, ubi absens corpore videbatur; multa-
tabttla, et ille decessit. Qaod non modo de isto fra- que abscondita et eliam longius posita Domino re-
tre, sedetiam de pluribus aliis pluries accidit, ut ad velante cognoscere, quae ipsum lalere videbantur.
nutrim et voluntateni beatissimi Patris eorum fiuis B Haecaulem significavit nobis doniinus Gerardus,
protelaretur. quondam abbas Longi-Pontis, qui unus ex antiquis
CAPUT X. senioribus Clarse-Yallis, dicta et facta sancti Patris
rimari studiose satagebat. Ipso quoque refereriie
Dc.fratre magis rei familiaris, quam fraternm chari-
tatis studioso, et in vocnam exlra Claram-Vallem audivimtis, quod iste Dei Sanclus, dum inquodam
morluo. monachorum capitulo Yerbum Dei praedicaret, duo
15. Cum audisset aliquando Yir Domini, quemdam ex fratribus, qui aderant, yiderunt eum in subsellio,
de filiissuis spiritualibus, virum bonum et religio- in quo residebat, in aere suspensum, et quasimen-
sum, missum ab eo in Normanniam, desperata ibi- sura unius pedis a terra sublevatum.
dem aegritudine laborantem, decrevit mittere et re- CAPUT XH
ducere eum ad se, ut devotus frater in nidulo suo De gratia bealoBernardo divinitus concessa, qua ab-
raofereiuff, et desiderata sibi sepultura non privare- sens suorum necessitales noverat.
tur. Yerumtamen unus d.efratribus ejus caniajibus, 16. Iste fidelis et prudens dispensator annon_e
rioraine Guido, nitebatur huie obviare consilio; quia Dominic_e quodam temporepro causis Eccjesiae.se-
cum esset unus ex provisoribus Clarae-Vallis, intea- G lito diutiusforis moratus fuerat. Siquidem pro pace
debat, ut credo, pareere sumptui el labori. Qui cum facienda, pro schismate resarciendo,pro haeresibus
pertinaciter hujusmodi persuasioni insisteret, dixit coiifutandis, frequenter ex mandato summi Ponti-
ad eum bcatus Bernardus: « Nunquid major cura ficis, licet invilissimus, exire cogebatur. Exp!iciti3
esl tibi depecunia vel jumentis, quam de_ffatribus itaque causarum nexibus, pro quibus exierat, ad
tuis? Quia ergo non vis uf fratres nostri nobiscum monasterium revcrtitur , et quam citius opportuni-
requiescant in valle isla, nec tu ipse requiesces in las datur cellam Novitiorum ingreditur ; quatenus
ea. >Et factum est ita : nam idem Guido, quamquam novelli et teneri filioli, quos lacte nutriebat, quanto
alias vir bonus et religiqsus esset, tamen'ut sermo diutius sacrae exhorlationisipsius dulcedine carue-
Sancti impleretur, non est consummatus in Clara- ranl,tant.o
copiosius abuberibus consolationis ej'us
Yalie.; sed aptid Pontiniacum praeventus segrittidine reficerentur. Quaquaversum enim sanctus Paler
leeto decubuit, ibique disponente Deo lerminum. vi- exibat, verbum Dei seminabat super omnes aquas:
lae, et locum sepulturae accepit. et vix unquam absque fenore spiritualis Iucri redi-
CAPUT XI. bat; implens cellam probationis multitudine Novi-
De sanclo Bernardo, spiritu suisin Clara-Valle fra- tiorum, quorum numerus aliquando ad centum ex-
tribus prwsente, eliam 4um foris ageret. tendebatur, ita ut ad horas divini officii, Noyitiis
14. Venerabilis pater Beniardus cum aliquajido chorum replentibus, exceptis paucis senioribus,
monachi foris stare co-
per annos tres moratus fuisset in urbe Roma atque qui disciplinae providebant,
in partibus Ilaliae,pro sedando schisraatePetriLeo- gerentur (126).
nis, ih quo videlicet tempore eumdem famulum 17. Cum ergo, sicut praediximus, cellam Noyitio-
suum Christus Dominus magnifice honestavit, lan- rum intrasset, et in lingua sua illa placabili et aedi-
demfevefsus Claram-Vallem, 1201 statim post ficatoria cunctos hilares, et ad observantiam sacri
factam oratloriem, capitulum fratrum intravit : et propositi ferventioresreddidisset, tinumexeis seor-
sum revocans dixit ad eum: « Fili charissime, unde
qiiia fatigattis ex 'itinere, diu loqui non poterat, tui tari»
brcvem quidem sermonem, sed consolatione plenum tibihaec tristitia, quaeintimos recessus cordis
profulit, ita diceris : « Benedictus_ Deus, qui vos perniciosedepascitur?» Novltioautempraeverecuri- vere mitis et
dilectissimos fratres meos niilii reddidit, et me dia vix aliquid loqui audente, ait ille
Claram-Vallem monachos fuisse tum, cum Beraardus mortuus est, tradit
(126) Septingentos apud
Jaiifridus supra, lib. v, num. 20.
 423 S. BERNARDIYITA PRIMA. 421
humilis corde, qui se pasiorera, cl non merceuarium j.. solitum id ei accidisset: veniensque ad domum cu-
omnibus exhibere noverat : «Scio, fiii dilectissime, jusdam archidiaconi, qui eum ad bospitium suuin
scio quaecircate aguntur ; et propterea paterno pie- traxerat, recessit in oratorium ibidem constitutum.
tatis tibi coiupatior afieclu. In hac namque tanta Cumque coepisset orare in spirilu vehementi, vali-
mora absentia. mese, cum desideratissima scmper dissima coiupunclione totus in lacrymas resolulus
mihi fratrum meorum prsescntia corporali carere est; ila ut gemitus et singullus, quos cohibere non
compulsus fuissem , el per Doriiini gratiam conces- polerat, foris audiri coiitingeret. Quo comperloprae-
sum milii esset, ut quod corporaliter ton poleram, fatus archidiaconus a sociis ejus requirere coepit,
spiritualiter supplerem ; rediens in spiritu smguias qusenam esset causa tanlimoeroris. Respondens au-
circuircm oflicinas, qualiter se fratres hab.rent, di- tem unus exeis, virreiigiosus, quondamabbas Fus-
ligentius explorans, etiam ad cellam Novitiorum ac- niaci, nominePainaldus, qui secretorumFamuIiDei
cessi: in qua cum universos in timore Deicxsultan- magis conscius erat, etejus etiamrelatu islacogno-
tes, et ad poenitentise labores accinctos invenissem, vimus, dixit ad eum : «Ilomo isie mirabilis, toius
te solum nimia tristitia deperire considerans, inge- igne charitatis accensus, et tolus inDeum absorptus,
mui. Cumque blandiendo tibi te mihi aslringere nibil aliud in mundo desiderat, nisi tantummodo,
vellem, tu me avcrsatus, el faciem a me avertens, 1i utvalcat erranlesad viaraveritatis reducere, eteorum
amarissime flebas, ita lg©__ l,t cuctilla nostra la- aninios Chrisio acquirere : et quia modo verbum
crymis tuis infunderetur.» Hscc dicens Patcr san- vitaeseminavit in scholis, et de conversatione cleri-
ctus, et spiritualibus monitis aggressus captivum, corum (128) fructum verbi sui non recepit, Deum
moerorem fugavit, et in spiritualis laetitiaeliberla- sibi putat iratum, cujus hodie in sua praedicatioiie
tem, jam pene tristitia absorpliim revocavit. non sensit respectum. Hinc ista procella gemiluum ;
J8. Yere mirabilis Deus in sanctis suis: vere in- hinc efliisio lacrymarum : proinde hinc certissime
effabilis Deus, et ineffabilia opera ejus. Quid eriim spero, quod hodiernam sterilitalem crastinse satis-
in hoc heatissimo Patre uostro magis admirer, ne- factionis ubertas grandi fenore compensabit.t
scio : an quod tantam etlaminsolitamgraliamaDo- 20. Mane itaque facto cumsciiolasrepelissetprae-
mino percipere non semel, sed pluries meruit: seu dicalor egregius, ad nutum Bomini navem cogita-
quod tam excellentem graliam percipiens, non eam tionis duxit in altum , et sacrae Scripturae retia laxa-
apud se servavit, teste conscienlia; sed nec paucis vitincapluram. Fiiiito vero sermone, plurimi ex
familiarihus suis eam reveiavit, quod certe et ipsum eisdem clericis per manura illius sese Dominored-
. sine periculo vix fieri posse videretur. Yerum in pu- diderunt. Quos ille prolinus demuudipericulo, lan^
blico convcntu, sicut supra retulimus, coram uni- J qttam de marinis lluctibus extractos, et vehiculis
versitate fratrum, eamsibi collatam essemanifesla- conductis impositos in salvatoriuin Clarae-Yallisin-
vit, et tamen menlera adeo in timore Dei solidatam ferre non distulit. Tanderaegressus de civitate cum
habtiit, ulvanitalis spiritu nequaquam pulsari time- comilatu suo usque ad villam Sancli-Dionysii venit,
ret, Invenilur etiam in Geslis(127) hujus beatiYiri, ihique pernoctavit. Sumraovero mane, cum eum re-
quod adhuc in carnedegens, NovitiocuidaminCla- cio itinere profecturum fratres illius aeslimareut,
ra-Yalle graviler aegrolanti, cum mullltudine mona- 1_S©3 dixit: cRedeundum est nobis omnibus Pa-
chorum in spiritu apparuit, praedicensei quod quin- risius, ,quia stint adhuc ibi aliqui ex nostris, quos
ta die foret moriturus; et quod ipsa quinta die, sole etiam oportet nos inde abducere, et jungere huic
jam ad occasum vergente, visilans eum jussit con- ovili dominico, ut fiat unus grex, et unus Pastor.>
fidere, et nihil timere, sed recloprotinuscursu per- Cum ergo coepissent introire civitatem, vidit cleri-
;ingere ad Dominum Jesum Christum , et offerre ei cos ires a longe in occursum ejus venientes, dixit-
hiimilem suse Clarae-Yallensisfamiliaesalutationem. que ad socios suos.: «Expedivit nos Dominus ; jam
Ad quam yocem Novilius, qua poiuil capitis incli- in viam nosiram proficiscemur. En isti sunt clerici,
nalione, et motu annuens labiorum , clausis oculis propter quos venimus.i Illi vero accedentes, c_ra
eadem hora obdormivit in Domino. eum adessecognoscerent, gavisisunt gaudiomagno,
CAPUTXIH. et dixerunt: « 0 quam desideratus advenis, beatis-
De vocationc plurium clericorum Parisiensium ad sime Pater, quia propositum nostrum erat adire te,
religionem. . et vix putabamus abeuntem consequi posse! > Qui
19. Quadarapraelereadiecum yirDominiBernardus, respondens, dixit ad illos : «.Et cgo noveram, dile-
causa exigente Parisios adiisset [alias, Parisius ades- ctissimi; propterea festinabam cum pnnibus occur-
set] rogatu clericorum ingressus est de more scholas rere fugieniibus vobis. Gradiamur itaque simul, ero-
eorum.Quibus ostendens formam veraephilosophiae, que per graiiam Dei ductor iiineris vestri. > Adjun-
nionebateos atlenlius de inuiidi coiilemptu, ei sub- clis ergo caeteris supra nominatis, seculi sunt.Ho-
_eunda pro Chrislo Dominovoluntaria paupertate. Ex- niinem saiictum adhaerentesei, et sub disciplina ma-
plicito vero sermone, cum nemo ex eis converterelur, gisterii ejus spiritualem militiam exercentes cunctis
tristis egressus est, eo quodpraetervotum, etpraeter diebus vitae suse.

(I27J Quae sint haecGesta, necdum nobiscompertum.Consimile referturablierberio inlib. n,cap 40.
(128) Sermo ille de Conversatione, ad Clericos , exstat tomo II.
 425 LIBER VII EX EXORDIOMAGNOCISTERC. 425
CAPUT XIY. A viso clementissimtis Pater apprehendens manu sua
De mirabiti dono prophetiw in sancto Bernardo, et; lorum, quo erat miser astricius, ait tortoribus ejus :
de prwdiciionibus ejus impteiis. « Dimittite raihi sicarium istum : ego eiiim volo
21. Adbenedictionem Iiujus sanctipatris Bernar- manibus meis saspendere eum. > Audiens autem
di, quidam aliquando Novitii ejus veterem hominein Comes adventum Hominis Dei, fesliriavit illico oc-
cum acliious suis exuenies, novum qui secundum currere ei : miro naraque devotionis affectu semper
Deum creatus est in jusftia et sanctitate vcritatis, eum dilexit, atque eum honorayit. Cumque videret
induerunt; de quibus Yir beatus in spiritu Dei lo- funem in manu ejus, quolatroneui postse trahebat,
quens praedixit, omnes eos gratiam spiritualis di- exhorruit vehementer, ei dixit: c Heu, venerabiiis
gnitatis adepturos, nomen el ofiicium abbalis sor- pater, quid est quod facere voluisll ? utquid enini
tituros. Cumque succedentibus annis , temporibus furciferum islum miilies condcranaium a poria in=
opportunis in singulis eonrai verburn prophetiae hu- feri revocasii ? nunquid eum salvum facere poteris,
jus efiectui manciparetur, unus ex eis, noaiine Pe- quia jaro tolus diabolus factus est ? Dcsperata est
trus, quem in Suecia ad domum Novse-YallisAhhas -penitus correptio illius, nec unquam ber.e facerc
sanctus direxerat, post obituraipsius per annos quam- poterit, nisi moriendo. Sine ergo, dominepater;
plurimos, usque ad senectam, imo pene decrepitam " sine perditionis hominem perditum iri, quoniam de
setatem absque hocniunere gratiae vixit, eo quod sim- pestifera vita ejus multorum vita periclitaiur. >
plicioris esset naturae; ct ad tantum officium admi- 24.RespondensautemPater sanclus dixil : « Scio
nlstrandumminus idoneus existimaretur. Sedquid? quidem, virorum oplirae, scio hunc laironem esse
nunquid vel in extrerais finibus mundi latens, vel sceleratissimum, omniumque torroentorum acerbi-
gravioris aetaiis incommoda sustinens, omnipolen- tate dignissimum. Non meergoexislimeshujusmodi
tiam sancti Spiritus effugere potuit, quominus im- peccaicrem impunitum velle relinqucre; quin potius
pleretur de eo, quod per os prophetae sui Bernardi cogito ipsum tortoribus tradere, ct dig____m es eo
idem Spiritus tanto ante praedixerat? capere ultione.ii, qn_6 Uiique tanio dignior erit,
22. Denique per tanli temporis sps.ium, c.nmjam qtranlo diuturnior. Tu iiliim decreveras brevi sup-
fere ia oblivionem veaisset', quod de hoc colurabinae plicio et roomentaneo inleritu consummari: sedego
simplicilatis homine Pater saneius praedixerat, ac- eum faciam diuturno cruciaiu, et mcrte longissima
cidit ut ffatres de quadam domo Novae-Yallis,in in- mori. Tu furcis appensum per unum, aul per plu-
si_a, quaeGotlandia dieitur, sita, desliiuti pasiore, rimos dics mortuum in patibulo manere perraitteres :
secundura generalem consuetudinera Ordinis ad raa- „ ego crucifixum per annos plurimos faciam in poenis
"trem suam recurrerent, quatenus per providentiam j"ugiter vivere et pendere. > Quo audito Princeps
el sollicitttdinem pairis abbatis doinui ipsorum di- christianissimus siluil, nec ausus est ultra contra-
gnus dispensator constiiuereiur. Et volente Doraino, dicere scrmonibus Sancti. Protinus ergo beni-
sine cujus riutu nec foliura arboris, nec unus pas- gnissimus Patcr exuta tunica sua, ex ea induif
serum in terrara cadit; tam patri abbati, quani cae- capiiVum suum, et attonsa coma capilis ejus (129)
teris, qui electioni inlererant, placuit, utprsedictum sociavit illum ovili dominico, delupo faciens agnum,
senem in hancpartem solliciludinis assumerent, qui de latrone conversum. Qui veniens cum eo ad
tanlo fiducialius depietateDeisanctissimiquePairis Claram-Yallem, factus esl deinccps obcdiens usque
sui meritis eoniideret, quanto humilius de sua in- ad mortem, pulchre nominis sui etymologiam expri-
sufficientia diffideret. Quod ubi factum est, et ver- mens in constantia propositisui : Consiantius enim
bum qtiod olim Sancius praedixerat, ad memoriam vocabatur. Itaque triginla, nisi fallor, et eo amplius
revocatum, ubique divulgaturn est; mirati suntora- annos in ordine superviveris, migravit ad Dominum,
nes qui audierunt, dicenies pr.omotionem"tam senis qui eum per meriia beatissimiPairis nosiri a duplici.
et siraplicis bominis ad hoc tantum divina dispensa- rooric, corporis videlicet et animse, rnisericorditer
tione fuisse provisarn, ne ex omnibus, quaeper spi- D eripere dignalus est.
ritum prophetiae locuius est Homo Dei, unum sal- CAPUT XVI.
tem iota vel unus apexincassuniprolataviderentur. Qna fcvereniia sancius Bernardus susceptus est
CAPUTXY. Mediolani.
De lairone a crucis supplicioper sanctum Bernardutn 2S. Domno Rainaldo, cujus supra mentionem fe-
liberato , scd cruci religiose deinceps addicto. ciir.us, indicanlc cognoviraus, quod faraulus Dffi
25. Conilgit aiiquando, euradem Dei famulum pro Bernardus, cum venisset aliquando Mediolanam pre
quibusdam negotiis adire comilem Tbeobaldum. reconciliando scaisroaie Petri Leonis, cum tanta
1204- Cum appropinquaret oppido, ubi ille tnnc exsuitaiione universorum susceptus est, ut ioia
erai, obviam "habuil turbam hominum cnpiosam, civitas fcre per unani leiicam rueret in occursuiu
qui jubente Coraile lalronem quemdam facinorosum ejus. Multi vero eorum per quatiior aut qiiiiiqua
atque famosum ad supplicium parirahebant. Quo milliaria processerunt. Ita deniquc sibi in ipso com-
(129) Hiiie non irninerito infert Manricus ad an- cipit, et Semardus tradit epistoia 1, sed rcligiosa
nura 1146, cap. 5, tur.c ieraporis jam .rnorem fuisse, induerentur, tunicse et cappae addita tonsura
ut Noviiii in vesle non saecuiari, quod Regula prse-
PATEGL. CLXXSV. i*
427 S. BERNARDIYITA PRI-MA. £38
placuerunt, ui ciim eum antea non vidissent, in- _!_haereticorura socieiaic viianda commonuisset, con-
gressum in urbem raox in arehiepiscopum unanimi tigit quemdam adesse de haereticis illis, qui po-
consensu raperent potius, qu.am eligerent. Quod tentior cseieris atqtie prudentior videbatur : qui
cum ille recusasset, parali erant oninino vim facere, ctim amaro oculo cerneret yenerationem, quam Dei
nisi fuga latenter evasisset, Cum ergo ibi sederet Famulo populus impendebat, moliebatur aliquid
in quadam amplissima domo, lanta circa eum erat agere, unde claritatem opinionis ejus ahquatenus
honiinum multiiudo, ut nullus ingredi posset. In- obnubilaret, et daret maculam in gloriain illius.
terea quidam de civibus ejusdem tirbis, vestltu et Jamque expletis omnibus, quaead prsesens necessaria
vultu honorabilis, cum Dei Homhiem omnimodis videbantur, Yir -Dei equum suum ascenderat, ut
adire euperet, et nusquam adituni reperirei, mediis abiret; et ecce, praedictus haereticus, quasi coluber
se lurbis ingessit, manibus ac psdibus reptans, et lorluosus, erecto capite venit anteHominem Dei, et
super eolla sedentiuni gradiens, quousque ad ipsum clamanscoram omnibus ait: « Domineabbas, sciatis
quem desiderabat perveniret. Cumque apprehen- qiiia caballus magistri noslri, qui tam malus vobis
disset pedes ejus, coepit eos mira devotione am- apparet, non ita cervicosus ei pingi.is est, sicutiste
plecti, et deosculari. Quod videns supradictus Rai- sonipes vester. > Quo audito, Yir mitis et patiens
naldus, qui propius assidebat, accessit ut amoveret ^ reSpondit ei raox tranquillo vultu ei animo, dicens :
eum, sciens utique quia Yir sanctus _ hujusmodi «Non difiiteor, araice, quod astruis.. Y7erumtamen
1205 venerationibus et obsequiis nimis grava- scire te convenit, quia jumentum istud, de quo
batur. llle vers conversus dixit ad eum : t Dimitte mihi insultas, brutum esl animal, unum utique ex
me, obsecro, dimitie me videre et tangerehominem illis quse naturapronaaiquevenlri obedienlia finxit.
proxiinum Deo, et vere apostolicum virum : dico Quod si pro lib.tu suo comedit, atque pinguescit;
anim tibi, et in fide elirisliana iestificor, quia vidi niMl inde justiiia laeditur, nihil Deus ofleiiditur :
lhim inler Apostolos Christi. > Quod audiens mo- quia jumentum, quod suum est, facit, Proinde non
nachus ille miratus est, et cupiens plenius nosse, erimus arguendi in judicio Dei, ego et niagisier
volebat ab eo inquirere modum visionis hujus, sed tuus de cervicibus jumentorum, sed unusquisque
prae pudore propler astantes non praesumpsit : ve- de collo suo judicabitur. Nunc ergo, si placet,
rumlamen magnani exsliiisse revelationem ipsaro respice collum meunl, et vide si grossius sit c.ollo
certissime credidit, pro qua vir ille tam vehemen- magistri lui, uude me juste forsilan reprehendere
ter affectus erat erga Famttlum Dei. poleris. e Hoc itaque dicto caputium exuit (150), «
CAPUT XVII. r capite denudato usque ad humeros, apparuit, ipsius
Deneiulantia hm.reliciciijusdam,Bernardo insultantis, collum, ut erat productum et gracile : quod quamvis
lepide relusa et confusa. esset carnibus exesum el tenue, erat tamen ex dono
26. Quodam tempore, cum legatus domini Papse, coelesli pulchrum et candidum nirais, sicut collum
aliqui quoque episcopi pro confutandahaeresi Mani- oloris, quod eum -viderent uiiiver.si qui aderant,
chseorum ad partes Tolosanas sanclum DominiBer- laetali sunt laetitia magna, benedicenles Dominum,
nardura secum traherent, paraverunt ei ffatres qui dedit in ore Famuli sui tam paratiim et conve-
equila.uram soliio meliorem, quae lam longo itineri niens responsum, unde confunderetur et obstruere-
sufficere posset. Qui cum ad illas partes comitan- "lur os ioquentis iniqua.
libus episeopis devenisset, Henricus quidam, quon-
120S.CAPDT-XYIIL-.
dam monachus niger, lunc autem apostata vilis, et De
cwco, mirabili fiducia et devotione erga psa sor-
eorumdem hsereticorum princeps, cognito advenlu cli Pat-ris abseniis vestigia, visum recipienle.
Famuli Dei, veritus est a facie ejus, sciens quod 27. Dum adhuc in eadem regione reverendissi-
non posset resistere sapientiae et spiritui qui in eo mus Pater moraretur, et tanquam ex Apostolis
loquebatur. Proinde maturata fuga delituit, et mi- untis circuiret percastella et civitates evangelizando
nime pofuit usquam eo tempore reperiri. Ibi quoque D ct curando omnes languores, haereticorum quoque
glorificavit Domirius servum suum in conspectu lurpissima deliramenta redarguendo, coiivincendo,
totius popnli et principum terrae, faciens quolidie confutando : accidit _ut caecus quidam in idcinia
per manus illius signa et prodigia magna in plebe. eadem, comperta fama virtulum alque signorum,
Nec facile credi potest, quanta lurbarum inlinitas quae per manus Horainis Dei multiplicabantur per
apostolicum virum tota die prosequebatur, dura alii dies, spe recuperandae sanitatis animatus, eumdem
eruditionem, alii curationem, universi ab eo bene- Dei famulum adire decreverit, si forte beneficio
dictioneni postularent, Quadam igituf die, prsesente coelestis graiise, quae per ipsum miseris mortalibus
innumerabili homintim multitudine, cum eos copio- copiose tribuebatir, sibi quoque caecilatis caligine
sius de fide catholica conservanda, et de immunda detersa lumendulce restilueretur. Accelerans ita-

(130) Huc referri potest id quod de coenobitissui temptum niundi exprimendum eanidem vestem ni-
temporis scribit Otto Frisingensis inChronici libro 7, grara tantum gerunt: alii vero de colore vel gros-
cap. 55 : . Ponunt ad carnem tunicas asperriraas, situdine nihil causantes, albam vel griseam,
superque eas alias (id est cucullas) cum caputiis aliamve, ahjectara iantum et asperara, ferre con-
latiores, Differunt autera in hoc, quod alii ob con- sueverunt. >
 .29 LJBER VII EX EXORDIOMAGNOCISTERC. 430
que, et ubmaiii Sanctum Dei reperire possel, sol- A siolicam gratiam ipsi collatam divinae niisericordiai
licilus inquirens, audivil eum in quodain celebri heneficia plurima eonsequeretur.
conveniu, in mctlio magna; muliitudinis consisiere, 1207 CAPUT XIX.
vw.bumque viise disseminare. Quo cum pedibusof- De impioquodam et blasphemo, a mortuis per ucatum
fendens, ei anhelus currens pervenisset, irisli ru- Bcrnardum resuscitato.
more perceilitur, quoniam Vir Domini jam inde 28. Terram Jerosolymorum tempore quodam oc-
recesserat, ei ad alia loca transniigraverat, Quid cupantibus Sarracenis, bealus Bernardus (cujus
tamen ageret ? siquidem dcsiderium reeipicndse sa- animam christianse desolaiionis gladius acerhilate
•nitatis cum eum ullerius cur-rere compcllcret, singulari perfoderat) circumquaque discurrens, ad
densissimae tenebrae quae ej'us oculos obsederuut, iiiciscendam Salvatoris injuiiam , et ad expugna-
pigrum et minus expeditura reddebant. Cumque in tionem gentis ineredulae, turinas fidelium non verbis
defectione menlis mulia tristitia tabescerel, subito tantum, sed signis et virtulibus hortabaiur. Accidit
divina gratla inspiratus, el de meriiis beatissimi autem cum iri Alemani.iiam devenirel, et egredieu-
-Yiri spem toto corde concipiens, circumstantibus lem die quadam de Friburg, oppido meniorabili in
tiit, « Bogo per misericordiam Bei,ducite me ad partibus Brisgaudise constituto, a quodam Ilenrico
locum illum, in quo hoiiiinem Dei sietisse eertis- B viro nobili ct adhuc juveiiculo, ad quanidam
sime scitis. > Quod cum benevolentia epfum, qni mansionem ipsius, uhi erat in vespera perrioctan-
adefant, coiilinuo consecutus fuisset; veniens ad dum, deduci, praeeunle eopiosa multiludine, el se-
Jocum, toto corpore in lerram proslernitur, mira quenle. Cum autem idem Henricus accepto jam
devotione pulverem ipsum, in quo sacra Yeri Dei crucis signaculo non equitare, sed pedes proposuis-
vesligia steterant, deosculando, Dominique miseri- set incedere, donee expensaruni apparaiu collato,
cordiam per merila Servi sui enixius implorando. propositse peregrinalionis iter arriperel: nihil-
<_uod ciim diutius facerel, et de ipso pulvere lide ominus Abbas sanclus ipsum ascenso equo secum
plenus oculos suos confricaret, repente lniserante comitari prsecepit. Ascenso igilur cquo seculus cst
Domino, qui sanciitaterii Famuli sui, licet absenlis, prolinus Abbaiem. Yidens hoc, el invideris quidam
eiiain in hac gralia declarare dignatus est, lumen vir Beiial, serviens ejusdem Henrici, homo totius
«culorum recepit. Quod factum non soliim Galho- pravitatis ainator, et boni toiius incredulus, in ser-
licis fidei orlhodoxae firraaraeiitum contulil, verum vum Dei coepk graviler iilaspheinare, ct domii.uiii
ctiara malegloriis haerelicis confusionis ei oppro- suum talibus insequi raaledictis : c Ile modo, et
liiiinolam adauxit. Caeterumquis digne referrc suf- P diabolum illum sequira.ini, ei ipse vos diabolus ap-
ficiat, quam fundalus-in humililate, subroissus in preliendat. * A lalere vero duse msilierculsevenien-
timore, pavidus circunispeclione fueiit hic Yir tes, inter se terliani deportabant, pedum cl'qu«-
fceatus, in omni gloria et honore, quo coJebatur a runidam membrorum destitulam offieioet conirac-
papulis, tribubus, ei-Tinguis, quocunque cuni ne- tam, Yirumque Dei rogare volebanl, ul calamilalem
'gotiorum ecclesiaslicoruin causa dcvenire conti- infirmaeet bajularum angustlas curationis optaiae
gisset? Ut enini de cseterarum regionura naiionihus remedio relevaret.
iaceam, qusc catholicae fidei puriiale illusirabantur, 29, Porro Henricus hanc intuens et miscrtus :
cerle hi ipsi Gasconiae populi, quos de faucibus « if-gram, i inquit, s super collum equi roei mihi
profundissimae haereseos Paler sanctus verbo prae- porrigite, et vos ad servum Domini properanies
dicationis, signis eliam et prodigiis admirandis, subsidium implorate. » Praefatus vero serviens ad
tanquam de ventre inferi revocabat, ipsum taiiio hocetiam pietatis opus domini sui indignans et im-
deyotionis venerabantur fervore, ut cedens ali- paiiens, usqueqtiaque ipsum invectione arguit
quaiido imporlunilati eorum, et in cathedra resi- acriore, quia ad iiicantatorem et maleficum et
dens, seipsum voluniati eorum exponeret. Tanta- mentiura eversorem esset miseram delaturus. Cui
que fuit multitudo irrueiitium populorum benedi- D Henricus : « Non, « iiiquit, « seddefero, ut ad be-
ciioriem poscentium, ac sacras manus deoseulan- nedictionem Yiri Dei recuperet sanitatem, ct ex
tiihn, ut lenerrima prorsusque attenuata carne ipsius certissima ejus salulis fiducia tibi polliceor, quod
. conipressionem et impeium crebro deosculantium sinon eam sanaverit, equum cui insideo, tihi
ferre non valente, manus et brachia sacra in modum dabo. s Yerbum igitur hoc ille gratanter et gratti-
pugnorum intuinescerent, et unde alii benedictlonein lanter accipiens, lola diflidentia faciendae virtutis
sibi, per virtutem quae de illo exibat, procurabant, risit pariter et irrisit, tam de curatione diffidens,
inde ipse debilitatus, el penitus conquassaius, quam de eqni adeplione praegaudens. Illa vero dum
graves corporis molesiias sustineret. Per omnia be- ad Sanctum Domini delata fuisset, et desideralam
nedietus Deus, qui his novissimis diebus in i-.i- sibi benedictionem illius adepta, illico surrexit in-
stercleiisi Ordine, tam perfectae religionis et con- columis, alienojam, sicut hactenus, minislerio non
summatsej*ustitiaehominem suscitare dignatus est, gestanda. Yiso hoc serviens stupefaclus, in impelu
per quem inonasticus Ordo in antiquam sac.raereli- spiriius maligni, quem gerebat iri pectore-, festina-
gionis vigorem refloresceret, etEcclesiaDeiper apo- vit praeire parumper. ut couversus in faciem Yiri
•4..I S. BERNARDIYITA PRIMA. 452
Dei, quidquid nequhis vei turpius aspirante Satana __ faraulus beatus Bernardus Clarae-Yallensis abbas
concepisset interius, in ipsum toto conamine ma- jubente Eugenio papa Germaniam ingrederetur, Je-
ledicens el convicians jaclitaret, Yerum ultione Do- rosolymitanum iter Conrado imperaiori, et populo
raini prolinus .concurrente, ipse retro corruit resu- terrae praedicaturus. Cumque ibidem signis etvirta-
pinus, et cervice collisa spiriium exhalavit, Unde tibus innumeris coruscaret, videns Imperator mi-
subito lamenlandae mortis ejus dolore perculsus rabilia magna quae Dominus per eum osiendebat,
Tlenricus, casum lugubrem et occasum ntmtiavit compunctus corde, crucis signum de manu illius
- Abbaii,
supplicans ut cum paulum processisset, ad aecepit, Jerosolymam profeciurus. Nec disiulit hoc
tara iristc spectaculum remearel, dicente quoque idem facere infinita hominura multitudo, ita ut in-
eodera Henrico : « Hoc ei propler vos accidit, quo- credibili fidei ardore succcnsi scissuras et fimbrias
niam in vos blasphemus esse ct coniumeliosus uon de vestimenlis Famuli Dei, qui propter hoc ipstim
tirauil. > c Heu, inquit, nolit hoc Dominus, ut pro- • r.ova ffequenter accipere cogebatur, undique certa-
pterme quispiam morialur. > tim diriperent, seque infelices arbilrareniur, qui-
50. Retrogressus igitur ad orationem, in qua cunque de indumentis ej'us cruces habere non me-
sola in omni dilficultate fidebat, se contulit, et ad rerenliir. Mulii quoque ex eis nobiles et sapientes
longiludinem unius Pater noster, super eum si- R viri per manum illius sese Dominoreddiderunt, qui
lenter oravit; el mox praecepit adstantibus illum in Claram-Yallem ab eo deducti, et monachi facti,
erigere : qui erectus, utpole jam defunctus, caput, maximum deinceps in Ecclesia Dei fructum Deo at-
carens cer.vicis suffragio, agebat miserabili circum- tulerunt. Ex quibus etiam erat unus supramemo-
fiexu. Rurstisque ait: « Tenete, tenele firmiter ei ratus vir nobilis Alexander, qui eo tempore vivens,
caput. > Demum appropinquans, et saliva sua, et saecularis scienliae typho lurgens, divitiarrora
cuj'us medicmali unclione persaepius utebatur, quoqtte ei transitorii honoris infulis adoraafus, ni-
loea laesursedeliniens et consignans : «In nomine hilominus conversionem, quam non cogilabat, sed
Doraini, ail, surge. » Et iierum : c In nomine Pa- Deus qui comprehendil sapicntes in astutia sua,
tris el Filii et Spiritus sancti Deus libi spiritum mirabili hoc ordine, sicut sequeniia declarabunt,
ttium rcddat, > IUe vero recepio mox spiritu faclus adimplevit.
est in animam viventem, vel potius redivivam, 52. Cum enim bealissimuspalerBernardus ipsum-
12-5S niirantibus prae gaudio, et in coelumvoees de conversione monuisset, ille saeculari scientia yel
ac laudes tollentibiis universisqui aderant,et vide- opulentia lumens, respondit se ad praesens nihil
ranttam manifcste mortuum revixisse. Interrogatus minus cogiiare velvelle, quam habilum sumeremo-
denique ab eodem Sancto Dei, quomodo victurus, nachalem. Eadem igitur nocte, eum membra sopori
quid acturus esset in reliquum : < Domine, ait, dedisset, apparuit ei in visione idem homo, erigens
modo quo jusseris vivam, faciamque quidquid prae- eum de grabalo, in quo graviter languens jacere
cipies, quidquid voles. i Ab astantibus utrum esset . videbatur, ac resliluere sanitati. Deinde tulit babi-
j'am mortuus [interrogatiis] : t Mortuus ,__inquit," tuni suuni, quo crat ipse indutus, et ex eo contexit
eram, el sentenliam damnaiionis acceperam, ac nisi Alexandrum: qui eum eumdem hahilum semel et se-
Abbas sanctus festinasset accurrere, erara ad inferna cundo rcjcctum ab humeris indignanti animo repu-
ducendus. > Adexhortationem quorumdam astantium lisset, tertia tandemvice colloejusinjeclum,etcor-
crucis accepit signaculum, et cum caeteris Jero- pori valenier astrictum compulsus est retinere.
solymam est profectus. Henricus iste in codem DeindePater sanctus baculum, querii manu tenebat,
ilir.ere Deo et beato Bernardo se reddidit, ei in ipsius manui tradens, fuiuraepraelaiionisgratiam de-
Clara-Yalle postmodum monachus ejus fuit, Hoc notavit, et ita abire prsecepit. Evigilans autem
ipse miraculum cura fidelibus ocuiis esset inluitns, Alexander, nihil adhuc pro hujusmodi revelatior.e
crederetque scriptoribus vitae sancti Patris esse mollescere poterat, sed in eadem animi duritia per-
nolissimum; deprehenso tandem fuisse silentio •n sistebat,
missum, indoluit, et ad gloriam Dei et Sancti sui, 55,'Eodem vero die cum ille bealissimus Abbas
juxta quod praesenlar.ee fuerat contemplaius, nar- ad mensam recumberel, oblalus est ei piscis, qui
ravit, ut in quania gloria sit habendus, quem iia perca nominatur, ui ex eo reficereiur. Quo viso
glorificavit Altissiraus, audiat et intelligat ornnis Yir Dei, erectis in ccelum oculis, super eumdem
gencratio in saeculura saeculi secutura. piscem diulius oravit, et benedicens illura prsefaio
CAPCT XX. Alexandro pro pilantia transmisit : quem cum ille
De Alexandro canonico et dociore Coloniensi, per gustarc inciperet, ad primum illico l__§03morsura
sancium Bernardum ad reiigionem mirabiliier • meruit in seraelipso feliciter experiri, quanlae vir-
vocato. • tutis esset oratio Famuli Dei. Nam repente imi-
51. Apud Coloniara-Agrippinam, quae est insignis tatus in alium virum, compunctus est valde, et
meiropolis Germaninesecundae, fuit magisler qui- coepit super eumdem piscem lacrymas fundere. Mi-
dam Alexander nomirie, (15i)caiio_iicus, doctorqtie rabalur vero seipsum, nesciens
quid haberel, vel
famosissinius in eadem urbe. Accidii autem ut Dei cur fleret. Tandem recordatus visionis, quam nocte
(lol) Yide _e eo supra !ib. vi, c. i. Eadem apud Herbert. lib. n, cap. 25.
433 LIBER VII EX EXORDIOMAGNOCISTERC. &U-
prseterita viderat, intellexit a Domino graluita ejus A Deo monachus invenieris. > Recessit, illuirique re-
niiseratione se esse praevenlum. Unde supernse vo- center mortuum ac sepultum audiens, sepulcruin
cationi ex inlimo corde gratias agens, heaio Dei aperire prseccpit; dicentibus quid vellet facere,
Famulo incontincnti se i-eddi_.it. A quo benigue respondit : « Volo videre utrum in sepujcro j'aceat
stisceptus, el in Clara-Yalle monachus factus, et monachus, anclericus. > Clericum, inquiunt, in ha-
deinde Grandis-Silyaepasior effectus, adeo in san- bitu saeculssrisepeiivimus. > Rejecta terra, non in
clitaie vitse profecit, ut postmodum fieret Cister- veste qua sepuhus fuit, sed in lonsura et in hahiiu
ciensis coenobii abbas, ac totius Ordinis Pater uni- moiiachi cunctis apparuit: el magnificatus est ab
versalis (152). Haeenos, sicut ab eodeni Dei famuld omnibus Deus.
Alexandro audivimus, fidelirelatione deprompsimus. 1210 CAPUT XXII.
CAPUT XXI (135). " De vocatione Arnulfi viri nobilis in Ftandria, el
D_ mira sacerdotis concubinarii, et monachi quon- pwnilentia ipsi a beato Bernardo impo.iita.
dam Clarm-Vallensis, conversione. 55. Dum reverendissimus pater Bernardus ali-
54. Monachus quidam de monasterio ejus et dis- quando provinciam Flandriae intrasset, et retia Dei
eiplina exiens, rejecto habitu, suadeute diabolo ad quaquaversum in capturam animarum laxasset, et
saeculumrediifelparoeciam quamdam regendam sus- B nobiles et litteralos viros multos de fluclibus saeculi
cepit. Erat quippe sacerdos:etquia ssepepeccaturo ad litlus conversionis attraheret, inter cseteros il-
peccato punitur, deseftor Ordinis in vitiuro labitur iustris quidam Arnulfus lioniine de Majorca, divcs
libidinis. Concubinam, sicut multis consuctudinis et delicatus nimis, secreto in manihus ejus se reddi-
est, ad sibi cohabitandum accepit, de qtia et liberos dit. Fuit autem ulritisque consiliuni rem sileiilio
genuit. Accidit ut pOst annos plurimos, niise- tegere propter quaedam impedimeiila sseculi, usijue
rante Domino, qui neniinem vult perire, sanctus ad ulliiiium diem quo egressurus esset de terra et
Abbas per villam, in qua morabatur idem niona- cognatione sua. Erat enim magnus paterfamilias,
chus, transiret, el ad doniuni illius hospilandi gra- ornatus filiis et fratribus, tantisque divitiis irretitus,
tia diverteret. Quem ille cognoscens, et quasi pro- ut absque suorum damno et scandalo gravi abrum-
prium patrem cum multa reverenlia excipiens, de- pere se non possel, nisi prius doiiium sapienter ct
vote ministravit, et tam ipsi, quam jumentis neces- caute disponeret. Inierea vero dum silentium istud
saria copioseprocuravit,-. non tamen cognitus est tenerent oiiiiiia,el arcani bujus negotii causam ipsi
ab Ahbate. Mane cum Vir sanetus dictis maiutinis duo soli iii mundo scirent, factum est verbum Do-
paratus esset ad eundum, nec posset loqui sacer- p mini ad quemdaro rusticum ariiientarium, cum
doti, eo quod matutinis surgens isset ad ecclesiam, boves minaret ad aratrum , dicens : « Yade, Ldic
ait filio ipsius sacerdoiis: « Vade, defer iiuntiuni Arnulfo de Majorca, ut secum ducat te in Clararo-
istud domino tuo. > Erat autem puer idem mutus a Yalleni, quo proxiineiturus est ad conversionera';
nativitate. Qui praecepto obediens, et praecipieniis ct tu cum eo convertere. > Audivit vero vocem, sed
sentieris iu se virlutein. ad patrera cucurrit, et neininem videbat. Facta autem hac voce, co.pit pau-
•sancli Patris verba vefbis valde absolute expressit, perille attentius orare, utsi a Domino sermo fuis-
dicens : « Haecet hsec mandat libi Abbas. « Pater set, revelaret itertim auriculam ej'us. Et adjecit se-
primam filii vocem audiens, et prae gaudio lacry- cuudoloqui adipsum, repetens euradem sermonem.
mans, ut secundo ac terlio eadem yerba repeteret, Accepto itaque secunda vice oraculo, venit ad prae-
admonuit; et quid sibi Abbas fecerit, inquisivit. taxatumvirum, etait: « Yerbum inihi ad te doroi-
Gui ille: t Nihil aliud mihi fecit, sed solummodo nummeum. >A quo cum fuisset ductus in partem,
inihi dixit : Vade, dic domino tuo yerba haec. > Ad procidit ad genua ejus, dicens : « Obsecro te per
tamevidens miraculum sacerdos compunclus, fesli- Chrislum Dominum nostrum, ut ducas me ad Cla-
nanter ad sanctum Yirum venit, seque rum lacry- ram-Yallemtuam, ut salvestecum animam meam;
rais ad pedes illius proslravit:« Domine, inquit, pa- D et si scire desideras, Dominus pius et misericors
ter, monachus vester talis ac talis fui, et talitem- secreta ttia, causa salutis meae, mihi revelare digna-
pore a tali nionaslerio recessi. Rogo igitur Paterni- tus est. >
latem vestram, ut liceat mihi redire vobiscum ad 56, Audiens aulem nobilis ille paterfamilias
monasterium, quia Detis in adventu vestro visitavit verba ista , miralus et laetatus est valde; acce-
cor meuni. » Cui sanctus: « Exspecta nie hic, et ptumque horaincra conduxit ad seipsum : qu.em
ego peracto negotio citius reverteiis ducani le nie- etiam postmodum individuum comitem itineris
cum. > Timens ille morlem, quam prius non lime- pariter et eouversionis habuit, habilurus, ut cre-
bat, respondit : « Doriiine, timeo interim mori. > ditnus , consortem aeternaeretributionis . Explici-
Ad hsecille : «Iloc, inquit, pro certo scias, quia si tis itaque negotiis, pro quibus moram fecerat,
intali conditione ac proposito mortuus fueris, coram venit Clarara -Yallcm, tam submissus humilitate,,

(15.2)Insigiiis hie locus ad illustrandam dignita- <Ordinis Paler universalis »item ab Herberto ap-
tem abbatis Cisterciensis, de quo vide epislolam 4, pellatur, infra, num. 17.
iium. 5, et epistolam 5, num. 1, ubi Commissor ap- (155) Desimiplum ex cod.Barbeiliano ordin. Cis,-
pellatur. Conf- epistoiam 6. num. I. Idem abbas tc-rc. in .dioecesiSenonensi.
.55 S, BERNARDI VITA PRIMA. 455
quam sublimis divitiarum affluentia : muitaque ei- lL scriptum esl: Qnem diligil Dominus corripit, fiagel-
d.m monasterio de suis facultalibus contulit, sed lat autem omnem filinm qticm recipit (Hebr. xn,
ei aliis nonnullis caenobiis dcna eliam largiius est. 6), nunquam huie venerabili viro paternscmisericor-
Sanclus vero Bernardus de conversione ejus mul- diae correctio defuit, semper in eo vilia carnis rese-
liim exhilaratus, talem de eo in conventu fratrum cans,: et virtutes animae pullulare et fructiftcaro
sententiain protulii: « De conversione fratris Arnul- faciens. Denique per plures annos usque ad exitum
fi nec minus glorificandus est Christus, quam de suum gravibus et diuturnis incommodis flagella-
resuscitationeLazari quatriduani, eo videlicet quod tus est, quaeomnia non solum sequanimiter tolera-
in deliciis tantis clausus atque |sepultus, vclutin bat, verum etiam gloriabatur in illis, sicut in
tumulo j'ace_at, etquasi vivens mortuuserai. . Huic omnibusdivitiis. Factum est quodam tempore, dura
autem confitenli cum gemiiu etlacrymis mullis de- conquassalus et debilitatus esset usquequaque, ita
licta universa, quse in mundo contraxerat, heatus ut noii sine gravi dolore inclinis stare pbsset, nee
Bernardus intuens cordis ejus araaris-simam eon- propter hoc unquam omitteret, ut non ad omnem
trilionem, et ad omne opus bontim spontaneam vo- c^Gloria> decaniationem profunde et devote divinse
luntatem, injunxil ei ut orationem dominicam tii- majestali inclinando reverentiam exhiberet, ut ves-
ljiis(i54) vicibus diceret,atque in suo proposito -B periina synaxis in ecclesia celebrafelur. Ipso stante
deinceps usqtie ad mortem perduraret. Quo ille relro in cboro juxta quemdam monachum viruiii
audito, contrislatus respondit:« Ne, quaeso, irri- aeque sanctissimum, ecce angelus Domiui apparuii
deas faraulum tuum, beatissime paler. t cln quo ibi in specie pulcherrimi monachi adolescentis,
ie, >ail, c irrideo? i At ille ait :« Jcjunia septem cuculla indutus nive candidiore, quem tamen idem
annorura, vel decem quoque, non sufficerent, mihi Arnulfus minime videbat, Cumque more solito ad
etiam humiliato in sacco et cinere; ei tu mibi prae- « Gloria > psalmi devote incliriaret, angelus Domi-
cipis orationem dominicam tertio dicere, et in Or- ni stabat coram eo, et supplicantis caput supposi-
diue perseverare? > Et sanctus ad eum t e Ergone tis manibus sustentabat. Quem cum prsedictus
tu me melius nosi.i, quid le oporteal facere ut sal- monachus collateralis ejusdem fralris Arnulfi cer-
veris? An tibi forle paruni videtur, Ordinera tene- neret, etex fulgore vultus et habitu angclum.esse
re, et in ipso usque ad mortera perseverare ? » 1'ile deprehenderet; lsetatus est valde super angelico
vero respondit : « Absit ab anima mea tara iniqua aspectu, accessitque ut teiieret eum, el devote am-
praesuraptio : scd propter Deum obsecro, ne mihi plexaretur. Cumque expansis manibus vellet tenere
jrtrcas in praesenli, ut nielius parcas in 1211 fu- atque constringere sibi, ille subito evanescens re-
niro ;etialein imncimpone poenitentiam, quatenus G cessit ab eo: sed subile itcrum apparcns stelit in
jnosl mortem carnis ad requiem sine poeiia perve- alio loco. Yidens vero illum monachus, denuo cu-
niam. > Cui beatus Pater aii :« Fac ui locutus sutn, currit ad eum : et simili modo nitebatur apprehen-
et securum te facio quia deposita mole corporis dere eum : sed mox angelo disparente, et protinus
rnox ad Deum sine molestia pervolabis. > Hecita- alibi reapparenle, frustratus est homo a conatu
que responso quas; divinitus accepto confortattis suo. Quod cum pluries factuni fuisset, tandem an-
est riiniis, adeo ul deinceps nulla tentationuni vio- gelus ex toto disparuit, et qui se videndum obtule-
lenlia, nulla infirmitatis molesiia posset a cursu rat, teneri omnino non pertulit.
desiderii sui, quo tolus in Deura perg.ebat, aliqua- 58 Laborabat aliquando athleta Dei Arnulfus do-
tenus relardari. loribus visceruro, quibus frequenter nimium are-
57. Erat autein circa observantias Ordinis et tabalur : et erat languor foi-issinius, ilaut defici-
cusiodiam cordis et sollicitus, et timoratus nimis, enle vilali spiritu pene tisque ad mortem anguslia-
ila ut neminem vidisse me recolanVtam studiosum retur . Cumqtie aliquandiu mutus et insensibilis
conscientise proprise mundatorem. Mirabanlur si- jaceret, de vita ipsius desperatum esl, et ob hoc oleo
quidem omnes, prseserlim conf.ssionum illius atidi- p infirmorum inunctus est. At ubi primum respirare
toros, quotidianam instantiam, vel potius importu- potuii, erumpens in vocem confessionis et laudis ,
nitatem, qua eos quiescere non sinebat, sicut nec ait: c Yera sunt omnia qua. dixistl, DoroineJestu s
ipse quiescere polerat confitendo, plarigendo, plo- Quod cum saepius iteraret, stupeKlibusqiii.aderant,
rando nonnunquam de 'fltioso sermone aut signo , et percunctanlibus quomodo se liabcret, aut quare
si quando illi vel raro subrcperet : verum etiam isla diceret, nihil aliud respondebat, nisi, quia vera
super yana et levl aliqua cogitatioiie, quod caeleri sunt omnia quse locutus esi Deus. Qtiidam autem
liominum, exceplis paucis perfectis, parvipendere ex ipsis dicebant, q.u.d prse acerbitate doloris cere-•
solent, seipsum'scrupulosissirae dijudicabat, et bro lurbatus essei, et quasi aliena loquereiur.
quasi de criraine arguebat. Quia vero veraciter Qiiibus i!le respondit: «Non est ita, fratres, sed sa-

(134) Kuic facto obsiare vidclur Petri Damiani servent. t Et id quidem verum esse potest de mo-
Opusculum 15, ubi quosdam monasteriorum reclo- nasieriis laxioris disciplinse, non strictioris, qualis
res arguit, c quod quibuslibcl a saeculovenienlibus, erat apud Clai se-Yallensis, maxmie ubi conversi
etiamsi graviter lapsi sint, aliara poenitentiam non animus raagno pcenitentiae sensu afi_citur_ Vide
miponuat, uisi ul communem monasierii Oidiuem tomum .2 .Analectorum pag. 546 sqq..
 •457 LIBER VII EXEXORDIO MAGNOCISTERC. 153
no capite etmente sobria dieo, quia vera .sunl onmia, A solum litterati et ii1 mysteriis sacrae legis eruditi
quae locutus est Dominus Jesus. »'At illi dixerunt: viri multi, verum etiam laici et illitterati quam-
« Et nos hoc verum esse fatemur: sed tu cur nunc plures. Qui etsi humanaescientiae iabricam, per
ista commemoras ? > Respondit : « Dominus dicit quam ad perfectionis culmen niterentur, miBime
in Evangelio, quia si quis affectibus parentum et consecuti sunt, habebant tamen gratiam illumi-
divitiis mundi propter amorem ipsius renuntiaverit, nantem, et Spiritum yivificantem, qui de omnibus
centuplum accipiet in hoc sseculo, et vitaffi aeternam quse oportebat, saeculari scientia incoraparabi-
in futuro .(Matlh. xix, 29), Ego itaque vim sermo- liter efficacius eos docebat. Talium quidam mo-
•nis 12121 hujus in praesenti experior, etcentuplum nachus laicus, non littera doctus, sed spiritu,
rneum jam nunc in hac vita recipio. Siquidem im- cum esset fervens in opere Pei, charisraatumque
naensa doloris istius acerbitas adeo mibi sapit prop- meliorum haud segnis aemttlator , didicerat sancti
ter spem divinae miserationis, quse in ea reposita Spiritus magisterio, non altum sapere, sedsemet-
est nrihi, ufhac ipsa caruisse me nolim pro cen- ipsum h__omnibus humiliare, sacrae religionis stu-
tuplicata mundi subslantia, quam reliqui. Quod dia, quae in moribus coiitubernalium suorum duce.
si ego peccator et indignus, ita confiteor, adeo humilitate sedulus scrutabatur, magna et praeex-
Iaelifieoretiam in angustiis meis: quomodo, puta- B celsa aestimare ; suas vero viriules , quibus nori
mus, sancti et perfecti viri iripudiant et exsultant mediocriter pollebat, eorum comparalione pror-
in consolationibus~ suis ? Yere etenim spirituale sus despicere. Sicque factum est ut eminentia
gaudium ;,: quod moic est in spe , centies millies sanctae humilitatis illos pr«celleret, quibus in aliis
e_superat sseculare gaudium, quod nunc est in re. virtutibus fortassis impar non erat; dum , quod
Si quis autem sseculum relinqueiis, et ad conver- rarum valde. in humano genere est, continHe
sionem veniens, cenluplum istud accipere non quod sibi deesset vel quibus alii florerent vir-
meretur, constat profecto quod adhuc omnia perfec- tutihus ,-non invidiosus, sed pius scrutator atten-
te non reliquit, sed ex propria y.luntate, quffi est deret.
mala proprietas, seciim relinet aliquid. > Hoc illo 40. Conligit aulem ut "taiiter affectus, quadani
dicente, mirati sunt universi ab homine laico et vice solemnibus fratrum vigiliis inleresset. Tum
illitterato sententiam talem esse prolatam; riisi quia vero letliali negligentia seu somnolenlia propulsaia,
manifeste dabatur intelligi quia Spiritus sanctus, qui consuetudinaria corripiens arma, quibus ad debel-
eum flagellari in corpore graviter permitiebat, intus landuro inimicum nihil efficacius esse sciebat, coepit
suaviter in anima inungebat : eujus nimirum sa- r sibi peccata proponere, negligentias quotidianas
cratissima unctio, quemcunque tetigerit hominem , districle discutere; se miserum, se reum, se pec-
docet de omnibus quae oportet. Isle ergo vir san- catorem coram oculis summae Majestatis accusare,
elus, cum jam de manu Domini suscepisset du- eonsequenter etiam fratrum suorum, sicut solebat,
plicia pro pmnibus peccatis suis, tandem longo yitam conversationemque magnificare et bealificare.
cruciatus martyrio et tanquam aurum in fbrnace l£13.Caeterum unum quem gratia virtutum mul-
probatus, pacatissimo somnoobdormivitinDomino: tos alios excellere non semel notaverat, secretario
de quo ceflissime credimus quia juxta beati Ber- cordis humiliter inducens, ipsius humilitatem, eha-
nardi sententiam, mox ut acorporeexivit, adDeum ritatem, patientiam, et continentiam, cseteraque
siue pcenapervenitl Quid ergo huic pauperi Christi spiritualis gratiae charismala, quae in illo servo Dei
unquam defuit in die certaminis sui ? qui secun- iiiveniebat, religioso usque ad unguem scrutinio
dum prophetam confidens in Domino, niuiavit for- rimabatur, seque in ejus coraparatione nonnisi pul-
tiludinem carnis in robur spiritus, non consi- verem et cinerem reputabat. Denique sanctae hu-
derans quid caro posset, sed quid Ordo et Regula militatis ardorem, quem in tam sublimi contem-
dilti-
praeciperet: et quasi signaculum posuit super cor platione ceperat, ferre non valens, summo
suum verbum consummans et abbreviatum, quod a {) culo, tenipore quo regulariter loqui posset, vix
sancto Patre acceperat, ut scilicet pro omnibus exspectato, reverendissimuta patfem Bernardum,
peccatis suis Ordinem servaret. - -. srgno in auditorium trahit, veniam petit, cireum-
fusa sibi meestilia internum prodens cordis dolo-
CAPUT XXIII. rem. Requisitus quid causse haberet: « Yae, inqiiii,
De monacho quodatn iaico sub. disciplina Bernardi misero peccatori, omnihus bonis prorsus vacue, ut
fervore ad perfectionem virtutum anhelante. qui hac nocte iu illo lali fratre nostro triginia vir-
59. Non glorielur, ait Dominus per prophetam , tutes, quibus omnibus pollet, numeravi, quorumne
sapiens in sapientia sua, neque dives in diviiiis suis; ultimam quidem seu rainimara in me meBdico re-
sed in.lioc glorietur qui gloriatwr,scire et nosse nie , perire praevaleo. Rogo ergo te, doaiine pater, uS
qusniamego sum Dominus (Jerem. _ix,23, 24). Haac digneris intereedere pro mea-d Domintim, quatsnus
divinse seientiseformulam perfectiuHimitati sunt hi, tuis sauctis meriiis et precibus viriutum opera
.qui sub.bealo patre nostro Bernardo in Clara-Yaile consequi merear, quse peccatis meis exigeaiibus
coelesiis philosophise disciplinis imbuebantur, non hactenus habere non potui (158). 1
(15.) Serm. 56 deDiversis. n. 2.
439 S. BERNARDIYITA PRIMA. 440
41. Audiens spirilualis magisier aliissiroam di- A reverberaret. Tuin vero concaluit cor ejus i,gl_|,
scipuli humllilatero, cujus religionem oplime no- in ipso, et iri mediialioiie ipsius exarsit ignis, co-
vcrat, licet ipse qui ea clarus erat, felici ignoran- gitantis sanctae illius multitudinis frequentiam, sed
tia se eam ha.bere nesciret, gavisus est gaudio ma- ot fervorem ac devoiionem, qua scilicet sincero af-
!i_o -valde, desideracs ei opians cunetos sibi com- fectu piissiraa; Matri misericordiae cqeleslis harmo-
missos iia semper in virtulibus proficere, ut tam niae odas in commune persolverent; seu qualiier
religiosa inflrmiiatis suse consideratione se profi- singuli quique ad se in secreto suo ejusdeto beatae
cere quodamroodo nescirent. Quanta vero admira- Virginis patrocinium voiis et suspiriis implorarent.
tione dignum censueril, lautae huroilitatis praeco- Protinus ergo exsurgens, tautaeque devoiionis pro
niiim, per hoc evidentius innoluit, quod in Sermo- liiodulo suo particeps eflici cupiens, versus illam
nibus in conventu fralrum hahitis, ejusdem fra- plagam cceli, qua monasterium situra erat, vultu et
tfis aliquoiies debita ctim laude memiiiit; asserens: animo intentus stabat. Dehinc consuetudinariis
Kiillam ex oranibus vinutibtis, quas idem vere mo-• precibtis, quae Conversis yice riiatutinariini statuije
nachus in simplicjtale cordis sui enumerarat, tantaei sunt, quanto potuit devotius expletis; cum in pau-
foriassis excellentiae fuisse, quanlae pia contem- D&rearmariolo cordis sui enixius qusereret quid
piautis erat humilitas, qui negligentiores ct infir- B I precis, seu quid laudis sanctae Theotoco domina.
iniores quosque juxla se posilos nec videbat, nec; nostrae offerret, unde prolelatas et iu longum valde
atiendebat, solos illos periinaci studio prse oculis= productas fratrum vigilias aliqtio modo recompen-
habens, quos vita et moribus spectabiles esse scie- sare potuisset; nihil aliud praeter saltitationeiii cjus-
bat, quatenus eorum comparatione sibimetipsi vitai dem piae Dominse, quam utcunqtie didicerat, se
sua in oculis. suis vilesceret. scire invenil. Hanc itaque tanquam verbum con-
CAPUT XXIV. summans et abbreviatum, in quo plenitudo totius
De mirabili dono visionis propheticm, qua atiorumi devotionis inyeniri posset, assiimens, el oculos ad
arcana, etiam abseniium, cognovit. coelumdirigens, venias (156) veniis, suspiria suspi-
42. Inslabat aliquando sanctissima solemnitas3 riis, salutationesque salutationibus superaddidit; et
Assumplioriis, si recte memini, interoeratae et im- in tali negotio reliquum noctis, et diluculi partem
raaculatae virginis Dei genitricis Mariae; et fratres3 sine taedio transegit. Divina namque cooperanle
grangiaruui Clarae-Yallis, ob reverentiam tanlse diei,, gratia, quae tantum fervorem in corde suipauperis
ad abbatiam feslinabant. Yerum in una ex iis gran- aecenderat, ideniitas mater fasiidii, noverca devo-
giis, quae viciniores erant, fuit Conversus quidami „ t-ionis, niro et contrario modo fastidiumpropulsa»
feligiosus ac timens Deuni, quietsi pro simpiicitale. e..' bat, Qi devotionem exacttebat, dum yerba illa sua-
sua perfectiora quaeque sacrae religionis apprehen- vissima, et omni melle dulciora siffiplici corde pro-
dere nequibat, bonse laraen voluntatis et devoiioniss lata, itidemque crebrius repetita, favorem ef gra-
exislens, piissimam Dei Genilriceni dominam no- tiam universaiis Dominse oranti et suspiranti cele-
slrara sincero venerabalur affectu. Cura autera ma- rius impetrarunt.
gister grangiae ordinaret quisnam ad abbatiam iree 44. Denique quod non frustra in gemitu suo la-
deberet, vel qui ob tuieiam domi remanerent, interr boraverit, nec incassum misericordiam a Matre
caeteros qui remansuri erant, eidem ffairi cura cu- miserieordise quaesierit, Dominus reverendissimo
stodiendarum oviitra commissa est : quam commis- abbati Bernardo per spiritum revelare dignatus est:
sionem licet aegerrime ferret, quoniam sperabat et;t qui.ivinis hymnis expletis, sacrisque mysleriis in
inultum desiderabat, aivinis bymnis et cantileniss hoiiore praecelsa; Dei genitricis ef virginis Maria;a
spiritualibus interesse,' quos in honorem Reginse e singulissacerdotrbus devotissime eelebralis, cunriu
cceii a sanclo illo conventu devotissime persolven- coi."jeutu fralrum ob tantae soleranitatis prserogati-
das fore sciebat; nihil tamen ausus contradicere,s, vam commendandam sermonem faceret, Spiritus
.bedientissime paruit imperanti. Unde accidit utit D sancti gratia vehementer ignitum, inter csetera sic
devotio saiicta, quam menie conceperat, quamquee ait: « Et quidem, fratres mei diiectissiroi, dubitare
per inquietudinem terrense occupaiionis, quam obe-i- fasnon est, vos Domino Jesu Chrisio vero regi,
dientia injunxerat, perdere timebat; esidem obe- :- necuon et speciali patronae nostrae gloriosae virgini
dientia proraptam voluntatem ipsius remunerante,;, Matri ipsius sanctum beneplacens et acceptabile
velut ignis sciiitillans et aesinaiis, in praecordiis is devotionis nosirae sacrificium hac nocte obtulissc;
ejus magis ac magis dilatata, ferventior effice- '- ideoque frucium laboris vestri, mercedem aeternani
retur. apud Dominuin, et eamdem benignissimam Prole-
45. Nocte itaque sacratissimse celebritatis, dum n ctricero nostTam vobis repositam esse certissima
sollicitus excubias supra gregem suum in pascuis is fide tenere debetis. Yerumtamen scire vos volo,
quiescentem servarei, factum est ut soniius signi d unum ex minoribus et simplicioribus fratribus no-
malutinalis, quo fratres ad divirias laudes persol- 1- stris Gonversis, quero obedientia hac nocte in mon-
vendas in caenobio excitabsrotur, quodque ob con- i- tibus et silvis isiis sub dio tantse fesiivilaiis gaudia
t-icinii sileniiuin procul audiri polerat, aures ipsius
is celebrare coegerat, tam jucuridrim., tam devotum,.
. (156) Id est, genuflexior.es.
 441 LIBER VII EX EXORDIO MAGNCCISTERC. 442
tam festivum Dominae nostras matutinarum exsol- A angor a facie putrescer.tis corporis sul, simulque
visse servitium, ut nullius nostrum, quantumcum- servitoribus ejus angustia cordis immensa, prae
que suspensa contemplatio seu intensa devotio, horrore et fetore, quem tabiosum ulcus conlinue
& ipsius devOliotii, quam non alta contemplationis exhalabat. Sed laboris et paiientiae hujus nihilomi-
sublimitas, sed submissa sanctae simplicitatis bu- nus reinuneratio eopiosa penes Deum utrisque re-
militas eflecit, praeferri potuerit. t Quo audito mi- posila. Satagebat autem frater idem infirmus et
rati sunt universi, praecipue vero non solum mi- doloribus et pressuris suis semper gratias agere,
raii, sed et gratulati sunt, et vehementer sedificati corde credens, et ore confitens, sese recipere longe
fratres laici, quos obedientia tam festivis, quam adhuc imparia riieritis.
privatis diebus frequenter in diversa opera trahe- 47. Cum autem jam ad purum ftiisset in eo sco-
bat : ceftissime scientes, quoniam sicut sepia ria excocta peccati, ut secundum Sapienlis dictum,
claustri et parietes templi sanctuni non faciunt ti- ablata rubigine de argento egrederetur vas puris-
morem Domini negligentem, sic eliam negotia, siraum (Prov. xxv, 4); tandem educta est anima
quae causa"terrenae necessitatis obedientia inj'unxe- iiia bcata conflatorio purgationis, et velut argen-
rit, nihil obesse poteruht puras manus in oratione tum igne examinatum, riiuuda et nitida, cum csete-
levanti, puraque conscientia Domino servire cti- B ris misericordise vasis translala est ad palatium
pienti. summiRegis. Sedantequam de lacu miseriae et de
CAPUT XXV luto fsecis educeretur, ad consolationem omniuna
De tnonachi terlio apostatantis conversione, mo- vere poenilentium meruit in hac vita prselibare
nitis et precibits sancli palris Bernardi obtenta, fructuin laboris et patientise suae,et riescio quidinef-
ejusdethquepaterna castigatione, et felici tnorte. fabile de illa superna dulcedine, ad quam sine fine
45. Coriversus quidam, cuni de domo Clarae- fruendam in proximo erat admiltenda, praegustare.
Yallis levitate sua tertio fuisset egressus tertioque Qua gustata tanquam musto coelesti inebriatus,
receptus, tandemque salutaribus monitis, et san- protinus erupit in jubilum pra:conii coelestis, et se-
ctis precibus beati Bernardi ahbatis compuncttis, renata facie coepit idiota, ei, qui nunquam caiilare
coepii apostasise suse praecipitium, in quo jam tertio aut legere didicerat, cum suavissima melodia quos-
graviter periclitatus fuerat, 1215 totis medullis dam novos multumque deleclabiles hymnos ac mo-
cordis horrere, et quid poenitentise vel satisfactio- dulos canlare de canticis Siori.
nis Doriiino pro lam enornii reatu suo offerre pos- 48. Facta autem hac voce, convenit multitudo
set, eriixius quseiere. Et inspirante Domino cogita- fralrum videre cuni arandi mifaculo hominem tan-
vit et intellexit ad promerendam venlam delicto- tis miseriis et calamitatibus oppressum, in ipso
rum, et ad obtinendam gratiam virtulum nihil mortis accessu canlando ac tiipudiando insultan-
effieacius, nihil in conspectu Domini acceplabillus tem, et quodammodo dicentem: Vbi esl, mors,
esse sacrificio cordis contriti, et spiritus humiliati, victoria iua? (ICor. xv, 55.) Ecce ego magnus pec-
quod solum reg-ao coelorum vim facere prsevalet. cator, et pauperculus horouncio, quOniam stigroata
et formidabilem canctis divinae jusiitiae districtio- Domini Jesu in corpore meo pro nomine ipsius pa-
nem gemitibus iBenarrabilibus flectere consuevit. tienler sustinui, te,Tarvalis umbra, maler maeruris,
Haec itaque pietatis arma corripiens, et seipsuni exterminatrix gaudii ei perditrix vitae, non timeO,
contra semetipsum erigens, primo quidem univer- sed potius contemrio, sciens le absorptam et peni-
sas Ordinis observantias sine dissimulalrice negli- tus annihilatam in victoria crucis Domini nostri
gentia, quantum potuit, observare studuit, et iii- Jesu Christi. Ita ergo praecentor noster modulizans,
super quoiidianis precibus et lamentis prseterita et Alleluia quod in plateis coelestis Jerusalem fre-
5ua peccaia diluere sollicitus fuit, salubri prorsus quentatur, quodammodo prseoccuparis, quid post
exemple siantes, ne laberentur, lapsos, ut erige- merlera carnis facturus esset, in carne adhuc cor-
rentur, iriformans. D ruptibili positus praesago miraculo deelaravit: sic-
46. Caeterurii disponente Domino, qui fortiori- que laetabundus et laudans, in voce exsultationis et
bus peccatis fortiora solet adhibere medicamina, confessionis fceatam animam illam exhalavit. De
quique ineffabili pietate sua quandoque vasa con- cujus felici consummatione beatus Bernardus hi-
lumeliae transfert in vasa honoris et gratiae, in- laratus, sermonem devotissimum ad fratres in ca-
gressa est pulredo in ossibus fratris praedicti, et pitulo fecit, comiueridaiis in eo dignum poenitentiae
percussus est circa femora tilcere pessimo, apo- fructum, et admirabilem palientiam ejus dmnibus
steraale cariceroso, et crescente in dies angustia proponens exeropltim.
languoris, toius contabuit, ita ut carnibus circa 121® CAPUT XXVI.
locum ulceris undique corrosis, ossa nudata pates- _>_sancto
Bernardo, securilatem sive fiduciam cu-
cerent, et vulriera vermibus scaturirent. Annis jusdam moribundi redarguente, seu potitts ten-
itaque pluribus in grahato carceratus, et divinae tante.
ariimadversionis flagellis humiliter subditus, quot 49. Conversus quidam de fratribus Clarae-Vallis,
horis vivebat, totidem pene intefitionibus subjace- innocentis vitae, et conveFsationis honestae, cum
, bat. Erat ergo patienti animse miserabilis dolor et graviter aliquandiu segvotasset, tandeni ad estrema
445 S. BERNARDI VITA PRIMA. 444
devenit. Introivit autem ad cum gratia visitalionis A ~1hanc, sed Pater ccelestis ipse te docuit, ipse po-
beatus Bernardus, et confortans eum ait : « Con- suil animam tuam ad vitam, reetissimoque tramite
fide, fili, quia migraturus es jam nunc de morte ad perduxit ad patriam. Jani ergo securus ingfedere,
vitam, de 1'abore temporali ad requiem sempiter- quoniam patefacta esl tibi janua vilse. > Defuncto
nam. > Ille vero cum ingenii fiducia respondit : itaque fratre et exsequiis celebratis, venerabllis Pa-
« Quidni pergam ad Dominum et Crealorem metim? ter de conversallone et consummatlone ejus ser-
Vere confido, et quantum de misericordia Domini monem in capitulo luculentum sua illa devotione
mei Jesu Christi prsesumere audeo, ceflus sum qttia et facundia peroravit, omnesque illius exemplo ad
cito visurus sum bona Domini in terra vivenlium. i amorem obedientiae mirabiliter accendit. Veheinen-
Porro beatus Bernardus, ut erat medicus sapiens, ter namque affectus fuit in responsione illius; et
pastorque sollicitus, tlinens homini rusticano, ne magis congratulabalur ei super obedientiae virtu
tam fida responsio de praesumpiibnis magis teraeri- tem, et super ipsius animi puritatem, quam si vi-
tale, quam de conscientiae puritate procederet, ait: disset eum signis et prodigiis coruscanlem.
« Signa cor ttium, frater, signa cor tuum: quid CAPUT xxvn.
1217
est quod locutus es? Unde tibi subrepere potuit De convenlu fratrum in Sueciam per sanctum
taiilae praesumptionis audacia ? Enimvero tunc es B ] Bernardum misso , qui et ~uni eorum promisit,
ille pauperculus et miserabilis homo, qui cum ni- fore ut in Clara-Valle moreretur, et sepeliretur.
hii aut prope niliil haberes in saeculo, necessitate 52. Postquam aquila illa grandis magnarum ala-
forsitan magis, quam timore Dei cogente ad nos rum , multarumque plumarum , niagnus videlieet
conftigisti, multis precibus landem aditum impe- pater Bernardus, magnus meritis, sublimis sanclae
trando ? Nos vero causa Dei collegimus inopem, et coutemplalionis alis , ornatus varieiate virtulum ,
parem te fecimus in victu et vestitu, caeterisque niedullam cedii , id est perfeclionem religionis,
conimoditatibus, his qui nobiscum sunt sapienti- quara de summitate Libani, id est de altiludine
bus atque nobilibus viris ; et factus es quasi unus divinse gratiae, acceperat, in solitudine Yallis absin-
exillis. Quid igiiur tribuisti Domino pro omnibus thialis plantavit, quatenus eadem Yallis mediaiite
islis ? Et ecce non suffieit ingratitudini tuae gratis araaritudine paenitentire verteretur in Glarani-
accepisse te tot beneficia de manu Domini, nisi el Yallem : coepit jam religio ipsa transplantari super
regnura ipsius haereditario jure vindices tibi, aquas multas, id est, diversarum natiorium cervi-
quodnullus unquam regum vel principum, quan- cosas ac lumidas voluntates, tanquam coeruleos
tislibet auri_ et argeuti nlolibus potuit compa- undarum vortices, ad verae pietatis cultum inclinare.
rare. > Yolens autem idem venerabilis Pater, in populis aqui-
SO. Ad hsecille respondens blando vultu et tran- lonarium parlium, sicut et in gentibus ca.ieris, ali-
quillo animo, dixit: « Bene, pater charissime, hene quem fructum habere, petente religiosa femina regina
utique perorasti, et vera sunt omnia quae dixisti: Sueciss coiiventum fratrum ad illas partes direxit,
verumtamen, si j"ubes, loquar ad te dominum et Cumque monachi et conversi, qui ad hoc denomi-
patrem meum, et paucis aperiam unde mihi pau- nati fuerant, ut horainibus rudibus et indomitis for-
peri et raisero suggeri potuit tanlae, non praesum- mam religionis et disciplinae traderent, nimia raae-
ptionis, sed, ut ego spero, devotionis occasio. Nam rore consternali, precihus quibus valebant, agerent,
si vera est illa praedicatio vcstra, quam nobis sae- ne tanti Palris prsesentia carituri ad exteras et bar-
pius inculcaslis, quod scilicet regnum Deinon car- baras niitlerentur regiones, sanctus Abbas respon-
nis nobilitate, non terrenis diviliis possidetur, sed dii : « Quid est hoc, dilectissimi Iratres, quOd faci-
sola obedientisevirtute acquiritur; hanc iinam sen- tis? u quid irrationalibus fleiibus et precibus affli-
tentiam, tanquam verbum abbreviatum a Domino, gitis animam meam ? Aut nunquid voluntatem
sedula commemoratione apud me continui, ponens; meara, et non potius voluntatem Dei, cui omnes
iilud quasi signaculum super cor meum, assidue: D obternperare debemus, sequor in hoc negotio? t
lr.editando; ct super brachium meani, sollicite Erant autem coram eo posita vestinienta et vasa
operando. Quaerite, si placet, ab omnibus magi- sacra caeteraque utensilia, ad ministerium divini of-
stris et sociis, quibus me obsequi ac servire jus- ficii pertinentia, quse iidem fratres, qui mittendi
sislis, et si cuiqtiam illorum aliquando inobediens erant, secum ferre debebant.Yolens itaque certos
fui, si de fratribus nostris quempiam verbo aut si- eos reddcre, quoniam a Doraino egressus esset
gno, vel quolibet alio modo, quantum in me fuit, sermO, elevavit pelviin, quae ad recipiendam aquam
contristavi. Quod si operara dedi omnibus iu Chrislo sacerdotis manibus fundendam deputataerat, et
"
obedire, omnibus servire, cunctosque per Dei gra-" digitum fundo ejus impriniens dixit: c Ecce hoc vo-
tiam diligere, quis prohibere me potest, ut de mi- bis eril signum, cpiodSpiiiiusDomini niiserit vos. i
sericOrdia ipsius noii confidam ? t Mirum in modum rigor et inflexibilitas aeris teneri-
Sl. Beatus itaque Pater cum tale responsum abp ttidini digiti cjus eedere visa est, adeo ut cujus
hpmine rusticano accepisset, gavisus est gaudioi quantitatis sacer articulus fuit, usque hodie liquido
magno, et ait: « Vere beatus es, fili charissiine,, valeat dignosci: quantum autem intus cessissc,
quia caro et sanguis non revelayit tibi sspientiami tantum foris sequalitatem excessisse videtur. In
445 LIBER YII EX EXORDIO MAGNO CISTERG 446
testimonium enim tanti miraculi, eadem pelvis in A in regno illo fundata crescebat, et fructiflcabat
secretaiio domus, quam tunc Pater sanctus ordina- corapeteflter in populis, qui mor.achi quidem no-
vit, sunima cu.m reverentia servatur. Porro praedicti men audierant, sed monachum antea non viderant.
fratres videntes perspicuam divinse gratise prsesen- Ipse etiam dominus abbas ceilerario suo, Abraham
liam adesse, stimulos edacis trislitise repfimentes, noraine, yiro prudenli, universa domus ordinatione
gavisi. sunt.: et licet remotissimas, et in uitimo in temporalibus cunctisque negotiis exterioribus
climate aquilonaris brumae abstrusas naiiones , non commissis, totum se spiritualibus studiis mancipa-
sine quodam horrore spifitus adire possent, tamen vit : animabus lucraridis intendere, in serviiio Dei
eamdem gratiam Dei, meritis et precibus sancti vigil et sollicitus inveniri, frequens esse in labore,
Patris noslri intervenientibus, se comitaturam pia dum alias vacaret, frequens eliam in lectione, cor-
confidentia praesumebant porale subsidium de coramuni quaerere, et per om-
55. Erat vero inier caeteros adolescens quidam nia forniam pietatis , et religionis fratribus suis
honestae indolis, et colutnbinse simplicitatis, studens exhibere.
Gerardus nomine, oriundus de proyincia Germaniae 55. Tanta quoque ffiansuetudinis et patientiae
secundse, civilate Trajecto; qui impalientius aliis gfatia pollebat , ut cuni quadam vice monachus
dolens, cum lacrymis dixit ad Yirum Dei: « Beatis- B quidam, quera pro culpa castigafat, maligilo spirilu
sime pater, ego miserabilis j"uvenculus relictadorao afflatus, descendentem eum per gradus dormitorii-
paterna, spretisque omnibus quse niihi in hoc sse- pugnotam valide percussissel, ut dolor non modicus
cuio desiderabilia et amabilia esse poterant, reli- ictui succederet; tantse perversitatis hominem noa
gionis amore Paterniiatem tuam adii, sperans roe solum non ejiceret, seu gravi culpae subjiceret, sed
tua duleissima prsesentia debere perfrui, tuisdoctri- e contrario seorsim eum trahens veniam coram ipso
nis et exemplis infermari, tuis meritis ei precibus peteret, supplicans ut rancorem quem adversus se
adjuvari, subque sanclse hujus muliitudinis umbra- habebat, propter Deiim dimiiteret. Cscterum quid-
culo, a turbine tenlationum, et ab aestiij"iiveniliura quid virtus, quidquid religionis, tam in se, quara
desideriorum iutari; quodque votis omnibus exopto, in subditis suis deprehendebat, non boc snaeindus-
inter sacra corppra fratrum noslrorum in hoc coe- tfise, sed graliae Dei, meritisque sanctissimi patris
meterio. quiescentium diem exspectare novissimum. sui Bernardi tribuebat.
Et ecce ejicis me hodie a facie tua, sacrique col- 56. Jam vero si forte agendorum causa negotio-
legii hujus consortium perdo; et insuper deside- rurii certa necessilas eum de monasterio progredi
rata mibi sepultura privabor. Hinc prorsus, lrinc p postuiasset, tantum se ac lalem in omni disciplina
vehementer doleo, quia cor meuiii conturbatum et contineniia ssecularibus exhibebat, tit tam rex,
est in me. i quam principes terrae illius, sicut revera hominem
. 54. Compassus adolescenti Yir beatus, afflictam Dei ipsum venerarenlur et colerent, et audito eo
inoerore aniinam affafu blando mulcere curavit, multa facerenf et libenter eum audirent. Dux etiam
et quaepost annos quinquaginta futura erant spiritu terrae illius, vir slrentius et potens, se ad reveren-
prophetico praevidens, ait ad eum : « Vade, fili tiani beati viri submittebat, fastigiuniqueprincipatus
-charissime, quo te Spiritus sanctus 121® mittere sui celsitudini sanclitatis ipsius adieo burniliahat,
dignatur , el in agro dominico lanquam strenuus ut aliquolies familiaribus suis diceret : « Quacum-
operator labora. Ego tifei in nomine Domini [polli- que hora abbatem Gerardum me videre cousidero,
ceor, et securum te facid, quia, sicut desideras, in lanto limore concutior, ac si omnia secreta et abs-
Oara-Yalle morieris, el coelestis Sponsi gloriosum trusa pectoris mei pateant oculis ejus. >
advenfum una nobiscum praestolaberis. > Hanc ergo .57. Cum autem jam senuisset, et usque ad decre-
tam beatam pii Patris sponsionem, velut arrhain pitam aetatem pervenisset, quadragesimuni in prae-
sui desiderii, frater ille suscipiens, gavisus est lalione complens annum, variis quoque irifirmitali-
valde, sciens utique nec falli posse, nec fallere velle D bus corpus ejus quateretur, cceperunt eum fratres
hominem, quem sapientiae et veritatis secretarium rogare, quatenus sicut communiter niulto tempore
esse manifesta signorumetprodigiorum declarahant cum eis vixerat, ita etiam sepulturse locum apud
indicia. Ivit itaqtie, et iti domo quara ctim cseleris ipsos sorliri dignaretur. Quibus vir Domini respon-
fratribus initiare iniitebatur, Prioris et cellerarii dit: « Ne, quaesu, loquamini ita, filii niei: oportet
administraliones strenuepercurrens, divinalargiente niodis omnibus ut in Clara-Yalle moriar, et secun-
gratia nomen pariier et officium abbatis sortitus dura sponsionem Deo dilecti Patris mei, cum sanctis
est. Cujus dignitaiis apicem Iicet invitus conscen- qui ibi pausant in pace , in id ipsuni dormiam et
deret, malens in humili loco salvari, quam in subli- requiescam. > Causantibus illis, et dicentibus,
mi periclilari, stisceplum tamen religiosissimae « Quomodo te, Paler, illuc reducere poterimus ,
conversalionis nitore decoravit. Quia vero propler cturi proeter veteranae senectutis incomnioda tot et
paucitatem clericorum vix aliquis de terra conver- tanlis infirmitatibus quassatus et debilit-atus sis, ut
tebatur, Dominus fideii servo suo.de parlibus vix ad proximos terminos Danorum spirantem te
Gemianise et Anglia. litteratas ct discretas personas pervenire posse puteraus ? > cum multa iiducia re-
mittebat, per quas disciplina nionasticae religionis 'spondit: « Yerbum Dei validum etforie, vivtna
 447 S. BERNARDIYITAPRTMA. 448
ei eflicax, quod per os reyerendissimi Yiri auri- A laude Dei, ut vix eum potueril fratrum disciplina
bus raeis infusura, penetralibus cordis mei ar- 1'eprimere. Superveniente nocte allatus est alius
rham bonse spei buj'us qua 1£1@ feror, indidit, toto corpore debilis, procubuit loculo, et coram
prosperos in hoc itinere successus prseslabil; psallenlibus ereclus est, et deductus ad altare.
vos tantum quod praecipio, implere curate. t lia- 59. Enimvero doininus Cisterciensis, qui cum
que gestario inter duos equos composito, in eo . pluribus aliis abbatibus sui Ordinis ad exsequias
collocatur, et non sine grandi miraculo a finibus Yiri Dei venerat, considerans lantam iraporlunila-
orbis per tanta terrarum spatia, per tot maris et tcm fumultuantis populi, el ex p.raesentibusfulura
fluminum pericula Claram-Vallem pervenil, ibique conjiciens, vehementer timere coepit, ne, si, cre-
in infirmilorio aliquandiu recubans, in bona con- brescentibus signis, tam intolerabilis turba populo-
fessione spiritum exhalavit. Accepit vero deside- rum concurreret, eorum improbitate disciplina per-
ratse sepulturae locum juxta beatae memoriae domni iret Ordinis, et sanclae religionis fervor in eodem
benedicli Humberti lumbam, qui eum familiariter loco tepesceret. Quapfopter habita super hoc deli-
in vita sua dilexerat. Cujus decessum cum rex beratlone, reverenter accedens, per viitutem obe-
Sueciae comperisset, cum gemilu protestalus esl dientiae, ne signa ullerius faceref, inhibuit. Sed
R
regnum et terram suani diguam non fuisse, ut in cum dicat Apostolus de Domino nosiro Jesu Chri-
ea tanti viri sacra ossa requiescere debuissent, sto, quia factus est obediens Patri usque ad mor-
CAPUT XXVIII. tcm (Phiiip. n, 8) _ et ipsius exemplo Legislator
Benedictus obedienliam nobis usque
De felicissima morlesancti patris Bemardi,et opera- r.osler sanctus
tione iniraculorum eidem per abbalcm Cistercien- ad mortem in regula proponat (Cap. 7) -.sancta et1
scm inbibila. vere humilis anima Patris nostri, mortali homin
58. Dilectus Deo et honiinibus venerabilis pater etiaro post morlem carnis obediens fuit. Nam signa
Bernardus, dum in Clara-Valle sua feliciter consum- quae tunc jam radiare coeperant, ita cessavere, ut
masset diessuos, plenus dierura, sed plenior virlu- ex illa die et deiuceps nunquam publica miracula
tum, requievit in pace : ad cujus exitum episcopi facere visus sit, 12_£© licet quibusdam fidelibus,
et abbales, aliique religiosi viri mtilti convenere. praecipue sui Ordinis fratribus, pro variis incom-
Cumque biduum exsequiae cclebrarentur, tanta nioditalibus ad se clamitanlibus usque hodie deesse
multitudo hominum convenit,til penenulla episcopis, non possil. Namque sola illa signa, quse discipli-
nulla fratribus reverentia haberetur. Nain gratia sa- nam Ordinis per turbas concurrenlium populormn
nilatum quae aflrieral vivo, niuiquam recessit a de- minuerent, domnum Cisterciensem fieri noluisse,
P
functo. Cum enini sanclum corpus sacerdotalibus raanifestum est,
indumentis decenler ornatiim, revelaia facie, ma- 60. Evolutis dehinc post transilura beati Viri
nibus quoque discooperiis inmedio posiium esset, pluribus annis,erat inpartibusltaliae malroua quae-
frater quidam diulurno et gravi morbo epilepsiae dara, quam correptam spiritus malignus alrociter
detrilus, reverenter et hurailiter accedens, Patrem vexare coepit. Quo lam lameutabfli casu propinqui
sanctum, tanquam adhuc viventem, lacrymosis pre- et amici ejus vehementer consternatl, si quid re"
cibus, ut sui misereretur, orare coepit. Nec poterat raedii ioret, sedtila medilatione pensare coeperunt.
pius Pater adhuc in medio filioium positus, tam Erat aulem in vicinia eorutn coenobium quoddam
gravem filii sui calamitalem dissiinulare; sed- tan- Ordinis Cisterciensis : et sicut -meiitibus in angustia
quam diceret, t Fiii, ego dormio, ct cor meum vi- constilutis spes undecumque concepta solet parare
gilat; > continuo quod petebatur, per graliam Dei fiduciam, ad eamdem doroum daemoniacam illaui
concessil, Nam ex illa hora frater idem perfecte causa curalionis ducere coramuni consilio decre-
convaluit, et Ahbalem sanclum vivere posl raorlem verunt. Quod et factura est. Sistitur misera ad por-
felici experienlia didicit. Pridie etiam quam recon- tam, et aliqui ex simul comitantibus, qui lantum
deretur prefiosissiraus ille thesaurus, puer quidara D malum abbati et fratribus nunliarent, opemque fla-
de proximo viculo advenit, prae siccitate neryorum gitarenl, mittuntur. Abbas vero quosdam de senio-
aridum habens brachium et manum contractain : ribus, quos magis noverat spirituales, assumens,
eujus aelati et debiliiati, qui praesentes aderant, cuni cruce dominica et sanctorum reliquiis egredi-
compassi, tanto hunc fiducialius ad sacri corporis tur ad patientem. Cuinque malignus ille spiritos
tactum invitavere post boram oralionis nonam, per Doroini crucem et sacra sanctorum pignora
quanto id rainus innocens aelas per se praesumere conjuralus non moverelur, recordatus est abbas se
audebat. Ubi vero bracbium ar.idura brachio sancto, hahere venerandas reliquias de capillis et barba
et manus conlracta manui benedictae applicata est, sancti Bernardi, quos codem, ni fallor, anno ad
repente vigore naturae redeunle, brachium conva- capitulum vadens, in Clara-Yalle pro benedictione
luit, et nianus libere extendens, et rcflectens digitos acceperat, et ad tulelam continue secum ferebat :
sub oculis totius multiiudinis, quae sacrum fmra. et nihil diceus, manus sub cuculla silenter misit,
quaquaversum circumdederat, perfcclae sauitati rc- quatenus exlractis his reliquiis daenionemper bas
stituta est. In cuj'us curatione tantus illico factus tngeret. Quod pestifer ille lynceis ociilis deprehen-
est claieor omniinii qui aderant, vocifcrantium iri d/eiig, coepit conliiiuo scabelhim
pedibus tenere,
 m LIBER VIIEX EXORDIOMAGNOCISTERC. 450
spata jacere, totius quoque corporis iudecenli A Britanniae," Daciaeet Sueciae, quae finem orbis fa-
motu, quid intus pateretur, prodebat invitus; et ciunt, ad htinc coelum perficiendum crebras per-
erunipeiis in vocem :'« Eia, inquit, abbatule, quid sonas mittebant; et propter Abbatem sanctum etiam
vis facere? quid modo mali contra rne suh illa Tocum sanctura celebri devotione venerabantur. U_
-veste-ttia machinaris? Fruslra niteris, ihcassuniTa- etiani de Conversis taceam, quorum longe copiosior
boras : serva Iiernardtim tuum, nec enim proficies erat numerus, quam monachorum; post decessum
quidquam. >Diceritevero abbate,« Per Domini gra- beati Yiri simuT in uno looo reperti libelli profes-
tiam, et hujus sanclissimi Yiri nierila raodo egre- sionum octingenti octoginta octo, exceptis quam-
dieris; > ille respondit: « Quid ? an excidit tibiqudd pluribas aliis, qui negiigentia ct longiriquitate tem^
prohi-bitum est ei signa facefe? Hoc ergo sciens, poris dilapsi, non poterant inveniri. Ubi vero ali-
securus in hoc meo domicilio requiescO: > Audiens qui de hoc sacro coeiu, disciplinse vomere exculti,
ergo abbas et fratres, qui cuffi ea"erant, hsecverba, virtutumque seminibus reseptis adeo profecissent,
valde rairati sunt, quod scilicet spiritus nequaia in- ut jam fructificare, aliisque prodesse posse spera-
terdictura illud in scutum suse defensionis tam ce- renlur; sicut ex diversis regionibiis colligebantur,
Teriter irivenerit. Hsec nos de virtutibus beati.Ber- ita etiam mox ad diversas regiones causa aedifican-
nardi abbatis breviter perstrinximus, Doraini mi- B dorum coenobiorum emittebantur. Sicque liebat, ut
sericordiam postlilautes, quatenus dulcissimi Pa- licet persaepe nonagenarium, nonnunquaffi vero
tris meritis et pfecrbus nos ab omni raalo custo- ceritenarium numerum excederent Novitii; nun-
diat, et post tanti patroni sacra vestigia divinae quani tamen sacer ille convenius nimise muititu-
gi-atisespicas legentes, aeternaevitae participio noa dinis angustias pateretur
fraudari concedat. 63. Sanctss recordationis dominus Ilenricus, Vitse-
- CAPUT XXIX. Scholse, quod est coenobium in Dacia de linea
Epilogus librorum de vita et gestis sancti patris- ClarEe-Yallis, priraus abbas, referre solebat, quia
Bernardi. cum esset Novitius in Clara-Yalie, et nonaginta ti-
61. Eortissimorum aihletarum Christi, virorum rones in cella probatoria sub disciplina beati Ber-
in Ordine Cisterciensi illustrium, dux et signifer nardi instituerentur ; quadam vice discumbentibus
exstitit beatse memorise dominus Stephanus, qui ue- eis intravitad visitandos fiiiossuos idempiissimus
cimo anno instituti Ordinis Cisterciensis, pastoraiis Pater, quem sequebaiur. Conversus cum sporta in-
curseofflcium in eadem domosuscipiens, el.propa- ciso caseo plena : et accedens ad praefatum Henri-
gandaereligionis desiderio fervens, cum per conti- „ cum, qui tunc Piior Novitiorum erat, dulcissima
nuos quatuordecim aniios paucitatis suae tsedio tam manu sua frustum casei posuit ante euiri, commo-
ipse, quam fratres ejus vehementer afQicti fuis- nitorium hoc verbum dicens: c Frater, comede;
sent; quinto decimo demum anno, divina desuper grandis enim tibi restat via.» Deiiinc fidelis minister
aspirante^ratia, nostris temporis apostolum beatis- magni illius Patrisfamilias, qui faciet servos suos
simum Bernardum cum turba fratrum et sociorum discumbere, et transiens ministrabit illis, per anle
ejus ad tirocinii spiritualis probationem stiscipere universos Novitios iransiens, ac singulis pitantiam
raeruit, Domino ad dilatandum Cisterciensem Or- chat-talis porrigens, eumdemque sermonem per
dineffi per universas occidui orbis plagas, ex die "siiigiilosrepetens, et corporaeorum jucunde refecii,
illa et deinceps, copiosissimam dante benediciio- et mentes ad soiliuiudinem arciae et angustae vise,
neni. Iste reyerendissimus paier Stephanus post quara terere cceperant, excitavit. Lieet vero fre-
aliqtiantos annes fratres beati Berriardi ad aedificaii- quenter vi,i virtuium de sacro collegio Clarae-Yallis,
dum domum Clarse-Yallis ffiittens, ipsurn veiiera- ad propag.-ndam Cisiereier.sis Ordinis diseiplinam,
hilemvifum saneturo Bernardum, in juvenili adhuc per distincia orbis cliraata erailierentuf; nunquam
aet-atecdristitutura, sed sapieiitise et religionis ma- tamen aui. Iberici aistus, aut Scythici frigoris hor-
turitate multo. canos transcendenterii, ideoque re- D ] ror, seu a!tera quaelibei jricleinentia coeli, animos
vereridrira, illis abeuritibus praefecit abbatem; jam eorum inclinare poieral, ut non. formam Ordinis,
ttinc, ut credimus,' Spirilu revelante prser.oscens, quam inGlara-Yalle didicerar.t, in habitu et victu,
quantae proceritatis, quantaeque pulcbriiudinis ce- caeterisque corporis. necessariis virili constantifi
drus illa futura esset in lg_il paradiso Ecclesise retinerent, pulchre Horatiarium il-iud sibi yindi-
Dei, quaritae etiam mulutudinis ccetus, ex diyersis cantes :
riiundi partibus collectus, sub umbra condensarum
Gonstantes animi, quos non locus alterat atter.
frondiuni, id est niultiplicium meritorum ejus'.,
ab aestu"carnalium illecebrarum foret refrigeran- 64. Nec solum diversaruni provinciarun episcops
: « : . et magnaies coeriobiade disciplina YiriDei in suis
dus.;
' 62. Sed
quis sestimare sufficiat, quam grandis regionibus fundari posiulabant, sed etiam superba-
multitudinis fuerit beatorum iiie coetus, vel ex quam rum tirbium populi ex diseipulis ejus archiepisco-
diversis provinciis et insulis coadunatus? Nempe. pos et episcopos sibi eligebant: felices se arbitran-
ut de medilerraneis Italiae, Germaniae, Galliseqne tes, si de tanlae perfectionis fonte, pastores anima-
provinciis iaceam, ipsae extremse insulae Hibermae, bus stiis providere poiuissent : cura tame_ perfecis.
4SI ." S. BERNARDl YITA PRIMA. 432
ejusdem multiludiiiis perfectissimus instiluior hanc A illius fraternitatis effecti, faciie in sua amabili con-
apud Deum el homines speeialem gratiam obtinuis- versalioiie monstrabanl, quanlae perfectionis pleni-
set, ut cum dignissimus esset cogi, et aiiquoties in tudo in Clara-Yalle primis diebus effulserat; quan-
arcbiepiscopum vel episcopum eleclus fuisset, mi- doquidem paucorum seniorum strenuum in sacri
nime taraen de ainica sibi paupertate raplus, digni- Ordinis observantiis exercitium, paucorum admo-
talis Iiujus apice conlra yoluntatein suam insigniri dum devotio potuerit imitari.
cogcretur. Sed quare nos ista de cieteris urbibus 66. Sed eccedum de puritate religionis, quae non
replicamus, cum ipsum caput mundi, ipsa quae esi solum in Clara-Yalle, sed eliam in Cistercio, caete-
caelerarum omnium Ecclesiarum maler, sancla Ro- risque bene ordinatis domibus Cisterciensis Or-
mana Ecclesia, de hac humili socielaie, de hac dinis mulios ad culmen perfeclioiiis primis diebus
beati Bernardi disciplina, summum Pomificem ii provexit, loquimur ; quid a prsefalo venerabili viro
pleniludinem polestatis assumpseril, et ipsa aposlo domno Gerardo Priore in capitulo Clarae-Yallisali-
lica curia cardinales aliquos in partem sollicitudmif quando audiviraus, non sine multo timore el tre-
adsciveril? Tua sunt hsec, Chrisie Domine, opera, more reminiscimur. ls namque dum quadam vice ad
qui giorificantes le, et mandatis luis obsecundanies. iiiorum gravitatem, disciplinsequecustodiam, melli-
ita glorificas, ut servi tui, qui secundum pi_.ce- B fltianos admoiiitione adhortaretur, asserebat ante-
ptum Apostoli, subjiciunt seomni humanai crealura riori tempore animas fralrum defunctorum cuidam
propler te (I Petr. n, 15), pleno pielatis judicic spiriluali viro, ejusdem coenobiimonacho, visibiliter
super omnem mortalem naluram, exaltentur a te. apparuisse, seque poenalibus locis deputatos, mise-
I2__2 05. Caeterum posiquam Clara illa Yallii rabili querimonia prodidisse : non quia gravius ali-
priroum et clarissimum Abbalem suum post unun quod peccatum commisissent, sed quia quotidianas
et Iriginla annos ad superni Imperatoris transmisi negligentias vitareminore solliciiudine, quara opor-
palatium, ut jure lanto esset polentior adsubve luerat, curassenf Si ergo bcatis illis temporibus,
niendum, quanlo summaeMajeslatis faciem viciniu: quibus negligentia vix per rimulas intrabat, rubigi»
conlcmplaretur; per sanctos successores ejus, sancts neni culpse, disiricti Judicis animadversio poenalis,
religionis vigor conservatus, in eadem gloriosa dorm nimiumqueraolesta rasura abradebat: quid de nos-
illibatus, duravit, sicut in temporibus venerabili trorum temporum roiseria senliendum, ei quando
ac Deo digni viri domini Petri (137) eiusque suc negligenlia non jam per riniulas, sed per riinas, vel
cessoris doraini Garnerii, poslea Lingonensis epi poiiusperrupiuras tepiditalis ii'rurapit?Quapropter,
scopi, divina favenle gratia nobis probare concessuii . ne forte post negligeiitiam et tcrporis incuriam
est. Teslis enim nobis est Dominus, quia cum ii mors malitiae el iniquitatis intret per feneslras nos-
Clara-Yalle disciplinis claustralibus el sacri Ordini tras, quoniam terapus, quod omnia consumit, ctiam
observantiis subditi essemus, tantuni ibi religioni religionem enervat, cum procliviores sinl horaines
et gravitatis, tantumque puritatis et honestatis vi ad secianda vitia potius quam virlutes ; diseussa
dimus, ut saepius in gratia Dei exsultantes dicere totis viribus ignavia, vesligiis prgecedeiitiumpatrum
mus in cordibus nostris, quia si ipse legislato viriliter inhserere salagaraus, eorum.mernoriam in
noster bealissimus Benedictus, cujusRegulam pro cordibus nostris versando, eoruir.que sacros aclus
fessi suraus, in carne viveret, et per seipsum san frcquenier et libenter rclegendo : quatenus perre-
clumillum convenlum regeret, dislriclius sacri Or clituainem operis ipsorum nobis fortiludo operis,
dinis instituta in illo loco observari non potuissenl quasi de speculo lucidissimo appareat; sic.que sa-
Incuria neinpe vel levilas seu dissolulio, quae es lubri verecundia confusi, discainusbona etiamqnse
ruina Ofdinis, locum ihi penilus non habebant; se l agimus, omnino imperfecta reputare, atque ad am-
vcrnantium virtutum, fralernaeque cbaritaiis aemu pliorem justicise perfectionem semper anhelare. Si
latio ibi sancta vigebat . quodque niagis mirum esl quis vero mullum proficere volens, sed non valens,
adhuc singulos ausleriori aliqua castigatione coger D ideoque taedio affectus remissitis agere coeperit, au-
praelatis opus non erat, quia quasi haereditariasuc diat quicl sanctus pater Bernardus 12__3 dieat :
cessione ad se iransmissum tenebat sancta illa cor c Nolo, >inquit, c repente fieri summus : paulaiim
gregatio, vilia deelinare, et virttitibus operam darc « proficere volo. i Si ergo in studio proficiendi non
Yidimus ibi etiam ex discipulis beali Bernardi sc continuo sequilur effectus, est tamen omni proficere
niores, niorum gravitate, religionis integritate, prt volenti quodara prodire tenus, si non datur ultra :
dentia et simplicilaie reverendos; beaiae menn: solumque nolle proficere, totius negligentiaeet dis-
riae domnum Gerardtim Priorera, domnum Gaufri solutionis, atque ad extremiim mortis el damna-
dum ejusdem saucti Yiri nolariuni, plurimumqu ' tionis occasio est.
ab eo dilecttim dominum Hugonem de Monte-Felic:i 67. Obsecro itaque eos qui ista Iecturi sunt, per
dominum Pelrum Catalaunensem, caeterosque tai 1 Domiiium nostrum Jesuni Chrislum, ne sola haeccu-
monachos, quam conversos, qui a lemporibus bea; i riositate lcgisse velint, sed diligenti consideralione
Viri, usque ad noslram aetatem duranles, et exem pensent, quid in suis moribus a norma justitise, quae
plum devotionis et fervoris reliquo corpori sanci; ! in sanctis patribus insigniter refulsit, exorbitcf et
(157) Postea abbas ordine octavus, anno 1181
453 LIBE-RYIH..— FRAGMENTAEX HERBERTO '454
quidquid in se a tramite verae religionis alienum re- A vesiire curavimus : nam de rebus ipsis absit, u%,
pereririt, toluni hoc in quotidiano vitiorum et vir- quantum in nobis fait, minimum salteni articulc.m
tutum conflictu ad lineam veritatis corrigere festi- aliter, quam rei eventus fuit, mentiendi libidine Ises&
nent. Nam sicut jure omnium hominuni stolidissi- conscientia poneremus. Ipse autem aeternus Deus,
BJUScensetur, qui ad arborem viriditate foliorum seterni Dei FiUus, Domhlus noster Jesus Christus,
atque ubertate fruetus pulcherrimam veniens, folio- qui in diebus huniilitatis 'susesacramentum perfecl_e
rum inanitate ventrem farciret, etabutilitatefructus poenitenliEesanciens, et fundamentum verae religio-
jejunus remaneret: eadein rationis aequitate stuliis- nis j'aciens|ait: Si qttis vtilt post me venire, abnegel
simus reputatur, qtii venustissimam et fecur.dissi- semeiipsum, et lollat crucem suam, et sequalur me;
mam seriem strenuaeconversationis patrum sancto- (Malln. xvi, 24) ; quique extremis diebus islis,
rum relegens, velut chronica lantum, vel aunales quando senescente jani mundo, fides fluctuat, spes
regum, ad solam curiosam notitiain rerum eam titubat, cbaritas frigescit, incentivum sancti anioris
transcurrit, et nihil ex his quaelegit, ad accenden- sui per Cisterciensis Ofdinis puritatem multorum
duminse corapunctionis fervor.em, ad detergendam cordibus infudit, et ejusdem sacri Ordinis splendi-
conscientisesuaerubiginem, et ad librandam morum dissimam columnam, reverendissimum scilicet pa-
suor.um hisequalilatem nianu sanctae devotionis de- B trem nostrura sanclum Bernardum in Clara-Yalle
cer.plt. Neque enim propterea palrum prsecedentium erexit: ipse, inquam, Dominus ac Deus noster per
laudabilia gesta describuntur, ut vanae el inquietae meritaet iutercessionem sanctorum patrura, de quo-
curiositati ser-viatur : sed, ut perearudes instruan- rum vita et mofibus ad aidificationem posterorum
tur, infirmi confortentur, lascivi gravitatem secten- aliqua conscripsimus, donet nobis ita vestigiis eorum
tur, duri eorde compungantur, devoti ad perfectionem inhaerere, ita simplicitatis et innocentiae sensum re-
infbrmeiltur, et ut per sedificationemet consolatio- tinere, ita per continentiam carnis in Immilitate
nem legentium 1224 sancta Ecclesia roboretur, et vera roborari; ut ad illam aeternre beatitudinis gio-
laus Dei, cujus dona sunt bonanostra, per gratiarum riam, ad quam eosdem patres indubitanter credimus
actionem amplificetur. pervenisse, etiam nos, cooperante gratia Dei, quan-
68. Caeteruminhac sola parte veniam a studiosis doque pervenire mereamur, praestante eodem Do-
leetoribuspetimus, quod aliquibus in locis senstim, mino nostro Jesu Christo, qui cum Patre et Spirita
vel summam verborum quae dicta sunt, retinenles, sancto yivit et regnat Deus per immorlalia ssecula
eamdem summam competenti formula orationis saeculorum. Amen.

FRAGMENTA
EX HERBERTI LIBRIS DE MRTACULISCISTERCIENSIUMMONACHORUM.

(Lib. i, cap. 5-7; lib. n, cap. 12-14, 25.)

1___53 I- — De Acardo Clarm-Vallis monacho. C gitivum in lecto firmiter dormientem conspicerent,

1. In eodem quoque monasterio exstitit religio- tunc et ipsi dormire" coeperunt: erant enim oculi
sus quidam monachus, nomiue Acardus, vir qui- eoruro gravati, illudenie eis utique spiritti erroris,
dem genere nobilis, sed conversatione nobilior. Yerumtamen Acardus, quia certissime credidit ver-
Hic autem beato Bernardo abbate suo jubenieatque bum a sanclo Palre prolatum haud posse irritum
mittente, plurimorum coenobiorum initiator atque fieri, somnolentise spiritura, qui ei molestissimus
exslructor fuit. Qui duin adhuc esset in probalione, erat, virili constantia repellebat, Et nunc frontem,
isdem pater beaiissimus Bernardus una die venit niinc lerapora fricans, modo pilos barbae et capilis
ad Novilios cqnsolandos, ut saepe solebat. Termi- vellicans, modo manus et faciem lolilans, nunc de
nato ilaque sermone, praedictum Acardum cum loco ad locum ambulando se excitans, tandem fal-
sdiis duobus Novitiis traxit in parlem, et praemo- laciae somnum, quo premebatuf, evicit, Cumque
rrait in spirilu prophelico, ita loquens : c Fulurum jam prope esset ut signum ad Yigilias pulsaretur,
est, inquit, ut Novitius ille (designavit autem eum ecce duo quasi gigantaei _Ethiopes, nigerriinis cap-
ex nomine) ante diem crastinum furtive recedat. pis amicti, per ostium domus visibililer ingrediun-
Yos igitur vigilate, et estote parati, ut fugienlem _ lur. Is vero qui praecedebat, gallinam assatam in
cum rapinis effugere non sinaiis. Et si miser ano- spico portabat. Porro in ipso veru coluber ingens
bis exierit, quia non erat ex uobis, spolia tamen, per caput et caudam infixus erat, quigallinam eam-
quia noslra sunt, retinebitis nobis. > Quo audito dem hinc inde cingebat. Cum tali itaque ferculo
niiraii sunt illi, et cum silentio praeslolati sunt exi- accedit ad locum Novitii; et gallinam fumantem
tam rei. Profunda vero nocte duo ex illis cum fti- naribtis applicat dormientis. Quo statim experge-
 is. S. BERNARDIVITA PRIMA. 456
faeto, dsemones egrediuntur, el per 1224 iter A . dives est, Tanlo namque fervore hic beatissimus
quo venerant revertuntur. Ille vero quanlocius sur- eremita mundum deseruit, tanlo Christum ardore
git, et vestimentis onustus posl daemones exit : ve- dilexit, ut temporibus et regionibus nostris nemi-
niensque ad ostium armarii quod eral in claustro, nem fuisse putemus, qui ei in contemptu visibilium
machinamentis suis moliebatur firraaturam eflfin- et carnis mortificatione posslt aequiparari. Yitam
gere, ac secum tollere libros. Porro prsedicius Acar- quippe illius omnes possumus mirari, multi etiam
dus ceierrime socios excitat, et prophetalam apo- aemulari, sed nullus imitari; unde et necesse est
statae fugara insinuat. Tunc recedentem pariter in- amplius venerari. Iste enim pro Christo quotidie
sequentes, reperiunt illum pessulum ostii concu- moriens, non unam tantum, sed iniiumer.as cruces
tieniem. Quos ut ille prsesensit, illico datls saltibus et mortessHstinuit; quia quoldiebus in eremo vixit,
cvolat; et praecipiti cursu per oslia pomarii ruens, quasi tot martyria duxit. Quis namque homirium in
niurorum tandem seplis retinetur alque reducitur. hac vita morlali, quantumcunque profecerit, yel
In erastiiium autem cum malorum iinpoenilens re- sine huniano cibo, vel sine tecto, vel sine indu-
sipiscere nollet, quia jam datus erat in reprobum mento, vel sir.e omnibus his diutius vivere possit?
scnsum, dimissus est iandem ut abiret in locum Porro vir iste viriiis, vir verse yirtutis, naturam su-
suum. Eadero vero die arreptus a diabolo demen- B pergressus humanam, cum careret Omnibus istis,
tiam incurrit, et usque ad mortem furere non ces- confortante se Deo per multa tempora non defecit.
•
savil. HsecnobisNovitiis ipsedomnus Acardus, cum Annis siquidem quatuordecim solivagus ac toto
j"am esset aetate decrepiius, plena fide narravit, corpore nudus, montibuset silvis pro Christi araore
utpote qui onmia noverat, et perspexerat oculis oberrans et latitans perduravit, coelum habens pro
suis. tecto, aerem pro vestimenio,pecorinum victumpro
2. Idem vero confessus est nohis, quod in pri- cibo huniano. Herbis namque agrestibus et crudis,
mordio conversionis suae multa di_monum bella, earumque radicibus, inlerdum quoque sagina et
mtilta flagella pertulerit, multaque eorum phanta glande promagnis deiiciis utebatur, qui uiiqtie bru"
smata viderit. Saepius quidem etiam cum esset in torum animalium pastus magis quam esca homi-
ecclesia psallens atque orans, copiosa coram eo lu- num esse probatur. Hujus ergo Tigorem propositi
minaria quasi cereos et lampades accendebant, quae incxorabili severitate per decenriium. integrum cu-
prolinus adinvocalioiiem nominis Chiisli tanquam stodivit. Postmodum autem qualuor fere annis ante
vanitas disparebant. Quadam deiiiqiie vice apparuit suam dorniitionem, incorde biemis, bruma saeviente
ei diabolus, gladiatorio cutn eo coiifiictu in modum asperrima, cumtellus nivibus obruta, et gelu acriore
palsestrilse deccrtans, cui crebros ictus et vulnera C coercita, nec herbas foris exsereret, nec radices ef-
inQigebal, atque vicissim reeipiebat; ad ultimum fodi sineret, tunc a facie famis et hujus frigoris
vero subaclum dsemonem coiliso capite excerebra- sustinere non prsevalens, landem ut Iiomo jam fere
vit. Quem dum traberet per capillos, prtrtem capiiis praemoriuus, et obeso corpore, pelle sola circura-
confracti, cum carne el ossibus evulsain, manu re- datus, cogebatur interdum deserta deserere, alque
tinuii: moxque ex ea tain intolerabiiis putor exivit, ad proxima rura volendo nolendo descendere. Ye-
ut possibililatis buraauaeniodum fere videretur exce-. niens autem ad exeretorias ejusdem viculi casas,
dere. Quam cum a sua manu longius excussisset, si quem ibi pauperculum et lionestae conversationis
confeslim oiidum monsirum quod videbatur evanuit: horainem manere cognosceret, ad eum libentius di-
vesiigia taraen immundiiice suae aliius irapressa re- veriebat : diversorium taroen ipsiu.s ingredi recusa-
liquit, Kam per unius anni spatium ex eadem manu bat, sed reclinato capite quiescebat in laribus do-
ta-ntus feior jugiler cxhalavil, ui. prss anguslia cor- matis, vel potiusin inedio curtis. Hoc autem raaxime
dis vix eam valeret Vel ori apponere, vel naribus procurabal, ut proftmda jarii nocte accederet, ho-
admovere. Ilic ergo benignus ei raagni solaminis raque anielucana recederet.
vir, mulla noliis, cum essemus Novitii, Iggg nar- Q 4. Porro horair.es illi, qui digni habebantur tanio
rabat exempla, unde nos in amore virlutum ssepius hospite nobilitari, magnam ei reverentiam defere-
accendebal, De quibus ct no's unum saliem siilo bant, iiaut-nemo deinhabitaniibus auderef ad eur.i
mandare decrevimus, eo quod ipsuiu affeciui nosiro accedere, auL in. colloquio molestus existere, nist
ardeniius inhserere sentimus. forte ab iilo permissus, aut eiiam voeatus : ninii-
II. — De Schocelino agri Trevirensis eremiia. rura metuentes ne ad ipsos aniplius non divertere!,
5. Ego, inquil, dum aliquando conversarer in si quielem illius aliquis ibidera hriporiune iurbaret.
episcopatu Treverensi pro construendo coenobio, Interdum taraen applicabaiit ei pro foribus riiodi -
qttod Claustrum'nominatur, largiente superna gra- carii sirarainis, aui yeierem saccum, si vel in eo
tia merui videre et agnoscere hominem sanctiira, forlasse requiescere conseRtirel.
• liomincm vcre divitem et vere beatum, nomine ominus Porrigebant nihil-
fragmenlum ei aliquod hordeacei vel fur-
Schocelinum. Qui videlicet eo ditior, eo beaiior fuit, furei panis , scientes ulique quod aliud nihil acci-
quo fallaces mundi divilias, tanquam variitates et peret : de quo videlicet pane modicam aliquoiies
insanias falsas, verius despexil, et longius abjecit. crustLilam ruminabat, residuaro vero
partem ad
Vere enim non qui phis habet, sed qui minuscupit nniltorum dierum refectionem secum ad eremum
457 LIBER YIl. — FRAGMENTAEX HERBERTO, 458
_deferebat. Habebat quoque vir ille locupletissimus A autem vobis amicis meis charissimis, quia nihil est
cireumligatam renibus seroicinctiam vilem atque mihi molestius, quam ut curae carnis sarcinam
brevissimam, quae verecundas solummodo cor- odiosam, cum tanta difficiiltate deposilam, lassaiis
poris partes operire vix poierat, cmn eum homi- et dolentibus humeris denuo imponere cogar. >
nibus apparere compelleret ista tam inevitabi- 6. Nos itaque videntes hominem benignura atque
lis causa. Possidebat nibilominus et saccellum par- affabilem , cum jam ei fiduciaiiler loqueremur, sci-
vissimum collo vel renibus appensum, quo supra- scitati sumus ab eo, cum reverenlia lamen,
diclas alimonias inferebal, En tola divitis istins utrumne adhuc de carnis iliecebris vel daemonuni
yiri proprielas, en gloriosa lgg@ servi Christi irritamentis aliquid molestiae tolerarel, Tunc ille.
haereditas, el nobile pairinionium, cui vere fideli ut erat homo jucundus, et boni solatii, cum pati-
totus muridus erat divitiarum. Ipse enim tanquam Iulura subrisisset, iia loqui exorsus est, « Jam diu
niliil habens et orania passidens, intali nihilo lo- est, amantissiroi fralres, ex quo per graliam Dei a
tum obtinuit : quandoquidem qui in vili semicin- passionibus vitiorum sentio roe non medioerilei.
ctia tolum mundum inclusit, de toio et pfo toto exoiieratum ; sed quoniam teEtatio est vita homi-
mundo semicincliara solam elegit. Denique quid nis super terram, quis glorietur castum se habere
aliud cuivis hominum confert copia thesaurorum, B cor? Si enim dixerimus quia peccatum non habo-
atque infinita possessio refum, nisi ut prsesentem mus, nos ipsos scducimus, et verilas in nobis non
vitam ducere,- et aliquandiu producere possit? ad cst. In medio siquidem laqueorum ambulanles, et
quam videlicet transigendam huic pauperi nosiro hoslilibus giadiis circuroquaque patentes, nisi scuio
una vetusii panniculi scissura suffecit. divinae proieciionis assidue muniamur, nunquam
5. Beatus itaque Bernardus, audita.virtute con- cavere poieriraus ad his qtii sagiitant in obscuro
versationis illius, dedil nobis prosceptum adeundi eiiam rectos corde, Coiifidimusiamen in Doniir.o,
et salutandi ex nomine ipsius virum, mitiens etiam quia fidelis est, et non patieiur nos tentari supra
ei pro signo eharitalis nonnulla munuscula, hoc id quod possumus. Et nunc vobis aliquid exempii
est, tunicam et caligas, ut proejus amore indueret gratia refero, in quo poieriiis advertere, cujusmodi
illas. Nos ergo profeeti ad easaem par.tes, una die, tentationibus aliquolies inquietor. Qiiadam itaquo.
cum adhuc tenebrse essent, intravimus locum ubi die cum brumalis asperiias solito intensiore pruina
quiescere putabatur : el non invenientes, scisciiati rigesceret, et nix copiosa de nubibus fiueret, lunc
sumus ab hospile, ubiiiam ille esset. Ilie vero re- torpentibus membris in terra jacebam. Yerura-
_pondil. «Hac nocte, inquii, apud nos in curia man- lariien rerumSalor omnipoteiis, qjii datnivem sicut
sit. Cui soliio tempeslivius recedenli et vale facienii laiiam, et nebulam sicut cinerem spargit, ipse
respondimtis : Cur, domine pater, tam cito egrede- mihi pro laneo amictu, qui deerat, niveum operto-
_:s, cum medis. noclis adhuc vix hora transierit? riura dederat; magnum quidem et ampluin, alque
Et ille : Modo, inquit, veiituri sunt hue propter me ad unius cubiti mensuram fere condensum. Quo
viri quidam religiosi; a quibus nolo ite adpraesens circutiiquaque 1227 latius expanso ita operiebar,
reperiri. Hsec autem saepius_etpropter alios fecit, ut de corpore meo nihil penitus appareret. Tan •
quos ad se niliilominus veniuros esse praedixit. > tummodo circa faciem meam virga fumaniis anhe-
Quo audito salls superque rairali sumus, quod tam litus ab ore procedens, superjeciam nivem paula-
cito in astutia. nostra ab eo deprehensi fuerimus. tira undique reliquabat, et niodicam fecerat apertu-
Caflide naraque satis putavimus nos egisse, et in. ram. Interea lepusculus quidam ante faciem frigoris
cautuni antequam surgeret praevenisse. In quo vi- et nivis fugitans, atque ad pausandum latebras
delicet faclo manifeste innotuit, quod etiam pro- quaeritans, casu venit ad ipsum foramcn. Qui sua-
phelico spiritu non caruerit. Nos ergo scienles quod vitate caloris illectus illico substitif, et super caput
absque beneplacito suo reperiri non posset, per raeum ibidem accubavit. Tunc ipsa novitas rei
prscdictura hospitem ei mandare curavimus, obnixe D subridere me compulit, et subripiente mihi levitate
rogantes, ul gratia ipsius qui nos ad ipsum direxe- dejectus est animus meus a statu solitse gravitatig,
rat, suam nGbis prsesentiamindulgeret, Quo tandem et prolapsus in gaudium vanitatis. Non solum au-
annuenle clementer, venir.ius et vidimus eum, non tem, sed et desiderium incidit eumdem lepusculum,
quasi terrenum boiniiiem, sed sicut angelum coe- ut facile poteram, manu injecta corripere; non ut
lesteni, cujus conversalio tota in coelis et de coelis eum occiderem aut relinerem, sed quia est animal
erat. Tunc eulogiis praesentatis, curn salutationem innocens atque lenissimum, ut contrectatione et
Patris humiiiter et cum revereniia suscepisset, ip- visu illius aliquandiu delectarer, et dicatum poeni-
saque indumenta sibi applicuisset, mox iterum ea teatise tempus b.ac inepta laetitiainterim consumere
deposuil, et ait: « Benedictus Deus, qui dedit in non vererer. Diutius autem suggestori reluetans.
corde apostolici viri, ut peccatoris et miseri lio- desiderium vanum donante Deo superavi; tranquil-
minis memoriam habcre dignetur. Et nunc pro loque corpore rnaner.s, pavidam bestiolam secure
amore ipsius vestimenta transmissa obedienter ac- quiescere feci, donec (andem ut-roneavoluntate rc-
cepi, ct indui; diutius tamen ea poriare non valeo, cessit. En id est unura de majoribus tentamenlis,
qtiia- nec opus est mihi, nec ipse mandavit, Dico quse a multis retro diebus tolerasse nie meEaiui.
PATROL.CI.XXXV. 15
m S. BERNARDIVITA PRIMA. l"Q
Quod videlicet quaravis ioeose, et veiut exbilarandi .A rae-Vallensium fratrum , eamdera consuetudinem
vos gratia fortasse videar vobis aiacrius quam opor- usque hodie quasi pro iege custodiunt. Quadam ita-
tuit reiulisse, erubesco tamen etdoleocogitationes que die cum esset in via directus, necesse habuii
raeas interdum a yaniialibus istis veluf amuscis transireper fauces cujusdam nemoris solus. Conli-
volitanlibus inquietari, etiam sine consensu vani- git autem ibidem eum incidere in latrones, qui eum
tandi. > despoliantes, caballum quoque cum sarcinnlis ra-
7. Cura hsecelsirailia nobis aedificandiet solatiandi puerunt, et nihil ci penitus praeter solam charitatem
causa vir ille mirabilis enarraret, tunc beatum pa- dimiserunl, Illa vero quia non fuii in sitarcia, neque
trem Bemardum legatione noslra humillimeresalu- in forulo foris incauie reiicta, sed firmissimae pa-
iavit, seseque orationibus ejus devoiissime comnien- tienlia. nodis intus in intimocordis.sapienler astri-
davit. It.oxque benedicens ac valefaciens nobis, tan- cla, sicariorum violentiam timerenonpoterat. Salva
qtiam cervus emissus a Deoliberis saltibus ad opaca igitur charitate nihil Deiservus amittere poluit, quia
saltuum recucurrit, et veluli avis de manu tenentis pronihilo illieratquidquid earemanente aniisit, Re-
elapsa, laxatis in aera pennis ad avia nemorura can- cedeniibus vefo latrunculis, ipsecum paululum pro-
tando revolavit. Nos igilur videntes, et spiritum cessisset, prosiernitur ad orationem, obsecrans
loquendi ulterius non habenlcs , in comparalione B Deum, ut hanc eis remiiieret impietalem. Qaidam
talis ac tantae perfeclionis, assimilavimus noslras ex ipsis a longe subsecutus, curiosius observabat. vo.
turres favillae et cir.eri; et qui anlea puiabamus nos lens scire quid ageret; et videns eum oraiioni diu-
aliquid esse, cum nihil essemtts, tunc universas tius insisleniera, celeri cursu revertitur ad socios,
justitias nostras quasi pannum menstruatae exisii- perculiens peclus stium et dicens :«Yae nobis misc-
niaviraus : sicque perculienles pectora nostra, hti ris et damnatis! En moriemur omnes , qui hunc
iniliati atque conipuucli niniis ad propria remeavL tam sanctum" lioniinem, et tam saticti raonasterii
nius. Referuntur et alia pene innumera de viro illo fratrem (siquideui ipso revelante cognoverant quod
magiialia, quae quouiam a nobis lanquam longe re- esset de Clara-Yalle), nostro malo tara male tra-
motis diligentius investigala non sunt, sileniio clau- claviinus. Hinc enim ex quo recessit a nobis,
dimus; illa tantummodo proferentes quae fide ocu- non cessat orare cum geniitu et lacrymis : nec
laia percepimus. Hic itaque ter beatus cum revelante dubium est quin ipse Dominum roget eliam pro
Deo diem dormitionis suae jam jamque imminere suis iuimicis". > Quod audienies corapuncli suut
conspiceret, ad unam de propinquioribus villis ac- aniino, et venlentes inveniunt illura adhuc in ora-
cessit, ibique perceplo dominici Sacramenti viatico, lione flexis genibus intentum. Cui raox universa
lslantibus angelis, angelicaepurilalis aniraam red- restituunt, el veuia suppliciter postulata, in pace
didit, Ad cujus exsequias venerandas virireligiosi, et dimittuiit. Quo viso, gavisus est frater ille gau.iio
•populi innumerablles catervatim undique confluen- magno, Salvatori Christo immensas gratias referens
tes, corpus ejus honorifice sepelierurit, ci super de compunctione praedonum, magis auam de rece-
jpsuni novam ecclesiam construxerunt, Postea vero ptione spoiiorum.
translatum est inde eorpus ejus apud quoddam no- 9. Hic ergo vir bontis cum in sancto proposilo
bile castrum, quod nominatur Luceleburgum, etin perseverasset, tandem vocanle se Deo collectus est
:ecclesia beatae Mariae honorifice tumulatum. Porro ad populum suum, recepturus amodo cuin eis prse-
ad ipsum lumulum ejus miracula frequenier usque niia meritorum. De cujus glorificatione visio lalis
hodic fiunt, et saniiates ac beneficia multa ipso in- apparuit, eaderri qua defunctus esl die. Erat in quo-
tervenienle fideliter postulantes accipiuni, Haecet dara monasterio longius a Clara-Valle remoto, ir.o-
siniilia nobis neopbyiis domnus Acardus saepiusre- nachus quidam religiosus et magnae opinionis vir,
ferebat exempla, quibus rudimenta tlrocinii nostri quem pro sua sanclitale omnes sinceriter diligebaai,
liiagnifice roborabat, alque in amore viitutum non omues singulariter bonorabant. Hic igitur eodeia
mediocriter ascendebat. Adposlremum autem etiam jD die, quo prsedictus frater mortuus esi, etiam ipse
ipse deficiens, in senectute bona migravit ad Domi- moriens ad exlrema devenit. Cumque jam morii
num, et sepultus est in sepulcro fratrum suorum. proximus videretur, raptus est ab htiraanis, ita ut
III. — De fratre taico ei Converso Clarm-Vallis. oinni membrorum officin desiiiutus, a mane lisqiie
8. Fralcr quidam laicus et Conversus in eodem ad nonam in ecstasi positus, tandem ad seipsimi
ooenobioexstitit, vir religiosus ac suimnsemansue- revertitur, et virtulerecepta, lingua tantumin verba
ludinis, qui Deo riiagistrante didicerat esse mitis et laxatur. Siupentes vero qui aderant, causam ab eo
humilis corde. Huic oranes teslimonium perliibebant, repenlinse discessionis, ae reversidnis efflagitant.
qiiocl nunquam visus fuissel irasci, nunquam qui- Quibus ipse respondii: « Hodie cum a sensibus cor-
buslibet injuriis affeclus ad impaiientiam provocari. poris in spiritti sublevatus absiraherer, inveni nie
Hie inspirante Deo slaiuerat firmiter in animo suo, subiio introductum velut in paradiso volupialis; in
ut quoties a 122® quibuslibet fratribus suis juste loco giorioso aique pra:-ciaro niniis; cujus aptitu-
sive injusie proclaraaretur, toiies pro illis oraret, dinem, pulchritudinem, atquc araoenitatem litimarii
et pro singulis Pater noster prima vice ad minus di- sensus angustia aesiiraare non sufiieii. Ibi preliasa
ce.el. Cujus esemplo salubritcr instrucii niulii Cla- vasorum congeries aic.uc ornara.ntorura : ibi iiul-
m. LIBER VII, — FRAGMENTAEX HERBERTO 462
nita praeparatio deliciarum, quomodo fieri solet in A misso coenobiovalde idoneus et necessarius erat;
adventu cujuspiam potentissimi regis aut impera- quandiu vixit in carne, nunquam ei voluit super
toris. Erant igitur sanli innumerabiies immensa hujusmodi petitione prsebere consensum. Quadam
gloria coruscanlcs, quorum alii jara adveneraiit, alii igitur die dixit ad eum idem abbas : « Domine pa~
adhuc de cunc.tis partibus veniebant, quasi ad ler, ego j'am senex et pene decrepitus, fatiscentibus
grande speclaculum ccrtatim properanies, et velut in corpore membris, et urgentibus undique morbis
ad diem solemuem undique eonfluentes. Audicbalur jam jamque resolvi me sentio. Quod si extra Cla-
etiara ibi suavitas harmoniae coelestis, et resonabat ram-Yallem defecero, erit mihi dolor inconsolabilis,
undique graliarum actio etvox laudis. Ego vero cum et irreparabile damnum. Unde necesse est ut vel
niniis obstupuissem, sciscitatus sum ab angelo du- nunc abire me j'ubeas, vel satisfacere volis meis;
ctore meo super his quse videbam. Ipse autem re- quia mors accelerans moram amplius facere non
spondit: Haecest celebritas noya, novi cujusdam permiltit, > Cui Yir Dei respondit : . Mane in loco
sancti hodie de domo Glarae-Vallensiassttmpti, el in tuo, et noli timere. Ego securum te facio qtiod mo-
gaudia ista modo solemniter iiitroducendi. Hoc ila- rieris in Clara-Yalle. > Credidit homo sermonihus
que diclo jussit rae cilius egredi, atque ad humana Sancli, et mansit interim in sua praelatione secu-
reverli. Quod cumego nimiura deterrerer, obsecra- B rior pluribus annis, Post transitum vero Famuli
bam medullitus, ut ab il!a felicitateadmiseriascor- Dei, cufti jam desiderii sui stimulos ntillo reprimenie
poris amplius non remiiterer, -Ille vero respondit: tolerare nequiret, dimisso regimine Claram»YalIem
Modisomnibus oportet le ad fratres luos regredi, se conlulit; ubi etiam magno Dei dono, raagnoque
donec araiunties quae vidisti. Quo facio protinus roiraeulo septeimium supervivens, mirabile prorsus
feveiteris, et aetemae isiius laelitise participium in tali a-tate velinfirmitate, fervoris ac devotionis
I___;9 obiinebis. Hujus rei gratia raissus sum ad exemplum nobis omnibus in fine reliquit
vos, hidicare isla quae vidi, ut et ipsi benefacientes Y. — De Gunnario, ex Sardiniw teirarcka monacho
proficiatis, et perseveretis in bono, scienles utique in Clara-Valle-.
quia non deerit nicrces operi veslro. > Ei cum ista 12. Simili modo Gunnarius vir illustris, quondam
dixisset, valefecit, atque obdormivit in Domino. j'udex et doininus Sardinice tetrarchalis, cum venis-
Planxit autem eum omnis congregatio monastcrii, set aliquando orationis gratia ad sanciura Martinura
uipote sanctissimum.et magnse utilitatis virum ; de Turoiiensem, in revertendo transitum habuit per
cuj'us exemplo omnes erant informati, et de cujus Claram-Vallem : ubi a sancto Bernardo devote sus-
consilio pendebantuniversi. Illi ergo sollicile tempus - ceptus, et de salute animae copiose praemonitus,
lioramquenolanles, cumrequisissent in Ciara-Yalle, converti ab eo minime potuit, quamvis beatissimus
cognoverunt fratrem supra memoratum eadem die, Pater, ipso ibi praesente, et mulium gralulante, cae-
qtia visio demonstrata est, fuisse defunctum. Cuj'us eum quemdam illuminasset, Cumque recessisset,
nimirum inventa est talis ac tania conversatio, ut dixit ei Sanctus : « Ego rogavi Doininum instanter
fidem facile faceret tali eltaiito niiraculo. pro tua conversione, sed ad praesens exaudiri non
10. Beatus vero Bernardus cum quidam dc fra- merui: etnunc abirete patior, quia relinere non li-
tribus suis hanc visioncm coram eo cum grandi ad- cet invitura. Verumtamen scias te huc iterum de
miratione referrent, ita respondit : « Et vos, fra- Sardinia reversurum. > Abiit ergo vir in terram
tres, ista miramini? Ego vero magis admiror in vo- suam, de ignito Yiri Dei colloquio sciutillam aemu-
bis incredulitatem et duriiiam cordis, qui adhuc mi- landae paupertatis et religionis secum reportans:
nime creditis, aut minime forte adveriitis vocem quaein ejus pectore I_>_3.C.Per cogilationem inte-
illam, quade coeloclamatur: Beali morlui qui in rim coalescens atque exaesluans,opportuno tempore
Dominomoriunlur: atnodojam dicit Spiritus ut re=- postmodum in flammam operis erupit, Cumque re-
quiescant a laboribus sttis; opera enim illontm se- versus fuisset in Sardiniam, stiraulabant ejus ani-
quunturilloi (Apoc Xiv, 15). Mihi siquidem luce D muni incessanier verba illa prophetica, quse de ore
clarius, ct.vita qua vivo certius constat, omnesqui sancti Yiri prolata, quasi coelesle oraculum retine-
in cordis hujus puritate obedientes et huiniles per- bat; et eum quiescere nori sinebant, juxta quod Sa-
severaverint, mox ut carnem exuerint, ab omni mi- lomon ait: Verba sapientium quasi stimuli, et quasi
seria prolinus exuendos, et immortalilaiis gloria clavi in altumdefixi (Eccle. xn, 11). Post modicurii
vestiendos. ... vero tempus audito transitu sancti Viri, consterna-
TV, — De Simone abbate Caziacensi. " . tus est animo vehementer; arguens semetipsum et
11. Vir venerabilis Simon. quondam abbas Ca- poenitens, quod ad illius prsedicationem conversus
ziaci, quod est non ignobile nioiiasterium nigri Or- non fuisset. Sed quod ipso vivente non egit, post
dinis.monachorum, magno cordis affectu beatum ejus obitum implere festinavit. Mox ergo dispositis
Bernardum diligebat; adeo ut de consilio et volun- oumibus quse necessaria videbantur, primogenitum
tate ejus loius pendere videretur. Huic autem desi- suum Barasonem in regno suOprincipari conslituit,
derium niagrium inerat curam pastoralem deserare, caetens tribus liberis patrimonio suo cominuniter
et Seri monachus in Clara-Yalle.Yerumtamenbeatns disiributo. Quoriim etiam prior natu, vocabulo Pe-
flerriardus sciens viri virtutem, et gratiam quacom- trus, illico post discessum patris, regcum CaraliU .
- £63 S. BERNARDIVITA PRIMA. 464

num conjugio sortiluin polenter oblinuit, hodieque & cuium istud factum in oculis suis, compiractus esi
nobiliter regit. Ipse vero GuRnariiis, dum adhuc valde; el haec erat, ut nobis asseruit, maxima causa,
quadrage_arius essel, aeiatecorporis etanimivigore pro qua seipsum reddidit in Claram-Yailem.
prsepollens, relicta Sardinia, oronique gloria mundj 1231. ^H- — De Fastrado abbate Clarm-Vatlensi
lcriio.
deposit.a, pauper et humilis ingressus est Claram-
Yallem: ubi jamannumquinquiesquinumperagens, 15. Venerabilis ac piaememoriae Fastradus (159),
in disciplina suscepti Ordinis assidue militat, et ex- " quondam Cistercii abbas, vir eximise sanctitatis;
donec veniat immutatio Qui cum tanta nobilis quidem genere, sed moruro eleganiia nobi-
speclat ejus.
irii-
pro Chrisli amore reliquerit, nihil omnino se repu. lior fuit. Quiliberalibus studiisnonmediocriter
tat araisisse; quin potius gratulatur, el magni lucri tiatus, sacris tamen Lilteris ardenliori desiderio
exislimat pro coelesii terrenura abjccisse. semper inhaeslt; ila ut postmodum cum sapientia et
VI. —Deredilu sancii Bernardi cx Vrbe ad suos. aetate proficeret, eas prae oculis et manibus inces-
15. Isdem quoque venerabiiis Abbas cum aliquando sanler haberet, el iie ad iriensam qtiidem sine le-
per annos tres moratus fuisset in urbe Roma, atque ctione divina discumbere vellet; Quod non modo fa-
in parlibus Italicis pro sedando schismate Peiri ciebat in propria domo, verum etiam in scbolis
Leonis, in quo videlicet opere eumdem famulum B peregriuando: Hic dum esset ahbas Gariiberonensis,
suum Ghrislus magnifice lionesfavit; tandem rever- decedente piae memorise domuo Roberio, qui beatd
sus Claram-Yallem, statim post faclam oralionem Bernardo successerat, electus est adregiirieii Clarae-
capitulum fratrum introivit -.el quia fatigatus ex iti- Yallis. Ad quam tamen electionem venife dissimu-
nere, diu loqui non poterat; brevem quidem ser- - lavit, quamvis ex nomine vocaretur; timens utique
riioiiem, sed plenum consolatione protulit eis, di- ne hoc illi accideret, quod semper accidere vere-
cens :« Benedictus Deus, qui vos mihi reddidit, et balur. Yerumlamen anteqiiam Legati Clarae-Valleii-
me yobis (158), >eic. Hsecautem signavit nobis dom- ses ad eum requirendum perveiiire potuissenl gar-
nus Girardus quondani abbas Longi-Pontis, qui rula fama praevolante cognovit, quia in ejus perso-
unus ex antiquis senioribus Clarae-Yallensibus, dicta nam oriines unanimiter convenissect. Hoc itaque
ejus, et facta studiose rimari saiagebat. rucnore turbatus et anxius, fugam arr.ipuit; ve-
14. Ipso quoque referente audiviurus, quod illc niensque ad doraum Yallis-Sancti-Petri, quod est
Dei Sanctus dum in quodam monachorum capitulc monasterium Ordinis Carthusiensis, per dies aliquot
verbum Domini praedicaret, duo ex fralribus illis qui ibidem latitavit : ubi cum die tioetuque in oratione
aderant, viderunt eum cum subsellio, in quo resi- persisteret, factus est in mentis excessu; et ecce
debat, in aere suspensum, et quasi mensura unius apparuit in magna gloria Yirgo puerpera, domiria
pedis a terra sublevaium. Hic ergo venerabilis Paler, Angelorum , portans in manibus Regeni gloriae,par-
cum esset aliquando in itinere, haud longe a caslrc vulum suum Jesum. Quam eum ille vidisset, proci-
Pruvinensi, revelatum est ei divinitus, quemdam dc dit ad pedes ej'us, obsecrans ut sui miserereiur. Cui
filiis suis Clarae-Vallensibus tunc migrasse. Staiim- Beata respondit: « Quid turbaris, o homo ? > Et
que de vehiculo descendens, feeit obsequium pro de- iraponens ei in ulnas suas, velut alteri Simeoni, no-
functo, commendans animam ejus Deo. Cumque ve- bilem illam sarcinam qtiam gestabat, ait: « Accipe
spere divertisset ad oppidum, quod Cantameruls Filium meum, et serva mihl illum. > Quo facto,
nominatur, domina ipsius loci, qus. iilum in hospi- sublata est visio ab-ocuiis ejus : et rediens ad se-
tio suo devote susceperat, ohtulit ei filiam suam quar- ipsum, intellexit quoniam a Domino egressus est
tano incommodo jamdiu laboranlem, ut ei benedi- sermo, et quia vere filii Dei, et membra Chrlsti
cendo manum imponerct, et bene baberet. Ipse verc essent qui ejus providentise commitiebantur. Hae
benedicens earo atque consignans ait : « Adhuc igitur tanl laeta yisione praemonitus, jam non est au-
unani accessionem passura es, filia, et liberaberis. i sus ultra reealcitrare, ne videretur ordinationi Dei
Atque ila coniigit ei. Alia atitem vice cum iden; D velle resislere.
vir beatissimus deLaviniaco [fort. Latiniaco], nobii 16. Suscepto autem praefato fegimirie, quam sol-
villa in episcopatu Meldisposita, egrederetur, oblat. licitum, quam discretum, quamque benignissimurii
est ei grandiuscula puella quaedam surda et mula paslorem exhibuerit se,non est mese simplicitatis
Quam cum iinpcsuissent super collum jumenti sui exponere. Nam quemadriiodum alios praecellebat
respieiens in coelum breviter oravit. Cumque saliv. oflicio dignitatis, ita eliam praecedebat religionis
sua linisset labia ejus atque auriculas, benedixii exemplo, et merilo sanctitatis; Castus, pius,ethumi
illam, praecipiens ut vocaret sanctam Mariam. Mo_ lis, riiansuetus atque modestus super onmes ipios in
ergo puella, quaenunquam fuerat locuta, aperiens os diebus ejus vidisse me memini, Pareimoniam vero,
suum clamavit, et dixit: . Sancta Maria. > Roge- ait ille Severus de beato Martuio, nbn est necesse in
rius ergo quidam, vir religiosus et monachus Clarse- eo laudare, cum adhuc in sseeulo positus ita fruga-
Yallensis, cuni adhuc esset in saeeulo. videns mira- liler vixerit, ut-non jam scholasticus, sed moiiachus
(138) Ut supra, Vita.I, lib. vn, cap. 11. Roberto Clarae-Yallensi post Bernardum abbati suc-
•.(159) Insignem ejus -epistolam habes inter Bernar- cessit anno 1157 : mortuus aririo 1165.
dinas, raodo uumero 478, ubi appellatur Fasiredus,
&$ LIBERVIL—FRAGMEiNTA.EXHERBERTO. _GG
putaretur. Nam sicut lpse quihusdam intimis suii A eo, ut credimus, frucium fecisset, uisi peccatis no-
secrefe innotiiit, bienriio arite"conversioriem suam stris exigenlibus lam cito subtractus fuisset. Sed-
licel aetate nonduni adultus, ita abstinent^se operan quia ejus sanctissima vila diutius frui digni non fui-
dedit, utnunquam voluerit sallem pane et aqua satu toiusprsecisaestvelut atexente, dum adhuc ordiretur.
rari. Cai'nium autem edulium, quamvis in ipso tem- Verumtanien ipse cousummatus in brevi, explevit
pore ad mortem pene aegrotasset, nunquam sunierc .lempora mulla : placita enim erat Deo anima ej"us, et
acquievit. Jam vero monachus factus, quam sobrie angelico consorllo digna
vivendo, imo quam rigide absfinendo corpus in ser- 18. De cujus felici transitumox fuiuro, beataeme-
vitutem redegerit, supersedeo dicere; quia, ut veruir moriaePelro Tolosano, de quo superius multa retu-
fatear, vehementior fuit in hac parie. Satis etenin: Jimus, facta esi hujusmodi revelalio. Yidebat in visu
illum superhujusmodinovi atquenot.avi; quippe qu; noclis : et ecce in nubibus coeli Filius Dei, sanelo-
plufibus annis eidem in sua niensa ministravi. Nani rum frequenlia comilante, de coeio adveniens, et irt
cum in seipso vitia carnis sine miseratione perse- jipso aere consisiens, in throno gloriaeresidebat, et
queretur, ipsi quoque miserae carni, cui naturaliter .irieiidor ex eo procedens mundum illuminabat.
insitus erat, minus quam oporteat, compati vide- Porro ad dexteram majestatis illius monumeiitum
batur. quoddam gloriosissimum in aere suspensum appar
17. Caelerumin exleriorl habitu el ctiltu. pro offi- rebat, quod nriro opere fabricalum intuehtium octi-
cii dignitate, quam huniilis et quam temperans exsti los admodum delectabat. At vero ante fores basili-
tit, hoc uno quod dicturus sum, facile advertert cse Clarae-Yallis multitudo promiscui sexus innu-
erit, Quadam siquidem die cum v.estiarius niona- merabilis assistebant, qui surstim ereclis vultibus
chus in leclulo ejus cucullam nescio, an tunicam, regem glorise Dominum noslrum Jesuin Chrislum,
quaipsum indui vellet, solito meliusculam apposuis- ipsumque mausoleum intente respiciebant. Praefa-
set, increpavit etim, audiente me, pater, et dixit : tus auleni monachus Petrus accedens ad eamdem
« Quidest, dilecte mi fraler, quod facere cupis, ut turmam, de sepulcro illo quod coram Doraino ap-
a communione fratrum nostrorum roe separes, et parebat, coepit interrogare quid esset, aut quid si-
riotabilihabitu decolores? Ecce qui mollibus 1232 gnaret. Tunc unus ex eis respondit ei taliter, di-
vestiuntur in dbmibus regum sunt. An quia abbalis cens .: « Sepulcrum istud, de quo sciscitaris , con-
riomme censeor, propierea monacbus esse non de- stal esse sanctissimi cujusdani viri deterraproxime
beo ? Nunquid idcirco consiitutus sum minister et assumendi : de cuj'us recessione magna in pariibus
servus aliorum, ul lautioribus epulis debeam sagi- j jstis longe lateque desolatio erit; cujus etiam mors
nari, et cultioribus ornari? Si ergo me diligis, si futura est in conspeclti Domini pretiosa, et in con-
pacem meam quaeris, si prseceptis meis obedire non spectu hominum praeclara. > Evolutis posteayiginli
despieis, precor atque pfaecipio ne id amplius facere circiler diebus, cum dicius salictus abbas Parisius
velis. Nam cum ego sim apud Deum indignus, et pro negotiis monasterii ac totius Ordinis sui, do-
omnium minimus, magnum est mihi si communi mino papae Alexandro assisteret, correptus segritu-
omnium yictu atque vestitu fuero honoratus. Exquo dine lecto decubuit, et infra diem quintum sanclo
eniin assuniptus sum ad regimeii animarum, hoc fine quievit. Tandem aptid Cistercium corpus ejus
unura esi quod prae caeteris timui semper, et timeo; cum ingenti honore reductum magnadevotionecon-
ne occasione huj'us administrationis, pauperem vi- ditum est. Ferunt in regione Angliae quemdam re-
tam, quani professus sum, deseram, et monachi ligiosum, niagnaeque virtutis virum exlstere, qui in
praeriiium perdam. >Hic itaque dilectus a Deo et ipsa die qua bealus Bernardus abbas in Clara-Yalle
hommibtis, ct charismatum donis principaliter ador- de mundo migravit, cum esset in Anglia, vidit in
natus, non solum verbo et exemplo proficiebat, spiritu niaximum quemdam angelimi de coelo trans"
verum etiam gratissima corporis habitudine, mira missuni, maximam nihilominus animam quamdam
devotione intuentes afficiebat. Taiita siciuidem Spi- ^ de terra assumentem, et eam cum ingenti gaudio
ritus paracleti gratia in ipsius vultu angelico radia- secum adastra deducentem.Postmodumauteni cum
bat, ut vix posset fidelium aliquis desiderabili ejus ipse beatus Fastradus abbas exiret a corpore, eadem
aspeciu satiari: praesertim qui pur.itatem animi ejus, die vidit ille qui supra, supradictum angelum ad
et singularem mausueludineni cogitabant, quam in terram venieniem, assumptamque ex ea quamdam
exteriori homine, velut in proprio sigiilo, divina animam ad coeli fasiigia sublevantem : quse quamvis
mar.uimpressameernehant.Qui videhcet virvene- maxima videretur, prioris tamen animaeniagnitudini
randus, cum jam factus esset Cislerciensis-coenobii non aequiparabatur (141).
ac totius Ordiiiis Paier universalis (140), maguum in

(140) Yide supra, lib. vn, cap. 20. men miractilum prae aliis certissimis a pictoribus et
(141) In omnibus S. Bernardi miraculorum libris ab incautis sancti Docioris devotis nuuc venditari
nulla uspiamnientio de miraculoso illolacte, a bea- cernimus.
tissiraa Yirgine in Bernardum expresso : quod ta-
4C7 S. BERNARDIYITA SECUNDA _fS

ABIONITIO

IN RELIQUOS SCRIPTORES VITM S. BERNARDL

1_.33~3L234< ^- Sttpcrioribus libris visum est mantissw loco adjicere auctores subsequentes,qui de ge&lh
sancli Bernardi scripserunt. Primus estAlanus, ex abbate Aripatorii episcopttsAntissiodorensis ab anno 1155
ad 1161 : quo anno ad Claram-Vallem denuo se recepil, ibidem mortuiis anno 1181. Is ex quinqtteprioribus
libris prwmissis continuam rerum a Bernardo geslarum seriem conlexuit, adhibitis propriis auctortim verbis,
quos ad temporum ordincm utcunquc reduxit. Nam ubi Gaiifridns .» lib. III, cap. 4, infclicem expediiionis
Jerosolijmitanw exitum prwponit synodo Senoncnsi conlra Abwlardumhabitw, quw decem annis prwcessit:
Atanus conlra expcdilioni synoditmprwponit. Item idem Gaufridus in ejusdem Hbri i, cap. 6, Gilberli Porre-
tani confutalionem in concitio Remensi faclam rcfert anle Bernardi, prwdicaiionem conlra Henricum hmreti-
cum; et post ea omnia Bernardi ... Vrbe reditttm lib. iv, cap. 1. llwcautcm omnia recto ordine dcscribuntur
ab Alano, qui etiam sancli Doctoris teslamentum, ab aliis scriploribus omissum, primtts commemorat. Sane
Gaufridus ipse in Prwfalione libri iertii fatelur, in sua narratione . cohmrentianimagis similitudinis rerum
gestarum, quam temporis obscrvari. > Quin ciiam cxeodem Alano Gaufridi Carnotensis episcopivttlgalum ~an-
norvm calculum emendare licet. Cnmenim is Alberico cardinali Ostiensi episcopoet legalo, in Tolosanaspartes
adversus Henricum hwrelicum, t diebtts, > inquit Alanus, « Eugenii exortum, s et qitidem anno 1147 profici-
scenii, una cum Bemardo comesGaufridus adhasisse dicalur; cxlrema Gattfridi vitwperiodus non qttidem ad
annumiiTi&,ut prwfert Gallia Chrisliana, referenda est, sed post annum 1147 differenda'.,id est, in annum
sequeniem : iutii quiaGaufridus legalionismunere, qtiod Innoceniius papall post _;..u<m1151 ipsi commisit,
funcius est pcr qitindecimannos, ex Aclis episcoporumCarnutensium editis Analectorum totnoII; tum quia Go-
sleutts, ejus nepos el in sede Carnttlcnsi successor,in litteris monaslerio Josaphatensi anno 1151 concessis, an-
nttiKsui episcopatusterlium dicil. Quid inreliquis Alanus prwsliterit, docet ejtts Prwfatio ad Pontium Clarw-
Vallensem abbatem quintum : qui anno 1158 Gaufrido successit; post annos quatuor ad sedem Ctaromonlensem
promotus. Ac proinae ad annum circiler 1170 revocanda hmc Alani scriptio, de quo vide plttra in notis ad
epistolam 280.
II. Secundus.auctor, qui Alanum proxime subsequitur, ab crudito Peiro Francisco ChifflelioParisiis editiis
anno 1679 inler quatuor Opuscula, videlur ipsi esse Gaufridus, ille, cujus tres posteriores de S. Bernardi Vita
libros cttmparte altera Miraculorum sttperius relutimus: Nec tevis de auclore conjeciura. Is quippe in cap. 6
lestatur, se «in corpore > Bernardi « epislolarum primam eam > constiluisse, quw ad Roberlum scripta est, ob
miraculum, quod . ab ipsius ore, qui scripsil eam in ptuvia sine pluvia, > acceperat : qtiod quidem videtur Juisse
nolarii officium,quo Gaufridus fttngebatur. Idem auclor de se addit cup.9, conversionemsuam contigisseex
sermone quemin scholis Parisiensibus Vir sanctut,habail. Id si Gaufrido aplaripotest, Sermo ille deConvcr-
sione ad clericos, qui inler Opuscula lomosecundo habelur, anno 1140 assignandus cst : siquidem Gaufridus
ipso ar.no ad conversionem venil, nempe annO.lertio decimo ante Bernardi obilum, ut ipse in Prmfatione ad
iihrum iertium de Vila ejus testatur. Ccrle eodcm fere modo loquilur Gaufridus tum in Prwfaiionc ad librum
lerlium, tum in Sermone deS. Bernardo, itbi da SH_Iipsius conversione,atque auctor in Vitw sequenlis cap. 6.
Porro ex hoc auclore lantumExcerpla quwdqm rclulit Chifflelhts,qucdcmiera cum atiis aucloribitsconvemrenl.
et quidem de verbo cum eaparte libri sexti miraculorum, quwipsum Gaufridum habel auctorem. IIwc porro
ccnset virdoclus qitwdam collectanea fuissede vild. el rebus gcstis Bernardi, ac veluli maleriemscribendw ejus
iiislorimprwparatam : cujus hisldrim primum _. sicundutn librum cum etaborassenl duo viri erudili et graves,
Guitlclmusel Ernaldus; noluerit-Gaufriduspios corum iabores opere suo obscurare : seuintactis quw illi tra-
claverant, reliquam sancli Bernardi vitam tribus libris prosecutus sit, adpriorcs duos adnectendis. Hmcsaiis
verisimilia.
III. Excerpiis Gaufridi (sic cum poslmodtim appellabimus) succedent libri duo Joannis Eremitw de Viia
ilidem sancli Bemardi, sed imperfecti : quos Cltifjleliusmox laudalus vulgaviteo in Opusculo, qitod Diatribw
deillustri S. Bernardi genereprwmisil. Joannes ex no.mineEremita dictiis videlur, non ex vitw profcssione.
Nec forlasse monachtts fuit, scd « apud quosdam disctpuioruin ejits, i scilicet Bernardi,'. oliin assiduus, ad-
htic puer, i ul de se ipse lcsiatur in Prwfaiione sccunda ad Herbertum Turrilanutn in Sardinia episcopum :
naniprima ad Pelrum Tusculanum cpiscopum.scriptaest. Ex hac duplici prmfalidne tempus, quo Pelrus Jws
libros scribcbal, coliigipolest. Herbertus qttippelibros suosscribebat anno 1178 : quo anno Pelrus ab Aiexan-
droIII crcaius est cardinalis episcopus Tusculanus. Adde quw habet Joannes de Roberto abbate, Bernardi
cdnsanguineo, « qui magis, > inquil lib i, num. 5, « quam sexaginta scp.temannis in monaslerio subjugo
disciplinwregularis vixit. > Ergopost annum 1180 scribebat Joannes-, eutn Roberius non ante anmun 1113.
Bernardose adjitnxcrit,qnteoblalus in monaslerio Cluniacensi.
409 AUCTOREALANO. 4.0

SEGTOBA -VITA

SAHICTI m^mm.wMmwi MmmRTIB

AUCTORE*SEU COMPILATORE ALANO

QUONDAMEPISCOPO AUT1SSIODORE..SI.

1235 PROLOGUS AUCTORIS. A opusculum penes nos potius occultare quam pro-
Yenerando Patri PONTIO,Dei providentia Clarse- dere, ne minime profutura tiraere velle pandere vi-
Vallis abbali, frater ALANUS Aulissiodorensis eccle- dearaur.
siaehumilis qiiondam sacerdos , seternam in Christo CAPUT PRIMUM.
salulem. De parentibus, pueritia et moribus sancli Bernardi.
Yitse beata. recordalion.is Bernardi Clara_-Yallis ; 1. Bernardus Burgundia. partibus, Fonianis cp-
abbatis , virtutibus et miraculis lam admirand» i pido patris sui oriundus fuit, parentibus claris se-
quam imitandai, pltires in describendo exslilerunt ctindum sa_eulidignitatem, sed dignioribus ac iiolii-
auclores, sumpta nimirum maleria, quse se copiosa lioribus secundum christiaiia. religionis pietatem.
inquirentibus offerebat. Quod autem nos ex eadeini Pater cjus Tescelinus, vir antiquoe et lcijilimse mi-
narratione noimulla omiltentes, et apponentes per- litise fuit, cultor Dei, justiiite tenax. Evangelicam
pauca, breviori perstringimus schedula ; non tanii namque, secundum instituta Pra.cursoris Doniini,
pra_sumptio, quam, ut credimus, ratio persuasit miliiiam agens, iieminem concutiehat, nemiiii fa-
Primo qtiod scriptorum, lamelsi vera sint, prolixi- ciebat calumniam , conientus slipendiis suis (Luc^
tas onerosa solet esse legeiitihus. Dcinde quod Go- III, 14), quibus ad omne opus bonuin abundabat,
defridus, venerabilis Lingonicse sedis antisles, ejus- B Sic consilio et armis serviebal temporalibus domi-
dem palris Bernardi secundum carnem propinquus, , nis suis, ul eiiam Domino Deo suo nrin negligerct
secundum spiritum in conyersione socius et in la- reddere quod debebat. Mater ejus Alaidis cx.castro-
boribus coadjutor, quajdam in pagina, quara bre- cui 1.233 nomen Mons-Barrus , et ipsa in ordine
viandam suscepimus, minus veritati consona deno- suo apostolicam regulam teneiis, subdita viro
tabat, uipotc qui ab infaiilia cuni Sancto illo nu- (Eplies. v, 22), sub eo sectindum timorom Dei do-
tritus, visa mclius, qiiam alius narrala didicerat. mum suam regebal, operibus misericordite insi-
Morle vero ideni venerabilis sacerdos pra>.venliis, , siens, Jilios enulriens in omni disciplina. Septem
quod inde coeperat et optaverat, imperfeclum reli- quippe liberos geniiit, non tam viro suo quam Deo;
quit/Sed et in serie ipsa descriptionis mulliplex: sex mares, femiiiam unam ; mares omnes monachos
sensuum recapilulatio est, dum plures eadem soepe i futuros, feminam sanclimonialem. Deo namque,
dixerunl, etsi aliquando dissimilibus verbis. Ncc- ul diclum est, non sseculo generans, singulos mox
non etiam, si quis diligenier advertat, ibidem qupe- ul partu cdideral, ipsa raanibus propriis Domino
dam aspera inserta reperiuntur, verbi gratia contrai oflerebal. Propter qttod etiam alienis uberibus nu-
ecclesiasticaeet saicularis poiesialis authenticas sub-- _ tricndos committere illuslris femina refugiebat ,
Titiiesquepersonas. Absit autem ut qu.dquam aspe- quasi cum lacle materno malerr.i quodammodo boni
rum vel amarum Oliva illa, suavitaieni in domo Do- infundens eis naturam. Cuin aulem crevissent ali-
mini fructiiicans, erga quempiam reddat! cujus stu- quandiu sub manu ejus, eremo magis quam curia.
dii semper fuit, dum vixii in sseculo, oinnes homi- nutriebat, noti patiens delicatioribus assuescere ci-
nes mansueludinis sua. oleo demulcere. Sane nar- bis, sed grossioribus et coramunibus pascens; et
ralioiiis nostra. veritas non inceriam apud nos obti-- sic eos pra_parans ct institueiis Domino aspirante ,
net iirmitalem, cum etiam plura cx his quse vel ex£ quasi continuo ad Dei servilium traiisniiltendos.
ejus ore sacratissimo, vel fideli religiosorum relalui . 2. Hseecum in ordine filiorum tertium Beruardum
compe.rtacognovimus, sicut et miraculorum multi- babcret in utero, somnium vidit pra^sagium futu-
tiidinem scienter prsetereuiites, studio brevitatiss rorum, catellum scilicet tottim candidum, in dorso
duximus sequesiranda. Si igitur puritatis veslra.e subrufum, et latrantem, in utero se habere. Super
examini noslra placucrit abbrevialio, subtraclis vel;1 quo territa vehementer, cum reiigiosum quemdam
apposilis aut emendatis quas veslr_e visa .fuerintt virum consuluisset, continuo ille spiritum prophc-
Sanctitati, cum Dei beneplacilo, veslroque favore,, tise concipiens, quo Bavid de sanctis praiilicato-
ni fallinmr, sine offendiculo poierit iranscribendaa j) ribus Domino dicif, Lingua"canum tuorum ex irii-
esponi. Sin aiiiera; nosiriE huinilitatis cst, idem5 micis (Psal. Lxxvi, Vi), trepidanti cl aiixi* re-
471 S. BEFiNARDIYITA SECUNBA 472
ep.nriit : < Ne timeas; optimi catali mater eris, A . piens nimine jam puenles afiecius. Persuasum au-
qui domus Dei custos futurus, magnos pro ea con- tem esse animo suo fateri solebat quod eam credi-
tra inimicos fidei edittirus est lairaius. Erit enira derit tunc horam fuisse 'Dominica.nativitatis. Scd
egregius prccdicator, et tanquara bonus canis, gratia et facile erat advertere his qui ejus auditorium
lir.gua. racdicinalis iri multis multcs morbos cura- frequeniaverunl, in quanta eum benedictione ea
turus est animarum. » Quo responso mulier pia et liora pra.venerit Dominus, cinn in his qua; ad illud
fidelis quasi a Deo suscepto, lasta efficitur, ei jam perlinent sacrairientum et sensus ei profundior,
tuiic in amorem nondtim nati tota transfuuditur, et sermo copiosior suppetere videretur. Unde ct
cogitans eum sacris Litteris erudiendum tradere, postraodum in laudem ejusdem Genitricis el Ge-
secundum niodum visionis et interpretationis, qua nili, et sancta. ejus Nalivitalis, insigne edidii opu-
ei de illo lam sublimia proniiitebantur. sculum, inler inilia operum suorum seu Iractatuum,
5. Quod et factura est. Mox enim tit fclici partu sumpta materia ex eo Evangelii loco ubi legitur:
edidit, non modo obtulit eum Deo, sicut de aliis Missus esi Gabriel angelus a Deo in civiiatem Gali-
agere consueverat : sed, sicut legitur de sancta twce(Luc. i, 26), et csetera qua. ibi sequuntur. Ne-
Anna matre Samuelis, que petitum a Doraino et que illud tacendum, quod ab ipsis jam puerilibus
acceptum filiuin in tabernacnlo ejus destinavit per- B annis, si quos poterat numraos habere, clande-
petuo servilurum (I Rcg. i), sic ei ipsa etiin in slinas faciens eleemosynas, pro sslate, irao supra
Ecclesia Dei acceplabilc obtulit munus. Unde et aiiatem pieiatis opera seclabatur.
quam citius poluit, in ecclesia Casiellionis, qua. 6. Cum autem aliquanto tempore evoluto, profi-
postniodum ipsius Bernardi opera a sceculari con- ciens a_tate c-t gratia apud Deura et horaines , puer
versationc in Ordinem regularium canouiccrum pro- Bersiardus de pueriiia transiret in adoleseentiam,
mola cognoscitur, magisiris litterarum tradens eru- mater ejus liheris fideliler educatis, et vias sacuii
diendum, egit euidquid potuit ut in eis proficeret. iiigredientibus, quasi peractis omnibus quse sua
Piicr autera et gratia plenus, et ingenio naturali pol- erant, feliciter migravit ad Dominum. Obdormivit
lens, cilo in hoc matris desiderium implevil. Nam atitein psallenlibus clericis , qni corivenerar.t; ei
in litterarum quidera studio supra ajtaiem et prae ipsa psaliens, ut in extremis quoque, cum j.ara vox
coa.taneis suis proficiebat; sed in rebus ssecularibus ejus audiri non posset, adhuc moveri lahia vide-
iam mortificalior.em futurai perfeclionis velut natu- renlur, ei lingua palpitans Doniinum confileri. Dc-
raliter inchoabat. Erai quippe simplicissimus in ste- nium inter litania; supplicationes, eirm diccretur,
cularibus, aroans habitare securo. publicum fugi- i Per passionem et crucem tuam libera cam, Do-
lans, mire cogitaiivus, parenlibus obediens et sub- mine, i elevans manum signavit se, et eraisit spiri-
ditus, omnibus benignus et gratus, domi simplex tum, ita ut manum non posset deponere quam leva-.
el quietus, foris rarus, et, ultra quain credi possit, rat. Ex hoc Beruardus suo jam more, suo jure vi-
verecundus, nusquam multum loqui amans, Deo ctitare incipiens, eleganti corpore, grata facie pra;-
devotus, ut puram ei ptieritiam suam conservaret; erainens, suavissimis ornatus morihus, acri ingenio
lUterarum etiani studio deditus, per quas in Scri- prneditus, accepiabili pollens eloquio, magna; spei
piuris Deuro disceret et cogiiosceret. adolescens prsedicabatur. Cui, lanquam ingredienti
1237 CAPUT II. sa3culum, plures se via. sa.culi ipsius o_'erre ccepe-
De ejus pielate, misericordia, ac sludio castitaiis. runt, et in omnibtis assurgere prosperitales vita.
4. Cum adhuc puerulus gravi capilis dolore htijus, et magnaespes undique arridere. Obsidebaiit
vexaretur, decidit in lectulum. Adducta autem ad animura juvenis benignum sodalium dissiiniles rac-
ctrai est muliercula, quasi dolorem mitigalura car- res, et aniicitia; procellosss similem sibi eiTicerege-
minibus. Quam cum ille appropinquantem sentiret stientes. Qua; si ei dulcescere pcrstiiissent, uecesse
eum quibusdam carminalibus instrumentis, cum eral amarescere iili, quod in hac vita dulcius c.ordi
indignalionc magna exclamans, a se repulit et ab- D cjus insederat, castitatis amorem. Cui pracipue
jecit. iavidens coluber tortuosus, spargebat laqueos ten-
5. Aderat aliquando solemnis illa nox Naliyitatis lationum , ac variis occursibus calcaneo ejus insi-
BominiciB, et ad solemnes vigilias omnes, ut mo- diabatur.
ris est, parabantur. Cumque ceiebrandi nocturni 7. Circa idem tempus instinciu dajmonis, iu le-
officii hora aliquantisper protelaretur, contigit se- ctum dormientis injecta est pueila nuda. Quam ille
dentem exspectantemque Bernardum cum ca.teris seatiens, cum.omni pace et silenlio, partem ei Ie-
inclinato capiie paululum soporari. Adfuit illico ctuli, quam oecupaverat, cessit, et in latus alierum
puero suo se revelans pueri Jesu sancla nativitas, se converlit, ac dormivit. Misera vero illa aliiraan-
teneree iidei suggercns incrementa, ei divina. in eo diu iacuit, sustinens et exspeclans, deinde palpans
inchoans mysteria conteraplationis. Apparuit enim et siiraulans. Novissime cum immobilis iile persi-
c.ivelut dcnuo procedens sponsus e thalamo suo. steret, illa, licet impudentissima esset, erubuit, et
Apparuit ei quasi iterum anie oculos suos nascens horrore iiigenti aique admiraiione perfusa, relicto
e_ uiero matris YTirginisYerbum infans, speciosus co surgens aufugit. Contigit ilcm ut cum sociis ali-
forma pra. filiis hominum, e! pueri sancti in se _a- quantis apud matronam aliquair. Beraardus Jiospi-
 473 AUCTOREALANO. 47J
taretur. Considerans autem muiier adolescentem ATuai, et effundenscor suum aiite conspectuni Doniini
deeorum aspeciu, capta est Iggg laqueo oculorum Dei sui. Ea igltur die firmatun? est propositum
suortmi, et in eoncupiscentiam ejtis exarsit. Curo- cordis ejus. .
que tanquam honoratiori omniuro, seorsum ei-fe- 9. Nec vero surda aure percepit vocero dicentis .
cissei lectulum pneparari, surgens ipsa de nocte Qui andit, dicat, Veni (Apoc.~xxn, 17). Siqujdem
impudenter accessit ad eum. Quani Bernardus sen- ab illa hora, sicut ignis qui comburit silvam, et
tiens, nec consilii inops, clamare coepit : < Latro- sicut flainma comburens; montes, Jiiric inde prius
nes, Jatrones. _ Ad quam vocem fugit mujier, fa- viciniora quseque corripiens, postmodum in ulte-
milia omnis exsurgit, lucerna accenditur, latro riora progreditur : sic ignis quem Dominus miserat
qtiEeritur, sed minime invenitur. Ad lectulos sin- in cor servi sui, volens ut arderet, primo fiatres
guli redeurit, fit silenlium , fiunl ienebra. sictit ejus. aggreditur, solo minimo, ad eonversionem
prius, pausant ca.teri, sed non illa misera requie- minus adhuc habili, seniori patri ad solatiumdere-
scit. Exsurgii denuo, et.Bernardi lectulum petit; sed licto; deinde cognatos, et notos, socios et amieos,
demio ille proclamat, c Latrones, latrones. » Quse- et de quibuscunque poterat.esse ,spes conyersionis..
ritur iterum latro, latet iterum, nec ab eo qui solus Primus ©mniura Galdricus avunculus ejus, aljsque
noverat publicatur. Usque tertio improba mulier . dilatione aut h_esitalione, in sentenliam ivit nepo^
sic repulsa, vix tandem, seu metu, seu despera- tis, et consensum conyersionis; vir honesfus et
tioiie victa cessayit. Cum autem die sequenti iter potens in sa;culo, et in ssecularis militiaj gloria r.o-
agerent, arguentes Bernardum socii, quosnam to- minatus, doniinus castri in terrilorio JSduensi,
ties ea nocie lairones somniaverit, perquirebatit. quod Tuijlium dicitur. Continuo etiam Barthoioma.us
Quibus ille : i Yeraciter, inquif, aderat latro, occurrens junior fcceteris fratribus , et.necduni
et milri castitatem hospita subripere nitebalur. . niiles, sine difficultate, eadeni hora salufaribiis
'CAPUT III. monitis dedit assensura. P.orro Andreas, Bernardo
Mundi coniempium ac fugam concipii, aliisque per- etiam Lp.sejunior, et-novus eo tempore miles, ver-
siiadet. buni fratris difficilius odmiltebat, donee snbito ex-
8. Inter haac tamen cogitaus et perpendens, quod claniavit : c Yideo matrem meara. i Visiliiliter si-
vulgo dicitur, noriesse tutum diu cohahilare serpenii, qtiidera ei apparuit, serena facie, subridens et
fugam meditari cospit. Yidebai enim mundum etpriii- congraiulans proposilojlgg® filiorum. Itaque et
cipem ejus exierius multa sibi offerentem, niulta ipse continuo manus dedit, et ;de tirone sseculi fa-.'•
proniitientem, magnas res, spes majores, sedfallaces Q ctus est miles Christi. Guido vero primogeniius
oranes, et vanitatem vanitatum, et orania vanitateiti. fratrum conjugio jam alligatus erat, vir raagnus, et
Yeritalem vero ipsam interius jugiler audiebat cla- praj aliis jam in ssecuio radicatus. Iiic primo pau-
maniem, ef dicentem : Yenitead me, omnesqui labora- luliini bffisitans, sed continuo rem perpendens ct
tis et oncrati estis, et ego reficiam vos. Tolliie jugum recogitans, conversiOni consensit, si tamen coivjux
meumsuper vos, etinvenietis requiemanimabus vesiris annueret. Yerum id quidem.de juveucula nobili, et
(Matth. xi, 28, .29). Perfeciius vero relinquere parvulas filias nutrienti, peue impossibile videbatur.
mundum deliberans, ccepit inquirere et iuvestigare, At Bernardus de misericordia Domini spem conci-
ubi certius et purius inveniret requiem anima; su_s piens certiorera, incunctanter ei spopondit, aut
sub jugo Christi. Inqtiirenti autem occurrit Cisler- consensiiram feminam , aut. celeriter morituram.
cii innoyataj monasiica_ religionis nova plantatio, Demum cum onmimodis illa renueret, vir ejus mag-
messis mulla, sed operariis indigens, cum vix ad- nanimus, imo jaraeapra.ventus virtute iidei, in qua
huc aliquis conversionis gratia illuc declinaret, ob posiraodum excellenler enituit, virile consilium Do-
nirniam vilse ipsius et patipertatis austerilatem. Qua; mino inspirante concepit, ut abjiciens quidquid
tamen cum animum vere Deum quserentem minime habere videbatur in sajculo, vitam institueret agere
terrerent, poslhabita orani ha.sitatione ac timore, P rusticanam , laborare scilicet nianibus propriis,
illuc veriit inieniionem, posse se a.stimans omnino uiide suam sustentaret, et uxoris vitara, quanvinvi--
ibi delitescere et abscondi. Ubi vero de conversione tam dimittere non licebat. Interim supervenit Ber-
tractantem fratres ejus, et qui carnaliter eum dili- nardus, qui.undique alios atquealios colJigens dis-
gebant, persenserunt, omnimodis agere cosperunt, currebat. Nec mora, flagellatur praedicla Guidonis
ut aniinum ejus ad studium possent divertere litte- uxor infirmitate gravi. Et cognoscens quia dururii
rarura, et amore scientise sa.cularis sseculo arctius esset sibi eontra stimuluni calcitrare, accersito
implicare. Qua nimirtim suggestione, sicut faleri Bernardo veniam deprecatur, et prior ipsa conver-
solebat, propemodum retardati fuerant ejus gressus. sionis petit assensura. Denique juxta niorem eccle-
Et cum aliquando ad eosdem pergeret.fratres, iri ob- siaslicum separata a yiro, interveniente parili voto
sidione castri, quod Granceium dicitur, cum Hugone eastitatis, in ccetum sanclimonialium transiit fenii-
duce Burgundiaecoristitutos, coepit in hujusmodi co- uaruiu, religiose serviens Deo usque ad moriem.
gitatione vehementius anxiari. Inveritaque iniiinere 10. Secundus natu post Guidonem Girardus erat,:
ecclesia quadam, divertit, et ingressus oravit cum . Tniles in armis strecuus, magna. prudentise, be'ni-=
suulto imbre iacrymarura, expandens manus irrcce- guitatis eximi»., et qui ab onmibus diligeretur. Qtii
475 S. BERNARDIViTA SECUNDA 476
cs.leris, tit dicium cst, primo auditu el prinia die A_ adhuc superest quod audias. » Oculi qtiippe ejus
acquiescenlibus, levitalem reputans, ui raos est tencbantur, nec prorsus" quid agerel intelligebat.
sapientia. sffcularis, obstinato animo salubre coiisi- Demum ad altiores gradus ecclesisecum adhuccom-
lium el fratris monita repellebat. Tum Bernardus peditura data inanu Girarduni sublevasset, int.o-
fiJc jam igneus, et fralerna; charitatis zeio mirum eunte illo ecclcsiara, tunc primuni quid ageretur
e.asperalus in modum . c Scio, inquit, scio, sola agnovit, et conalus eum retinere non potuit. Hoc
vexalio dabit intellectum auditui. i Digitumque raodo Girardus a captiyitale anioris sxculi hujus,
lateri ejus apponens, » Yeniel, inquit, dies, et cito et capliyilate filiorum sseculi hujus liberatus, voium
veniet, cum lancea, Interi huic infixa, pervium fa- quod voverat fideliter exsolvit. In quo polissiinum
ciet iter ad cor tuum, corisilio salutis lua:, quod noium feeit Dommtis, a quanta perfeclione et san-
modo aspernaris; et timebis quidem, sed minime cta; conyersationis gratia iste Dei famulus Bernar-
morieris. * Sic dicltim, et sic factum est. Paucissi- dus cceperit, qui in ejus spiritu, qui fecil qua; futura
mis interpositis dieiius circumvallalus ab iniroicis, sunt, quod eral futurum yidere poluit quasi jaro
caplus et vulneraius, juxta verbum frairis, Iaiiceam factura. Pra.senlialiter quippe in latere fralris ei
geslans ipsi laleri, eidemque infixam loco, cui * lancea apparebat, quando digitum applicuit, sicut
Bernardus digitum applicuerat, trahebatur, et mor- " postmodum ipse confessus est, cum ab his inlerro-
tem quasi jara piscsentem meluens, claraabat : garetur, quibus ceiare non poterat.
t Monachus sum, monachus sura Cisterciensis. > 11. Cum die quadara Bernardus cura cceteris,
Nihilominustamencaptus et reclusus incustodiaest. secum in eodem spiritu congregalis, quamdam in-
Yocatus esl Bernardtis per celerem nuntium, sed trasset ecclesiam, apostolicum illud capitulum lege-
non venit. c Sciebam, inquit, et praedixeram quod batur : Fidelis Deus, quia qtti ccepit in vobis cpus
durum foret ei conlra stimulum calcitrare : nec bonum, ipse perficiel usqite in diem Christi Jesli
tamen ad mortem eivulnus hoc, sed ad vitara. > Et (Philipp. i, 6). Quod devotus juvenis haud secus
factura est ita : siquidem de vulnere prarier spem accepit, quam si de coelo soiiuisset. Exsultans ita-
cito convaluit; propositum vero scu votum, quod que spiritualis jam pater regeneratorum in Christo
voverat, non mutavit. Curaque jam liber ab amore fratrum suorum, et manum Domini secum operan-
sseculi hostilibus adhuc viriculis teneretur, et hoc tem intelligens, coepit ex hoc praidicationi insistere,
soluin esset quod ejus propositum retardaret, in et quoscunque poterat aggregare. Coepit novum
hoc etiam cito adfuit ei misericordia Dei. Yenit fra- hominem induere, et cura quibus de litleris ssculi
ler ejus laborans utVerui posset, et non profecit. nC seu de SKCUIO agere solebal, de seriis et conversione
Et cum nec. loqui ei permitteretur, accedens ad traciare, ostendens gaudia inuiidi fugiiiva, vilse rni-
carcerem elaraavit: £ Scito, fraler Girarde, quia serias, celerem morlem, viiara posl niorlem, seu in
ituri sumus in proxirao, et monasterium introituri. bonis seu in malis perpetuam fore. Quid multa.
Tu vero, quandoquidem exire non licet, hic mor.a-
Quotquot ad hoc pra.ordinaii erant, operante in eia
chtis eslo, sciens quod vis et non potes, pro facto gralia Dei et verbo virlulis ejus, ei oratione et in-
repulari. . Curaque Girardus inagis ac magi§ an- slar.tia servi ejus, primo cunctati, deinde compun-
xiaretur, paucis diebus interpositis audivit v.cem cii, alter post alterum credebant et conseiitiebant.
dicentem sibi in somnis: e IJodie liberaberis. > Inter quos adjunctus est ei Ilugo Matisconensis, qui
Erat autera sacrum Quadragesima. tempus. Circa postcaraptus a Ponliniaco caraobio , quod ipse ibi-
vespertiiiam itaque diei horam cogitans quod au- dem abbas aidificavit, Autissiodorensi Ecclesia?
dierat corapedes suas tetigit, et ecce ferrum ex parte praifuit raerito et honore pontificis. Hic audicris de
in manu ejus crcpuit; ut mintis jam teBeretnr, et conversione socii et amici charissimi Bernardi,
aliquatenus iriccdere po.sset. Sed quid ageret ? Erat ilebat quasi perditum , quem sa_culo mortuum au-
ostium obseratum, ct pro foribus pauperum mulli- diebat. Ubi autem data est utrique primo facultas
tudo. Surrexit tamen, etnontam spe evadendi quarii D ] mutui colloquii, post dissimiles lacrymas et gemi-
jacendi ta_dio, seu curiositate teniandi, acedens ad tus dissimilium dolorum, verba verbis coeperunl
cstium subterranea. domus, in qtia vinctus et clausus conferri, etres rebus comparari. Cumque inter ipsa
erat, mox ul pessuluiri tetigit, sera tota inter ma- verba familiaris amicitise Hugoni infunderelur spi-
rras ejus collapsa esl, et ostium doirius apertum. ritus veritatis , alianf jam facicm habere coeperunt
Exiensque pedelentira, si-cut homo coinpeditus ad verba mutua; eollocuiionis. Dalis ilaque dexteris in
ecclesiani, ubi adhuc vespertina celebrabantur olii- sodalitium nova; vitse, longe dignius veriusque facii
cia, perlendebal. Porro mcndici qui pro foribus suiit cor unum et anima una in Christo, quara in
domus astabant, videnles quod fiebat, el divinitus sa;culo ante fuissenl. Post paucos auiem dies riurr-
exterriti, in fugani versi sunt, nihil clainantes. tiattir Bernardo subversum ab aliis euindem Hugo-
Cunique jam ecclesia; propinquaret, egrediens qui- riem a proposiio resilire. Q.uiopportunitate inventa,
dam de familia domus captiyitalis sua., germaiiiis; quod raagnus quidam episcoporum coiiyentus illis
illius 1240 a CIU 0 eustodiebalur, vidensque ad in parlibus haberetur, feslinat ut revocel pereiiu-
ecclesiain properantcm, s Tarde, inquil, Girarde, fem, iterurnque parlurial, Observanics autem pr_$-
veuisli. ) Eypavescente Girardo, t Feslina, ait : dicti sodales et subversores Ilugonis, viso Bcruar _o
 477 AUCTORE ALANO. 473
pr.eda.11aiiibiunt suam, et omnem ei loquendi adi- A CAPUT IV
niunt facullateni, omnem aditum intercludunt. At Bernardv.s cum sociis Cistercium ingrcdiiur, ubi de
ilie, cum ei loqui non posset, clamabat pro eo ad ejus mortificalione tempore tirocinii.
Doininum. Quo oranle cum Iacrymis, subita et ve- 14. Jam vero adveniente die reddendi voti el com-
liemens inundatio pluvia. mox erupit. Consederant plendi desiderii, egressus est de domo paterna Ber-
auiem in campo, quod aer screnus esset, et niltale nardus pater fratrum suorum, cum fratribus suis,
sperarent, Dispersi igitur omnes ad repentinum im- filiis suis spiritualibus , quos verbo yit_eChristo ge-
brem, vicum proximum petunt. At Bernardus Hu- nuerat. Videns autem Guido primogenitus fratrum
gonem tenens : 1 Mecum, ait, sustinebis hujus plu- suorum Nivardum fratrem suum, minimum puerum,
viae gullas. » Curaque soli reriiansissent, Dominus cum pueris aliis in platea : t Eia , inquit, frater Ni-
reddidit eis continuo et aeris et animi serenitatem. yarde, ad te solum respicit omnis terra poSsessionis
Ibi renovaturii est foedus et propositum confirma- nostree. t Ad quod puer non pueriliter motus : 1.Y0-
tuni, quod nOnpotuit deinceps violari. bisergo, inquit, cojlum; mibi terra? Non ex tequo
12. Videbat ista peccator, et irascebatur, denti- divisio hsec facta est. > Quo dicto abeuntibus illis,
bus sttis fremebat et tabescebat; justus autem con- niodico post tempore et ipse fratres secutus, ncc. a
fideris in Domino , gloriose de saeculo triumphabat. B patre, nec a propinquis seu araicis potuit.delineri.
Jamque eo publice et privatim prsedicante, matres Supererat de Deo dicata domo illa pater cum filia,
filios abscoridebant, uxores detinebant maritos, de quibus etiam suo loco dicemus. Eo temporenovel-
amici amicos avertebant; quia vociejus Spiritus lus et pusillus grex Cisterciensis sub abbate degens,
sancfus lanla; dabat vocem virtutis , ut vix aliquis viro venerabili Stephano cum jam graviter tsedioei
aliquem teneret afiectus. Crescente siquidem nu- esse inciperet paucitas sua, et omnis spes postcrita-
mero eorum qui in hanc oonversionis unanimitatem tis decideret, in quam sancta; illius paupertatis has-
eoiisenserant, sicut de primitivis Ecclesiae filiis ie- reditas transfunderetur, veneranlibus omnibusiiieis
gitur : Mullitudinis eorum erat cor unum, et anhna vilse sanctilatem, sed refugienlibus austeritatem; re-
una iiiDomino (Act. iv, 52), et habitabant X2&I pente divina hac visitalione tam larta, lam inspera-
unanimiter simul, nec quisquam aliorum audebatse ta, lam subita Ia;lificatus est, ut in die illa responsum
conjungere eis (Act. v, 12, 15). Erat enim eis Ca- hoc a Spiritu sancto accepisse sibi domus illa vide-
stellioni domus una propria et communis oninium, retur : Lmtare, sterilis, quw nonpariebas; erumpe et
ubi conveniebant, el cohabitabant, et eolloqueban- clama, qitm nonparluriebas: quia.mulli filiidesertw,
tur, quam ingredi vix audebat qui nonesset de coetu magis quam ejus quw habet virum (Isai. LIV,1): de
eorum. Sed et si quis iritrabat, videns et audieils quibus postinodum visura es filios filiorum usque
quae ibi gerebantur, convincebatur ab omnibus, in mtiltas generatioiies.
dijudicabatur ab omnibus : et adorans Dominum, 15. Anno ab incarnatione Domini millesinio cen-
et confitens quod Deus vere esset in illis , atit ipse tesimo decimo tertio , a constitutione domus Cister-
unanimitati eoruni adlnerebat, aut recedens-flebat ciensis quindecimo, servus Dei Bernardus annos
semetipsum, illos autem bealificabat. Hoc enira natus circiter duo et viginti. [al. tres et yiginli], Ci-
illis temporibus, et in illis eratpartibus inauditura , stercium ingressus cum sociis amplius quam tri-
ut alicujus adhtiG in saeculo commorantis conversio ginta, sub abbate Slephano, suavi jugo Christi col-
prajsciretur. Ipsi vero quasi mensibus sex, post pri- lum submisit. Ab illa autem dic dedit Dominus be-
mum propositriin in sfficulari habitu stabant, ut per- nedictionem, et vinea illa Domini sabaoth dedit fru-
inde plures congregarentur, duni quorumdam ne- ctum suum, extendcns palmites suos usque ad mare,
gotia per id temporis expediebantur. et ultra mare propagines ejus. Hsec quidem fuere
15. Cum autemjamsuspecta esse ineiperel mul- Yiri Dei eonversionis sancla principia. Conversalio-*
titudo, ne quem de numero eorum subriperet is qui nis autem ejus insignia, quomodo vitam arigelicam
tentat, placuitDeo super hoc revelare quid futurura rj gerens in terris vixit, nemineni enarrare posseputo,
esset. Aspiciebat enim quidam eorum in visu noctis. quinonvivat de spiritu, de quo ille vixit. Solius
et yidebait quasi omnes consedisse in domo una, el quippe donantis et accipientis est nosse, quantum ab
per ordinem singulos quasi communicare de cibc ipsomox conversionis exordio pra_.e_.erit eum .Dp-=
-
quodam miri candoris et saporis : quem ca_terisom- minus in benediclionibiis dtilcedinis sua;; quanta re-
nibus opthne suseipieutibus et cum gaudio magno, pleverit.gratia eleclionis, quoraodo I2S2 a^ uber-
duosexomninumero illonotabat a cibiillius parli- tate domus suseinebriaverit eum. Ingressus est auiem
cipatione vacuos remansisse. Alter namque eorun: doniuni illam pauperem spiritu, et eo adhuc tempore
nec sumebat; alter quidera sumere videbatur, set abscoriditara ac pene nullara, intenlione ibi mo^
tanqiiam minus cautesumeret, spargebatur. Utruni. riendi a cordibus et memoria homiiium , et spe deli-
1 tescendi et latendi tanquam yas perditum; Deoaliter
que vero postea probavit eventus. Alter eniin prius-
quam ventum esset ad rem, conversus retrorsuir disponente, et eum sibi iii vas electionis praiparante,
abiit, et in s_eculumrediit: alter coepit quidem cun non solum ad Ordinem monasticum confortandum
?ffiteris opus bonurn , sed non perfecit, acdilatandum, sed ad portaiidum nomen suum co-
ram regibus et gentibus , et iisque ad exircmuiii ter~-
473 S. BERNARBIVITA SECUNDA 480
ra;. ipse vero nil lale de se aestimans aut cogitans, A_ puritatis et gratiae copiosa; perfusus homo quoque
potlus ad custodiam cordis sui et propositi eonstan- exlerior videretur. Corpus orane tenuissimum et
tiam hoc semper in corde, saepe etiam in ore habe- sine carnibus eral. Ipsa etiam subtilissima cutis in
bat: i Bernarde, ad quid venisti ? . Et sicut de Do- genis modice rubens; illo nimirum quidquid calo-
mino lcgitur, quia ccepitJesus facere etdocere (Act. ris inerat naturalis, assidua meditatio, et studium
i, 1) : aprima die in cellara Novitiorum ingressus sacra; compunctioiiis attraxerat. Caisaries ex flavo
sui, ipse crepit agere in semetipso quod alios crat colorahatur et candido; barba suhrufa, circa finem
doclurus. vita. ejus respersa canis. Slatura mediocritatis lio-'
16. Ipse cum Novitius esset, in niillo sibi parcens, nesta3, longitudini tamen vicinior apparebat. Sed
instabat omnimodis mortificare non soluui concupi- cum caro in eo ex dono prsevenientis graiiaa, adju-
scentias carnis , quaeper corpus fiuiit, sed et sensus lono subsequentis natura., et usti bono spiritualis
ipsos per quos fiunt. Cum enim jam interiori sensu disciplina., vix jani aliquid concupisceret adversus
illuminati amoris, dulcius ac frequenlius sentire in- spiritum, hoc est, quod spiritum l_ederet; spirilus
ciperet desursum sibi spirantem suavitatem, sensui supra vires, supra virtuteni carnis et sanguinis
i!li interiori timens a sensibus corporis. vix lantum tanta adversus carnem concupiscebat, ut infirmum
eis permittebat, quanlum sufficeret ad exterioris B I aninial cadens sub onere, resurgere non valeret,
cum hominibus conversationis societatem. Quod
1248 CAPUT YI.
cum conlinui usus instantia in coiisuetudincnnnitte-
De fundatione Clarw-Vallis, et Bernardi ordinalione
ret, consuetudo ipsa quodamraodo vertebatur in na- in abbalem.
turara : totusqticabsorplus in spiritura, saepe[al:.
. 18. Cum autem placuit ei, qui eum segTegavita
spe] tota in Deum directa intentione, seu in medita-
lione spirituali iota occupata memoria , videns non sa;culo, et vocayit, ut ampliore gratia revelarel in
eo gloriara suam, et multos filios Dei qui erant di-
videbal, aiidiens nonaudiebat; nihil sapiebat gu-
stanti, vix aliquid scnsu aliquo corporis sentiebat. spersi, per etim congregaret in untim; misit in cor
Jam quippe annum integrum exegerat in cella No- abbatis Stephani ad a.dificaiidum domum Clara;-
Vallis mittere fratres ejus. Quibus abeuntibus
vitioruni, cum exiens inde ignorarct adhuc an ha-
bc-retdomus ipsa testudinem , qtiam solemus dicere ipsum praefecitabbatem, mirantibus sane illis, tan-
caalaturam. Multo tempore frequentaverat intrans et quam maturis et strenuis viris, el timenlibus ci
exiens domuin ecclesise, cum in ejus'capile, ubi tres" tum pro tcnerioris aatate juvenlutis, tutn pro cor-
srant, tinam tantum fenestram csse arbitrarelur. I poris infirmitate, et minori usu exterioris occupa-
Curiosilatis enini sensu mortificato , nil bujusmodi C tionis. Erat autem Clara-Yallis locus in terrilorio
sentiebat; vel si ettm forte aliquando contingebat Lingonensi, non longe a fluvio Alba, antiqua spe-
videre, memoria, ul dictum est, alibi occupata non lunc.. latronum , quae Absinthialis vallis antiquiius
advertebat, Sine meinoria quippe senstis sentientis dicebatur. Ibi ergo in loco horroris et vastaesolilu-
miiius efjicax est difiis consederunt viri illi virtulis, facturi de spe-
lunca lalronum, templuni Dei et domum oralionis.
CAPUT Y. Ubi simpliciter aliquanto tempore Deo servierunt
De Bernardi dotibtts , ct corporis habitu. in pauperiate spiritus, in fame et siti, in frigore
17. Natura quoque non dissentiebat in eo a gra- et nuditate, in yigiliis raultis. Piilraentaria sa;pius
tia, ut in co quoque impletum quodammodo videre- ex foliis fagi conficiebantur. Panis instar prophe-
tur csse quod legitur : Puer eram ingeniosus , et tici illius ex hordeo et milio et vicia erat, ita ut
sorliius sum. animam bonam; el cum magis essem aliquando religiosus vir quidam appositum sibi in
bonus, veni ad corpusincoinquinaium (Sap. vm, 19, bospitio ubertim plorans clam asporlaverit, quasi
20). Ad contemplanda quippe spiritualia quaeque pro miraculo omuibus ostendeiiduni, quod inde vi-
seu divina, cum gratia spirituali, naturali quadam _, verent bomines, et tales bomines. At virum Dei
viriute pollebal ingenii; sortitusque est eliam ipse ininus ista movebant. Sumnia ei sollicitudo de sa-
in hoc animam bonam , sensualilaiem non curiose lute multorum, qua; a prima die conversionis sua;
Iascivam, ncc superbe rebellem, sed congauden- usque in finem lam singulariter sacrum illius pe-
teni spiritualibus bonis et sludiis, et in eis quae ad ctus noscitur possedisse, ut erga onmes animasma-
Deum suni, sponte subdiiam spirituiet servientem: lernuni gerere viderelur affectum. Erat ergo vebe-
corpus eliam nullius contaminatum consensu flagi- mens in prascordiis ejus sancti desiderii et sancta.
tii, ad servicndum spiritui in servilio Dei aptissi- humilitalis confliclus. Modo enim seipsum deji-
muni iiistrumentuin, Apparebat in carne ejtis gratia ciens, fatebatur indignum, per quem fructus aliquis
qua_dam,spiritualis tamen polius quam carnalis : in proveniret : modo oblitus sui a.siuabat flagraiilis-
vultu claritas praefulgebat, non terrena utique, sed sinio ardore, ita ut nullam sibi nisi ex multorum
ccelcstis : in oculis angelica qusedampurilas, et co. salute consolationeni- posse admillere videretur.
lunibina simplicilas radiabat. Tanta erat inlerioris Sane fiduciam charitas pariebat, sed eamdem ca-
ejus hominis pulchritudo, ut evidenlibus quibus- sligabat humilitas.
dain indiciis foras erumperet, ct dc cumulo intcrnK 19. Conligit aliquando peractis vigiliis, ut egres*
 4oi AUCTORE ALANO. -^gg
sus ibras, et ioca viciiia circuieas, oraret ad Donn- A
_ i-uctuset.cruciatiis cordis, decrevit ab exterioribu»
num, quatenus acceptum baberet obsequium suum oranibus ad interiora se recolligere, et in solitudine
et fratrum stiorum. Subito vero stans in ipsa.ora- cordis et secreto silentii continere, donec iiiiseri-
tione, modice interclusis oculis, vidit undique ex eordiae suae super hoc ei suam revelaret Domitius
vicinis montibus tantam diversi habitus et diyersae volunlatem. Paucis autem postea evolutis diebus,
conditionis hominum mullitudineni in inferiorem vidit in visu noctis personam quamdam cum clari-
vallem descendere, utvallis ipsa capere nonposset. tate sibi astantem, et magna auctoritate praccipien-
Qua; visio quid portenderit, jam omnihus manife- tem, fiducialiter loqui quidquid ei suggereretur in
stum est. Hac ergo Yir Domini visione niagnifice aperlione oris sui; quoniam non ipse esset qui Jo-
consolatus, exhortatus estfralres suos, commonens queretur, sed Spirilus Dei loqueretur in eo. Et ex-
eos de misericordia Deinunquam desperare. tunc nianifestius in eo et per eum loquens Spirilus
20. Cum autem quadam die Girardus frater ejus, sanctus, et sermonem ei polentiorem et sensum ei
cellarius domus, apud euni conquereretur ad neces- in Scripturis abundantiorem siiggerens, apud audi-
saria fratrum muita deesse; Yir Dei, quautum in- tores quoque gratiara ei addidit et auctoritatem.
terim ad pra_sentes angustias sufficere posset, in- Inde eral quodtam confidenter quam utililer loque-
quisivit. Tlle vero duodecim [al. undecim] libras B batur ad docendum, ad arguendum, ad corripien-
respondit. Timc dimittens eum, ad orationem con- dum, ut, dum praedicaret verbum Dei, quidquid af-
' fugit. Post paululum vero rediens Girardus, mulie- ferebat in medio, sic patens et placcns efficiebat, et
"rera quamdam de Castellione foris esse, etvelle ei circa id unde agebalur, efficax ad niovenduin, ut
loqui nuntiavit, Ad quam cura egrederetur, proci- mirarentur omnes in verbis gialia; qua;procedebant
dens ad pedes ejus eadem mtilier, duodecim li- de ore ejus.
brarum benedictionem ei obtulit, orationum suf- 22. Pr-efatus quoque paler iilius, qui domi re-
fragia iroplorans viro suo periculose segrotaiiti. Kanserat, veniens ad filios suos, appositus est ad
Quam breviter allociitus, dimisit a se:« Yade, in- eos. Qui cum aliquanlum terapus ibi fecisset, obiit
quiens, sarium invenies virum ttium. » IIla.-_v.ero in senectute bona. Soror quoque eorum in saeculo
abiens in domum suam, sicui andierat, sic invenit. Riipta et sajculo dedita, cum in divitiis et deliciis
Abbas vero consolans pusillanimitatem eellarii sui, sa;culi periclitaretur, tandem aliquando inspiravit
ad sustinendum Dominum de caetero reddidit for- ei Deus ut fralres suos visitaret. Gumque venisset
• tiorem. I.ec tantum semeihoc, sed sarae, cum hujus- quasi visura yeuerabilem- Bernardura fratrem
suum,
modi instaret necessitas," ei cert-um est divinum ei adesset cum comitatu superbo et apparatu ; ille
adfuisse auxiliuni, unde non sperabatur. Propter C delestans et exsecrans eam tanquam rele diaboli ad
quod viri prudentes, intelligenles manum Domini capiendas animas, liullatenus acquieseebat cxire ad
esse cum eo, teneritudiiiem mentis ejus, quasi a yidendum eam. Quodaudiens, illa corifusa et com-
deliciis paradisi nuper egressi, rerum exlerioruro punCta vehemeuler, cum nullus ei fratruni suorum
sollicitudine inquietare perlimescebant, eas ipsi occurrere dignaretur, tola in lacrymas resolula:
intra semetipsos, ut polerant, digerentes, et eum t Et si peccalrix sum, inquit, pro talibus Christus
tantummodo de spiritualibus et interioribus consu- iiiortuus est. Quia enim peccairix sum, idcirco
" ' . '
leriles .olloquium et consilium bonorum requiro. Etside-
_._>&&CAPUT YIT. spicit frater meus carnem meam, ne despiciat ser-
De Bernardi nrwdicalione, et patris ac sororis vus Dei animam nieam. Yeniat, pra;cipiat; quid-
conversione. -quid praeceperit, facere parafa sum. » Hanc ergo
21. Ipse si quando pro aedificatione sermonem "promissionem audiens, exiit ad eanl cum fralribiis
ad eos habebat, hominibus suprahommemloquens, suis frater ejus. Et quia eam a viro separare nou
vix intelllgebatur. Tamen juxta sententiam sancti poterat, primo verbo omnem niundi gloriam in cullu
Job, nefas putantes contradicere sermonibus Sancti jp vestium et in omnibus sa:culi pompis interdixit; et
(Job. vi, 10), non excusabant infirmitatem suam, -formam vitae niatris sua;, iri qua multo tempore vi-
sed accusabant. Cumque ad nutum arguentis humi- xerat cum viro, ei indixii; et sic eam dimisit. Illa
liarentur qui arguebaiitur, ccepit etiam spirituali vero obedieiitissime parens prsscepto, rediil ad pro-
magistro adversus fratres liumileset. subjectos ze- pria, mutata repente secraidum omnipotentlajti dex-
lussuiis esse suspectus. Unde factum est ut fieret tera; Excelsi.Stupebant atitem omnes adolescentu-
magistra magislri pia humilitas discipulorum. lam iiobilem,delicatam, subita mutatione in habita
Cogitabat enim eos multo meliora et viciniora sa- et victu, iii medio sasculivilam ducere eremiticam,
luti suo in sileiitio meditari, quam ab ipso audi- instare jejuniis, et vigiliis, et continuisoratioiiibus,
r£rit; devotius et efiScaciussaltitem suam operari, et ab onini sajculo prorsus se faeere alienam. Bien-
qiiani ex ejus exemplo acciperent. Timebat vero ex nio sic vixit cum viro suo : qui etiam virtute ejus
pra_dicaliotiesua eds scandalizari potius, quam ali- perseveranliaBviclus, tandem liberam a se diriiit-
quid a.dificationis .oncipere. Cumque super hoc tur- tens, facultatemei concessit serviendi Deocui sepro-
baretur et constristaretur, et diversa; cogitationes bavit, Illa vero Optata liberlate pqtiia, monasterium
ascendereiit in cor ejus; post multos cogitationum Julleium adiens, cum sanctimonialibus inibi Deoi_er-
4G5 S. BERNARDIYITA SECUNDA 484
.ier.tibus reliquum vitse su_eDeo vovit: ubi taiitaui A tale ncgari? Reversus itaque Claram-Vallem . extra
ei Domiiius 1245 gratiam contulit sanclitatis, ut claustra et terminos monasterii domunculam unam
non minus aiiimo, quam carne illorum probaretur fieri ei praecepit, ordinans et mandans in cibo et
virorum Dei esse germana. potu , sive iu aliquo hujusmodi j circa eum nullam
CAPUT VIII. tencri Ordinis dislrictionem, nullam de tota cura
Abbds consecratur a Guillelmo episcopo Catalau- domus ad eum referri solliciludinem, sed sibi eum
nensi, qui vatetudinis ejus curam suscipit vivere ibi secundum modum ab eo praeslitutum. Sic
25. Cum autem missus noviler Claram-Vallem igitur ex praecepto episcopi et abbatum fe.riatus ab
Bernardus ordinandus esset, et sedes Lingonensis omni sollicitudine domus, Dco vacabat et sibi, quasi
vacaret (i42), ad quam ordinatio ipsa respiciebat; in deliciis paradisi exsultans. Regium autem illud
qua.renlibus fratribus, quo eum ducerent ordinan- cubiculum considerantibus tantam sui reverentiam
dum, obtulitsebona fania venerabilis Catalaunensis incutiebat, ac si altareDei ingrederentur. Sane eui-
episcopi, opinaiissimi illius magistri Guillelrai de darn homini rusticano traditus erat ab episcopo ad
Campellis, illucque eum transmittendum definiunt. tabediendum, qui se curaturum eum jactitans pol-
Sicque factum est. Abiit autem Catalaunum as- iicebatur. Et licet tam graviter infirmaretur, offere-
sumplo secum Elbodone monacho quodam Cisler- B bantar ei cibi quos sanus quis vix prceangustia famis
ciensi. Intravit ergo praedicti episcopi domum juve- Qilingeret, admirantibus.et tabescentibus quivide-
nis exesi corporis et moribundi, babitu quoque bant. Ipse auiem in quem hcec fiebaut, indifferenler
despicabilis, subsequente monacho seniore, et ma- Cuncta sumens , aeque omnia approbabat. Sensu
giiitudine et robore corporis eleganli; aliis ridcnti- quippe corrupto , et emortuo pene sapore, vix ali-
bus, aliis rem, sicut erat, inierpretando vencranti- quid discernebat. Solam enim aquam sibi sapere
bus. Cum autem quaereretur quis eorum esset abbas; dicebat, eo quod dum sumeret, fauces ei et guttur
Episcopus primus oculos in eum apertos habens, refrigerabat.
agnovit servum Dei, et suscepit eum sicut servus 1246 CAPUT IX.
Dei. Cum enim primo in privato colloquio, omni De visione transferendw Ctarw-Vallis, ac mira ejus
melius Iocutione prudeiitiam juvenis magis magisque sub Bernardo disciplina.
proderet verecundia loquendi; intellexit vir sapiens 25. Nocte quadam solito attenlius orando effu-
divinam visitationem in adventu hospitis sui, nec derat super se animam suam, cum tenuiter sopo -
defuit hospitalitalis pia instanlia : sumptaque farai- ratus, voces audivit tanquam transeuntis mullilu-
liaritatis fiducia et liberlale loquendi, habito ad al- dinis copiosae. Evigilans autem, et easdem voces
lerutrum sanclo colloquio, melius eum commenda- plenius audiens, cellain quoque in qua jacebat
bat conscientia, quam verba. Ex illa ergo die et ex egressus, prosecutus est abeuntes. Haud procuS
illa hora facli sunt cor unum ct aninia una in Do- aberat locus, densis adhuc spinarum vepriumque
u.ino, in tantum ut efficerelur Clara>Yallensiumnon frutetis abundans, sed nunc longe mutatus ab illo.
sola domus Episcopi, sed per ipsum lota civiias Super hunc aliquandiu stabant velut alternantes
Catalaunensis. Quin etiam Remensis provincia et chori, hinc inde dispositi, et Yir sanctus audiebat
Gallia tota per eum in devolionem excitata est, el et delectabatur. Cujus tamen mysterium visionis
reverentiain Yiri Dei. Ab illo siquidem lanlo epi- non prius agnovit, quam translatis post aliquot an-
scopo caeteri didicerunl suscipere eum et revereri nos non sine divinis revelationibus tedificiis mona-
tanquam angelum Dei, ita ut futuri temporis prae- sterii, eodem in loco positum oratorium cerneret,
sensisse in eo graiiam videretur homo tantae aucto- ubi voces illas audierat,
ritatis, sic affectus erga ignotum monachum, et 26. Erat tunctemporis videre Clara.-Yallis aurea
monachum tanta; humilitatis. saecula, cum viri virtutis, olim divites in sa.culo et
24. Modico vero post tempore irarisaclo, cum honorati, in paupertate Christi gloriantes; Eccle-
eousque infirmitas Abbatis ingravesceret, ut jam n siam Dei plantarent in sanguine suo, in labore et
nonnisi mors, aut omni morle gravior vita sperare- Krumnis, in fame et siti, in frigore et nuditate , el
tur, ab eodem Episcopo visitalus est. Cumque viso angustiis mtiltis; sanctaeilli valli eam, quampostea
. eo Episcopus se non solum vilre ejus, sed et sanita- habuit, prxparanles sufficientiam et pacem. Erat
lis spem habere diceret, si concilio ejus acquie- cernere quasi novos coelos in terra, et antiquorum
rcens, secundum infirmitaiis suae modura, aliquam ^Egyptiorum moiiachorum, patrum nostrorum, an-
corpori suo curam pateretur impendi; ille vero a tiquas semitas, et in eis recenlia sanctorum vesti-
rigore vel usu consuetudinis su_e minus facile fle- gia. Prima facie ab introeunlibus Claram-Yallem
cti possel; profectus Episcopus ad capitulum Cister- per descensum montis, D.eus in domibus ejus co-
ciense, ibi coram pauculis abbatibus qui convene- gnoscebatur, eum in simplicitale et huroiliiate
rant, poj.tiiicali humilitate el sacerdotali charitate aediliciorum, simplicitatem et huinilitatero inha-
tolo corpore in terram prosiratus, peliit et oblinuit, bitantium vallis muta loqueretur. IDenique in val-
ut loio anno uno in obedienliam sibi tradcretur. le illa hominibus plena, in qua neraini otiosura
Q;:id enira tanite humilitati in iauta posset aucloii- esse licebat, omnibus laborarrtibus et singulis circa
(i 42) Niroiruni per absenliam Joscerar.ni, qui sedii ab anno 1112 as an. 1125.
 '
485 AUCTORE ALANO i8Q
mjunela occupatis, niedia die raediae noeiis silen-A uonniciues viucaiuur moriut apuu iionnnes, quo-
iiura a supervenieritibus iirveniebatur, praeler labo- modo apud Deura moriui dormienles. In ipso nam-
rum soniius, velsi fratres iu laudibus Dei occu- que tenuem viclum teiiuis somnus comitabatur. In
parentur. Porro silentii ipsius ordo et fama taniani neutro indulgebal corpori suo satietatem ; nisi quod
etiam apud saeculares lioinines supervenienles sui in nlroque sumpsisse aliquid, sat ei eral, Quaniura
faciebat reverentiam, ut etiam ipsi, non tanium eriim ad vigilias, modus erat ei vigiliarura, non
prava vel otiosa, sed aliquid etiam quod ad rem at- totam noctem ducere insomnem. Porro ad come-
tineret, ibi loqui vererentur. Loci vero ipsius soli- dendum vix aliquando voluplale trahebatur, sed
tudo inter opaca silvarum, el vicinorum Iiinc inde solo timore defectus. Etenim comesturus, prius-
montium angustias, in quo servi Deilatebant, spe- quam comederct, sola cibi mernoria satur erat,
luucam illara sancli patris Benedicli quodammodo Sic atcedebat ad sumendum cibum, quasi ad tor-
repraesenlabat, in qua aliquando a pastoribus in- mentum. Laborabat siquidem caro ejus multipli-
ventus est; iit cujus iniitabanlur vitam, iiabilatio- cibus infirniitalum iiicoiiimodis, ut in cis virtus
nis eliam ejus ac solitudinis formam aliquam ha- animi perficeretur. Quarum periculosior quidem in
bere viderentur. Omnes quippe eilam in mullitiidine mealu arctissirai gutturis nil penitus siccum, vix
solitarii ibi erant, Yallem namque illam plenani lio- solidura aliquid admitlentis; molestior erat de-
minibus ordinis ralione charilas ordinata singulis fectus slumachi, viscerumque corrupiio, Hae con-
solitariam faciebat, qnia siciit unus lioroo inordi- liiuiae, praetcr alias saepius incidentes. Natura enini
natus, eliam cum solus est, ipse sibi turba est; sic ejus cum tenera; nimis seinper et delicatae com-
ibi unitate spiritus, e'l regularis lege silentii in mul- plexionis fuisset, jejuniis raullis ct vigiliis, frigore
titudine hominum ordinala , solitudinem cordis sui el labore, durioribus et conlinuis exercitiis attrita,
singuhs ordo ipse defendebat, Domibus vero et ha- corrupto slomacho, cruduni coiitinuo pcr os quod
hilaculis simplieibus vicius irihabitaniium persimilis ingerebatur rejicicbat. Quod si quiddam naturali
erat, Ha_cergofuit in terapore illo sub abbate Ber- decoctione digestum transfundebatur ad inferiora,
nardo et magisterio ejus in clarissinia et eharissima ibi niliilominus partibus illis corporis non minori-
valle illa spiritualium schola sludiorum, hic fervor bus infirniitalum incommodis obsessis, nonnisi
regularis disciplinae, omnia Deo faciente el ordi- cum gravi lormento _grediebalur. Si quid autem
nante, et tabernaculum a_dificante,sectindum exem- residuum erat, ipsum erai alimentum qualecunque
plar quod ei superius monstratuin est. corporis ejus, non lam ad vitaro sustentandam,
CAPUT X. c quam ad differendam mortem. Semper aulem post
De tnira Bcrnardi merlificalione in somno , cibo, potu cibum quantum comedisset, quasi pensare solebat:
et labore, ac desludio sacrarum Scripiurarum. si quando vel ad modicuin meiisuram solitam
27. Et utinarii post rudimenta primce conversatio- excessisse se deprehendisset, non inipune patieba-
nis, circa semetipsum talem se exhibuissetqualem er- lur. Sed et ustis parcimoliia; sic ei versns fuerat in
ga caeteros,tam benigiriim, tam discretum, lam solli- naturam, ut si aliquando corporalis sibi ciijuslibct
citum. Sed conlinuo cura ab annua; illius obedientia; refectionis plus aliquid solito vellet indulgere, vix
vinculd soluiuset sui juris effectus est, velut arcus posset.
distentus adpristinum rigorem, et sicut torrens de- 29. Orabat stans die nocliiquc, donec genua ejus
lentus et diraissus ad prioris cursiis consuetudinem infirmata a jejunio, et pedes ejus a lahore inflati,
reversus est,quasi repelens a semetipso poenasdiuscu- corpus sustincre non possenf. Mullo tempore, et
he illius quietis, el damna laboris inlcrmissi. Yideres quandiu occullum esse potuit, cilieio ad carneni
hominem irabecillem et languidum cotiari et aggredi usus cst : ubi vero sciri contigit, continuo illud
qua;cuiique vellet, minus considerare quid possel; abjiciens, ad communia se corivertit. Summum
sollicitum pro omnibus, circa seipsum negligentem; enim erat ei studium fugere adriiiralionem, et lan-
omnibiis aliisin omnibus 1247 obedienlissimum, D quam unum sese agere cseterorum. At perscqueba-
sed de ipso vix aliquando seu charitali, seu pote- lur gloria fugitantem; sicut e regione captantes
siaii obedieniem. Semper enira priora sua nulla re- eara, fugere consueyit. Proverbium illud inoreei
putans, majora moliebatur, ad non parcendum freqnenter, semper erat in corde : « Qui hoc faeit
corpori ,et ad siudiis spirilualibiis robur addendum, quod nulltts, mirantur omnes. » Quo nimirum in-
cerpiis suum yariis irifirinitalibtis per se ailenua- tuitu vitam regulamqtie comiriuneni araplius ajiriu-
tum, jejuniis iftsuper et vigiliis sine intermissione labatur, nil in suis actibus praeferens observantiae
" '
atlerendo. singularis. In ipsis lamen communibus erat illi
28. Quid dicenius de somno, qui in C3_terisho- singularis puritas, et devotio non coramunis.
iniiiibus solet esse refeciio laborum et sensuuni, 50. Cibus ejus cumpaneTac vel aqua decoctionis
aut raentium recrealio? A priiicipio sua; conver- leguminum, vel pulles, quales infantibus fieri so-
sionis yigiiabat, quoad vixit, ultra possibiliiatem lent; aliquando buccelja panis in aqua penitus
liumanara; nullumque tempus magis se perdere enioiliii cum exiguis sorbiiiunculis erat. Caetera y;el
conqiierebalur," quam quo dormiebat, idoneam satis ejus infirmitas non recipiebat, vel parcimoniae slu-
repulans comparaliouera raoriis ei somni, ut sic dio ipse recusabat. Yir.o si quando utebaiur, raro
4S7 S. BERNARDI YITA SECUNDA 48_
et nirais modieo, eum niagis aquam et infirmitali A bat, et quidquid in eis divinaesibi elucebat veritatis
suae et appetitui conipelere testarelur. Yidebant -atit virtutis, in primse sibi originis fonte magis,
eum, et conversalionem ejris riiedici niirabantur, quam in decurrentibus expositionum rivis sapere
lasiiamque vim eum in seipso causabanlur inferre testabatur. Sanctos lamen et 01Th.odo_.osearura
naturae, ac si agnus ad aratrum aliigatus arare co- expositores humiliter legens, nequaquam sensibus
geretur. Nam cum crebra illa ex corruptione sto- eorurn suos sensus sequabat, sed subjiciebat for-
raachi per os ejus indigestae crudidatis eruptio aliis mandos : et vestigiis eorum fideliter inhserens,
inciperet esse molestior, maxime autem in choro saepe de fonte, unde illi hauserant. et ipse bibebat.
psallenlium, non tamenillico coHeclas fratrum de- CAPUT XI.
seruit. sedjuxta locum stationis suae, procurato ac De mirabilibus a Deo per ipsum in infirmitate paira-
defosso in terra recepiaculo, doloris illius sic ali- . tis, ob quw a suis increpatur.-'
quandiu, prout potuit, necessitatem illam transegit. 55. Sic voluit Sapientia Dei per infirriia.hominis
At ubi ne hoc quidem permisit intoleraniia rei, illius, tot lantaque con.fundere fortia mundi Imjus.
tuncdemum __g_|g colleclas deserere, et seorsum Quid enim aliquando pro infirmilate quahbet ejus
secura habitare eorapulsus est, nisi quantum conso- remansit impcrfectum, quod per eum -Secundiim
lationis gratia, sive disciplihae claustralis, aut cerla Bdatara sibi gratiam fieri oporteret? Qiiis nostra
necessitate conventui _eum fratrum oportebat in- aetate, quantumvis robusti corporis et accuratae va-
teresse. letudinis, tanta aliquando fecit, quatita iste raori-
51. Sie auterii fuit ab initio spiritu validus, eor- bundus et languidus, ad honorera Dei et sancise
pore infirmus-; uil tamen iiidulgentiae circa corporis Ecclesia; utilitatem ? 0 _quantut_ postea numeruni
quietern seti refeciionem, nil remissionis de com- bominum verbo et exemplo traxii de saseulo, nou
muni labore vel opere fieri sibi aliquando acquie- -soium ad conversionem, sed ad perfectior.em!
Ecens. Ca;ieros namque sanctos arbilrabatnr et .Quantas ex eis per totum christianum Orbem con-
perfectos; se vero sicut novitium et incipieritem Stiliiit domos, ccu civitates refugii!' Quicunque
r.equaquam emeritorum perfecloruinqne indiilgea- enim peccaver.uiit ad mortem, et _e!er_.aeraortis rei
iiis et remissionibus indigere, sed fervore noviiio, judicandi fuerant,. reminiscuntur, et convertunlur
el Ordinis districtione, et rigoredisciplinae.Propier ad Dominum, et fugiunt adeas, el salvaritur in eis.
quod communis vil_e seu eonversationis ferven- Sed et qua; bona innumeris horainibus singiUatirn
tissimus -emulator, cum opus aliquod manuum acti- pr.acstitit, pro eausa, pro persona, pro loco, pro
tarent fratres, quorl seu minor ustis ei, seu imperi- terapore, quis enuraeret ? Yila vero ejus, quoe
tia denegabat; fodieudo, seu ligna ca-iendo, et pro- omnibus proponebatur imitanda, frugalis eonti-
priis humeris deportando, vel quibuslibet a;que nentiae exemplo carere non debuit. In quo Servus
laboriosis laboribus illud redimebat. Ubi vero vires Dei etsi nimietale forsitan excessit, piis certe men-
deficiehant, ad viliora quajque opera confugieiis, libus non de nimietate, sed de fervore exerapluro
laborem humiTifate recompensabat. - Et mirura in reliquit. Sane non confuudebatur ex.hoc accusare
niodum is qui lantam in contemplatione rerum spi- seipsum , uipote qui 124S verebatur orar.ia
riiualium ac divinarum acceperat graiiam, circa opera sua, arguensse quod servitio Dei et frairurii
talia non solum occupari paliebatur, sed et pluri- suorum abstuierit-co.pus suum, dum Tiidiscrcto
nium deleclabatur. Sed et mortificata, tit dictum fervore imhecille illud reddidit ac pene iritiiile.
est, sensualitate, ipse privilegio majoris gralise in • 54. Infirmus tamen, in opere Dei potens factus
virtute spiritus simul et totus quodammodo exterius est. Yirtus namque Dei vehenientius iri infirmitate
laborabat, et totus interius Deo vacabat : in altero ejus refulgens, digniorem quaradam apud homines
pascens eonscientiam; in altero, devotioriem. ei effecit reverentiam, et in reverentia aucioritalera,
52. Laboris ergo lempore et iutus orabat, seu et in auctoritate ohedientiam. Jam tune enim ad
nieditabatur absque intermissione exterioris laboris, D opus prsedicationisvdivinitus aptabatur, ad quod, ut
et exierjus laborabat absque jactura interioris sua- supra diclum est, ex utero niairis suae cuin testi-
vilatis. Nam quidquid iri Scripturis spiritualiter moiiio divinae revelationis olim fuerat pra.signatus
sentiebat, maxiine in silvis et in agris meditando (cap. 1, n. 2). Et primum quidem circa resuscitan-
ei orando se accepisse confitebatur : et in hoc nullos dum in monaslico Ordine antiquK Religionis fervo-
aliquando se magislros habuisse, nisi quercus et rem, primiiias juventtitis suae dedicavit, exemplo
fagos joco lllo suo gratioso inter amicos dicere so- et verbo intra septa monasterii ad fratrum salutem
lebat. Feriatus autem a labore velopere exteriori, omni siudio vacans. Fostmodum cum eum a com-
jiigiler aut orabal, aut legebat, aut meditabaiur. muni coaversatione coriventus, infirmifatis riecessi-
Ad orandum si se soliludo oflerret, ea ulebatur; tas plus- solito sequestraret; haec prima ccspit csse
sin autem, ubicunque seu apud se, seu in turba occasio, ut quasi hominibus de saeculo expositus,
esset, solitudinem cordis ipse sibi efficiens, ubique quorum jam ad ^um multiludo magna confluebatj
solus erat. Canonicas autem Scripturas simpliciter ipse etiam praesentiam suam liberius «is ac Jibera-
ac seriatim libeiitius ac s_epius legebat; nec ullis lius accommodans, verbum vitae prasdicaret. Cuia-
magis quam ipsarum verbis eas intclligere se dice- que longius a riionasierio procausis EceJesia; eora*
 .33 AUCTORSALANO.
rauriibus Interdum obedientia iraheretur; et quo- A pluribus gravavit ecclesias, oppressii pauperes, of-
cumque veniret, de Deo silere non posset, et agere fendit Detim. Si mihi 1250 creditis, ut ecclesiis
qua. Dei siintnon cessaret: sic in brevi apud ho- restituantur ablata, et usurpata. in gravaraen patipe-
aii_.es innotuit, ut Ecclesia Deitara utili iiieiiibre ia rum consuetudines dimittantur; loquelur adbuc, et
corpore suo reperto uti ad quodcunque oporlebal, suorum confessionera facietdelictorum, divina quo-
noii dissimularet. Ah eo tempore copiosius addita que suscipict Sacramenta devotus. s Miranturom-
est ei de die in diem manifestatio spiritus, qui erat nes, leetatur iilius, faroil.ia oranis exsultat.; quid-
in eo ad utilitatem; sermo scilicet fecundior sa- quid praecipit EJomo Dei, firiniter ei promittitur
pieniias ei scientijecura gratia prophetiae, et opera- et iropletur. Yeruro fraterejtis Girardus et Galdricus
tiones virtutum, et diversarum opitulationes sani- avunculus, qui erant cum eo, non parum ierriti
tatum. etiurbati, secretius eum super tali proraissione
55. Erant aulera hujus beati viri fratres et filii -onveniunl, durius arguunt, acritis invehustur, Qui-
spirituales mirantes super his, quae audiebant et bus breviter simpliciterque respondens : e Facere,
videbani de eo. Nec tamen more carualium in glo- inquit, potcsi facile Deus, quod difiicile credere vos
riaro elevabafitur humanam , sed juvenili ejus aetali potestls. t Iiaquepost secrefara orationem ad obla-
et nova; adhuc conversationi, spirituali solliciiu- B tionemsacrificiiimmorlalis accessit. Quo offerente
dine metuebanl. In quo nimirum. zelo Galdricus nuntius supervenit qui indicarei, prsefatum .osber-
avunculus ejus , et Guido primogenitus fralrum, tum, libere jam ioquentem, regare obnixius ut Vir
-.a_ter_santeibant; ut ipsos tanquam geminos quos- Dei festinaret ad eum. Cui post oblatum Sacrificium
dam stimulos. cariiis sua_, ne graliarum niagnittido venienti cum lacrymis et gemilii pcccata confessus,
eum exiolleret, accepisse divinitus videretur. Ne- divina Sacramenta suscepit, et duobus aut tribus
que eriira parcebant verbis durioribus, exagitantes post ha_cdiebus vivens et loquens. ca roaxiroe quae
teneram verecundiam ejus, calumniantes etiam praeceperat Abbas sanctus, eonstituit siue ulla re-
bene gesta, signia omnia annihilantes, el homi- tractatlone servari. Sed et dispbsuit domui suae, et
nemuiansuetissimum, nihilque contradicenlem, f_e- eleemosynas dedit -.et .ic demuin christiano more
quenter usque ad lacrymas improperiis et oppro- in bona spe misericordiaeDei animaro exhaJayit. Et
briis affligentes. Narrare solebat venerabilis episco- hocquidem signtim in manu servi sui efiecii Chri-
pus Lingonensis Gouefridus , sancti Yiri et propin- stiis mundo celebre,
quus sanguine, el in conversione socius; et extunc CAPUTXII.
per omnia indlviduus coraes, primo miraculo quod De Galdrici curatione, et morte, ac fratris imvatientis
ger manum ejus fieri vidit, pra;dicium germanum e Purgatorio liberatione,
ejus adfuisse Guidonem. Erat enim eis transitus 57. Circa idera lempus accidit ut avunculus ejus
per Casirum-Nanlonis ift territorio Senonum, et Galdricus, qui zelo pisesoilicitudinis, ejus raansuetu-
juvenis quidam, cujus.pedem lislula occupaverat, draera, sicut .pra-diximus , duris increpatiunibus
praedicli. pairis Bernardi tacium et benediclionera obruebat, gravissimis febribus laboraret. Demum
cum mttlta supplicatione pelebat. Signatus autem ingravescente morbo, ipsa doloris magnitudine supe-
staiim convaluit, et post paucissimos dies regressi ratus, Abbatem humili supplicatione compellit, ut
per idem oppidum, sanuni atque incolumem invene- sui misereatur, et opem sibi ferat quam cseteris con-
runt, Caeterumsaepe dictus beaii Yiri frater ne ipso suevit, At ille, cujus spiritus super mel dulcis, pri-
quidem poterat compesci miraculo, quominus in- niura leniier breviterque commemorans crebras su-
ereparet eum, et praesumplionis argueret, quod per hujusmodi objurgatiories ipsius, et imponens ei,
aequieverit tangere horainem : tanta siquidera cha- ne forte hsc-cdiceret tentans eum, persistenti ta-
ritate pro eo soUicitus erat. men manum imponit, et febrem abscedere jubet, Nec
56.Cumautem aliquantuni in Clara-Yalle tempus roora, ad impeiium ejus reliquit eum fehris, exper-
vir Domini Bernardus explesset, contigil virum D tum in semetipso quod in cseleris arguebat. Idem
nobilem,. ipsius secundum carnem propinquum, quoque Galdricus cum in Clara-Valle aliquantos jam
Josbertum de Firmitate, quod est oppidum proxi- peregisset aimos, fervens spiritu et totius boniaemu-
mum Clara.-Yalle.nsimonasterio, graviter kifirmari. lator, ex bac luce migrayit. Qui ante unam fere ho-
Qui subitopraeocx;upatus,amisit penitus inteliectura ram mortis turbatus ad momentum, et toto corpore
pariter et loquelam. Uude et filius ejus .Tosbertus terribiliter motus infremuit: sed ad pristinam sta-
iunior et omnes simul amici eo raagis affligebantur tim serenitatem reversus, vultu deinceps placidis-
dolore, quod sine Confessione et Yiatico vir rnagni- simo exspirayit. Noluit autem Dominus sollicitum
ficus et magnificehonoratuspbiret.T.ucurritnuntius ' Abbatis aniraum hujus rei cognitione fraudari:
ad Abbatem; neaue enim tunc in monasterio eral. siquidem post aliquot dies ideni Galdricus appa-
Yenit, et invenit euni jam triduo sic jacentem. renseiinTisu noctis, cum omnia erga se prosper.a
Compassus autem homiiii, sed et motus lacrymis esse sciscitanti responderet, et in magna sese gra-
filii ejus, et simul lugentium ca.terprum, confisus tularetur felicitate locatum; demum interrcgiitus
de misericordia Dei, sermonem magnificum protulit est, quidnam sibi voluit tam acerba ilia in morte,
eis, dicens : «Notum est vobis quod homo iste iri taraque repentina commotio. Dicebat autem, quoi
PATHOL. CLXXXV. 16
m S. BERNARDl"YlTA SECUNDA 402
c;>.iiora duo spirilus nequain vehit in p-.iteum hor- A exilus solabatur. Conligii autem advcsper.-sceiue
rcndseprofunditatis cum prsecipitare parassent, unde jam die,'ut eseteris frairibus, juxta consuetudinein
t.eir.tus ita contrcniuit: sed bealo Petro accurrenle accedenlibus ad lectionem collationum, solus Abbas
.rcplus. nihil scnsit deinccps hesionis. curo duobus fratribus sibi assistenli.bus remanerei
58. Longum esset cuncta narrare, qua_ super his in diversorio in quo jacebat. Cumque vehementius
qui ex hac vita discesserant, et eorum felicitale, seu affiigerelur, et supra vires color excresceret, advo-
eiiam necessitate, divina ei gratia revelare ab ipsis cans alterum e daobus, jubet citius oratum ire.
initiis consuevit. Unura tamen exeis fuit, quod ob Excusantem denique et dicentem , « Non sum ego
fr.-lrum commonitioiiera aliquoties etiara ipse Pater lalis orator; » obedientise auctorilate Compellit.-
eommemorare solebat. Frater quidam bonse inten- Ilum esl, et oratum ad allaria, quse in eadera basi-
tionis, sed durioris erga ca;teros fratres conversa- lica erant tria : priraum, in honore beata. Dei Geni-
tionis, et minus compatiens quam deberel, in mo- tricis; duo circuraposita, in honore beati Laurentii
nasterio defunctus est. Post paucos autem dies Yiro martyris, et beati Benedieii abbalis. Eadeni igitur
Dei apparuit vullu lugubri et habitti raiserabili, si- hora adfuil Yiro Dei prsedicta beala Yirgo, duobus
giiificans non ad votuin silii ciuicia'succedere. Inter- illis siipata rainistris, beato scilicet Laureniio et
regatus autem ab eo quid sibi esset, 'qiiatiior dilace- B beaio Benedicto. Aderant autem in ea serenitate et
ralis sese traditum querebatur. Ad quod verbuin suavitate quae eos decebat, et tam manifesie, ut es
continuo irapulsus est, el quasi prajcipitanler expul- ipso introitu cellulse nersonas quoque discerneret
siis a facie Yiri Dei. Qui gravius ingeniiscens, posl singulorum : lmponentesque ei manus, et loca do-
lergum ejus clamavii: c Pr_ecipio, inquit, libi in loris altaclu piissimo lenientes, omnem protinus
noinine Doraini, ut qualiter tecuiii agatur in proximo aegritudinem depulerunt. Siccatus est enim illico
niihi iteruminnolescas. i Etconversus ad orationem phlegmatis rivus, et dolor omnis abscessit,
pro eo, cl oblaliouem hostiae Iggl salutaris, ali- CAPUT XIV.
quos ctiara fratrum , quoruin ampliorcm noverat De quoiidiano ejtts exercitio, eximiisque virtutibus,
san.tiiatem, eidera subvenire monebat. Nec vero ac de medo concionandi.
destitit, donec, sicut praeceperat, per aiiain revela- 40. Minus quidem jam stare poterat, sed erat se-
tioaera cognita ejus iiberatione meruil consolari. dens peue jugiter, et rarissime movebatur; quoties
CAPUT XIII. subirahcre se negotiis poterat, aut orans, aui le-
Dc Bcrnardi mcrbo , cl raplu ante Iribunal Dei, ac gens, aui scribens, aut insistens doclrinse, et fra-
morbi curalione. irtim asdificationi, aui in sacra meditatione persi-
59. Iiifirmabatur aliquando ipse Yir Dei, et stens. In quonimirumstudio spirituali gratiam obti-
velut rivulus quidam phlegmaiis h-cessanler ab nuerat singularehi : ut non iaedium in illo, non
ejus ore confluebat : unde exhausto corpore_ us- difficultalem aliquam sustineret, libere secum habi-
quequaque deficiens, paulo minus ad extrema deve- tans et deambulans in latitudine cordis sui, et
nil. Conveneruril itaque filii el amici ejus velut ibidem exhibens Chrislo (ul monere alios ipse so-
ad exsequias tanti Patris. Cumque extremuin jam lebat) coenaculum grande slratum. Frequenter ta-
tralierc spiritum videretur, in exccssu roenlis ante men, licel sic affectus, divino urgente melu, vel
tribunal Domini sibi visus est pra;sentari. Adfuil el charltatis compellente spiritu, sludium hoc lucris
satan ex adverso improbis eum accusationibus pul- uberioribus postponebat, doctus quserere non quod
sans. Ubi vero ilie orania fuerat prosecutus, el Yiro sibi erat ulile, sea quod multls. Desideraverat autem
Dei pro sua fuit parledicendum; nihil lerritus aul ab initio omni modo subtrahere se negotiis, et
iiirbatus, ait: t Faleor, rion sum dignus ego, nec nusquam egredi, sed in monaslerio residere. __.__.5_J
propriis possum neritis regnum oblinere ccQlorum. Quod et poslmodum ex defeclu corporis occasionem
Caelerum duplici jure illud oblinens Dominus meus, sereputans invenisse opportunam, aliquando slatuit
-ia.rcdilate scllicet Patris et merito passionis, altero -Qet aliquandiu tenuit, donec illum exii'e coegit ne-
ipse contentus, alterum mihi donat; ex cujtis dono cessitas gravis Ecclesise Dei et summi Pontificis,
jiire illud mihi vindicans non confundor. . In hoc atque omnium abbaium sui Ordinis jussio, quibus
verbo confusus ininiicus, conventus ille solutus, et per omnia tanquam patribus deferebat. Ex quorum
slomo Dei in se reversus cst. Cumque ex hoe magis etiam mandaio, novissimis quidem annis, practer
dissolutionem sui corporis imminere speraret, visio cucullam el tunicam, laneo panno in modum chla-
aiteTa longe dissirailis e6t secuta- Siquidem velul in niydis decurtaise, et pileo simili uiebatur; inier
liitore quodara positus, videbatur sibi navem, quae tantos langtiores corporis"et labores nullis unquam
se transveheret, exspectarc. Cumque applicuisset uli pellibus acquieseens.
navis ad littus, festinabat ingredi, et illa cedens ira- 41. Investibus ei paupertas semper placuit, scrdes
pingebat in aquam. Usque terlio ita faciens, tandem uunquam. Nimirum animi fore indices aiebat, aut
relicto eo nayis ibat, et non reverlebatur.Tntellexit negligentis, aut inaniier apud se gloriantis, aut glo-
Eiiiem protinus necdum tcmpus suae niigrationis riolam affeclanlis humanam. Incessus ejus et-ha-
adesse. Adliuc tamen crescebat dolor, eo ulique bitus omnis modestus et diseiplinatus, prarierens
magis molestus, quomintis jara eum spes imminenli- humilitalem, redolens .ietalem, exhibens gratiasa,
 495 AUCIORE ALANO. 494
exigens reve.eniiam, solo visu k.iifieans et aedifi--A erat et effusio lacrymarum. Tantaro enini graiiam
cans intuentes. De risu frequenter auditura est ex virtus ei divina contulerat, ul licct abjeclus esse
ore illius, dum cachinnos religiosorura hominum elegissei in domo Dei, uberius lameri frtictificaret,
mirareiur, non meminisse se a primis arinis sua: quam pltires alii in sublime porrecli, et lucens am •
conversioiiis aiiquando sic risisse, ut non potius plius illustraret Ecclesiam velut de sub modio sua;
ad _idendum, quam ad reprimendiim sibi vim facere 'humilitaiis, quam multi super candelabrum consti-
oporteret. De otiositate verborum vel nugis cautus tuli. Quoties eum necessitas aliqua foras monasie-
erat artificiose observare, quod ad papam Eugenium rium trahebat, seminabatsuper omnes aquas, 1253
scribens, de sui cordis plenitudiiic eructavit. «Nugae publice et privatim annunfiaiis verbum Dei. Quod
si incidant irilerdum, iriquit, ferendae fortassis, re- tamen ipsum ex mandato summi Pontificis actitabat,
ferendse nunquam. Prorumpendum sane in serium ad nutum quoque praesulum cselerorum, ubicunque
quid, quod non raodo uliliter, sed et libenter au- eorum aliquem contigissel adesse, in omnibus eo
diant, et supersedeant otiosis : inlervenieridum caute magis sacerdotibus deferens, quo plenius intel-
e't prudenler nugacilati. t Tanto studio fugisse lexerat, qua; ministris Christi reverentia deberetur.
migas, quanto odio persecutus sit detractiones, Innata enim erat ei a puero verecundia, qua5 et in
facile potest adverti. 53 eo usqrie ad diem perseveravit extremum. Inde
•42. Quain vero invilus, et non ex cordis amari- erat, quod licet esset magnus et excelsus in verbo
tudine verbuin proferret amarum, e_ eo maxime gloriae, nunquam tamen, sicut saepe testatus esi,
animadvertebatur, quod perfacile ejusmodi impetum in quamlibet humili ccefu sine metu et reverentia
cohibebat. Siquidem mirabatur quorumdam impro- verbum fecit, tacere potius desiderans, nisi aut
bitatem et duriliam hominum, quos aliquando forle obedientia, aut conscientise propria; stimuljs urge-
iurhatos excusationem quamlibet rationabilem, sa- retur cum timore Dei et charitate fraterna.
tlsfactionem quamlibet humilem admittere gravat, CAPUT XV.
quoa ipsa suse turbalionis passio sic eos deleciet, De ejus fama sanctitaiis, Clarw-Valtis incremenlh,
ut oderinf omne remedium, et omnimodis satagant, et fratrum suorum cura et amorc.
ne semel orta commdtio sedari valeat et sanari. 45. Cumque dileclus Deo et hominibus Bernardus
Increpatione rarius uiebatar, monitis potius et in illa valle sua, ei vicinis civitatibus et regionibus,
obsecralionibus agens. Et quidem in lihertate spi- niultis ei magnis floreret vii-tutibus et miraculis,
ritus excelleiiter enituii, cum humilitateetmansue- ccepit magis ac magis in oculis omnium mirabiiis
tudine tamen; ut quodani modo videretur et vereri _ et venerabilis apparere. Postmodum vero feliciter
""
neniinein, et omnem hominem revereri. Quain vero in eo proficiente et usu sanctse prsedicationis, et
placabilem et persuasibilem, quaraque eruditam exeraplo conversationis, rete verbi Dei in manu
linguam dederit ei Deus, ut sciret quem et quando piscatoris Dei lam copiosas piscium rationalium
deberet proferre serftionero; quibus videlicet con- multiludiiies ccepit concludere, ut de singulis ejus
-solaliovel obsecraiio, quibus exhortalio congrueret: capturis navicula domus illius impleri posse vide
nosse poterunt aliquatenus qui ipsius legerint retur. Unde factuni est, utiubrevi, niajori miracuhi
scripla, etsi longe minus ab eis qui verba ejus prse omnibus, qua; in hac vita gessit, miraculis,
sa?pius audierunt. Yocem in invalido corpore va- per urium liorainem Janguidum, cooperante gratia
lidam satis intelligibilemque ei contulerat, qui iri Dei, obscura usque ad illud tempus illa valiis, re ei
opus praidicationis segregaverat illum ex utero liominc Clara-Yallis efficeretur. Jam vero ad eamdem
matris suae. Sermo ei, quoties opportuna invenie- claritatem confluente quolidie diversarum regionum
batur occasio, ad quascumque personas de aedifica- et ordinum mullitudine copiosa, de locis augustio-
tione.animarum, prout tamen singulorum intelli- ribus vallis illius, domus clauslralis habitationis
gentiam, mores et studia noyeraf, quibusque con- non sine divinis quibusdamrevelationibustranslaice,
gruens auditoribtis erat. Sic rusticanis plebibus I) SpatiosiOrem et planiorem locum inhabitantibus
loquebatur, ac si semper in rure nutritus : sie cse- prsebent. Jam dcmus Ordinis illius filise, et filiae
teris quibusque generibus hdminum, velut si omnem filiarum domus ipsius, citra ultraque Alpes et maria,
vestigandis eorum operibus operam impendisset, deserta plurima impleverunt, quotidie confluenlibus
Litteralus apud eruditos, apud simplices simplex, quibus locus erat quaerendus. Siquidem petebanlur
apud spirituales viros perfectionis et sapientia; imdique fratres, et mittebantur ab eo; cum beatos
aflluens documentis, omiiibus se coaplabat, omnes se aestimarent reges gentium et praesules Ecclesia-
cupiens Tucrifacere Christo. Inde erat quod Ger- rurii, civitates et regiones, qua.cunq_ue de domo
manicis etiam populis loquens, miro audiebatur illa et disciplina Yiri Dei meruissent contuberniura
affectu; et ex sermone ejus, quem intelligere, ut- aliquod adipisci. Nam usque ad barbaras nationes,
pole alterius linguse homines, non valebant, magis in quibus naturalis feritas naturam quodammodo
quam expertissimi cujuslibet post eum loquentis exuit humanam, Religio haec per eum profecta est,
iaterpretis intellecta locutione sedificari illorum de- ubi per earri beslis; silvaehomines fiiiR.t, et cum
votio videbatttr, et verborum ejus magis sentire hominibus assuette conversari, discunt a finibus
..yirtuiem. Cuius rei certa rirobalio lunsio peciorutii terrse eantare Domino canticum novum. Cooperante
495 S. BERNARDIVITA SECUNDA 49.5
si^uidem graiia Spiritus sancli, quocunque ibat, A vi gemitu causabatur. In cujus pectore singularem
plentis redibai, et sua eum pleniludo coinitabatur; obtinuit ex.eo tempore locum, ut fierent deinceps
et aliis abeuntibuS; aliis succedentibus in locum duo illi filii splendoris cor unum et anima una.-et
ipsoruin, nunquam in diebus ejus sancte illius se invicem fruerentur in Christo. Cartusi _ quoque
coiigrcgatiouis pleniludo minuebalur. a viro reverendissimo Guigone Priore vcnerabili, et
44. Nec tameii dimillebat suos, quos a se traas- a cseteris fratribus eodera eflectuet veneratione su-
niiitebat : sed ubicunque essent, ipse semper pa- sceplus est servus Chrisli, exsultantibus illis in.
terna solliciludine eral cum eis. Ad eumenim quo- gaudio, quia qualem eum per epistolam prius n.o-
tidie seu laeia, seu trislia filiorum suorum reverle- verant, laieni invenerunt et praesentem. Caterum
baiilur. Ssepe eliam sine omni rclatione carnis ct ciim in reliquis omriibus sediiiearentur, unum fuit
_ang'_iiiis ei divinitus innotescebat, quid circa ali- quod prsediciuin Prioreiii Cartusienseni aliquatenus
quos corum longe a se dislantes ageretur; si quid riiovit; stramentum videhccl animalis, cui idem Vir
eis providendutii, si quid in eis emendandum fuis- venerabilis insidebat, minus pra?fei'easpauperiatem.
Eet, tenlationes quoque et excessus eorura, in- Nec siientio pressit Eemuiator virtuiis quod mer.te
firmila.es ei obitus, et diversarum tribulatioiiiun coiicepit : sed locutus uiii e fratribus ejus ahquan-
incursus. Nara et pro abseiitium fratruin cerlis ne- B iulum se raoveri confessus est et mirari. Cumque.
cessitaiibus, prsesentibus circa se fratribus ssepe ille ad Palrem sanclum quod audierat retulisset;
oraiionem indixit : nonnuiiquam etiam roorientes non miaus ipse miratus, quale i.llud esset stramen-
in locis aliis ad ipsuin per visionem accessisse no- tum quaerebat, eo quod a Clara YaHepergens uso"e
scuntur, benedictionem ejus et licentiani postulan- Cartusiam, nunquam illud attendisset, et usque in
tes, nirairum agente hoe et obedienlia missorum, horam illam quale essel omnino nesciret. Neque
ct charilate miltentis. Aderat aliquando eorarn ipso enim suum erat animal iilud, sed a quodam mona-
monachus quidam Fusniaceasis, coatinuo ad suos clio Cluniaeensi coromodatum, ei erat sicul sterne-
rediturus. Cumque accepto responso super bis pro re sibi ille solebat. Quodverbum audiens Prior, in
qiiibus venerat, jam ab eo egrederetur; in splritu eo potlssimum rairabaltir, quod sic ille Deifamulus
e_ virtuie Elioe revocans eum Propheta Dei, et no- Abbas foris oculos circunicidisset, inius aaimuin
niine fralris cujusdasn de domo illa prsemisso, de occupasset, ut qttod ipse primo offeaderat visu,
occullis quihusdam, audientibus nonnullis, marida- lioc ille tanti itiaeris spatio non advertissel. Juxla
vit illi ul ea corrigerel; sin auiem, judicium super lacum etiam Lausanensem totins diei itinere per-
se Dei in I_|54 proximo exspectaret. Siupefaclus „ gens, peniius non attendit, aut s.e videre non vidit.
ille cui loqucbatur, quis hoc ei uixeril, inquisivil. Cum eniin vespere facto de eodem lacu socii colSo-
« Quisquis, t inquit, s dixerit niihi, tu vade, el dic querentur, interrogabat eos, ubi lacus ille esset, et
quseego dico libi; ne, si dissimulaveris, ie quoque rairali suni universi.
iuvolval par pcena peccall. > Guido frater hominis 40. Cum Abbas sanctus memorati gratia Gui-
Dei,major natu inter fratres suos, cujus gravilatis lelnii episcopi Catalaunum frequenlarcl, rediens ali-
et veritalis fuerit vir, oinnes noverunt qui eum no- quando traxit secum miiltitudinemnobiliumetliite-
verunt. Hic aiiquando cum de hujuscemodi viris re- ratorunl clericorum et laicorum. Quibtis in domo
ligiosis loqueretur, licct suo more et solito siudio hospilum deaioraniibus, dum novehas planlaliones
fraternas virlules deprimeret, tandem cum eis, in- coeleslibus rigaret eloquiis, superyenil portarius
ter quos tJIICsermocinabattir, nollel csse moleslus: monachus, nuntians Sleplianum de Yitreio magi-
« Quse, inquit, nescio non dico vobis; sed unum strum eorum adesse ad renuntiandum sasculo, et
scio el expertus sum, muita ei divinitus in oralio- cura eis iiia._endum. Quis alius de talis yiri a- ventu
ne revelari. » non exsultasset? prassertim cumvallis illa iiujusce-
CAPUT XYI. modi frumento iion multuni adhric abundarec. Ipse
Be rebus gestis in accessu ad sanctuin Hugonem vero
ei Cartusienses, ac Stephani de Vitreioficta conver- D reyelanle sibi Spiritu sanctoinsidias spiritua-
sione. lis nequiEiaetacitus aliquantulum ingeiniscens, eru-
45. Cum jam Dei Famulus annosaliquot in Clara- pit in vocem, miraniibus universis : t Malignus,
Yalle peregisset, subiit animum ejus, ul sanctum ait, spiritus liuc eum adduxit; solus venit, solus
llugoaem Gratianopoiitanum episeopum, et Carlu- revertetur. t Obstupuere'omnes, qui prius audito
sienses tratres devolionis gratia visilaret. Quem ejus adventu non se poterant capere prae Isetiiia..
prsedictus sanctus episcopus tam gratanter et tam Verumtameii ne pusillos adhuc filios scandalizaret,
reverenter suscepit, divinam intelligens in ejusdem suscepit hominem et de perseverantia, aliisque
hospitis sui visitatione prsesenliam, ul prostratus virtntum JggS studiis sludiose commonuit : et
solo leniis adoraret. Yidens autein Servus Christi sciens et prsevidens omnia promittentem niliil actu-
episcopum aalate grandaevum, celebrera opiiiione, rtim, cura perseveraturis in cellam Novitiorura prG-
Eanciitate conspicuum, coram se procidentein, ex- banduia iniromisit. Yidit postea idem Stephamis.
pavit yeiieineiiter. Ipse quoque corruens ante eum, (sicut confessus est), cum in cella Novitiorum de-
ita deiniim susceplus in osculo pacis, liiiinilitatein moraretur, mauruluni quemdara pueruni, ab ora-
siiaiu tanti viri veneratione confusam non sine a:.ra- torio se extrahentem. Ubi novem ferine inen_ibus-
 &n AUCTORE ALANO.' jsg
djgens, novissime tamen defecil; el ut de eo prse- A que recipiebat epislolas, et reddebat. Undique illi
dictura fuerat, sicut solus venerat, sic solus re- xenia miltebantur, undique
ejus benedictio peteba-
eessit. tur. Unde non incongruuro aliijuid episcopus iile
CAPUT XVII. usurpasse videtur, qui post sacrum ejus obiEtiro,
Demira Bernardi aptid omnes auctoritaie et fama. dtim fratres consolaretur, inter caatera quoque vera-
47. Ut ergo ad hunc Dci homiaem Abbalem ser- citer in ipsius prosecutus esl laudem, qtnain omneni
mo recurral, tot et tanta suut facia per eum mira- terram exivit sonus ejus, et in.fines orhisterra. ver-
cula, ut si quis omnia velit aut verbo pronuniiaie ba illius. Yincebat tamen sublimitatem nominis hu-
aut scripto, veTincreduliiatem incredulis, yel fasti- militas cordis. Denique, sicut sapius fatebatur, in-
diosis possit generarefastidium. In omiVbus.aulem tcr sunnnos quosque honores et favores populorum
verbis etoperibus suis quampurus ei fuerii oculus vel subliraium perspnarum, alterum sibi mutualus
inteutionis, manifeste denuntiabat corpus lucidse liominem videhatur, seque reputabat absenlem, ve-
ejus operationis. Cum enira mundi huius fugerit liit quoddam somnium suspicalus. Ubi vero simpli-
semper honorem, omnium hoiiorum non effugit ciores ei fratres, ui assolet, familiariter loqueban-
auctoritalem. Cajusenira aliquaudo voluntali sic de- lur, amica ejus hurailitate frueates,ibi se iavenisse
tulit, cujus consilio.sic se huniiliavit omnis poieslas, ^ I__58 gaudebat, et in fropriam rediissc perso-
tam sseeularisquam ecclesiasticsc digniialis ? Reges nam. Et cuin tanta Yirum hunc saactum apud
superbi, piincipes et tyranni, milites et raplores si.c Deum.et hor_ines comniendarent sacrarum insignia
eum timebap.tet reverebar.tur, ut videalur in eis im- virtutmn, lesliinonia circumvallarent sanctiiatis,
pletum quod ia Eyangelio legilur :£___, inquil Bp- cbarismala sancti Spiriius illustrarent; chariias,
uriiius diseipulis suis, dedi vobis potestatem calcandi quae toium eum possidebat, paiiens ei beriigna, sa-
sttper serpenies et scorpiones, et super omneni virlu- pientia vincehai maliiiam, patieatia impaiientiani,
Jem inimici(X_.., x, 19). Porro inter spirituales et superbiam humilitate.
«bi spiritualia spiritualiter exarainabaritur, longe CAPUT XYIIL
ei aiia auctoritas erai. Loqueriie enim eo seu tra- Ejus auctoritate Innocentius papa suscipitur.
ctante, sensibus ejus htimiliter vel inteiligentiis sub- 49. Laborabat ea tempestate sub schismale Petri
miltebant csBterisensus et intelligentias suas. In hu- Leonis Romana Ecclesia. Eapropter convocato
jus peciore Viri Dei pari fcedere puritas suavitasque Stampis Colloquio (an. 1150), Abbas sanctus spe-
eonsederant, satis quidem utraque rairabilis, sed cialiler ab ipso Francorum rege, et praecipuis qui-
. mirabilior uiriusque complexus. Iride est quod et busque pontificibus accersitus, sicut postea fateba-
pur.tatem in eo suavitas amabilem faciebat, et stia- tur, non mediocriter pavidus et treinebundus adve-
vitatera puritas acceptabilera";ut difficile fuerit sest:- nit, periculum quippe et pondusnegotiinon igno-
raare, gratiae an reverentia; amplius obtineret. Quis rans. In itinere tamen coasolatus est eum Deus,
euira tam rigida. coiiversalionis, qui Bernardum ostendens ei in visu noctis Ecclesiam magnara con
Clarae-Vallensem non revereretur abbalem? quis corditer in Dei laudibus concinentem : unde spera-
tam dissoluta;, qtiinnn erga eumdem dulciteraflice- vitpacem sine dubioproventuram. Ubi vero adlo-
retur ? Dulcissimis siquidem affectibus plenum pec- cum ventum est, celebrato prius jejunio, et precibug
tus ipse gerebal; alios tamen arguens libere, quoties ad Deum fusis, cum de eodem verbo tractaluri Rex
op_5 eral, in spiritu lenilalis. Humanissimus erat et episcopi ctim principibus consedissent, unum om-
in affectione, magis tamen fortis in fide : et ut hinc nium consiiium fuit, una sententia, ut uegotium
breve proferatur exemplum, sicut ipse quoque tesla- Dei, Dei Famulo imponeretur, et ex ore ejus causa
_lu_, germani sui Girardi et amici lam necessarii, tota penderet. Quod ille -timeiis licet ac tremens,
siccis oculis celebravit exsequias, siccis ocalis cor- monills tamen virofum fidelium acquiescens, sus-
pus ejus tradidit sepultura, ne affectus fidem yincere cepit; et diiigenter prosecutis elecliones ordinem,
videretur. Talera autem illum uberius periride fru- D electoi-um inerita", viiam et faaiam prioris electi,
ciifiealurum manus divina iormaverat, ut austerita- aperuitos stium, et Spiritus sanctus implevit illud.
tem suayitas inorum tolleret, auctoritatem saactitas Unus ergo onip.ium ore locutus, suscipiendum ab
conservaret. Cui enitn vel tantabenignitas esset one- omnibus summum pontificem Innocentium nomina'
ri, veltanta bonitas non esset honori? vit, etralumesse omnes pariter aeelamaveru. t, Et
48. Difiieileomnino videtur ex historiis aliquibus decantatis ex morelaudibusDco, obedieatiam dein-
invenire hominem unum conversantem adhuc cum ceps polliciti, electioai Iaaocentii oinnes parite.*
hominibus in uni rersa terra, tam celebre ei amabile subscripseruiit.
oblinuisse aomen a- solis nrtu et occasu, ab aquilo- 50. Interea idem dominus Papa multis in Pisis et
ne et mari. Ut enim illas memoremus provincias, Tuscia, et in aliis proviriciis salubriter et potestative
ex quibus monumenta certiora superesse noscuntur, dispositis, valefacieus Pisanis et gratias agens, in
et in ecclesia Orientali, ei-apud soles.occiduos Hiber- Provinciam nayigio delapsus est. Et Burgundiam
noruni, et a meridie in remotis finibus Hispaniarum, transiens, Aurelianum Francia; urbem pervenit, ribi
et ab "aquilonein insulis qua. procul sunt DaciseSue- occurrentibus episcopis a rege piissimo Francorum
eiaeque, celeberrima ejus opinio fuit, Crebras undi- Ludovico alapriter et honorifice susceptus est. Inde
 _.9 S. BERNARBi YITA SECUNDA SOO
Carnotum deducitur : ibi gloriosus rex Anglormii .A firmaiis inter plebes concordisepactioaibus, alia C03-
Henricus ei cum maximo episcoporum et procerum perunt ei nasci negotia. Ihsanienti quippe diabolo,
coiiiitatuayenerabiliAbbate Clarae-Yallensiadductus et in quibusdam obsessis debacchanti, oppositum
occurrit; quem etiam Papam poienli ejusdem Ab- est Christi vexillum; et increpante Yiro Dei, ds
batis admonitione persuasus in palrem suum el pa- possessis atriis, superveniente eminentiore virtute,
slorem suscapit. Reversis inlerim de Germania do- territa et tremebunda diffugere daemonia.Inler eos
inini Papa. legatis, tam episcoporum quani rcgis igitur qui vexabantur, murier granda.va, civis Me-
Lotbarii consensum et litleras deferentibus, post- diolanensis, et honorata quondam mairona, usque
liiodum apud Leodium eidem Romanorum regi oc- ad ecclesiam beati Ambrosii, post beatum Yirum a
currit. In omnibus his dominus Papa Abbatem mullis iracta est. In cujus pectore pluribus annls
Eanclum a se separari non patiebaiur, qui ubique diabolus sederat, et jamjani ita suflbcaverat eam,
opera pietatis exercens, oppressis patrocinia exhi- ut visu et audilu et verbo privala, frendens denti-
bebat. Itaque papa Innoceniius a Regehonori_.ce bus, et iinguam proieiidens, monstrum, non femina
susceplus est, sed. velociter obnuhilata esl illa sere- videretur. Sordida ei facies, vultus terribilis, flatus
nitas. Siquidem importune idera rex institit, temptis fetidas, inhabitatoris satanae colluvia testabantur.
Iiabere se reputans opporlunura, episcoporum sibi B Ilanc cum aspexisset Yir Dei, novit inha;rentcm ei
. restitui investituras, quas ab ejusdem pnedecessore et inviscatum diaholum, nec facile egressuruai dc-
Imperatore Eenrico per maxiroos quidem Iabores et domo, quam tanto possederat temporc. Conversus
mulla pericula Romana Ecclesia vindicarat. Nec igitur ad populum, cujus innumera aderat mullilu-
consili iia suppctebat, expavesccniibus RoaianisRe- do, orare jubet alientius, et clericis et riionachis
gis pot.ntiam , donee murum se opposuit Abbas secuin juxia consisteniibus, raulierem ibidem jubc-i
sanctus. Audacter eiiim resistens Regi, verbum ma- constitui et teneri. Illa vero reluctans, et vi diaho-
lignum mira libertate redarguit, mira auctorilale Iica non naturali virlute recalcitrans, non sine
coinpescuit. Unde dominus Papa reversus, nec loa- alioruiii injuria ipsura AWiatem pede percussii,
gasin Galliis faciens nioras, prsefato regi posleaRo- Quem diaboli ausum roansuete ille contemp_it, ad
inam oecu.mt, et ab eo in Lateranense palalium de- expulsionem non indignatione irse, sed pacifica et
ductus est, Relicto igitur Roroae Innocentio, alias humili supplicatione Deum invocat adjutorem, et
Imperator digreditur. Intelligens vero Innocentius ad immolationem hostia?,salutaris accedit, Quoties
Romaesibi infructuosam co lerapore moram, rursus tamen eamdem sacram iiostiam signat, loties ad
Pisas revcrtitur, ibique aggregaiis totius occidentis mulierem quoque conversus, eodem signO crucis
episcopis , aliisque viris religiosis, magnse glorise C edito, spiritura nequara athleta fortis impugnat.
synodus celebrat.ur. Adfuit per omnia consiliis et Nam et ille malignus, qu.otiesadversuseum signum
definitionibus Ahbas sanctus, eiquereverentia ab oin- crucis inteaditur, percussum se iiidicans, acrius
nibus.irapeiidebatur. ssevit, et recalcitrans contra slimulum, qtiidnaro
I__57CAPUT XIX. loleret, prodit invitus. Expleta atilem oratione do-
De Mediolanensium reconcilialione,et miraculis. minica, eflicacius hostem aggreditur Yir beaius.
ab ipsopatratis. Patense siquidem calicis sacrum Domini corpus
51. Soluto concilio ad reconciliandos Mediolanen- iinponens, el mulieris capiti supcrponens, taiia lo-
ses dominus Papa Yirum Dei, quem multis supplica- quebatur : c Adest, inique spiritus, Judex tuus;
lionibus expetierant, a latere suo direxil (an. 1154), adest summa Potestas; jam resiste si potes. Adest
qui schisma per Aaselnium in eadem urbe facturo ille qui pro nostra salute passurus : Nunc, inquit,
ahluerct, el ad unit.atem Ecclesia; devios revocaret. princeps muiidi ejicielur foras (Jean xn, 51). IIoc
Transceiiso itaque Apeniiiiio, ubi audierunt Mcdio- illud corpus quod de corporeYirginissumptura est,
lanenses Abbatem desideratum suis finibus piopin- quod in stipite crucis extensum cst, quod in tumulo
quare,.Ionge a.civilate milliaribus sepiem omnis po- ^ jacuit, quod de morte surrexil, quod videntibus
pulus obvial: nobiles, ignobiles, equit.es, pediies, discipulis'ascendit in cceluro. In hujus ergo Majes-
mediocres, pauperes, quasi de civitate migrarent, talis terribiii potestate tibi, spiritus maligne, prs-
p:-oprios lares dcserunt, et distinct.is agminibus; cipio, ut ab hac aacilla ejus egrediens, coivtingere
incredibili devotione et reverentia Yirum Dei susci- eam deinceps non praesumas. i Cumque eara invi-
piunt. Omnes iliius paiiter deleciabantur aspectu, tus descrens, et manere ultra nori valens, atrociiis
felices se prse alhs judicantes, qui ejus possent fruii affliclaret malignus, tam magnam iram qtiam mo-
auditu. Deosculabanlur etiam pedes iilius, licel boc. dicum tempus habens., redieris Pater sanctus ad al-
jiie moleste acciperet: sed nulla poterat pronosel \ lare, fractionem hostiae salutaris rite conipievit,
devotos ratione compescere, nulla interdictlone re- diiTundendamquein populum pacem ministro dedit,
pellere. Et cum tractaluni esset in publico de nego- ct confestim pax et salus inlegra reddita est mu-
tio propter quod Yir Dei advenerat, oblitafoilitudi- lieri. Fugato 1___58 diabolo, mulier mentis sus
iiis su;e civitas, omnique ferocitate deposita, obe- cPinpos effecta, redditis cum raiione sensibus, re-
dier.tiie se Abbatis substj-avit. voluta intra fauces lingua Deura conf.ssa, gratias
1.2,Pacatis igitur omnibus, reconciliata Ecclesia, cgii, ei intuita curatorem suum, pedibus ejus advc-
 £01 AUCTORE ALANO. E02
luta est. fngensperecclesiamaitolliturclamor, per- A omnes qui crdinem rei gestie audierant, sed re-
sonant seramenta, benedicitur ab omnibus Deus, ex- pente gaudium vertitur in moarorem: quia ubi
cedit veneralio modum, et servum Dei gralulabur.da domus suse limina mulier attigit, rursus intrat
civitas, liquefacta charilate incredibililer veneratur. diabolus, et infeslior solito miseram discerpil atro-
55. Jaiii Papiain advenerat, et fama virlutuni ad- cius. Quid faceret miser maritus, quo se verterel,
ventuni ejus praecesserat, et cum debito gaudio ct nesciebat. Cohabilare cum dsemonio molestissi-
apparalu tanlae glorisevirum civitas loetabundasu- muro : relinquere, impium videbatur. Surgil igitur,
scepit. Et ne diu populi desiderium dilatio suspen- et assumpta secum muliere rursum Papiam rcver
deret, qui sicut Mediolani miracula facta audierat, titur. Ubi cum Yirum Dei nori invenissel, usquc
signurn ab eo optabat videre: advenit repente post Cremonam prosequilur abeunlem. Indicat quid
euni ruslicus quidam, qui.de Mediolanoseculuseum factum sit; et ut graliam inveniat lacrymabiliier
fueral, nxorem dsemoniacam secum .adducens, .deprocatur.. Nec deest piso pelitioni Abbatis cle-
.quam ante pedes ejus, lacrymabili voce inlrinsccas raentia, sed praecipit ul oeclesiam civitalis illius
proteslans anxietates, deposuit. Kec mora iu iiigrediatur, orans exspectet donec ipse sequatur.
coutumelias Abbatis pe.r os miserse-mulierisdiabs- Itaquememor promissi, circa noctis crepusculum,
lus. locutus est, et irridens servum Dei: « Non, i D cseteris dormitum. eunlibus, ipse uno tantum pro-
inquit, t me de canicula mea hic. porrulos edeviS : sequente ecciesiam ingrcditur, et tola nocte il!a
poterit expellere.» Multa in hunc moduni inYiruin orationi vacans, obtinuit a Domino quod petebal:
Dei jaculabatur conv cia, ut blasphemiis provoca- : et impelrata. mulieri sanitate, jubet eam secure re
tns, impatienter ferret opprobria, el_confunderetur . verli ad propria. Sed cum illa reditum ad sc dia
in prsesentia populi, cum indignis se audirct ser- bpli, sicut jam expeita fuerat, formidaret, collo
monibus Iacessiri. Sed Yir Dei astam ejus intel- ejus alligari cbartulam hs;c verba continentem pra;
. ligens, irrisorem irrisit, et ultioriem non ipse ex- cipit: « In nomine Domini nostri 1259 Jesu
. petens, sed ad Deum remittens, ad ecclesiam sancli Christi preecipio tibi, dajmon, ne hanc amqdo
Syri dsemoniacani duci pra3cepit. Yoluit quippe muliercm praesumas contingere. i Quod mandatum
curationis illius gloriam dare Sancto, et primilias sic expavit diabolus, ut mulieri regressse ad propria
operationum virtuti ejus adseribi. At vero sanctus - nunquam deinceps appropinquare prasurnpserit,
SJTUSad hospitem suum remisit negolium, nec ir CAPUT XX.
eeclesia sua quidpiam sibi deferens, intactum opus De [uga
' dignitalum in Bernardo, ac'discipulorum ad
reduci voluit ad Abbatem. Reducitur igitur mulier eas promotione.
ad Abbatis hospitium, garriente per os ejus dia- 54. Erat quidem caro infirma, sed spirilus
bolo et dicente : i Non me Syrulus ejiciel, non ex- promptus, et quo minus in corpore vel corporali-
pellet Bernarduhis. > Ad hsec servus Dei respondil: bus poterat delectari, amplius delectabatur in Do-
i Nec Syrus, nec te Bernardus ejiciet, sedDominus - niino ; nec aliqua sseculi hujus ambitione pulsaba-
Jesus Christus. > Et conversus ad orationcm, pro •ur, qui solis coslestibus inhiabat, Quot ecclesia:
salute mulieris Domino supplicabat. Tum vero destitulse pastoribus eum sibi in episcopum ele-
gpiritus nequam, velut priori improbitate mutala: gerunt ? Elegit eum domestica mater Lingonensis
Quam iibens, inquit, egrederer ab bac canicula, ccelesia, elegit Catalaunensis. Intra Ilaliam civitas
graviter molestatus in ea ! quam libeiis egrederer ! Januensis; el Mediolanum, Ligurum iuetropolis,
. ted non possum. » Interrogatus causam : « Quia . luinc pastorem et magistrum oplaverunt. Remis no-
needum vult magmis. Dominus, i ait. Cui sancttis : bilissima Franciaj civilas, secunda; Belgicseprovin-
e Et quis est magnus -Dominus? .» Et ille : « Jesus ciai caput, ejus prselatipnem ambivit. Omnibus Iiis
. Nazarenus. i Ad queni rursuni Yir Dei : « Unde .. vocationibus postpositis, non sollicilavit animum
enim Jesum nosti; aut si .uuquam vidisti euin? ejus honor oblatus, nec inotus est pes ejus ul se ad
— Vidi, inquit. j « Ubinara eum vidisti ? — In ^ sublimia inclinaret. Promotionem lamen, quam in
gioria. — El tu in gloria fuisli? —- Fui qui- . sua persona quoad potuit evilavit, in filiis, quos de
dem, — Et quomOdo inde existi ? — Cum Lu- diversis regionibus congregat-os divino manciparat
cifero, inquit , mulli cecidimus. i Hsecautem servitio, Dominus adimplevit. De his enim Roma
omnia voce tugubri per os velulse audientibus om- Eugenium sunimum meruit habere pOntificem:
nibus loquebaiur, Respondente autem Abbate Prmieste Stephanum habuit totius glorise virum :
sancto:« Nunquid uxillarn redire gloriam velles, el Ostia, virum magnum Hugonem. Prope urbem sub
restitui in gradum pristinum ? i -Rursum voce mu- Osberto pontiftce Nepa refloruil. In, Tuscia Pisis
tala,- el miro modo cacliinnans : « Hoc, inquit, magnum Ecclesise lumen Balduinus praesul effulsit.
tardalumcst, i Et nihilullro loculus. Orante autere Citra Alpes Lausannai dalus est Amedeus, Seduao
atlenlius Yiro Dei, nequissimus ille victus absces- .Guarinus, Lingonis Godefridus, Alanus Autissio--
sit, etmulier sibi reddita quantas potuit gralias; . dovo, Kannetis Ber.nardus ; Belvacis, itemque R«
egit. Revertitur igitur vir cum muliere, et pei mis lienricus, Tornaco Gerardus, Eborato ll.eui.i
totam viam incolumitali ejus congaudens, exspe-- cus, Andreas. Atrebali: in Hibernia episcopj dsio,
ctantjbiis.amicis domui suoe.reddiiur, Lxtabantr.i . re et nomine Chrisliani:; in Alem.annia,. ciyilat§-
m S. BERNARDI YITA SECCNBA 604
Curia, Algotus, sapientia, cetaie et gratia reveren- A pler limorem Dei, cujus ju-dieio singulis momentis
dus. In ipsa quoqueRomana curia Henricus et Ber- timebat intercipi et damnari. Confugit ad sacer-
nardus, alter presbyter, alter diaeonus ordinati sunt .dotes, et piacu-lum confitetur. Peragrat Ioca sancta,
cardinales. Haae lummaria de Ciara-Ysrlle et do- et sanclomm implorat suffragia : sed nulla ei con-
ctrina viri Dei Bernardi abbatis assumpta, fulgore fessio, nulla oratio, njilla eleeniosynarum largitio
rcligionis prsedictas ilhislravere civilates. suffragalur. Quotidie ut prius et importuriius a dse-
CAPUT XXI. mone infestatur. Denique in publicum scelus tanlum
De ejus profectiojie in Aquitaniani, ac Guillelmi effusum est. Quo audito et cognito, rnaritus ejus
eomitis conversione. eontubernium exsecratur. Interea adlocum prai-
55. Rediens a montanis partibus Pater sanetus dictuni Yir Dei cuiri comilatu suo advenerat"• cujus
jam Alpes transcenderat (an. 1155), et descende- ut audivil adventum infelix niulier, se ad pedes ejus
bant in occursum ejus de summis rupibuspastores, tremebunda projecit, Aperit ei lacrymis perfusa pas-
et r.greste hominuni genus, et conelamabarit alonge sionem horribilem, et. ludificationem inveteratam,
benedictioiiem petentes. Regredienles autem ad et quod nihil ei profecissent qusecunque sibi a
caulas cum gaudio, colloquebantur ad invicem: presbyleris imperata fuerant. Addit sibi ab op-
"
gratias Deoagentesauod Sanctum Domini vidissent, pressore suo adventum ejus prsedictum, etminaciier
et optatfc benedictionis gratiam accepissent. Inde interdiclum ne' ante ejus-venirel praesentiam. qtiis
Chrysopohm transiens, et usque Lingonas solem- nihil ei prodesset; et ipse, recedente Abbate, qui
niter deductus, tandem Claram-Yallem adver.it. fuerat amaior, crudelissimus fieret perseculor. Au-
Adsunt fratres congregati in unum, et mira devo- diens hsec Yir Dei, blandis verbis consolatur mu-
tione dilectum Patrem suscipiuut : agitur sine tu- lierem, et de coeio promittecs auxilium, prascipit ut
multu cum omni gravitate lsstitia. . die altera, jam enim nox instabat, confldens in Do-
56. Laborabat adhuc co tempore sub schismati- mino revertatur. Reversa mane , cum Yiro. Dei
corum oppressione tota Burdegalensis provineia: et blasphemias et minas, quas cadeni nocte sb ir.cuba
non eral qui posset resislere principi,.qui, annuente suo audierat, retulisset: i Ne eures, inquil YirDei,
Girardo Engolismensi episcopo et iustiliante in cor minas ejus ; sed vade, tolle baculum hunc hostrum,
ejus dissensionis semina, factus eral scirismatis de- et pone in lectulo tuo, et s\ quidpotest, agat. v
fensor et auctor. Hic enim Girardus diu apostolieas Egit mulier quod jussum fuerat, et rcciibans.in
Sedis in Aquitania legatione functus, et nunc a leetulo suo signo crucis.muniia, }EXta se baculusa.
magislratu tanto dejectus, non poterat se pati stise r, ponit. Adest ille eorilinuo : sed nec ad eousuclnia
soliiis: Ecclesioe episcopum, qui se viderat totius opus, nec ad ipsum cubile proesumit aecedere ;
Aquitaniseprincipem et magistrum. His igitur duo- minaiur tamen acerrime, quod discedente Yiro
bus oh Iiauc maliliam- in uiiuns ceiivenierjtibus, qui- Dei, ipse in ejus supplicia reverteretur. Instabat
cumque susceptioni Petri Leonis non subscribe- dies dominiea, et voluit Yir Dei per edictum epi-
bant, persecutionibus exposiii, alii damnis, alii pro- scopi popiilum in ecclesiam aecersiri. Cumque ipss
scriplionibus mulctabanlur, alii a sedibus propriis die maximus populus ad~ ecclesiam convenissel,
pulsi exsulare compellebantur. Audiens hsec et hu- inter Missarum solemnia, comitantibus episcopis
jusmodi vir venerabilis Gaufridus Carnolensis epi- Gaufrido Garnotense episcopo elBrictio Nannetensi,
scopus ,. cui a papa Innocentio Aquitanise legatio- ipse ad ambonem conscendit; et ut onmes qui in
fuerat commendata, vehementer indoluit, et suc- ecclesia erant, candelas aeceiisas iri manibus te-
currendum perlclitanti Ecclesise, postpositis aliis neant, locuturus edicit. Quod et ipse cuni episeopis
negotiis, sine ulla dilatione decrevit. Abbatem et clericis faciens, inauditos diaboli ausus publice
128© igitiir Clarse-Yallensem petit ct obsecrat, ut aperit, et fornicalorem spiritum, qui in tam hor-
sibi ad tanla mala eliminanda succurrat. Assensit renda inquinaraenta , eiiam contra naturam suam
Yir Dei, et se in_ proximo congregationem mona- D exarserat, cum omnium fidelium qui aderant sub-
ehorumin Britanniaro, in locum quem juxta Nan- scriptione anathematisat, et auctoritate Christi tam
iielum comitissa Ermengardis paraverat, ducturum ad illam, quam ad omnes mulieres deinccps. jnter-
inlimat, et promittit, disposita illa domo, se cum dicit accessum. Exstinctis itaque sacramenfalibus
eo in Aquitaniam profeelurum. illis luminibus, exstincta est deinceps tota virtus
57. Ibant igitur slmul, et pariter Nannetum ve- diaboli; et mulieri post confessionem communi-
nerunt. Erat autem in regione illa misera mulier, canti, nunquam postea apparuil inimicus, sed ir-
quae a quodam pet-ulante diabolo vexabatur. Ha- regressibiliter eliminattis aufugit.
bebat autem virum, hujus tamen tam exsecrabilis 58. Significatum est interim Comiti per viros il-
commercii prorsus ignarum. Abutebatur igitur ea, lustres et ei familiares, quod Abbas Clarai-Yallen-
etiam in eodem lecto cubanle niarito, invisibiliter "sis, et episcopus Carnotensis, aliique episcopi et
impurissimus ille adulter, et incredibili vexabat li- religiosi viri. colloquium ejus expeterent; quorum
bidine. Sex aunis tanlum latuit malum, nee detexit erat studium, ut de pace sanctae Ecclesise tracta-
snwlier perdita lanti criminis probrum. Seplimo rent, persuasumque est illi ne tantorura devitarct
^eco ann.(>confusa est in se ipsa, et expavit pro- colloquiuri]. quiapoterat fieri ut cominunicato. ciua
 505 - AUCIORE ALANO. 505
eis consilio, et facile esset quod videbatur difiiciie, A ritatis revoca unitatem. Subdere Innocentio papaa,
et quod videbatur impossibile, possibile redderetur. et sicut ei omnis obedil Ecclesia, tu quoque electo
Itaque apud Partinjacum hincindeconveniunt. Cuiii- a Deo tanto P ntifici obedire nqn differas. -t Audiens
que ageretur de divisione Ecclesise et de seissttroe bsecCftmes auctoritate Spiritus saiieti, et sanctorum
obstinatione, qua3infra Alpes in sola Aquitania quasi Sacramentorum prsesentia victus, nec audehat re-
nebuloe corruptela eonsederat, niultis modis etratio- spondere nec^poterat :sed statim inpacis osculo re-
nibus a servi.s Dei Coniiti est intlmalum, quod Ec^ cepit episcopunvet eadern qua eum abjuraverat ma-
clesia una est, et quidquid exlra eam est, quasiex- nuj cunt totius exsuJtatioiie chitatis ad propriam se-
tra 3,261 Arcam judicio Dei necesse est iriteri.re deni reduxit. Sed et deineeps Abbas cum Comite jam
et dilui. Adducta quoque exempla Dathan et Abiron, familiarius et suavius loqiiens palerne eum monuit
quos reatu schisinatis terra vivos absorbuit [Num. ne.ad tam impios et tam.temerarios ausus ultra
xvi, 51, 52), nec tanto malo vindictam Deialiquan- exsurgeret, ne Dei patienliam in tantis irritarcl fla-
do defuisse monstratum est. His auditis, Comes ex gitiis, ne pacen? factam in aliquo violaret. Pace ita-
parte sano usus est consiiio, etre&pondit se in obe- que omni Aquitanicse Ecclesise reddita, solus Girar-
dientiani Inuocenlii papse posse dare consensura : dus perseverahat in malis ; sed non multo post ad-
sed in restitutione.-episcoporttin, quos de sefiibus veniente die irae, in domo sua miserabiliter exslin-
expulerat, nulla ratione posse induci; quoniam .imr xtus est. Subiiaeriim niortepraeoceupatus, sineCon -
placabiliter eum offenderant, et juraverat se eorum fessio.ne, sine Yiatico feddidit spiritum, Tanto igi-
pacem nullo tempore suscepturum. Diu per inter- tur malo obruto et schismate Girardi redacto in ni -
nuntios protractus est sermo : et dum vicissim ver- hilum, Yir Dei cum gaudio magno Claram-Yallem
bis seniutuo oecupant, Yir Dei eflicacioraarmacor- revertitur.
ripiens, ad altare saiictum oblaturus el supplicalu- CAPUT XXII.
rus accedit. Inlraverant ecclesiam quibus licebat De iterala. ejus profeciione in Italiam, ac Rogeni
diviiiis interesse mysteriis : Comes sustinebat pro Siculi obstinatione, et Petri Pisani reccnciliaticne.
foribus. Peractis igitur consecrationibus, etpaee 59.;His ila patratis(an:H56)',vixihterfratres sucs
data et diffusa iilpopulum, Homo Dei jam non se circiter unum fecerat animm • et ecce litteroe apo-
agens ut honiinem, corpus Domini super pateham stolicas Yirum Dei evOcant, et ut adsit laboranti Ec-
ponit. et seeum tollit : atque ignea facieetflammeis clesiae supplicant cardlnales. Nihil obedientise pros-
qculis, non supplicar-s, sed minax foras egreditur^ ferens Yir Dei, valefaciens fratribus, flentibus uni-
et verbis terribilibus aggreditur Ducem, "« Rogavi-- 2 versis discessit, ei cum multa reverentia ubique sus-
ruus te, inquit, et sprevistinos : supplicavit tibi in ceptus, demumRomam pervenit, In cujus adventu
.allero, quem jani tecuni habuimus, conventu servo- tam dominus Papa, quam fratres (145) Isetati sunt,
rum Dei ante te adunata multitudo, el contempsi- et communicatis.cum eo consiliis secundum !§162
sti. Ecce ad te processit Filius Virginis, qui est ca- rerum proventus el statum causarumAbbas alia v a.
put et dominus Ecclesise, quani lu persequeris.Ad- opus aggreditur. Rex enim SiciliaeRogerius, qui so-
est judextuus, in cujus nomine omne genu curvatur, lus jam ex principibus obedire papa5Innocentio de-
coelestiuin, terrestriuni et ihfernorum, Adest judex -Irectabatj mittit adeum, petens, ut ad se Abbatem
tuus, in cujus roanus illa tua anima deveniet. Num- mitteret Clarx-Yallensem:: nibilominus idem petens
quld et ipsum spernes? numquid et ipsum sicut ser- a Petro Leonis, ul Pelrum sibi Pisanum a suo latere
vos ejus contemnes? » Lacrymabantur universi qui delegaret. Aiebat aulem se dissensionis, qusejamdiu
aderant, et orationibus intenti prsestolabantur exi- induraverat, velle scire originem; et cognita veri-
lum reij et omnium suspensa exspectatio aliquiddi- late, aut corrigere errorem, aut sanciresententiam.
vinum fieri coelitus exspectabat. Videns ComesAb- Audierat enim Petrum Pisanum"; eloquerilissimum
batem in spiritu vehementi procedenlem, el sacra- esse, et in legum etcanonum scientia peneniilli se-
tissimumDominicorpus ferenl<ra in manibus, expa- 0 cundum. Unde putabat,: quod si eloquentise ejus
vit et diriguit, tnembrisque tremebundis metu et in publico consistorio audientia prseberelur, decla-
dissolutis, quasi amens solo.provoNHur: elevatus mationibus rbetoricis simpMcitatem:Abbatis obrui
a militibus, rursum in faciem ruit, nulli quidpiam posse, et silentium ei vi verborum et pondere ratio-
loquens, aut intendens in aliquem. Tum Yir Dei ad num imponi. Yenit itaque pars utraque Salernum,
eum propius accedit, et pede pulsans acclinem sur- 60. In illis diebus paraverat ad bellum idem Ro-
gere jubet, et stare supra pedes, et Dei audire sen- gerius rex innumerabilem exercitum adversus Ran-
tentiani. i Prassens est, i inquit, « Piciaviensis epi- nulfumducem. Cuni autem prirnus eorum, qui vo-
scopus quem ab ecclesia sua expulisti: vade, recon- cati fueranl, Abbassanctus adveniens Regem in -ca-
ciliare ei, et in osculo sancto pacis cum eo jungens stris positum invenisset, litpote qui jam armatas
fosdera, ipse ad sedern suam eum reducilo; et satis- produxerat acies, per multos dies ne committerent,
faciens Deo, redde pro contuinelia gloriam, et in - impedivit, denuntiaiis:Regi: « Quia siconflictum
universo prineipatu tuo diviso^. JI discordes ad cha- « inieris,'victuset-cohfususabibis. >Novissime vero
(143) Seilicet cardinales. Sic Petrus Venerabilis lib. n, epist. 48 Albericum•-cardirialera non semel
\'6cat fratrem suum el rii.onachorum.
 507 S. SERNARSI VITA SECUNDA 508
cum ejusdem regis plurimum crevisset exercitus, A . 12S3 totus, peribil Francia, peribit Germania,
ignorans quod non multitudine foret eventus belli, lberi et Angli, et Barbara regna in profundum pe-
Yirum sanctum quserentem ea quse pacis erarit, ul- lagi demergentnr! Religio Camaldulensis, et Gar-
tcriiis audire contempsit. At ille ducem Rannulfum Ihusicnsis, et Cluniacensis , et Cistereiensis , et
et Catholicorum aciem verbis potentibus adhorta- Prsemonslratensis, aliaque innumerabilia servo-
tus, sicut Regi fugam, sic- illis viCtoriam pollicitus rum et arieillarum Dei collegia necesse est ut sub
est ettriumphum. Subito itaquevisoDuceaudacter uno turbine corruant in abyssum! Episcopos, et
ihviam procederite Rex territus fugit, effusumque abbates, et reliquos Ecclesias principes pelagus vo=
exercitum prsedae et caedibus exposuit, innumeris raxexcipiet! Solus ex principibus muridi arcam
militibus captis et interfectis, et ei juxta verbum Petri inlravit iste Rogerius, et cseteris omnibus
Viri Dei omnia contigerunt. Cum enim ipse Abbas "enecatis solus ipsesalvabiiur! Absit ut totius mundi
ad proximam villulam declinasset, et inslaret ora- religio pereat; et ambitio Petri, cujus vita palam
tioni, repenle fugientium et insequentium clamor est qualis exstiterit, regnum eoelorum obtineat. s
auditur : siquidemper eurndeni locum fugientemRe- Ad bsec verba tenens mansim Petri, elevavit eum,
gis exercilum llanulfus dux persequebatur. Egres- et simul ipse surrexit: « Tuiiorem, inquiens, si mibi
sus itaque fraier quidam ex his qui cum Abbate erant, B credas, intralumus arcam. i Et sicut jam prideni
uni ex militibus occurrit, et qiiid accidisset, inler- •mente conceperat, salutaribus illum aggrediens mo-
rogabat. At ille, siquidem litteras noverat: Vidi, nilis, cooperante gratia Dei, protinus persuasit ul
inquit, impium superexaltalum, el 'elevatumsicut ce- ad Urbem rediens Innocentio papoe reconciliaretur.
dros Libani:et'transivi, elecce noneral; quaisivi eum, Soluta concione venerabilis Abbas Romam.rever-
et non est invcntns locus ejus. (Psa(.xxxvi,55, 56.) titur, prsedictum quoque Pelrum Pisanum, elquos-
Nec niora, Dux ipse secutus, ut monachum vidit, si- dam alios reeouciliat Ecclcsioe, et Iriuocentiopapre
cut erat aniiatus, equo desiliit, et ejus pedibus ad- confoederat,
rolutus, e Gralias, inquit, Deo et fideli servo ejus, CAPUT XXIII.
quia non noslris viribus, sed ejus fidei collata hsec
victoria esl; > iterumque insiliens equo hostes in- Anacleto exslincto et scliismate, Bernardus Canii-
corum explanationem resumit, ac Tliedbaldum co-
sequebatur. milem Regi reconciliat.
61. Post fineni prselii Yir Dei a villula ad qiiani 62. Aderat tenipus quo divina clementia Petri
declinaverat, venit Salernum; venit et Petrus Pisa- Leonis interitu finem imponere scbismati disposue-
nus. Itaque stipata niilitibus euria Rex utramque Q rat (an. 1158). Eo tempore pars ipsius Papam sibi
partem accersiri, et de causse suse rationibus eloqui alterum staiuerunt pro illo, quatenus videlicet op-
jubet. Prior itaque Petrus electionem Petri Leonis portunius per aliquam temporismorampapaelnnc-
dominisui canonicam probare coriiendit, et verba centioreconciliarentur. Quod sinemora per man.u'm
sua multis legum et canonum assertionibus munire "servisui Abbatis Clirislus effeeit. Nani et ille subsii-
laborat. At vero Vir Dei non in sermone, sed in tutus ad eumdem Yirurii Deinocle se, eontulit, et
virtiite regnum Dei csse intelligens : i Scio, inqiiil, ille nudatum usurpatis insignibus. ad domini Inno-
Pelre, virum le sapientem et lilteratum esse: et uti- centii pedes adduxit. Quo facto civitas gratulabunda.
nam sanior pars et honestiorale occupassent nego- Isetalur, Innocentio Eeclesia reddilur, Ronianus po-
tia; utinam te patronumcausajiistioroblineret: sme pulus, ut pastorem et dominura suura Innocentimn
. dubio enini rationabilia le allegantem nulla posset veneratur. Abbas Claraj-Yallis in mira reverenlia
impedire facundia. Et nos qiiidem, tanquam indocti habetur, ab omnibus auctor pacis, et pater: patrise
el niiuus eloquenles, si causa fidei non urgeiet, prseaicatur
institutum silentium teneremus. Nunc autem cogit 65. Sedatis omnibus et compositis, vix paucis
nes charitas eloqui, quia tunicam Doniini, quam in diebus potuit detineri, qui septem annis et ultra pro
tempore passionis nec elhnicus prsesurupsit scin- D resarcienda eadeni scissione sudaverat. Exeuntem
dere, nec Judoeus, fautore hoc domino, 1 Petrusi Roma prdsequitur, deducit clerus, honorat populus,
Leonis lacerat el diriimpit. Una esl fidcs. unus Do- universa nobilitas comitatur. Neque enirn poterat
minus, unum Baptisiiia' (Epkes., iv, 5). Nos nequei sine communi moerore dimitti, qui colebatur amore
duos domincs, nee geminam fidem, iiec duo bapti-- communi. Rediens autem Pater sanctus ab Urbe; ex
smata novimus. Ut ab antiquis ordiar, una arcai" sanclorum Apostoloruni martyrumque-corporibus
tempore diltivii fuit : in hac octo aniniie cseteriss xenia secum retulit pretiosa, haud modicum liucc
omnibus pereuntibus evaserunt, et quotquot extrai inter ccetera sui reputans fructuni esse labbris.
arcam inventi sunt, perieriirit. Arcam hanc typumr Tanta vero exsultatione Ecclesia illum Gallicana
b.3bere Ecclesise nemo est qui ambigat. Arca "a':ia > rccepit, ut non riiinorem videretur -de suo rediiu .
nuper fabricata esl; et cum sinl duai, aileiam iie-- cxhibere, quam de pace reddiia nuntiare "Isetitiam.
cesse estesse adulteram; etin profundum demergi. Sic igitur firmatapaceYir Dci ad suosregredilur,
"
Arca, quam regit Petrus, si ex Deo ost, necesse3 • et quocumque rediens venit, specialiter a filiis cum
"est ut arca q.uara regit Innocenlius, obruatiir. Pc-- iiigenli gratulatioiie suscipiiur. Mcniimtidem Pater
ribil crgo Onenlalis Eeclesia, peribii Occidens5 illius tcuiporis et operis in sermone" super Canlica
 509 . AUCTORE ALANO. 510.
eanticorum vigesinio quarto sic scribens: « Hoc A non cessabat infirmiias. Unde constat palientiam
d.emuni, fratres, tertio reditum ab Urbe nostrum ejus maxime quidem flagellis dominicis exercitatsin
clementior oculus e ccelo respexit; et vultus tandera esse atque probatam. Nimirum ab ipso suse con-
sereriior desuper arrisit nobis. Quievil.Leonina ra- versionis initio usque ad diem sacrse deposilionis
bles, finem accepit malitia, Eeclesia pacemrecepit, tanta suslinuit, ut vita ejus his qui noverant, non-
ad nihilum deductus est in conspectu ejus mali- nisi qusedam mortis prolelatio videretur. Cseterum
gnus, qui eam per hoc fere octennium diro schi- erga homines elsi rarior ei oecasio minora forsitan l
sriiate coiiturbarat. Yeslris desideriis donatus sum, patienlise poiuit experimenta prseslare, dicendum
vestris me profeetibus paro : qiiorum vivo meritis, tamen yel breviter ne hujus quidem apparuisse
volo vivere sludiis et saluti. i Hoc ipse de se quod eum virtutis immunem.. Et quia genus hoc patien-
vivebat, quod bona agebat, fratrum meritis "lotum tiae solitus erat dicere tripartitum; videlicet ad ver-
adscribens, ad studia sancta reversus,xoeptum am- borurii injurias, ad damna rerum, ad corporis la>
plectitur epithalamium. Quam efficaciler vero quani- sionein; de singulis saltem singula proponantur,
que evidenler in tempore irse facta fuerit reconci- - qasa interim exempla occurnml. Scripserat ali -
liatio, Innoeentii papse super hoc scribentis ad eum quando idem Dei faniiilus ad episcopum ali-
verba demonstrant. « Quani firma, ait, perseveran- B quem (144) de curia et de consilio Regis, monens
tique constantia causani beati Petri et saiictoematris eum super quibusdani negoliis Regi suadere et con-
tuseRomanse Ecclesise, incandescente Petri Leonis sulere meliora. At ille veheinenter exaeerbatus,
sehismate, fervor tuse religioriis et discretionis su- . aniarissimam ei reddidit epistolam : ad quam Christi
sceperit defendendam, et se murum inexpugnabi- servus, dominicse benignitatis sedulus imitator,
lem pro domo Dei opponens, animos regum et prin^ mansuetissime respondeiis, non minus poslea cha-
cipum et aliarum tam ecclesiasiicarum, quam sse- rum,nec minus famiMarem eumdem episcopum ba-
cularium personarum ad catholicse Ecclesise unita- buit; sed durum praesulis responsum apud eum sic
tem, etbeatiPetri ac nostram I2Q4 obedientiam fuit quasi non dictum.
frequcntibtis arguinentis et -ratione munitis inducere 66. Abbas Farfensis conventum fratrum a Glara-
laboraverit; nlagna, quse EcelesiseDei et nobis pro- . Yalle vocaverat, inonasterium cis sedificaturus ;
venit, ulilitas manifestat. > sed Ronianus impedivil Aniistes, et e.os in loco al-
64. Post reaitum Patris ab Urbe, vix per trien- tero ordinavit. Unde plurimum dolens prsedictus
niumoptata quietepotitus, regnoFranciaevehenieii- ille vir magnus, et magnse devotionis, coliectam pe-
ter turbato ol>simultates, quse inter regem Ludovi- cuniam sexcentarum fere marcarum argenti depo-
cum et comitem Theobaldum emerserunt, rursus ad suit in patria sua sub chirographo, quas ad Dei Ho-
labores reformandae pacis expetitur; Is enim comes minem veniens obtulit ei, rogans ut mitteret pro
potens in regno, tolus eleemosynis deditus, et stu- argenlo; et quod non meruerat in panibus suis,
dio pietatis intentus, omnium servorum Dei et san- velcitra Alpes novura exinde coanobium condere-
Ctsereligionis promptus amator, devotisslmse san- .- lur. Missum est pro argenlo, sed ad mandatum ve-
ctitatis ejus eonsiliis aiihserebat. Cumque adversus nerabilis Abbatis nihil inde redditum fuit. Nec
eum insurrexissent non solum vicini principes ad- respondit aliud Homo Pei cum ei nuntiaretur, quam,
jiincti potentiai Regis, verum etiam fcre omries sui i Benedictus Deus qui nobis pepercit ab onere. »
recessisseut ab eo ; Comitis evasio in dispersionem . Gratulari etiam consueverat decem circiter mona
jam.venirat. Hsec aucliens Vir sanctus" qui in tali- sieria, vel.sedificandis mpnasteriis loca congrua nu-
bus sibi parcere neseiebat, utpote pietatis visce- : nierans injuste sibi ablata, dum eontendere nollet,
ribus affluens, rdecrevit se tantis nialis ^opponere. --. el magis eum vinci, quam aiios vincere delectaret.
Tandem muUorum adjutus orationibus Religioso- "; 67. .Yeniens aliquando Claram-Yallein clericu.s
_ rum, assidue clamabat ad-Dominum, et allegationi- . quidam habitu canonicus regulails, importuue satis
bus divinisintercurrentibus, eomediante detumuere D instabat ut in monachuni reciperetur. Suadente
procellse, et reversa est interRegem et Prnicipeni .P.at.re sancto ut ad suam reverteretur ecclesiam,
tranquillilatis el pacis desiderala serenitas. De qua -.- nec acquiescente recipere 1265 eum :.« Utquid
videlicet pace spem bonam ab initio Yir Uei cor.ce- - ergo, aitille, in libris tuis tantopere perfectionerii
- comniendasti, si eam desideranli opem renuis ex-
perat, sicut quidam fratres sui se ab ipso audiss(
testati sunt, concito venturam ejusdem principii hibere? s Et iracundiae spiritu vehementius instiga-
eyasioriem, quoe quasi incredibilis videbatur, evi- tus, sicut postmoduin evidenter apparuit : « Jam,
deiiter eis pr3adixisse. inquit, si illos tenerem, discerperem libros. > Cui
CAPUTXXIV. Yir Doniiui: « Puto, ait, in nullo eorum legisti,
lie ejus patientia in morbis, contiimeliis et bonorun. non posse te in tuo claustro esse perfectum. Mo-
jacturis. rum correctionem , non locorum mutationem, si
65. Inter tantas itineris ac laborum fatigajliones bene memini, in libris pmnibus commendavi. >Tum
quas Vir sanclus pro necessitatibus Ecclesise De i i-vero impetum faciens homq velut insanus in eum,
susceperat,:quotidiana et muliiplex eum avcrten ! percussit-. maxillam ejus , idque tam graviter , ',it
(Ui) Yide epist. 224, ad Josler.iim..
 5H S. BERNARDIVITA SECUNDA 51.2
suceederet statim rubor ictui, lumor rubori. Jam A qusesierim, et non magis iilius. Quse enim mater,
qtii aderant, in sacrilegura involabant : sed prse- c-tsi onmem, quam potuit curam et diligentiam
venit eos servus Domini, clamans et adjurans per segrolanli filio adbibuisse se seiai, si demum se
nonieu Christi nullalenus eum tangere, sed edu- frustratam viderit, et omnes labores suos esse pe-
cere caute, et curam ejus habere, ne ab aliquo ei r.itus efficaces, illo nibilominus moriente, prop-
vel in aliquo noceretur. Quod tam districte prsece- terea unquam a fletibus temperabit? Et hsechac-
pit, ut ille timens et tremens ahsque omni inju- tenus.
riaeductus sil el deductus. Nimirum doctus erat 69. De csetero tanlus semulator erat niansuetudi-
vincere in bono malum. Sic et ad quosdam scri- nis et pacis, ut si forte improbus quisque petitor
bens (145) , inter csetera ait: « Adhserebo vobis, durius extorsisset a negante responsum, haud facile
etsi nolitis : adhserebo, .etsi nolim ipse. Invitis deinceps cum eadem repulsa dimitteretur inanis.
praestabo, ingratis adjiciam, bonorabo et conleni- Siquidem velut naluraliter, ut fatebatur, oderat
nentes me. > Usque adeo siquidem omnes homines omne scandalum; el gravamen cujuslibet homi-
germano amplectebatur affeclu, ul eoruni scan- nis sustinere ei admodum grave, l,g@@ non sea-
dalo , sicut ipse fateri solebat, gravius ureretur, tire impossibile erat. Plus ejus piissimum pectus
quibus nullam videretur occasionem scandali prse- ^ gratuitum affligebat alterius scandalum, quam pro-
buissc. prix immunilas conscientiae solabatur. Siquidem
CAPUT XXY. dolebat, et liinus sperabat posse sanari, quc-d
De ejus moderala correptione, mansuelwdini, unde procederet non videbat; magrium sibi e re-
cliaritate ac scriptis. gione solatium fore perhibens, quoties inveniret
68, 'Jselerum objurgationem ejus non nrinus fa- imde satisfacere posset," vel lioutini pro se, vel
cile aliquando compescebat gravis et turbulenta Deo pro homine, etiam sine oecasione turbato.
resppnsio, quam humilis et inodesla, ut ab ali- Adeo neminem. sprevit, riv.IIius.hominis scandalura.
quibus perinde diceretur cedenti insistere, cedere parvipendit. Nam el quoties oporleret noxios ali-
resistenti. Dicebat, ubi resonat utrique modesiia, quorum vel reprehendere aetus, vel impedire cona-
dulce esse colloquium ; ubi vel ex parte altera, tus, tam considerate fiebat, ut ipsi quoque, qiii
utile ; ubi exncutra, perniciosuro. Ubi enim hinc lsesi viderentur, abundanter haberent, unde sibi pro
inde duritia sonat, jurgium est, non correctio ; nec eo satisfacerent in cogitationibus suis, Ex ipsis
disciplina, sed rixa : ut deceat magis interira dissi- autern nonnulli, et de quibus niinus id videbalur
mulare prajlatum, et commctione sanala utilius P posse sperari, ampliori devotione ejus posimodum
castigare subjectos. Loquens eliam interdum ipse vel obsequiis deservierunt, vel etiam adhaesere
de increpationibus minus utiliter prolatis, rainusve vestigiis. Erga omnium quoque hominum spiritnaie
paiienter acceptis, asserebat bora vesperlina nul- commodum incomriiodumve amplius afficiebatur;
lateims utenduni objurgationibus vel insistendr.m, et summum ei desideriura, -sumnium gaudium
ne frater turbatus noctem duceret insomnem, et so- erat, animarum fructus et conversio peccatorum.
lemnibus -vigiliis minus se devotum exhiberet, In Et corporeas tamen necessitates piissimo raisera-
sermonc etiara super Cantica canticorum quadrage- balur affectu. Non solum eorporura, sed etiara
simo secundo, inter csetera dicit: i Ulinam nemi- morum infirmitates in charilate patienlissimesiip-
nem objurgare necesse sit! hoc enim melius. Sed portabat. Nam eqrum qui in hujusmodi laborabant,
quoiiiain in multis oiXendimus cmnes, mihi tacere se maxime profitebatur abbateni, calamum quassa-
non licel, cui ex ofiicioincumbil peccanles arguere, tum non conterens, et linum fumigans non exstin-
niagis autein urgel charitas. Quod si arguero et fe- guen.s.
cero quod meum est; illa autem procedens in- 70. Cseterum si quis nosse desiderat, qiiam solli-
crepatio niinime quod suum est faciat, neque ad citiis ab initio sui ipsius dijudicator et scrutator ex-
ouod misi illam , sed revertalur ad me vacua , D stiterit, primum opus illius de Gradibus bumilitatis
tanquam jaculum feriens el resiliens : quid me animi inspieiat. Inde si quseritur pise mentis religiosa de-
tilnc habere putatis, fraties ? Nonne lorqueor ? volio, transeundum ad Homilias in Laudibus Vir-
Prorsus coarclor e duobus, et qtiid eligam nescio, ginis matris, et ad illum quem de Diligendo Peo
placerene mihi in eo quod locutus sum, quoniam edidit librum. Si fervens eontra suorum. vel aho-
quod dcbui, feci; an poenitentiani agere super rum vitia zelus; legatur is, quem Apologeticura vo-
verbo meo, quia quod volui non recepi. i Et in- cat. Si vigil in zelo cordis, et circumspecta discre-
fra : « Dicas forsitan mihi, quod bonum meum ad tio, de Prsecepto et dispensatione disserens au-
me reverlatur, el quia liberavi animam meani, et diatur. Quam vero fidelis eujiislibetpise conversa-
mundus sum a sanguine hominis, cui annuntiavi tioniscommendator fuerit et adj-utor, exbortatorius
et locutus sum, ut averteretur a via sua mala, et vi- ad Milites Templi Sermo declarat, Quam non in-
veret. Etsi innumera talia addas, me tamen rai- gratus gratiae Dei, ex his liquet quse de Gratia et
nime ista consolabuntur, mortera filii inluentem. Libero Arbitrio tam fideliter, quam subtiliter dispu-
Quasi vero meam illa rcprehensione liberationem tavit, Quam liber in voce, ouam disertus ei in re«
(145) Epist. 252, »d PramonslrateEses.
 515 AUCTOREALANO. £?i
rum superiorum pariter inferiorumque scieuiia lo- A , tione DeiFamuIus permaneret, eopemtusignorante,
cuples; in his qusc ad papam -Eugenium de Consi- consilio domini Henrici Senonensis archiepiscopi,
deratione scrjpsit, diligens consideralor aguoscet. dies est celebris constituta (an. 1140), qua proedi-
Quam devotissimus praadicalor aliense sanctitatis, ctus magister et Abbas disputaturi super prsefatis
diligenter episcopi sancti Malachisevitam prosecu- capitulis Senonis convenirent, llla auteni dies erat,
tus ostendit. Nam in Sermonibus super Cantica can- qua idem pontifex Regi Francise, el priiiciptbus, et
licorum, et indagator mysteriorum, et morum aedi- universse plebi sarictas erat ostensurus reliquias :
ficator ihagnificus innolesdti In Epistolis, quas ad ad quam Abbas vocalus, venire penitus recusavit,
diversas personas ob negotia diversa dictavit, pru- non hoc suuni, sed episcoporum, fidei negotium
dens lector adveriet, quo fervore spiritus juslitiam esse renuntians. Postea tamen magnorum virorum
omnem dilexerit, etomneui oequeoderit injustitiam. monitis flexus, et auetorilate traclus, tristisquidem,
Fidelis etenim servus Christi non quserebat aliquid nec sjne Iacrymis, demum pergere acquievit, sicut
suum ; quidquid tamen erat Christi, sic curabat ut in epistola ad Innocentium papam ipse testatur,
suum. Quid vero sanclum, quid honestum, quid ubi plenius lucidiusque negotium omne prosequi-
pudieum, quid amabile, quid bonse famae,quid vir- tur (146). Adfuit dies ubi Rex et venerabilis Samson
tutis, aul laudabilis disciplinae, suis ortum in qua- B
* Remorum archiepiscopus, mullique de episeopis
libet regione diebus non roboravit ejus aucloritas, utriusque provincioecum copiosa ecclesia convenc-
non fovit charitas, diligentia non proiriovit? Quid runt, Porro quam niagnifice egerit servus fideiis et
ante promolura dilatari amplius non optavit? quid prudens, et quam uliliter in illo conventu, ecclesia
forte collapsum non lolispro loco et lempore viri- propter hoc congregata evidenter agiidvit.:' Sed et
bus egit, ut repararetur ? Quis ad sacrum in ejus Dorainus papa Innocenlius in episiola do hoc ad
pectore habitantis templum divinitatis de quacun- episcopos transmissa in Galliis plenius attesta-
que tribulatione fideliter clamatiirus accessit, et tur (147) : qui videlicet Ponlifex non mullo post
inefficaciter laboravit? Moestusab eo solatium, af- tempore viam universse carnis ingreditur. Eo de-
flictus auxilium, consilium anxius, segerremedium, functo, et successoribus ejus Coeleslino et Lucio
pauper subsidium reportabat. Ita sese omnium fe- quam velociter consummatis, Eugenius papa Urbis
cerat servum, ac si toti genitus orbi : ita tamen efiicitur.
liber ex oninibus conscientise suoe curam gerens, 72. In diebus ponlificatus illius (an. 1147) Henri-
tanquam soli deditus curse et custodise cordis suii cus quidam, qui oiim exsiiterat monachus, perni-
Eo proesente omnis sanetitas exsultabat, omnis eru- „ ciosse doctrinse verbis persuasibilibus Tolosanoe
beseebat impielas, juxta illud : Videbunt recti, et J gentis occupaverat levitatem ; et, sicut prsedixit de
Iwlabuntur, 'et omnis hiiquitas oppilabit os suuni quibusdam Apostolus, in hypocrisi loquens menda-
(Psal. cvi, 42). Eo prsesente celebris quisque con- cium (7 Tim. iv, 2), fictis verbis de eis negotiaba-
ver.tus, velut quodam sole resplenduit, absente cali- tur. Erat autem hostis Ecclesioe manifestus, irre-
ginosus et quodammodornutus apparuit. Hujusde- verenter ecclesiasticis derogans Saeramentis pariter
nique medicinalis manus et lingua morbos utraque et ininislris. Adeo pravsesuggestionis ejus maligni-
curabat : illa, corporum; ista, morum. Hsecirile- tas invaluerat, quod omnes inslitutiones ecclesia-
rim de moribus sancti Patris, licet ex parte, sub slicoespernebantur. Hac necessitate Yir sanctus iler
brevitate perstricta sufficiant, arripuil, ab Ecclesia regionis illius ssepiusjam ante
CAPUT XXYI. . . rogatus, et tunc demuni a reverendissimo viro Al-
I2S7 berico Ostiensi episcopo et legato Sedis apostolicse
Abailardum impugnat, el Eenricum ncereUcum. persuasus pariler et deductus. Yeniens autem, cura
71. Cum jam multis preSsus esset laboribus, nec incredibili devotione siisceptus est a populo terrse,
minus quotidianis laboraret incommodis, jam inter ac si de coelo angelus advenisset, Nec nioram facere
fratres sibi requiem affectabat : sed divina provi- Q) potuit apud eos, quod irruentium lurbas reprimere
dentia aliter providente, ut merilis ejus praemium nemo posset; tanta erat frequentia diebus ac nocti-
cresceret, alterius certaminisei labor accessit. Fuit bus adventantium, benedictionem expelenlium, fla-
eniin in diebus illis Petrus Abselardus, magistcr gitantium opem. Prsedicavit tanien in civitaie To-
insignis, et celeberrimus in opinione scientise : cu- losa per aliquot dies, et in.cseteris locis quse Hen-
jus scripta niinus consona fidei, cum undique vo- ricus ille frequentasset amplius, et gravius infecis-
litare coepissent, viri eruditi atque fideles nonnulla • set, multos in fide simplices instruens, nutantes
ex his capitula ad Dei Hominem retulerunt. Qui roborans, errantes revocans, subversos reparans,
nimirum solitabonilate desiderans errorem corrigi, subversores et obslinatos auctoritate sua premens
hominem non confundi, secreta illum admonitidne et opprimens; ul non resistere, sed nec assislere
cdnvenit. Cum quo etiam tam modeste, tamque ra- quidem et apparere presumercnt. Cselerumetsi tunc
tionabiliter egit, ut ille quoque compuncius, ad fugit a facie ejus hserelicus ille, et latuit; ita tamen
ipsius arbitrium cprrectunmi se proniitteret uni- per gratiam Dei impeditee sunt vise ejus et semitae
versa. Cum ilaque in hujus correctionis exspecta- circumsepice, ut postea vix alicubi tutus, taridem
"
"(148)Epist. 189. (147)Epist. interBernardinas 194.
515. S. BERNARDIVITA SECUKDA 510
captus et calenalus Tolosano episcopo traderc-'. A probc-t cseteris sanc.tiores, sed ut ca:teros- magis
tur, amatores el semulatores iaciat sanctitatis. Nihil ergo
75. Iu quo itiuere plurimis signis in servo suo mihi et signis istis, quandoquidem meoeilla famse
Abbate glorificatus est Deus, aliorum corda ab er- magis quam vilse noverim exbiberi; nec ad meam
roribus impiis revocans, aliorum corpora a, languo- fieri commendationem, sed ad commonitionem po
ribus variis sanans. Est locus in regione eadem, lius aliorum. >"Satis, ni fallimur, hujus viii mira-
Sarlatum nomen esl illi, ubi 12S§ sermone com- bitur aniinum, quisquis haec diligenti considera-
pleto plurimos ad benedicendum panes, sicut ubique lione pensaverit; nec proestantius aut sublimius re-
fiebal, Dei Famulo offerebanl. Quos lile elevata manu putabit oestimator quisque fidelis signa atque prodi
et signo crucis edito in Dei nomine benedicens : gia per eura mirabiliter operari, quam perpetrata
c In hoc, inquit, scietis vera esse qusea nobis, falsa taliter ab eo interpretari. Sibi quoque non minus
quse ab bsereticis suadenlur, si infirmi vestri gusta- utile cbristianus animus judicabit, imitandcs eius
tis panibus istis adepti fuerint sospitatem. >Timens affeclus, quammirandos actus; et morum insignia,
aulem venerabilis episcopus Carnotensium, magnus quam operum signa cognoscere. Sic igilur divina
ille Gaufridus ; siquidem proesens erat, et proximus cooperanle graiia multipliciter Ecclesise Dei Viri
Yiro Dei : « Si bona, inquil, fide sumpserint, sana- ^ sancti doctrina profuit in Catholicorum moribus
buntur. i Cui Pater sanctus de Domini virlute nil coiTigendis, in schismaticurum furoribus compri-
hsesitans : « Nonhoc ego dixerim, i ait; s sed vere mendis, in bsereticorum erroribus confutandis.
qui gustaverint, sanabuntur, ut perinde veros nos 75. Sane antequam idem Dei famulus a Tolcsa
et veraces Dei nuntios esse cognoscant. » Tam in- rediret, multorum animos, et pra?.cipue regis Lu-
gens mullitudo languentium guslalo eodem pane dovici Juuioris, permovit Orientalis Ecclesise au-
convaluil, ut per totara provinciam vcrbum hoc di- dita necessilas (an. 1146). Propter quod servus
vulgaretur, el Yir sanctus per vicina loca regre- Cbristi a praefato rege semel et iterura expelitur :
diens, ob concursus intolerabilcs declinaverit, et nec sic acquievit voluntati et petitioni ejus, doneo
timuerit illo ire. ipsius tandem summi Pontificis generalcm episto-
CAPUT XXVII. Iam jiissus est ab eo exponere populis aique prin^
Bemardus de mirabilibus a se sentnet. cipibus. Cujus tenor epistolse fuit, ut in poeniten-
Quid faciis
Ubi de Jerosolymitance expediiionis infelici suc- tiam et remissionem peccatorum iter arriperent,
cessu. aul liberaturi fratres, aut suas pro illis animas po-
74. Cum aulcm per tolum ab eadem provincia rc _ situri. Nec tacendum quod ex prsedicatione ejusdem
ditum Yiri sancti magis magisque signa crebresce- itineris Jerosolymitani l.gg9 contra eumdem ve-
rent, et multiplicarenlur in dies, non prseiereun- nerabilem Abbatem quidam minus intelligentes
dum quidnain ipse inler hoec animi gereret, qui a scandalizati fuerunt, quod trislior sequeretur ef-
Clirislo humilitatem cordis et mansueludinem didi- fectus. Quod tamen verbum certuni est, ut prsedi-
eisset. Disputans enim secum in cogitationibus suis, ximus, ab eo quidem initium non sumpsisse. Me-
et ex abundanlia cordis locutus, domeslicis sibi re- minit hujus verbi ipse quoque venerabilis Pater in
ligiosis quibusdam fratribus aiebat: « Plurimum libro de Consideratione ad Eugenium papam, inter
miror, quidnam sibi bsec miracula velint, aut quid cseiera ila dicens : « Quasi leyitate in opere isto
visum sil Deo talia aclitare per talem. Nil mihi vi- usi simus. Cucurrimus plane in eo, non quasi in
deor in sacris paginis super hoc genere legisse si- incertum, sed te jubente; imo per te, Deo. > Et
gnorum. Siquidem facta sunt aliquando signa per pst pauca : « Si necesse sit unum fieri e duobus,
sanctos homines et perfectos; facta sunt et per malo in nos murraur hominum, quam in Deum
fictos. Ego mibi nec perfeclionis consCius sum, nec esse. Bonum mihi si dignetur rae uti pro cly-
fictionis. Scio eniiri sanclorum miln non suppetere peo.(148)."»--.
merita, quse miraculis illustrentur : confido aulem D CAPUT XXVIII.
r;ec ad eorum scrtem me pertinere, qui virtuies De Gisleberii Porretani confuialione, ac instante
multas in nomine Domini operantur, et a Domino Bernardi morte.
ignorantur. i Hoec et bujusmodi crebrius secre- '75. Erat in tempore illo (an. 1148)magister Gis-
tiusque cum viris spiritualibus conferebat. Nuvis- lebertus Pictavorum episcopus, in sacris Litteris
sime vero opportunum sibimet visus exitum repe- piurimum exercitatus ; sed sublimiora se scrutatus,
risse : « Scio, inquit, hujusmodi signa non ad san- quasdam novitates et ipse conscripserat. Super qui-
clitatem unius, sed ad multorum speelare salutem, bus cum jam fidelium scandalum et murmur inva-
el Deum in homine per quem talia opcreiur, non lesceret, in Remensi concilio, a venerabili Euge-
tara perfccliouem considerare, quam opinionem, ul nio papa celebrato, vocatus ad medium est, et li-
in eo commendet nominibus, quse illi creditur inesse, brum tradere jussus. Ibi venerabilis Abbas adversus
viriutem Neque enim pro eis fiunt boec per quos novitates per biduum agens, sanctorum testimoniis
fiiint, sed pro eis magis qui vident illa vel sciunt. tam modeste, q.uam fideliter eas redarguebat. De-'
Neceo fine per eos ista Dominus operatur, utipsos nium aposiolico judicio el auctoritate universalis.
(148) Lib. n, cap. 1.
 s' 7 AUCTORE-ALANO. KJO
Ecclesiffl,prsefatoenovitales damnabantur : episco- tA sligiis tota humilitate prostratus rogabat et obsecra-
pus eidem damnationi consentiens, et publice refu- bat, ut se tantis dignaretur.opponere malis,
tans quae scripserat, indulgentiam .correctus con- alter nemo posse modum quibus
ponere videretur. Dominus
sequitur ; niaxime quod ab initio promiserat, sine. autem, sicul sernper fidelis servi sui direxerat vias,
ulla obstinatione se pro arbitrio Ecclesise sanctoe et in prsecipuis
quibusque causis aptissimo usus
correcturum suam opinionem. fueral instrumento, ei paucis ante diebus segritu-
77. Sic Yir sanctus jam corpore quasi deficiens,. dinem corporis ejus
aliquatenus relevarat. Quod
rnente tar.ien promptus et alacer, zelum Dei, quo qnidem ssepius erga eum
providentia divina dispo-
fervebat interius, per annos aliquol bonis operibus suit, in cujus manu erat
placita anima illius : ut
exercebat, ac divini servilii laborabat insistere stu- quolies eum grandis aliqua necessitas evocaret,
diis indeficiens ejus sancta devotio. Et cum post vincente omnia animo, vires
corporis non deessen',
taiiios labores huic dilecto suo diu desideratum mirantibus qui videbant eum, etiam robustos hc-
pretiosseniortis sonmum Dominus dare disponerel, mines in tolerantia superare. Expletis namque in-
et fidelem servum in requiem iiitroducere suam,. terdum negotiis, velut in se rediens,
mulliplicibus
coepit magis ac magis promptus inipsum proficere infirmitatibus laborabat, ut vix viveret feriatus,
spiritus, caro infirraa deficere. Cognosceris eninrl ? qui occupatus deficere nesciebat. Cui in hoc operc
Vir sanctus prope esse jam bravium, solito curre- novissimo tam manifeste, tamque magnifice divina
bal alacrius, et terrestris suse habitationis disso- adfuit virlus et gratia, ut ex laboribus vires capere
lutionem sentiens imminere, votis uberioribus videretur,
aspirabat ad habitationem ex Deo, domum non ma- 79. Accidit autem, cum in Moselloefluvii litlore
jiufactam, aeternam in eoelis. Iri cujus purisshno residentibus binc inde partibus mediator fidelis ro-
pectore sacri sese desiderii flamma non capiens, garet quse ai. pacem erant, ut pars altera ex strage
crebris erumpebat indiciis; et ignitum eloquium hoslium, qui dudum ab eis conclusi corrueranl,
vehementer fervoris interni vehementiam declara- jam ferocior, quod exigebatur obstinata animosi-
b'al. Corpus leetulo decubans variis exercebatur in- tate renueret, Subito denique tanquam agitati fu-
commodis ; animus tamen nihilominus liber et po- riis discesserunt, Yirum Dei insalutatum, solam
iens, quse Dei erant, exercebat invictus, non ces- vero coeteris omnibus relinquentes desperalionem
snns in mediis quoque doloribus rnedifari sacrurn pacis. Nec sane ex contemptu aliquo, sed ex meiu
aliquid, aut dictare, orare affectuosius, fratres stu- reverenlise ejus iniere fugam. Siquidem verebantur
diosius exhortari.. In oblatione hoslise salutaris, p,, ne pra3senlium quamlibet improbas mentes facile
J
quam usque addefectum ultimum vix aliquando in- flecterel, minus considerantes quid ille per spiritum
termisit, arlus sibi vix cohoefentesvigore spiritus nusquam absenlem, posset etiam in absentes. Jam
sustentabat, semelipsum pariter offcreiis aecepta- conventus in niagno lurbine solvebalur, sola utrin-
bilem hostiam Deo in odorem suavitatis. Quo leni- que meditabantur arma, sola inibant concilia mali-
pore ad avuneulum suum Andream militem Templi gnandi, cum vir sanctus eos qui secum venerant,
cpistolam scribens, inter csetera ait : « Ego enim consolans fralres: t Ne turbemini, inquit; licet
delibor, nec puto me longum facere super terram. j enim per multas difficullates, omnino tamen pax
Bumque solito gravius laboraret, fraires insiste- desiderala proveriiet. > Quibus etiam unde id nos-
bant supplicationibus et orationibus ad Deum pro set, innotuit dicens : « Yidebar niihi per noctur-
eo. Unde etiam Sanctus ipse cognoscens eoruin num soporem Missam celebrare solemnem. Cuirique
piecibus desiderium siium differri, cum aliquanto expleta paulo minus oratione prima recordarer an-
melius secundum corpus habere coepisset, con- geltcum ex more canticum, id est, Gloria inexcelsis
gregatis frairibus boec eadem verba locutus est: Deo, prsecedere debuisse, erubui, et quod oblitus
« Quid tenetis miserum hominem ? fortiores estis omiseram canticum inchoans, vobiscum pariter ad
et invaluistis Parcite, quieso, parcite ; sinile me D) finem usque complevi. t Jam mediumnoctis trans-
abire. » ierat, cum Vir sanctus de prffidiclorum poenitu-
CAPUT XXIX. dine principum legatione suscepla, jucunde satis
De Metensium pace per ipsum composita. conversus ad suos : « Agnoscite, ait, promissse no-
78. Jam itaque Pater sanclus in suo Claroe-Yal- bis canendse Glorise et cantici pacis prseparalio-
lensi coenobioconsummationem cursus sui viriliter nem. > Iterum ergo partibus convocatis per dies
exspectabat, cum gravis admodum plaga Metensi aliquot de pace tractatum est, el ob niaximas diffi-
populosupervenit, graviter oppresso a vicinis prin- cultates occurrentes utrinque ssepius desperatum,
cipibus (an. 1155). Imminebat totius provincise nisi quod omnes jam consolabatur, quse omnibus
certa, ut putabatur, vastatio ; cum 1270 venera- . innotuerat Abbatis sancli laui certa de reformanda
bilis eorum metropolitanus Hillinus archiepiscopus pace promissio..
Treverensis, dolens anxie de prseteritis, sed adhuc 80. Nec parum ipsa dilatio profuit his proesertim
laborantes remedia conse-
graviora formidans, unicum in tanta necessitate qui v^ariis incommodis etiam qui videntes asdi-
refugium petiit et expetiit Yirum Dei. Yeniens ergo quebantur in carne ; seu
Clarain-Yallem, ipsius atque omnium -fratrum. ve- fieabantur in fide. Tantus enim concursus erat, ut
Bia S. BERNAIUMVITA SECUNDA 520
rnuitiludine.parilcr alque impoi-t^nitate sua, ipsura .A tura.ab eis, et capere r.on valebanl. Niniirum quod
quoque negotium componenda; pacis pene dcspera- tam vehementer borrebat animus, -minus facile per-
biliter impedirel, donec qusesita in medio (lumine siiadebatur ut crederet, prsesertimdim et ipsecora-
insula, partis utriusque priraarii in naviculis aeces- patiens fihis ejusmodi verba. suppriraeret, Cseterum
serunt. Inter omnes sane, quas per manum servi sui faclis quodam modo cianians, « Opera consummavi
ibideni prseslitit Dominus sanitates, celeberrima quse dedit niihi Pater ul faeerem; i magis ac magls
fuit cujusdam curatio mulieris. Hoecab annis oeto actus exteriores omiltere coepit, affectus reirahcre,
pessima segritudinc laborabat, vebementi tremore velut et saerorum funibus.desideriorum^sedula in-
et validis motibus universa pariter merabra concu- tentione proejactis, vicino jam littori hserere firmius,
iiens. Cum autem viderelur gravioribus orlis diffi- et commodius applicare. Denique cum veneraMlis
cultatibus propemodum excidisse spes pacis, Do- aniistes sedis Lingonicas Godefridus de quibusdam .
niino disponente venit mulier ita tremens, nec mi- eum sollicitaret agendis, et minus apponere ani-
nus horribilis quam miserabilis, et omnes pariter mum mirareiur: « Ne miremini, inquit; ego enim
ad spectaculum convenerunt. Orante Dei Famulo jam non suni de hoc mundo. t
sub oculis omnium paulatim concussione sedata, 82. Videns demum Pater sanctus, compassionis
perfectam se sentiens mulier sospitateni adeptam, B \ et misericordise visceribus affiuens, charissimos sibi
exclamans : « Serve Bei, inquit, convalui. > Quse filios mis.erabiliter- tabescentes, et arescentes prse
res in tantam admirationem eliam durissinios quos- timore et exspectatione supervenientis desolationis
que permovit, ut percutientes pectora sua, per gravissimse et lamentabilis orbitatis, du!cissimis e.os
1271 horain fere dimidiam cum lacrymis accla- consolationibus refovebal: et monens eos in tuto
marent. Tantus denique faclus e=t impetus et concur-. divinoe ciementise sinu spei anchoram, fideique sute
sus procidentium et deosculanlium Yiri Deisacra, per inconvulsibilem chariiatem firmius radicare,
vestigia, ut propemodum comprimeretur, donec tol- se quoque promiitebat, nec post moriem eis ali-
lentes eum fratres, et imponenles in navicuiam, a quando defuturum. Propens'us autem rogans et
terra modice subduxerunt. Cumque accedentes ad obsecrans per multas lacrymas, timorem Dei et sa-
se prineipes, ut coeperat, pro pace rogaret, suspi- crse pur.itatis ac totius perfectionis amorem eoruni
rantes dicebant: « Oportet nos libenter audire eum, iniprimere animis conabatur. Sed et monebat,.ct
quem, ut ipsi cernimus,. Deus diligit et exaudit; et cum lacrymis obtestabatur, ut-si quid virtutis aut
audito eo raulta facere, pro quo tanta facil in oculis exemplo commendasset aut verbo, id semularentur,
nostris. > Quibus ille, ut semper cautus erat Coni- id fifmiter tenerent, et in eo proficerent. Yidens
petenter hnjusniodi gloriam declinare: > Non pro- " itaque suorum finem imminere dierum, quosdam
pler me, inquit, sed propter vos facit. « Ibi com- fratres, qui in familiari sibi conversalione diutius
positis omnibus secundum quod fidelis arbiter de- adhseserant, seorstrm advocans alloquebatur, talia
finivit, dalis sibi invicem dextris. reconciliati suut dicens : « Quia non arbitrorme magna vobis reli-
in osculo pacis. Difficile foret itineris illius, sicut gionis exempia posse relinqueie, tria vobis imitanda
ct alia per euni a Domino perpetrata, magiialia comniendo^qusa in stadio quo cucurri, me pro pos-"
nniversa coniplecti. Sed neque propositi nostri est sibilitate ineamemini observasse. Minus sensui meo
ejusmodi modo prosequi signa, et narrandis vir- quam alterius credidi. Lsesus de Isedente vindictam
liitum operibus operam dare. Hac ergo seposita nonexpetivi. Nemini scandalum facere volui; et si
narratione, pie animadverlendum videtur, quod bic quando incidit, sedavi ut potui. > Ecce quara brevi-
viarum suarum finis beatus, et bic labor ultimus ter, quamque 1272 riieulenter in his Dei Famulus
fuit. In boc opere non minus utili quam difficili, bumilitatem , patientiam, charitatemque discipulo-
nec minus desperatoe tunc pacis q.uam necessarise, rum mentibus inserere nitebatur, imitanda propo-
labores ejus gloriose complevit, qui magnifice sem- nens eis non tam verbo et lingua, quam opere et
per honestavit eum in labofibus suis. p veritate..
CAPUT XXX. 85. Modum autem aegritudinis ejus si quis riossc
De statu el monilis sancti Viri in exlremis, ac de desiderat, exstat epistola seripla ad Arnaldum Bonse-
preliosa ejus morte. Yallis abbatem, in qua sic ait inter cselera : « Som-
81. Ut autera expleta Metensium reconciliatione, nus recessit a nie, ne vel beneficio sopiti sensus,
ct provincise illi pace reddita, Abbas sanctus admo- dolor nnquam recedat. Defectus stomachi fere totum
nasterium rediit, gravi admodum, jamjamque de- quod patior est. Frequenter in die et in nocte exi-
ficientis incommodo corporis oecupatus, in tanla git coufortari, modico admodum qualicumque li-
anirai suavitate et dulcedine spirilus quolidie pro- quore : nam ad solidum Omne inexerabiliter in-
pinquabat ad exitum , ac si in portu navigans pau- dignatur. Hoc parum quod digriatur admittere, non
laliin vela deponeret. Evidenler quoque fratribus ' sine gravi molestia sumit, sed timet graviqrem, si
aiebat: «Hoecsunt verba quseloquebar ad vos, cum sese vacuum omnino dimiserit. Quod si plusculum
prseterita bieme segrotarem: non vobis essequod quid interdum admitiere acquiescat, id gravissi-
sdhucttmeretis, oestateproxima imminere nujus cor- nium. Pedes et erura intumuerunt, quemadmoQuhi
p:?is dissolutionem. i At erat verbuni islud abseondi- hydi'opicis contingere solet, Et in bis omnibus, ne
KS! ATICTOREALANO. S5®
sjiid laleat amicum de slatu amici sollicitum , se- A lum et fratrum copiosa multitudine fuerant congre-
cundum interiorem homineiri (ut niinus sapiens gali.
dico) spiritus promptus est in carne infirraa. Orate 85. Hora igilur diei pene tertia, singularis lu-
Salvatorem, qui non vult mortem peccatoris, ut tcm- cerna suse generationis sanctus ac vere beatus ab-
pestivum jam exitum non differat, sed cuslodiat, bas Bernardus a corpore morlis in terram viven-
Curate munire votis calcaneum nudum merilis, ut tium, ex filiorum circumstantium, et in graves sin-
is qui insidiatur, invenire non possit unde figat den- gultus ac lacrymas uheres I27S ttLrimque psal-
tem, et vulnus infiigat. Hsecipse diclavi, sic me ha- lentium choro, feliciter Christo duce migravit, ad
bens, ut per notam r.obis manum agnoscatis affe- multorum quos ipse prsemiserat coetustransiens laeta-
ctum (Epist. 510). > Ex hujus ergo tenore epistolse bundos, ad sanclorum cuneos gratulantes, ad obvia
potest nimirum diligens lector sacrum illius vel ex agmina Angeloruni (an. 1155). Felix anima, quam
parte aliqua pectus agnoscere, quanta illi in ipsa sio levabant excelsa suorum privilegia meritorum;
sui ruiria corporis tranquillitas mentis, serenitas quara sic pia filiorum prosequebantufvota, sic qup-
«nlnii, suavitas spiritus, quanta sub fiduciseculmine que superioruni desideria sacra trahebant! Felix
radix humililatis. transitus de labore ad refrigerium, de exspectatione
84. Sed et filiorum ejus inter bsec animos aliqua- " ad prajmium , de agone ad bravium , de raorte ad
tcnus sestimare licebit, vultus exsangues, singullus vitam, de fide ad notiliam, de peregrinatione ad pa-
graves, crebra suspiria, anxias cogilationes. Nimi- triam, de mundo ad Patrem.
ruin cum thesaurus tantus et tam amabilis adbuc in CAPUT XXXI.
eorum manibus esset: et lamen nee spes esset diu. De Bernardi apparitione posl moriem, ac de
ejus
t-ius retinendi, nec facultas pariler comineandi. Nec sepuliura.
tamen lugendum eis ullatenus super illum, qui in 86. De quo transitu ejus mulia audivimus appa-
gaudium Domini Dei sui feliciier invitatus, jam jam- ruisse quam mullis, et quidem non indigna relatu;
<iueintraturus erat, sed super se ipsos, quibus erat sed difficile nimis singula vestigare, et scribere bm-
vila tunc tsedio, et adhuc mors timori. Gravis qui- nia nimis longum. Unum tamen ponimus, quod
dem erat in liac separatione conditio, post mirificam tam verum quam manifestum is cui hoc contigit,
lucem horrere magis tenebras, post ejus transitum frater Guillelmus de Monte-Pessulano, ante obitum
subintrantes. Igitur ante Patris ejus excessum ac- suum patri suo spirituali reserando et attestando ef«
cedentes ad eum filii, quos per Evangelium Christo fecit.Is vir magnificus olim in soeculo, sed magni»
genuerat, piissimum ejus animum lacrymabili sup- ._ fieentior in saeeuli fuga, in ccenobio Grandis-Silvas
plicatione pulsabant, et hsec atque hujusmodi lo- monachus factus, Patrem sanctum aliquando devo-
quebantur: c Nunquid non misereris biiic mojia- tissime visiiavit. Rediturus autem lacrymabiliter
sterio, pater? nusquid non compateris nobis, quos querebatur, quod non esset eum ultra visurus. Cui
ianto pietalis affectu rnaternis lactasti uberibus, Yir Dei: c Ne timeas, ait, adhuc sine dubio me vi-
paterna consolatione fovisti ? > Tum vero flens ipse debis. > Hujus ergo effectum promissionis devotis-
cum fientibus, et columbinos oculos in coelum por- simus ille Guillelmus exspectans, ipsa nocte cara
rigens, testabatur coarctatum see duobus, et quid ex hac vita decessit, in monasterio Grandis-Silvs
eiigeret ignorantem, divino totum tribuere arbitrio apparentem sibi videre meruit, et dicentem: «Fra-
pietatis. Naui et hinc paterna illum urgebat pietas, ter Guillelme.> Etille: «Ecce ego, domine. —Ve-
filiorum votis amiuere ut roaneret; inde trahebat ni, inquit, mecum. > Quo interrogante quo irenl:
Christi desiderium ut migraret. Radicata tamen ab « Yeni mecuisi, ait, usque ad radices Libani mon-
clim in pectore ejus humilitas persuaserat ei, ut ex lis. > Quo cum pervenissent, dixit ad eum : ( Tu
Iniimo cordis affectu servum se inuliiem esse dice- manebis hic; ego autem ascendam ad monlem. s>
ret et arborem sterilem reputaret, ex cujus vita nul- Interrogatus qua de causa vellet ascendere: «Di-
lus sibi fructus, nullus alteri cuiquam provenirel. i[) scere volo, > inquit. Miratus ille : « Quid, ait, vis
Nam et solitus erat in familiari collocutione faleri, discere, pater, quem nulli hodie in scientia credi-
mirari se, et vix crederebominibus, quod sic eum mus esse secundum ? > Ad quem Sanctus: «Nulla,
sibi utilem crederenl, ut dicebant; quod nec homi-. ait, hic scientia, nulla veri cognitio; sursum scien-
nes veraces fallere velle, nec tam prudentes falli tise plenitudo, sursum est vera notitia veritatis . >
posse verisimile videretur, cum alterutrum oxcu- et in hoc verbo dimittens eum, in montem altissi-
sare non posset. Quem enini totus mirabatur orbis mum subiit coram illo. Cumque intueretur euntem
solus ipse, quod erat mirabilius, non videbat, suse illum, expergefactus est: et occurrit protinus ei
videlicet vel operationis , opinionisve splendorem. verbum illud, quod ad Joannem in'Apocal}Tpsi de
Kovissime cum exterioris habitaculi undique jam coelosonuit: Beati mortui qui in Domhio moriuntur
soluta compago desideranti animse libcrum prsesta- (Apoc. xiv, 15). Ut autem mane locutus est abbaii
ret egressum , post sacrse Unctionis celebrationem, suo et fratribus , Patrem sanctum es hac vita mi-
et sacratissimi corporis Dominici perceplionem, grasse dicebat. Et notantes diem, ac diligentius in-
niagnus ille dies illuxit, quo perpetuus illi ortus est quirentes, ut audierant, invenerunt.
dies. Ad cujus exitum vieini episcopi cum abba- 87. Dum itaque fidelis Ministeret Sacerdos Altis-
PATROI. CLXXXY. 17
 S. BERNARDlYITA TERTIA 524
5«3
simi feliciler ingreditur in locum tabernaculi ad- 1i balsamum suo vasculo commisere, in lapide repo-
mirabilis ad altarc Dei, sacram ei et aeceptabilem nentes lapidem pretiosum, optimammargaritam.
hostiam sui spirilus oblaturus; corpus eliam rite 8S. Consummatis ergo feliciter vitoesuse diebus,
dilectus
paratum et ornatum sacerdotalibus indumentis, ora- annis circiter sexaginta tribus expletis,
lorio beatse Dei Genitricis infertur. Plurima quoque Domini Bernardus, Clarse-Yallensis cosnobii primu3
nobiliiim ct ignobilium de vicinis quibusque locis abbas, aliorum quoque amplius quam cenlum
decimo terlio
gemebunda protinus turba convenit, et vallem totam sexaginta monasteriorum Pater,
ploratus et ululatus multus implebat. Amarius ta- kalendas septembris inter filiorum manus obdormi-
raen prse foribus monasterii lamentabatur sexus mi- vit in Domino. Sepultusest aulem undecimo kalen-
6erabilior mulierum, quod accedentibus ad beata das ejusdeni mensis ante sanctum altare beatseYir-
vestigia viris, monastici disciplina Ordinis inexora- ginis matris, cujus fuerat devotissimus ipse mini-
bililer eis negaret ingressum. Biduo autem mansil ster. Sed et pectori ejus ipsO in tumulo capsula su-
in medio gregis Pastor exstinctus, dum pristina perposita est, in qua beali Thaddoei apostoli reli-
dulcissimi gratla vultus 1274 nil minorata, sed quise conthiebantur : quas eodem anno ab Jeroso-
aucta magis, omnium in se figeret oculos , animos lymis sibi missas suo jusserat corpon superponi,
traheret, sepeliret affectus. Crescebat supra modum eo utique fidei et devotionis intuitu, ut eidem apo-
ruens undique populorum multitudo, et intolerabilis stolo in die communis resurrectionis adhsereret con-
iam fiebat impetus concurrentium, ac desiderabiles resuscilatus.
Sancti tenentiuni pedes, osculantium manus, appli- 89. Facta sunt hseceodem anno, quo bealus papa
cantium panes, ballheos, annulos, nummos, et alia tertius Eugenius, ejusdem Palris in sancta conver-
quaaque servanda sibi pro benedictione et variis ne- satione filius, ab hac luce migravit ad Dominum :
cessitalibus profutura. Maxime tamen parati in diem cujus merita in ipsa, cui insigniter proefuit, Urbe
tertium, perloca proxkna prsestolabantur reponendi miraculis plurimis illuslrata coruscant, successore
sacri corpe-ris ejus horam solemnem, copiosus un- ejus Anaslasio Romanae Ecclesise praesidente, re-
diqne conventuri. Nam et secunda die tantus circa gnantibus autem in Romanorum hnperio Frederico
meridiem populus fuerat congregatus, et tanto pieta- Illustri, in Francorum regno piissimo rege Ludovico
tis zelo stipati undique sacrum corpus obsederat, filio Ludovici, principatum Ecclesise universse, ac
ut nulla pene episcopis astantibus reverentia, nulla totius creaturse visibilis et invisibilis monarchiam
fratribus haberetur. Unde veriti ne quid simile, aut tenente Dei Filio Jesu Christo, anno ab incarne^
forle gravius accideret die tertia, prseoccupantes tione sua millesimo cenlesimo quinquagesimo ter-
horam, et mane divina ex more sacrificia consum- ^ lio; qui cum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat
mantes, sicut et biduum jam in celebratione Missa- Deus in ssecula sseculorum. Amen.
rum et jugi feceranl psalmodia, purissimum illud

-
FRAGMENTA

EX TERTIAVITA SANCTI BERNARDI

AUCTORE, UT YIDETUR, GAUFRIDO MONACHOCLAR^E-VALLENSIS.

1275 •• —Ortus et genus S. Bcrnardi. D piditate desererent justitiam Dei. Erat quidem mi-
les fortissimus, sed non minori studio Iaudes ipse
In territorio Lingonis civitatis situm est ca- fugiebat, quani caeleri eaptare videantur. Nunquam
strum, nobile quondam el inclytum valde, cui Ca- armis usus est, nisi aut pro defensione terrse pro-
stellio nomen esl, multos habens proceres armis> priae, aut cum domino suo, duce scilicel Burgundisa,
strenuos , sed mullo magis legalitate prsecipuos : cui plurimum familiaris et inlimus erat: nec ali-
inter quos excellebat Tecelinus quidam, cogno- quando fuit cum eo in bello, quin vietoria ei pro-
mento Sorus; quo nomine, vulgari lingua subrufos> veniret. Erat quidera indigena Castellionis, sed do-
et pene flavos appellare solemus. Erat autem vii minus minoris castri, cui Fontanse nomen est, quod
iste genere nobilis, possessionibus dives, suavis mo- famosissimo illi castro Divionis supereminel, in ex-
ribus, amator pauperum maximus, summus pielatis celsa rupe locatum. Huic sane uxor erat, Elizabeth
cultor, et incredibilem habens justitioe zelum. De- nomine, ex optimo genere Burgundionum, Bernardi
nique et mirari solebat, quod multis onerosum esse de Monte-Barro filia, digna tanto genere et lanto
videret servare justitiam; et maxirae (adversus viro, imo et gloria ulriusque...., Elisabeth filium
quos amplius movebalur) quod aut timore, aut cu- hunc, divino edocta oraculo, teneiius omnibus di-
 525 AUCTORE GAUFRIDO. S<26
Iexil. Unde el patris sui ei nomen imposuit, Ber- A conversionis licentia supplicare. Ipsa est quseusque
nardum eum vocans. hodie in monasterio Lairiacus, quod prope DiviG-
n. — Visum divinum in nocte Nalivitatis Domini neni situm est, perseverat mulier virtutis, et multa-
Bernardo puerulo oblatum. rum in Christo virginum mater.
Erat autem in Castellione ecclesia, tunc quidein V. — Ludovico seniori regi prcedicit mortem Philipp
sseeularium canonicorum, sedin maxima disciplina filii ejus primogeniti.
viventium, in qua Bernardus est edueatus a parvulo. Querelam episcoporum adversus regem Franco-
Yigilia ergo Dominicse Nalivitalis, dum adhuc pue- rum Ludovicum seniorem, patreni ejus qui nunc
rulus dorniiret in domo patris, videbatur sibi vi- est Ludovici, manifeste explicant epistalse beati Viri
dere Yirginem parientem, et Yerbum infans nascens ad apostolicam Sedem pro hoc ipso directse. Factum
ex ea. Protinus autem pulsatum est ad Vigilias : et est autem, ut die quadam congregarentur ad regem
excitans eum niater, induit accurate vestibus cano. episcopi, et vocatus ab eis Abbas Clarse-Yallensis,
nicalibus (149), et secum pariter ad ecclesiam duxit, qui licet adhuc juvenis, summa tamen totius Eccle-
ut solebat. De qua visionedicereipse solebat, quod sisecolumna jam tunc videbatur. Procidentes autem
eam crederet Dominicsenativitatis horam : et quod episcopi ad pedes regis, humiliter supplicabant ei,
sibi ostensum est, signum fuisse multorum quse sibi g ut qui satis anle dilexisset et honorassetEcclesiam,
de eadem postmodum nativitate revelata sunt myste- parceret etiam in hac parte, ne forte durius quam
riorum. . vellent, contra eum agere cogerentur. At ille non
III. — De ejus patre, et fratribus. satis eorum precibus acquievit. In crastinum aulem
durius arguebat eum venerabilis Abbas, manifeste
Andreas Bernardo dixit: « Ecce, date operam ne deminans : «
Quia offendisti terribilem, et eum qui
quis fratrum nostrorum in sseeulo maneat: alioqui aufert
spiritum principum, terribilem apud reges
scinde medium, quoniam nec a vobis, nec ab illis
terrse; certus esto quoniam offensa hsec primogeniti
separari tolerabile est. > Quid virilem illius patris tui Philippi morte mulctabitur. Yidi enim nocte
animum loquar ? qui una die sex filios, et filios tales et eece tu cum filio tuo Ludovico proci-
videns abire, non modo non doluit, sed et gavisus prseterita, debas ad pedes episcoporum. Intellexi autem con-
est valde; illud tantum monens, ut in omnibus mo- tinuo moriente
deste agercnt: Quoniam ego, inquit, novi vos, quod non Philippo supplicaturum te eis, quod
aut vix, aut nunquam possit zelus vester cohiberi. > possis nisi per manus eorum substituere Ludo-
vicum. > Erat enim Philippus jam unctus in regem,
Proficiscenlibus itaque fratribus, unus tantum, et
magnoe omnino spei adolescens, et patri (quod ex
ipse puerulus, remanebat, qui cum parvulis aliis in G ( abundanti est dicere) omnino charissimus. Unde et
platea jocabatur. Yidens ergo eum senior frater audito sermone commota sunt viscera
Guido : « Ecce, inquit, Nivarde, secure potestis lu- palris super
filio suo. Et promisit satisfacturum se episcopis : sed
dere, quoniam terram multam habiturus estis. > At consiliis seductus
ille subsannans : i Cum maledictione, inquit, fiat iniquis a promissione resilieris,
nori multum temporis, miserabilem satis obitum
haecdistributio, utvos coelunihabeatis, ego terram.» filii post sui Philippi ipse et tota cum eo Francia de-
Fugiebat crgo quotidie puer ad 127© fratres suos,
volens conversionis eorum socius fieri. Sed quia ploravit.
remittebant et _. VI..— S. Bernardi epistolam ad Robcrtum nepotem,
parvulus erat, eum, reddebant patri in plnvia sine pluvia scriplam, Gaufridus ejus
suo. Tandem non ferentes importunitatem ejus, tra- notarius primam inter ejus epistolas constituit.
dunt eum sacerdoti cuidam, ut disceret litteras : et Nepos ejus Robertus, quemadmodum seductus
ubi paululum cfevit, factus est et ipse Novitius fuerit, cum adhuc puer esset, ipsius, de qua loqui
apud Cistercium; et suscepto post anni spatiumha- volumus, epistolse verba declarant. Cum enim iii
bitu, reddilus est fratribus in Clara-Yalle. alio 1277 Ordinejam per aliquot annos demora-
IY. —Guidonis primogeniti conjux, abbatissa Ela- retur, scripsit ad eum epistolam, erroneam ovem
riaci prope Divionem. D revocans. Exiit autem extra monasterii septa, ut
Senior frater ejus Guido, cum de conversione dictaret secretius : et Guillelmus, qui postea in An-
loqueretur ei, excusare se coepit de uxoris vinculo, gliis Rievallensem xdificavit abbatiam, quse dicta-
quod solvere non liceat. Promisit tamen in fide, et bantur excipiens scribebat in charta. Subito autem
dextram dedit, venturum sese cum fratre, si posset inundante pluvia timuit qui scribebat: erant enim
ab uxore licentiamobtinere. Ad queni illico frater sub divo. Cui venerabilis Abbas : « Opus, inquit,
ait: « Ut niehori sis aninio, egb quoque in eadem Dei est; fac quod facis. > Res mira ! madebant ve-
libi fide promittb, anle proximum Pascha, aut li- stes eorum, et scribebatur grandis epistola, et char-
centia, imo et petitione, aut certe morte ipsius, sol- tam omnino non letigit imber. Exstat adhuc epi-
vendum te a lege uxoris. > Et promisit in manu ip- stola : et ego ipse primam eam constitui in corpore
sius. Nec multo post factum est uti prsedixil: et Epistolarum, cum audissem tam grande miracu-
coepit juvencula nobilis et decora, cum omni in- ium ab ipsius ore, qui scripsit eam in pluvia sine
stantialacrymarum, in cubiculo, stupenti viro pro pluvia.

(149) Ut solent scilicet nonnulla?.piaematres vestes monasticas filiolis suis aptare.

4,o7 -S. BERNARDIVITATERTIA 528
yj*f. — Ducisso?Lolharingicead viiajn meliorem con- A nifeste prsescierit et prasdixerit, c Quia neqnaquam
versio duplex. vacuus hinc abibo. > Sit benedicia dies illa a Do-
Ducissa Lolharingias (quse iiunc in monasterio mino, qua sedenti in lenebris et in umbra mortls
sanctimonialium feminarum, quod Tartum vocatur, lux orta est mihi. Sit benedicta dies, qua Sol justi-
servit Deo in hiimililate et paupertate multa) cura tise, hno niisericordiae, oriens visitavit ex alto mi-
auhuc corporis voluptalibus supra modum dedita seram animam nleani : adversum et perversum ni-
essel, contigit venerabilem Yirum pro pace quadam rais hominem, in verbo uno, in momenfo, in iclu
rogare Ducem pariter, atque ipsam. Dumque lo- oculi, insestimabili mutalione dexiersa Excelsi, pror-
quens exlenderet manum, casu factum est, ut Du- sus in alium bominem recreans, ul sim initium ali-
cissss cblamydem tangeret. Cui unus de astantibus quod creaiurse ejus. In seternum non obliviscar mi-
arridens • « S:iper religiosam, inquil, mulierem ex- serationis bujus, qua tam copiose proeventus, tam
tendisti manum, pater. > At ille: « Nondum venit subilo mutatus, multorurii super me animos obstu-
iiora ejus (Joan. vn, 50). > Audiens Ducissa (siqui- pescere feci. Multi vero in illa captura dominicis
dem litteras noverat) compuncta est veliementer, et retibus irreiiti sunt pisces, raulti et in itinere ad-
nsque ad niedullas aiiimos ejus sermo vivus et effi- juncti nobis ; ita ut transaclo probationis anno , cx
cax penetravil. Eodem quoque tempore somnium ^ hoc collegio mor.achi facli siinus viginli et unusc
vidit, quo amplius animata est, Yirum Dei sentiens Eodem sane tirocinii nostri tempore, absente ali*
ab ejus utero septer.i serpentes horribiles manu pro- quando Patre nostro, cospi corpore infirmari, et
pria exlrahentem. Cui non longe post commitiens affligi raente. Scio quia satanas expetivit me, ut
animam suam, sseculo abrenuntiavit: et usquehodie cribraret sicut triticum : sed non laluere Patrem
gloriatur se esse, de qua Pater sanctus ejecit se- quse circa me agebantur; et perfecte omnia cogno-
pieni dsemonia. scens per spiritmn, quse versabantur in corde meo,
VIII. — Reginw Alienordi S. Bernardus promiliil sicul post rediium ejus comperi, oravit pro me ne
obtineique a Deo prolem. deficeret fides mea. Ibi, ibi, supra quam essem ini-
El prsecipuus hujus incentor odii [inler regem pressisti me aiirabiliter cordi ejus, Doraine Decs
Ludovicuni Juniorem, et Campanise comilem Theo- meus. Gratias tibi, Domine, gratias tibi. Unde enim
baldum] comes Yiromandeusium fuit, Radulfus de tali animse in iali peclore taiis locus ? Simile quid-
Perona, sororem Reginse tenens, dimissa quadam dam sibi venerabilis Aibericus, qui hodie abbas est
afiini comitis Theobaldi. Factum est in feslivitate in loco, cui nomen est Benedictio-Dei, de se, curn
beaii Dionysii, regina Alienordis in ecclesia ipsius r Novitius esset, accidisse lestatur.
raartyris cura Paire nosiro loquebstur, conquerens X. — Mors Guidonis fratris primogeniii S. Bernardi
quod conclusisset Dorainus vuivam ejus ne pareret. in Ponliniaco, in feslo Gmnium Sanclcrum.
Jam enim aimis fere novem vixerat cura Rege : eta Senior frater ejus Guldo (150), dum cum eo a Bi
primis quidem annis conceperat, sed fecerat abor- turicensi territorio redit novam quippe illuc de-
tivum, et exiiide sterilis perrnanebat, jam de fecun- di«verat abbatiam [Fort. Coloniam], febre acuta cor-
ditale desperans. Cuimiserabiliter conquerentiPater rcptus, diebus paucis Pontiniaci infirmatus cst; et
venerabilis ait:« Sollicite quserequse ad pacem sunt, ipsa nocte, qua Sanctcrnm Omnium festivitas age-
et ego tibi, confisus de divina miseratione, partum batuc, felici eorum consortio meruit aggregari.
promilto. i Hoc et ipse Rex per Reginse verbum XI. — Ilugonem de Viireio ad tnonachaium ad-
cognoscens, ubi perfecta est reconcilialio, secretius ducit (151).
I2?S alloquens beatuin Yiruin, quod Reginsepro- Dehinc profectus ibat ad consiitutum locum, ubi
miserat, exigebat, etc. Ipso denique anno Regina etiam multos undique collegit. Ait quadam die ad
eoncepil, et peperit. fratres suos . cHabeo amicum Matisconi, Hugoneni
K. — Gonversio Gaufriii ipsnts, ei aliorum de schola de Yitreio (152), et ipsum oportet adducere, ut sit
Parisiensi. D et ipse unus ex nobis. i Erat autein clericus nobi-
Contigit aliquando Yirum Dei pro quibusdam ne- lis, et jam maturioris setalis, ssecularibus pariter et
gotiis ad partes Galliseproficisci. Cumque in itinere ecclesiasticis facultatibus affluens. Coeperunt ergo
et in reditu scbolaribus Parisiensibus, ut solebat, qus noverant eum lemeritatis arguere : nihilominus
fecisset de conversione sermonem, vespere ccepit ipse confidens sine omni baesilalione festinavit ad
conlrislari et moestus esse, dicens Deo in oralioni- ipsura. Erat autem fama in regione, quod Jerosoly-
isus suis : « Quia timeo omnino ne forte oblitus sis mamesset iturus: sicenim ipse fingebat, non in eara
mei, cum prseter rnorem, infructuosum penilus fa- in qua fuil, sed in qua esi Dominus, Jerosolymam
ctuai sit iter meum, et neque de his propter quae profeclurus.Yidensergo eum proedictus Hugo, flens
veneram, aliquid obtinuerim, nec apud clericos islos et ejulans in amplexus ejus ruil: sed Yir Dei lacry-
in verbo tuo apertum sit mihi ostium ullum. i In rnas ejuspenitus uon attendebal. UL-ivero pauluium
ipsa enim hora ita consolatus est eum Deus, ut ma- respiravit, revelat ei propositum suum : et ecce in-
(lliQ) De eo supra, lib. vn, c. 10. a sunt; nos vero hic ea, ut in cpportuniori loco, re-
(151) Qusesequuntur, prsetermissa Ciidletio, in posuimus.
ediiione Mabillon. ad calcem Vitaequarlse suhjecta (152) De eo lib. i Yit-ae,n. 15.
 529- AUCTORE GAUFRIDO. 650
novatus est dolor, et fons lacrymarum fiuxit ube- A . XIII. — Aridrew fratris S. Berriardi obitus..
rief, ita uttota die illanonacquiesceretpupillaejus. Eodem denique tempore, quo pacis quaerendse ne-
Sequenli nocte pariler accubaerunt in arigustissimo gotiis occupabatur, frater ejus Androeas in Clara -
strato, itaut vixcaperet alterum. Nec tunc ergoces- Yalle transitoriam hanc finivit vitam : et is quoque
sabat a lacrymis Hugo, ita utargueret eum Vir san- priusquam aliquid de infirmitate ipsius Pater san-
ctus, quod dormire eum non pateretur. Ubiveroob- clus audisset, per nocturum soporem assistens ei una
dormivit, videbatur sibi, invocato ex more Spiritu cum Gerardo fratre suo, dedit ei osculum pacis. Iri-
sancto, haberead eum de conversione sermonem, tellexit autem signum licentise esse, et post pauccs.
et non deessevoci suse vocem virtutis. Mane autem dies obitum ejus audivit.
facto cum rursufn fleret Hugo, moleste jam accipiens XIV. — De Herveio abbale
Ursi-Campi, Galeramni
«
coepit durius objurgare eurii. At ille : Non mihi, successore.
cinquit, eadem hodie lugendi causa, quae fuit heri : Sed quia super venerabili Galeramno feclmus men-
heri eniru super vos flebam; hodie super nieipsum. lionem, quse de Herveio, non minus moribuset re-
Novi enim conversationem vestramvet mibi qiiam ligione, quam genere.illustri, prsedicti Galeramni
vobis conversionem esse niagis necessariam non suecessore, facta.sunt, non arbitramur prselereun-
ignoro.'» Ad quem Bernardus exsultans : «Fletea in- " da silentio. Herveius itaque puer de sanguine regio
quit, «nunc satis , quoniam optimse sunt lacrymoe in domo avunculi sui Noviomensis episcopi (154) im-"
«isue; nolite eessare. > Exhinc cum vidissent eos cle- triebatur. Hunc Pater sanctus cum apudpraedictum
rici arabulantes parlter, et exsul.tantes simul, nec ad episcopum hospitaretur, caniantem aliquando au-
momentum ad invicem separari, conati sunt Hugo- diens, sicutoptimepuer noverat, ex occasionecanius
nem aveilere a Bernardo, timenies, irao jam aperie illius more suo multa astantibus locutus est de spi-
cogiioseentes, quam uno spiritu agerentur. Tenen- rituali conversaiione. Eadem vero nocte in soranis
tes ergo Hugonem, jam nulia ratione pati voluerur.t ei videbatur, quasi Missarum solemnia celebraret;
ut Vir Dei cuin eo de csetero loqueretur. Abiit ergo et aecedens angelus acceptumab ore ipsius pacis-os-
trisiis : sed et niliiloininus erat adhue cor ejttsfidu- culum puero traderet. Unde et manifeste prsedixit,
eiam hahens in Domino. Posi aliquot dies sane con- sine dubio Religiosuni eum futurum, adeo ut nec
ventum audiens episcoporum, festinavitilluc, ut Hu- puer ipse datam de se ignoraverit prophetiam. Cu-
gonemvideret. Clerici vero cum vidissent eum, prse- jusindubitatus exspectabaturadventus, utpost mul-
ter morem torvo oculo respicere , et stipare Hugo- tos annos, cum jani adolevisset, et gravissimna pro-
nem undique, ne quis paieret accessus. Sedentibus { pria conscientia argueretur; tota tamen fidseia m
ergo in campo, et colloquentibus episcopis, inme- memoria verbi illius respiraret, dicens secuni, si-
dio clericorum juxta Hugonem sedens, loqui ei non cut nobis ipse postea testabatur: «Sinecausatimes :
poterat propier astanles, sed lamen fiebai uberrjme impossibile est ut pereas; omnino beati Yiri ser-
super collum ejus : et ecce iniindaverunt aquse, et mo iinplebitur in tempore suo.> Et certe ita jam
coelum dedit pluvias, ita ut dispersi cum omni festi- factum esse videmus. Porro angelus iiie, abbas Ga-
natione ad proxjmuni Vicum currerent. Sed Beatus leramnus fuit, qui acceptam ab ore Patris sancii
Hugonem manu lenens : « Mecum, inquit, in. plu- pacem dedit Heryeio. Ab eo siquidem , cum adimc
via stabis.> Stalhnque serenitate reddita, soli sta- adolescens esset, fugiens domesiicos inimicos, ha-
bant in campo , et confessus est Hugo juramentum bitum conversationis accepit. Cui deinde in -abbatia
quod fecerat, minime se monachuhi fore usque ad succedens homo dulcissimi spiritus et ferveiiii&j^-
anriuin. Hoc autem fecerat, utdeciperel clericos, an- ni-.is sui corporis castigator, consummatus in brevi
riuam quippe probationem non ignorans.Tbi confir- explevit teinpora iliulta : placita enim erat Deo ani-
inato ex integro sqdalitio spiriluali redierunt, manu ma ipsius. Prsecognovit autem obitum suum sanus
sese tenentes alterutrum : et jam desperali omnes, adhuc et incolumis, ipso ei praedecessore suo reve-
nenio deinceps Hugonem detinere tentavit. 0 lante. Nec mora gravi ccepit corporis molestia prae-
— gravari: et infra sextum diem beato fine quiescens,
XII. Galeramnus abbas apparet S. Bernardo.
appesitus esi ad patres suos.
lii iisdem annis Viro Dei deinorantiin sua Clara- XV. — AliorumconversionemprcenoscitS. Bernardus.
Valle vir religiosus, primus abbas Ursi-Campi Ga- Quod autem de eo diximus, prsecognitam a Sancts
leramnus, cum obisset apud Igniacum, beato Patri Domini conversionem ejus, super aliis quoque plu-
apparuit, et ab eo licentiam et mandatum accepit rimis novimus contigisse. Ex quib.us fuit etiam Ma-
iiitroeundiin requiem Domini (155). Quod certe et celinus Teutonicus adolescens illustris, etAlbero vir
de multis aliis faetumesse cerlissimum esi, adeo ut venerabiiis, qui postea abbas factus esl in Suecia,
pro nonnullis antequam einuntiaretur obitus, etiam el magnus vir ille Gaufridus de Peronia, qui in Cla-
iMissarum solemnia celebrans divina obluleril sacri- ra-YallePriorisoificio functus etdefunctus est. Huie
iicia, stupentibus his qui cum eo erant, et sollicite quoque Gaufrido, dum adhuc esset in cella Noviiio-
HOtantiiius diein. rum et soliicitus esset pro Patre suo, etc.
(ls3)YideVin.cf-ut,BeUrao. P'r'ssi'i mst u.p,xxvn c. 5.
(154) Sinjoms.
 S. BERNARDIYITA QUAR.TA 532
53£

VITA OUARTA

BMM€/T1 BERBIARDI EMBRTIB

DUOBUS LIBRIS SCRIPTA A JOANNE EREMITA.

I2l79 Incipit epistolaJoannis Eremitce ad Petfum A spem recuperandi concipiens (tumquia prope viam
Tusculanum episcopum, de viia beati patris nostri dimi£erat,tum quia interim tanta fuerat facta inunda-
Bernardi, primi Glarm-Vailis abbatis. tiopluviarum, ut etiamsi reperiretur, nihil amplius
1. Juxta petitionem et desiderium vestrum, pater quam perdituin valere crederetur), posl aliquantum.
dilectissime Petre, ad veslram et aliorum sedifiea- tempus ab illius inquisitione cessavit, irao etiaia
tionem, pro modulo nostro vitam beati Bernardi, penitus desistere visus est; maximetamen constri-
primi Clarce-Yallis abbatis, litteris commendare ctus, quod per negligentiam suam Miraculorum san-
duximus dignum; ut per ejus imitationem etexem- eti Yiri volumen amisisset. In hunc modum transi-
pla, ad seternam beatitudinem pervenire possimus. gens ununi circiter mensem, cum post modicam
Sine dubio dignus est Sanctus iste, de quo volumus per horlum deambulationem, sub arbore praedicta
facere mentionem , Iaudari et coli: quoniam cum resedisset, non tamen proposito quserendi, vel spe
sanctis et eleclis Dei, regni coslestis adeptus recuperandi quod perdideral: miro et inaudito
gloriam, in medio Ecclesiae laudem hahere meruit modo librum, tanquam ab aliquo conservalum,
et honorem; unde nomenin sanctitate sortilus estei et tunc de recenti, et ex industria juxta se posi-
in benedictione vivitejus memoria.Scriptumnamque tum, subito in medium proferrj miratus est. Et
esl: Preliosa in conspectti Doniini mors sanclorvm B ut mirabilius esse credatur quod contigit, lam
ejus (Psal. cxv, 15). Yere justus est iste Sanctus, charta, quam scriptura adeo sana et mcorrupta-
et fidelis invenlus in numero sanclorunT, quasi permanserat (riisi quod pauculis guttis exterius
ignis effulgens, el quasi vas auri solidum, ornatuni operimentum respergi videbatur), ac si cum
omni lapide prelioso. Ideoque fecit illum Dominus cseteris libris in bibliotheca liber idem fuisset
crescere in plebem suam, et semen ejus multipli- repositus. Quid super hoc audientibus visum fue-
cavit sicul arenam maris. Sermo ejus non frustr£ rit, nescio: ego autem pro parte mea asseverare
humanis auribus insonabat, sed rebus el factis cau- non dubito, rem talem, tamque insolitam, nequa-
sas rerum faeiendarum hiferebat, signis et virtuti- quam sine miraculo contigisse; quod siquidem
bus gloriosus. Multietiam inventi sunt in numerc beati Yiri meritis ascribere et ratio persuadet:
sanctorum, quos ipse per Evangelium genuit. Nu- et veritas compellit.
merum veromiraeulorum, quse per eum factasunt 3. Nocturni temporis silentio, ctim post fatiga-
si volumus explicafe ad hoc non sufficiet iiigeni tianem diurni laboris, modicse repausationis gratia
nostri parvitas. De csetero, si ea ad plenuni et sci- recubuisset in lectulo, apparuit ei vigilanti vir
remus, et possemus evolvere, dicentibus fortassi venerabiiis,amictus stolanivea,et slaturse mediocris,
non crederetur. Unde pauca in prsesenli, quibu; selate gTandsevus,crinecandidus,angelica faciereven-
fides neganda non est, volumus explicare. rendus. Is in manibus suis duoslibros lenere videba-
2..Monachus quidam, venerandi Abbatis veraj tur. Accedens itaque ad fratrenisupramenioratum,
dilector et sincerus, forte cum quodam laico fratre porrexit ei utrumque, dicens:,« Aceipe, vide, et
Humberlo nomine, per virgultum adjacens monas- lege. i Qui repentinse visionis horrore, sicut fierj
terio Clarse-Yallensi deanibulabat, librum Miracu- solet, attonitus, securitatem tarrien ex affatu be-
lorum sancti Patris tenens in manibus ; exponem nigno, aspectu tranquillo, vultu quoque angelico
ea secundum idioma romanae linguse, tam sua sumens, respondit: « Domine pater, nescio lilte-
quam illius sedificationis causa. Contigit ergi ras. Simplex «t illitteratus quomodo legam? n Atille,
eos, modicoe pausationis gralia, consedere sul « Fili, noli timere : ecce Dominus tecum est, et
arbore piro, secus viara, per quam quotidie vadun docebit te, et me intercedente, bene erit tibi. >
el veniunt laborantes in borto. Cumque non pos Hujusmodi pia admonitione confortatus frater,
niodicuni teinpus consurgerent, supradictus mona utrumque volumen accepit, evolvit, et Iegit; mi •
chus oblivione subripiente, sicut multoties fiei ! rans et obstupescens in semetipso, quonammodo
solet, librum quem paulo ante in manu tenuerat fj id fieret. Persona deinceps assistens, quasi alterum
humi per improvidenliam depositum reliquit. Abii , volumen secum deferens, alterum fratri reliniruens,
itaque, et regularis disciplinse studiis occupatus valefaciens ei data benedictione disparuit. Quid
cum tandem redueerel ad memoriam, quomodo igitur? Mirabile quidem dictu es.t quod dicemus,
ebi, et quando perdidisset illum , nullam omnini Quid enim mirabili hoc rairabilius? Fralrem no-
 533 AUCTORE JOANNE EREMITA «*
viirius omnes quotquol sumus. Laicus quidem A quenter eruclet, et scriptura de operibus tantas
erat paulo ante, nec etiam alphabetum noverat. sanctitatis expressa, tuos jugiter visus et audi-
Deo tamen illuminanle, ejus intelligentiam, elqui- tus oblectet. Ego autem, licet multa et magna vi-
busdam fratrum suffragantibus, in brevi ad hoc derim in actibus Yiri Dei, quse et memoratu digna
profeeit, ut non solum legere, verum etiam sunt, et imitatione dignissima; ea tamen ex parte
cantare satis docenter et convenienler sciret. non modica potuerunt subripi, et a memoria mea
Exinde tam usu qnam gratia cooperante, dictio- excidere, vel facilitate ipsa lubricaa setatis effluere,
uum significationes aliquantum inlelligere coepit, vel puerilis animi teneritudini non hserere. De csetero
et in hujusmodi scientia pauiatim proficere. Visio- si quid exinde mihi vel stupore miraculi, vel ope-
nem itaque supradictam scripsit in spe adjutorii di- ris dignitate non excidit, quis sum ego, qui inertem
vini, et subventionis beatiViri, quem credimus ei stylum laudibus tanti Patris enucleandis admoveam,
apparuisse. Nonnulla miraculorum ipsius, quse vel et in prseconia Viri Dei labiis incircumcisis erum.-
scriptoribus ignota, vel per negligentiam fuerant pam? Illis narranda dentur gesta sanetoi-um, quos.
prsetermissa , tam decenter , tam bene , tamque non dubites doctos a Domino, auibus dedit Deus
eleganter lilteris commendavit, ut- subinde rapti linguam eruditam, ut seianl in tempore proferre
in admirationem,dicanius cum propheta David : "3 sermonem. Mihi autem inenarrabiles sunt amicitui,
A Domino factuni estisltzd, J,2g|} et est mirabile Deus: ita ut tutius elegerhn, Virum sanctum non
in oculis nostris. (Psal. cxvn, 25). Qu:sergo neget tam prsedicare quam colere; relinquens prudentio-
hoc miraculose factum esse? Quod apertius , ribus explicandum quod fecit, contentus ipse vel
quod evidentilis miraculum ? Ascribimus igitur in semulari quod docuit. Cseterum ne spes tua quam,
primis gratise Dei illud, attribuimus deinde meritis sicut arbifror, de affectione, magis quam de eru-
Sancti, assignamus denique fidei et obedientiae ditione mea conceperas, usquequaque fraudetur,
fratris. accipe breviter de moribus pii Patris quod ipse jam
4. Quid plura? Revera Sanctus iste magnus est noveras : et dum apponis in ejus narratione scien-
in numero sanctorum, inter Angelos et Archange- tiam, appone tibi pariter ab ejus actionibus disci-
lOs, inter Apostolos et martyres, inter confessores plinam. Erat enim vir iste mira simplicitate puris-
et virgines , quia nunquam fuit pollutus, sed sem- simus, ita coelestibus intentus oraculis, ut juxta
per virgo permansit et immaculatus. Semper evangelicam fidem, universum mundum seternorum
ejus meiis erat in Deo, et Deus erat cum eo. Totum amore contemneret, et nihil hic retinens prseter
in eo disciplinatum, toluminsigne virtutis. Mortuos <• , corpoream mansionem, mente ct animo in coelesti-
suscilavit, dsemOnibus imperavit, claudis gressum bus habitaret. Hic est in cujus pectore patientia
reddidit,mutisloquelam, segrotis sanitatem. Semper sedificavit sibi domum, adeo ul omne gaudium exi-
apud se erat modicus, apud summos magnificus, stimaret, quoties robur animi sui actus cujuslibet
scriptis et fama mhificus, placidus bonis, nialis adversitatis impeteret. Humilitas in eo supra bu-
terrificus, clarus meritis, exemplar niorum, lux et manum modum, tanquam jurasset ejus virtutis per-
speculum Christicolarum, maxime monachorum et fectione recuperare se coelum, cujus defectu diabo-
omriium religiosorum. Lex Dei in corde ipsius, et lus lapsus est in infernum. Hunc in onmi vita sua
doctrina sua,sicut sol in diebus sestatis. ftilgens in nec temperantia, nec fortitudo deseruit; ne in pro-
Ecclesia Dei. Baculus fuit claudo, oculus cseco, speris per Iseladissolutus efflueret, nec fractus ad-
compatiens segrotis, muriificus pauperibus et beni- versitatibus elangueret. Corpus ejus candor casti-
gnus, jucundus ad omnes,fons sapientiseet columna tatis induerat, mentem charitas inexstinguibilis
justitise,' paler Ordinis Cislerciensium et virtutis 12S1 inflammabat; ut esset foris iucidus, intus
forma. 0 pietas Conditoris nostri! o benignitas accensus, et totus desiderabilis. Jesu bone ! quanta
Jesu Christi, qui talem triumphatorem nobis jtri- illi in obediendo solertia, in imperando modestia.
buisti! Yenite, charissimi, bibite, et inebriamini. D-, in exborlalionibus gravitas, in exsecutionibus
i?otus quippe et cibus animse sunt exempla sancti disciplina! Non illi de magislerio lyphus, non
sed ita se submittebat om-
Patris, quorum nonnulla referimus adjuvante de reverentia fastus;
Domino nostro Jesu Christo. Rogo vos, Pater, ut nibus, qui omnibus eminebat, ut illius se proba-
oretis pro me eumdem Doniinum nostrum, qui est ret esse discipulum, qui non ut ministraretur,
advenerat. Blandus, pius, affa-
Alpha et Omega, ut inchoator sil et consummator sed ut ministraret
bilis : non omittens in hilaritate censuram, non
hujus operis.
admittens in districtione ssevitiam. De fide vero
Ijicipit epislola secunda ad Herbertupi Turritanum
in Sardinia archiepiscopum. ipsius et pia credulitate quid dicam?Hsec est per
Petis a me, miles Christi H. fiducia et charitate quam meruit ut revelarentur ei soepiusarcana coe-
et per effectus visibiles divina illi sese pro-
qua me diligis, ut de vita vel actibus venerabilis lestia, sacramenta-
derent
patris beati Bernardi, propter quod ego apud
quosdam discipuloruin ejus olim assiduus fue- Incipit prologus in Vita sancti Bernardi.
ram adhuc puer, aliquid tibi per litteras edam : Qui vitas sanetorum, fratres charissimi, vult
qualenus lnemoriain suavitatis ejus os tuum fre- scribere, debet se primum de mendaciis et iniquita-
555 S. BERNARDlYITA QUARTA . 536
tibus emendare. Noi»enira arr.ant sancti mendacia, A pervenisset, a Tescelino Fontanensis oppidi domi-
sed damnant eos qui ea loquuntur. Ipsi enim sunt no, viro nobililate et dignitate conspicuo, et in re-
qui potius asserunt quod scriptum est: Os qv.od bus sseculi satis locupleiissimo, requisila.est ad
tnentitur, occidit animam (Sap.i, 11). Offendit isqui conjugiura. Pater vero-ejus, quoniam honeste ne-
vitas sanctorum scribit, sicut et ille qui byssurn gare non potuil, requisitam concessit.
texit, si elmanus babel maculatas; quia opera eo- 2. Qussposiquam conjunctafuitviro suo legecon-
rum coinquinantur. Texere byssum, est vitas sais,- jugali 1282, dedit eipeus gratiam, ut de fructu
ctorum scribere. Manus maculalas habere, est vana ventris sui poneret super mensam suam, sicut et
gloria vel cpnscienlia prava depravari, per quam fecit. Sex namque filios,"et unam filiam genuit, non
mendacia confinguniur. Qui mendacium habel in tam viro suo, quam Deo ; sicui pius Dominus de-
niente, qucmodo poiest recta loqui de operibus san- monstrare dignatus est in sanciis operibus eorum.
etorum? Dico vobis, dileciissimi, quia multum me Desuo namque sanclissimo Spiritu mentes eorum
eoarciat hic labor, scilicet vitas sanctorum scribe- illuminavit. Illi vero degustata spirituali dulcedine,
re. Nec immeriio : me namque nec propria coni- milil-iam diaboli et pompam ssaculi abnegantes, coo-
mendant merita, nec scientia ornal Malotamente- perante pia admonitione fratris sui Bernardi ( qui
nieiilalis notam subire, quani pudoris inordinaii B erat lux ardens, sed adhuc sub modio, non sup-er
nebu a, laudes sauctoruin contectas siieniio prsete- caaidelabrum), ad fortissiinam vitam coenobitarura
i"ire. Conlestor igitur divinitatem, quas omnia novit, in eremum venerunt, et monachiiem habilum su-
quia nihilfrivolum, nihilque Iraniaiiselaudis, veiava- sceperunt. Omnes itaque monachi facti, vitam Dco
ritise causa scribere propono ; sed quoevera, sim- placitam simul sggressi suni, Filiavero monacha
plex, et sancta confirmal relatio seniorum; quibus facta in mouasterio Juilleii. 0 beatus venler, qui
credere lam piuni cst, quam non credere impium. tales portavit! o beata ubera, quse lactaverunt ta-
Servis et amicis Dei scribo, quos falleve-periculo- les! o beati generis origo, unius uteri gloriosa fe-
sissimum esi, sanciiYiri gloria pariter et,virtutibus cunditas! Yos ergo urianimiter, viriDeo digni, pro
delectatus, quem eliam me tacente prseconizant ho- coelesti gloria prsesentia contempsistis, et - agis
mines, miraculorum ejus magnitudinem vehemen- eiegistis cum Chrislo aeternaliter vivere, quam in
ter admirantes. Nemo itaque conlemnat quse legun- hoc mundo infeliei feiiciier ad lempus vivendo gau-
tur: quia licet rationem ei possibilitatem huma-nara dere. Sed hoc ce conversaiione vestra, quoniarn
excedat magnitudo dicendorum, lainen oninia pos- plura dicere st3'Ius histoiise non permittit. Ad nati-
sibilia sunt apud Deum, et nihil cst impossibile crc- vitatem, a qua dicendi inilium sumpsimus, rever-
eenti. Yerumtamen qui de his hsesitaverit, pic po- G tentes, coeptaprosequimur in huncmodum.
tius ignoscat, quam mendacii ine arguat. Nihll est 5. In ordine filiorum Drimosenitus
° fuit G:iidoi
enim in rebus humanis quodnonpossiialiquomodo homo disciplinatus et a Deo dilectus, sapiens in ver-
infamari, vel sinislra interpretatione perverti. Ecce bis simul et opere ; secundus, Girardus, vir vitoa
in quo humanum judiciuni, vel falli, vel fallere ne- venerabilis, honestusmoribus, sapientia clarus, con-
queat. Quare? Quia et rei ceriiiudo aaibiguiiatem silio providus; terlius, Bernardus, lux el speculum
removet, et mendacium, sicut ail Sencca, tcnue est, fratrum suorum, et sanetss Eeclesise columna subli-
et ut vitrum perlucet (Epist. 79). Item dico vobis, mis; quartus, Andreas, vir simplexet rcctus, ac ti-
fralres, quia minus affligit me hic labor; sed Dei, mens Deum, et recedens a malo ; quintus, Barihc-
ct.spero, erit adjulorium, quo bene impleri possit lomseus, qui primsevseindolis florentibus annis se-
quod incoeptum esi. Te igitur invoco, Verbum, per num anlicipans vitas, seialera immaculatam mentis
quod omnia creata sunt, ut des mihi, sicut decei, sinceriiate decoravit; sexius, Nivardus, qui terrena
de beato Yiro dicere quse vera sunt. hsereditate contempta, ccelesiia prseelegit. Femiha
Incipit Vita sancliBernardi. vero beatum Bernardum nascendi ordine subsecuta,
i. Beatissimus igitur Bernardus, in pago Lir.go- r> in sacro Baplismale Humbelina nomen accepit. Hcs
nensi, Foiilanis oppido palris sui, digna propaghie omnes Deo, ut dictum est, non sseculo mater gene-
oriundus fuit; carnis quidera prosapia nobilis, sed rans, singulos mox ut parlu ediderat, in illa ipsa
eulmine meiitis nobilior. Genitor ejus Tescelinus angustia et afflictione corporis, et incontritionecor-
nomine, genitrix veroAalays, filia Bernardi Monlis- dis, de terra propriis manibus clevans sursum, Do-
Barri domini, viri potenlis el magni secundum sse- ruino offerebat. 0 mulier firma in fide, el s.abilis in
culi digiiitatem, et ex anliquorum, sicut asserunt Dei dilectione, perseverans in oratioae ! Felix es,
multi, Burgundioe ducum generositate trahens ori- felixque uterus luus, feliciorque fructus ventris tui.
giiiera. Sed quia de ejus genere historiam in prse- Alias vero mulieres, quse ad partum ejus convene-
seniiarum explicandam non suscepimus, ad id quod rant, sicut mos est, oblationem supradictam facere
jpolius diceiidmn est, revertamur. Aalays igiiur fi- non permittebat. Scripturas enim noverat, et rnasi-
iliam suam idem Bernardus, avus scilicet beatiBer- me Davidicum psalmum, ubi canitur: Sacrifwinra
nardi, liiteris erudiri voluit, ulin futuro monacham Deo spiritus conlribulalus; cor contrilum et humilia-
facei-et: sed Dei providentia aiiud de ea disposuii. tum,Deus,nondespicies(Psal.L, 19). Beatissimuni
Nani cum ad quintum dccimum oetatis suse annum vero Bernardum r.on tam cito quam alios, sed in
S37 AUCTORE JOANSE . EREMITA. 533
provectiore aetate Domino obtulit. Oblulit utique, et .» singulos annos in solemnitate sancti Ambrosii [«/.
hoe devotissime fecit: et ut ille erga Dominum de- Ambrosiniani], universos clericos, quos invenire
votior existeret, litterarum studiis eum tradidit in- poterat, congrcgare, eosque in eadem die, ad ho-
struendum. lis ergo in hunc moduin decursis, simul norem.Dei, et beatsa Marise, et nienioraii sancti,
ad utrumque parentem tam gloriosse sobolis stylum omniumque sanctorum, cibo et potu solemniter
reflectamus, reficere. Deus autem honorem, quem iha sancto suo
4. Fuit mpartibusBurgundise, ut supra texuinius, exhibebat annis singulis, eidem remunerare volens,
vir vitse Iaudabilis, Tescelinus nOmine, et uxor ejus mortissuse, quse in anniversario ejusdem festivita-
tis die futura erat, illamprsesciam fecit, die quadam
Aalays. Fueruntque ambo generosi secundum sse-
culi dignitatem, clariores tamen fide et operatione; ante festum : un'e ipsam Spiritus prophetioe par-
et quanto altiores, tanto humiliores, sicut scriptum ti.cipem fuisse non incredibile est. Illa autem viro
est: Quanto major es, tanto te humilia in omnibus suo et filiis suis, et omni familise suse, quod sib*
revelatum fuerat, indicavit. Cunctique admirantes,
(Eccli. iii, 20.) De fide, spe, charitate, justitia et et
aliis virtutibus eorum, cuncla narrare difficillimum primo non credentes contingere sicut prsedixe-
est. Pauca tamen eruditionis causa ponemus. Cum rat, postea magis admirati sunt. Porro vigilia festi-
B vitatis imminente, febris artus occupavit. Die aa-
quodam tempore vir memoratus, diversis emergen- tem festo,
libus causis (sicut inter sa^culares frequenter con- post celebrationein Missos,corpus Domis:i
sibi afferri devotissime peliit: q-.iod et factum est.
lingere solet), cum quodam sibiadversanfe, multo Deinde sacrosanclse Urictionis munita sacramento, *
inferiori genere, et substantioeminoris, monomaehia
cum accepisset Eucharisliam, universos clerieos
firmaverat decertare; adest statuta dies, et prsefixa
consueludinem ad coenam convocari
certamini. Conveniiur utiiraque. Recordatus au- secundum
autem reciimbentibus, filium suum Gui-
tem vir venerabilis Tescelinus timoris Dei, et iudi- fecit. Illis
donem primogenitum advocavit; intimans ei, et sol-
ciorum divinorum, in quibus dicitur : Juste ju-
ut statim clericos refectione com-
dica proximo luo (Levit. xix, 15); et item : Quod licite inculcau.s,
ante se convenire faceret. Ille autem benignos
tibi non vis fieri, alii ne feceris (Tob. iv. 16): quam- pleta,
matri suoe benignissime obediens, post refectionem
vis fortior et potentior esset, et hostem superare, et
clericos in uniim convocans, fecit ut maier petierai.
de victoria lucrum maximum reportare valeret; ul-
Adsunt elerici : quibus congregatis, in spiritu con-
tro tamen se pacavit cum adversario, quidquid erat anciila nuntiat dissolutionem sui
in controversia, sine disceptatione resignans et re- gratulans imminere.Christi,
corporis Illi autein Bomirium pro ea sup-
0
linquens. magna pietas, magna viri clementia ! (J
pliciter exorantes, litaniam incceperunl : cum qui-
Magna surit quse narramus, sed majora^ quse se- bus ipsa, quousque ultiniurn exhalaret spiritum,
quttntur. devotissime psallebat. Cum vero chorus psallentiuai
5. Yenerabilis quoque Aalays uxor ejus consue- jani pervenisset ad illam litanise suppiicationem,
verat inter "Iggg csetera virtutum insignia, cir- i Per passionera seiiicet, et crucem -t-uarn libera
cuire domos, exquirere pauperes, infirmos, et ege- « eara, Domine, > necdttm cessans a supplicalione, in
nos, eisque de suo proprio erogare quodnecessa- ipso mortis a.rticulo, in manus Domini commendaiis
rium erat. Ciaudorum etiam alque debiliuin maxi- spiritum suum, elevata manu signans se. signaculo
mam habebat curam; non servis, non aliis utens sanctse crucis, in pace reddidit sphitum : proeul
ministris ad hsec offieia peragenda, sed per seme- dubio receptum ab Angelis, collocatum a Deo cuin
lipsam hoc agens, ad eoruni habitacula veniebat, aHin.hbvs Sanctis, exspectantem cum niagna felici- .
et.unicuique-quod opus erat praebens, per ecclesia- tate et quiete resurrectionem corporis sui in die
rum xenodochia deyotissime diseretis infirmis mi- generalis resurrectionis, quando judex et advocatus
nistrabat; ollas eorum extergens, cibos porrigens," noster Christus Jesus adveniet judicaturus vivos et
calices diiuens, et alia cuncta faciens, quse servis , mortuos, et sseculum per ignem. In hunc modum
et ininistris mos est serviliter operari. Qr.id plura? sancta illa anima de templo sancti corporis egressa,
Yolumus omnes virtutes ejus narrare ? Minime, quia manus, sicut erat erecta :ad indicandum signum
nobis non crederetur. Unum tamen relatu dignissi- crucis, videntibus et admirantibus ^unctis qui ade-
mum proferemus in medium, rem videlicet plenam rant, sic remansit. > . .
miraculo, nec sine admiratione a nobis auditam, .7. Ofeminam igne divini amoris incensam, lide
referente quodam abbate religiosissimo, nomine robustam, spe patientissimam, charitate devotam!
Roberto, qui magis quam sexaginta seplem annis o felix mulier et beata, quse taleni honorem erga .
in monasteiio sub jugo regularis disciplinoe vixit; Deum acquisisti, ut.et diem depositionis tuseprai-
r.epos siquidem ejusdem matronoe, de qua volumus nosceres, et in tuo felici transitu adeo evidenter
pertractare, filius autem sororis suse; ad quem super teclaresceret signum redemplionis nostrse;
etiam beatus Bernardus primam epistolarum sua- signum, inquara, in quo Deus ac Dominus noster
runi dirigit. pius Jesus, pro salute humani generis pati dignatus
8. « Mater, inquit, sancti Patris nostri religio- est. Fit itaque.de migratione felicis animse gaudiuia
sissima exstitit. Consuetudo autem ejus erat per angcSis in ccelo ; econtra dolor et luctus pauperiDiis
539 S. BERNARDIYITA QUARTA 540
Christi, viduis et orphanis, quorum mater erat in A nOster a teriipore illo et deinceps procul dubio pro-
soeculo. pter servum suum Bernardum, quem ad eos mise-
E2S&- 8. Fama autem nuntiante circumquaque rat, benedixit, et sanclificavit Iocum ipsum; et
obltum illius, abbas Saucti-Benigni Divionensis, omnibus inibi commorantiuuo quioquid necessarium
Geranuus nomine, vir vitse venerabilis, statim adve- fuit, satis abunde largitus est. Igitur cttm esset ju-
nit, sacrum corpus petiit, reliquias ejus thesaurum venis sanctissimus in cella Novitiorum, quidam de
reputans gloriosum. Impetrato ergo quod pelierat, parentibus suis venerunt ut visitarenteam, et locuti
lum pro reverentia sua, tum filiorum cooperante sunt cum eo. Post signum vero horae nonse, reversi
benevolentia, ipseet qui cum eo erant pietatis af- sunl unusquisque ad sua, et religiosissimus juvenis
fectu lacrymis' ubertim fluentibus, corpus sanctum, adopus Dei in ecclesiairi. Tunc secundum consue-
lanquam thesaurum pretiosum, submissis cervicibus tudinem elevans oculos ad coelum, putans se inve-
secum reportantes, ad castrum Divionense tandeni nire gratiam Dei sicut et prius, non invenit. Exco-
perveniunt. Et ecce omnis populus exierat obviani gitavit itaqve in se ipso, hoc sibi pro qualicunque
eis cum crucibus, et cereis, atque ingenti gaudio el delicto seu peccato coniigisse, et non comperit nisi
veneralione, sacri corporis glebam usque ad basili- vanas fabulationes, quibus paulo anle per impru-
eain beatissimi atque prseclarissimi martyris Beni- B dentiam se exposuerat. Qua de causa cum se culpa-
suum
gni, proso.quentibus ibidem universis, cum magiif bilem intellexisset, prostravit totum corpus
reverentia illam sepulturse dederunt. Post hsec prse- juxta altare, dicens cum propheta : Domirie, ne in
diclus abbas super sepulturam ipsius sex imagines furore tuo arguas me, etc. (Psal. vi, 1.) Et cum hoc
in meraoriam sex filiorum suorum, fabricari fecil fecissel per vigintiet quinque dies, apparuit ei gio-
sicul usque in hodiernum diem evidenter ostendun- ria Domini, el replevit euni, et dedit ei scientiam
tur. Illa vero deinceps per quinque annos apparer.i sanctorum, ut in bonum consummarentur opera
coiisuevit filio suo Andrese, sicul narrat histori: ejus. Sed et alii venerunt visiiare eum, et accepe-
domni Guillehni hominis Dei. Et cum de conver ruiit i.285 licentiam ab abbate Stephano, ut ad
sione sua tractare inciperent fralres, apparuit beat< eum loquerentur. Et cum ad eos duceretur, accepil
Bernardo, dicens : « Fili Bernarde, noli thnere, sei stupas, et misit sub capucio in aures suas; itaut
vhiliter age, et efficaciter imple quod inchoas, qui: hoc artificio ab inani confabulalione se conservare
opus Dei est. Ex hoc enim beatos vos dicent posteri posset immunem : sicque venil ad bospites, et fuit
Ego vero exspecto vos ir, gloriam Dei > Quo dictt cum eis per tolam horam, et nihil audivit; non locu-
disparuit, et beatus Bernardus inagis ac magis h P tus est, nisi pauca verba de sedificatione. Tunc pulsata
Dei aervilio (jroficiebat. campana, gaudens, et relinquens eos, venit in eccle-
Incipit prologus in secundo libro. siam, gratia sua sibi taliter: a Deo conservala. 0
Pauca de virtuiibus beati Bernardi, primi abbati virum prsecipuae sanctilatis, et dignum memoria,
Clarse-Vallis, pia intentione ad medium deducer. qui sibi in hunc modum providendo, audientes
volumus, ut per ejus exempla possimus gauder adhuc edificat, et oedificabitusque in finem, non sibi
cum gaudenlibus, laudare Deum cum laudantibus solummodo, sed infinitis proficuus>existens!
lu parle opusculi prima, higi'essum nativitatis illiu 2. Post non multum vero temporis abbas.Stepha-
protulimus : hic vcro iionnulla miraculorum con nus, hottestate morum conspicuus, secundum dispo-
ferimus, quseDeus permanusejus operari dignatu sitionem Dei novellse illius plantationis pater, de
est. Sed quid nobis agendum est? Possumus omni; fructu quem sibi Deus dederat, cum muitiplici au-
comprehendcre ? Nequaquam ; quia nobis non cre gmento oblalionemDeo.faceredecerneiis, transmisso
deretur. Perversi sunt iilii Adam, sicut fuerunt al conventu, inchoavit abbatiam, Firniilatem diclam.
initio. Sed quid inde ? Debemus propter increduli Duas quoque alias in brevi, Pontiniacum scilicet et
tatem eorum silere? Non : quin poiius nobis pn Yalieni-Absinthialem , quse nunc Clara-Yallis dici-
posse nestro laborandum est in agro Domhiico. E: D lur : cui ordinavit abbatem, juvenem sanctse con-
abundantia cordis os loquitur. Nos aulem quod ha versationis, Bernardum nomine, qui fuit ibidem cura
bemus in corde prolatione diguum, prout ad propo sociis suis, multis diebus degens et orans, in fame,
situm noslrum pertinet, stylo colligabimus. in siti, injejuniis, in vigiliis, in frigore etnudiiate,
Incipit liber secundus. in laboribus plurhnis, in diversis augusiiis animseet
1. Bonse indolis puer Bernardus, jam lamei corporis; divinorum tamen eloquiorum meditationi
evoluto, ut a patribus nostris accepimus, vigint incessabiliter intentus, de die in diem sensus suos
duorum anuorum spatio, eremura petens, fortissi vigilanter emundans, et animam liberans ab omni
mum monachatus proposilum cum sociis a Deo sib passibili affectu, impassibilitatis lumine illustrabat.
dalis assecutus est apud locum cui nomen Cisler Tantam in primis qui ibi.fuerant congregali, passi
cium : ubi tanta eral tunc temporis penuria tempo sunt penuriam, ut cibus eorura esset panis, non de
ralium, ut vix possent habere vestes ad uteudun avena (pretiosum namquetaleeduliuriireputarent),
ordinate qui ibi convenerant. Enimvero anle adven sed de mistura qualicunque multo viliori, iino vi-
lum ejus eo iri loco habitare coeperant nonnulli vir lissima, utcunque conglobatus potius quam confec-
rcligiosi, sed paucissimi, quibus pius Domiiiu tus. Folia quoque arborura cocta in sestate pro pul-
£41 AUCTORE JOANNE EREMITA. 542
mentis babebant; in hieme vero, radices herbarum. A « Procul dubio verus est sermo quem audivi a Pa~
0 quot labores, quot angustias, quot oegritudiries, tre meo : sed ir hoc peccavi erga eum peccato rria-
quantas tribulationes, quantasque anxietates, quairi gno, quia ei non credidi, sed incredulus veni huc. »
graves infirmitatis et indigentise passiones in loco Et valefaciens presbytero, reversus est ad mona-
prsedicto sustinuit Yir beatissimus, et qui cum eo sterittm : quod cum ingressus fuisset, cucurritad
missi fuerant fratres ! Fagina, et caeteri fructus sil- Hominem Dei, et retulit ei omnia quse sibi in via
vestres, et qusedam-alia, quse lerra sponte procreare contigerant. Cui dixit-Pater sanctus : « Dico tibi,
solet, fercula illis erant meliora; cttm carnem, et fili, quia nulla res tam necessaria est omni chri-
omnem pinguedinem, ova, et caseum, et vinum om- stiano, quam fides. Habe ergo fidem, et bene tibi
nino non gustassent. Indumenta vero eorum, tam in erit oninibus diebus vitoetuse. >A die illa et dein-
sestate, quani in hieme, cuculla et tunica, qusera- ceps, tam frater ille quam alii, verba sancti Patris
rissime innovabuntur. Caligis quoque utebantur in majori habuerunt reverentia. 0 bone Jesu, fidem
vilibus, et calceamentis frequenter diuque di- quam habuit iste Sanctus, quis enarrare poiest?
ruptis manentibus et dissutis, anlequam repara- Scio, Domine scio, et in me agnosco, qnia hoc fa-
rentur, quseprse nimia coriipaupertateligabant fu- cere non possum. Si quis tamen super hoc sollicitus
riiculis, 0 viri generosi el iriagni in sseculo! Quis ad R est, eat ad bibliothecam, et legat in Seripturis san-
hajc Ioca arida et periculosa vos adduxit, nisi ille ctis : quarum leciione plurimum dignoscere poterii,
qui dives erat in coelis, et pauper Iramilisque in ter. quam charitativus fuerit Sanctus isle et timoratus,
ris in prsesepio recubuit; cui unumquemque vestrum ut non offenderet erga Salvatorem suum. Egoenim
felix mater vestra cum produxisset in lucem, cum in prsesenti historia non suscepi laudes ejus scri-
masima devolione obtulit ? Quis ergo hiseruit vobis here, sed tanlummodo qusedam miraculorum sive
aniriium, ut relinqueretis possessiones vestras, vil- operum mirabilium referre, qttse Dominus per eum
las scilicet et castella, servos et ancillas, cognatos mundo palam facere dignatus est.
et affines, coniuges et liberos; nisi ille qui Angelo- 4. Quidam de Clementhii-Prati fratribus adve-
runi et Archangelorum conditor, humanam naturam niens, visitandi gratia novellam Christi plantatio-
assunipsit pro salute humani generis ? iiem, honorifice susceptus est, prout fieri potuit :
3. In illa tanta penuria, de qua supra diximus, cui, qui in promptu erat, oblatus est dimidius panis
inter cseteras necessitates, sal die. quadam defuit avenaceus. Quo susceplo, et cum magna admira-
eis. Et vocavit sanctus Abbas unum de fratribus tione, quia de tali vivereut, reporialo ad Clementi-
suis, Guibertum nomine, dixitque ei : « Fili Gui- tinura-Pratum, omnibus inibi habitaritibus anuun-
berte, accipe asimim, et vade adnundinas, eteme tiavit servorum Christi voluntariam in niaxima
nobis saleni. > At ille respondit: « Ubi est pre- paupertate abstinenliam, in abstinentia palientiam,
tium? s Ad quem homo Dei: « Crede mihi, fili, quia in egestate liberalitatem munificam. Statimque ve-
nescio tempus, quod aurum vel argentum habue- hementer compuneli, et compatientes Clementini-
rim. Sursum est enim qui habet peram meam, et Prali fratres, in eorum subsidium communiter as-
thesauros meos in manibus suis. >Tunc frater ille senserunt. Tunc magister loci illiiis. Odo nomine,
quasi subridens ait: « Si vacuus perrexero, vacuus vir venerabilis, dilectus a Deoet hominibus, oneratis
redibo. > Cui ait Sanctus :« Noli timere, fili mi, sed equis et asinis panes et cibaria in quadrigis detu-
vade securus. Ille enim qui liabet thesauros noslros, lit. Tunc vero a die illo usque in hodiernum diena
sicut jani dixi tibi, erit tecum iri itinere, et prsebe- tanta fuit fraternitatis communio inter Claf am-Yal-
bitomnia propter quse mitlo te. > Ad hsec verba, lem et Clementinum-Pratum, quod quando fratres
sumpta pii Patris benedietione, perrexit cum asino Clementini-Prati Claram-Yallem adveniebant, ita
ad nundinas, ad castrum cui nomen Risnellum, plus eis deferebatur, sicut- uni Clarse-Yallensiumin spi-
quam oportet incredulus. Sed pius et ciemens Do- ritualibus et humanis. Defunctis etiam vicissiiaared-
minus non respexit suam incredulitatem, sed con- p debatur obsequiumi In hunc modum pius Jesus ma-
sideravit servi sui fidem, et tribuit ei omnem rem, gis ac magis providebat servis suis.
pro qua missus fuerat. Itaque cum castro appro- 5. Advenit etiam mulier qusedam cei.tum solidos
pinquasset, 1286 et venisset ad quamdam vil- afferens, quibus contecta est pedum eorum nuditas.
lara, obvium habuit quemdam presbyterum, qui Cunctis animalibus carebant, excepto asino, quo
salutavit euni, dicens : « Unde es, frater? aut quo Abbas ad visitationes suas deferebatur, lignaque ad
pergis ? >At iUe respondens, exposuit ei diligenter necessitates comportabantur. Coacti vero fame v
ilineris sui Causam, et paupertatem loci, in quo frigore, et aliis indigentiis, Abbati suo conquesti
habitabat Pater sanctus cum filiis suis. Quse cum sunt, quodpro nimia paupertate discedere cogeren-
•
audisset presbyter, vehementissime compunetus tur. Quo audito, Abbas blande ac leniter consolans
est ; el duxit fratrem in domum suam, deditque eos, Dei timorem et amorem, spem quoque vitoe
iili medietatem modii salis, et quinquaginta so- seternse et remunerationis divinse, quantum potuit,
Edos vel amplius, sicut ssepe narrare consueverat insiiiuavit. llli vero maxime angustiati, et angustiati
idem Guibertus. Quibus acceptis, coepit gratias dolore multiplici, nullatenus volebant coivsentire,
agere Deo immensas, et dicere in animo suo : sed magis volebant Cislercium reverti. CumqueYii
543 S. EERNARDIYITA QUARTA S44
Dei desperationem illonvni vidisset, demum conver- A Quo orante, mulier tanquam a somno espergefacla,
tit se ad orationem. Quo facto, audivit vocem de cunctis videntibus et audientibus, qui proesenics
coelo dicer.lem sibi coram omnibus : < Surge, Ber- astabant, vitse reddita est, gratias agens Deo et
narde, exaudita est qralio lua. > Quod cum audis- Sancto suo, cujus meritis et precibus ad vitam re-
sent fratres, glqrificaverunt Deum et sanctum suum dierat, prsenuntians etiam quanta tormenta pro culpa
Bernardum, dixeruntque ad eum : « Dic nobis, pa- sua suslinuisset.
ter, quid pelisti a Domirio? > At ille respondit : 7. Quadam die distribuebatur pauperibus in 1?-
t Quid vultis scire, modicae fidei? Stale hic, et tere nionlis eleemosyna , pluvia ingruente : ubi forie
scietis postea. > Et cimi fabularentur ad invicern, Sanctus Dei assistens, manu elevata, signum crucis
rcodicum lemporis indulgenies fabulis, non fabulis, opposuit. Quo facto, visa est pluvia a dexlris et a
sed sermonibus sanclis, venit quidam, et oblulit sinitris inopinatum sui ipsius pati discidium, ita ut
sanclo Palri decem libras. Nec mora, Barrensis nec gutta quidem tangeret eos. Rursus lempore
quidani, cujus filius usque ad desperaliqnem vitae messis contigit hoc miraculum. Quadam nocte dor-
prae nimia segritudiae "t^M^ cogebatur, attulit ei miens Yir beatus monachis circumquaque dormien-
tredeeim libras, suppliciter postulans ut miserere- tibus, audivit Angelos in ecclesia voce clara et de-
tur filii sui. Quem sanctus Abbas hilarem dimisit, B E lectabili Deum coilaadantes, el beatam virginem
pollicens filium suura sospitem ab eo inveniendum. Mariam. Quod cum audisset, oceulte surrexit, cl
Revertens bomo, invenit filium suum sanitati resti- pedetentiin profectus est ad ecclesiam; ut in pro-
tul.um, sicut promiserat Yir Dei : qua de causa, ximo constttulus, videret manifestius quidnam es-
postmodum servo Dei uberes gratias exsolvit. Mo- set. Yidit itaque sanctam Dei genitricem in raedio
dico tempore interjeclo, copiose ac benigne Dei duorum Angelorum, quorura unus in nianu su-a
m.isericcrdia super hos rcspexit, ut abundantes thuribulum aureuui, alius incensum tenere videbs.-
•eternis et temporalibus subsidiis nihil eis deesset tur. Horum altero eum deducente, Yir sauctus quasi
in ulla gratia, secundum illud : Nihildeest timenti- a dexiris gloriosse Yirginis incedens, ad altare usqi'.e
bus Deum (Psql, xxxiii, -1.0). pervenit: ubi voce angelica audivit decaniari anti-
C. Post dupdecim annos faraes in partibus Buf- phonam, « Salve, Regina , > ex integro usque ad
gundise exorta est adeo valida, ut homines membra iiiiem. Quam corde tenus retinens, el poslea scri-
propria pene consumerent. Eadem vero necessitatei psisse, atque Domino papse Eugenio transmisisse
urgente, maxi.ma muliitudo pauperum ad portara refertur, ut ex prsecepto auctoritatis apostolicse per
Clarfc-Yallis devenit. Unde pro tanla mulliludine; p. ecclesias soiemnis habereiur, in houore beat.LOct
sanclus Abbas et fralrcs ejus inierunt consilium, et gloriosae Yirginis Dei geniiricis Marioe: quod et fa-
ex consulto duo raillia acceperuiii sub signaculo , clum est, ut aahuc pleiique testaiitur (155).Tu de-
quatenus ct aliis eleemcsyna darciur, scd rainor. dicatione vero eeclesioe Vir Deo dignus propcsuii
Non eriim S.abcbant substantiam, unde otniics su- filiis suls sennoneni valde probabilem in capitula
stenlari possent usque ad aicssem : quara tamen piusi Clarae-Vallis; ostendens mirabiliter, illo suo modo
Dominus sic multiplica-vit, ut sufficeret eis postt admirabili, quid dedicationis tam solemne mysterifm
niessem, Irium scilicel mensium spalio. Acceperuntt prseienderet in rerum sacratarum superficie, "et in
itaque duo pueri signaculum , matre eorum non ac- aclionibus conseerationis tam devotoe.Qusedampraa-
c.ipiente. Qu;e penitus ignorans quid facere.t, cogi- terea vcrba retulit, quae in ecclesia de recenti acci-
lavil laniieinqiiasi pup-rurapannis iuvqlutum formaree derant: « Nuuc , inquiens, sancti Angeli. solemni-
de musco, ul hac arie se ab imniinenii famis peri- zationi vestroe interfuerunt, et vos divinitus in suoe
culo rediirici'et: qupd ci fecit. Accepit ilaque ali- cura cuslodioe.susceperimt. t Adj.mgens etiarii qua>
quandiu hqc modo e.leemosyiiam, doriec dokis de- dani verba, quibus dabatur S28S intelligi, quod
niquc deprehensus est. Qsi.a imininula, cum nona antequam lapidem lapidi in constructione superae-
sufficcret sibi quod accipiebat, postniodum tam:i D dificasset, idem locus designatus fuisset. Alio qui-
famis angustia, quam morbo periclitans de medioo dem tempore sedens in eapitulo Clarse-Vallis, dixit
facta est. Qua defuncia , sanctus Abbas proetergre- mirabile et valde consolatorium verbum, verbura si-
diens, audivit pueros ejulantes pro morie matriss quidem amabile , verbum gaudio plenum et consola-
suoe, et .unutnquemque ex itineraniibus causamn tioiie, et valde necessarium. Fortassis namque aliquis
planctus inqnusre jussit. Pueri vcro ordinem reiii erat, quera de recordatione transgressionum, et
exposueruiit. .Quo autito, Yi.rbeatuslocum subiens,;, peccatorum suorum nimietale poeniteret et paveret.
in.quo corpus jacebat, ad oraiionem m prostravit.t. « Unde, inquit, desolalionem habetis, fratres, et

(155) Paulo aliler banc bistoriam refert Alberi-i- « Optime decantastis Anlipnonam de Podio hac nocie
ciis in Chronico ad annum 1150 : ubi comm.emorat,, circa altaie beatse Yirginis. > Dicebatur autem An-
S. Bernardura Divione apud S. Benignum aliquando io i.phona de Podio, eo quod Hairaerus episcopus Po-
1o.spitio exceptum, 'aiidivisse ante hbrologium in diensis eam fecerit. Vide notam 14 in serm. in an-
circa altare ab Angelis antipiionam, Salve, regina,(, tipii. Salve, Reghia, supr. tom. III operuui S. Ber-
dulci modulamine' decantari, priinoque ^redidisse>e nardi.
fuisse coayentuiiij ac dixisse Abbati dic sequer.ti:
545 AUCTORE JOANNE EREMITA, 548
iiiii mei ? Dico vobis in veritate Christi, si Judas A venire possitis. Vigilate igitur, et orate nein tor-
tiic esset qui tfadidit Deum, ubi vos estis; et ipse menta venialis : nam ille qui circuit qusere.ns quem
misericordiam consequeretur. > devoret, quserit vos. Scit enim quia per ejus insti-
8. Burgundiam, adibat, comitem Forensem ei luta, Deo auxiliante liberati eslis de manibus suis.
comitem Yiennse pacificaturus. Transiens autem r/ei Ait eniin apostolus: Sobrii estote, et vigilate, quia
quaradam villam, audivit ab incolis loci illius, dua'£ adversarius vester diabolus, tanquam-teo rugiens cir-
feras immanissimas, quse vulgo dicuntiir varoli, in cuit quairens quem devoret(I. Petr. v, 8).
nemore proximo dessevire. Quod cum audissent so- 10 Monachus quidam, nomine Ghristianus, plan-
cii ejus, rogaverurit eum regredi, quia malebarll tavit vineam in vertice nioniis , qui proximusest
duabus dietis vel multo amplius divertere, quam se Claise-Vallis.. Et venerunt fratres venerabilis Patris
periculose feris objicere: quibus nolens consentire, Guido scilicei., etGerardus, et "excommunicaverunt
respondit, se nunquam divertcre taii causa. Nec eam (156), dix-eruntque ei:. -« Frater Christiane,
mora; et ecce ferse progredientes in planum , occur- ubi est mens tua , et ubi cor tuum ? Qaare non con-
rerunt eis terribiii hiatu, quasi ad devorandum. siderasti I28@ scripiuram dicenlem , quoniam
Quas ubi vident fraires, proe timore niniio cuncti vinum rion est monachorum ? J At ille: '«Vos fratres
mox ad sanclum Yirum fugerunt, Iatitantes circa " splrituales estis, et vinum biberernion vultis; ego
eiHri, clamaveruntque una voce: « Pater sanete, li- peccator sum, et volo bibere vinum. i Tunc dixit
bera nOs. > At ille: € Quid timidi eslis, modicse fi- Geraraus: Dico tibi, frater Christiane, non videbis
dei? > Ad lianc vocenimanu elevata, signum crucis Tructum ejus. > Post hsec verbarevefsisunt in nio-
feris opposuit: quoe statim factse sunt tanquam la- nasteriurii. IUe vero vineam suani Todil, et exco-
pides, tanquam nullam penitus liabenreF nocendi luit niuliis ierripor^bus. Denique nioftuus est, et
potestatem. Quo signo viso,. onmes quiaderant, riorividit fructum ejus. Post raultum vero teraporis,
gsatias exsolverunt -Viro Dei. immeiisas. Hoc vero venit :custos vineoe ad sanctum Berriardum , etdixit
audito, vicini valde Isetificatisunt: prsetimore enim ei: iPater, vinea nostra anatheiiiaest, nec potest
ferarum, egredi non audebaritpauciores quam duo- facere fructum. > At ille: « Quare, fili? > Respon-
decim. Proficiscens inde sanctus Bernardus, venit dit: -iiTratres tui excommiinicaverunt eam , etfdein-
ad dietos comites.-Qui cutn pacem ab eis qusesisset, ceps fructumnonfecit. s Aitilli:c Affermihi aquam
Forensis comes eihumililer Consensit. Comes autem in:pelvi. > Al ille obtulit ei. Turic Yir saiictus fecit
Viennseiniproberefragatusest, dicens,quodnuiiquam sigriuin crucis, et sanctificavit aqaam. « Vade, in-
esset ciim adversario pacem habiturus, donec n, quit, fili, et sparge per totam vineam. > Recessit
e'im exsulare coegisset: collectoque exercitu terram frater, et fecit juxta praeeepturii Abbatis; et vinea
illiiis aggressus est. Tunc Forensis comes timore crevit et multiplicata est, ila ut videntes niiraren-
perterritus sanctum Bernardum exoravit, quatenus tur.
ab omriipotente Deo vicloriam impetraret. Beatus 11. Duni navigaret aliquando per "Ligeriai, navi-
vero Bernardus victoriam ei: confidenter promisit. cula ejus forte concussit poriticulum, ciii puer su-
Hac fide confortatus bostes suos invasit, cepitque pererat: qui statim in fiuyium delapsus est, et ne-
eomitera; et hosiiuni tantuni numerum prostravit, catus. Et exeitati aecurrerunt vicirii, "defunclum
iit vix aliquis vivus evaderet. Hujusque victorise puerum plangentes : quem sanctus Yir jusslt sibi "af-
gratias reddidit sancto Bernardo. ferrl; eoque defiincto oblato, bravit Sarictus. Puer
9. Quadam die sedens Yir sanctus in suo Clarse- itaque videntibus csmctis qui aderarit, etDeiim una
Yallis capitulo, fecit magnum et mirabilem sermo- voce collaudantibus, ad orationein-Sa'ncti'statim su-
nem: dixilque inter caetera quoddam verbmn, in scitatus est. Tunc a die illa et deinCeps.Hominem
quo omnes qui attdierunt valde laetati sunt. « Nori , Dei,-ut palreni filius affechiosissiiiie-diligens, poslea
inquit, expaveatis, vos qui prsecepia mea terietis, prufectus in Claram-Yallem , ibi Conversus factus
toraienta gehennse, nec vos terreatlabor quem su- D est, dictus Tescelinus Nascardus, quia de aqua fuc-
stinetis. Dico enim vobis, si; perseveravefitis: usque rafsublatus, et piscatus sicutpiscis.
in finem , in die irse Domini reddam aninianfmeani 12. Cum pertransiret die quadam cifca-boram
pro animabusvesiris. > Quo audito , fratres gralias sextam Vir venerabilis , finagium de villa , cui no-
exsolverunt Deo immensas, qui talem patrem dedit men COlumbeium in fossa, invenitfontem initinere
eis. Tunc vero a die ilia et deinceps, omnes qui suo, a pecoribus conculcatum. Cumque ibi consi-
hoc aiidierunt, firmiierejus prseceptis obtempera- steret, jussit sibi et discipulissuispanem;ministrari
verunt. Et vds, dilectissimi, qui eum non vidistis, ~in eodem loco. Illi veroquia loctts illeitihonestus
scrutari debetis ejus prsecepta, et illis diligenter videbatur, volebarit potiiis iiialittni locum transire;
"
obsequi,ut ejus interventu ad paradisi gaudia per- dixeruntaue ad Hominem Dei: «Nori est,'inquiunt,

. (156) "Et tamen ubi actum est de Itransiatione stasii ad Aquas-Salvias Cisterciensibus ab Irinocen-
Claraa-ValliSveteris, Bernardo a Fratribus exposi- tio assignatum « cum -agris et vineis/> Quanquam
t jm estr, alium locum esse spatiosum « ad vineas, > ,'apud Cistercienses tunc rarus vini usus erat. Lege
etc., teste Ernaldo in iib. "2, num. 29 , supra, Gaufridum supra , num. 2.
qui auctor itera num. 48tradit riibnasteiiurii S. Aiia-
 S. BERNARDIYITA QUARTA 568
S47
ceu si videas super immensum rogiL-m
pater, hic locus idoneus ad manducandum. Trans- A vis febrium,
camus hinc, donee ad locum veniamus, ubi hone- projectis uttdis universa incendia repente exsiingiii
siius manducare possimus. Locus enim iste coin- Tertianarum, quartanarum febrium ignibus accen-
dolores compescunt.
quinalus est a pecoribiis, et juxta viam quotidie sis, ut potatse fuerint,
tritam ab itineraritibus. s Yir autem Domini noluit 14. Fuitvirquidamreligiosus. Odo no,jiine, cu-
acquiescere sermonibus eorum. In proximo autem jus pars corporis per aliquantum tempus pene irian-
eranl viri quidam magni nobilitate et opibus , qui sit emortua, adjacentis incommodi contraitione. ls
obviam occurrerunt ei de villa proedicta, volentes post mortem beati Yiri ad eumdem fontem perrexic.
eum ducere in domos suas. Qui nullatenus voluil Cumque eo infirmitatis locum perfudisset, sanus et
eis assentire, prsecipiens magis ac niagis, in prae- incolumis rediit. Alius dolore capitis immaniter ve-
dicto loco escas sibi prseparari. Tunc vero unus ex xatus, et omnino sensu privatus, fonte irrigatus sa-
discipulis suis , Hemericus nomine , dixit ad eum : natus est. Alius per septennium languerat, qui a pa-
c Quid est hoc, pater, quod vis facere, quia liic lo- rentibus ad sanctum fontem ductus, sospes factas
cus felet, el a pecoribus est coinquinatus ? et tu vis est. Alius quidam, Suynus nomine, longo teiripore
in eo manducare ? > Hunc igitur sermonem cum febri quartana laboraverat, qui potu fontis ejusdem
audisset Yir Dei, ultra sustinere non potuil, sed B sanitatem recepit. Quidam vero maxima infirmitate
aperuit os suum, et prophetare coepit coram omni- gravatus, cnm gustasset de eadem aqua, vermicufos
bus, dicens : « Audileme, fratres, et qui mecum quidam similis locustse,per os illius omnibus viden-
estisomnes. Dico vobis in verbo veritatis, quiave- libus egressus est, et statim convaluit Mutus etiam,
niet tempus , in quo multi hunc locum requirent, ut aiunt qui viderunt, ad fontem venit, el loquelam
ut in eo ab infirmitatibus variis curentur. Sanctus recepit. Htec et multa alia tam a nobis quam ab aliis
est locus, utpote a Domino sanctificatus : « Hoc visa, quibus non credere impium est, ne forte nar-
cum audissent discipuli, acceperunt panes et ciba- rationis prolixitate audientibus fastidium generetnr,
ria, comederuntque cum eo et alii multi; plures perstrinxisse sufficiat
namque venerant obviam, ut supra diximus. Tunc 15. Igitur apud Barrum super Albam erant duse
Vir Dei elevans manum suam , signo erucis supei feminse, quas duo dsemonesvexabant. Deinde paren-
fonlem edito, benedixit eum, et sanctificavit, dicit- tes adduxerunt eas ad Hominem Dei in Claram-Yal-
que niinistris : < Haurite, propinate comedentibus. > lem, ut ab eo curarentur. Et cum portos Glarse-Yallis
Ministri autem hauserunt aquam, et impleverunt appropinquassent, dixit unus ex diabolis ad alterum
scyphos; et versa est in vinum : biberuntque omnes „ diabolum per os mulieris : « Oportet me exire de
qui aderant, et gratias exsolverunt Deo immensas, hac muliere. — Quare, inquit alter dsemon, opor-
dicentes cum gaudio magno, « Vere homo iste san- tet fieri? > Quiait: « Bernardum, inquit, non pos-
ctus est, verc Spiritus sanctus habitat in eo. > sum videre, nee voeem ejus audire. > Cui ille :
15. Igitur Yir beatus post cibum, querndam virum « Quam ob rem ? > Qui ait: « Cum esset Bernardus
de praedicta villa , noniine Joannem , vocavit, qui ixi sseculo, volui eum tentare, et virginitatem ejus
dives et abundans erat valde : prsecepitque ei ut auferre. Et cum boc facere tentarem, dixit milii :
prosdictum locuni curaret, et a sorde mundaret, et Yade retro, satana. Adjuro te per Jesum, ne me
de lapidibus muniret, ne pecora illum coinquinarent. loedas, nec me iinquam videas. Etpropter hanc con-
Adjecit etiam dicens : « Si hoc, inquit, adimplere jurationem, oportet modo me «iire- >JEt confesiim
nolueris, scias te ante obitum talem penuriam pati, egressus est de muliere, et sanata est ex illa hora,
quod in morle, ubi revolvi possis, panniculum non Qui vero prsesentes erant, laudantes Deum , dice-
habebis. > Illo autem pigritarite, imo nolente jussa bant : « Yere sanctus est homo ille, et Spiritus
beali Yiri adimplere, res prout Sanctus 12Sd ei sanctus habilat in eo. > Et cum haec dicerent, venit
prfidixerat subsecuta est. Nam in morte de lota pos- servus Dei ad portam, et narraverunt ei omniaquse
scssione sua sudarium habere non potuit, juxta ver- D audierant et viderant de his duobus dsemonibus.
bum Hominis Dei. Quis hoec sine spiritu prophetioe Qupecum audisset Yir Dei, gralias agens Deo , di-
Yirum sanctum proedixisse dubitet ? Multa quoque xit : t Gratias tibi ago, Domine Jesu Cbriste, quia
dum adhuc viveret prophetavit, quoe in efiectum nunqusm dereliquisti me. Tu es Deus solus, tu fa-
succedere vidimus longo tempore post gloriosum cis mirabilia magna solus. Tu creasti coelum etter-
transitum ejus. Nam de fonte proedicto, sicut proe- ram, mare et omnia quse in eis sunt. Exaudi, Do-
dixerat, multa evenerunt miracula. Nunc etiani, si mine, orationem meam, et clamor meus ad te ve-
cujuspiam corporis memhrum , quolibet dolore gra- niat. > Pqst banc orationem conversus ad aiteram
vatum, ex aquis fontis illius fidei devotione fuerit mulierem, dixit ad dsemonem : « 0 dsemon inimice
perfusum, cognitum est a multis, in melius refor- Dei, exi de femina. > Ad haric vocem egressus est
mari. In potu quoque sumptse, diversarum infirmi- de muliere, et sanata est ex illahora. Tunc omncs
tatum incolumitati prosunt. Nam et si quis febris qui aderant, benedicehtes Deum,
gratias exsojven-
gravi laborans incommodo, inspirante confessore tes sanclo Bernardo immensas, dixerunt : « Non
Cbristi Bernardo, desiderium habuerit hauriendi, esl in hoc sseculo, et non fuit post Aposlolos , qui
protinus et hauserit convalescit, cl ita exsiinguitur posset lacere qua? iste facit. i
 549 AUCIOREJOANNE EREMITA. 550
16. Beatus Bernardus cum esset die quadam ni A Dicit etiam Apostolus, quoiumisquisque recipiet se-
cella sua cum paucis discipulis, et ungerel sanda- cundum suum laboret (I Cor. m, 8). t Et adjeeit
lia sua secundum consuetudinem suani, apparuit ei Ilomo Dei, zelo sancto suggerente : « 0 pessima su-
diabolus in similitudinem monachi nigri, dicens ei: perbia , peccali initium , rSdix omnium malorum!
« Abba, quomodole habes ? Ego de longinquis ter- unde tibi permiltitur conlaminare qualemcunque
ris veni ut te viderem , et te calceos uiigenlem in- „ sacrosancti gregis mei particulam ? Egredere, egre-
venio. Non debuisses hoc facere , sed servi et mi- dere Deo adjuvanle : hic tibi nusquam et nunquam
nistri tui. > Cui respondit Yir Dei : 1291 • Ego, locus. Fuge, refuge ad eum qui tecum et per te de
inquit, servos non habeo, nec volui unquam habere. coelodescendit. > His diclis , itidem monachum ta-
Filios liabeo, quos genui Christo per evangelium, liter aggressus est: c 0 miserhomo, imo miserrime
qui mihi ministrant cum magna charitate et man- hominum , nisi libi propitietur Onmipotens ! Ebi
suetudine; et ego illos in veritate diligo, et viam est mens tua ? ubi est religio tua ? Vide ne seductor
regni coelorum doceo, humilians me ipsum exemplo Iiumani generis in superstitionem transformetur.
summi Magistri, dicenlis : Qui se humiliat exaltabi- Unde tibi tanta, tamque enormis negligentia? 0
tur (Luc. xiv, 11). Ipse autem multimoda humili- quam periculosa, quamabominabilisexaltatio! Quare
tads exhibitione, imo summe et proecipue sese hu- " non attendis illud evangelicum : Qui se exaltat, hu-
miliando, nobis reliquit exemplum, ut sequamur miliabilur; et ab opposilis , qui se humiliat, exalta
vestigia ejus. Imitando igitur Dominum meum, vi- bitur? (Luc. xiv, 11.) Fili, audi sermonem meum.
lia et servilia opera pro aniore ipsius exsequi non Dico tibi in verbo veritatis, testem proponens Deum
tantum non gravat, sed et plurimum delectat. Vade, et conscientiam meamv quod si ex radice verse hu-
et dic abbati tuo ul faciat simililer. > Cui respon- mililatis hujuscemodi humiliatio procederet, lucrum
dit diabolus : « Da mihi sandalia ut ungam. > Et salubrius atque gloriosius operareris animse tuse,
respiciens eum Vir beatus, cognovit Spiritu sancto scutellas et cochlearia lavando, et csetera qua? ad
revelanle, quod esset diabolus; et ait ad eum, cum officium coquinse pertinent diligenter exsequendo,
indignatione insuliando illi : t-Non est rcctum ut quam frequenter, proul plerisque conlingit, assi-
ille qui ab initio insunima beatiludine elpulchriiu- stendo sive ministrando altari. Labora, fili, labora,
dine crealus fuit a Deo, ungat calceamenta mea, et in mansuetudine operare quod tibi secundum
cum sim pulvis et cinis. > Etadjecit:« Yade relro, Ordinis instituta , et ordinem vicis tuoe injunctum
Satana. Adjuro te per JcsumChristum, ne mihi vel est. Quanto eiiim vilior erit labor tuus in conspectu
filiis meis in aliquo noccas. i Quo dicto, stalim Q filiorum hominum, tanto preliosior erit in conspectu
transfiguravit se in similitudinem niinuti animantis, Angelorum. De coetero, secundum aposlolicam tra-
cunclis videniibus qui aderani : et statim evanuit ditionem laborare nos ex necessitate condecel. Ait
ab ocnlis eorum. Ilsec narrare nobis solebat dom- namque Apostolus: Qai non laboral, non manducet
nus abbas Morensis, Girardus nomine, vir sanclus (II Thess. III, 10) : item idem de eodem: Laboret
et vcrax in verbis suis : cujusverbis fidem non ad- unusquisque operando manibus suis quod bonum est
hibere, quasi ipsi vefilali repugnare esi. (Epltes. iv, 28). Et quid melius quam servire in
. 17. Igiiur cum cssel quadam [die Yir bealus in commune fralribus suis ? Hoc siquidem faciunt co-
suo Clarse-Vallensicapitulo, facta esl conquestio de quinsehebdomadarii. Estoigitur, fili, estopromptus
quOdammonacho, qui scutellas in coquina, secun- ad lavandum scutellas, sicut strenuus es ad mandu-
dum Ordinis instiiula, cum septimanarius essel, la- candum quse tibi in eis apponuntur. Labora, ct sic
vare negligebat. Ad quem Yir sanctus : i ITill, in- securius manduca. Scriptum esteniin : Labores ma-
quit, adeo negligens es, ubi majorem debercs ha- nuum tuarum quia manducabis; beatus es, et bene
bere diligentiam! > Ad hsec ille confusas, ineptum tibieril (Psal. CXXVII, 2). > Hujusmodi verbi sancti
quiddam et puerile submurmurans, excusandi se Patris, et ille in quem facta est inveclio de cselero,
gratia , vile et sordidum nimis esse dicebat coqui- D correplus, elcscteriquiprsesentes aderant, plurimum
nse olficium. CuiYirbeatus respondit : « Fili, nun- sedificatifuerunt.
quid non audivisti quid super hoc asseveret bene-
dictse instiuitionis noslrse promulgalor Benedictus? Ccstera desunt.
SSi PHILOTKEICARMEN DE BERNARDO 552

BE YITA ET MORIBUS SANCTI BEBNARBI

ABBATIS CLABJE-VALLENSIS ..--..

CARMEN ENGOMIASTICON.

1292-1203 PROLOSUS A Scripta tulit, laudes quae cccinere meas.

Inolyla dum tenui molimur gesta susurro Proque pio Hiadem Danaosque induxit Jesn,
Dicere, Maeoniisemodulanda sonis : Abdideratque inei mj'stica dicta senis.
Quid nisi Trinacrios revoeare ad littora fraetus Dumque homines nugas miseri sectaniur in.anes,
Kitimur, et modicis imposuisse cadis? Hsec pene in.nullis scripta fuere locis.
Seilicet ipse rudes needum formare loquelas Non tulit hoc suinmi temerala potentia sceptri,
Doctus, et agresti concrepuisse lyra, Perfidus ut nostras hostis haberet opes.
Diincipis oetherei titulos, qui laudibus omnem Ipsa etenini tacito monui spiramine querndara,
Excessere modtim, sacraque gesla canam ? Qui niihi prsecipuo munere vinctus eral :
Qnis ferat exsilii Cudrum temerasse camoena Ut pia dispersos revoearet cura libeHos,
Acta, Sophocleo condecoranda sono ? Scriptaque sidereas quse docuere vias; -
Non secus ac Phoobo si persequar addere iumea, Efficeretque, die caderent ne exesa vetusto,
liinc atque hiuc sannse rhinocerotis erunt. Impriineret brevibus sculptor ut illa nolis.
Ron igilur, Bernarde, tuas mihi proraer-e laudes Et quia tam lor.go fuerat vitiata recessu
Fas er.t, et tremula concinuisse cheli. Littera, judiciis tergerel ante suis.
Candida laurigeri referant tibi carraina vaies : B Hsec ego quoe tanios illum tolerare labores,
Nos inopes animum corda precesque damus. Haecego te faciles hortor inire modos.
Talia jain positis agitaram mente tabellis, Al metuis ne forte rudi perarata cothurno,
Arguerantque animos crimina nostra leves : Livor edax tetrico carmina derite petat,
Ciwn mihi blanda quies victis subrepsit oceKis, Atque supercilio tua respuat orsa turaenti,
Et tenuit placidus pectora lassa sopor. Coniendatque leves ista decere viros.
Tunc Bea, cui tellus, coelum cui militat omne, Nec ferat Aonias monachum revocare sorores,
Yirgo mihi tales fundere visa sonos. Quas semel inviso jussit abire pcde.
Stalte, tui nobis prbhibes quid carminis usum ? Euge, supervacuis horum latratibus obstat
Quidve sacerdoti munera gfata meo ? Perpetuo vates junctus arnore inihi,
Iricipe : Bernardi, si nescis, gloria nostra est; t):ii ferrugineis niveos superaddit amiclus ;
Quidquid habet nostro rivus ab amne trahit. Inclyta Carmeli tegmjiia montis habens :
IIoc mihi Joannes nunquam fuit arctior ille , Qui mea dulcisonO celebravit earmine gesta,
Qui datus est vitse duxque comesque mese. Stridentesque trucis Costidis sere rotas.
Ille quidem dulccs mecum permansit in annos , _ Ille dabit facilesauras,-portusque secundos,
Virginis intuitu colloquioque fruens : Hoc d.uce Scyllsaos transgrediere canes.
Hie autem coeli cum jam data sceptra tenerem, Aspicis ut clara stolidos ratione retundal,
Promeruit vultus cernere ssepe meos. Garrulaque opposila clauserit ora manu?
Ille erat intacti custos mihi corporis unus , Hic mihi de mundi revocatus turbine plaudit,
Hic nostri curam nominis usque gerit. Atque meum dulci concinit Ore decus.
Sed quid plura? animis paribus mihi junctus uter- Fare, age, virtutum cumulis et Iaudis honOre,
[que : Quem deceat vati praeposuisse meo-?
Nec minus ille mihi, nec minus iste placet. Nam si grandiloquo liceat conferre IMaroni,
Yixit ulerque parem Yeneris sine criniine vitam , Carmina quod paribus cantet uterque modis ;
Yirginitas bini pectoris una fuit. Hic tamen aelemis tantum virtutibus illo
Ilis Deus scquilocas sublimi in vertice sedes Clarior est, quantum noctibus alma dies.
Conluiit, et lateri jussit adesse meo. 1295 Nam quoe dona meo potui prsestare clien t
Eia age, quosque Pater tribuit mihi laudis hnnores Quse minus illustrem constet habere viruni ?
Sumat, et alternas detque feratq.ue vices. Quseritur eloquio quantum Valet ille nitenti ?
S.2S4 Aspicis egregia quos condidit arte libellos, D Talis Aristocles, Mseoniusque fuit.
Quo referaril canlu nomen in astra meum ? Oj^ritur innocua quantum probitate coruscat ?
Spiritus illa anirais bene profectura maligaus Eiias ardenti talis in axe fuit.
 S5S PHILOTHEI CARMEiVDE S. BERNARDO. i&t
Ilic doeet angustum virtutis scandere culmen,. A Tufic proprias Benedietus oves miseratus,
Et celerem vitiis imposuisse modum. Olympj
Dlcitur his Regem sollicitasse modis.
Nil nisi quod rigidi possint laudare Catones, Maxime Rex, parent coelumcui terra, fretumque,
Nii nisi sacrato Christus in ore sonat. Omnia qui riutu dasque regisque tuo !
Hic mea dum celebri repetit prseconia cantu, Aspicis ut longo probitas male frigeat sevo!
Mille niihi aeternojunxit ampre viros. Aspicis ut toto ferveat orbe scelus!
Huic ego sideream tanto pro carmine sedem Cernis ut advefsis agitetur fluctibus omnis
Cqnstitui, et regni gaudia summa meh Relligio,7et Hullo milite fulta cadat!
Hunc tamen assiduo Bavius livore faligat, Ilie meus quondam*teneris bene cultus ab annis
Ingenio aequarit ccelica tecta licet. Quo fugit antiquse religionis honor ?
An tibi quem nullo decoravit schemate Christus, Qucmque ego tam lata moriens ditione reliqui,
Defuerint avidi murmura torva canis ? 1296 Ordinis, heu! iiostri dic mihi fervor ubi
Celsior humanos pessundabat ille favores, ..'
-'.'." [est?
Solaque perpetuse pfsemia Iucis avel. Jam mea progenies tandem, nisi proiinus illi
Illius exemplo nugas contemne loquaces, Prospicis e summo culmine, pulsa cadit.
Namque magis virtus pressa mieare solel. Surge, age, jamque hominum sortem miseratu*
lnvenies omnes florenti laude verendos [acerbam,
Invidise facibus succubuisse vin.s. Erue de tantis pignora nostra malis.
Gaude igitur tanto quod te dighamur boriore, Dixit, et ex alto totum qui temperat orbem,
Ut tibi sit noster causa rubofis amor. Accepit tales protinus ore sonos. -
Ineipe jam tali ductus stratagemate, quamvis Optime dux, vario coelum qui milite comples,
Vaniloquus nullam donet ApOlIoIyram. Qui fueras nostrse pars modo prima ratis :
Nostra secundabit cursus Cynosura paterites, Parce pio, Benedicte, metu, nam morte tuorum
Ut levius coeptum perficiatur iter. Mceniasurit ducibus restituenda meis.
Nulla tuse est, faleor, nulla est facundia lingnoe, Moenia quoe tantis agitata furoribus ardent,
Nec Deus eloquium, sed pia corda probat. Moeniaquae Petri jacla fuere manu.
Gramiriibus pecudes pascuntur, rore cicadse, Respice quein teneris puerum mihi ruater ab anriis
Quadrupedum ligris sanguine, corde Deus. Obtulit, et patriam Gallica terra dedil:
Solve igitur propero tenuem de littore cymbam . Spiritus hunc pleno radiatum peetore sanctus
Deducent cursus ilamina nostra tuos. Efficiet Mosi relligione parem.
Dixit, et aereas fuerat jam lapsa per auras, Cernis ut ille meis stimulis agitatus amoris
Coeperunlsensus cum vigilaremei. Jam terat assiduo limina sancta pede!
Grande opus aggredior, veniam datejussa sequent;: Aspicis ut pulchro rutilet sub pectore yirtus!
Cogitur invito currere musa pede. Inspice venturum Ut testificatur opus.
Quaeque levi quondam latitans epigrammate lusit, Niligenas tanto monachorum principe coetus
Nunc graviore nieat Calliopaea gfadu. Restitueiit septis tempora laeta tuis.
Non tamen acta suo digesta ex ordine dicam, Angelicis postquani compleverit omnia turmis,
Pauca sed e plena margine mira loquar. Desieritque tuam composuisse domum :
Intereanqstro, Pater o venerande, Iabori. Tunc etiam Petri nimium jactata quiescet
Annue, et, o sacri Doctor amoris, ades, Httjus ab auspiciq tuta carina Yiri.
Solus sic ingentes monaehus traclabit babenas
CAPUT PRIMUM. Orbis, et extremo jura sub axe dabit.
Divi Benedicti>pro instauratione monasticm religionis Quaequevides tumidis consurgere yiribus arma,
ad. Deum suppiicatio, et accepta a Deo promissio. Pax erit illius conciliata fide.
Astra decem celeri penelrarant saecuja cursu, Aurea tunc placidis consurget moribus setas,
Bis totidemque pari lustra peracta pede, Et rriea terrigenls gratia major erit.
Ex quo leliiiferi resecans contagia morbi, Quin eliam exlfemi bonitas cum tempore ssecli
Christus ab intacta Yirgine natus erat : Nulla erit, et toto fugerit orbe fides :
Cum genus omne boni facinus, mortale fugarat,. Aureus ecce tuo surget de vimine palmes,
Foedaque terrigenis gaudia numen erant. , Siceaque nectareus perfluet ora liquor.
Undique livor edax, feritas, discordia, liies, Urbs Patavi illustres prsebebit palmitis ortus,
Pestis, bella, fames, et metus hostis erat. Hinc feret auxiliis germina laetameis;;
Omnibus occiderat Superum reverentia terris, Ipse etiam tanto producet fenore'fructus,
Et deeus et priscse religionis. amor. Ut fateare tua non eguissemanu.
Qohi etiam ruptis errabat pauper habenis, Quare age, tam clari proles ne germinis uriquam
Sancte, per anfractus greXj Benedicte, tuus. Deficiat, nullo sollicitere metu._
Rarus et incertus monachus statione peragrans , H-ec ait, et summo Paracletuim mittit ab axe,
Non dabaiauctori debita vota suo. Bernardumque suo coricremat igne Deus.
PATROL.CLXXXV. 1S
 PHILOTIIEl CARMEN DE S. BERNARDO.
CAPUT II. A Nec.mcra, tam facili germanos vOcc coegit
Bernaraus quatuor germanis fratribus in eadem sen- Annuere, et proprios deseruisse larcs.
tentiam adduciis, religionem ingredi slaluit. Tunc, modo suppressus; vicina involvere t.cta
Ille Dco plenus, faciera moresque pudicos Incipit, et lato spargilur ore focus.
Induit, et nientis iinproba sensa fugat. Namque pares sancta socios ut qusereret arte,
Jamque puer tenero claudebat peelore numen, Augeretque suo regna superna gr-ege,
Et decor egregii hiaximus oris. erat. Conspicuum formajjuvenem, deeus omne suoruiri,
Hunc qui solerti speclabat lumine, dixit : Non pudiiit medio spargere verba foro,
Et speciem, et mores virginis isie gerit. Et modo coelestes populis memorare •iriumplios,
Candida cui roseo facies suffusa rubore, Et modo Cerberei regna tremenda canis.
Et gravitas dulcis mista lepore fuit. Artifici innumeras gentes sermone trabebat,
Prima juventa gravi volvebat seria sensu, . Sola docens summi castra sequenda Ducis.
Quoasolet in faciles luxuriare jocos. Illic condensas glomerabant agmina turbas,
Terroe fixa acics, modici sine murmure risus, Quocunque optatos verterat ille pedes.
Ista verecundi signa pudoris- erant. . Tunc comitum illuslris numeroso ex agmine ccetus
Grata quies aninii fueral, solusque peragrans B Haesit, et huicfirmo fcederejunctus erat :
Ssepedabat querulo talia cordc puer. In quodcunque velit, pedibusque animisque parati
Cur, mea mens, hrevibus miserisque exercita curis,, Deduxisse bonum relligionis opus.
Excipis humanas irrequiela faces? Una omnes parili socios fervore volunt&s
Quando erit ut posita variorum mole laborum, Jifsixerat, immensum compuleratque gregem.
Discat in auctorem vila redire suuni ? Omnibus una domus fuerat, cibus omnibus unusP
Si cupio excelsi speciare cacumina coeli, Vitaque divini plena timoris erat.
Deprirnis innata conditione caput. Utque petens sparsam gelidus -gladiator arenam
Hinc pater, hiiic genitrix, atque hinc mea cura1 Apta prius vacuis ictibus arma probat:
[sodales Sic juvenes validis nionachorum tela lacerti
Distrahit, et sensus quoeque favilla luos. Torquentes vitiis aspera bella movent.
Sed Deus ipse via qua sit mihi monstrateundum, Sicque prius, sacras ppsito quam inurice vestes
Et reserat sacrse relligionis iler. Induerent, veteres deseruere vias.
Nuper structa humilis latitat sub paupere teclo CAPUT III.
Sancla quidem, sed non ambitiosa domus : Bernardus cum sociis amplius quam iriginta in
£
12S7 Cistereique patres babitant ea limina pauci,i, Cisterciensi cmjiobiohabiium itiduit, ibique brevi,
Inslituunl leges qui, Benedicte, tuas. sanclitale mire proficit. -.
Ilic ego ccelilibus figam mea limina regnis, Jamqiie dies votiva aderat, qua sancta renasci
Hsec requies nostri sola laboris erit. Debuerant animo pectora juncta pari, :'-.
Si mihi noslra ferant peregrinos arva lapillos, Cum puer ipse, virum celebri comitanfe caterva,
Sitque nieum toto quidquid in orbe palet; Sidereumque polo jam resonante melos,
His tamen seternos pudeat conferre triumphos, Clauditur in seplis, veleremque exutus amictum
Gaudiaque extremum nOn habitura diern. Tegmina jam sanctse rusticitatis habet.
Quid moror, ab! deniens, vel quid data temporaa Cellula parva novse capiebal tempora vitse,
[perdo? Cellula judiciis semper amata.Suis.
Plurima coramissis addidit una dies. Hic didicit siimmi penetrare eacuraina ccelf.
Talia flainmato librarat pectore dicta, Hic didicit culto. quidquid ab cre fluit.
Propositique graveni fixeral inde pedem, Ilic didicit curare novo ceromate morbos,
Cuni juvenis tenera superatus imagine fratrum, Solus etexstinctam vivificare fidem.
Flevit : Ethsec, dixit, piaeda petenda mihiest. TJMunera lanta quidem modicos berie culta per annos
Kixil, et in Superum germanos regna eiebat, Donat amatori cella beata suo.
Sic repetens animo gaudia nata suo 129S Dicile vos avido teritis qui compita passu,
Nuper in adversis errabam naufragus undis, Qualia clamoso lucra reperta foro ?
Nunc mihi coelestis meta reperta vise est. Non ille ingenium vario problemate coepit
Metareperta mihi est, quse coelibis otia vitse Obruere, aut studiis ihaqueare novis.
Explicat, el tutum relligionis iter. Cura prior stimulos Veneris dqmilare furentes,
Hanc igitur mecum celeri contendile cursu Atque animi motus composuisse fuit.
Arripere, et tanti lucra referre boni. Cura prior tristi luerent ut crimina planctu,
Et Deus, et coeli noslri sunt causa laboris, Quam caperent tumiduhi pectora lseta sophos.
Efficient pugnam prsemia tanta levem. Cura prior Superura nitida caligine peetus
Quss furor est opibus animos servire caducis, Induere, et sensus mortificare sr.os.
. Quos Deus in Superum regna bealavocal? Christus ob id tanlo replevit honore Clientem,
Cur igitur, fratres, cur vos terrena morantur . Soepeut coelestes.cernerelille choros.
H»spHta?infestosolvite colla jugo. Quid referam, quoties summi Itegina theatr:
 851 PHILOTIIEICARSEN DES. BERNARDO." 8S8
Nectareos illi visa niovere soiios ? A Non pi'ocui inde virum nimio circumdedit aastu
Ssepe siuin Yirgo famulum verierata,soIebat: Febris, nt extremam crederet ire diem.
Yisere, et ambrosias ssepe referre dapes. Non ille ^moriio potuit medicamine niorbus
ISunc age, qualis crat meditanti in pectore virtus Curari, aut medica convaluisse riianu.
Accipe, riam brevibus pefsequar ipse modis. 12SS Itur ad excrisi veneraias militis sedes,
Ante salutarem curvalo popliie Christ.i. -. Auxiliumaue huraili poseitur ore piuni.
Effigiemtecrymas, vota, precesque dabat, Ule ierat, laerymisque Deum precibrisque "rogarat,
Confixasque truci specta-bat vulnere plantas, Ut celerera moriens sumeret «ger opem.
Ossaque distinctis diriumeranda notis. Protinus es alto langueris resilire cubiii
Jamque gemens trennila. fundebat voce querelas, Cernilur et valido quoiibet, ire pede.
Yerbaque niontanas apta'movere-feras. Hinc jam Bernardus toti innotescere mundo
O decus, e noslri liniiiien, Christe, doloris! Coepit, -et ex iila elarior esse die.
0 mihi tam duro parta labore salus! Undique vicinas volitabat fama per urbes,
' -' "
Felix, si-taniasin mecojivertere|jcena's, Miraturque riovsequisque salutis opus.
Et Uceat siisero. si niihi posse mori. - Audiit,"et losto properat Germar.ia cursu,
fpse immatuTGsausim decerpere fructus : B Quique colunl fines, Boatica terra, tuos.
Christe, tamen dentes obstupuere tui. ' Ille oculis caplam nratrem, mir.c ille-parenteni
Sidera, lerra, fretum, Doraini miserescite vestri, Advehit, extremo currit ab «rbe miser.
Fletemeos casus, sidera, lerra, fretum. "-- -- Spirituum tetro vesatus quisque furore
Talia dum Eiemorat, Bomkii peadentis imago Pei^gifc,et iafesto Mbe-rab hoste redit.
; Solvit in amglexus brachia mota suos. '.'--: Loriped.es etiam plures lectica vebebat,
Talis in excelso regnabai Principe virtus, . Ui, pia naturoe dextra novaret opus.
Tahs in ardenti pectore fervor erat. Ille crucis tantum decorabat pectora signo,
Sic novusinterno gaudebat neclare miles, Sicpoterai placita quisq-ue salute frui.
Inlimaque seterrius strlnxeral cssa calor : "'- Mger Appliiaeas doctique Maeliaonis artes
Ut mortale nihil saperet, terrenaque semper Qui eoleret, toto nullns "in orbe fuit.
; Dediscens, Chrisli raptus amor-eforet. Fania inerat facili sermone potentia SanctOj
Koctibus iri kerynias faciles soivebat ocellos, Tam celeris sacro veriit ab ore salus..
Et minimi durus crimiriis ultor erat. '
CAPUTiV.
earnibus abstinuit, magnique abdomine piscis,
Sedabatque sitlm simplicis humor aquoe. g Bsmamus Innocentmm pontlficem maximum adver-
sus schisma PetriLeonis egregietuetur, eumqua
Artibus his summam virtutum venit in areem. Sedi apostolicai mirabiliterresliitsik .
Sic perageris loetos prima juveriia dies. Interea Latias .gladiis strideniibus urbes
¥iserat faicdulees jam diidum ingiorius annos, Esagitat stygio missus ab amne furor..
Tempora sed verae plena quietis eranl: Romaque iaitareis nimium vexata colubris
Cum Deus ipse pio disponens onmia nutu, Frendet, et insana seditionc furit. _'
Bernarduftiex huniili jussit abire loco. Quodque Pariophsei lacerabat templa Tonantis,
Komine Clara quideni, sed clarlor orame Yailis, Fosdifragum Petri schisma Leonis erat.
Consita vicina sub regione fuit. Hic malc",duai veterum litulis eMaude superbit,
Missus in hane sacras.refereiis Pater optimns artes, Pontificis siimmos pugnat adire gradus.
-Condidit insperio claustra regenda suo. CHnique alius, sacro procerum dictante senalu,
Perfidus, et sceleruin defessus moie suorum Debuerat sedem, Christe, tenere tuam:
Huc veniens, posito crimlne tutus eral. llle tamen diro prosternens oninia ferro,
Quique peregrinO rutilabat murice quondam, Immeritum templi jus dabat omne tui.
Hie didicit culttt pauperiore tegi. ^. lamque sacerdotes prsestanti laude verendos
Nec pudor, hic curvis agitare ligonibus arva, Expulerat, sancta solus in Urbe potens.
Et tranereinvitos s.ttbjuga parida boves.. Quiquc Leonigenas renuerunt sumere parles,
Hic spes vera, fides, probitas, reverentia. culttts, Prob facinus! gladio succubuere truci.
Et decor antiquse religioriis erat. Ensibus hic tunido bacchantibus agmhie, Chrisii
Vestis dura, eibus tenuis, rigidique labores, Yiscera, Romanse diripiuntur opes.
Seniperet exhibitis condita claustrir feris. Kec furor hanc belli pesteni intra mceniaciaiisiti
Yix dabat assiduo defessus vdnlere fruclurri, Gorgoneum toto virus in orbe fuit
Sic locus hic sterilis pauperiorque fuit. Nam qui iegitimas Pastor retinebat habenas.
Quseque solerit miseris praestarecubilia frondes. Multa dabat meritis-templa regenda viris.
Eaec etiam mqnacliis fercula Isela dabant. Perfidus at contra temeratis legibus alter
Omnis odoratis populus virtutibus ibat, Templa sacerdotes jussit habere suos.
Gaudebatque levi subdere colla jugo. Ergo hinc Ghristicolas volitabant bella per ufbeSj
NunC ego quaelatitans Claustro miracuia Sanctus Dum cupit alterno quisque subesseduci. -
Ediderit, populis concelebrata canain. Sicque per ambiguas errabat cymba proce!ls«,
E39 P.HILOTHEI CARMEN DE S. P,ERNAR'>0. SSO
Ul foret incerto iara peritura mari. A Atque hincLo.tharhcastra fuere ducis.
Ipse Pater verse fidei, pecorisque magister Sic graditur suramus Romana ad tecta SacerGos,
Y:-x poterat propria delituisse domo. Hinc atque hinc duplici tutus_ab arce sedeus.
Quid faciat? timido repetat si remige. portum, Yentum erat adsummi celeberrima templa tonantis .
Certat in adversas ire magister aquas. Vera loquar, facili sed graviora fide.
Deserat ipse ratem mediis Palimirus in undis? Non lituos, non castra duci, non bella movere,
Hoc prohibet sanctoe relligionis amor. Non opus ardentem conseruisse manum.
Sed taiidem rabidi defessus marle Leonis Unius, 0 felix, monachi reverentia tantum
Cedil, et Etrusco vectus ab anine fugit. Terruitaudaces saeva per arma viros.
Sic tamen interea laci'5'mis affatur obortis, Ipse autem tanti fuerat qiri turbinisauclor,
Quos dederat profugoe Christus inesse rati. Audiit hos simili tristis ab ore sonos,
0 socii adversa felices sorle futuri, Pclre, tuam subito licuit raihi scindere vitam,
Dummodo siderei sinl rata dicta Ducis. Et Phlegetontseo preecipitare lacu:
Auxilium sancto, nisi sit spes victa, labori, Tu tamen, ut gemitu veniam merearis acerbo,
Fidite, ecelesti semper ab arce venit. Tres tibi pro grandi munere sume dies.
Haximusillepater Gallorum gloria regni, -. Dicta fides sequitur : jarn terliiis ordine Titan.
Cujus tam loto nomen in orbe micat: Fulserat, extremum elausit-et ille diem.
Ille quidemlapsis poterit suecurrere r.ebus, Protinus expassis reserantur ovilia valvis,
Haec requies longis sola reperta malis. Et refovent sparsos lata per arva greges.
1300 Hunc elenim virtute Yirum signisque po Quod fueral rabidi sancitum lege Leonis,
[tenter 1 Dejicit hoc summa Prsesul in Urbe sedens,
Quis nescit faeili volvere regna manu? Jam poierant lsc.i tractare negotia eives,
Ilicego securo statuamsub siderepuppim, , Et rigidam tandem vertcre arator hunium.
Hic poterit placido tuta latere vado. Oranibus hic igitur placida sub pace locatis,
Nec mora, Thyrreno spumantibus sequore ro.stris Sanctus in optatos se tulit indesinus.
Excepit profiigum Gallica terra ducem: CAPUT Y.
Sicque peragrato.Gallorum liniite summus Bernardus , Romana Ecclesia felici pace donata, in
Candida per silvas Pastor ad anlra venit. Galliam honorifice rediit: ibique sanctisshnam Do-
Occurrunt longo venientibus ordine Patres, mhw animanireddidit.
Prsevia Christiferoe signa fuere crucis, Prsetereo eximii tacilus iniraculaPatns.
mulcebant nubila cantu : ^ Quse fuerint longoe tempore facta vioe. -
Psallentesque pio
Talis in abjecto niilite pompa fuit. Felices etenim nimium, nimiumque fuere,
Hos Romanus eques ni.mium nimiumque beatos, Hospitio illuslrem qtii tenuere virum :
Quos videt in tanta degere pace, v.ocat. Qiiique sacrum voluit populus retinere parentemy
Et modo continuis celebrata silentia claustris, Obvius in longas ibat ab urbe vias.
Et modo Parthenii laudal hpnoris ppes. 1301 Gaudiaquisque novo gradiens testatur ami-
Nil ibi quod rapida cuperet nqvus advena ment( [ctu,
Nil nisi prsecipui candor amoris erat. Occurritque pio virque, puerque seni.
Panis, poma, nuces, liqrlensi.sque-herlia, legumei t Luctus abit, loetis resonat concentibus aether,
Delicise adductis ista fuere vir|s. Festaque deposilis arlibus hospes agit.
Maximus interea Christi sua fata Sacerdos Undique purpureos spargujit per compita flores,
Tam longse causas exposuitque vise. Et redolent sacris thura perusta focis.
Tunc Pater ipse sui veritus mandata magistri, Perque vias pueri ramos stravere virentes,
Accepit profugi» vela tuenda raiis. Compita subjectis tecta fuere rogis.
Non ego multiloquo septem tolerata per annos D Sic quondam Solymis, inopem quem vexit asellus,
Carmine fata notans singula quseque canani. Excepit reducem grata caterva Deum.
Kee referam longos quos pertulit ille labores, At postquam optati consedit limine landem,
Dum cuperet laceram eomposuisse fidem. Hospitii, plaudens undique turha ruit.
Summa sequar tantum celebris fasligia facli, Undique turba ruit tanto glomerata tumultu,
Atque inerit chartis exilus ipse meis. Ut nequeat lassnm limine ferre pedem.
Imperium tenuit Roraano in culmine summum Tol quoque difficili languentia corpora morbo
Lotharius lanli tempore discidii. Obtulerant, faeili restituenda manu.
Ille Virum raerito sanctum celebrabat honore, Ut male vel modici fuerit daia copia somni,
Congaudens lateri semper adesse suo. Nee lulerit properas mensa peracta dap.es>
Ilunc.adiit, rogitalque senex, ut fortibus armis Sicque peragratis Gallorum firiibus, Abbas
Restituat patria; sacra deosqae suse. Gontigit optato claustra beata pede.
Annuit, et valido glomeratis agmine turrnis, Tunc neraora, et patrii lapidosa cacuniina mpntjs
Aggreditur sanctse Rex pietatis iter. Aspiceres domino plaudere cuncta suo.
silinc precibus rrieritisque Paier Bernardus opiini:;, Ulque solet multo non visam tenipore ipatreai
S6i PHILOTHEI CARMENDE S. BERNARDO. g<.2
Expetere, etplaudens basia ferrepuer : ; Ne quis forte suo populus prb pfsesule nostrum
Sic hilares viso nioiiachi pastore resultant; Subriperet sancta calliditate caput:
Osculaque alternis" dantque. feruntque geriis. Invida si riostros nimiuriipbpulatalabbres,
Tunc, modo qui fuerat titulis sttpef sethera veclus, Audet honoralum tollere Pafca ducem ?
Cernere quem niagni concupiere duces, Tu tamen,ri facili ntttu qrii sidefa torques,
Ecce virum posito speetares praesule sanctum, Necte iterum vilse fila resectia tuae:
Sarcula jani nianibus cOrripuisse saeris. Ut cum fulta luo fuerit domttsisia labore,
Et quibus ipse riufiieris lassus cdnsedef at orbis, Lsetior acceptum cernat abire paiferii.
Cernitur intexto viniine ferfe liituni. Motus erat dictis senior, parilumque levatis
Bis centum aethefeo plaudebant agniina Regi, Luminibus, ienui rettulit ista sorio;
Quaebonus ex omrii traxerat orbe Pater. Jam mlhi summa quies, lairi praeniia laeta pafafttur,
Ihcc fuerarit tarito populis celebrata faVdre, Dulcis adest tandem funeiis hora niei,
Sic coluit satictuiri virque, puerque gregeiri, Sed vos femineo quid funditis bre querelas? - _:
Totus ut ex illo resonans eontehderet orbis, Quid juvat immeriluni detinuisse senem ?
Sacratum pariter detinuisse dueem. Annepriustoties dixi mea funera vobis,
Tniic Romana suo decoranda Antistite templa B Ne subitus nimium loederet ossa doldr ?
Eugenium ex humili. subfipuere domo. Christus, Olympiaca fuero cum sede locatus,
Tunc etiaririnnnmeroe divOrsis partibus urbes Auxiliurii noslro niajus ab ore pluet.
Inde sibi sacrum constituere caput. Nunc irieus hic luteo circumdatur aggere serisus,
Talibus actaviris nulla exagitanle Charybdi, Yix nabet ttride siias Contueaiur opes;
Sancta super tehues cjmiba fluebat aquas. Yos tantura superi retinentes jiissYIPareritisY
Aurea jam posito currebaiit sseeula fastu, Ite per arreptum relligionis iter,
Teniporaque hoec nullis nigra fttefe malis Non vosblaridus honor, non vos labor improbus un-
Omnia diviriasresOriabaiilcompitaiaudes, [quam,
Jam dabat angelicuni tefra fretumque riielos. Non revocet toto quidquid in orbe patet.
Haectamen anle alias longe celeberrima valles, Quid mihi si Iiiuos inter facileSque choreas,"
Quam coluit riiagni duxque paterque gregis. Duxissent laetos lempora nostra dies ?
Jamque decem senos lustris properantibus anuos Quid fnihi prseleiiti prodessent gattdia fastiis,
Clauserat extremo curva seriecta pede, Urgerent stygias si riiOdoferfe faces?.
Atque seriesceriti tilubaniia eofpore merabra, Sed tandem iremulum vocat in sua regna clienteia
Pondere continuifracta laboris efanf " Ghristtts, et hinc celeri me jubetire pede.
Kcc:.tamenausteTi laxavTit;frenasenectus Yos igitur, fratres, nati, palresque valete,
Culminis, ajit.celeres sisterevisa rotas. Et mea sub meraori condite dicta sinu.;
Sed velut in viridi properabat soeviusioevo, - Talia vix brevibus dederat maridata ioquelis,
Ut Ievisadpalriiaeprseriiia currit equus. SauciasoHicito corda dolbrelevaris :.
Cum niyeus lacrymas intef geriiitusque suoruiri'
Uique solet cafttu mbduios iterare canoro,
Dulcius ad niortis limina dttctus olor: Spifitus abjeclo cbrpofe celsiis aliitl-
Sic deditjille softos supremo in liiriite dulces, Ipsa per aerios Yirgo niiidissiriia tfactus,
Yisa est eoelestes ducerelseta choros :
Scriptaqueidecreliiti mira fuere senis.
Nam Patef seternos senio confectus amores, Purpureamque trahens ariimairii siiper afce ^ocavit
Exposuitque sacris bscula lata modis. Empyfea, lateri cbmpbsuitqrie suo/
Jamque iristare videris ccelestis gaudia vilse, CAPUT VI.
Imposuit vili lariguida membra thorq. Sanctus Bernardusnon tajitimaniiquis heroibus, sed
Grex honiis irigemuif, cireumfususque jacenti, christianis quoque martyfibus jure optimo prmpo-
Talia sollicit'6 murniure dicta dabat. JJ nitur. .' "";'';.._
Ergone jam' miseros, Pater o venerande, nepoles, Hactenus excelsi mirabar Csesaris afma,
Fert ariimus riiedio deseruisse mari! Cui dedit aethereum Martia Rbma decus:
Qiiisnam:igitur tristes, vel quis solabitur aegros Annibalisque trucem Rbmariqinsangiilriedextram,
Pastor, et aetherei Calcar amoris erit? Et Macedum clari gesta supefba ducisr "
Qais, Pater,;attonitos inopesque tuebiiur agnos, JKrabar patria prb libertatb iuferites
Ne lanierit avido viscera dente lupi? Scipiadas, DeCibs, ^Emilibsque graves.
Quis poterit ioftsens nodds aperire latentes Nee minus ingCnti decoratum laudefaiebaf,
Legis, et eloquii riiystica verba sacri ? Qui fortem rapidb'torf iiit igire manuni.
1SG2 Quis tufic-torpentes animos, et frigida corda,' Cuique dedit clarum gerierosb ei ofdirieiribmen
Cnrabitque levi vtilnera, nostra; mariu ? - Africa, quo felix eonsule Ronia fuit.
/ih nimium prbpef ata tuae cita tempora vitse' Et qui sublicium tulatus peetore poritein,
Ah nimiuriiiethi fata severa tui! In Tiberis rapidas desllit actusaquas.
Quid juvat assiduis defessurii vocibus, olim Quique Quirinalisposito modo consul aratfc.
Clavigerum nobis consuluisse Palreni, Afriia triiimphato victor ab hoste tuiit.
S-3 PHILOTHEI CARMENDE S." BERNAKD& ; 5M
Et qui vecus equo radians fulgentibus armis, A Vulnera Chrysogoni jactent, Paulique catenas,
Sepesuit scisso proecipitare foro. Euphemisequeiruci membra resecta manu.
Quique per adjunctas primaevoin Marte catenas, Mirenturque graves sanctorum funere poenaSj
lonias Tyrio sanguine tinxil aquas. Bel.la,crueem, gladios;.verbera, tela, faces :
Illrimetiam tilulis rebar super oethera veclura, Solus inexhausto mirabor cbrde labores,
Qui tenuit Phrj'gios obsidioue larcs, Qiios Pater seterno raptus amore tulit.
Iliacosque hiter proceres, qui M.artesuperbo. Nam, si Cliristigenum coedes,tormenta,iabores.
Inclytus, iEmonio tractus ab axe perit. Colligit, et fusi sanguinis omne decus;
Quique giganteo superavit robore monstra, Cedent cuiicta oneri, quodpertulit iile, beato,
Unde Molorchseisigna leonis habet. Lapsuram cupiens sustinuisse domum.
1.303 K°s eS° credideram nimium nimiumqui : Namque alii lacera senserunt carne dolores,
[beatos Hic autem medio vulnera corde tulit.
Qui lulerant fortinorneii in astra manu. Ergo animus quanlum membris ger.erosior ipsis.
Hos puer egregio simplex venerabar bonore, Martyribus tantum celsior ilie fuit.
Cum legeret numeros priraa iuventa leves. CAPUT VII.
B
Nunc si Bcrnardo veteris proeconiafainse. Putchra commendatioscripiorum seu librormn sanrtt
Contuleiimque meo foriia facla seni, Bernardi.,
Qusemodo Threicio fueranl celeberrhna cantu, Postquam sancta polos, coelique decemplicis orbes
Yisa puellari nunc mihi digna sono : Transcer.ditque novem Yirgo parensque clioros»
Fama vetus taceat, cedant veterumque triumphi, jElbereamque potens soeiis spectantibus arcem,
Christigenam meritis sollicitare virum. Regna tenet nullo destituenda die :
His etenim fictoefuerat virlutis imago. Humanis nunquam precibus nostraeque saluti
Huie arete (157) pleno pectore vera fuit. Defuit, -aut luteas spernere visa domos :
fiic Marti et Phoebo gelidis libamina saxis Sed potius summi moderata est Principis iras,
Obtulit, hic vero candida corda Deo. Spieulaque in nostros ejaculanda Iares.
Illi terrificis domuerunt barbara hellis Aiixilium sceleri visa est prseslare nefando.
Moenia,et ingenti lecta superba manu ; Seepius, atque humiles conciliasse reos,
Hic vada tarlarei dpmuit Phlcgetontis, et omnes. Illa dedli miseris veniani, totumque per orbeni.
Spirituum steterant ad dala jussa chori. Illiiis ex initi depluitore favor.
Hi varios celebri subierunt marte labores, C 1304Inn"raeros eliarn populos vix segra trafaenteg
Pro patria pulchrum succubuisse rati: Ossa fame, immodicas jussit habere dapes. "
Hic tulit assidua gelidos sub morte dolores, Ciifiique forel Latias pestis male jactaper urbes
Discissam cupiens eonciliare fidem. Curavit stygiis ulcera niissa vadis.
Illis falsu.shonos el inanis gloria faraae, Illius optatos toties experta favores
Solus at huic Christi causa laboris amor.. Testis adest tanti Brixia nostra (1S8)boni :
Forte triumphatis illi regianibus. ampla Brixia , quoequondam populis lacerata malignis
Tbesauros patriae dona dederc suoe:.- Turgebai, medica non adeunda manu;
Ilie autem miseros moriens dat habere nepotes Brixia, qusecapitis medio confecta gerebat
Munera qusenullo sunt moritura die. Ulcera, quae subilae causa fuere necis.
Munera^qusemores instauravere pudicos, Nunc antem Mariaeprecibus adjuta triumphat,.
Iloecsunt quse sacra scripserat ille manu Ei peragit laelisotia grata choris.
Sed quid ego HerculeasPygmseis carmine vires Pulchraque prsecipuum Marisetestantia munus
Assimilo, et Phario flumina parva mari? Templa locat, Parii marmoris ins.tar opus.
Optima mulato repetam prseconia cantu, Hoecet plura parens Chrisii; saijctissiina nobis
Et, Patcr, exemplo te meliore canam. ^ Conlulit, in miseras officiosapreces.
Ram tibi cur vanos.ausim conferre Quirites, Hoc tamen audenti liceat dixisse camoena,
Qui major quovis martyre sanctus eras ? Atque animi sensus exseruisse mei.
Grande quidem fuerat ferro flammisque necari, Hiimano.nunquam generi, nostroque decori
Nec tamen seternam deseruisse fidem. Parthenice tantum muneris. alma dedit,
Majus opus summo versari in culmine rerum, Quantum grata suo nuper cum munere nobis
Nec tamen ulla animos ambitione premi. Protulit haecbrevibus scripta legenda nolis..
Majus opus vitae rig.ib.umtenuisse cacumen Protulit ipsa quidem, proprio nam Diva clienti
Semper, et angustum relligionis iter. Jussit, ut egregii qusereret orsa senis.
Bellaqiie spirituum telis agitata malignis Jussit, et eccenovum fuerant qusesparsa per orbeiE.
Majus opus forli corde tulisse fuit. Scripta, volens uno margine cuncta leges.
Fulmineos alii mirentur martyris arcus, Scripta triumphales coelireseranlia valvas,
Laurenlique avido quos tulit ore rogos. Scriptaque communi suscipienda manu.
(157) Yirtus.
(158) Hinc coniicere licet. Philotheum Brijuensem, aut certeltalum fuisse,
SS5 DE LAUDIBUS S. BERNARDIET SlTU[CLARiE-YALLIS. §66
Omnis nn,mque dalis aetas, sexusque libellis A Hinc atque hinc dulci resonat modulainme Jesus,
Perfruitur, Latio si tamen ore sonat. Et Maria illustri nomina culta sono.
Quisquis ades, si forte tuaa tibi cura salutis, Candida tartareo statuisse ex hOste trophasa,
Hsec fuerint animse grandia dona tuos. Anguigerumque docet dissecuisse caput.
Si cupis optata connubia ducere prolc, Et quibus ille dolis miseros, quibus artibus alier
Atque maritali tradere colla jugo : Decipiat pascens sancla per arva pecus.
Hic potes egregios morum decerpefe fructus Qui legit, expleri nequit, ardescitque legendo,
Qui tribuant natis nomina rara tuis. Et dolet assueti cum venit hora cibi.
Si tamen eloquii tantum tibi cura nitentis, Eujciunt anirnbs aliorum scripta tumentes,
Hic fuit eximio"_nonCicerone minor. Et niraiuni sparsis luxuriare comis.
Quod si forte piOjuvat indulgere labori, Hsecautem mundo Paraclelum m peclore condenl,
Et populbs Christi jussa docere rudes : Accendentque novis frigida corda focis.
Hjc documenta tibi varias spargenda per urbes Haectibi niarmoreo lacrymas de pectore dulces
Collige, quoesitushic meliora dabit. Elicier.i, animae gaudia summa tuae.
Cura voluit placido demulsit pectora sensu, Denique cuncta novi veterisque volumina sensus
Cum voluit rigido terruit ore reos. B Solus hic eximia continet arte liber.
Quod si ccelitibus juvat indulgere tuendis, Iloec igitur toto, monachi, contendite cursu
Tutius alque humili deliluisse casa : ! Arripere et tacito condite dicla sinu :
Hic tibi prsecipuo semper venerandus honore Ut vos sidcreum faciant conscendere cu^men,
Auctor, et seterno dignus amore eoli, Coelesiesque inter regna tenere cboros.
Hunc relegens summo laelusspatiabere coelo, Yos quoque, Christigense, genus immortale, clientes,
Et poteris stygios tristis adire lacus. Parlhenicum mediofigile cordesenem:
Ante oculos ttostri pinget tibi Principis ortus, Ut coeli terrseque graves eliminet iras,
Et pastorali numina nata domo Et reseret clausi limina celsa poli.

NICOLAUS HACQUEVILLE
SA.CR1
SENATUS
PARISIEKSIS
PRSSES^QUISSIMUS,
DE LAUDIBUS S. BERNARDI, ET SITU CLARiE-VALLIS,

1305 Abdita vallis erat, mediis in monlibus alto C Psallere divinas nocte dieque preces.
Et nemore et viridi tunc adoperla rubo Protinus immensum discurrit fama per orbem,
Hanc Clarain-Yallem merito dixere priores, Bernardusque pater cuncta per ora volat.
Mutarunt nonien, Yallis amara, luum. Undique concurrunt, pueri, juvenesque, senesque,,
Quem licet umbrosi circumdent undique montes, Flectere ad hnperium colla superba tuum.
Nulla lamen toto clarior oibe fuit. Non illos retinent matres, non mollior setas,
HancAlba irriguus mediam perlabitur amnis, Non timet austeras alba senecta vias.
Fons tibi perpetuo munere donat aquam. Nonillos remorantur opes, non deniquc vana
Ad quam, dive pater, prinium, Bernarde, colendam Qusevenit a claro sanguine nobilitas.
Milteris : illo jam temppre tantus eras. Ipsequc mundanos spernens.Henricus hoaores,
Nondum difiicilis juveniles liquerat annos Cttjus erat frat.er Gallica sceptra tenens :
Menstamen in tenera carne senilis erat. Qui licet iste foret regali sanguine cretus,
Tunc fuit iricultis haecvallis consita dumis; Se tamen iniperio stibdidit ille tuo.
Tunc.ibi non domitosdelituere ferse. Qmnia regna tuo nutu, Bemarde, regebas :
Illo silvestres produxit tempore fructus : Tantam virtutilunc adhibetur honos.
Vilicolaenulli, nullus arator erat. ^ Si qua inter riiagnos fuerat discordia reges,
Kullaehominum sedes, vetus hsecspelunca latronum: Omnia sunt voto conciliata tuo.
Nullus in hac poterat carpere lutus iter. - Tunc etiam insani rabies vesana Leonis
At postquam Claram-Yallem, Bernarde, petisti, Yexabat rapidis dentibus Ecclesiam.
Et statuis sedes fratribtts ipse tuis : Sed tua pestiferas fregit prudentia vires ,
Tunc suhito, antiquam mutarunt omnia formam, Et finemtaniis cladibus imposuit.
Aspera quoefuerant, fertiiiora facis. Testis Aquitanas regnans Guillelmus in urbes,.
Yallis et in medio cellas, Christique dicatanv Dum, Bernarde, tuos conciiit ante pedes.
Ecclesiam, adductis fratribus oedificas. Tu quoque fraternas acies dispergis in orbem,
Instruis angeHcaujhos in lerris ducere vitam, Nullaque terra tuis fratribus absque patet,.
 "
g§7 BAPTIST^E MANTUANICARMENPE S. BERNARDO. EG8
give ea purpureos tellus quoetendit ad ortus, A Haecniibi sufficiat raptim.tetigisse canendo;
Quaequesub occiduo sole relicta jacet, Non facil ad tantum nostra camcenavirum.
Qnaecunqueaut gelidas terrse flectuntur ad Arctos, ADCLARJs-VALLEKSES.
Qusevesub australi noscitur esse polo. ^ost prseceptaPatris, prsesensduni vita superstes,
Aut ea quaeextremos nutrit populosa Britannos Pergite; nam tacito jam fugit illa pede.
Insula, quaeOceano cingitur ampla mari, Nec vos poeniteat mundi sprevisse ruentis
Quam longe Europaetenduniur denique fines, 1308 Tractandas parvo tempore delicias.
Exquirunt fratres oninia regna tuos. Tristia qusemodosuntqusecunque, et amara videnlur,
Qmnia non pbssunl nunc carmina nostra nolare ; Gaudia post mortem non peritura parant.
Haecpauca ex muliis disseruisse sat est. Post lacrymas, gemitus, longa et suspiria vallis,
J\am gravis hsecnostras superat proviriciavire"s, In montem excelsum vos trahet ipse Deus.
Yena cui fluitat suavior, ille canat.

GARMEN ENCOMIAS.TICUM
invitam et obitwi B. Bernardi Clarw-Yallensis cwnobii primi abba,lis:.
AUCTORE BAPTISTA MANTUANO,
(Ex vni Fastorum.)

Bernardi lux festa venit celeberrima Belgis. g Se diceriat; -inops"vixit.-:sed munda.volebat

Belga fuit, sex germanos, unamque sororem Yestimenta, situm damnans, sordemqueperosus.
Traxit ad obsequium Chrisli, Deus omnibus ununi Id curse quod vulgus habet pro corpore, solam
Inspiravit opus, vitsc genus omnibus unum. Transtulit ad mentem, viliorum acerrimus hostis.
Mater adhuc proegnansvidit per somnia, crebris Si populis certamen erat, discordia regnis,
Se gestare utero catulum latratibus acrem. Bernardus pacator erat, Iegatus ad urbes
Sic Deus ostendit, venturi qualia partus Ibat, etadreges odium fracturus et iram,
Qra et corda forent contra genus omne malorum, Munere fungcntem tali videre Alemanni.
Ipse pudicitiam coluit, muliebria pas.sus Videre Insubres quondam, videre AquitanL
Bella tamen juvenis, roseq quia candidus ore, Si quando in dubiis nutabant pectora rebus,
Corda paroxysmis gravibus torquebal, et igne Ipse erat interpres ducens mortalia cordi
Quo Yenus accendit teneras incesla medullas. De tenebris ad lumen, uti solet ignea lampas
Cum peteret Celtas, et nox 3am pallida coelum Longinqua de turre micans adducere noclu
Glauderet, bospitium subiit: temeraria nociu Turbine jaetatos. secura ad littora nautas.
Ilospita sopito juveni petulanter adhaesit, Prodigiis, quot vixnumero comprehendere fasest,
AdmovitqueTatus Iateri. Scelus.ille repenle Claruit, occultas hominum cognoscere curas,
Ilorruit, et magno sociis clamore vocatis - f, Pellere avemales genios, curare jacentes
Jfequiliam facto vicit terrore furenlem. In languqre poteris : ideoque implevefat orbem
|ngens formamalum , quonullanocentior herba Fama Yiri, nomenque volans peregrina per ora,
Per juga Thessaliselegitur, per Phasidis arva. Sex decies fundasse decemCistercia tecta,
Tr^didit ingenium sacris sermonibus, omne Dicitur : uniusvaluit prudentia tantum.
Quqd docuit Christus, quod praedixereprophetse, Sacra igitur meritis hujus vigesima tant'
Quqd didicit Moyses Panchaooin vertice, secum Est. aurora patris, qua sese in summa recepit
Assidue nieditans, sine proeceptoribusullis Limina supremi quod cOntinet omnia.coeli.
Sriivit, et idcirco silvas habuisse magistras

S. BERNARDl EPITAPHIUM,
Auctore Adamode Sancto-Victpre.

Clarse sunt Yalles sed claris Yallibus Abbas

Clarior his clarum nomen in orbe dedit,
Clarus avis, clarus meritis, ei claius honore,
Claruit eloquiq, relligione niagis,
Mors est clara, cinis clarus, clarumque sepulcrum.j
^lario.r ex.sultatspiritus ante Peum,
 569- DESCRIPTIO MONASTERIICLAILE-YALLIS. £70
Martyrig Magni celebrato, magnus ad ipsum
Colligltur.Martyr; par sine morte pari,
In manuscripto codice Aquicmetensi legitur carmen sic inscriptum : c- enerabili abbati Clarje-Val»
lensi Bernardo, Anselmus, in laudem Claraj-Yallis, s sab hoc inilio:; '. "-
Vallis devexa, quam mons devexus opacat.

DESCRIFEIO

POSITIONIS SEU SITUATIONIS MONASTERIICLAR^VALLENSIS.

Si siium Claroe-Yallls nosse desideras, hsec tibii A terra fecunditate spirat, et ipse oculis, auribus,
scripta siftt pro speculo. Duo monles non 'longci naribus , colorum , canorum , odorum delicias
ab abbatia hahent"initium, qui primo angusta 5 baurit.
vallis interjectione distincti, quo magis ad abbatiaml Ubi pomarium desinit, incipit hortus intercisis
appropiant, niajore hiatu fauces dilatant : quorumi distinctus areolis, vel potius divisus rivulis inter-
alter alterum abbatiaelatus dimidium, alter totuml currentibus. Nam licet aqua dormitans appareat,
qccupat, Alter fecundus1307 vinearum, altef"frii-- pigro tamen decurril elapsu. Pulchrum et bic-infirmis
gum fertilis , jucundum visui, et osui commodunit fratribus prsebetur spectaculum, dum super viridem
ministerium prsebet: dum per devexa latera hiallero > puri gurgitis marginem sedent, viteea videre sub
crescit quodcomedatur; quod bibatur, inaltero. Int" unda pisciculos ludere, et natatu obvio militarem
summis montium frequens monaehis labor est,i reprsesentare congressum. Aquahaec piscibus alen-
amoenus quidem et quiete jiicundi.or, raraale vetuss dis, et rigandis oleribus duplici ministerio servit:
colligere, et colligare fasciculos ad combureridum. cui Alba, famosi nominis fluvius, indefesso meatu
Squalentes exstirpare dumos, et solis aptos igriibus> fomenta ministrat. IHc per multas abbatiae officinas
aptare, eruderare sentes, evellere, destruere, dis- transitum facieris, uhique pro fideli obsequio post
perdere (ut secundum Salomonem dicam) spuriai " se benedictionem relinquit: quiadhoecum multo
vitulamina (Sap. iv, 5), quse crescentium arb.orunil quidem labore conscendit, non integer, nec tamen
vel ligant ramos, vel radices suffodiunt, ne impe- otiose pertransit. Ipse quidem mediam vallem flexuo-r
diatur rigida quercus sublirai salutare sidera verlice, sum intersecans per alveum, quem non natura, sed
tilia mollis brachia explicare, fissilis et flexilis fraxi- fratrum industria fecit, dimidium sui niittit in abba-
nus Iibere se in altam extendere, patulave fagus in liam, quasi ad salutandum fratres, et se, quod totus.
latum expandere. nofivenerii, excusandum, quippe qui t-otius capax,
Porro abbatiae pars posterior in latam desinit pla- canale non iijvenit. Et si forte amnis ipse hiundans.
nitiera, oujuspartem non modicani murus occupat, impeluoso excursu proruit, objcctu muri retroactus;
qui abbatiam diffuso cingit arnbitu.Tntra hujiis septa subtus quo eum necesse est fluere, in se ipsum re-
multse et varios arbores variis fecundae fructibus cqrrit, et refluum denuo defluus amplexatur. Intro».
instar nemoris pomarium faciunt: qiiod infirmorum missus vero quantum murus, portarii vice, permisit,
cellse contiguum, infirmitates fratrum non mediocri primum in mqlendinum impetum facit, ubi miiltum.
levat solatio, dum spatiosum spatiarilibus praebet sollicitus est, et turbatur erga plurima, ttim mola^
deambulatorium, sestuantibus qubque suave recli- r rum mole far comminuendo, tum farhiam cribro sub-
natorium. Sedet aegrotus eespite hi viridi, et cum lili segregando a furfure.
inclemeiitia caiiicularis immiti sidere terras exco- Hic jam vicina domb: caldariam implet, se igni
quit, et siccat flumina, ipse in securitatem et ab- coquendum committit, ut fratribus. potum paret, si
sconsionem et umbraculum diei ab eestu, ffonde sub forle sterilis vindemia cultoris industrise non bene.
arborea fervenlia temperat astra : et ad doloris sui responderit, et defectu sanguinis uvae, de filia fuerit
solatium, naribus suis gramineae redolent species, festucae supplendus. Sed .nec sic se absolvit. F.um
Pascit oculos herbarum et arborum amoena viriditas, enini ad se fullones invitant,-qui sunt molendiriO:
et pendentes ante se, atque crescentes immensse ejus confines, raiionis jure exigentes, rit sicut in molen-"
delicise, ut non imraerito dicat: Svb umbra arboris dino sollicitus est, quo_fralres vescantur, ita apud
illius, quatn -desideravemm, sedi, et fructus; ejus eos paret, quo et vestiantur. Ule autem noneontra-
diilcis guituri meo (Cantic. n,. 5). Aures suavi mo- dicit, nec quidquam eorum negat quae petuntur :
dulariiine demulcet pictarum concentus avium : et sed graves illos, sive pistillos, sive malleos dicere
ad unius morbi remedium, divina pietas mulia riiavis, vel certe pedes ligneos (nam hoc nomen sak
Brqcurat solatia, duai aer ^nilida ridet serenitaie, tuoso fullorium fiegotio niagis videtur congruere).
571 DESCRIPTIO MONASTERIICLAR^E-VALLIS. S72
alternatira elevans atque deponens, gravi labore _ .. lore, vernanti pictura oeuios pascit, et suaveolentera
fullones absolvil : et si joculare quidpiam licet in- naribus spirat odorem. Sed et dum video flofeni,
terserere seriis, peccati eorum 5J.30S pcenas.ab- dum senlio floris odorcm, hislorias veterum me-
solvit. Deus bone, quanta pauperibus luis procuras morant mibi prata dierura. Nam cura odoris delicias
solatia , ne abundantiore tristitia absorbeanlur ! haurio, occurrit animo fraganliam vestimentorum pa-
quanta poenitentibus poenoealleviamenla dispensas, triarchse Jacob, suaveolentise agri pleni fuisse assi-
ne laboris violentia nonnunquam fortassis oppri- milatam. Dumque oculos colore reficio, hanc recordor
maiilur! Nam quol equorum dorsa frangeret, quot speciem purpurae Salomonis fuisse prselatam, qui
hominum fatigaret. brachia labor, a quo nos sine in omni gloria sua liliorum agri decorem sequipa-
labore amnis ille gratiosus absolvit, etiam cum sine rare non potuit, cum lamen nec ars ipsius sapientise,
ipso nec indumenlum nobis pararetur, nec alimen- nec potentlse deesset maieria : et sic, dum foris fruor
tum? Ipse vero nobiscum participatur, nec aliud de niinislerio, non paruni latenti delector mysterio.
labore suo, quo laborat sub sole, mercedis exspe- Hoe ergo praUim intercurrentis fluvii fovetur irri-
ctat, quara ut, cum oinnia diligenter perfecerit, "iiber guo, et ad humorem ejus mittit radices suas : ideo
permiltaiur abire. Tot ergo volubiles rotas rotatu non iimebit cum venerit sestus. In longum autem
rapido circumducerjs, sic spumeus exit, ul ipse quasi B tanto tractu distenditur, ut cum tonsum vellus gra»
moli, et raollior fieri videatur. mineuni sol in fenum torruerit, bis denis diebus
Excipitur dehinc a domo coriaria, tibi conficiendis conventura lassare sufficiat. Nec tamen solis mona-
his quoead fratrum calceamenta sunt neccssaria, chis labor ille relinquitur : sed cum monachistam
operosam exhibet sedulilatem. Deinde minuiathn Conversorum, donatorum, quam conductillorum
se, ei per membra mulla dislribuens, singulas offi- innumerosa multitudo desectas colligit hefbas, et
cinas officioso discursu perscrutatur, ubique dili- tonsam raro pecthie vertit humum.
genter inquirens quid quo ipsius ministerio opus Hoc pratum inter se duse grangiae dividunt, qui-
liabeat; coquendis, cribrandis, vertendis, -lerendis, bus Albaad dirimendam litem oequusarbiter et.men-
rigandis, lavandis, molendis, molliendis, suum sine sor accedit, qui suam cuique partem in funiculo dis-
contradiclione praestans obsequium. Postremo, ne tributionis assignans, se ipsura limitem facit, quem
qui.d ei desit ad ullam gratiara, et ne ipsius qua- altera ad invadendam 1.309 alterius partem trans-
quaversum imperfecta sinl opera, asporlans im- ire noii audeat. Grangias has non Conversorum esse
iuuiidiiias, oiniiia post se munda relinquit. Et jam habitacula, sed claustra monachorum crederes, nisi
peracto strenue propter quod venerat, rapida cele- n vel juga boum, vel aratra, vel instrumenta alia ru-
ritate fesiinal ad fluvium, ut vice Claros-Yallisagens sticanis apta laboribus, habitatores suos proderent,
ei gratias pro universis ber.eficiis suis, salulationi et nisi quod in eis libri non explicantur. Nam quan-
ejus resalulalione condigna respondeat : slatimque tum ad sediftcia spectat, ea rriagno monachoruBi
rcfur.dens ei aquas quas nobis transfuderat, sic de conventui dieeres et situ convenire, el decere venu-
diiobus efficit unum, ut nullum appareat unionis state, et capacitate sufficere.
vestigiiim ; et quein discessu suo tenuem et pigrum In parte prati, quse est muro contigua, de campo
fccerat, mistus ei raoranlem prsecipilat. solido factus est lacus liquidus : ubi prius ajstuans
Sed quia eum loco suo resliluimus, redeamus ad operarius, fenum falcc secabat acuta, ibi frater
rivuios, quos post nos reliquimus, qui derivali a aquarius sedens mobili per lubricam liquentis campi
fiuvio, passivis per praia vagantur .excursibus, ut planitiem equo vectus ligneo, Ievcni ramum prO cal-
Inebrient terram et infundant eam,. ct germinare caribus liabet, quo cursum urgeat, et pro freno quo
eain facianl :.ne cum verna temperie lerra proegnans fleclat. Explicatur rete sub undis quo implicetur pi-
in partum solvitur, renascentia grarahia humoris scieulns, et parantur ei escsequibus liberiter vesciJur,
inopia marcescanl; nec opus habeant mendicatis sed latet hamus in illis quo capitur incauius. Quo
nubium guttulis irrigari, sufficienler cognali flumi- P) cxemplo docemur spernere voluptates . quia nocet
nis fota beneficio. Hi rivuli, vel potius sulci post erapta dolore voluptas ; cujus tristes esseexitus nc-
peractum officium, fluvio qui eos evomuerat, absor- mo nescire permiltitur, nisi qui vel non peccavit,
bentur, ct jam totus simul Alba colleclus, prono vel non bene de peccato poenituit. Longe autem fa-
decurtu per devexa feslinat. Sed quia jam eum lon- ciat Deus a nobis delectationem, seeus cujus introi-
gius conduximus, et ipse, secundum Salomonem, tum mors posita est: quae sccundum sapicntis de-
ad locum suum revertitur (Eccle. i, 7), revertamur scriptioneni, t apum par volantum, ubi grata niella
et nos unde digressi sumus, et diffusam prali plani- t fudit, fugit, et nimis tenaci ferit icta. corda morsu
tiem succincio sermone transiliamus. (159). i Laci ambitus peraltumripsemarginemcon-
Multum habet locus ille ainoenitalis, multum quod serti vimineis ligatur radicibus, ne undoe alluenti
mentes fessas allevet, luclusque solvat anxios, mul- cedat terra fatiscens. Prseterfluenti rivo laeus hic
tum quod quaercntes Dominum ad devotionem ac- pascitur, qui vix sexies senis pedibus sejuuctus, per
cendat, et supernae dulccdinis ad quam suspiramus meatus exiles infundit ei aquas quibus alatur, et
sdmoneat, dum ridens terrss facies multiplici co- ipsas quoque eadcm exilitate refundit, Unde et sic.
(159) Boetius,
 S73 GAUFRIDISERMODE S. BERNARDO. 574
in eodem statu perrrianet, ut nec ma_«r sit infiuen- A nec leni murmure transitus ejus valeal deprehendi,
tibus, nec effluentibus rainor: quia eadcm mensu- instar aquarum Siloe, quae cum silentio vadunt,
rrt etrecipit, etrejicit eas. qttasi prodimetuerct, ubique caput suum cooperit,
• Seddum per plana cursu fefor volatili, dum.an- et sui declinat aspectus. Quidni crederem velle ta-
helus in arduis llia duco, vel purpuream prati su- ceri, quem video ricnnisi sub tecto vellevideri?
perficiem manu ipsius Sapientioepiclam, vel comata Hic ergc fona (quodboni fontis essefertur indicium)
arboribus montium juga deseribo, arguit me ingra- ex opposito solis orientis oritur, ita ut eestivo sol-
titudinis fons ille dulcissimus saepenumeromihi bl- slitio roseam rutilaritis aurorse faciem ex adverso
bitus, et bene quidein meritus de nie, sed ame male salutet. Tugurio, vel, ut majori reverentia dicara,
remuneratus. Objicit mihi cum exprobratione, quod tabernaculo parvo ct pulchro cooperitur et clauditur,
srepe exstinguendse.siti meae servierit, quod se meis ne undecunque sordes admittai. Ubieum mons evo-
non solum manibus, sed et pedibus lavandis liumi- mit, vallis deglutit: et in loco quo oritur, eodem
liaverit, quod multa mibi impenderit humanitatis quasi moritur, quin et sepelilur. Sed ne exspectes
ac benignitatis officia: bono merito, mercede mala signum Jonse prophetoe, ut tribus diebus et tiibus
me respondisse; se in locoruni catalogo locum ul-- noctibus delitescat absconditus : statim ad mille pas-
timttm, et pene riec ultimuni fuisse sortitum, cui B sus intra claustrum monasterii, quasi de corde ter-
tameri pro sui reverentia primus deberetur. Et vere g rseresuscitatus progreditur, et quodammodo redivi-
difiiteri nequeo sero me ipsius meminisse, quando -' vusapparet, visui tantumetusiiifratrunise offerens,
ar.te ipsum alicujus memini. Yerum ipseperdecur- ne cum aliis quam cum sanctis sors illius amodo
sas et discursus subterraneos tacite labens, ita ut sit futura.

-GAUFRIDI ABBATIS CLARJE-VALLENSIS IV( 460)

SERMO (161) IN ANNIYERSARIOOBITUS S. BERNARDI.

.1. Quamadttlcis hodie, dilectissimi filii, paterna C quam delectari: et si noii desipit, escas potius quaia
debet esse memoria ! quani amabilis, quam _aeee- delicias qusefit.
ptabilis, quam jucunda, quam celebris I Cum enim 2. Et saneutrasque in hac sancta et frttctuosa ar-
sit.pretiosa in conspectu Domini mors servi ejus ; bore, sipie quserimus, invenimus. Hocenim lignum
lrjllatenus 131.© est negligenda mortalibus, nec primo quidem piantatum secus decursus aquarum,
sepelienda tanti viri memoria negligentiae tumulo, fructura suum dedit iii terapore suO. Sed jam nunc,
nec oblivionis;est tumulanda sepulcro. Amplecten- ut alibi transplantatuni est secus aquas, nec aliquem
dum in qranibus, et per oninia nomen sanetum, ma- desinit facere fructum. YiVunt adhuc in nobis cxem-
gnifica ejus opera audientibus, verba legentibus, pla conversationis ejus, et frequentanlur eloquia
considerantibus fructum. Nec decet Illos corporeum oris ejus, orationum ejus suffragia sacra non desi-
cjus obituni oblivisci, qui ipsius vitam noverunt spi- nunt_ Legimus de filiis Israel, quod servierunt Do-
riiualem ; quam devota Deo, quam pura sibi, quam tnino cunctis diebus Josue, et seniorum, qui jioverant
fuerit tttilis et fruqluosa quamplurimis. Yerumtamen onmiaoperaDotnini qumfecerat in Israel (Joswexxiv,
diHcior satis, el longe eis debet esse-jucundior bo- 51). Utinam longo vivat lempore httjus beati Patris
diema memoria, qui inserti iri illius tam bonse oli- generatio, quam prsesentialiter per Evangelium ge-
vre pinguedine, eliam nunc ab ipsa sancla radice D nuit ipse, et saepius parturivit! Utiriam cjus vesli-
eam se-
portantur. Super qmnes aulem dulcissima ejus et om- gia sic sequatur, ne (quod absit!) adversus
nimodis debet eSse devota, qui memoriam abundan-. catura posteritas causas habeat querelarum, quod
tise suavitatis, quam aliquando gustaverunt, et ru-. declinantes cito a via vitse, quaeosiensa esi eis, nec
ininant, et eructant, dum recolunt et referunt aliis, ipsi intraverintnec permiserint nosdeinceps introire
Qusede illo Dei horaine viderunt, et audierunt, et sequaces! Hoc enim crat, quod a vobis assumendus,
inanuslllorura forie conirectaverunt. Ejusmodi enim studiose rnonebat. Et nunc quoque, ni fallor, imo.
secura loquunUir, et de iis proriuniianluniversiquod, quia non fallor, paterna desiderat charitate, ut, se-
de bealo Elia quidam Sapiens aiebat: Beatisunt qui cunduui illud Apostdli, quemadmodnm accepistis ab
le viderunt, etin amicilia tua demorati sunt (Eccli. eo quomcdo oporteat vos ambulare et placere Deo per
XLVIII,il). Cseterum, in onini veterum jucunditatc omnia, sic el ambuletis, ut abujidetis magis (I Thess,
illud forsi-
captanda nobis utilitas, et quserendus in omnibus iv, l). Nimirum sollicilus-erat propter
devotionis affectus, salutis ffu.ctu.s,sedificationis ef- tan Moysi sancii terribile verbum quod legerat, ne
fectus. Paupertas siquidem riosira refici magis eget^ forte dicmdum aliquibus Videretur : Adhuc vivent^
(160) De eo vide in observal ad lib. in Yitce S. Bernardi.
(1.61)Habitusaimo 1165,. uti colligitur es num,.5,
575 GAUFRIDISERMO DE S. BERNARDO: S76
me el ingredientevobiscum,semper contentioseegistis Ai taiis confestim trislitiam depulit, reddidit lsetitiam
conlra Do.tninum:quanlo magis, cuminoriuus fuero ? salutarem.
(Deut. xxxi, 27.) Nec minus, ut vereor, aposlolica k. Et nunc, fraires, quis dabit capitinostro aquas
eum verba mdvebant, quod inlraturos forte prseuo- lacrymarum, fontes oeulisnoslris? Suspiremus lu-
sceret post discessum suum in discipulorum ovilia men, suspiremus, charissirai, suspircmus ad Domi-
lupos graves (Act. xx, 29). Ulinam ergo nobis ille num, donec arenti nostrae terros utfumque adjicia-
in perpetuum vivat, nee aliquando mbriatur! Uli- turirriguum : deducant oculi nostri divisiones aqua-
nam nunquam discedat, sed firmiter tenealur, nec runi, si forte in illura pluant palernse clemenlioesi-
aliquando dimittat! Utinam noster ille inveniatur num, si forte etiara nunc ad filiorum fielus palernum
Abbas, et vos filii ejus ; vester ille pastor, et vos madeat pecius. Quem enim velut in cunis adhuc in-
oves pascuss ejus! Nos enim, ut ipsi scitis, non pro- fanlilibus vagienlis parvuli causa non latuit, quan •
pler nos, sed propter illum qui dilexit nos, hodie do longe positus, el afflictitribulationem perceperit,
hlc sedemus, quod cavere ante omnia volueritis, ne et trislitiam noveril, lacrymas senserit-: quid pu-
surrexisse videreluf in nobis qui ignoraret Joseph tatis, quanto certius nunc nostra Omniapercipit, om-
(Exod. i, 8). nia novit, omnia sentit? Aut quomodo sirigulis qui-
5. Et nunc, charissimi, quse videntur in nobis» "I busque, cum apparuerit adhuc, si sine ulla hsesita-
temporalia sunt, el conlinuotransilura : non sicau- tioneviderimuseum: etutinamgaudeatcornostrum,
tera quse in illo credimus, eliam videmus. Invisibi- etgaudium nostrum nemo tollat a nobis , quomodo,
lem ilaque, laiiquam videntes semulemur etveriere- hiquam, singivlosample.ctetur, singulos alloquelur,
muf, in omnibus observanles prajcepta ejus, consi- singulis indicabit, «Quia ego tibi, cum nescires, in
lia et exerapla optantes, etiam et oranles. Ulimur illa tunc necessitate adfui, illos audivi gemitus, illos
interim commemoratione, temporali congralulamur conatus adjuvi, iUasvidi lacrymas, suspiria illa su-
offieio, perpetuo lsctamur aspeclu. Nunquid enim scepi? J In qua tamen nimirum exspectatione ipsos,
vel modo, sicut videre eum non meremur, sic ab eo quos Yir sarictus adhuc in carne degens spiriluali-
ipsi cliam non videmur? Absit a nobis, fralres, ab- ter edueavit, primos convenit, et non solos: utrum-
sil, ui tale aliquid vel tenuitcr suspieemur! Quam que enim eadeiri de seipsa Yeritas ait": Beati oculi
inulta Yir sanctus, etiam, dum in carne vixit, vidit quividetil qum vos videlis (Luc.x, 25); et: Beali qui
in spiritu? quanta etiam longe positus compefil?~ non viderunt, et crediderunt (Joan xx, 29).
quam multa quoque futura prsenovit, atqueprscnun- 5. Nohiiullis eliam Pater sanctus, cum iri carne
tiavil? Scio bominem, quem divini sermonis homo r, eumnon viderunt, benignum seseirispirituexhibuit
cum aliis quidem non paucis ipse piscatus, in cel- patretn, tulit opem, abstulit tenlationem, attulit con-
lam 1311 Novitiorum, ubi plures eotempore juxta solationeiri.Nairiexlavacro sacricorporisejus, cum
legis Dominicse sanctionem, piimitiarum manipuli ex more ei post t.ransitura debitasexhiberemus ex-
frangebantur, et torrebantur, induxit. Interim causa sequias, fratres qttidara iri reriiotissimas orbis partes
exstitit, sicut frequens illum trahebat necessitas, lam deportaverunt-et, sicutoorumdem certa relatione di-
suorum, quam totius Ecclesise Dei, ut egressus a diciirius,cum jariideeiniusaiirius transierit (an. 1165),
monasterio per dies aliquot Pater saiictus absens, non lantum aqua illa usque modo manet omnimodis
sed corpore"solo, non corde, nec efficaci providen- illibata, sed eamdem obtir.ct et "gratiam quoecunque
lia spiritus, sedprsesentiacarnisinfirma.Regressus fuerit superfusa. Cutti enim pluribus jam adreme-
denique de via, tirones Domini sui confeslim visi- dia postulantibus de eodem sacro 1'iquore doiiave-
tat, quos ad militiam ejus (si bene memini) circiter rint (nairi et ettm multis opem lnlisse confirmanl),
oetoginia armis spiritualibus (162) instruebat. Qui- implelo tamen saepiusaqua altera vasculo, talis per-
bus salutatis, non multa locutus, unumillorumno- manel usque hodie, qualis prima fuerat die. Atque
piine evocans, aiebat : « Noveris quia, postquam me utinarri in perpetuum in ejiisdem beatl Patris con-
non vidisti, ipse te.vidi, et quidem moastum nimis, D gregatione probetur, quod in liquore fieri perbibe-
ac vehemenler afllictum, ct cum libi pacem, cupidus tur, ut nec colof oplimus in exteriore conversatione
pacis oseulum darem, lacrymis tttis ipse permadui. i nec sapor in coelesti intentione, nec odor in opinione
Hoecait,* et propius illum accedere jubens, sua illa1 mutetur; sed eidem gratiae in qua Yir sanctus ex-
piissima dignatione osculatus acmagnifice consola- stitit, quidquid infunditis conformetur. Nequenunc
tus est eum. Nec mirum quod mira facilitate, miraL ipsius proposuinius narrare virtutes, sed ad ejus
celeritate nubem illam radius ille dissolvit; siquidem1 acmulatiorieraet reverentiam vestras, quantum pos-
non jam illa visio fuerat. Nam in niulta ante.prse- sumus, erigere ittentes. Quem nimirum, etsi corpo-
ventum benedictione dulcedinis, post ejusdem beatii raliter jam rion Videiis, spiiitualiier quse de illo"di-
Patris egressum, gfavissima quaedam occupaveratt' lectionis vestrae corda meditantur, adjuvabunl sen-
ea teinpestale teniatio, et propemodum veheniens> sus nostri conatus; et quidquid sermoni meo expe-
absorbuerat mceror. Sed gemina qusedam sacrorumt dife difficile est, vestra sibi pectora propriis cogi-
•
gralia labiorum in verbo veritatis, el iri osculo chari- lationibuseloquentur. Scripluraquodamlocolglg
(!62) Yidc lib. V, Vitsfi, num. 5.
•577 GAUFRIDI SERMO DE S. BERNARBO. S7S
.continet: Sapieniiain exitu cernitur, lioc.-est-dicere: A unquam illum habitus riofi quasi propritis accepltf
Sapientis conversaiio iri consummationis fine.laii- Qrios aliquando amictusnon ornavit? Itaque velut
datur. Unde et in alio loco: Ne laudes, inquit, /io- -splendidissimam gemmani ef commune omnium de-
minem in vita. sua; et iterum: Ante moftem ne lau- cus sibi simulputabanteripi, neque ininiutanda hsec
daveris quemgiiam (Eccli.-xi, 50): tanquam diceret, omnia etreformandainnielius, utvidimus, sedquasi
Lauda post moiterii. Yiveniis enim Iaudibus lauda- mofitura credebant. Nec immerito eum ssecularis
to locus vanoeexsultationis offertur, et laudatof i ma- gloria sibi aChristOprairipitimebat, quem inter re-
xime nota as.sentationis affigitur. Iiquos ornatissimum invenit, velut unicum ample-
<3.Multis enim iriodisutileestlaudaredefunctum. jctebatur.
Priraum, quia duni abest cui gratificari laudatione 8. Yefum fastidiebat adolescens, quo grandsevi de-
possumus, necesse est ut.ad largilorem gratise Deurri.; lectabantur, tali se semper adhortatione compellans:
laustota referatur. Deiiide, quia sola virtutis admi- tDelectat haecvita, seddecipit. Alia in ecclesiis prae-
ratio residet, ubi suspicio assentationis aufertur. De- cepta recitantur; alia ibi in auribus niandata sonue-
functi itaque in saocta cbngregalione fidelium laus runt. Illic modestia, conlineniia, et pudor tradilur;
prolala plena est sedificationis, jactaiitia vacuat me- hic Iuxuria efffenata mittitur. Tllic ad aeternum re-
rita ; in hoc quqque eum, qui laudatur, accusans, B gnum Cbristus invitat : hic diabolus ad temporale
quod plures sua Ia_ide;proficiunt. Nec vereor neiii- sollicitat. Omneqttod in mundo est, vanitas et con-
mis forsitan favorabililer de eo meloqui credatiir, ctipiscentia oculorum. Et mundus transit et concu-
quia,.prselerquani ilihil ripn inferius dicisuis virtuti- piscentia ejus : qui autem facit voiuntatem Dei ma-
hus potest, nemo esl qui illumnonsuum eomputet, nct in aeternum (I Joan. n, 16, 17), sicut etipsein
suum senserit, suuniquecrediderit. Non tamenego setefnum. Festinemus erui ab his laqueis, duai ad-
ingenii fiducia, iieqtie fretus eloquio, ad attingendain huc minus tenemur. Piu alligata tardius solvuntur.
tailti Viri vitam jnanuiii mitto : quam si quis "pri- Facilius est tenera vellere, quam robusta succidere.
scaj eloquentise.aucloraiUngeret, non solum nihil fa- In monte salvam fac animani tuam , ne forte appre-.
cundia qrnaret, sed vicius materiaemole succumber hendafit te malaconversationls isiius.. Cito serpit
ret. Vesterme aiiiorproyqcat, vcster aflectus deillo voluplatis veiienum. Servanda 1313 cst Christo
aliquid loquendi fiduciani submlnistrat. Animabitur proChristi gratia sumpta libertas. Alii auruni ar-
ipsius, u.t credimus, nierito sermo, quamvis.repen- gentumque mirantur : doniiriafttur, ut video, meialla
tis i.ngenii; etquod jacet verbis, elevabitur rebus, dominantibus. Preedia atque mancipia non sir.e ani-
eteffusa in illum charitate yestrorum pectorum con- ,, mi sui caplivitate possideant alii, bonoribus gau-
dietur. deant, etbonoriinsedivinoeimaginis prseferanl. Mihi
7. Est illud votum oninibus oratoriae disciplinae, satis est inancipium non esse vitiorum ; niiLi salus,
quoriim laudandani susceperuiit vilam, palriam prius gaudium; iriihi in virtulibus, voluptas ; mibi the-
et originciu pr«cdicare, ut quod in propriis virtuti- saurus sit. Perisabit mihi gaudia moeroribus : dabit
bus deest, in palrunigloria proccessjsse videatur. et inhac vita, disciplinse studio oblectari, et ornari;
Nqs autem in Cbristb omnes unum sumus, et fasti- et inter haec dignum fieri: ccelestibus reguis. i> Nec
giumest nQbilitatis,;iiiter Pei famulos computari: longas talis medilatio moras pertulit, sed illico in
nec addere quidquani nobis ad dignitatem hancori- flanimam conversionis nutrita hujusmodi fomentis
ginls terrenae decus, nisi contemptu suo potest. Ne- scintilla perrumpit. Jugum Dominicsesefvitutis sub-
nio in coelisclarior, quam qui repudiato patrura stem- dita cervice suscipiens, jugum libertatis excussit,
mate, elegit sola Chrisli paternitate censeri. Prse- intelligens sunimum esse capilvitatis genuslicentiam
lermiilo itaque commemorata avita illius saecularium juventutis. Transfertur ad nitorem riientis vestium
honorura insignia,. et familiae suse nobilitatem ma- splendor; ceivicis lacteaedecus palliisrigentibus oc-
jori generosiiate pectoris fasliditam, nec placuisse cupatur; transitlaetitia ingravilatem : membrorum
illum sibi de supervacuis suorum honoribus, qui per D vigor animi vigoremutatur. Yirtus corporis invir-
amorem veritatisianisups non Optabat. Adilludpo- tuteni spiritus migrat: pallescit jejlmio speciosa fa-
tius nieus serino festinat, quani dulcissinia infantia, cies ; etpriussucci, fitplenagravitatis. Etquidplu-
quara liiodesta pueritia, quam gravis adolescentia ra ? totus de alio aliusqstenditur. Assistit tironi suo
fuerit, quam pmnes setatum gradus supra virtutem Dominus, el consolatur : nec dissimulat germanos
transcefiderit, majorque semper inveiitus sit, ut pror- suOs in collegium suscitare, qui exemplo ejusvocati
cus divino quodam paedagogioeducalumputem.-In- : ad conversionem, sicut collegio illuni, ita et virtute
traverat enim gratia sua oraniutn sensus; et cum eum coraitali sunt.
Chrisius sibi assumeret, lerram [al. taraen] in sttis 9. Hinc jam inter illos certamina gratuita pro--
omnibus eertatimmundus tenebat. Alios dulcedosua pbsiti{a/. proposita], cujus mens adpietaterii mol-
alligaverat, alios collegii blandimentum devinxerat, lior, cujus esset cibus durior, eujus sermo blandior,
alios juvenum exercitus admiratio sascularium vir- cujus amictus asperior; quis loqui rarius, quis
tutum lenebat. Quot illi jura prio"risgratiae fuerant, orare crebrius possgt; quem minus moveret inju-
tot a coriversione vinculis Tetrahebatur. Gommune ria, quemmagismisericprdia; quisdaretpromptiijs
quoddam decus prseiipiomnes timebant. Et verequis quod sibi detraxisset; cui in orft raribr mundus-j
m GAUFRIDI SERMO DE S. BERNARDO. SSO
cui frequenlior Cbristus : quis iu illa siiblimitatc A riti sui cumuium transferebat. Sicut enim virtus
virtutum sibimetipsi minor videreiur; et quo roagis ad virtutem excitat : ita miseratio miseris impensa
rnerito ascenderet, hoc magis coinpunclione de- sarictiiicai. Metit ergo in singulis plus quam sin-
crescerel. Jam quse illorum gravitas, quse simul guli sibi. Singulorum enim salus sunimam jl.li gio-
maturilas , quam rara feminarum visitalio , eliam riam struit. Impiger, festinans, infaligabilis per-
proximarum, et quaeinter tol virtutes totius vani- severat, prout uniuscujusque mores naturamque
iatis fuga! Industria borum electis Dei templum conspexerai. Hunc secreto, hune palam ; bonc se-
excitatur, apia monachorum iecla consurgunt, ubi verus, hunc blandus aggreditur, et ad casiigandi
angelica ab illis vila in terris ducebatur, in raulta immutationem , ipsara plerumque. faciem castiga-
patientia, in vigiliis, in jejunihv, in scicntia, in tionis immutat. Inde illud erat, quod non facile
longanimitate, in Spiritu sancto, in cbariiate non quemquanr tanlura vel amari vidimus , vel iimeri.
ficla, in verbo veiitatis, in viriule. Dei. Inierea amor Ita enim duos hos affectus iri unoquoque suorum
in illum omnium crcscebat, -muiliplicabatur, disse- collocabat, ut amor suus dilecti metum, cl limor
niinabalur, el fama in ulieriora quoequeferebatur. disciplinse amorcm introduceret.
Tota erga illum patria obsequii amore ei.honore 11. Incredibile est quantse illi curse fucrit, r.e
ceiiabat. Pavebat ille inlerca gloriam suara; el B quem tristitia affligeret, necogitatio singularis ur-
honorem bonseconversationis longe lateque diffu- geret; quam facile perspexerit qiiid quetnque vexarit,
sum licet ad Dci laudem referret, sibi iamcn vani- quam singulorum menles gestarit : quantoe pros-
latis periculum metuebat inferre : pereepisse se in lerea pielatis dispensalione provideret, ne qiiera
vita sua mercedem pulabat. Ceriatim jara illi omnis nimii labores gravarent, ne qwis nimia quietetor-
regio quserentes Deum dirigebat : hunc expeliit peret; ipsos, si dici potest, singulorum fratrum
quisquis Chrislum desideravil: plane Christum, qui somnos pio pensavit affectu. Valentes eorpore a
hunc expetiit, invenit. Illic enim totus i!!e vigebat. desidia semper discutieiis, ferventes spiritu cogebal
Peclus suura quasi praecelsam arcem ei splendidis- ad requiem. Omniumvires ,f omnium animos, ora-
simum templum insederat. Illic castiias, sanctitas , niuni stomacbos instinctu, ut credo, Dei noverat,
fides, sapientia, et virtushabitavit: ibijustitia fulsit vere servus omnium faclus per Jesum Christum.
et veritas. Ilaque velut effusis ulnis, paientibusque Mirandumest quomodo unus tot simul officia corii-
brachiis inarnplexum suumomnes, hocest, in amo- plever.it: tam varia infirmitate praesertim vexatus ,
rera Christi invitabal. Onmes undique ad illumcer- fortissimos quosque et recenti adhuc comessaiione
tatim confluebant. Etenim quse'adhuc terra , quae pervalidos in jejuniis, vigilhsque, impar viribus,
nalio in monas^erio illius cives suos non habeti pari lege comilatus est. Infirmos ipse infirmior visi-
Quem ille rabidum non mitigavil? quoties de im- tans, refrigerium animarum simul providit et corpo-
manibus belluis quam mites fecit coluinbas ? quam rum; et ne cuiquam minus Mssetimpensttm, animo
amaros hilerdum movil et Chfisti dulcedine asper- semper reeurrebat: « Hic alget, hic cqgitat, Hli la-
sit; et quorum gravitas sibimetipsis poenalis fuerat. bor gravis est, huic esca non congruit, ille ab alio
eorum poslmodum gratia oblectamenio omnibus laesusest. Grave quod hic inlulit," non minus grave
erat? Degnslata denique boni suavitale, non poie- quod isie sensil injuriam. Grandi instantia opus est,
rant non magis odisse quanta [forl. quod anlea' ut offensa graliam -consequatur : et hic sibi illatam
fuerant. Nam velut educti iu novam lucera , anti- conturaeliam, aut nallam , aut levem pulet; hic
quutn illum diu insidentium errorum carcerem de- autem se gravissimam iniulisse suspiret. t Haec
testabaniur. iiii jugis opera, jugis intentio erat, levigare oni-
10. Pulsa est per orationes ipsius varia pesti;> nibus jugum Cbristi; et quidquid diabolus inje-
animorum. Amariludo, asperilas , et rabics locun i cisset,- averlere : discusso culparura nubilo gra-
dabaiit liberlati, quam Christus obtulerat: et de- tiarura serena revocare ; amorem Christi et proxi-
lectabat requies post longam et gravem Pharaoni- D morum amando inserere; et mentes omnium tan-
cara servituiem. Stupenda et admirabilis permuta quam suum pectus innovare gaudio, et ad Chrisli
tio! Non circeo, ut aiunl, poculo ex hominibu:> desiderium tar.quam primo conversionis die inar-
feras, sed ex feris homines Chrisli, tanquam dul descere. - .„-,.- . ,
cissimum poculum ipso ministrante, faciebat. Qui(I 12. Hinc illud erat, quod omnis congregatio
enim non obtineret illa instantia cum alaciitati - cupida servitulis, ad nomen ipsius ex diversis ter-
conjuncta? Aut qui lapides non in Abrahoe filiois rarum partibus collecta , tam moribus quam linguis
verterentur (Mattli. m, 9), ubi tanta in 1314 i dissona, in illitts conspirabat amorem. Oranes do-
eispoliendis mentibus officina virlutum? Si minu:> ininum, omnes patrem vocabant, in illo sibi pa-
hominem ad salutem suis exhortationibus promo trem, ac propinquos, et omnia simul reddita com-
verit, Deum oratione constringeret. Omnium eniml putantes. Didicerant omnes, ipso sibi compatiente,
ilte passioncs suas credidit, et tanquam suas ficvit, dolores illius suos comportare [(ori. computare] :
et profcctus laboresque omnium computavit suos , ut sicut sol ceeli faciem , pro sua sola autobscuri-
sciens gaudere cum gaudeutibus, flere cum flen tate, aut serenitatc vestii; ita congregatio illacoshim
tibus. Simul et virtutes, et vitia omnium in me Sitiens, et ccelestibus studiis mancipata, ab ipso
 ~~
m GAUFRIDI SERMO DE S. BERNARDO. §83
ve>lriubila, vel serenitalem mentium quasi a specu- A retur. Quis unquam illuni sufficier.ler vidisse s!bi
lari in Christo sole susciperet, ipsoque congruo con^- visus esi? Cui non loco omnium aflectuurii fuit?
grueret, hispiranti revelaret. Hinc illa erat, et adhuc Quis ita mistam hilaritate disciplinam propinavii?
suis orationihus permanet diffusa in monasterioSpi- Quem non cum ipsius, qui corrigebatur, voluplate
ritus sancti gi'atia, tanti doctoris exemplo et admis- correxit? Quando laetitia illius lascive quidquam
sione firmala, et in variis charismaium donis, et redolens ? quando tristitia non salubris? -Quis eum
humilitale, et mansuetudine, et charitate non ficta : non altiorem invenit, quam prius viderat ?j Semper
et una capitis gloria hi diversitate membrorum. in summitate virtutum positus, semper quo crcscere
Magna illi iriter haecerga advenas et hospites cura : posset invenit. Jam vero sub exhortatione ipsius
insqualore.eremi, suo conspeciu delicias ministra- quis anxius non dolorem suufti sprevit? Quis feris
bat, t-unc primuni.agnitos tanquam dudum suos, moribus non insaniam exsecraius est ? quis lascivus
cum tanto gaudio et alacritate suscipiens tanquam luxuriani siiam non detestatus est ? Quid plura?
adoptasset. Nullius pene angustioe ad ipsum perve- Omtiibus omnia, ut Aposlolus ait, faclus (ICor. ix,
nerunt, quoeultra ipsum proteiidereiilur, et rion in 22), commuuis omnium medicina erat. Nullam pene
ipso metani reperirent. Certatim ad ipsam undique graliam non in se tam plenam babuit, ut ipsarn spe-
litterarum officia perlata sunt. Quibus ille quam, B cialiter excolere et possidere tanquam unicam pti-
novis affatibusvariata reddehat, quam gravia, quam larelur. Non facil.e quidquam tam forti pectore
hlanda, quam dulcia! Quis non se beatam 131S exhorruit. Inter quselibetaspera et diu tolerata tor-
domum, beala scrinia credidit? Sermo ex ore ipsius menta nec optavit improbe morteni, nec expavit.
tam meditatus , tantum in scriptis illius salutis, Nam quem vivere inter quselibet gravia in Chrisli
tantum dulcedinis fuit, ut non sciiniis aut arma- servitute non piguit, ad novam vitam per coramu-
riis, sed arca patula eondereritur. Lide est, quod nem illam novse vilae januam transire non tiraait,
plurimi ea scripla sensibus -fernnt, eladtestimo- praemeditata illi ultiraa hominum necessitas.
nium amoris sui libentissime proferunt. Penique 18. Jam eum quse Circa vos sunt audire ct vidc-
quis unquam tantos sibi amicorum prsesentium alli- re nullatenus dubitalis. Nimirurii ipse est, qui
gavit aftectus, quantos qui se diligerent, avidissime prima die, qua felicissimum islud cum Domino
desiderarent, habuerit ignotos ? foedus iniit et vovit sacrse conversationis, nec-
15. Interea ego,_dum mullimodam ejus in omnes dum posito habitu seeculari, in fralris latere non-
graliam memoro , in me infiuiiam curam prseter- dum infixam lanceam vidit (165) , et post dies
mitto : quoautinam riiihi non minus in Cbristo sa- circiter quindecim infigendi loCum vulneris digila
lutis attulerit, quam inter vos amoris ! Nam profusa J demonstravii. Nunc auiein corruptibilibus exonera-
illius in omnes cliaritas (quod sine invidia dixerim, tus exuviis, corporalibus vinculis absolutus, ter-
quantam in me adjecerat; et leve illud Christi ju- renis eductus a tenebris , mundano de carcere
gum quanto mihi levius blandimentis suis fecerat ? erutus, ex his potissimum, quae ad suorum ne-
Aluit primum lacte, po.Steavero poiavit etiam pro- cessilates pertinent filiorum, aliquid ignorare cre-
fluvio illo, quod in se erat, coelestis sapientise. Atque datur"'? Non est isla sollicitudo carnalis , nec
utinam tantum angustise spiritus mei, recepissent, spiritualis est aestimanda paiernitas in carnis reso-
quantum ille studebat infundere! Prseparasset me lutione dissolvi. Sane eliam nunc audire debet
profecto yobis, el desiderio vestro dignum dedisset, a filiis, audire debet e tumulo, qui auditus olim
successorem sibi idoneumerudisset. Sed non facile est in utero malerno. Unde etiam celebranda
senseratis [fort. sentiretis], quantum amisisiisboni, cognosciturin multa benediclione ejus memoria post
si redintegratum vobis bonum vestrum fuisset. Pius decessum, cujus magnifice ccmmendata est san-
Dominus, qui stimulando animos vestros ad dile- ctitas etiam ante ortum. Sicut cnim novit qui sunt
clioncm parvitatis meae, deditnea sepulcro illius ejus Dominus, et novil utique quos elegit a prin-
abessem, illud etiam vobis orantibus donet, ne a j) cipio : sic 131(8 etiam sua quibusque lempora
viis illius longe recedam; sed quidquid illum egisse ct momenta constituit, quibus aeternaesuae dilectio-
cognovero, "sine exploratione aut disceptatione fa- nis , vel ipsis , vel de ipsis innotescat arcanum.
ctorumagere festinem. Cumque alios in pueritia, alios in juventute, alios
U. Interea ego, dilectissimi, perstringens potius in senectute vocaverit : nonnullos tamen, sed pau-
euncla quam referens de solertissimo Palre vestro, cos, velut quodam privilegio gratise specialis in
ea quse erant vobis nota, replicavi. Yidistis enim, benedictione prseveniens, imo prseripiens, necdum
dilectissimi, illam sollicitudiriis vigilanliam , illud natos, quales essent, quibus volu't signis et indi
disciplinasstudium, illa.s pietatis lacrymas, illam ciis declaravit.
jugem ac perpetuam mentis serenilatem, cujus testi- 16. Sic electi sui et prcedilecti hanc venera-
monium vultus immutabilis erat. Yidistis illam la- bilem matrem, adhuc felicissimo onere gravidam,
titudinefii charitatis, quse tanta in illo fuit, ut non insolita visione perterruit , sed interpretatione
immeritpj si charitas ipsa exprimenda esset, in ejusdem consolatus est visionis. Cum cnim nobili
vuliumhujus potissimum pingi debore vuitu vide- foret gravida fcetu, somnium vidil quod Religioso
(165) Yid, Ub. i, YUse,cap. 5.
585 GAUFRIDI SERMO DE S. BERNARDO. 584
cuidam solilatio indicans ait : < Yidi et audivi A Christi, Nonne enim, etsi non aliis, nobis tamen
quasi catulura toto corpore candidura , in dorso aposlolus est ? Nonne signa apostolatus vos
subrufum , in meo latrantem utcro , et cxpavi. J estis ante Deum ?- Nec vos pauci lantum, qui cuirt
Cui ille : c Ne metuas , ait, paries filium accc- eo eliam nunc prsesentialiter cohabitare videriiiiii ;
ptabilem Deo, qui prsedicator efficax el eximius, sed qni in locis hodie tam innumeris sub tttabra
magnus et excelsus in verbo giorise est futurus nominis ejus vivunt, inler gentes tam diversas, ple-
(164). t Sic nimirum Bernardus noster ex quo rumque etiani barbaras et perversas. Utiiiam non
coepit utcunque vivere, coepit mirabilis apparere. degeneres vos prsebeatis filioStanti Patris , sed can-
Necdum parturiebatur, et jam prsedicabatur, didos in sanclinionia,subrufos in patientia, latran-
vel magis jam ipse praedicabal: el nec laclans tes zeloOrdinis, fervore justiliae, voce libera verita-
quidem adhuc erat, jam lamen laudans Dominum tis. Sicut enim eumdem Patrem candor excellens lo-
apparebat. Nec immerito sic commendalur ante- tius suseconversationiset vitse, confessor.bus san-
quam natus est: non imraerito, inquam, divino ctis et electis virginibus sociavit, dorsum quoque
magnificabalur oraculo, dum adhuc materno par- subrufum maiiyrum supparem fecii, apostolicum vi-
vulus gestaretur in utero. Fidelis siquidem viri r«m excellens doctrina probavit: sicejusdem vox in
verbuni- quam veraciter sit proedictum,quam effi- ' ^ utero tam 1317 ipsius desiderabili contubernio,
caciter adimpletum, ipsi nimiruiii bodie recolunt, quam sseculorum omnium consorlio et beata visione
qui in se ipsis experti latratuum ejus eflicaciam donabit. Nimirum non eos solos, quos prosdiximus,
et medicinalem linguae gratiam ccrtius eogno- eumdem Palrem, si mecum, fratres, in bac parle
verunt. Et nunc, Domine, qui te diligit, canem sentitis, aut quserere slupebitis, aul invenire spe-
tuum utique diligit. Utinam et ipse diligas, quem rabilis. Multas ille in domo Patris, ut a multis
ille dilexit. In cujus eloquio evidenter probavi- mullum exoptatus advenit, mansiones sibi para-
nius esse coinpletum, quod in laudem sponsoe tas invenit : _nisi forte amhigimus, feliciter eum
persequilur in Cantico eanticorum: Sicul vitta in prophelico cuneo esse susceplum, quem iii
coccinea labia iua, et eloquium tuum dulce (Cantic. taniis experimentis saepeprobavimus spiritum ha-
iv, 5). Pattcis siquidem verbis fervor in colorecoc- buisse propheticum. Sed nec illud incredihile cui-
cineo, in vitta subtilitas et latitudo, sed et cogita- quam videatur, sanctos etiam palriarchas, ui
tionum cordis cobibitio, tanquam capillorum capi- primum ille Yir Dei coeleste palatium et divinum
tis colligalio, cvidenter autem et expresse eloquii iulroivit templum, gratanter ei suum non modo ape-
est commendata dulcedo. Cujus autem doctrina,. -, ruisse sinum, ,sed annuisse consessum. Siquidem
tam fcrvens, tani subtilis, lam copiosa, tam utilis , non indignum judicarunt in illo sacro numero sui
tam dulcis denique et acceptabilis fuit ? senatus ascribi, in cujus semine tantas undique
17. Sed quid dicimus, quod in corpore toto can- gentes videnl, nec invident benedici.
dido dorsura visus est habuisse subrufum? Candor •18.Nostis eliam, dilectissimi, sanctos et summos
enim castitas ; candor, innocenlia vitse; candor sensisse doctores, electorum species hominum, pro
corporis, puritas estactionis. Quid auteni rubor est ? divcrsis suorum qualitatibus meritorum, ad sacros
Nonne martyrium ? Quid si rufus apparuisset, provehi ordines Angelorum. Picuntur eriim Anpeli
itonne marlyr fuisset ? Nam dorso portanlitr nuntii; Archangeli ct Principatus, surami nuiitii;
onera, dorsum ad flagella praebetur : et quamvis quod per iilos minora credantur, per istos summa
non timuerit cavere [fort. currere], quis plus cur- qusedam et proecipua nuntiari. Nihilominus etiam
rit in certamine, confessor ista sustinens, quam in electis liominibus invenire est alios, qui licet
marlyr ictum sufferens ? Humano tamen arbitrio minus eruditi parva capiant, fideliter laraen proxi-
post bonos martyres sanctis confessoribus gloria mis quibus possunt, eadem ipsi annuntiant: alios,
in saeculotribuitur. Caeterum, simeminimus, quan- qui sublimiora qusedam percipiunt, et ea quoque
ta tulit et pertulit bic Dei famulus , quam multa , D sine invidia perfectis et capacioribus quibusque
quam gravia , non unius ictus mortificatione sed conimunicanl. Et illi quidem lrinc transeunt ad an-
longa sui corporis maceratione sustinuit: non im- gelicam ordinem, obtinent isti.inter Archafigelos
merilo forsitan, sicut beatum Laurenlium Apo- mansionem. Neutrum autem doctrinae genus lniic
stolorum supparem, sic Bernardura nostrum sup- beatissimo Palri nostro defuisse cognovimus. Si-
parem martyrum dicimus , quem subrufurn in quidem spiritualibus spiritualia comparans, sttbli-
matris utero apparuisse cognovimus. Felix, qui mia proponebat: nec iueruditis tamen ct parvulis
inler ccelestis sponsi membra, tam celeriter suo condescendere rehuebat. At illud in eo forsitan
conformatus est Capiti , ut quemadmodum ille tiinc exstititmirabilhis, et nunc sapit dulcius, quod
candidus et rubicundus, electus praedicatur _ex videbatur humilius. Quoties enim et nos audire de-
millibus (Cantic. v, 10): sic. isle suo ulique lectabat, et fiunc mcminisse delectat, quemadmo-
modo candidus, et sine passione rubicundus, dum iste homines rustlcarios, el .mulierculas pau-
patientia tamen subrufus exstiterit. Oportetautem peres ad congrua sibi humanitatis officia provoca-
nos quoque imitatores ejiis esse, sicut et ipse bal? Nimirum docebat illos, cum vicino alterj suus, ut
(164) Ibid., cap. 1
 535 GAUFRIDI SERMO DE S. BERNARDO. E86
assolet, panls deficerct, hilariter ei, donec reddere A solliciiudinera, et apud omnes pene ecclesias reve-
posset comraendare : alterum vicinum, cum sibi ille, rentiam el auctorilatcin obt-inuit singularem. Cui
alias forsitan occupatus, non prseparaverat escas, enim sic credebatur, slc deferebatur, sic obtempe-
cuni charitale euni vocaread olera; magnanimiter rabatur a Religiosis, a stecalaribus, a principibus,
ei leguraina modica miltere, et exigua communicare a pontificibus ? Sequuntur Throni, quos nimirutn
pulmenta. Sic et legitimi fidem servare conjugii; inde nomen accepisse cognovimus, quod in eis se-
nec ingratos divino beneficio, melas Iransgredi in- deatDeus. Et sane pulcherrima haec dispositio. Si-
dulgentise salutaris. Terrenis etiara dominis sli- quidem omni dominatioiie sublimius est et glorio-
pendia rainistrare terrena, et fideliter debita red- sius, subjacere Domino. Et quamvis, jam post ca-
dere illi, vel ^ecimas sine fraude, qui juslius pote- sum cjus, cum suis utique complicibus, qui illi si-
rat etiam noveni partes, quam agricola sibi vel de- milis voluit apparere, caiteros etiam omnes ordines
cimara vindicare. Ipse enira et terram condidit, et Angelorum certissime suo constet Auctori volunta-
laeertos dedit, etvires contulit laboranti.Ipseetiam ria devotione subesse : videntuf tamen nonnihil ha-
jactata semina gelu conslringit, pluviis rigat, ver- bere proprium, in quibus dicitur residere.
nali fovet tepore, sole torret sestivo. Alioquin per- 20. Maxime tamen hoc observandum hominibus
dit, qui arat,iaborem suum, nisi iile dederlt incre- B ut ipsi potissimam Deo sahditi inveniantur, qui in-
mentum. Sortilegos etiam et eorum sacrilega car- ter homines amplius honorantur. Alioquin voe eis,
mina studiose nionebat oportere cavere : nec debere nisi omnem suum illi subjecerint dominatum, nisi
eos nocenles sibi, cum non possent gladiis, labiis suum omnem priiicipatum substituerint Dominodo-
insectari, nec fraudando invicera in magnam per- lninorum. Yoeeis qui prseeminere et prsesidere vi-
nicieni modica lucra sectari: sed illius nieminisse, deuturhominibus, nisi eis sedeat et prsesideat Do-
qui ciim dives esset, propter nos faclus est pauper, nrinus, necessaria siquidem major bumilitas, ubi
et quia ei dereliclus est pauper. fuerit major auctoritas. Quam nimirum in hoc ipso,
19. Cseterum in parvis etiam referendis parvitas de quo loquimur, Patre riostro, quanto profundio-
nosira deficiens, ad majora ejus insignia quando rem et puriorem probavimus, lanio amplius gratu-
suflieeret.? Itaque melius arbitraraurhanc eisuar«m laniur, quod beata ejus anima, et in carne p^sita
laudum cedereportionem, ut spiritualis ejus doctri- sedes fuerit sapientioe, quam firma et slabil's, quam
na, quouiam longe alia inteniione scripsisse constat, quieta et humilis, tantum etiam aeceplabilis. Deni-
ex litteris tamen propriis innotescat. Nam et lucer- que tanto eliam arbitramur, quod multo magis jam
na CUJIIad hoc magis, ut csetera videantur, accensa r carne sqluta inter illas ccelestes sede^ meruerit ap-
fuerit, Jatere tamcn ipsa non poterit. Nobis interisa parere sublimis. Jam vero ubi humilitas isla proe-
conijnemorasse sufilciat quod merito creditur in cesserii, non inflabit scientia, sed implebit, prseser-
utroque eoelestiuni nuiitioruoi ordine constitutus, tim si accesserit supereniinens gratia charitatis. Sie
qui in utroque docendi genere fuerit tain fidelis, nimirura locata videtur in tulo scienlise plenitudo,
tam eflicax, tam devotus. Sane per eos Spiritus, si sustineat eam humilitas, foveal charitas. Unde
qnos Yirtutes appellant, multiplicia aiunt edi signa : etiam non immerito oclavus et nonus ordo Cheru-
per Potestales, dseraouia coerceri. Quod si eisdem bim et Seraphira appellantur, quibus nirairum no-
connumerantur ordinibus, qui eisdem pollent ope- minibus in eisdem ordinibus scienlise plenitudo et
ribus : liquet profecto, quod a neutro etiam horum ardor sive incensio commendaiur. Nam Cherubiui
Bernardus noster excluditiir, qui tam magfiifice in quidem plenitudinem scientise, Seraphim autem ar-
uirisque miraculis enituisse ISIS cognoscitur. dintes, vel inceridentes aiunt designare. Quod si cre-
Inter Principatus et Dominationes illud forsitan in- dimus ad eumdem ordinem perlinere eos, quibus
teresse videtur, quod cum utrique credantur electis inveniuntur eorumdem interpretaliones nominum
eiiam prseesse spirilibus, Principatus tamen velut convenire ; non nos oportet, nec super hoc quidem
ex officioeseteris facienda disponant, et tanquam D ; ordinlbus summis atque supremis ambigere, quiit
strenui quidam divinorum exercituum duces in ipsa beatus Pater et paslor noster locum babeat in utro-
ejus opsris executione prseeedant. Porro domina- que.
liones gradu sublimiore illis etiam sibi obedienti- 21. Niinirum quam plenus scientia fuerit, usque ho-
bus miraquadam potentia etaactoritate prseeminext. die sciunt qui de pleniludine ejus acceperunt. Quem-
Unde etiam intcr homines ipsos credimus ad Prin- admodum autem, vel magis quam supra modum et
cipatuum ordinem pertinere, qui cseteris' fratribus amando arserit, et alios loquendo accenderit, vos
prsesunt in sollicitudine adniinistratioriis. IUos au- potissimurii meministis, qui saepius experiendo pro-
lem ad Dorainationes, qui ipsam magis obedientiam bastis, ut vobiscum, ni fallor, iacita cogitatione di-
obtinere promerentur speciali quadam reverentia catis : Nonne cor nostrum ardens erat hi via, dum
sanctitatis : nimiruni de ejusmodi dicitur, quod ipso tbqueretur nobis? (Luc, xxiv, 52.) Quoties ex hoc
jure raunditise diiinter homines appellentur. Nec auditorio, et qui tepidus forsitan introivit, non me-
diflicile est animadvertere, qualiter in hoc beato diocriter inflaminatus exivit ? Ignitum ejus eloquium
Patre nostro pariter hsec utraque coriveniant. Si- vehementer : el quis non illuddiligeret? quisnon ad
cuidem etplurimis fratribus pastoralem exhibuit illiid dilectione flacraret? Felix nroinAe, cui sic in
PATBOL. CLXXX\r. j9
 ' GAUFRIDIEPISTOLA 6SS
CS7
omnibus elinter omnes requiern invenit; sic Agnum A . quae ad nosfram magis.profueriiit aedificaiionem,et
quocumque ierit Felix qui sic niultiplicium necessaria fuerint ad salulein, aemulari studeamus;
sequitur
meritorum prsemia reejpit: ul multo magis nihil ei magnifice in eo semper laudantes et glorificantes
concessorem,
jam desit in ulla gloria, cui nihil in ulla gratia anle ejusdemsalutis auctorem, indulgentise Jesum
defuerit. Caeteruni super his oinnibus divisionibus gratise largitorem, glorise redditorem Chris-
cum Patre et Spiritu
gratiarum Fraternitatem vestram 1319 admoneo, lum Dominum nostrum, qui
dilectissimi, sic inipso lanto, el lam pretioso the- saneto vivit super omnia Deus benedictus inssecula.
gauro gloriari, ila suseelectionis signa venerari, ut Amen.

EJUSDEM GAUFRIDI-

Epistola ad Albinum cardinalem et episcopurn Albancnsem.

De cqndemnalione errorum Gilberti Porretani.

Amantissimo patri el domino ALBINO,Dei gratia B Facta est inquisitio secuiidum prsedictum codicem
Albaneusi episcopo, domini Papse vicario, frater exposilionis super Boetium : abeodem episcopo re-
GAUFRIDUS de Clara-Yalle, minimum id quod est. quisitum ad manus se non habere respondit. Inven-
1. Injunxerat vestra Paternitas venerabili fratri taest tamen apud scholares particula qusedam, ubi
nostro et vestro speciali filio Augustino, ut de man- inteT csetera conlinebantur haec verba : « Si hornot
dalo vestro mihi imponeret, vobis per epislolam cui diversa Conferre rconferunl]ut sit, prse abundanti
diligenter notum facere qualiter in Remensi conci- uuiiis foi'mse,tttpata sapientise, sapientiadieltur ipsa,
lio, quod dominus papa bealse memorise Eugenius secundum illud: Tuquantus quaiilusnihil nisi sapien-
tertius celebravit, super quibusdam capitulis, in lia es : multo magis Deus, cui diversa non conferre
expositione Pictaviensis episcopi magistri Gilber- [conferuntj ut sit, dicitur esse sapientia sua, bonitas
ti, cognomentoPorretanijdeprehensis, et reprelien- sua, et csetera. >Inhunc modum producta est in me-
sis tractatum, quid et quemadmodum tandem fuerit diumhsecscriptura, et disputabat sanclus Bernardus
judicatum. Unde vobis si tardius videor obedire, non adversus episcopum, dicens grave verbum etenorme
miretur vestra Serenitas; quoniam ante vigiliam videri, quo dicebatur, diversa non conferre Deo ut
fcblivitatis Omniuiii Sanctorumverbum aliquod par- sit, quasi conferat unum. IHam quoque similitudi-
vum vel grande super hoc non audivi. Eadem die C nem locutionis emphaiicse procul esse a Deo, nec
stilum 61tahulas apprehendens coepi sciibere, quod sicut qtiilibet hominum sapientia sua dicilur, sed-
optarem vobis, sipossem, celerius inthnare. vere et substantive dicam esse sapientiam suam,
2. Eodem igitur anno, quo praedictus pontifex essentiam suara, divinitatem suam, et non quem-
Eugenius Romanae Ecclesise cathedram sedens, non admodum Davus dictus est scelus. Negabat autem
mediocrem primo slalim auditu flagiliosis intulitme- episcopus docuisse, vel credidisse aliquando se, vel
tum, et honestis omnibus e regione fiduciam; ma- litteris commendasse, quod divinitas non esset
gnus quidam vir et bonorum memoria dignus, Ar- Deus, quod formavel essentia essetin Deo, quae non
naldus nomine], et cognomine Qui-non-ridet, in essetDeus; et amplius nliquid faciens, discipulos
ecclesia Piclaviensi sub prsedicto episcopo officium suos episcopum quemdam EbroicenseHi generosum
archidiaconale gerebat, non illius adeptus munere, satis, Rothomagensem 132® archiepiscopuni post
sed ab ejus prsedecessore promotus : difficile siqui- futurum, Roioldum nomine, ct magistrum Ivonem
dem talis arbor fructum ejusraodi protulisset. Acci- Carnolensera testes produxit, quod illud dogma non
dit aulem ut ab eodem archidiacono, satis fideli tenuerit, neo crediderit, invitus quidem, utsatistune
pariteret diserlo, super quibusdam capitulis fidei animadvertimus, sed suorum stimulatione compul-
familiariter, ut credimus, ante commonitus, nec ac- sus, propter verba tamen libelli sui qaaj praraiisi-
quiescens, in ecclesia demuni palam argueretnr. mus. Etquiaaliud alii asserebant, injunxit ei sum-
Appellatum deniqueest ad Romanam Ecclesiam, et mus Pontifex, quatenus ante concilium, quod eo-
eoram prsenominato papa eadem quaestio ventilata : dem anno in civitate Remorum celebrare propone-
qui in Gallias descensurus, ntramque parlem sibi bat, eiinidem sibi libellum transmitteret studiose
praeeepit in solemnitate paschali Parisius praesenta- scrutandum, et paratus esset in eodem concilio ad
ri. Adfuit beatissimus paler noster saiictus Bernar- objecta plenius respondere.
dus cum eodem papa in eadem solemnitaie Pari- 5. Accidit autera, ut expositionem illam ssepe di-
sius : cui omne negotium Christi, ubieumque eum ctus dominus Eugenius, ab episcopo sibi directam,
contigisset adesse, tanquam omnino proprium, ne- venerabili cuidam abbati Praemonstratensi Gode-
mine super hoc ambigente, protinus incumbebat. scalco de Monte-Sancti-Elegii, qui postmo.dtim ia-
 KS9 DE CONDEMNATIONEGILBERTI PORRET. U90
ctus est Atrebatensis episcopus, traderet perscru- .i gnitudo, non est.Deus, sed est forma, qua est Peus.
tandam. Qui diligenter, ulpote vir disertus, nota- Hoc si creditis, palam dicite, aut negate. i Ausus
vit capitula, et ex libris sanctorum catholicorum est dicere : « Forma Dei et divinitas, qua Deus est,
Palrum auctoritates paricas manifeste contrarias ipsa non est Deus. J Ecce, ait sanctus Bernardus,
scripsit iri schedula, quas ad idem coneilium ve- tenemus quod quserebamus : scribatur ista confes-
niens, domino Papae cum libello Pictaviensis epi- sio. sPrsecepit summus Pontifex; et domnus Henri-
scopi praesentavit. Tulerat autem de medio Domi- cus Pisanus, tunc Romanse Ecclesiae subdiaconus,
, nus anno ipso columnam grandem Ecclesiae, dom- futurus postea Clarse-Yallensis monachus, et ex ab-
num Albericum Ostiensem, cum omni reverentia bate Sancti-Anastasii sanctorum Nerei et Achillei
memorandum, qui legatione functus in Aquita- presbyter cardinalis, ad ejus mandatum porrexit
nia, super vita pariter et doctrina illius Gille- 1321 e* attulit chartam, calamum et incaustum.
berti tanta didicerat, ut ipse sibi aliter quam opor- Cum autem scriberet ipsam confessionem : « Et
tuerat conscius, ab ejusdem Ostiensis episcopi fer-. vos, ait Episcopus ad Abbatem, scribite, quod di-
veniissimo zelo prse caeteris ejusdem temporis car- vhiilas est Deus. s Nec concitatus ille respondit:
dinalibus trepidaret. Nec defuere qui crederent, quod i Scribatur, i hiquiens , « stilo ferreo in ungue
si advixisset idem Vir, Pictaviensis ille, quoe ausus 3 adamanlino, vel sculpatur in silice, quod divina
est confiteri, prsesente eo nullalenus praesumpsis- essentia, forraa, fiatura, deitas, bonitas, sapientia,
set. Yentum est ad discussionem capitulorum, quae virtus, potentia, magniludo vereestDeus. t
praedictus abbas Godescalcus notaverat: sed quia 5. Disputatum est deinde super eodem capitulc,
ipse nimis erat elinguis, liber ille cum sanctorum et eousque processum esl, ut diceret Sanclus, quod
lestimoniis ei contrariis a domino Papa tradilus si forma illa Deus non est, melior Deo est, cum ex
Patri nostro sancto Bernardo Clarse-Yallensi. Ade- ea Deus habeat esse; ipsa autem nec ab eo sit, nec
rant viri magni nec mediocriter litterati, Gaufre- abeohabeat quidquam. Quod potissimum credidi
dus de Oralorjo, Burdigalensis ecclesise archiepi- memorandum propter eam specialiter causam, quia
scopus, cujus in Pictaviensi episcopus suffraga- diSpiitalione completa ecclesiaeRemensis armarium
neus erat; Milo Morinensis episcopus, religione et mox ingressus, plures exinde tuli codices, et in
scientia satis insignis; Joslenus Suessionensis epi- lihrb beati Augustini de Trinitate inter alia plura
scopus tam sseculari, quam litterali scienlia prsedi- teslimonia eadem pene verba, quae sanctus Ber-
lus; Sugerius abbas Sancti-Dionysii, cui Francorum nardus objecerat, reperi in hunc modum : c Deus
rex Ludovicus ., Jerosolymam prpficiscens , totius f , magnus est nonfiisi ea magnitudiue, quae est quod
'
regni commiserat administrationem. Hi et alii plu- ipse : alioquin illa erit major magiiitudo quam
res cum bealo Bernardo prsedicla capitula.rationi- Deus. i>Caeterum cum de primo capilulo prima dia
bus pariter et Scripiurae sacrae testimoniis argue- dispularetur, ego fui qui objeci eidem episcopo,
barit: nisi quod praedictus Gaufredus minus caete- audientihus universis, quod verba illa, quse modo
ris loquebatur, de hidustriaparcens homini, et judi- profiiebaiur, eodem anno Parisius coram domino
cio se reservans , sicut humiliter est confessus, et Papa, et majori parte majorum quse aderant per-
poenitentiam egit, audiens dominos cardinales, quo- sonarum, penitus abnegasset, et testes produxisset
rum principales favisse reo, et evidenter etiam fo- quod talia nunquam crediderat, nunquam docuerat,
visse eonstabat, super auditis objectionibus sese At ille multum confidens, et amplius forsitan quam
promittere j udicaturos. postea voluisset, quia negare non poterat se ne-
i. Ingredientibus vero nobis consistorium, prima gasse : « Quidquid tunc dixerim, niodo, » ait, « hoc
die cum magnorum voluminum corpora per clericos dico. s Ego vero suspirans graviter, quod viderem
suos Pictaviensis fecisset affeni, et nos paucas au- coram tantis judicibiis paulo minus inipune tanta
ctoritates Ecclesise in sola schedula haberemus : prsesumi : « Ergo sicut rex, hiquam, vestrum di-
qccasiorie accepta calumniabantur fautores illius I ) ctum el dedictufii habetis ? i>
hominis, quod decurtata testimonia proferremus, 6. Et factum est, ilt disputantibus personis, quse
cum ille codices integros exhiberet; ubi posset in- aderant, super primo capitulo prsedicto, occurreret
telligl, quemadmodum verbis propositis prsecedentia secundum, profitente prsedicto episcopo, quod nec
vel seqttentia adhsererent. Prolatum tamen capitu- umis Deus, nec uniini aliquid sint tres personae,
lum de ejus codice iri hsec verba : « Cum dicitur licet tres personse sint unus Deus, id est, una divini-
Deus, pertinet ad substantiam, non quae est, sed tate; et sint unum, id est, uno. Et adversus hoc
qua est. i Quod dum alii atque alii clamantes aucto- capitulum diutius est disputatum, poslquam sugge-
rem arguerent, et adversus eum adhuc tergiver- rente sancto Bernardo, et domino Papa prseci-
santem non immerito cattsarentuf, sanctus Ber- piente, ipsum etiam cum priore litteris est comr
nardus ad Ep'scopum ait: « Quid necesse est^circa mendatum. Cui evidens satis opposita est auctoritas
« Supernafum virtutum
hujusiriodi verba diutius iramorari? Non aliunde Atlianasii in. haec verba :
tria unum esse confirmaiit.»
procedit scandali hujus origo, nisi quod plures cre- carmina unum tria, et
dere vos credurit, et docere, quod divina essentia Sequenti die codices tanlos attuliimis ad disputa-
rel Balura, divhiitas ejus, satrientia, bonitas, ma- -tionem, rit obslupescerent fautores Episcopi, ct a
 !
BSi GAUFRIDIEPISTOLA SS2
nobis audirent, quia ecce sehedulas 110:1habemus. A tis. Offerimus ergo et nos vobls noslram eonfessio-
Faciebat Episcopus in libris bcati Hilarii, et de nem, ut non de parte, sed de partibus judicelis. Te-
: conve-
corpore canonam 1n qaorumdam Grsecoruum epi- netis confessionem hominis illius scriptam
stolis verba minus inlelligibilia, prresertim in tanta nit ut teneatis etnostram. Yerumtamen ille vobis
festinatione, et in tanta ac tali raultitudhie lecti- sub hoc lenore tradidit snam, ut paratus esset cor-
tari : ncc deerant qui pro eo se opponerent, licct rigere, si quid vobis aliud videretur: nos hujusmodi
paruni intelligentes. Addita sirat eodera die capi- conditionem penitus excludentes, sicvobisnostram
tula duo prioribus, ef litteris pariter commendata, offerimus, ut noveritis quod in boc sumus, in hoo
t
quod personales proprielates, et asternarum reruin perseverabimus, nihil penitus mutaturi. Quibus
multitudinem copiosam episcopus idem veraciter sine cunctatione dominus Papa respondit, et nni-
csse sine initio profiterelur, quarum tamen nulla versis qui rniseraiit eos, renuntiare prsecepit, quod
Deus esset, nulla a Deo. ab eadem confessione eorum in nullo prorsus Ro-
7. Quartum fuit capitulum, quod natura divina mana Ecclesia dissentiret; et si stare visi fuerant
naluram non suscepit bumanara , sed persona Filii aliqui pro persona, sed non stabant aliquatenus pro
naturam nostram suscepit, cor.ira illud beati Gre- doctrina. Inde fuitquod in'_insigni palatio, cui no--
^
gorii: t Quia venit ad nos calceata divinitas huma- men est Thau, ecclesia universa conveniens,, et in-
nitale : * Et beati Augustini in libro priino de Tri- terrogatus episcopusPictaviensis, capitulis singulis
nitale : c Ergo quia fornia Pei accepit formam libere renuntiavit, hsec eadem verba loculus: t Si
servi, utrumque Deas, et utrunique homo. J Item vos aliter credilis, et ego; si aliter dicitis, et ego;
ejiisdem super Evangelio Joannis, in Tractatu se- si aliter scribitis, et ego. i>Ibidem dominus Papa
pluagcsimo quinto : « Semelipsum exinanivit, et auctoritate apostolica, de assensu totius ecclesioe
hoiiio, ctc. Quis nisi idcm ipse Cbrislus Jesus? Scd quse convenerat, capitula ipsa damnavit, distriete
bic jara siint omiiia; el Ycrbum in forma Dei, quoe proecipiens ne eumdem librum legere, vel transcri-
accepit formam servi; et anima el caro in forma berc, etlam sic reprohatuin, quis auderet, nisi i>riu3
servi, quae accepta esl a forma Dei. i.Et Leo papa : eum Romana Ecclesia correxisset. Cumque respon-
< Suscepit nos illa nalura, quos nec nostris sua, deret Episeopus : c Ego corrigam ad arbilrium ve-
nec suis nostra consumeret. i Exinde postquam strum. J i! Non vobis, ait, hsec correctio comrailie-
diatius disputalum est, sub eo tenore discessum est, tur. i
ut dicerenl domiui cardinales, « Quia ecce audivi- 9. Erant et alia quoein scholis suis dicebalur au-
mus quseproposita sunt, deinceps judicabhnus, qua- Q ditoribus suis frequenter idera episcopus tradidisse,
liter debeant definiri. » Quod verbum eatenus mo- licet nos dissimularemus ; pro multitudine tamen
vit corda multorum, ut sequenti die apud sanctum scholarium, qui teslinioniuin perhibebant ab eo au-
Bernardum convenirent archiepiscopi decem, epi- divisse multoties, hse coram omnibus scissse etdi-
scoporum quoque et abbatum, ac magistrorum plu- scerplae fuerunt chartsc, quse dicebautur cjus sen-
rima multitudo. Et quia judicium sibi soli videban- tentias coritinere : quinignepetito ad comburendum
tur 1322 rescrvasse, quos noverant fere omnes eas, dixerunt quidam sufficere si scinderentur. Qiiae-
errantis potius quam erroris fautores; providere nara fuerint illa capitula, uec tum scire curavi, nec
©portere,.cum capitulis illis Gillebefti episcopi, suae adhuc scio. De caetero super capitulis aliis, de qui-
el fidei symbolum mitti, ut scirent plenius unde ju- bus mandaluin vestrse Dignationis accepi, diligenter
dicarent. Scripserunt ergo capitula totidem quam cpnsiderans in libro Glossarum Psalterii, quas idem
expressius poluere, illius verbis suam confessionem Gilbertiis Porretanus composuit super versuni ,
contrariato in omnibus ct per omnia proponentes, Adorale. scabellum pedum ejus (P.sal. xcvm, 5), ita
quam de communi onmium convenientia non sine seriptum inveni: « Caro de terra est, et de carne
multa deliberatione dictatam judicaturis facercnt Marisecarnem accepil Christus. Hsec sineimpietate
exhiheri. Nec lamen verebantur, ne contrarium ali- D adoratur a nobis, quia nemo carnem ejus spirituali-
quid judicarent : sed credebant, nonnullos eorum ter manducat, nisi prius adoret. i Huc usque verba
ad hoc tendere, ut sine aliqua defmilione concilium sunt Augustini. Quibus conlinuo addidit Gillebertus
solveretur. Propler quod eiderii scripturae, quam declaratioiiem , quod est additamentum eorum :
novissimara vobis mittimus, subscripta sunt no- « Non illa dico adoratione, quse latria est, quse soli
inina singulorum qui aderant archiepiscoponim, Creatori debetur, sed illa, quaein dulia dignior est.
episcoporum , abbatum et magistroruni, de con- Dulia enim adoratio est, quseetiam creaturaj exhi-
sensu et convenientia iiniversorum. betur : quse duas habet species, unam quae homini-
8. Etelectae sunt tres personos, episcopiduoreve- bus indifferenter, alteram quoe soli humanitati
rendissimi, Hugo Autissiodorensis, et Milo Mori- Chrisli exhibetur. In libro etiam Glossarura ejus in
nensis, el Sugerius abbas Sancti-Dionysii, qui eani- Epistola sancti Pauli super illum locura, Propter
dera scripturam domino Papae et cardinalibus prse- quod Deus exaltavitHllum, et dedit illi nomen quod
sentarent, et dicerent eis : « Pro vestra reverentia est super omne nomen (Philipp. n, 9), ita est coin-
sustinuimus minus dignos acceptione sermones, mentalus : « Quibusdam vidctur boc nomen datum
donec landeni audivimus quod de eis judicare velle- homini; quod nulla ratione convenit. Hoc enuu do-
 593 DE CONDEMNATIONEGILBERTI PORRET. S94
num esse Filium Dei, hoc nomen esse Deum, quod A sicut et thronum. Ego non mlelligo aliud sedentem,
non per solam appellalionem, 1323 se<iper natu- et aliud scabellum, sed totura in Christo tlironus
ram super omne nomen est, quod non post passio- est. Quomodo sit nescio, et tamen credo quod sit.
nem suara, sed potius a Patre, a quo habet omnia, Sufiicil mihi scire quod scriptum est, quod credo ;
cum generaretur, accepit. Hoc ergo non homini da- fideles dicimur, non rationales. »
tum; nisi fbrte quis dicat, per adoptionem omne 11. Conlra capilulum quartum, secundum quod
datum : sed adoptivo Deo non flectilur omne genu, prsescripsimus, senlit Leo papa scribens ad Flavia-
nec est in gloria Dei Patris; nam nato ex Deo hoc num episcopum ila : « Moc, inquit Aposlolns, sen-
competit. Dicit tamen Apostolus : Dedit illi tiomen, tile in vobis, etc. usque ingloria Patris (Philipp. u,
etc. Quod ideo dico, quia natus accepit ut per cru- S-ll), assumpti non assumentis provectio est quod
cem manifestaretur, quod a Patre, dumgeneraretur, dicitur : Deus illum exallat. Idem scientes, quod
accepit. i Horum ergo capitulorum niliil ejusdem : sempiterna Filii deilas nullo apud Patrem crevit
concilii tempore audieramus, nihil penitus novera- augmento , prudenter advertite, quod nec cui dic-
mus. lum est, Terra es, et in terram ibis (Gen. m, 19),
10. Yidentur autem his contraria lisec quse se- eidem in Christo dlcitur, Sede a dextris meis
(Psal.
quuntur in scripturis beali Leonis papse, quorum 3 cix, 1). »Idem ad Constantinopolitanos : « Dicant
auctoritatem sacris canonibus conlirmatam optirac adversarii veritatis, quando oninipotens Pater vel
novit veslra Piscretio. Dicit eftim in Sermone pa- secundum quam naturam Filium super universa
sehali : i Non sic creaturainsocietalemsui Grealo- provexit, vel cui subslantise cuncta subjecil; deitas
ris assumpta est, ut ille habitator, et illa esset hahi- enim Yerbi parin omnibus et consubstantialis est
taculum ; sed utrumque Deus de potentia suscipien- Patri : sed minor erat provehente qui crevit. In na-
tiSjUterquehomo de humilitale suscepli.Inutraque tura homhiis accepit a Patre, quod in natnra deita-
igitur natura idem est Dei Filius, et nihil est alle- lis etiam ipse donavit. »IteniadLeonem Augustum,
rius naturse, quod non sit ulriusque. BItem : « In et ad Palaeslinos : « Exaltationem qua illum cxalta-
nullo dividentes visibilem ab invisibili, corporeum vit Deus, et dotiamt illi nomen, quod est super omjie
ab incorporeo, et Yerbum in Chrislo homiiiem, et notnen, ad eam intelligimus 1324 perlinere for-
Christum adoremus in Verbo. i Et infra : c Utrum- mam, quae ditanda erat tantae glorificaiioiiis aug-
que fideliler credite, utrumque fideliter adorate, et mento. i Item : « Quidquid ergo accepit,- in tempore
in unitate Verbi et carnis non sit ulla divisio. » secundum bominem accepit, cui quse non habuit,
Idem in Sermonede Natali: «Ab illo tempore, quo conferuntur. Forma aulem servi in gioria divinae
Yerbum caro factura est, nec Deum illuni sine hoc <' poteslatis evecta est : necinlerest, exqua Christus
quod homo est, nec. hominem sine hoc liceat cogi- substanlia nominetur, vel adorelur. » Hieronymus
tare quod Deus est, cum liiliil assumpto divinum, in Breviario super Epistolaro ad Philippenses : s Si
nibil assumenti deesset humanum. Necenini divir.is ita assumptus homo humiliari dignatus est, diviui-
humana praejudicant, nec humana divinis : ipse est tas, quae se humiliare non polest, eum qui humi-
caro qui Verbum. »Idem ad Flavianum episcopum : liatus fuerat, merito exaltavit. Sed et illi donatum
« Sententia est Joannis aposioli el evangelistaj : Qui est nonien, quod ante non habuit. Unde recle locus
solvit Jesum, exDco noji cst, et hic est anticliristus. hicsecundumbumanam naturamintelligendusest. >
(Joaji. iv,5.) Quid aulem est solvere Jesum,nisihuma- Idem super Dixit Dominus Domitw tneo : « Istum
nam a Yerbo separare naturam? » Augustinus in locum Salvator, in Evangelio exposuit, dicens : Si
Definilioiiibus ecclesiasticorum dogmatum (164*) : Chrislus est, inquit, Filins David, quomodohi spiritu
« Homousion Patri et homini adoratur ab Angelis et vocal eutn Domhmml(Matlli. xxn,45) huicDomino,
omni creatura, sicut Pater et Spiritus sanctus; non cui proecipitur ut sedeat? Deus enini non sedet •
homo propter [al. praeter] Deum, vel Christus cum assumptione corporis sedel. Huic ergo prsecipitnr ut
Deo, sed homo in Deo, el in homine Deus. i Idem de sedeat qui homo est, qui assumplus est. » Augusti-
Pracdeslinaliofie sanctoruni:«" Illehomo ut a Yerbo nus contra Maximum : « Donavit illi nometi, etc. Ho-
in ttiiilalem personae assumptus Filius Dei unigeni- mini donavit ista, non Deo. Ac deinde in qua forma
tus esset, undehoc mcruit? NametipsuniDomhium crucifixus est, ipsa exaltata est; ipsi donalum est
glorise, in quanluin homo factus est Dei Filius, nomen quod est super omne nomcn, homini Christo
prsedestinatum didicimus in Apostolo. Praedestinata secundum carnem mo.tuo, resurgenli, ascendenti.
ista naturse humanse tanta, tam celsa et sumriia Donatur enim nomen quod est super omne nomen. »
subvectio, ut quo altolleretur allius uon haberet. » 12. De caetero, ut epistola fineni deinceps sor-
Hieronymus in Breviario Psalmorum, super Adorate tiatur, si placuent vestrae Discretioiii super prio-
scabellum pedum ejus : « Licet quidem assumptus ribus capitulis quatuor plenius edoceri, in sermo-
sit homo, et ad comparationem Dei omnis creatura nibus beati Bernardi super Cantica canticorum dili—
scabellum pedum ejus est; tamen hoc ipsum sca- gentior de eisdem dispulatio coniinetur. Optamus
bellum sociatum est Deo. Et de sedili suo videte et oraraus, ut bene scmper in Domino valeat vestra
quam rem audeam loqui : Ego ita adoro scabellum, Paternitas. Recommendamus vobis fratresi nostros
(164") Hic liber non est Augustini : tribuitur Genr.adio
E95 GAUFRIDILIBELLUS. 59S
de Fossa-Nova. De prosperitale veslra, et statu A et in ecclesia beati Petri incendio celebri concre-
Ecclesiae sanctaecertitudinem satis vellemus audire. mavit, apostolica auctoritate hsereticum illum de-
15. Yix perfecta erat epistola hasc ab eo, cui tra- nunlians. Nam et ante plures annos venerabilis
dita fuerat ad scribendum, et ecceeadem hora vo- quidam cardinalis et legaius Romanse Ecclesise,
luntas Domini fuil, ut mihi occurreret quod volebam. Cono nomine, regularis quondam canonicus ecclesise
Ab altero siquidem fratre, priusquam mihi praesens Sancti-Nicolai de Aruasia, Theologiam ejus, Sues-
epistola redderetur, scriptura alia diu quaesila, jani sione concilium celebrans, similiter concremaverat,
penitus desperanti milii exhibita est, quam super ipsum Petrum prsesentem arguens, et convictum de
eisdem capitulis anie annos pene quadraginla edi- haeretica pravilate condemnans. Unde vestro si
derani cum ipso symbolo, quod domino Papse el Ro- placuerit desiderio, per libellum de vita sancti Ber-
manoe Ecclesioeex parle decem archiepiscoporum, nardi, et per ejus epistolas missas ad curiam sa-
et omniura episcoporum pene, qui in illa adhuc tisfiet. Inveni tamenin Clara-Yalle libellnm cujus-
die Remis inventi sunt eum abbatibus maximis dam abbatis Nigrorum monachorum, quo errores
atque plurimis , et magistris scholarum, et sub- ejusdem Petri notantur : quem et olim me vidisse
Bcriptis nominlbus siiiguloriim, per superius me- recordor; sed a multis annis, ut custodes librorum
moratas pers.onas fuerat prsesentatum. Unde salis R asserunt, studiose qusesitus primus quaternio non
exsultans, illam quoque scripturam adjiciens buic potuit inveniri: Propler quod propositi nostri est
epistolae, tanquam charissimo doniino meo vobis in Franeiam destinare ad monasteriuni, cujus abbas
utranique filiali devolione transmitlo. exstitit qui eumdem librum composuit : et si recu-
14. Audivi etiam, quod super damnatione Petri perare potero, transcribi facere codicem totum, et
Abaelardi Diligenlia vestra desideret plenius nosse mittere vobis. Credo enimquod veslrae inquisitioni
ssmililer veritalem, cujtis libellos piae memorise sufficere debeat, ut cognoscalis, quse, quemadmo-
dominus Innocentius papa sccundus in urbe Roma, dum, quare sint condemnata.

EJUSDEM GAUFRIDI LIBELLUS

CONTRA CAPITULA GILBERTI PICTAVTENSISEPISCOPI (165)

1325 * Quatuor qusedam in his schedulis capi- G causam distulit; el Parisius facta esi secunda inter-
tula, leclor, invenies, quse in magna nuper ecclesia rogatio de eodem. Agebant quidam pro eo, quidam
propalata et reprobata sunt, lanquam manifestse re- pro fidei veritate, maxirae Clarae-Yallis reveren-
pugnantia veritati, nec cuilibet veritati, sed ei cujus dissimus Abbas : sed cautius forte videbitur simplici
injuriam dissimulare non licuit; quod ea vel maxime narratione contentum, quod ad personas perlinet,
fidei catholicseobtineatfundamentum. Hi sunt panes silentio praeterire. Ibi quoque et objecta negavit, et
absconditi, quos celebris ille magister, Porreta agno- testes protulit suos olim discipulos, tunc coepi-
mine, nomine Gillebertus, suis non parvo tempore scopos, quod uihil tale aliquando docuisset. Scripse-
discipulis vendiiarat : nec paucos eorum furtivis ral autem librum super tractatum Boetii de Trinitate
inebriarat aquis^ prsesertim animos juveniles novi- satis commentilie commentatus, ubi copiose quidem
tale gaudentes; sine clave, quse Christus est, in di- prsefatos errores disseminarat : pluribns tamen
vinas paginas irruentes; sine Spiritu, qui solus ea locis, sinuosis quibusdam volumiiiibus caput conte-
novit, scrutantes ipsa etiam alla Dei. Interejusmodi, gens serpentinum. Postulatus hunc librum, ad ma-
nova dogmata celabantur; sed in lucem aliquando num se habere negabat : nec facile erat, prsesertim
prodiere. ; ob discussionem a suis emn discipulis obtinere.
2. Horrebant Calholicorum aures profanam novi- Prolatse sunt tamen particulse quaedam : sed, ut
tatem, et eo usque zelus prorupit, ut prsedictus poteral, etiam manifesta capitula detorquebat, non
Gillebertus, jam lunc quidem Pictavicnsis episcopus, parvis in boc patrociniis utens : deniurn jussus est
iu prsesentia summi pontificis Eugenii tertii super sumrao Pontifici integrum railtere corpus libri.
his pulsaretur. Elegit autem negare omnia, etiam k. Factaque est inquisitio tertia in urbe Remo-
quoe Piclavis in synodo sua manifesle arguebatur rum, ubi prsedictus papa magnum eodem anno con-
fuisse confessus. Inter negandum tamen anfractuosis cilium celebravit, congregatis quatuor regnorum
quibusdam, more suo, verborum cavillationibus episcopis, Gallise, Germaniae, Angliaeet Hispamse :
utebatur : ul facile Yir apostolicus animadverteret, ubi jam dissimulandi facultas non fuit, cum ex pro-
prorsus aliquid apud cum de anathemate Jericho priis litteris evidentius argueretuf. Sed et ipse,
latitare. paratis sibi patrociriiis, factus videtur audacior, u*
5. Itaque codem anno descensurus in Galliam, ex hoc dcdignaretur amplins diiliieri, quod taaSo
(165) Ex manuscripto codice Longi-Pontis.
 B07 CONTRA GILBERTUMPORRET. gog
temporedocuisset. Itaque quidquid semelet secundo A exprcssionis asslgnans, quod in homine quidem,
coram tanto judice et testibus tantis negaverat, im- cui multse sint proprietates, abundantia forrna».
pudenti temerilate professus, hoc tamen addere unius, Ht puta sapientise : in Deoautem singularitas
cautus fuit, paratum sese ecclesiastico sensui post- ipsa veram faceret hujusmodi enuntiatiofiem. Et Dei
ponere suum, nec contumaciter velle in eo persistere quidem esse in eo constituebat, ut hac forma sub-
quod dixisset. - sisteret; formse autem ipsius iu eo magis, ut non
5. Disceptatum est aliquantis diebus, quod ibi hiec aliquo, sed hac essel aliquid, id est, Deus. De
quoque, etsi pauci admoaum pro doctrina illa sla- quo quidem capitulo super Tractatum Boetii, imo
rent, sed plurimi pro persona, satagentes excusare potius contra, non expofiens Boetium, sed Boetio se
et extenuare etiam qua? non probabant. Unde et opponens, scripserat in hunc modum : « Sicut non
coaclus est zelus Ecclesiaecisalpinse, seeundum prse- est, quoDeus sit, nisi sola alque simplex esseniia,
dicti Claras-YallisAbbalis sanam doctrinara, adver- id eSi O-JO-IK ; sic nOn est unde owi« ipsa sit, nisi
sus eadem capitula fidei suae Symbolum edere, quam quoniam ea simplex et solus Deus est. Unde etiam
expressius potuit, obvians his quae dicebantur ab usus loquendi est, ut de Deo dicatur, non modo,
illo. Denium et a surarao Pontifice abjudicalis om- Deus esl, veruni eliam Deus est ipsaessentia.Recte
nibus; timens ille ac pavens, in communi audienlia, 1^ utique. Si enim qui non modo sapiens, sed etiam
ore proprio, his, quse professus fuerat, abrenun- coloratus, et magnus, et multa hujusmodi est, ex
tiavit, et singula quseque refutans, proniisit sese sapientiaepraecEeterisabuiidantiadicitur, Tu quantus
nihil lale deinceps aut scripturum, aut diclurum, quantus, toius es sapientia : lanquam nihil aliud sit,
aut eiiam crediturum. lgg@ Porro volumen illud, quod sibi esse conferat, nisi sola sapientia. Multo
in quo manifesta esset inventa iniquitas, leclitari proprius Deus, cui diversa non coriferunt ut.sit, di-
de csetero aut transcribi, sub excommunieationis citur ipsa essentia, et aliis nominibus. »Idera : « Ut
poena summus Ponlifex apostolica auctoritateprohi- Deus est ipsa divinitas sua, ipsa sua sapientia.
fcuit, nisi forte Romana Ecclesia purgalum illud 7. e Divinitas in Patre dicitur esse, sicut essentia
ederet et correctum : quod quidem nec factum au- in eo qui vere est.
divimus, nec speramus aliquando faciendum. Quia 8. « Aliqui parvuli sensu audienies quod Deus
tanien muliorum adhuc scholarium corda videntur est simplex, ipsum et qusecumque de eo nomi-
eum quo semel imbuta sunt servare odorem; nec num diversitate dicimtur, ut Deus, unus , seter-
dsstiterunt, eo utique pernieiosius sibi, quo occul- nus, persona, prineipium, auctor, Pater, Filius,
tius, interdictas paginas lectitare : erit forsitan non , connexio et hujusmodi alia ejusdem naturse ejus-
inulile, si ad correctionem praesentium, et futu- demque rationis, esse ita accipiunt, ut essenlia,
rorum cautelam, et ipsa pariter confutari erroris quse dicitur Deus, sit et unitas qua.unus est, et
capitula, quemadmodum auctor eorum suo illa ore seternitas qua seternus est, et similiter csetera,
professus, suo deprehensus est .inscripsisse lihello; et e converso : 1327.ipse etiam Pater sit pa-
et sanctorum testimonia Patrum, quibus confutata ternitas, et unus unitas, et seternus eeternilas, et
sunt, aul confutari posse videntur, in medium pro- conversim.
feramus. 9. « Quaero, an Pater et Filius et Spiritus
DE CAPITULO PRIMO. sanctus praedicentur substantialiler de divinitate,
6riiiitium malorum hoe erat. Forraa poncbaiur id est, de illis qui quoniam sola divinitate sunt
iri Deo, qua Peus esset, et quae non esset Deus : ut id quod sunt, noii modo Deus, verum etiam di-
bumanitas hominis forma esl, non quae sit, sed qua vinitas appellantur.
sit homo. Hanc vero formam sive naturam divinam, 10. « Pater veritas, id est, verus : itemFilius
quam, ut diximus, Deum esse negabat, diversis veritas, id est, verus : Spiritus sanctus veritas,
appeilari nominibus; divinilatem, magnitudinem, id estverus; etcollectim Paler, Filius, et Spiritus
bonilatem, veritatem, sapientiam, omnipotentiam, £i sanctus non sunt tres veritales , sed sunt una
qua videlicet una fprma, non modo Deus, sed et singulariter el simpliciter veritas, id est, unus
niagnns, et verus esset, et bonus, et sapiens, et verus.
qusaque similia : eo nempe Creatorem a creaturis 11. « Qui homo est, ut Plato, vel Cicero, vel
differre contendens, quod illae quidem formis sub- Tripho; vel, qui Deus est, ut Pater , vel Filius ,
sisterent pluribus, ipse una. Unde et ejusmodi enun- vel Spiritus sanctus; quod dicitur illorum quili-
tiationes : Divinitas est Deus, sapientia, veritas, bet esse homo, et istorum quilibet -esse Deus,
sed qua
magniludo, bonitas, vel omnipotentia Dei est Deus refertur ad substantiam , non -quse est,
ipse; si de simplicissima illa excellentissimaque est. ,
natura sermo fieret, falsas esse omnino, tam impie, 12. « Cum dicitur Deus, DeuS,Deus; primum
quam libere ausus est profileri. Porro conversas de Patre, secundum de Filio, tertium de Spiritu
earum : Peus est veritas-, Deus est sapientia, coete- sancto, eorum quidem, qui sunt Deus numeratio
sunt Deus , repetitio. »
rasque ejusmodi, emphaticas esse tradebat, ac si de facta est: ejus vero, qua
homine dicerelur, Tu quantus quantus, toius sa- 15. [Jam si expositorein audivimus , ne forte
auctorem. For-
plentia es : eo sane prooriam magis in Deo figuram sit infidclis1, ipsum consulauitts
hQ9 GAUFRIDI LIBELLUS 600
mani quippe nominat, sed quid velit intelligi, A habentis Dei, habitseque beatitudinis diversam co-
manifestius exprimit, dicens : c Divina substanlia gites essesubslantiam.Nani siextrinsecus accepium
sine materia forma cst atque ideo unum est : et putes, prsestanlius idqqod dederit eo quod accepe-
est id quod est, reliqua enim non sunt id quod sunt. rit exislimare possis. Sedhunc esse rerum omnium
Unum quodque enim habet esse suum ex his, ex pi-secellenlissimum dignissime confitemur. Quod si
quibus est, idestex partibus suis : et est hoc atque natura quidem idem est, sed ratione diversum ; cum
lioc, id est, parles suse conjunetaj; sed non hoc de rerum principe loquamur Deo, fingat qui potest,
velhocsingulariler.Utcumhomo terrenus constet ex quis hsecdiversa conjunxerit. Nullomodo quse sunt
anima corporeque, corpus et anima est; nou vel IBS8 suramabona, eo possuntesse diversa. Atqui
corpus, vel solum aninia. In parte igitur non est et beatitudinem, et Deum, sunimum bonum esse
id quod est. Quod vero non est hoc atque hoc, collegimus : quare ipsam necesseest summam esse
sed taiitum hoc est; illud vere est id quod est: beatitudinem, quse sit summa divinitas.
el est pulcherrimum, forlissimumque , quia nullo 16. « Ergo, et inter summam beatiludineni, qnae
nilitur. Quocirca hoc vere unum est, in quo esl summa divinitas, demum discernere cura : et si
nullus numerus, nullum in eo aliud, prseterquam placet, edissere nobis, quod etduobus sitsummum
id quod est. Neque enim suhjectum fieri potest. bonum, cnm summa bona a se diversa esse non
Forma enim esl, formse vero subjectse esse non possint. Durum enim videtur asserere, summani
possuut. Nam quod caelerseformae subjectse acci- bonitatem, qua bona sunt omnia, etiam ipse Deus,
dentibus sint, ut humanitas non ita accidentia aliquid esse non bonum : sed ne hoc quidem facile
suscipit eo quod ipsa est, sed quod materia ei admittendum puto, inter bona media aut infima
subjecta est. Dufn enim materia subjecta huma- bonitatem hanc numerari (168). » Sed consulaturet
nilati suscipit quodlibet aecidens, ipsa hoc susci- unicus ille omnium malleus hsereticorum, an vel
pere videtur humanitas: forma vero, quae est istam blaspbemiam prseterire videatur mtactam :
sine materia, non potest esse subjectum, nec vere ubi et illud simul attende, nonnovamesse, sed olim
inesse niaterhe. tritam et ventilatam, imo ei contritam et eventila-
ii. « Hoc igitur unum quodsolumest idquod tam iterum pullulasse.
est, boc pulcherrimum forlissimumque quod nullo 17. « Nunc tene, » Inquit, « inconcussa fide,
uiliiur; in quo irallum aliud praaterquam id quod Palrem et Filium et Spiritum sanctum esse .Tri-
est, quod subjeclum ficri non potest; forma eium nitatem, et tamen unura Deum; non quod sit eo-
est : quis sanum sapiens Peum esse negaverit? Q ruiri communis quasi quarta divinitas, sed quod sit
alioquin si Deo diversa non conferunt ut sit, Divi- ipsa ineffabilis et inseparabilis Trinitas . Divinitas
nisas auSeni nullo nititur, ne uno quidem; eligat Trinilatis, qiife putatur alia esse quam sit ipsa
qtiisque quod judicaverit praefereiidura'(16o*).»SaEe Trinitas, et propter hanc dici non tres deos, sed
ifl judicio si ibrsiiau haisit.ivei';t) eonsulat Ai-.gugli-. uiium, quod jpsa una sit in trilras.-ant substantia
iium. Ait enim : Deus non ea liiagniiudirie magnus est, aut non est substanlia (169). » Auguslintts est
est, quse non est quod ipse, ut quasi p?rticeps qui loquitur, et tuam nobis tam diligenter explicat
cjus sit Deus cum magnus est. Alioquin il!a erit novitatem. Responde quid sentias, ulrum substan-
major niagnitudo quam Deus (166). » Sed quid tia sit, an non, tua hsec divinitas, cujus sola unitate
proatergredimur viam? ad Boetium revertamur. tres personas dici asseris unum Deum. Quid ob-
t Catholicis ver.o xiiliil [al.deest nihil] in differentia mutescis ? Ille partem utramque prosequitur, utrin-
constituentibus , ipsamque formam, ut est, esse que persequitur fjgitantem.
ponentibus, neque aliud esse, quam est ipsum qaod 18. « Si, » iuquit, « substantia est, et alia
esl opinantibus , recle repetitio de eodem, quam quam Pater, aut Filius, aut Spiritussanctus , vel
enumeratio diversi videtur esse cum dicitur, Deus ipsa simul Trinitas , proeul dubio alia substan-
Pater, Deus Filius , Deus Spiritus sanctus. Yides D tia est. Hoc autemveritas repeilit et respuit. Item
certe non esse calholicum, qui in Dao aliud quidem si non est substantia ista divinitas, et secundum
esse formam quaest, aliud vero quod est opinafur. banc Trinitas unus Deus , quod hsec-una sit in
Be forma enim superius monslralum est, quoniam tribus , non debuit.dici Pater et Filius et Spiri-
is sit forma, et ununi vere, nec ulla pluralitas tus sanctus uniiis substantise, sed unius divinita-
(167). tis , quoe non est substantia. Agnoscis autem in
15. « Quseso te, vide quamid sancte alque invio- fide catliolica, quia hoc venim, hoc firmatum est,
labiliter probes, quod boni summi summum Beuni quod Pater et Filius et Spiritus sanctus , cum
diximus esse plenissimum. Quonam, inquam, mo- sit Trinitas, unus Deus est: quia inseparabiliter
do? Ne hunc rerum omnium Patrem illud summum sunt unius ejusdemque substanlise, vel, si fiielius
bonuin, quo plenus esse perbibetur, vel exirinsecus dicituf, esseniiae. Nonnulli enim nostrorum, et ina-
accepisse.vel ita naturaliter habere prsesumas.qiias: xime Graeci, Trinitatem , quae Pea;:" est, magis
(165') August. de Trinitat. lib. v, cap. 10. (168Ud., de Consolatione, lib. m.
(1661 Boet. lib. de Trinitate, eap. 2. (169) August. epist. 222-ad Corisentiuin.
(167) Boct. lib. de Trinitate, cap. 5.
e01 CONTRA GILBERTUMPORRET. S02
essentiam unam, quam unam substahtiam esse dixe- A auiem ergo dicere, ut subsistat ei subsit Deus
rnnl, aliquid inler haec duo nomina arbitrantes, bonitati sttse : afque illa bonitas non substantia
vel intelligentes ; unde nunc dispulare non opus sit, vel potiiis essentia ejus; neque ipse Deus
est. Quod si divinitatem islam, quse aliud existi- sit bonitas sua, sed in eo sit, lanquam in sub-
timatur esse quam sit ipsa Trinitas, nun sub- jeclo.
stantiam, sed essentiara dixerimus, eadem falsilas 21. < Tres personas ejusdem essentiae, vel tres
consequetur. Si enini alia est, quam ipsa Trini- personas unam essenliam dicimus : tres autem per-
las, alfera erit essentia : quod absit ut Catholi- sonas ex eadem essentia non dicimus ; quasi aliud
cus seniiat. Reslat 'Qque ut credamus, unius esse ibi sit quod essentia est, aliud quod persona (175). »
substantise Triniiatem , ul ipsa essentia non sit Item : « Est igitur liatura non facta, quaa fecit om-
aliud quam ipsa Trinitas (170). » nes magnas parvasque naturas, eis, quas fecit, sine
19 Quid evidentius dici potuit? adhuc tamen dubitatione praestantior : ac per hoc, etiain de qua
eamdem Augustinum audiamus. « Omnis substan- loquimur, rationabili et intellectuali, quae homi-
lia quae Deus non est, creatiira est; etquae crea- nis mens est. Illa autem cseteris natura prsestantior,
tura non est, Deus est. Quid ergo de ea facimus, Deus est (lll). » Forsilan dixisse debuerat,- Illa
nonquseest, sedquaest Deus (171)? » Idem : « In B cseteris proestantiore Deus est. Quid tamen magnum
Deiquippeforma, sicutnon est aliud Filius, aliud Deoea esse, qua est quidquid est ? Item : « Per ve-
vita ejus, sed ipsa vita Filius est: ita non est aliud ritatem, quae intellccta conspicitur ; et perbonum
Filius, aliud doctrina ejus; sed ipsa doctrina ejus summum, a quo est omne bonum ; et per justitiam
Filius est. Alise quaedicuntur essentiae sive substan- pfopter quain diligitur animus juslus ab anhiio
tise capiunt accidentia, quibus fiat in eis vel magna, etiam nondum justo; ut natura non solum incor-
vel quantacumque mutatio : Deo autem aliquid me- poralis, verum etiam immutabilis, quod esl Deus,
lius excogitari non potest: et ideo sola est incom- quantum potest, intelligeretur, admonui. » Iiem :
mutabiiis suhstantia, vel essenlia, quae Deus est-; « Quse vita dieitur in Deo, lpsa est essentia ejus
cui profecto ipsura esse, unde essentia nominata atque natura, Non itaque vivit, nisi vita, quod ipse
est, maxiriie ac verissime compelit. « Hsee Au- sibi est (175). t Quid tibi videtur? huicne cre-
gustinus. Te vero, quisquis adhuc porrqs esuris dendum est, singulari utique Magistro catholicae
et ccpas jEgyptiorum, fateri velhn, quoenam ma- iidei, et expugnalori universae hoarelicae pravi-
gis proprie dicatur essentia, quse est, aut qua est tatis, dicenti: « Natura immutabilis, quod est
Deus. Utraque enim incommutabilis est, et forte Deus, et vita, quod ipse sibi est: » an magis ei
niagis ei competit nomen essentise, qua est quid- qui dicil, « non, Quse est; sed, Qua esl? > Sed
quid est. iterum atque iterum quid Augustinus sentiat au-
20. Idem Augustinus : « Ipsa enim nalura vel diamus.
essentia, vel quolibet alio nomine appellandum est, 22. « Quid factutn estin corde tuo, cum dicerem,
idipsum quod est Deus, quidquid illud est, corpo- Deus ? Magna et summa quaedam substanlia cogilala
raliler videri non potest (172). » Item: c Sicut est, quae iranscendit omnem mutabilem creatu-
absurdum est dicere, candidum non esse cando- . ram (176). » Ilem : « Diximus, ul potuimus, non
rem, sic absurdum est dicere sapientem non esse lemporaliter scire Filium,nec aliud esse Filii scieu-
sapieritiam ; et sicut candor ad se ipsum candidus liarn, aliud ipsum Filium; et aliud esse Filii visio-
dicitur, 1329lta et sapientia ad se ipsam dicitur nem, aliud ipsum Filium : sed ipsara visionem esse
sapiens. Sed candor corporis non est essentia, quo- Filium, et ipsam scientiam vel sapientiam Patris
niam ipsum corpus essenlia est, et illa ejus quali- esse Filium. Deo non alia est substantia ut sit, et
tas: unde et ab ea dicitur candidum corpus, cui alia potestas ut possit; sed consubstantiale illi est_.
non est boc ipsum esse, quod candidum esse. Aliud quidquid ejus esl; et quidquid ejus est, Deus est. >
enim ibi forma, et aliud color: et utrumque non D Item : « Legilur quidem, Et spiritus sapientiw mul-
in se ipso, sed in aliqua inole, quse moles, nec tiplex, scd rccte dicitur etiam shnplex. Multiplex-
forma, nec color est, sed formata et colorata. Sa- enim, quia mulia sunt quse habet; simplex autem,
pientia vero et sapiens est, et se ipsa sapiens est. » quia non aliud quam auod habet, est. Sicut dictus
Item: « Res vero mutabiles, neque simplices pro- estFilius babere vitam in semetipso (Joan. y, 26),
prie dicuutur substantise. Deus autem si subsislit, et eadera vita ipse est. Quid te voluit aliud Scri-
ut substantia proprie dici possit, in eo inest ali- plura docere, nisi ut dum legeres esse Deum, et
quid tanquam in subjecto , el non est simplex, cui quaein Deo sunt, non naluram intelligas esse com-
hoc sit esse, quod illi esi quidquid aliud de illo ad positam ; sed secundum compositam hilelligas in-
illum dicitur; sicut magnus, bonus, et si quid ejus- compositam? » Item (177) : « Nunc veniamus ad
modi de Deo non incongrue dicilur. Nefas est ea quai Deus habere dicitur, quae non possunt non
(170) Id. ibid., epist. 120.' (175) Ibid., lib. xv,incapp. 5, 5.
(171) August. de Trinitate, lib. i, cap. 6. (176) Id., Tract. 1 Joannis Evangelium. — Sap.
(172) Ibid., lib. n, capp. 2,18. vn, 22.
(175) Ibid., lib. vn, capp. 1, 5, 6. (177) Gennad. in Regal. diffinit,
(174) lbid.,lib. xiv, cap. 12.
€05 GAUFRIDILIBELLUS 604
nabeii, quse habere dicuniur, ut ail Apostolus ; ita A i DE CAPITULO SECCNDO.
et quaein Deo sttnt nefiio novit, nisi Spiritus qui in 26. Secundum autem simile est huic, quod evi-
ipso est (I Cor. H, 11). Quae sunt ergo in Deo pa- denter ex Arii fonte-procedens,nonunariilantum,
riter requiramus. Nonne sapientia, virtus, lux, quae Deus sit, asserit esse substantiam. Duo siqui-
providenlia, vita, splendor, imago, immortalitas, de dem nomine Iradit substantise designari, videlieet,
qua scribitur : Qui solus habet immortalitatem ? Quod est, et quo est, essens, atque esseritiam:
(I Tim. vi, 16.) Habet enim universa quse diximus; sicut album et albediiiem interdum significare di-
quoe omnia Filius est. Quod autem substantialiter citur, et rem albam. Id ergo quo est, unura esse in
bonum est, non polest exti-anese-capax esse boni- Trinitate consentit, formam illam scilicet et natu-
tatis, cum ipsuni tribuat cseleris boiiitalem. > ram deificam, matrenique, ut ita dixerira, Trinitatis.
Item : « Spiritus sanctus non accipiens aliunde sa- Porro quod bac essentia est, non urium, in Trini-
pientiam dictus est spiritus sapientise (178). Hoc tate esse contendit, sed tria singularia quaedam,
enini ipsum quod subsistit, Spiritus sapientis3 est, tres res numerabiles, unilatibus tribus; quarum
et natura ejus nihil est aliud, nisi Sphitus verita- prima sit Pater, secunda Filius, tertia Spiritus san-
tis. Una quippe veritas unius Dei, imo una veritas ctus : idque miraculi docet in beata illa, Trinitate
unus Deus, non perniitlit servitiura atque culturani B 1 credendum, et in eo fidei meritum omri.e consti-
veri Dei, creaturseque conjungi. Deus solus, quia tuil, ut formam numefo unam in rebus esse pluri-
seternus est, hoc est, quia exordiura non habct, bus fateatur. Illius nimirum unitas formse sola in
essentise nomen vere tenet. »Idem : 1SS@ ! Deus causa est, ne plures dicantur dii, qttibus divinilas
autemhabet essentiam, habet sapientiam, sedquod est una communis. Sic nimirum tres etiam homi-
habet, hoc est, et omnia unus est (179). nes, si fieri ullo modo posset, ut una iri eis hu-
25. « Deus hoc est qnod habet:'babet enim seter- manitas, aut eadem inveniretur albedo, dico
iiitatera ; et ipse. Cst aeternilas. Hoc quoque scien- autem, una el eadem numero ; non jara tres albi,
dum est, quod omnis substantia, quae Deus non neque tres bomines dieerefitur esse, sed unus.
ineffabile sacramentum, haec
est, creatura est: et quae crealura non est, Deus Hoccine totum illud
est (180). » Item: « Eadem ibi sapientia quae es- Trinitatis et unitatis ratio tota? vides monstruo-
nobis pingitur, imaginem Trinitatis:
sentia, eadem potentia quse essentia: eadetn vita sam,. quse
quse essenlia -. et haec omnia uuum et unus Deus vides, quodProducuntur fingitur, non plane miraculum, sed
ridiculum. ex una radice tres rami;
(181). uni quodammodo capiti tria corpora subnectun-
24. « Pati non potest, nisi passibilis creataque '
tur. « Una est, inquit, essentia, sed qua sunt,
substantia: quae quoniam a sumraa essentia, quae non sunt. » Et qui dixit, Ego et Pater vtiujn
quae
Deus est, ut existeret, vocata de nihilo est, inter sumus
illud de quo facta est, et a quo facta est, media; (Joan. x, 50), Uno sumus, dixisse debuerat.
Neque enim est unum aliquid, quod et Pater sit et
ita superioribus affici potest, ut profieiat, sicut in- Filius et
Spiritus sanctus. « Alioquin etFilius, in-
ferioribus ut deficiat (182).
quit, Pater esset, et Pater Filius, et Spiritus eorum
25. ( Est praeterea tertius hic error, ut cum uterque. » Niinirum sic ruit qui irruit; sic percu-
unius substantise Pater et Filius esse dicatur, si- tit qui non videt. Quidni scrutator majesiatis op-
gnificari existimetur substantia prior, quam inter se primerelur a gloria ? Hinc illse erant, non minus
duo pares habeant, ac si tres res sermo significet ridiculse, quam saerilegse hiterrogati.ones. Cum enim
substantiam unam, et duos unius substantise velut sic enuntiaret quis, Deus est Pater, Deus est Filius,
cohoeredes (185) .». Idem : « Per Moysen Seth ani- Deus est Spiritus sanctus, nihil horum concedens
nisesimilitudoest: per Joannem Filius Palri aequa- simpliciter, de quo diceret, percunctabatur. Plane
]is est: et quaerimus tertium nescio quid inter Pa- diligens inquisitor : « Si dicis de Patre, aiebal,
trem et Filium quod natura non recipit (184). i D Deus est Pater, et hoc sit dicere, Paier est Pater,
Idem: « Deus autem immensoe virtutis vivens po- verum dicis: alioquin verum esse non potest. Sic de
teslas, quse nusquam non adsit, nec desit usquam, Fillo, sic de Spiritu sancto. Nulla enim res est,
se omnem per sua edocet; et sua non aliud quam nulla substantia, nihil unum, unde vere dici possit:
se esse significat, ut ubi sua insint, ipse esse in- Deus est Pater, Deus e.st Filius, Peus est Spiritus
telligatur: non autem corporaliter: ut cum ali- sanctus. » Unde et conjunctum, 1331 Unus Deus
cubi sit, non etiam ubique esse credatur; cum est Pater et Filius et Spiritus sanctus, ne Sabellia-
per sua in omnibus esse non desinat: non aliud nus esset, imo ne esse desisteret Arianus, negabat.
autem sint, quam quod est ipse, quae sua sunt Invertebat autem quas poierat enuntiationes, ut verba
(185). « Haec interim de primo capitulo sufficere convertens, senteniiam quoque perverteret ipsara.
videntur. t Paier et Filius et.Spiritus sanctus unum sui.t, vel

(178).Fulg. adDonat. H82) Claudian. ad Sidon., deStatu vitse.

(179) Isid., lib. Etvm., lib. iv, cap. 4. (185) Hilar., de svnod.
" - - "
(180) Greg., Moral. lib. xvr 184) Ibid.
aSl) Alcuin.., De Trinit., hb. n, c. 9 et 14. (185) Lib=VIIIde Triuit.
 605 CONTRAGILBERTUMPORRET. 606
unus Deas, vel una substantia. Nihil horum, > ait, A et simile, simili siuriie est; et idem ei, quod est
< unquam negaverim. Sed cur hoc? Quia uno sunt, idem, idem est. Et similis est in Tfinitate relatio
una essentia, una divinitate. Si quis autem sic pro- Patris ad Filium, et utriusque ad Spiritum san-
nuntiet : Deus est Pater et Filius et Spiritus sari- ctum ; ut ejus, quod est idem, ad id qnod estidem.
ctus, personas prsedicans : Hanc, inquit, plane Quod si id in cunclis aliis rebus non potest inve-
nego. » niri, facit hoc cognata caducis rebus alteriias (187).»
27. Sic Piclavis in sede magni Hilarii, congre- 50. Idem : « Qusero anPater et Filius et Spiri-
gata ecclesia, dogmatizavit, qui synodo prsesidebat: tus sanctus de divinitale substantialiter prsedicen-
sic in auribus Romanse-Ecclesise, et multitudinis tur, an alio quolibet modo. »Et post pauca : i Ex
episcoporurii, quos ad Remense consilium aposto- his igitur inlelligimus, Patrem, Filiuni, ac Spiri-
lica cqnvocavbrat auctoritas, heu! inter catholicos tum sauclum non de ipsa divinitate substantialiter
profilenti non defuere fautores; Iquem tamen Yi- dici, sed alio quodam modo (188). »
terbi, atque Parisius interrogatum similiter, non 51. Augustinus (189) • « Credimus unum Deum
simpliciter respondisse constabat. Sic usque hodie esse Patrem et Filium et Spiritum sanctum. » Jam
infelices paginse continent, e quibus ista proferi- forte parat invertere cavillator : scd audiat quid
mus. sequatur. £ Patrein vero, eo quod babeat Filium ;
28. « Sabelliani, cum audiunt unius substantiae Filium, eo quod habeat Patrem ; Sphitum sanctuni,
tres esse personas, et propler eam , quae ex illarum eo quod sit ex Patre et Filio. » Hoecnimirum
proprietatibus est, diversitatem , aut aequalitatem, adjectio, si quis prudenter advertat, prorsus vetat
aut cooperaiionem, aut cooeternitatem, aut proces- inverti; et non nisi de uno Deo patitur esse sermo-
sionem ostendendam, inductas esse similitudines nem.
legunt, scilicet, vel uriius animse menteni, notitiam, 52. Augiistinus : « Consequenter intelligitur,
amorem; vel unius mentis memoriam, inlelligen- non tantum de Patre dixisse apostolum Paulum,
tiam, vOlunlalem; vel unius radii splendorem, et Qui solus habet immorialitatem; sed de uno et solo
calorem, et hujusmodi alias : putant quod sicut Deo, quod est ipsa Trinitas. » Item : « Beatus et so-
unus solus est radius, de quo dicuntur splendor et lus potens, Rexrcgum, et'Dominus 1332 dominan-
calor; aut una sola est mens, de qua et memoria, thun (I Thn. vi, 16, 13); quod est unus, et solus,
et intelligentia, et volunias; ita unus solus subsi- et verus Deus, ipsa Trinitas. Recte ergo ipse Deus
stens sit, qui natura cum sit Deus, idem ipse per- Trinitas iiitelligilur beatus et solus potetis (190). »
sonalibusproprietatibus sit Pater, et Filius, et Spi- /-. Idem : « Loquendi causa de ineffabilibus ut fari
ritus sanclus. Quos hic error patenter ostendit igno- aliquo modo possemus, quod effari nullo modo pos-
rare hujus nominis, quod est substantia, multipli- sumus, dictum est a Graecis, una essentia, tres
cem usum, videlicet, et quod est, et quo est, hoc siibstantiae; a latinis autem, una essentia, vel sub-
nomine designari. Ne quis Sabellianus secutus ex stanlia, ires personse : quia in latino non aliter es-
rimltivoci, quod est ensis, mucfo, gladius, aut uni- sentia, quam substantia solet intelligi (191). »Idem:
voci, quod est sol, sol, sol, comparationibus, qui- « In seplimo libro qusestio, quae dilata fuerat,
bus et quod est, et quo est, id est et subsistens et explicatur, ita ut Deus qui genuit Filium,"non solum
subsistentia, ilerata significatione repetitur, in eo sit Pater virtutis et sapientiae suae, sed etiam ipse
quod de Patre et Filio et ipsorum Spiritu praedica- virtus et sapientia. Sic et Spiritus sanctus : nec ta-
tur (186). » Hsec.decommentario sumpta sunt : de men simul ires sunt virtutes, aut tres sapienliae;
coeteroBoetius ipse loquatur,"ut is potissimum frau- sed una virtus et una sapientia; sicut unus Deus et
dis impisecommenta dissolvat. una essentia. Deinde quaesitumest, quomodo dica-
29. i Relalio non faciet alleritatem rerum, de tur una essentia tres personse, vel, ut a quibusdam
qua dicituf, sed, si dici potest, personarum. Quod Groecis,una essentia tres substantise : et invenluin
eisdem fere verbis beatus Augustinus docuerat: I ) est, elocutionis necessitate dici, ut aliquo uno no-
Confiteantur, inquiens, Ariani nobiscum, in una mine enuntiarelur, cum quaefitur, quid tres sint,
divinitatis natura pluralitatem personarum magis quos tres esse confitemur, Patrem scilicet et Fi-
quam rerum esse. r Item Boetius : « Nam idem Pa- lium et Spiritum sanctum. J
ter, qui Filius, non est; nec idem uterque qui Spi- 55. Idem : « Ad hoc ratio pervenit, ut sic sit
ritus sanctus. Idem tamenDeus est Pater, et Filius, Filius sapientia de sapientia, quomodo lumen de
et Spiritus sanctus :idem justas, idem bonus, idem lumlne, Deus de Deo; nec aliud potuimus inve-
magiius, idem omnia quae secundum se poterunt nire Spirilum, nisi et ipsum esse sapientiam, et
praedicari. Sane seiendum est, non semper talem simul omnes unam sapientiam, sicut unum Deum,
esse praedicationem relativam, ut semper ad diffe- unam essentiam. Hanc ergo Sapientiam, quod est
rens praedicelur; ut est servus ad dominum, diffe- Deus, quomodo intelligimus esse Trinitatem? Non
Funt enim. Nam omne sequale, aequaliaequaleest; dixi, Quomodo credimus; nam hoc intcr fidelesnou
(186) Coniment. Gilberti sriper Boetium. (189) Gennad., eccl. dog.
lib. de Trinitate, capp. 5, 6.
(187) Boetius, ad (190) Auguslinus, de Trinilate. lib, i, cap. (i,
(188) Boetius Joan. diac. (191) Id.; lib. VII cap. 4.
607 GAUFRIDlLIBELLUS 603
debet habere questionem. » Item : « Jam in hoc A sive visibilium, sive invisibiliurn, non nisi bonita-
libro superius disputavi, non sic accipiendam esse tem intelligere Creatoris, qui est unus Deus et ve-
Trinitatem, quae Deus est, ex istis tribus, quae in rus; nullamque esse creaturam, quae non aulipse
trinilate nostrae menlis ostendimus; ut tanquam sit, aut ab ipso; eunique esse Trinitatem, 1333
memoria sit omnium Pater, et intelligentia oni- Patrern scilicet et Filium et Spiritum sanctum;
nium Filius, et charitas omnium trium Spiritus manifesta sunt testimonia, nec ullius egent inler-
sanctus : quasi Pater non intelligat sibi, nec diligat; positionis (195). »
sed ei Filius intelligal, et Spiritus sanctus ei dili- 57. Augustinus : t Deus dicitur vis illa ineffabi-
gat, ipse autera, et sibi et illis lantum meminerit: liter magna, et innumerabiliter sapiens, ut scri-
et Filius nec meminerit nec diligat sibi; sed mimi- ptum est : Magnus Dominus et magna virtus ejus.
nerit ei Pater, et diligat ei Spiritus sanctus; ipse (Psal. CXLVI,5). Vis isla Deus est, et Deus ipse tria
aulem et sibi, et illis tantummodo intelligat, ipse- est. t Idem : « Omnis mens quidquid scit, amat
que Spirilus sanctus nec.memincrit, necintelligat scire. Amor non minus quam inter duos est, aman-
sibi; scd meminerit ei Pater, el intelligat ei Filius; tem, et quod amalur. Unus est ergo amboruin
ipse autem et sibi et illis, non nisi diligat: sed sic amor, qui et tertius est. Non autem potest negari,
potius, ut orania ill.i tria. ct omnes et singuli ha- B boc tolum imam animam esse, et unam animam
beant in sua quisque natura ; nec distenl in eis ista; esse haec tria. Sicut enim hsec tria vere anima una
ut in nobis, aliud esl memoria, aliud intelligentia, est; sichoc uiium, et hoc alterum, et hoc tertium.
aliud dilectio sive charitas : sed unum aliquid sit, Compafet igitur se hsec creatura tam eminens Crea-
quod omnia valeat, sicut ipsa sapientia. Et sic ha- tori suo supereminenti sibi, excepto hoc et multum
betur in uniuscujusque natura, ut qui habet, hoe supra se amoto, quod omnis bonitas et omne bo-
sit quod habet, sicut immulabilis simplexque sub- num, et omnis bonitatis et boni dulcedo Creatoris
slantia (192). > a seipso est (196). »
54. Idem : « Res quibus fruendum est, Pater 58. Athahasius : « Illuc "miiii necessario video
et Filius et Spirhus sanctus, eademque Trinitas, festinandum, ut tres unum esse, et unum tres esse;
una quaedam summa res est, comuiuiiisque omnibus et si non ratione qua homo sum, tamen aucloritate
fruentibus ea, si lamen res, el non rerum om- perdoceam. » Idem : « Supernarum vhiutum car-
nium causa; si tamen causa. Neque enim facile mina Unum tres esse, et tres unum esse deriion-
nomen, quod tantse excellentioe convenial, inveniri strant. » Sed hic Theologus nosier e coutra tres
potest (195). » Idem : « Istum unum verum, qui quidem unum, sed nonunumtres esse demonstrat,
solus est naturaliter Deus; non Patrem soluin , ne Sabellianos forte sequatur. Caeterum ad hunc
neque Filium solum, neque solum Spiritum sau- nostrum audiat Athanasium suo Ario responden-
ctum : sed simul Patrem et Filiuni et Spirilum lem : «Nec Sabellium incurrimus, tres unum Deum
sanctum esse diximus. » ldem : « Si una illa essentia fatendo; nec tuae perfidise laqueis irrelimur, dum
Patris et Filii et Spiritus sancti una esset persona, hunc Deum Trinitatem esse ingenue confite-
non dicerelur, Ad hnaginem nostram; sed, Adima- mur (197). s
ginem meam : nee dixisset, Faciamus ; sed, Fa- 59. Ex istis scientia est Deus, Deus est Trinitas.
ciam. Quid igitur? quod jam docemur, unam il- Idem : « lbi enim unitas vere est Trinitas, et Trini-
tam essentiam Patris et Filii et Spiritus sancli, tas vere est unitas. Tunc perfeete cognoscemus,
ne ullam quidem esse personam. » quod modo salubriter credimus. Neque enim aliter
55. Idem : « Quia in illo uno vcro Deo Trinitate, animadvertere merebimur, nisi nunc, quae vera
non soluni quod unus Deus est, sed eliam quod sunl, fateamur, boc est, veram, coaeternam, incom-
Triailas est, naturaliter verum est: propterea ipse: mutabilcm,distinctam personis et iiiseparabilem Tri-
verus Deus in personis Trinitas est, el in natura nitatem, replentem omnia simul subslanliali virtute
unus cst. » Idem: E Principaliter tene, omnem na- D sua. Unum simplex, trinumque : hsec tria, unum
turam, quoe non est Trinitas Deus, ab ipsa sanctt i et hoc unum tres: sed non tres Patres, nec tres Filii
Trinitale, quoe solus verus et seternus est Peus,, nec tres Spiritus sancti. Tres unum, et unum tres
creatam ex nihilo. Edissere nobis, si potes, qua ' confiteor. Haectria unus Deus, et unus Deus hsec
natura sit Trinitas Deus : cura divina natura ne<' tria. t Idem : c Deus et Dominiis, vera ct sempi-
Deus, nec Trinitas sit: aut certe ex nihilo eam fa- terna Trinitas in personis ; vera et sempiterna uni-
teare creatam, quse non sit Trinitas Deus. Id enini tas in substantia : quia una est substaniia Paler et
tenendum principaliter a magno fidei principe com- Filius et Spiritus sanctus. Si una substantia est
mendatur (194). » Pater et Filius et Spiritus sanctus; quare solus
56. Augustinus : < Satis est Christiano rerun l Filius incarnatus dicitur? Quia alia persona Patris,
creatarum causam, sive coelestium, sive terrestrium , alia Filii, alia Sphilus sancti (198). »

(1921 Id., lib. xv, capp. 5, 6, 7. (196) Aug., De creat. hom. ad imag. Dei.
(195) De Doctrina christiana. (197) Athan., Contra Ar. et Sabel.
(194) De Reg. Fid. ad Petrum. (198)Cassiod., Requal. auimse.
(19o)Enchirid., cap. 4.
 099 CONTRA GILBERTUM PORRET. CIO
DE CAPITULO TERTIO. A de rerum principe loquamur Beo, fingat, qui po-
40. Tertium radicis vipereae germen propriela- test, quis hsec lam diversa conjunxerit? Nam quod
tes, id est relationes, personis tribus attribuit, quse sit de proprietate prsedicationis, ut de quo unum
non sint ipsae personse : res sempiternas et ab in- illorum trium prsedicatur, alterum prseaicari non
vieem, et a divina substantia numero differentes; possit (unde et alibi qnoque res oppositas nomi
ut inveniatur, non Trinitas, sed quatefnitas : cum vit, et unum Deura, tres esse personas negabat),
divina illa substantia sit hoc unum, et quselibet evidenter Boelius ipse confutat.
trium proprieiatufii aliud unum. Nam et qualuor 45. « Qusero an Pater et Filius et Spiritus sanctus
tradit unitates seternas, quarum prinia auidem adsit prsedicentur subslantialilcr de divinitate, an alio
summae iili naturse, qua Peus est; tres residuse quolibet modo. » Itein : i Ex his inielligimus, Pa-
proprietatibus triiras. Porro personas ipsas illa uni- trem et Filium et Spintum sanctum non de ipsa
late Peum unum dici, reliquis vero tribus unitati- divinitate subslantialiter dici, sed alio quodam
bus esse tria. Ubi, si diligenter advertas, quod im- modo. Dico enim, si de divinitate prsedicantur;
, parilatem hanc relationis ratio non admittit, qua- et de uno, cum non sit nisi una divinitas (200).»
tuor statim proprietates occurfunt. Neque enim re- Deinde quod personas ipsas relalioiium subjecta
ferri ad Patrem et Filium Spiritus potest, quin et B dicit, catholicus horrel auditus. Unde et ipse Boe-
ipsi feferantur ad Spiritum. Sed nec eadem, qua tius de Deo ulique loquens (neque enim aliud ali-
ipse, possunt relalione referri; ne sit una in Tri- quid tam eleganier cseteris ommrius assereret prae-
nitate sine proprietate persona. Nempe ut diversa a ferendum, sicut et supra meminiraus) ait : « Hoc
paternilate filiatio est, sic et a processione pro- vere umim est, in quo nullus numerus, nullum in eo
ductio; si tamen hoc Cam nomine pl^ceat appel- alittd proeterquam id quod est. Neque enim subje-
lari. Jani vero huic suam necesse est dare unita- ctum fieri polesl, forma enim est; formae vero
tem; et adhuc creScet rerum numerus aeternarum, subjectae essenon possunt (201). » Etnein hoc qui-
si fueril qui prosequatur. Multa siquidem hinc pul- dem a beato Augustino Boetius ipse dissentit;
lulare necesse est, ut ex radice colubri regulus cum et ille doceat, in Dei substantia non aliud
oriatur. Sed hasc disputatio supra nos est: majo- esse substantiam, et aliud quod accidit ipsi sub-
ribus reservetur. Forte tamen ipsa sibi impietas ad slantise; sed quidquid in ea iulelligi potest, esse
omnem confusionem sufficere poterit : dummodo substantiam.
lectoris diligentia perscrutetur glossam obscurio- 44. Et an forte proprielates illas non in Deo po-
rem textu, adversantem utpote textui, et scctandis n nere, sed extrinsecus affingere videatur ? ait siqui-
involucris laborantem. Si quominus, abundant u dem quodam loco : « Thcologicae personse, quo-
testimonia Scripturarum, quibus impietas omnis, niani cjus quo sunt, et simplicitate id quod sunt,
licet impudentissima sit, obruatur. essentiarum oppositione a se invicem alise esse
41. « IUius enim proprietas prsedicationis, qua non possunt: sed harum quse dictse sunt, extrinse-
de quo unum 1334 horum prasdicatur, aliud prse- cus affixarum rcrum oppositione a se invicera alise
dicari non potest : satis patenter ostendit, non et probantur, et sunt (202). » Ubi, obsecro? Extra
modo inter se, verum etiam ab omnibus illis, quae Deum : siquidem ex ipso, et per ipsum et in ipso
de illorum subjeclis communiter dicuntur, et ab eo sunl omuia. Denique si quid illi affixumextrinsecus
maxime quod unum de tribus, multis nominibus fuerit, extra verilatera, exlra setermtnlem esse CGn-
substantiahler prsedicatur, haec esse diversa. Est vincitur. Semel crucifixus pro nobis Unigenitus
aulem hsec diversitas non modo in numero, quo Dei Palris, nec sibi, necPatri, nec Spiritui utique
scilicet hoc unum est; quodlibet vero illud est suo quidquam a nobis deinceps patietur affingi.
aliud unum : verum etiam natura generis, et loco Postremo, si vere tres illas affingit extrinsecus, nbi
rationi6 (199). » illud erit, quod tanquam sibi maxime suffragaturum
•42.Substantiam divinam dicit, eam seilicet non I) protulit: t In substantia unitas, in personis proprie-
quae est, sed qua est Peus, unam multis nomini- las, et in majestate adorelur sequalitas ? Audis, in-
biis proedicari, cum dicit, Deus magnus, bonus, et quit, in personis proprietas : et dubitas credere
oranipotens, et his similia. Eadem enim in Deo est personales esse prop ietates res seternas, quaenon .
sapientia, et essentia, et veritas, et omnipotentia ; ipsae personse sint, sed in ipsis? » Modo affigeban-
et quaecumque de Deo dicimus in hunc modum tur extrinsecus : sed fides catholica nec affixas re-
Ab hac ergo substantia divina personales proprie- cipit, nec infixas. Nimirum sicut in personis proprie-
-tates (nam de his utique lqquimur) numero dicit tatem, sic in substantia unitatem, sic in niajeslate
esse diversas; ut ipsa quidem si hoc unum : quae- aequalitatem adorat: sed haecomnia per indifieren-
libet vero illarum proprietatum aliud unum. Nec tiam dicta-sapit, quicumquenon desipit. Nihilenim
vero haec differentia sufficit, nisi amplior quoque in Deo est, praeterquam id quod est. Sed riec pro-
diversitas generis et rationis accedat. Vide autem : prietates ait illa senptura , quamvis et hoc sane
si enim hic merito verbis Boetii respondemus, cuai posset intelligi, imo vero proprietas iri personis, id
de Trinitate, cap. 2.
(201) Id., lib. comment.
(199) Comment. Gilberti super_Boetium. in Boetium.
(200) Boetius ad Joan. diac. (202) Gilleb.,
611 GAUFRIDILIBELLUS Gi2
est, distinclio. Adoratur itaque in subslantia uni- A alque pluralilas minime facit numerabilium rerum
tas, in personis proprietas, in majestate sequalitas; numerosam diversitatem. Numerus enim duplex
id est, substantia una, personse distinclse, majestas est : unus quidem, quo numeramus; alter vero,
aequalis. AUoqttin, si verbis insistere libet, adoren- qui m rebus numerabilibus constat. Etenim unum
tur ab eo in personis relationes, res aeternse quae res est unitas , qua unum dicimus. Duo rursus
Deus non sint. Nam a nobis sola fideliter adoratur in rebus sunl, ul homines vel lapides ; dualitas
illa simplicissima substaiilia et natura, quae est nihil, sed tantum dualitas, qua duo homir.es vel
1335 TrinitasDeus. Adhuctamen quemadmodum lapides duo fiunt: et in caeteris eodem modo. Ergo
de his proprietalibus disserat, audiamus. in numero quo numeramus, repetitio unitatum
45. ( Quoniam paternilas, et filialio, et connexio facit pluralilalera : in rerum vero nuraero non facit
diversa sunt; oportet unitales quoque, quoe illis pluralitatem unilatum repetitio; velut si de eodem
adsunt, a se invicem esse diversas: et quia, quam- dicam, Gladius unus, mucro unus, ensis unus. Potest
vis suhstantise subslaiilia alia, vel accidcns adsil; enim tot vocabulis gladius agnosci. Hsecenim uni-
accidenli tamen non polest adessc subslantia; uni- tatum repetitio, iteratie potius est, non numeralio :
tates quse adsunt paternilati, et filiationi, et con- velut si ita dicamus, Eiisis, mucro, gladius; re-
nexioni nequaquam poierunt esse subslanlise (205).» )_•petitio qusedam esl ejusdem, non numeratio di-
46. Hic, si diligens lector adverlat, nil corise- versorum : velut si ila dicani, Sol, sol, sol; non
quentiae in eo reperiet quod infert : c Propterea tres soles effecerim, sed de nno toties praedica-
unitates, quae proprielatibus adsunt, substanlias verim. Non igitur si de Patre ac Filio et Spiritu
esse non posse, quod accidenti non.polest adesse sancto, terlio prsedicatur Deus, idcifco trina prae-
substantia. » Nisi ipsas proprieiales accidenlia ve- dicatio numerum facit. HoC'enim illis, ul dictum
lit intelligi: alioqui si non sunt accidenlia, quid est, imminet, qui inter eos distantiam faciunt
rationis habere videlur, eo quod accidenti subslan- meritorum. Catholicis vero [supr. ad., nihil] in
tia adesse non possit; quoe illis adsunt, nequaquam differentia conslituentibus , ipsanique formam,
posse esse substanlias ? Atqui accidentia eas esse, ut est, esse ponentibus, neque aliud esse, quam
ne ipse quidem proprietalum Magister voluit pro- esl ipsum quod est opinantibus, recte repetitio
fiteri, medias quasdam res inter substanlias acci- de eodera, quam enumeratio diversi videtur esse,
denliaque conslituens. Ad bscc, qua ratione suum cum dicilur, Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiri-
hunc ternarium, aut quaternarium magis : quatuor tus sanctus, atque hsec Trinitas unus Deus : veluti
eiiim, aut forte etiam plures setemas invenit uni- ensis atque mucro, unus gladius; velut sol, sol,
tales : bunc, inquara, numerum, qua ratione qua- C sol, unus sol » (204).
ternitatem possit negare, non video. Manifeste 47. Yere stultam fecit Deus sapientiam hujus
siquidem numerus est, quo numeramus, numerus mundi! Hsec enim leelitans et haec traclans homo
rerum ad invicem differentiurn. Cseterum si hsec ila tantarum litterarum, nihilominus auget numeros,
se habent, tola illa Boetii de numerali differentia multiplicat unitates, simplicissimam 1336 setcr-
disputalio deleatur, quse non solum differenliam nitatem rerum nuraerositale dispertit. Trifariam
numeri, sed et ipsum quoque numerum quo iiume- denique constituit Trinitatem, personarum., pro-
ramus, ubi repeiitio unitatum pluralilatem facil, prietatum, unitatum : nobis autem sola personarum
ab ineffabili illa removet Trinilate. Triplicem Trinitas commendatur.
quippe proponens, generis scilicet, et speciei, et nu- 48. Augustinus : « Si enini minus magna est
meri differentiam : c Age igitur, inquit, ingredia- charitas quam sapientia, minus quam esl diligitur
mur; et unumquodqiie, ut Jiitelligi alque capi sapientia. ^Equalis est igitur, ut quanla est sa-
polcst, dispiciamus. » Post longain deinde disputa- pientia, taiitum diligatur. Est autem Sapientia
tionem inferens ail: « Nulla igitur in Deo diversilas, eequalis Patri, sicul supra diximus. ^qualis est
nulla ex diversitate pluralitas, nulla ex accidenlibus p igitur etiam Spiritus sanctus; et si ceqnalis, in
raulliludo, atque idcirco nec numerus. Deus vero, omiiibus aequalis propter sumniam simplicitatem,
a Deo, nullo differt, nec vel accidenlibus, vel acci- quaein illa subslantia est : et ideo non amplius
dentalibus differentiis in subjeclo posilis dislat. quam tria sunt. Unus diligens eum qui de illo est,
Ubi vero nulla est differentia, nulla esl omnino et unus diligens eum de quo est, et ipsa dilectio :
pluialitas; quare nec numerus. Igitur unitas lan- quse si nihil est, quomodo. Deus est ipsa dilectio,
tum : nam quod terlio repetitur, Deus; cum Pater si non est ?» Idem : « Numerus, et mensura, et
el Filius et Spiritus sanctus nuncupatur, tres uni- pondus ipse Deus est. Ipse est numerus sine numero,
tates non faciunt plnralitateni numeri in eo quod a quo omnis numerus : ipse est mefisura absque
ipsae sunl; si advertamus ad res numerabiles, ac mensura, a quo omnis mensura : ipse pondtts sine
non ad ipsum numerum. Illic enim unilatum repe- pondere, a quo est omne pondus. Omnia
ergo in
tiiio numerum facit. In eo autem numero, qui in tiumero, el mensura, et pondere disposuii (Sap., xi,
rebus numerabilibus constal, repetitio unitatum 21) : tanquam diceret, Omnia in se disposuit. »

(203) Gomment. Gilberti super.Boetiura. (204) Boelius, lib. de Trinilale, capp. 2, 3.

 613 '
CONTRA GILBERTUMPORRET. c_4
Idem : « Deus sifiiplex est natura, et imniutabilis, A rulenta prOpago. Quocirca non illi diutius immorari
et. imperturbata; iiec aliud est ipse, et aliud quod necesse est: quippe quod in ipsa jam radice sua
habet (205). » confutalum esse videtur. Divinam quippe naturam
49. Isidorus : « Simplex dicitur Deus, sive non Deum non esse contettdens, eo usque prorupit,
advertelido quod habet; sive quia non aliud est etiam non interrogatus, ut incafnationem sic tri-
ipse, et aliud quod habet (206). » bueret personae Filii, ut ipsi divinitati eairi omnino
50. Hieronymus: « Deus siraplex est natura et negaret. Scripserat autem super eodem capitulo in
immutahilis; nec aliud est ipse, et aliud quod sua illa expositione, prolibitu bene dicta depravans.
habet (207). » Idem :-« Omne quod est, aut inge- Haecenim surit verba Boetii: « Sed humana forsitan
nitum est, aut genitum, aut factum. Proprium au- natura in deitatem videatur esse convefsa. 1337-
tem Dei est non coepisse. »Idem : « Quid ergO de Hoc vero qui fieri potest, si divinitas in genera-
proprietatibus dicimus _,personarum ? » Euradem tiotte Christi et hlimanam animam suscepit, et cor-
audiamus. «Non enim nomina tanturtimodo, sed pus? s> Item : « Cum in eadem persona aliud sit
eti am nominum proprietates, id est personas, vel divinitas quae suscepit, aliud quam suscepit, huma-
ut Grseci exprimunt, hypostases, hoc est, sub- nitas: non enim natura, sed persona,(212). » Ut-
sistenlias confitemur. Itaque substantia unum sunt, B 1 quid ita? A te ipso habes, an alii docuerunt te?
personis ac proprietatibus distinguuntur (208). i credo proprium est exposiloris, cui nec auctor ipse,
51. Gregorius Nazianzenus : «Deuin cum nomi- nec sanctorum quispiam consentire videtur. Pro-
EO, uno lumine illuminamirii, et tribus : uno qui- pheta dicit in Psalnio : Veritas de ierra orta est
dem, seeundnm substanliam; tribus vero, secun- (Psal. LXXXXIV, 2). Expone tu, Veritas, id est,
dum uniuscujusque proprietates sive subsistentias, verus; et audiant quorum animas non attingit zelus
ul aliquibus videtur dicenduni, sive personas. Nihil Def. Dicit SalOinon: Sapienlia mdificavitsibi domum
enim pro vocabulorum diversitate distal, cum ad ' (Prov. ix, 1). Expone, Sapiejitia, id est,. Sapiens;
eumdem sensum nomhium diversitas. provocet in- sed non nobis.
tcllectum (209). »'.. 55. Augustinus: « Ergo qui forma Dei accepi!
52. Alcuipus : «Ingenitus, Genitus,.et Procedens formam servi, utrumque Deus, utrumque honio
uaa natura est, tres proprietates, unus Deus. Qnme (215). » Ideni: c Si enim divina substantia longe
quod est, aut seniper fuit, et rioii-esse coepit; aut distantior, atque incomparabili diversitate subli-.
non semper fuit, et esse coepit. Quod itaque non mior, potuit propter nos ita suscipere humanam
coepit esse, sed seiriper fuit, Pater et Filius et Spi- r-, subslantiam, ut una persona fieret: quanto credi-
ritus sanctus: quod vero esse coepit, omnis est bilius, alii etalii homines, sancti et fideles ejus fiunt
creatura (210). » cum bomine Ghristo urius Christus (214)?» Idem :
55. Isidorus : < Trinilas est appellata, quod fiat «Neqae eiiim natura seterna atque divina temporali-
tolum unum ex quibusdam tribus, quasi Trinilas; ter nasci ex natura humana ullatenus posset, nisi
ut memoria, intelligentia, et voluntas, in quibus seeundum susceptionem veritatis humanse verani
mens habet hi se quamdam imaginem Trinitatis nativitatem teinporaliter conceptionem ineffabilis in
diviuae. Nam cum tria sint, unum sunt; quia et se divinitas accepisset. » In eodem: « Sic veritas
singula in se manent, et omnia in oinnibus. Pater incommutabilis manet humafiae divinaeque naturae,
igitur et Filius et Spiritus sanctus Trinitas et Uni- ut sicttt vefa seinper est ejus divinitas, quam de Pa-
las. Id enim unum, idera et tria (211). » Cujus uti- tre incommutabilem habel: ita vera semper atque
que lestimonii secundo manifeste erroris hujus incommutahilis sit ejus humanilas, quam sibi uni-
capitulo pars novissima contradieit, sicut et aiiar lam sunima divhiitas gerit (215). » Idem : « Licet
multoeexhis auctoritatibus, aut duobus, aut etiam unam personam in Christo credamus, duas tamen
tribus capitulis evidenter opponi facile diligens substantias, id est naturas, fatemur, divinitatis sci-
lector advertet: sed initium quod tertio specialiter E) licet el humanilatis, assumptricis et assumptae, cre-
adversatuf. Ille enim Trinitatem tres unilates ex- atiicis et creatae. »Iderii: « Adveniens divinitas iii
ponit, scribens hoc modo : * Quo fit ut nec Trhii- uterum Yirgiiiis, carnem sibi fabricavitex substan-
tas, id est tres unitates, de Deo sabstantialiter. tia ipsius, quam pro saluie nostra suscipiens, et
prsedicentar. » Isidorus vero Trinilatem trium uni- sibi coadunans, natus est Deus homo. >-..-
tatenii fidelius interpretatur. 56. Fulgentius: < Hic puer sicut veram carnem/
sic veram habuit animam: ut vera illa diviriitas to-
DE CAPITULO QUARTO. tam honiinis etreparandam susciperet, et susceptam
54. Restat capitulum quartum, primi nlique vi- posset reparare naturam (216).»
- (212) Boetius, dePersona elNatura, cap. 6.
(205) Lib. vi de Trinitate, cap. 5.
(206) Etymolog., lib. n, cap. 4. (215) De Trinitate, lib. m.
De essentia Dei.
(207) Lib. (214) De Peccalorum meritis et remissijne, lib.
(208) Definit ad Damas. papam. n, et Baptismo parvulorum.
(209) Lib. m de 2 Eph. (215) De Fide ad Petrum, qui liber non est Au».-.
(210) De Trinitate, lib. II, cap.4.4. girstirii, sed tribuitur Fulgentio.
(211) Etymolog., ]jb, m, cap. (216) De Myst. Mediatoris. -
SiS GAUFRIDILIBELLUS . 616
57. Gregorius: < Yenit ad nos calceala divinilas A et contagionem peccati in omnes homines trans-
(217). » eunlem excluderet (225). » Idem : « In ea, licet
58. Alcuinus: < Sie est ergo Cluistus plenus per noslros, non Yerbum aut in carnem, aut in
gratiae et veritatis, ut sicut a divinitate plenitudo anraiam, aliqua sui parte conversum est. Cum sim-
humanitalis suscepta est;ita in ejus huinanitate plex et incommutabilis natura divinitatis tota in
pleniludo sit divinitatis.» Idem:« Non enim alicubi sua sit semper essenlia ; nec damnum sibi reci-
divinitas bumanitatem, ex quo in nnitatem suae piens, nec augmentum : et sic assumptam naturam
personse assumpla est desefuit. (218). » beatificans , ut glorifieata in glorificante perma-
59. < Ulique divinitas suae carnis conceplione n.eat (226). »
conccpta esl, et nativitate nata: sensitque parlici- 62. Novissime paucis monemus eos, qjii scientiae
patione humani affectus mortem, quara sponte su- niagis quam conscientiae student, ne de caelero tam
sceperat; non naturse suae poleuliam perdidit, per facile acquiescant nova in--fi.de tradentibus : sed
quam vivificat omnia. t Idem: < Omiiium, quse in cauti sint non transgfedi lerminos , quos posuere
Christo gesta sunt, operum auctoritas ex divinitate patres nostri, nec circumferri omni vento doctrinse.
est: lanien carni convenit dicere. Potestatem habeo Id nempe solum ad omnem confulalionem novita-
ponendi anitnam nieatn (Joan. x, 18), non divinilati, B tis, prsesertim in ratione fidei, satis esse debuerat,
Divinitas enim non dimisit animam, postquam as- quod novitas est. Nam qui teslimonia hiterdum ali-
sumpsit (219)..» qua Scripturarum exquisita detorquet, novitatis
60. Hilarius: < Non enim defeceral natura, ne auctor est Quantae prsesumptionis est! tanquam
essel; sed in se humiiilatemterrenoenativitalis ma- soli ipsi legerint, intellexeriritve Seripturas. Et
nens sibi natura Dei suscepil (220). » nemo ante le, frater, catholicus fuit, et pcrierat
61. Leo papa : « Salva igitur hroprietaleulrius- fides noslra, quando iertius e ccelo cecidit Cato, et
que naturse et substantise, et in unam coeunte per- magistri lui ignoraverunt fidem ? et tu ipse ante
sonam, suscepta esl a majestate humilitas, a virtute hos annos, priusquam in Parnasso somnianti no-
infirmitas, ab aeternilate mortalilas: atque ad sol- vum tibi revelaretur evangelium, in errore fuisti;
vendum naturse noslrae debilum, naturae inviolabili- et adhuc, praeter paucos discipulos tuos, errat Ec-
ter nnita passibili (221). » Idem (222): « Non sic clesia universa ? Id ut dicere impudentissimum,
creatura In societaiem sui Creatoris assumitur, ut sic sentire superbissimum; credere stultissimum
iile habilator, et illa esset habilaculuni: sed itavere jure Censetiir.
naturse alteri nalura allera miscerelur. Et quamvis 65. Ut enim ad haec specialiter capitula, quaepras
alia sil quse suscipitur, alia vero quae suscipit: in nianibus suut, revertamur; nunquid non audien-
tanlam tamen convenit unitatem utriusque diversi- tibus lam nova dogmata considerandum fuerat,
tas, ut unus idemque sit Dei Filius, qui se, et se- quantos sapientes et litt.eratos viros non longe an-
Cundum quod verus est horao, Patre dicit minorem tehac habuisset Ecclesia sanae opinionis et doctri-
(Joann. xiv, 28), et secundum quod verusesl Deus, na3, qui manifeste contraria senserant, et docuea
Patri proDlelur sequalem (Joan. x, 50). » Idem : . rant? Dico autem insignes illos, Laudunenses, An-
« Yerbum caro factum est provectione carnis, non selmum, et Radulfum ; magistrum etiam Albericum
defectionedivinitatis; quse sicpotentiam suam boni- Remensem, riost Bituricensem archiepiscopum ; et
tatemque moderala est, ut et nostra suscipiendo fidelissimum divirii verbi tractatorem Hugoneni de
proveherel, ct sua commuiiicando non perderet Sanclo-Yictore; sed el Roberluni Pullum, aposto-
(225). » Idem: < Probatissimum esse decebat, Yer- licae Sedis cancellafium, cseterosque quamplures ,
bum carnem 1'actum, et sempiternam illam essen- quorum, aut prasseiitia adhuc, aut memoria recens
liam Filii Dei, hniuinis veram suscepisse naturam in benedictione est: quorum communis exstat sen-
(224). » Idem: « Nisi Yerbum caro fieret, et tam tentia, Quidquid in Deo est, Deum esse. Hinc ma-
solida existeret unitas in utraque nalura, ut a sus- D gister Radulfus Laudunensis in quadam seriptura
cipiente susceptam, nec ipsum breve mortis tem- saa, sic ait : e Per illa nomina, PatCr, et Filius, ct
pus, abjungeret, nunquam valerct 1338 adseier- Spiritus sanctus, nullas intelligimus poni propriela-
nitatem redire mortalitas. »Ideni:« Suscepit nos tes (sicut de TOxvp superius dictum est) quae sint
in suam proprietatem illa natura, qua se in quas aliud quam ipsse personse. » Et magister Hugo :
voluit mensuras benignitatis inflexit, nec unquain < Quia in Trinitale est qui a nullo est, et est ibi qui
conversionem incurrit mulabilitatis. Suscepit nos illa ab illo est, et est ibi qui ab utroque est; Trinitas
natura, qua nec suis nostra, nee noslris sua con- vera est, et unitas manet perfecta : quoniam in
sumerel. Suscepitnos illa natura, quse et imaginem Dea nihil esse potest quod Deus 11011est; quia
nostri generis a commuiii tramite non abrumperel, unum est totum quod est. » Ideiri : « Innaturadi-
(217) Homil. (222) Id., serm.5.
(218) De Triuitate. lib. IV, Iract. 2, et lib. Cod. (223) DeNalivitateDomini serm. 4.
tracf. 16. (224) De Epiphania serm. 4.
(219) AdFridegis. , De Passione serm. 4 et 21.
De Trinitate, lib. IX. (225) Ad
(220) De (226) Julian. Coens. episc
^22l) Nativitate Doraini serra. 1.
 81? iGAUFRIDIEPISTOLA ADJOSBERTLK. <SiS
vinitatis, ubi multiplicitas aut diversitas nulla est ; A Deus. Sicubi vero dicilur, Deura sapientia sapientem,
persona, et id quod est in persona, divisum essi3 rnagnitudine magnum, aeternitate seternum, unitaie
non potest (227). unum, diviiiitate Deum esse, et alia hujusmodi:
64. Capitulum primum : Quod divina essentia,i credinius-non nisi ea-sapienlia,
quse est ipse Deas,
substantia et natura, quae dicitur divinitas, boni-
sapientem esse ; non nisi ea magnitudine, quse esS
las, sapientia, magnitudo Dei, e't quaeque similia, ipse Deris, magnuni esse; non nisi ea seternitate,
nori sit Petts ; sed forma, qua est Deus, est ipse Deus, aeterriuiii esse; non nisi ea uni -
quae
65. Capitulum secundum : Quod nec unus Deus,
tate, quae esl ipse Deus, unurr< esse-, non nisi ea
nec una substantia , nec unum aliquid sint tres1 divinitate
Deum, quse est ipse, id est se ipso, sa-
personae, Pater, Filius et Spiritus sanclus. pientem, magnura, aeternum, unum, Deum.
66. Capitulum :ter.tium : Quod tres personse tri- -II. Cuin de tribus personis loquimur, Patre,,Filio,
bus unitatibus sint tria, et distinctse proprietatibus
et Spiritu sancto, ipsas umini Deum, ttnam divi-
-trihus, quae non hoc sint, quod ipsse personse, sed nam substantiam esse fatemur : ct e
sirit tria seterna differeiitia numero, tam a se invi- converso, cum
de uno Deo, una divina substanlia loquimur, ipsuiu
cem, quam a substanlia divina. iinam divinam substantiam esse tres
67. Capitulum quartum : Quod divina natura r.on ^ unum Deum,
sit incarnala, nec naturam humanam susceperit. personas profitemur.
III. Credipius solum Deum Palrem et Filium et
Explicit libellus cojitra capitula Gilleberti Picia-
viejisis Episcopi. Spiritum sanctum aeternum esse, nec aliquas om-
nino res, sive relationes, sive pToprietatcs, sive
1389 SYMEOLUMFIDEI singularitates, vel uiiitales dicantur, et hujusmodi
Quod adversus eadem Capitula editum est a Pairibus alia, adessePeo, quoe sint aboeterno, ouse non sint
decejn provijiciarum, ctm episcopis et abbatibus Deus.
plurhnis dictanle
; reverendissimoabbale Clarm-Val-
tis Bernardo. IV. Credimus ipsam divinitatem, sive suDstan-
l. Credimus et confitemur, simplicem natus-ara tiam divinam, -sivenaturam dicas, incarnatam esse,
sed in Filia.
ilivinitatis Deum esse, nec aliquo sensu catholico
posse negari, quin sit Deus divinitas, et divinitaj Explicit SJjmbolutn.

(227) DeSacrameniis
. . . , .,, -«^

"EJUSDEM GAUFRIDI EPISTOLA AD JOSBERTUM

Coniinensnotuias in Orationem 4ominicam.{Maiih. vi,9-15)-.

Pilecto suo, rrater Gaufridus, psallere el orare C inveniri. Felix, qui maiuit periculum mortis incur-
-
spiritu simul, et mente. rere, quam ab oratione cessare (Dan. vi). Quanio
l. Adnotationem tibi in Oratione dominica, frater niagis nos, quibus imminet mors dissimulantibus,
lni Josberte, petisti per capitula singula orationis oranlibus repromittitur vila, semper orare, et non
ipsius quadrifaria partitione [distinctam, ut memo- deficere convenit ? Sed et hoc nihilominus. attenden-
riae firmius hsereat, etnec exilis nimium, necdiffusior dum, ut licet interdum verbis forsitan aliis semper
videatur.Egovero tuum mihiquaternarium exhibens, sic oremus, ut nulla nostra optatio, nuiia oratio,
el in hac parte geminam tibi adnotationem dare, et nulla petitio a fonte discrepet, quara peritissimus
cito dare curavi, sciens quod scias, quod bis dedit dictavit Oralor, et singularis instituit Advocatus.
qui cito dedit. Nec displiceat brevitas forsitan subob- Sic orabitis, inquit, Palrem.
scura : ad exercitium proderit, occasionem appo- 2. Pater jioster, qui es in ccelis. AdPatrem diri-
nendi ad sapientiam aoministrans. Oportet semper genda traditur nobis oratio, quod illius gloriam
orare, et jion deficere (Luc. xvni, 1), ait Dominus. quserat Filius, et quaecumque ille tribuit, pariter
Quod fidelibus universis ex dominica admonitione tribuat, qui quaecumque fecerit, similiter facit. Ei
sectandum, specialiter tamen nostrae professioni dicatur plurali numero, ut pro nobis invicem sem-
rioscitur convenire. Ea siquidem Danielis persona per oremus. Sicut enim commuiiis adoptio, sic
signifiealur et nomine, qui cum Noe et Job in pro- communis oratio est. Illius est singularis oralio,
pheta legitur esse salvandus (Ezech. xiv, 14). Vir cui propria filiatio, j uxta illud : Ascendo ad Patrem
desideriorum etiam vir orationum est. Bene semper meum et Pairejn veslrum (Joan. xx, 17), etc. Pater
orat, qui bene optat sine intermissione. Efficacius noster, qui es hicmlis. Praefaiiobrevis, sed utilis et
apud Deum vota quam verba clamant, et continua efficax, tangit quatuor fibras cordis, affectiones
«.ordisaffectio jugis oratio est. Felix Daniel, ad- laatitiaset timoris, tristitise et desiderii. 1340 Si-
versusquem oc^asio nulla, nisi de lege Dei potuit quidem dum recolimus Patrera nos habereDeum, es
PATROL. CLXXXV. 29
 v
CiO S. BEMAR.DI CANONIZATIO. 020
fiduciaeconceptione gaadeamus : sed nihilominus ad A dum te, per te veiiiiius. Post te, ul in qiiibus fuerit
reverentiam timor sollicitat, ne nos invcniat tanlus tua certa volunlas,nostra etiara firroa stabiliiate per-
Pater iudignos, degeneres vel ingratos. Cura dici- maneat. In quibus de lua ambigitur, merito etiam
mus, Qui es in caelis, si non desipimus, animum nostra sit suspensa, et parata sequi, quocunque
mordet tristitia, quod in nobis needum inhabitet: eam videritinclinari. Sed quod-VriliiilPater ut Fi-
se.d quemadiiiodiiin exaltantur cceli a terra supra lius palerctur, voluit Judas, voluCruritet 3udoeipa-
nos : sic a nobis nec modo peregrinemur, sed longe riter: et tamen neque illiprotuit, neque illis. Yc-
peregrinemur a Domino, donec siraus in coelo:iii- Iimus ergo, Doinine,"propter"te, rit habeamus in om-
hilominus etiam merito concupiscimus fieri cives nibus zeluin luum : velimus etiamsecunduraie, ul
cceli, optamus esse coelibes coeli, utperinde sit et non sit zelus absque scientia, sicut qui tuos perse-
in nobis, Pater jiosler, qiti a in ccetis. Si quis eiihn quebantur, libi arbitrabantur obsequium se proc-
diligit me-,inquit, sermonesmeos servabit, etc. usque stare. Denique quidqnid volumus, per te velimus,
faciemus (Joan. xiv, 25). Liquet necdum mansionem ut tua fiat omnis nostra voluntas, ut opereris in no-
liaberequi faciunt, sed ul perfic.iant, ut inliabitent el bis et velle, et perficere pro bona voluntate. Panem
permaneant merito concupiscimus el opianius. Su- noslrum quotidianum da JiobisIwdie : panem neces-
perJesum Spirilus inansit, el hoc signuni quod ac- B sitalis, doloris, laboris, viloe,et hitcllectus, ad bujus
ceperat qui audivil: Snper qttetnvideris Spiritum des- vitoe susteritameritum, ad pceniteniiaj fructum, a3
renderitemel mqncntem, liicest qui bapiizal (Joan. I, juslitise exercitluni, ad deleclaineritnm saporis.
55). Prima ergo petitio est, Sanctificelur nomentuum. Super boc quarto pane Daniel sarictus dicebat, quod
Sauctuni equidein nomeii Domini,-et-.pci'petua ejus in luctii pcenitenlice constitritus paiiem desiderabi-
sanetiias et perfecia. Scd opiaridam *nobts cs-l et lem non comedit (Dan x, 5), Etdimitte nobis debiia
oraiiilum, ut sanctificclur nobis, in nobis, a nobis, nostra : quae quatuor modis contrahimus, debitam
ex nohis, per sauclilatis ejus cogniiionem,pariici- non reddentes corpori riostro castigalionem, cordi
pationeni, devolam cordis ct oris confcssionem, el cuslodiara, humanilatem hominibus, gloriara libi.
proximoriim ad eadera iria cxemplis simul ci mo- Sicut <etnosdimillimus debiioribus nostris : qui in
nilis exereilalioiiem. Nohis enim quodam modo no- nospeccaveruiit, dando Samnura, impediendo pro-
nien saiic.tiimDoinini eflicitur, dumcognoscilur ; ei fceliFiii, veibo vel opere ifroganflo injuriam, infe-
in sua seniper perfcctissima pernianens sanclilate, rendo quamlibetcorporislaesionem. Et nenos-mdu-
nobis tamen in sanetilicaiione lanto amplius proficii, cas in lentaiionem : sed circumdet scuto veritas tua,
quanto veriiis innoioseit. Cujus nos invocatio dum _ ul non limeanius a timore nocturno, a sagitta vo-
saiirlific.it, sanctificatiir in rtobis-; et crescit ipsius lante, a negoiio perarabulante (Psat. xc, 5, 6), elc.
sanctilas, duiii in nobis diffunditiir et augetur. San- Hsec autem sunt pusillanimis impatientia in adver-
«lificaiiir a nobis, diini ejusdem noinini gloriamda- siSjimprudens in prosperis insolentia ; ista enim ad
lnus. Sanclificatur cx nobis, nori pernos blaspbema- noctem perlinent. 3Uaad diem : hv-pocrisis, injusta
tur. Sic luceat lux vcslra coram liominilins, ut glori- simuialio, intemperans et effrenis impudentia in
iicelur Palcr coelestisex operibus vestris (Mattli. v, publlcis notoriisque peccalis. Priora duo ad du-
iG). Adveniat regnum luiim. Ad nos veniat, ut a no- plicem aciem, quam mundus producit, pertinerit:
liisicredatur, speroiur, ametur, percipiaiiir, dicente posteriora ad Gog et Magog, tectum et detectura,
Regc.: Percipite regnumquod vobisparalumesi (Joax. quoque legimus inProphelis (Ezecli. xxxix). Sed li-
xxv, 5.4). Via iieinpe triura dieriini regni Dei ad nos, beranos amato:ab obligatione peccali, ab ultione
eta.d ipsiun, nosira esl fidos, spes, charitas : sed in lemporali, a sententia damnationis in jndicio, a
quartam domuin.perveniet, quando venieitt bcae- despcralione remedii in inferno.
dicti. F.iat voluiuas t.uaskutAii.calo et in lerra. Ad ad Albinnm, Albancn-
illud in Ejusdem Gaufridi epistola
, respicii([uod.pra>niitlilur,_3Hi;e5 ccetic-,ct sem episcopumet legalum, exstat apnd Baronium ad
duabus quoque prioribus adiieclenduni petiiionibus, D annum 1186 : qum agit de quadam qumsiione in
ijt saiiciificetur.noraen Doraini si.cul in coelo ct in vino Gpllia lunc temporis excitata, c de substaniia aqiicc>
misla in calice, an ct ipsa similiter cjim eodenz
tr.n'a,.eifimililer veniat regnum ejus.-Fiat inaiobis vino in sanguinem Domini converiatur: i cnjus con-
voluntas.tiia, jit jiiliil.nisi posi le,.;propler le,-secun- tr.oversiicvartemaffirmantem tuetur Gaufridus.

S. BERNARDI CANGMZATIO.

1341 Non est inter Bernardi elogia ultimo Ibrt» . signium miraculorum attestatienes queis serius s::b-
reponendum. quod primus ex Ordine Cisterciensi iii fScribere nefasesse videretur. Yix a sacro ipsius
sanctorum album solemni ritu referri rneruerit. Po- obitu anni decem effiuxerant, tura in concilio I u-
seelianl hoc beati Yiri sanctitas singularis, immensi ronensi, anno 1165 celebrato, sedente et proesidenle
.jiro Ecclesia suscepti tabores. coolestes denique in- Alexandco III, ea res primum agiiari cc=p;t..AtSIIIL,-
m S. BERNARDICANONIZATIO 622
rniisPontifex, qiraravis""alioqui;prorsuaef$_aBerriar- A I.
dura veneratiorie 'liberitissirae annuisset, tantisper
nihilominus differendam ceusuit ob eas rationes, 1342 AttXANMlIPAP.EIII LlTTr.E.EAPOSTOLIC^ AD
F.CCLESIAM GALLICANAM, DE BEATOBEBNARDO 1NNU-
quas ipse in litteris Canonizationis postea exposuit. HERUM SANCTOIIUM RELATO,EJUSQUE FESTIVITATE
< Gunienim, inquit, < eidem negotio, > scilicet de DEINCEPS SOLEMNITER 1NECCLESIA CELEBnANDA.
canonizarido Bernardo, favorabili salis inlendere- Alexander episcopus servus servorum Dei, ve-
mus affectu, supervenit multitudo et frequentia pe- nerabilibus fratribus universis archiepiscopis, epi-
tiiorum, qui iri diversis provinciis rem similem scopis, et dilectis filiis abbaiibus, aliisque Ecclesia-
postulabant. Unde, Cum viderettius non posse con- rum praelatis in regno Franciae constilutis, salutem
gruenter omnrbus salisfieri, staiutum fuit, pro et apostolicam benedictionem.
scandalo devitando, etiam in hoc differri quod opor- Conligit olim, dum essemus Parisius «onstituti,
tebal pro tempore caeteris denegari. » Demum vero ut magni quidam ac venerabiles viri de canonizando
ipsemet Alexander,rogatu Gefardi abbatis et conven- sanctae recordalionis Bernardo quondam Clarse-Yal-
lus Clarae-Vallensis, piorura votis filiorum facturus lensi abbate facerent riienlionem, optantes utique et
satis, Bernardum patrera sanctorum fastis ascribi piis nobis precibus suggereiiles, ut iri concilio,
voluit. Quo autcm anno hoc coritigerit, cum in lit- B quod deproximo erat Turonis celebranduin, digr.o
tens apostolicis diserle non exprimatur, non uria liuic et laudabili voto celerem daremus effcctum.
esl auclorum sententia, aliis ad annum 1164, ut Cumque nos eidem negolio favorabili salls inten-
Horstio et Henriquez, aliis veroadannum 1166 re- deremus affectu, supervenit multitudo et frequentia
ferentibus ; sed ulriusque, ut videtur, contra tem- petitorum, qui in diversis provinciis rem similem
poris ralionem, cum Gerardus Clarae-Vallensis ab- postulabant. Unde, cum videremus non posse con-
bas, crii Alexandri lilterae inscribuntur, anno dun- gruenter omnibus satisfieri, statutum fuit, pro
ta-xatil72 praefecluram inierit. Melius omnium scandalo devitando, etiam in hoc differri quod opor-
Ciacoriius, cui ex Romanarum antiquitatum.lit- tebat pro tempore caeteris denegari. Nuper autem
terarumque pontiftciarura notitia tulior fides, re- ex instanlia et devotione Clarae-Vallis fratrum, et
ponit ad annum 1174 : eumque secutus doctissimus aliarum sublimium personarum, eisdem apud sios
Sirmvmilus inNotis adPetrum Cellensem, et Man- .precibus innovatis, reduximus ad memoriam no-
ticus in Annalibus; quibus astipulatur Albericus in stram ejusdem beati Yiri sanctam ac venerabilem
Chronico. Accedit omni exceptione majus testimo- vitam : qualiler ipse singularis gratioe prserogativa
niuni Chronici Clarae-Yallensis apud Chiffietium suffultus, non solum in se ipso sanctitate ac reli-
Societatis Jesu, ab auctore anonymo, sed oequali k gione praefulserit, sed eliam in universa Ecclesia
conscripti. < Eodem anno, > inquit, scilicet 1174, Dei fidei et doctrinae lumine radiarit. Fruclum vero
< facta est dedicatio ecclesiae Clarse-Yallerisis, et quem in domo Domini et verbo- operatus est et
Canonizatio beati Bernardi, et elevatio e^us: ubi exemplo, nullus fere terminus sanctae Christiani-
adfuit dominus Wicardus Lugdunefisis archiepi- tatis igiiorat: cum usque ad exteras quoque et bar-
scopus, abbas quondaiii Poriliniaci. Et sequenti baras nationes sanctae religionis histituta trans-
anno in capitulo generali receperurit cantufn beati miserit, atque monasteriorum fundatioiiem exten-
Bernardi, et cantum de Trinitate. t Incidit ergo derit, et infinitam multitudinem peccatorum per
Bemardi saera inauguratio iri diem 18 niensis viaessecularis latitudinem incedentem, ad spiritualis
januarii, annl 1174, ab ejus obitu viginti annis vitae recliludinem revocarit.
exaetis, raensibus quatuor et diebus viginti novem. Specialiler autem sacrosanctam Romanam Ec-
Quod speciat ad elevationem, de qua mentio in -clesiam, cui auctofe Deo praesidemus , ita quou-
citaia auctoritate, inlibro "SepulcrorumClarse-Vallis dam subgravis persecutionis turbine laborantem,
facta esse dicitur ab ipso Guicafdo quidem Lugdu- tam vitae merito, quam dalse sibi coelitus sapienti*.
nensi, et Henrico abbate Clarae-Yallensl post aliquqt D studio sustentavit, ut digne quidem et nobis, et om-
annos a canonizatione : sed hoc de alia solemniori nibus ejusdem Ecclesise filiis in memoria habendus.
Iranslalione iritelligendum esse satis ipsa verba sit, eXdevotione perpetua venerandus. In affliclione
declarant, dum praedictiim Henricum abbatem in- vero corporis sui usque adeo sibi niuiiduni, seque
sinuaiit.per Guicardum archiepiscopum Lugdunen- mundo reddidit crucifixum, ut confidamus mafty-
semcurasse < elevari sancli Bernardi corpus, et in rum quoque eum merita obtinere sanctorum, quem
tabernaculo marmoreo retro altare beatse Mariaei confessioni s ordine, et parcimoiiia vitae,tam loiiguin
virginis, sicut hodie apparet, religiose et honori- constat duxisse martyriunl. Quibus omnibus pia
fice collocari. » Henrici abbatis hac de re litterae, consideraiione pensatis, et in conciiio fratrum no-
at sine chronologicis notis, inferius referentur. Sed[ strorum expositis, confisi de misericordia.Dei, cui
jara sinnuii pontificis Alexandri III litteras, quibusi perseveranler et fideliter militavit, necnon et de
inler coehtes ab Ecclesia relatus ostendilur Ber- beatorum Petri et Pauli apostolorum, et ejusdeia
iiardus, proferamus. beatissimi Confessoris meritis praesumentes, eum
apostolicse Sedis auctoriiate catalogo sanctorum
adscribi mandavimus, el commenioratioiiis -&\nst
 G<25 S. BERNAuDI CANQNIZATIO. . <M
fc-sturadecrevi.'3us amodo publice celebrandum. iS.biim quod ab olim fuerat de beatiBernardi quondam
Vos ergo, qui el ejusdem Sedis apostolicse insti- : Clarse-Yallis abbatis canonizatione propositum , et
tuta suscipere, et Deum insarictis suis consue- pro quorumdam similia postulantium scandalo , a
vistis gloriosius honorare, sic memoriam Sancli Turonensis concilii celebratione dilatum, ad nostrani
hnjus celebretis in terris, ut preeibusejus et me- reducerelur Deo volente memoriam; et facienle no-
THis digna prsemia reeipiatis in ccelis. Datum biscum signum inbonum, qui hoc pietatis opus
Anagnke xv kalend. febr. (an. 1174). nostrisservavitmanibus consummandum. Nos enim
il. vitam et sanclitatem ejusdem beatissimi Confes-
soris recordatione sollicita memoranles , quomodo
E.343 EJUSDEM ALEXANDIU POKTIFICIS APOSIOLICE
LITTER.EADR.EGEM FRANCl/E. scilicet et in se ipso rclig-ionis et sanctimonise pra>
rogaliva magnificiis, et universoe Ecclesise Dei, spe-
Alexander episcopus servus servorum Dei,'illu- cialiter aulera Ordini veslro fide et doctrina utilis
slri Francorum Regi Ludovico, salutem et apo- exstiterit, et copiosissime fructuosus : confisi de
siolicam benediclionem. misericordia Dei, et beatorum apostolorum Petri el
Novit, ut credimus, regalis tuse magnificentios Pauli, necnon de ejusdem sancti Confessoris me-
'."e!situdo,quod ea qusecum honore Dei grala libi ,B ritis praesumentes, eum, fratrum nostrorum com-
f.cccpiaquecognoviraus, ad utilem semper efieclura -muiiicato consilio, auetoritate apostolicse Sedis
F.iagno et volenti animo promovemus. Maxime sanctorum calalogo duximns ascribendum, et diem
aulem hoc in illis operibus observamus, in quibus in Ecclesia publice celebranduro.
et honor et suorum san- depositionis ipsius
specialiter Dei, gloria Unde quoniam hoc ita ingloriamethonOremsummi
ciorum declaratur : scientes quoque libi fore gra- ut in vestram quoque sedifica-
Conditoris exuberat,
tissimum quiquid ad decorem Ecclesiae, et superni tioneni
honorem auctoritate fuerit con- consolationemque redundet; vestra potissi-
Regis apostolica muui interest omnipotenti Deo gratias agere, qui
slilutuni. Unde quoniam sanctse recordationis Ber- virura perfeclse et prsedica-
Deo sem- «lodernis-temporibus
nardus quondam abbas Ciaroa-Vallis, et bilis sanetitatis in vestro J.34& Ordine voluit sus-
|ier charus, et tam tibi, quam uuiverso *regno tuo
citare. Yos igitur, munificentiae donum specialide-
gratiis exstitit el acceptus, eum ad gloriam Dei et
votione suscipito, et Deum in sanctorum suorum
evaltatior.em Ecclesise ac totius regni tui, canoni- in ejus celebralione sp«i-
glorificalione mirabilem,
zaxduim decrevimus, et int.er beatissimos Confes- cialiter honorate. Datum xv kalend. febr.
celebritate lam de miseri- Anagnise
sures festiva colendum, * ly'
o;rdia Dei, et beatorum Petri et Pauli apostolorum G PONTIFICIS LITTEIisE AT-CSTOLICE
EJUSDEH ALEXATiDM
ojiis confisi meritis, quam suse conversationis et
ADCLAR.E-VALLENSES.
sanctimonise non ignari. Monemus igilur christia-
Alexander episcopus servus servorum Dci, di-
iHssimse Serenitatis tuse rcgiam pietatem, ut hoc
lectis filiis Gerardo abbati, et universo conventui
effileslis gratiae donum, regno tuo te regnante col-
devotionis brachiis Clarse-Yallis,salutemel apostolicambenedietio.riera.
Ir.tiira, lcetaj anipleetaris, eique Sicut de religione et pietele, quam circa Beurp.
jara ccelestibeatitudine perfruenli solila pietate de-
nihil nobis restat ambiguum : sic exhibitas
VDlusexisias , quem pro sua venerabilli sanclitate geritis,robur devotionis et fideiclara
adhuc in tenebris.positum diligebas. Clarse-Yallense
circa semper est ccr-
titudine manifestum. Non enim poteratis, sed
vero monasierium quod fundavit, in quo «tiam
nec deinceps Deo aactore poleriiis a graiia sancti-
c.orpus cjus venerabile requiescit, ita te ob reve-
tatis apparere degeneres, quos sancti Patris con-
renliam ejus habere volumus conimendatum, ut
stat esse hseredes : cui el gratia spiritualis ahun-
*>.im semper merearis habere palronum. Datum
davit ad meritum, et Gperum efficacia non defuit
Anagniae xv kalend. febr.
-ad exemplum. Scilis namque et pia veneratione
III. D-reeolitis, qualiter beatae memoriae Bernardus, cce-
T.SUSDEH ALEXANDRI PONTIFICIS L1TTER.E AP0ST0LICE nobii vestri primus abbas, prsecipuusque fundaior,
ADOKNES ABBATES CISTERCIENBIS ORDINIS. Deo quidem pro virtute religionis acceptus, ei
Alexander episcopus servus servorum Dei dileclis Ecclesise Dei pro plenitudine devotionis et fidei
. fliiis Cislercii, de J^irmitate, et Pontigniaci, et exstiterit graliosus ; ita ut merito deberetis haberi
Clarse-Yallis, Morimundi, atque universis abbatibus culpabiles, si imitationis et venerationis ipsius es-
•.Cisterciensis Ordinis, salutem et apostolieam bene- selis in aliquo negligentes. Placuit ergo nobis, quod
dictionem. pro eo, tanquam pro pioPatre, sollicitudineiri ha-
Quoties honesta nobis opportunitas exhibeUir, ut buistis, c-l canonizationem ipsius voto laudabili
fidei et devolioni. quam circa EcclesiamDei nostris poslulaslis. Nos quibus cordi semper est-pro multis,
icmporibiis habuislis, possimus in aliquo -pro me- fiii abba, luae devolionis obsequiis, et totius domus
rilis respondere, cpportunilatem ipsam libenter am - vestrae sludiis religiosis et piis, vestris jugiter ob-
pleclimur; el in his maximequae specialem noscun- temperare precibus, et profeclibus aspirare, voto
lur redolere virtulem, vestris occurrere profectibus huic clementer annuimus, ut noslram circa vos et
^ionmoramur. Contigit autem hoc terapore, ut ver- graliam et benevolentiam comproberaus. Vita igitur
 625 S. BERNARDICANONIZATIO. G2i
ejusdem beailssimi Coafessorls ad memoriara revo-, A Missa suprascripta de sancto Eernardo, a domino -
cata, quomodo scilicet fide et religione atque do- papa Alexandro III invrimis est celebrata. t De his
etrina prsefulserit, quantoque in Ecclesia Dei perspi- hactenus.
cuseclaritatis lurnine radiarit: eum, fralrum nostro- V.-
rum consilio babito, confisi de misericordia Dei, et TROMUNDI CLAR/E-VALLENSIS 5'ONACIIIEPISTOLA
beatorum apostolorum Petri et Pauli, atque de ejus- ADGERARDUM ABBATEM, DECANONIZATIONE SANCTI
dem Sancti meritis praesumentes, calologo sanclo- BERNARDI.
rum duximus ascribendum, diemque depositionis Reverendq'patri et domino Gerardo Clarae-Yal-
ejus festivum de cseteroet celebrem observandum. lensi abbati, frater Tromundus Claroe-Yallisdictus
Unde, quia vestra potissimum interest, etejus irriitaii abbas (228), salulem et promptissimae devotionis
vitam, et gloriam venerari, satagite iri omnibus et .• augmenlum_.
studete ipsius sancti Patris et inhaerere vestigiis, et Quantum apud Deum meritum, quantumve apud
feslum excolere sanctitatis, ul cujus conversationis homines habeat-Paternites vestra favorem,. multi-
meruistis esse participes, digni habeamini ejusdern.. pliciter declarat tam operis nostri exitus quani la-
Beatitudinis fore consortes. Datum Anagniaexv ka- boris: quandoquidem in utroque utrimque suffulti,
Iend.;febr. I nec in labore perieulum, nec obstaculum in opere
B
Non erant satis ad Bernardi memoriam et ingentia sensimus forniidatiim. Cseterum, a die exitus de
merita ianla?-cotnmendationis tnonumenta, jiisi eiiam terra
suvremus Ecclesimantisles ore proprio ejus Ofjicium nostra, tiinoris et angustiae nullus finis, donec
dictaret. Hoc prcestiiit Innocentius III, ad supplica-. et.sollicitudo finila est operis, et exsecutio consum-
tionetn^Joannis, ex metropolila Lugdunensi monachi mata laboris. Benedictus autem per omriia Deus,
ClarcE-Valiensis,simulque Raineri tnohachiHeister- qui de omnibus nos eripuit, etcum felici ;exsecu-
bacensis InnocentioaConfessiojiibus,litteris adJoan-
nemdalis ajmo 1201, qum sic.habent :. tione negotii sanos et hilares ad propria revocavit.
JOANNI quondam Lugdunensi arcliiepiscopo.-_ Et ecce nunc beatissimus confessor noster orani-
Negare noluimus quod peterevoluisti, cuinex eo moda dignus veneratione Bernardus, suis nimirura
tam nobis, quam tibi fructus aeternfe retributionis exigentibus meritis, vestrseque laudabili studio pic-
accrescat. Petisti namque rogatus a fratribus, ut ad tatis, ad instantiam fratrum qnos mecum pariter ad
honorem beali Bernardi prinii Clarae-Yallensis ab- hoc destinastis, assistentibus eliam nobis amicis
batis, quem apostolica Sedes sanclorum ascripse- veslris, quibus ad promerendum favorem curisetarn
rat catalogo venerandum; nos ipsi Collectam et interius quam exlerius abundatls, sanctorum Dei
alias orationes ore proprio dictaremus, tum propter Q r collegio non adjunctus est noviter, sed ascriptus :
auctoritatem dictantis, tum propter stylum dicta- ut sicut inier sanctos sors illius exstitit ab utero
miriis cum fiiajore devotiOnedicendas-.Et eece sicut malris suse , ita cum eis titulum sanclitatis obtineat
potuimus, ad instantiam dilecti filii fratris Raineri,. de beneficio mairis Ecclesiae. Erit deinceps nobis
retitionem tuam curavimus exaudire.. de eo et pro eo feslum commune cum Angelis, ut
COLLECTA... non necesse sit jam amplius cantare ei cantus lugu-
Eerfice, qusesumus, Domine, pium in nobis sanctse bres, quem credimus in supernis el angelicis cboris
religionis effectum, et ad oblinendam tuae gratise cantus personare solemnes. Quod aulem de sancto
largitatem, beatus Bernardus abbas et doctor egre- Malachia opus simile aggredi prsetermisimus, con-
gius suis apud te semper pro nobis meritis et pre- silio factum est principis sacerdoium," qui praemo-
cibus intercedat. Per Dominum, etc. r.uit nos iu ipsa sermonis origine fieri- posse d'e
SECRETA. piuralitale fastidium, quod etiam in uno intentio-
1345 Grata tibi sit, Deus, hujus oblatio Sacra- nis nostrae fruslraret effectum. Yestrum est igitur
menti quod in raemoriam Dominica. Passionis tuse gratantei\amplecti quod in diebus vestris est colla-
ofserlmusmajestati. tum in uno , et patientef ferre quod differtur in.
D3 altero; gratias agendo ei qui. coelestibus luminari-
POSTCOSIHUNIO.
Suuminnobis, omnipotens Deus, cibiis quem bus tempora vicesque constituit, ut non idem sit
sumpsimus operetur e.ffectum, ut incorporel- nos ortus matutini et vespertini sideris, quamvis in
sibi esus edentes. Qui tecum, etc. - utroque par eluceat gloria, claritatis. Dominus ab-
Datum Laterani vi idus julii, bas Casae-Mariiper se et per suos, imo et per sua, a
Ubi vides sanctum Bernardum Doctoris nominea principio usque in finem nobis astitit et subvenit..
sutnmo Ecclesice Pfcesule fuisse insignitum; quod Domnus abbas Fossae-Novae,et episcopus Yer.ulanus,
cuidem ab ipso etiatn AtexandroIII in Missa canoni- cum r.equisiti fuerunt, favoris et consilii subsidia
zqtionisusurpaium testatur vetus codex Corbeiensis, ministrarunt. Frater Franco, frater Betrus et. fra,-
iti quoSancii vila continehir : ubi prmmissisColtectis, ler nobis et negolio in omnibus astite-
i etc de Stephanus
t_Adestosupplicationibusnostris, Communi; runt. Frater Guido pef multos labores suos et suo-
Epistola, Hsecdicil Dominus : Ego misiadvosman-
.natura istud >, etc. necnon Evangeiio de Doctoribus, rum-et per non modicas fratris expensas viam nos
( Vosestis sal terrae, » hcec subjiciuniur.; « Hatc fecit habere
per devia, eo quod rectum iter curio-
(228) Legendum poiius monachus; nam hic Tromundus monachus Clarse-Yaliensis plures epistolas
ssEipsilnomineHenrici.abbatis Clara--YaUensi&.. -. .
 027 DE S. BERNART.0 TESTIMONIA, 62S'
• siris solito insidiantium malignilas obsidebat. Fra- A dielionis, largitas emanaret, Yerum"quia id nobis;
ter Roccbusnon modice laboravit, rios et negotium. ampla distaritia remotissimae regionis invidit, ad
ipsum fide et oratione sustentans. Ego, quia e& spirituale remedium vota transtulimus, fecimusque
tenorelitterarum vestrarum vestrissumprscmonitus Deo propitio, quod vestra ibi, elsi praesentia defuit,,
stipendiis militare, ita in omnibus. Bomanam mo- memoria iion vocavit. Solemniter etenim nomen ve-
deratus sum parcitatem, ut; grodigalitales Gallicas struni cum suae pietalis insignibus, vestrorura, ut
non sectarer.. Det nobis Dominus oninibus incom- ; oporluit, et affectionibus fratrum, ef cordibus im-
raune, ut memoria laboris hujus et operis gratiam. pressimus filiorum: qui ampla illud devotione su-
vestram et Clarae-Yallensium fratrum nobis conser- sceptum, aspectui quodam modo sancli Palris offer—
vet in terris, et-Dei' misericordiam conferat: in ex- rent, et coelestis aulaesecretado procsentarent. Prae-
celsis. Consulimus.ad hoc ut.Missa , quam dominus lerea.ne absentise corporalis occasio regias apolhe—
Papa cecinit in solemnitate sancli huj us non mutetur, cas iriventi muneris garticipatione ffaudaiet, mit-
Mittimus enim vobis. easdera Collectas, . . tiraus vobis de lliesauro reliquiarum ejiis honorabi--
VI. lem. portionem: indignum penilus reputantcs , si
nENRIClABBATISCLARjE-VALLENSlS EPISTOLA. pielas tanti principis, tantae sanctitacis participio
iD STEPHANUM REGEM~ANGLORUM DE ELEVATIONE COR-B fraudaretur. Suseipite igitur digilum sacrse illius-
TORISS. BERNARDI , EJUSQUJE DIGITOAD. manus: quam pro eo quod vir juslus, ab omni mu-
REGEM. TRANSMISSO., nere terreni quaestus exeussit, Deus eam, ut di-
Celebratus est apud nos diesiionorabilis et solem- gnu.n fuit:, afflueutissima copia coeleslis benedictio-
nis, nova festivitale jucundus, el ampla jucunditate nis implevit. Illius, inquam, manus, cujus tactus
festivus, ulpote quem nobis revelatio sacratissimi sanabat.8egros,.roborabat.invalidofr; fifmabat. homi--
corporis 1346 beati Bernardi. celeberrimum red- nes, dsemones effiigabat. Illiiis manus, quse Glarae—
didit, et luinine clariore perfudit. Oquam voluiriius Yalli nostrse, cuives daretecta disponitis, primum
gaudiis illis, plus utique coelestibus, quam terrenis, injecit lapidem fundamentis. Fuit-autem studii nostri;
vestrae majestatis inleresse praesentlam! qualenus diligenter in vasculo consignare quod mittitur, ne-
et nobis de gloria principali decor tantos festivi- vel thesaurus ibi reconditus per frequqntes apertio-
latis excreseeret, et vobis de meritis hTustrisshni nes injuriae pateat, vel devotoe subreptionis instia.-
Confessoris, miro quodam irriguo uberioris bene- ctu , dolus aliquis piacfraudis irrepat

DE SANCTO BERNARDO ABBATE

TESTIMONIA.

I. — Summorum Pontificum. ([_nationes sanctm religionis imlituta tmnsmiseril.

lnnocentius II, Epistola ad sanctum Bernar- Pius V, in Bulla Ex mnumeris; etc. inter alis
dum : Quam firma, ait, perseverantique con- quae suggerit media reformaridi Ordinis Cistereien-
stantia causam beati Petri, el sanctm matris tum' sis, lectionem Operum sanctiBernardi proponit-his
RomanceEcclesim , incandescenle Petri Leonis schi- verbis : Ubi sacj-a leclio jtixta cojicilii Tridentini
smate, fervor tum religionis et discrelionis susceperit dispositionem haberi non poterit r prmter eos libros,
defendendam, et lc tnurum inexpugnabitempro domo qui ad divini officii et chori usum necessariisunt, sal-
Dei opponens, amicos regum ac priiicipum, et alia- tem Biblia, et Calecliismus'ad parochos recens edi-
rutn latn ecclesiasiicarum, quam smcularium perso- tus,iletn Opera sancti Bernardi, et siqui alii ad ho-
narum ad catholicmEcclesim unitatem, et beati Petri riestammonachorum occupatiojiempolenmt, habean-
ac nostram obedientiam frequentibus argumenlis el tur.
raiione tnunitis mducere laboraveris, magna qum Ee- Gfegorius XIV medilabatur mane: liora integra,
.clesimDei et nobis provenit utUitas manifestat. inqriit Gicarella in ejus Vita, legens:opera mel-
Alexander III, in litteris Canonizationis adEccle- liflui Bernardi; et si quos ex iis erueret mentis con
fciamGallicanam : Bcatus Bernardus,singularis gratim ceptus, eos diligenler adnotabat, concinnequescribe'-
D bat.
vrmrogativa suffultus, non solum in se ipso sanctitate
ac religione prmfulsil, sed etiam hi imiversa Ecclesi.a II. —Cardinalium, e't Ecclesim Doctorum.
Dei, ftdei et doctrinw lumine radiavit. Fructumvero Jacobus de Yitriaco Tusculanus episcopus et san-
yuem in domo Domini et verbo operatus est et ctae RonianaeEcclesisecardinalis Sedisqne apostoli-
exemplg, nullus fere terminus sanclceChristianitatis cae legatus, lih. de flistoria Occident-.cap; 14, sic
^gnortsi, cum usque ad exteras quoqne el barbardt scribit : Suscitavii Dominus eis a principio hovelle
G29 r>E S. BERNARDQTESTIMONIA. 650
pianlationis eorum agricolam peritum, prudentetn et A plinam, et in condemnationemhoereticorumin ttwcfa .
tanctum virum queminvenit Dominus seeundumcor Ecclesia jugiter perseveret.
suum... sanctum videlicet Bernardum Clarm-Vallis Robertus Bellarminus sanctsp Romanae Ecclesiae
abbaiem, religionis probatissimam margaritam, lu- cardinalis, lib. de Script. Eccl. ait: Sanclus Ber-
ccrnam Ordinis et slellain ... firmamenlo EcclesimDei nardus abbas Clarm-Vallensis, vir plane apostqlicus,
radianlem, qui non ab homhie neque per Iwminem, el twn minus gloria miraculorum, quam sapienlice
sed sola Dei inspiratione prweininentem sanctarum splendore illustris. Item lomo II Controv. lib. iy,,_
Scripturarum accej)it intelligentiam, et quasi de ipso cap. 14 : ldem beatus Bernardus pluribus miracu-
Dominici pectoris fonte potavit cwlesles aquas, quas lis claruit, quatn ullus sanctorum, quomm vitts scri-
diffunderel in plateis mullis. Et quoniam potens fuit ptK cxstant.
in opere et sertnone, exemplo sanclm et prmeminentis III, —- Episcoporr ,<t.
conversalionis, ct doclrina cmlestisprwdicalionis, sed IKSdeb.ertus.epjscopus Cenomannensis, demum
et virlute tniraculorum et mirabilium operum tnulfis. Tiss-oneiisis.archiepiscopus, Epist. 24, ad Bernar-
factus est ordo vitmin vitam. dum sCripta : Maximum duco , inquit, atque ha-
Sanctus Bonaventura sanctse Romanse Ecclesioe beo, quod milii sacrarhm fqmiiiaritatis apetuistis.
cardinalis et episeopusAlbanensis, Ordinis Mino- B In eo susceptus, muttisel magnis experlus sum peri-
rum in Meditationibus vita. Chrisli, quas ubiqiie culis quanlum valeat deprecalio !justi assidua. Et
Bernardi sententiis veluti gemmis insignivit, ita pauJo post : Habeo igitur alque ago veslrm gratias
reus aram , jamdudum
loquitur cap. 36 : Audisii verba pulchetrima altis- religioni, cujus sinum, quasi >
simi contemptantiset orationis dulcedinein degustan- coniplexus essem, si consullus Papa pontificis mu
t-tsBernardi. Rumines ea, si vis, ut sapiant tibi. Ideo nus amoliri permisisset.Ille.dum me rejnisit ad iabo
eulcm libenter ipsius verba in hoc ovusculo intersero, rem, invidit gloriam: non-.imputet ei Dominus. In
quia non solum spirilualia suntet cor-.penetrantia, sed terim in-umbra-.alarum tuarum sperabo, donec edu
et decore plena, -et ad Dei servitium excitanlia. Ipse car- de lacu.tniseriai et luto fwcis. Vide ejusdem
enim fuil eloquenlissimus,el spirilu sapientim plenus, Episk 72., qua. est 122 inter Epist. Bernardi.
Otho Frisingensis episcopus, lib. 1 de Gest. Frid.
etsanctitateprwclarus,quein te desideroimitari, el
Gallia
ipsius monila 1347' etverba opere exercere.: ppo-- cap. 34, ita habet : Erat eo tempore hi
cxmobii Clarw-Valiensis abbas Bemardus dicttxs,
pter,quodi swpe tibi propono eumdem..
viia et moribus vcnerabilis, religionis ordine conspi-
Sanctus Thoirias Aquinas Serm. de sancto Ber-
cnus, sapientia litterarumque scientia- prwditus, si-
Hardo, sic. ait:: Fuit ergo os ejtxsvas preiiosum,
et miracutis clarus^ Hunc principcs vocandum, ab
os aureum, os gemmeutn... Vhio duicedinis hiebriavit gnis
de hac re(n.expeditionetratismarina) fieri
totutn tnundum... Aurum fuit Bemardus per volun- coquequid
a divino craculo consulendum,
tatis sanciitaiem; mullitudo gemmarum, per morum oporteret, tanquam :
decernunt. Et infra Qui apnd omnes Galtiw ac
lioneslalemet vhluttun muUipticitatem; vas prelio-
Germania ul Propheta vel Apostolus habc-.
sum, per virginitalis purilatem... Fuerutit autem in batur. '- populos
hoc novemgemmm,.de quibus dicitur Ezechielis cap.
Petrus Cellensis abbas, postea Sancti-Remigii
28. Lapides isti significant novemordines Angelorutn:
Remensis , demum episcopus Carnolensis, lib. vi,
qnibusfuit dbtalus Bernardus, quia in sehabuit vir- ult. scribens contra Nicolaum quemdam An-
mtes et officia omnium ordinum Angelorum, sicut epist.
dicilur-ih libro ubi scribujitur acla ejus. glum (non vero notarium S. Bernardi, ut.probatum:
est ad Epist. 284), qui sancti Doctoris pectori ma-
Augustinus Yalerius sancta. Roraonaa Ecclesia. culam post ejus mortem affingebat., quod beatse
cardinalis, episcopus Yeronensis, lib. deRhet. Eccl. Virginis Conceplionem impugnasset.i. 1348 sic
Cap.il: In sancli Bernardi libris ,'inquit, inest in Bernardi laudes excurrit : Qu-m, inquiens, /m-
admirabilis quwdam suavilas, itaut cum sancta animi D
jus Bernardi sanctitas ! qumreligia! qnw meritorum
voluptate semperlegantur. prmrogativa! Nullus sum eg$ adjllius saiwta prwco-
CaesarBaronius sanctse Romanae Ecclesiaecardi- nia referenda. Vita ejus,:faim. cjus, opera, scripta,
nalis. lomo XII Annal., anno 1130, Bernardum Tu- miracula, fides, spes, ciiarkas, castitas , abstinen~
bam coeleslem appellat: anno vero 1143, alterum tia, mortificatio denmm hi. membris cjus, sermo',
Eliarn. Sic autem de eo scribit anno 1153: Bemar- vultus, habilus el gestus ejus , et his simitia, ipsa
dus, vir vere apostolicus, imo verus Aposlolus missus sunt qum iaslimonium perhibent de eo Aium-
a Deo,potens opere et termone, illustrans ubique ct nus familiarissimus fuit Dominw nostrm, cui non
in omnibus suum aposlolalum sequenlibus signis, ut ujianitantum basilicam, sed totius Ordinis Cistercien-
plane nihil minus habueril a magnis Apostolis... di- tis.: basilicas dedicavit, ad cujus laudem. palitissir-
cendus totius Ecctesim Calholicw ornamentum shnul mos. tractatus et facundos composuit..S_i..crgopoles,
ac fulcimcntum; Gallicanm vero in primis Ecclesim langere pupillam oculiDominm iwstrw, scribecontra
prmdkandus summuin decus, summa gioria, summa Bernardum suum, cui loquitur ipsa: ,Qui tangtt te,
felicitas. Cujus tnemoria felicissima in b.enedidione quasi qui tangit pupillamoculi mei.\
ct sanciificatione ad morum wf,or,mationem:, e.t disci- Anselmus H.avclbergens.is,ia.dialogo contra Gss-
e5i DE S. BERNARDO TESTIMONIA.'- G32
cos, lib. n : Nostris temporibus apparuit quidam hL Congregationi Fulien6i pro erectione Fontanensls.
abbasAn loco qui dicitur Clara-Vallis,nomine Ber- raonasterii a se concesso annO 1618, sanctum Ber^
tiardus, vir religiosissimus, virtute miraculcmm insi- r.ardum appellat magfium et celeberrimufn Confes-
gnis, ab Occidejiteusque in Orientem pro sua sancti- sorem, Ecclesiae P-itrem. et Doctorem, populorum
iaie famosissimus quem venerabilis papa Eugenius, reformatorem, schismatum ct dissidiorum conci-
qnondam sui monaslerii monachus, hi conciliis inulto- liatorera , Religiosorunl Patfiarcham, mirabiliutn
rum episcoporum condigna reverenlia plerumque ho- patratoreni, acDeiparaeVirginis culiorem eximium.
nsravit. Yidesis apud Henriq. Menolog. Cistere. ad diem
Guillelmus Tyri archiepiscopus, lib. xvi Belli sa- 20 aug. prseclara omnium pene regnorum Ghri-
cri, cap. 18 : Dominus Eugenius papa viros religio- stianorum, diversorumque siatuuni elogia, hiitialibus
sos potentes in opere et sermone ad diversas Occiden- praedicti monasterii, Fontanensis lapidibus inscripta
tis partes dirigit... Inter quos vir immortalis memoriw in honorem sanctissimi abbatis Bernardi; in primis
et honestw conversationis D. Bernardus Clarm-Val- ver.o Serenissimse Regina. Mariae Medices, matris
lensis abbas,pim hiDomino etper omnia amplecten— ipsius Ghrislianissimi regis, quae Beati Bernardirne-
dw recordationis. ad prmdicli Deo placili muneris r-itis divinitus concessarii sibi fuisse fecunditatem,
exsecutionem prmcipuns eligilur. Qui injunctw sibi soiemni testificatione declarat.
dispensationis sedulus exsecutor, ejusdemcperis secum Joannes Francisctts-Picus Mirandulse comes, lib.n
Deo amabilis trahcns comministros, impiger, inde- de morte Christi, cap. 8 : Sed et audiamus , iri-
fessus, (icei corporis esset invalidi, tum propter jeju- quit, Bernardum devotissimum atque doctissimum,
nia pene cojiiinua et subtileni nimis dietam, regna sed hoc ullimo tituto vulgo fraudaium, nulla cerle
circuit, regiones obambulat, evangelizans ubique re- suaculpa, tiullo demerito, quando cl ob ejus scripta,
$nuin Dei. quw doclrina solida atque satubri undique scaturiunt,.
Guillelnius Parisiensis episcopus, Serm. de sancto et ob validissimas disputationes in Cilberlum et Pe-
Bernardo sic eum pra_dicat : Excellentissime vixit, trutn Abwlardum (quarum ope ab distorto calle er-
i^ratiosissimedocuit, manifeslissimis tniraculis fulsit: roris aique mendacii ad veritatis semitam rediere)
tiim non humana instruciio sed divina inspiratio sa- Decti sibi nomen vindicavit. . ,
vientem fecil, quod in Scripluris specialiter sensit. Y.—Abbatumel Generaliuin.
Et infra : Sicul Deus Moysi recitavit siia mysteria, Petrus Mauficius, cognomento venerabilis, Epist.
el vultus ejus cluritaie resplenduit radiorwn, ulnon 29, lib. vi, inter Epist. Bernardi 264, sic scrihit:
possent in eumrespicere filii Israel: sic beato Berjiar- £ Forliac splendidw monaslici Ofdinis, imo tolius
do, secreta multa revelavit, ut calesti tuce illuininatus Ecctesim Dei columnw dbtnino Bernardo Clarm-Vallis
multum Ecclesiam iltuminarit. Petrus humilis Ciuniacensium at>'-
~ abbati, fraler.
Theobaldus episcopus. seu quisquis est auctor bas, etc. Si liceret, si Dei dispositio non obstaret, si
VilaeGuillelmi Aquitaniae ducis , cap. 2 : Eo iem- in hominis polestaie esset vila ejus, maluissem, cha-
pore, inquit , fundatum est monasterium Clarm- rissime, Bealitudini tuw nexu indissolubili adhwrere,
fallis, et ibi Spiritus sancli consilio ad reghnen abbas quam vel principari inler mortales alicubi, vel re-
cst Bernafdus ordinalus; qui in tantum vita, vir- gnare. Quid enim ? nonne regnis omnibuslerrenis prw-
nilibhs et doclrina clarus effulsit, ul nultus ei in orbe ferri a me deberet grata non solum hominibus, sed et
lecundus existeret ingenio , moribus, ore, stylo et Angelis ipsis cohabhatio iua ? Concivemte iilorum si
hirtutibus. Hic esl qui in diebus suis hwreses exstirpa- dixero, licet nondum spes in rem transierit, per mi-
bat, hxrelicos confundebat, schismalicos revocabat sericordis Dei gratiam mendax nvn ero.
erioneos inslruebat, etprincipes arguebat. Et paulo Burchardus abbas Balcrnensis, in subscriptiona
post : 0 virtutein viri, o anfmi puritatem, nec affe- lib. i Yitse sancti Bernardi, sic de eo loquitur : In
cianiis publicum , nec formidantis tyrannum (Guillel uiero matris sanctificationem visus est accepisse; da
mum) pro ejus salute! Qui fugiebat publicum, quo- D qua concepta sunt prwsagia futurm sanctitalis ei do-
modo affectassct calhedrw fasligium ? Deus meus , clrinw.
quot et quantm Ecclesiw cathedraies propriis orbatw Guerricus abbas Fgniacensis,s:ancti Bernardi di-
pastoiibus cum in pontificemelegerujit ? Sed non plus scipulus, Serm. 3, in Natali apost. Petri et Pattli:
delectabat eum milra el annulus, quam rastrum cl Mdgister nosler 'sanclus Bernardus, ille inferpres
sarculus. Spiritus sancli, de toto illo carmine riuptiali (Cantico
IV. — Regum et Magnalum. canticorum) loqui insfiiuit, spemque nobis dedit e-x
Carolus V hnperalor , tesie Thuano Histor. lib. eis.quw jam edidit, quia si pervenerii ad locum de
xxi, loto biennio quod mortem prmcessit, in Hie- quo qumritis, Donee aspiret dies et inclinentur um-
fonymianorum fratrum sodatitio , monitore usus brae, umbrds ipsas ponet in lucemhiteiligeiitire: quod
Conslantino quodam, qui ei a sacris confessionibus diclum est vel erit in lenebris, nobis dicet ... lu-
"" -
crat, pfwcipue beaii Eemardi abbalis lectione se so- mine.
labaiur. Gaufridus, prinlum sanctiBernardi notarius, deirt-
Ludovicus XIII, Galliarum et Navarrae rex 1349 de Igniaccnsis , pdslmodum Clarse-Yallensis abhas,
christianissimus, cognonierilo Juslus, iu Diplomate lib. in Yil;e sancti" Bernardi, seu primo a se con-
 G53; BE S. BERNARDOTESTIMONIA. 634.
scripto , cap, 7 : Cwierum , inquit , longe etni- A eiihonoribus disponitseiemnibusvenerari, et' sancio-
neniius in suis ille libris apparet et ex litteris pro- rum catalogo gloriosius adhotari..
priis innotescit; in quibus ita suam videtur expres- Joannes Gerson, doctor et'cancellarius Parisien-
sisse imaginem, et exhibuisse speculumquoddamsui, sis in quodairi Sermone de sancto Bernardo, sic eura
ut iilud quoque Ambrosidnuni meriio illi posse vi- affatur ; Te vero beatissimum Bemardum unumesse
deatur aplari: Laude ipse se signet, et laureatus spi- exconsortio ignitorum illorujn spirituum, quos Sera-
ritu scriptis coronetursuis. Vide Sermonem ejus- phim Scriplura nominat, egofide pia tenens , obsecro
dem de sancto Bernardo in fine tomi VI. fam et obsecro per amorem tuum, quatenus sumplo
Robertus"ahbas Sancti-Michaelis in Periculo ma- culculo ardenli de altari illius, cujus.ignisesiin Sion
ris, Ofdinis sancti patris Benedicti in AppCnd. ad et caminusin Jerusaiem tu labia mea iangenspur-
Sigebert. ann. 1152 : Venerabilis Bernardus pri- ges, etc. Et circa finem : Cotisideranli mihi inea
mus abbas Clarm-Vallis, vir admirandw religionis et quwperaccidens etvelut ab extrinsecojuverunt san-
doclrinm efficacis, hutnanw vitm satisfecit moriendo clum Bcrnardum ad amorem Dei capessendum,repe-
XIV kalendas septembris, relinquens sapientim sum rio illa esse quatuor inter cmtera, qumsunt, matris de-
pliirima documenta; maxiraein Comtnentariis 1350 votio, apta complexio,debita educalio, et solitudinis
in Canlica canticorum. B affectio. Etinfra: Denique dicipotest, omnia ista
Pater Claudius Aquaviva, Y Prsepositus genera- quatuor juvisse de per acciaens Bemardum, ul pro-
lis Societatis Jesu, scrihente Joanne Bourhesio, in pheta elmiraculorumessetpalrator, tnlerquwprmci-
Hbro cui titulus, Societas Jesu Mariw Deiparw sa- pua ego illa deputo,quw egitin conversioneillorum,.
cta, cap. 4 : Coluit certe beaiani Virginetn el san- qui etianvconvertitotonisu fugiebant.
cium Bemardum prwcipuocullu, eosquein omni-re Jodocus ChlichtovaeusNeoportuensis, doctor theo'
dubia sensil adjutores. logus et Canonicus Carnotensis, Serrn. 1 de sancto
VI. — Dociorum Theologorum.. Bernardo, sic euriiJoanni Baplistaecomparat : Ter-
lio, inquit, tucerna nostra Bernardus fuit,lucens
Henricus de Hassia, doetor Parisiensis postea multiplici sacrorum operum coiiipositione,quw non
Cartusianus.in Tractatu ad Jacobum abbatem Eber- solum sui temporisIwmhiibus,sedetposteritatiprodes-
bacensem, contra sancti Bernardi niaculatores, ita sent ad wdificalionemfideiettnorum.... Ilhixit certe
scribit, parte 1, cap. 3 : Vbi, quwso, ialis devotionis omnibusnonsolum tunc prwsentibus, sed et futvris
iguiculus reperilur, talis eompunctioiiis rivutus in- usquead consummationemsmculi, per multorum libro-
funditur; ubi talis amor.isstiinulus injicitur, sicut in _, rum elaborationem, ad profeclumaliquemspiritualem
vita ei doctrina beatissimi patris Bernardi abbatis 1351 semper tendentium, in quibus lanla estdictio-
Glarm-Vallensis, sideris Ecclesim, principalis Cis- nis suavilas, ut melledulcior ilti fluai oratio; UJideei
lerciensis Ordinis ampliatoris, ef monasikw vitw in- Mellifiuus Doctor merito nuncupalus est. Ilem in
fiaminatoris ardeiitissimi? Et quis penetrabilior vir- Pra.fatione qttadam Operibus sancti Bernardi pr_e-
tutum horlator occurrit, quis efficacior vitiorum eli- fixa : Intcropera, ait, o probalissimis auciori-
minalor decurrit, humanum excitans torporem ad bus elucubrata , beatissimi Bernardi volumina non-
cmlestia, ardorem elidensad terrestria, somnum jnor- posiremo lococollocandasunt. Sienim auctorem spc~
tis impediens, divinm lucis radios, fugatis tcnebris ciare libet, et vitm sancthnonia, el prwclara erudi-
inclaresccre satagejis ? Cujus insuper fecundis ac de- lione prmslaniissimusoccurret; Si characierem ipsunu.
coris Sermonibus Virgo Christi mater tam glorio- raiionemque scvibendi,comperietursuavisshna et sme-
sis exioUilur laudum precojiiis, pretiosissimis oma- asperitatis offendiculo cutn sutnma facilitate elegan—
iur puriiaiis encomiis, integerrimis prwdicaiur virgi- tiaque decurrens, ut melledulcior videalur ex ejus orer
niiaiis signaculis. Et nedum hoc, sed et ejus doctrhiis- fiuxisse oralio. Sidenique tnaleria quam pertractat^
.universalis Ecclesim fabrica ut gemmis vernantibus exquiritur, aliud invcnieiuriiihil, nisi quod involucra:
ruliiat, et verbonim elegantia singuiari gloriosius }_)sacrm Scripiurw hilucemproferat, aut vitia gravi ver-
coruscat. El fecunda facundia cmleslisirrigui, gratia bnrum tonitruo effulminet,-autad virtutem stndiosius
influente,Scripiurarum mnigmala reserat, solvit no- raviie!..
dos, dilucidat obscura, declaral dubia, sicuti beali Ludovicus Granatensis, lib. ii de Relig. Chrtst.
Bemardi Doctoris Ecctesim eximii, qui in gloriam cap. 27 : Non erit, inquit, consenlaneum mier
.palrim abiens, sic saluberrimis omnis sanclilatis mo- lot gravissimosdoctoresdulcisshnum et sanctissimum
. nitis doclrinw et exemplis vitmtotam snbcwlestemfe- Bernardum non inserere, qui quo fuil humilior el a
cundans irrigavit ecclesiaslicamhierarchiam. Quem vana gloria alienior, hoc majoremgratiam et virfu_o.it
idso alma iiialer Ecclesia exuberantis testiinonii ple- ad facienda miracula consecutus est. Et cap 11 •
niludine in sanctorum canonizatione rcquisiii, in mi- De sancto Bcniardo cliam legilur quod initio gioriosi
raculis, doctrinis, virlutum excrciliis, luceclarius re- sui noviiiatus iia in spiritu raplus el extra se pesiiiis
pc.rtaejus cwlestivita tesiimoniumafferente,pro labo- ibat, quod sensuumusum amisisset.... Vis enhn spiri-
ribus multis, pro moribuscastis, pro aclibus slrenuis- tus et divinwsuavitatis gustus, qttemsecum trahil cha-
sttnis, tituloeximiumConfessoremct doctoremsludiis. r.itas, ita animmvires suxera'.ct secum Iraxerai, ut ad
honorari sollicitiset sorioriseffcrri prwconiis instituitt nihil aliud nisi qji id.ullam virtutcin haberet.
Cj5 DE S. BERNARDOTESTIMONTA. C36
Carolus Sacci, doctor theologus Parisiensis in IA sapientiorem fuisse Apolline, eloquentiorem Demo-
Sermone de sancto Bernardo, qui manuscriptus ex- sthene, subtilioremAristolele, Jiwderaiwrem Socrate,
slat in monasterio noslro de Lyra, dioecesisEbroi- discreliorem Platone.
censis, haecinter alia coramcmorat: Exstinxit pro- Coesarius Heisterbacensis monachus Ordinis Ci-
fcclo, ne longius serperenl, universi schismalis faces, sterciensis , lib. xiv Mirac. cap. 1 7 : Bernardus in
et quidem tot tamquc diuturnis pcregrinationibuset illa formidolosi schismatis flamma, qua christianus
tigiliis, ui mirum sit in mortali adhuc viro tantas orbis flagrare.cmperjat,luslravit provincias, infeclum
perferendarutn rcrum, peregrinatiojtuin, lucubralio- reddidit quidquid factum non oportuit, et gladio verbi
tiumque vircs fuisse, imo vero superfuisse. Non unam, divini succinctus fregil terrorem armorutn. Vir tantm
sed in multas et longas nocles coutinentes inlerduin auclorilalis, ut per unius os.Bernardi, purpurati pa-
vigilavit. JEgrotationes graves secutw, quas ille non tres, rcges,principesque terrarum,quasi per commune
palienter tnodo,scd jucundo quoqueanimo iulit, eas- mundi oraculum loquereiitur^
detnque vitw beatm ct cmlestis itnitalrkes appellare Henricus Suso, Ordinis Pra.dicatorum, in Dialog.
tolebat. lnterea non lcmperavit aut intermisit sacra- de a.terna Sap. cap. 14, ita sanctum Bernardum
rum Litterarum sludium, quas, velul wquissitnatn affatur : Et tu quoque inier oinncs Ecclesiw docto-
planiliem quamdam, ocnlis suis propositas videre se B 1 res benediclus sis, Bemarde tnellifiue, cujus anima
dicere solebat. Conciones infinitas liabuit, librosele- sempiterni.Verbi.mirificefuit illuslrata.splendoribus,
gantisshno verborutn cultu expeditisshnescripsit: De qui mellilo eloquio tuo, ex cordis manante redundan-
Contemptu mundi librum unum : Medilalionum li- tia, humanitatis Christi Passionem dulcissime de-
brum unum; De PassioneCJiristi et resurreclionc li- prwdicans evehensqueita ais, etc. Mcrito sane, pater
brumunum; De diligendo Deum; De gradibus liumi- sanclissime Bernarde , lingua tua dulcissima manat
titaiis; De Gratia el libero Arbitrio; De prwcepto et eloquia, quando cor tuum Chrisli mellifiua passio
dispensatione; Ad Innocentium papam de Petri Abm- adeo indulcarat.
lardi hmresibus; Ad Eugenium papam de Considera- Dionysius Cartusianus, Serm. 1 in Festo sancli
tione; ad Tentplarios de laudemilitimnovw; Ad Clu- Bernardi sic eum commendat,: Beatisshnum virutn.
niacenses Apologeticum; Super Psalmum nonagesi- sanUum.patrem. Bernardum Deus omnipotens et b'e>
mutn homitias duas de viginli; Super Cantka canli- nignisshnus latn copiosa atque tnutliplici gtalia deco-
corum homilias tres ei octoginta; Super Evangelium ravit, ut vercdejpso dkiposset, quod de Paulo apo-
Lucw homilias qualuor; Supcr Canticum Mariw li- stolo dixit Salvator, c Vas electionis est mihi isle,. i
bruni uttum; In Viiam Malachice episcopi librum etc. (Act. xi, 15), et quod' in Ecclesiaslico legilur;
unum; Epistolas quidem innumerabiles, quw lamen <Non est inveritus similisilli t (Ecc...XLIV,20).Non.
in manibusadhuc versantur, ducentas quinque et qua- enim temporesuo habuit wqualem in tnundo, sed vere
draginta, elc. Apostolus fuit lemporis sui. Et serai. 2 : Eleclis-
VII. — Beligiosorum ex diversis Ordhiibus. shnus Dei Bernardus, otnnium religiosorum excellen-
Iiugo Metellus, canonicus regularis coeiiobii San- tissimus doctor, lumen el gloria monachorum, exem-
cli Leonis apud Tullum Leucorum, in epistola ad plar ac speciesdevotorum, tot et lantis desuper prm—
ipsum sanclum Bernardum hic edita tomo I, col. venlusesl graliis, tol excellentiis decoratus, tot privi-
1780 : Oleumeffusum, inquit, nomentuum, fragrans tcgiissublhnatus, ut.non sint ingejiia quw valeant pe-
more conlritorum aromalum. Fama nominis lui cla- nelrare, ncc toquelce,neque sermones qui possinl ex-
rissimi usque ad fines lerrw pertransiit, etc. primere, tanlumquevimmsufficienler laudare.
Hugo monachus Sancti-Mariani Autissiodorensis, Sixtus Senensis Ordinis Prsedicatorum, Biblio-
in Chronico ad annura 1114 : Eodem anno, inquit, tbeca sancta, lib. iv : Bemardus, inquit, vitw san-
Clara-Vallis fujidata est, cujus prhnus abbas exstilit ctimoniaet prwclara erudilione pr-wstanii&simus,sic.
servus Dei Bernardus, vir opinaiissima sanctitate ab infanlia sacras Litteras imbibil, et per omnemwia-
prwclarus, per quem sui temporis Ecclesia in anli- D tem memoria relinuit, ut quoties aut aliquid scribere,
quum religionis decns refi.oruit. aut loqui tentaret, toties in verba et sententias sancta-
1352 Andrcas Silvius Benedictinus Marchia- rum Scripturarum prorumperecogeretur-:Unde et di-
nensis in Synopsi Ilistorise Franco-Merovingicae,sic versa scripla ejus, quw nihil aliud^quam ccntones di-
scribit ad annum 1126: D. Bernardus abbasClarw- vinorum voiuminum dici-qucunt, undecunque Veleris
Vallensis quasi stctla matutina monachkum Ordinem qc Novi Teslamentisententiis disthtcla sunt, ceu gem-
illustrat, et sanctilate, doctrina, miraculis claret in meis emblemaiibus,hisque adeo commodeet apte- in-
Gallia, imo Gertnania, Italia, Anglia; cujus vila in serlis, ul ibi nata esse credantur. Modus docendi ejus
lantum excellit, utparum sit omnequod in ejus lau- in sensibus myslicisindagandis el in moribus forman'
dcm dictum, vel scriptum fuerit. dis fere semper versalur. Oratio ubique dulbis et ar-
Ilelinandus, Frigidi-Montis in Gallia Grdinis Ci- dens ita delectat et ardenter incendit, ut suavisshna
slerciensis niunachus, lib. deReparat. lapsi, cap. 8, lingua ejus tnel et lac verborumfiuere, el ex ardentis-
sic de sancto Bernardo loquitur : Lege pulclierfi- sitno ejus peclorcignitorum affccluum inccndia erum-
mum librum de Consideralioncad Eugenium, ex cu- pere videanlur.
;';__uobilissimostylo poieris inlelligcre, auct.oremlibri KieronymuBPlatusSocietatis.Jesu, lib. mdebor.o
B»7 DE S. BERNARDO tESTPlMONTA, C3S .
statuRelig. cap. 11, hsec inter alia scribit: Quid A tempestate, inquit, D. Bemardus cmkuit, camobita
de Bernardo dicemus? queriivere appellare possumus quercuumque discipulus, el nnllo prweunte magistro
1353 ptane meiliium, qui spirituatibus dbcunientis doctissimus, qui e soliludineinCelebritatem, ex umbra
tcatens, iisque optimis acpenfectissimis, idetiam prw- in solem, sanctilatem erudhionemque importavit. Is
eipuum habet,ut ita Scripturas sacras in sv.umstylum. tam itoi/.ypy.mz,quam KUTO'._dKXTOf ; quodpaucis ~ad-
iinmisceat, et contexat, ut vel ipse Scripiurw verbis modumid genus scriptoribus cernimus contigisse.
loqui, vel Scriptura ipsius ore sctiare videatur. Qum IX. — Fllustrium Feininarum.
resuna cum lepore gravitatem quoquc ac vim habet Sancta Hildegardis Monlis-Sancti-Roberti prope
mirabitem. Bingen abbatissa, in quadam epistola ad sanctum
, Petros Canisius ejusdem Societatis, Marial..iib. v„ Bef.nardu_H,sic illum exprimit :. Ego "anteduos an-
cap. 28 : Florebat sub Lothario II ei Conrado I1I! nos te in hac visiojte vidi sicut hominem in solem aspi-
Bernardus Clarm-Vailensis, vir in Gallia, Gertnunia, cere, etnon timere.... Tu aquila es. aspiciens in sa-
Italiaque percelebris :.quem omnes iwn solitm olidb- lem. etc.
ctrinam divinhus inspiratam, sed eliam propter vilw 1354- Sancta Gertrudis abbatissa monasterii El-
sanctimoniam, clarissimis swpe miraculis demonstra- pedani, in comitatu Mansfeld.describit moduni quo
tam, tnerito suspicermt ac revererentur; quo uno me- B sibi apparuit sanctus Bernardus, lib. vi Insin. cap.
lius necscripsit, necvixit quisquam in universocwtu 51. Inter caelera vero sic ait : Pectus quoque ejus
monacliorum, si Lutheri quidem calculum admitta- sanctissimum, collum et manus videbantur aureis
mus.: quibusdam latninis, gemmisque rosei coloris valde ru-
Aloysius Gbnzaga ejusdem Societalis, ut legitur lilantibus intexlis IwnorabiUter circumamkta. Unde
in Vita ipsius, Iib.: n, cap. 32 : Lectionem Ber- etper laminas aureas notabatur prmcipua eiegantia
nardi, Vamsibi mvila jucundam nequemortivk.inus doctrinw ejus salutarAs, quam corde devoto sedulo
omisit. Nam, in morbo qui illi postremus fuit, Ber- reiractans, per gulturis sacri mhiisterium ore sacrato
nardum adeo charum habuil, ut quolidie atiquid ex edidit, et manibus sanctis fideliter conscripsit omni-
ejusin Cantica Sernwnibus^sibiprmlegi curaret. bus ineis proficere volenlibus adsaluiem. Per gemmas
VIII. — Jureconsultorum et oratorum. vero figumbantur, illa. dicta, qum specialius redolent
Franciscus Petrarcha, lib. n, de Vila solit. cap. divinum amorem..
1.4 : Solebat, inquit, dicere Bernardus, omnes se Beala Meethildis, ejusdem beatse Gertrudis in eo-
quas seiret litteras (quarum nescio an alius sua wtate dem coenobio comes, sic scribit in libro Gratise spir.
copiosinr fueril), in silviset in agris didkisse, non ho- cap. 91 : In medio Ecclesim, sancti Bernardi, sm-
minum disciplinis, sed meditando e.t. orando,nec se gulariier a Deo iri benedktionibus dulcedinis prwventi
ultos unquam magistros habuisse prwter quercus ct Dominus aperuit os; quia Spiritus sanclus eum tam
fagos. affluenteret superabuitdanter influendo repleverat, ui.
Nicolaus Pithoeus in epistola praeniissa Thesauro, velut cum ventus rapidissimo impetujanuam aperit?
suo ex Operihus sancti Bernardi : Magna milii ita Spiritus sanctus impulsu ea quw sibi divinitus in-
exmD. Karoto Perroto amkitia et famitiaritas est. spirabantur, charilate accensus infudit, et Ecclesiam
Eum igitiir die quodam cum, uti soteo, adiksem, ac sua doctrina multum illuminavit, et impievit eum Do-
variis de rebus tnulta ultro Cilroqueessemus collocuti, minus Spiriiu sapienliw et inteliccius, et supra quam
iiijecta mentio est divi Bernardi Clarw-Vallensiscw- dki potest mente iltustralus, ticet multa effitderit,
nobiiabbatis primi: quem taniis ille laudibus extolle- rnulto tamen plura intellectu reservavit.
bat; tantique scripta ejus faciebat, ut ad ea evolvenda X. —•Heterodoxorum.
animum induxerit meum... Atque iia quod futurum Martinus Lutherus, in colloq. Convivial. cap de
illeprwdixerat, verum esse comperi. Tanta enim ex Patrib. Eccl. : Bernardus, inquit, omnes Ecclesim
virum
ejus me-lectione voluptas cepit, ut omnes pene illas, doctores vincit: sed cum disputat, in atium
quw animum meum tam misere cruciabanl, moles- V inutalur; ibiniinium tribuit libero arbilrio.
tias absterserit. Idem inferius : Bernardum quoddam Michael Neander de eodem ila scribit, Prsefat. ad
doctrincs
quasi Ecctesimruentis eolumen atque sustentaculum Gnomolog. Grsecorum : Plws spiritus vitw,
appellat. et fidei in paucis aliquot paginis D. Bemardi repcri-
Justus Lipsius, Lovanii regius professor et hisio- tur, qui philosophiam non attigit, sola Scripiura ccn-
mera
rieus, rogalus ab Auberto Mirseo, quosnam e Pairi- tentus, quam adeo familiarem sibi fecerat, ut
bus legendos formandis concionibus judicaret, hoc Scripturw verba loquerelur, quam in toto Ilieronymo,
responsi dedit, Epist. 49, Centur. 3 : Mihi hiter qni linguarum, artium, philosophiw, antiqum sapien-
amnesGr-mcosplacet Chrysostomus Inier Latinos tiw cognitionecunctis prmstabal.
Bernardus mecapil, et usumhabet excitandi, ob acri- MartinusBucerus, lib. de Concord. art. de JusliL
moniam ubique et calorem; tum etiam docendi atque Bernardum virum Dei nominat;
imprimendi, ob sentenliarum acumen quas crebro et Joanfies OEcoIampadius, citatus a Guthberto Ton-
salubriter miscet. stallo lib. de verit. Corp. Chrisli in Euch. : Excei-
Renatus Choppinus, in supremo Parisiensi Se- lebat, ait, Bcrnardus exacliore jndicio omnes su<s
natu advocalus, lib. n de sacra Polilia : Eadem wlatis viros.
039 HORSTII PARiENESIS AD SECTARIOS. Gid
Joannes Calvinus, lib. iv Inst. cap. 11, § 10, hsec A Daniel Heinsius , Orat. 5 : Qttis , inquit, sua-
testatur : Bernardus abbas in libris de Considera- vius Bernardo scfibit? cujus ego Meditalionesrivv.tn.
tione ita loquitur, ut Veritas ipsa loqui videatur.. paradisi, ambrosiam animarum, pabulum angelicum,
Item cap. 10, § 17, Bernardum vocat pium et san- medullam pielatis vocare soleo.
cium scriptorem.

OBSERVATIO.-

Horslivs hoc in toco refert iniquaset crroneas Centuriatorum Magdeburgensmmecnsuras, ex eorum Cen-
tttrialQexcerptas, quibns in sancti Berttardi gesla et dicta tionnuUasuperstitionis notnine impieaut iniqv.e
cavillantur. Has vero ccnsuras, quas in 22 articulos distinxit idem auclor, brevitalis ergo in decem capita prw-
cipua revocavimus, ne aliquid prwtermisissevideamur. Et quidem pritno sanctum Bernardum notant Magde-
burgenses,quod Hostimin Missa oblalwcl consecratwcullum adliibuerit, eaque usus sit ad dwtnonesexpellen-
dos. 2, Quodsanctorumreliquiasveneraf.tssil. 5, Quod rebus benedictionesacra munitis quamdam credi-
derit inessevirtulem. 4, Quod Romanum Pontificem adversus iinpugnalores defenderii, eiquejus invesiilura-
ntm asseruerit contra Lothariumiiiiperalorem. 5, Quod exira Ecciesiam 1355 catholkam sperandam esse -
salutem negaverit. 6, Quod expeditionemsacram, quamCrucem vocant, prwdicaverit. 7, Qiiod verilatem a
mortuis expiscatus sit, iisqueprodesse crediderit Missw sacrificium. 8, Quod miracula ad errores, ut ipsi lo-
quuntur, confirmandosperpelraverit. 9, Quod vitam monasticam propagaverit, et ad illam induxerit pluri-
tnos; in primisque sorori suw licet conjugatw inlerdixeril omni vestium pompa, ejusque a viro separatipnem
probaverit, ut ipsa claustrum ingrederetur. 10, Quod ipse Bernardtis in stagnum rigens se injecerit studio-
castitatis, ac in summa corpus suum iniquius torserit. Et hcecquidem sunt superstitiosa iila, qum in sancto
Doctorehwrelki calumnianlur opera, quibus singuiis acres potius invectiones, quam rcfutaiiones Horstius ap-
posuil. Verumcutn 1356 '"a non tam ipsum Bernardum, quam communemcatliolicwreligknis causam hn-
pugnent, iisquecopioseel erudite sit responsuma tnultis. non visum est illis diutius immorandum. Certe Itmc,
qum lanquam superstitiosa criminatttur hwretici, longevalidius in eos regeri possunt pro Bernardo : quem cum
virum Dei appetlet Bucerus, Calvinus pium el sanctum ;.eum supcrsiitiosis ad mortem usque factis addiclum
fuisse nefas est opinari. Ac proinde ea nequaquatnsuperstilionis nominein Catholkis notanda sunt, qum quo-
mhnis Bernardus sanctus, et miraculis a Dco iilustratus fuerit, efftcerenon poluerunt. Cmterum consulat Le-
ctor, silubei, ConfessionemBernardinam, ex sancti Doctoris operibus expressam a P. TlieodoroPetr.eioCar-
iusiano Coloniensi,ubi loca doclrinw catlwticwin certas classes digesta reperiet.

HORSTII FARTENESIS AD SEGTARIOS

De sanclo Bernarao cum fruclu ab ipsis tegendo.

Divcrsas sectariorum de Bernardo censuras audi- ;B tam divini amoris, omnisque virtutis perfectioneiR
vimus. Alii laudant, alii vituperant: nisi forte in eo emergere potuisse ? '
conveniunt omnes, quod adveisantem suis ipsorura Porro, quid de prsecipuis orthodoxse fidei capiti-
placitis et moribus omnes aeque damnant ac reji- bus Bernardus senserit, scripta ejus abunde testan-
ciunt. Haeclamen quie ipsi tanquam docirinoe suse tur. Sed elsi nihil litteris commendasset, ipso vitse
contraria improbani, nos Catholici vel ideo pro- tenore satis ostendisset, cui Ecclesise ad_ia.ser_.,
banda et ainplectenda ducimus, quia Bernardum, quam a vobis doctrina et moribus alienus fueriu •
aliosque illi similes viros sanctissinios, talia do- Nam vos modo paulisper affari libet, o sectarii,
cuisse et fecisse, adeoque diversa ab illis via in- quibus etiam Bernardum subinde legere lubet; si-
cessisse novinuis. Sanctiias nimirum vitse doctrinae forte detur et aliquando intelligere, et resipiscere.
astipulatur, et falsa nobis doclrina, aut erronea fides Missa vobis mera et horrenda idolomania est : at
videri nequit, quam viri tanta sanctitate illuslres quoties Bernardus Missam, verura Deo"sacrificiurn
ienuerunt. Cur sibi plus credi voluut, nullo sancti- obtulil ? Non facile illara intermisisse ad extremum,
tatis suffragio nixi, quara sanctissimo Bernardo, usque spiritum, teslatur Vita; et vos ipsi, etsi non
aliisque orthodoxis Patribus, quorum doctrina et sine calumnia. Nonne ipsa Missaeoblatione doemones
fides tot sanclitatis arguraentis, imo tol signis ct saepe terruit et profligavit ? Nonne Guillelmumdu-
miraculis comprobatur? Sane non potest arbor cem Aquitaniae, pertinacem illum sehismatis fau-
bona raalos fructus facere, nec arbor mala bonos. torem, nullis cedentem minis ac monitis, post obla-
Quis enim sanse mentis sibi persuadeat, hominem tum sacrificium ab altari veniens, dextra, non ferro,.
irapia, falsa, absurda, erronea doceniem;idoloIatria_, sacra Dorainici corporis hostia, armata perculit, et
supersiiiioni, vanis observantiis deditum, qualia expugnavit ? Legite et intelligite, si forte et tandera.
atri isti censores, Centuriatores, Bernardo impin- expugnetur duritia cordis veslri, etc.
guiit; inler hx-enihilominus continuis gratia. incre- Sed longius progredior, quam ferat inslituli".
raentir. r.pttd Deum et homincs proficere. ei ad tan- ratio : p.aucis dur.iaxat vos commovere fere..at anl-
011 RORSTII PAR_ENESISAD SECTARIOS ga
mus, ne prae Bernardo vos sapere arbitremini.- Cur A videtur honiinis male sani, nedunfmaligni, cum
enim novitatem a veteribus damnatam, veteres •lalia nonnisi divinavirtute fieri potuerint. At verc
namnantem inducitis? cur non tenetis viam, qua in confirmatioriemerroru.m .talia patraia credere, id
Bernardus, sanclique illi viri et confessi.res, lotaque vere foret hominis prorsns impii, et in Deum bla-
antiquitas coelum petiit ? Si errare vos non credilis, sphemi, ac in sanctos ejus injurii. Liceat hic me-
qua isti pergant via videte : si agnoscilis, cur peri- rito illud sancti cujusdam Doctoris insigne dictum
los viae duces non sequimini ? cur non vel tandem usurpare : « Domine, si error est, a te decepii
eo reditis, unde discedere nunquam oportuit ? sumus. Nam ista in nobis tantis signis et prodigiis
Ego quidem, ut ingenue de me fatear, si vel confirmata sunt, et talibus, quse nonnisi per te
ab ineunte setate vestris imbulus essem erroribus; ipsum fieri possunt; certe a summse sanclitatis
vel si qnocunque casu a tramite veritatis el ortho- vfris nobis tradita, et cum summa, et authentica
doxoe religionis ad seclas vestras deflectere conti- attestatione probata, te ipso cooperante, et sermo-
gisset, solus mihi Bernardus sufficeret, qui veslra nem confirmante sequentibus signis (229). t
mihi dogmata suspecta.redderet; imo, qui devium Haecin gratiam vestri, o sectarii, quia sapienti-
reduceret in viara veritalis. Sic quippe ratiocinarer bus et insipientibus me debitorem agnosco : quam-
niecum. Si vera non sunt, quse vir tam eximiseet B vis vobis super docentes vos intelligere et sapere
irrefragabilis sanclitatis tenuit et doeuit, quomodo videamini. Sed miror tamen quid vobis sit animi,
tanta sanciitas cum tanta falsitate consistere potuit ? dum Bernardum legitis, toto a vobis coelo dissiden-
Sanctitatem ejus inficiari non possum, quam video lem; conscieutia haud dubie praejudicatis opinioni-
a tot viris gravissimis, et scriptoribus onini exce- bus reclamante. Legite deinceps; hoc unice precor,
ptione majoribus, quin et ab ipsis ejus semuliscon- et suadeo : legite, inquam, et si ulla vobis cura sa-
testatam. Miracula quoque innumera in.ejus confir- lutis, intelligite. En lucem sanctitatis el ducem
mationem edita conspicio, quae negare velle, non veritatis Berr.ardum vobis exhibeo : aut si mavul-
videtur esse hominis prudentis ; calumniari autem lis, ipsum vobis apprecor, qui est lux vera, irao
lanquam prsestigias et opera Satanse, id prorsus. via, yeritas, et vita.
229V©iciiard. a S. Yict. lib. i de Trinit. cap. 2.
 ACTA BOLLANDIANA

DE SANCTO BERNARDO

CONFESSORE

PRIMO CLAHiE-VALLENSI ABBATE, PATRE AC DOCTOBE ECCLESI^E

IN TERRITORIO LINGONENSI IN GALLIA

COMMENTARIUS'.

Auctorc Soanne PINIO societalis Jesu presbitero theologo.

(Acta sajictorum J3o..and., Augusti tom. IV, die 20, p. 101.)

§ l. Anntts ac locus natalis; illuslre genus. A omnes historici conveniunt. i Adde scriplores re-
1. Magnos inler viros, qui, lanquam lucidissima centiores qui sancli natales anno ]am diclo 1091
Ecclesiae Dei sidera, doctrina, virtutibus &c mirar affigunt. Haecd.e "tempore; deloeo aulem, In qno vi-
ci__isorbem terrarum illustrarunt, nomqn meretur vere coepit noster sanctus, ita scribit memoratus
et obtinet. S. Bernardus plane singulare, ila vide- annalium conditor Manricus num. 2 :
licel quaquaversus propagatum ac celebratum, ut 5. i Eonlanis (alibi locus liic vocatur Fontes, vulgo
vix quisquain sanctorum esse videatur, qui tot re- Fontaines) oppido, a fontibus sic dicto, patris sui
rum suarum prsecones, tamque egregios ac tam domicilio dominioque Bernardum natum testantur
probatae fidei speclataeque auctoritatis scriptores omnes, qui ejus Yitam scribunt, dimidio fere lapide
nactus sit. Perspicuum id fiet tum e tribus potissi- a Divione, nobili et notissima curia Burgundise Du-
nium clarissimis biographis, qui pr_estanUssimaejus cum. Taleiitum inter (vulgoTaien) arcem munilis-
facta conlinualo sermone, et quasi ex condiclo, ad simam , et Fontanum caslellum ea siia : t Quod
posteros transmisere, inferius a nobis laudandi; tum eGuilielmo Paradino, lib. de anliquo statu Bur-
ex aliorum documenlis, de quibus postea erit sermo. gundiw fol. sibi 140 Manricus ibidem describit: in
Quse autem nos per hujus commentarli decursum nostra autem edilione Basilecnsi a pag. 165, leguntur
praeter ea, quae ab aliis dicta sunt prius, dicemus. B ista : « Planities est amoenissima, duobus flumini-
subservient Yitae ac miraculis doctoris melliflui bu>sSuziofie atque Oscara utrinque muros alluen-
vel coiifirmandi.;, vel eiucidandis, amplificandisve, tibus... Crbi imminet Talentum, arx et natura loci,
ineipie:ido a naialibus ejus, circa quos varia se et arte munitissima... E regione hujus situra est
nobis offerunt expendenda. castellum, cui a fontibus nonien, quod Bernardus,
2. Ac de anno imprimis natali ipsius ita conve- abbas sanctissimus, suis illustravit clarissimis cre-
nit inter auctores, ut extra omnem controversiam pundiis; -olim Castellioiienshim equitum dominis
positus sit. Illuslrissimus enim Angelus Manriquc, [leg. domus], hodie Christo sedes sacra. i Mabillo-
Pacensis episcopus, Annalium Cislerciensium to- nius Operum S. Bernardi editor, ad calcem volu-
mo I, ad annum Chrisli 1105, Cistercii octavum, minis secundi varias ejusdem Sancti \itas attexit, a
cap. 1, num 3: « De tempore, ait, omnino certumest, coluama 1601, aliaque de eo subneclit postmoduin
natum anno millesimo nonagesimo primo, eo nimi- documenta. Dicta autem columna postquam in no-
rum quo beatus Pctrus Cavensis, Cluniacensis co?.- tutadeTescelino, Sancti patre, haec citasset e Vita
aobii olim alumnus, oblatum sibi ab Urbano II, in tertia, quod nempe ibi vocctur « dominus minoris
concilio Beneventano usum mitrce, reverenter qui- castri, cui Fontanse nomen est, >
etc., observat ibi-
dem, sed magnifice contempsit; quod in actis Yitae dem paternas (ut creditur) « Bernardi aedes coriver-
ipsius (apud Baronium hoc anno), scriplum videas. sas esse in Fuliensium Patrum conventum. > Fac-
Quo videlicet Bernardo offerendarum, contemnen- tum boc magis expresse affirmat, quam coiifirniat
darumque jam lunc in illo praesagia oslenderentur. R. P. Chr3'sostomus Henriquez in menologio Cister-
Natum hoc anno facile convinces, si a millesimo ciensi hac die, sic de sancto scribens : « Feliciter
eentesimo decimo tertio, quo Cistercium ingressus inlucem prodiit Fonlanis in domo
paterna, qua>
est, duos et vigenti demas, quos lunc habebat: in quo ob tanliviri reverentiam, utpote in
qua primord.a
 645 S. BERNARDl CLAR_E-VALLENSIS ABBATIS ACTA. U5
vitae et sauclitalis suae habuit, in coenobium pro A liehsiunl, Comitum familia, alta origine regum Lu-
Cislerciensibus reformatis congregationis Fuliensis sitaniae, atque Henrico Lusitano primo Comite, Al-
mutata est: in cujus sacrae aedis lapidibus initiali- fonsi regis patre, in tertio consanguinitatis gradu
bus sanctissimi Patris Bernardi encomia , et prre- conjunctam, nostrates referunt: quo Bernardo cun-
clara elogia pulchris chaiacteribus exarata fuerunt: ctos Christianos principes arcto sanguinis foedere
quae, ne sub terra lateant, hic describenda censui. i devinciant. Ego in Guillermo, sancti Theodorici,
Sed nos ea huc transcribere supersedemus, Cum 4ib. i, cap. 1, atqueAlano Altisiodorensi, quondam
ibidem legipossint. Res gesta innectitur anno 1619, Illo abba te, isfo episcopo, alque utroque Beruardo
quo < Ludovici XIII Francorum et Navarrae regis icosetaiieosolum invenio : « Parentes claros secun-
Christianissimi mandato et nomme, serenissimseque « dum saeculi dignitatera (et Tescelinuin, qui) sic
.ejus conjugis AnnseAustriacae . primus lapis posi- « consilio et armis serviebat temporalibus dominis
tus fuisse indicatur in ejusdem inscriptione, die 6 « suis, ut etiam domino Deo suo non negiigeret red-
Jaiiiiarii. t derequoddebebat.» Quibus addipossunt sequentia
4. Yerum, quod rursus ad eastrum seu qppidum, eYita quarla, a Joanne eremita scripta, apud Mabil-
S. Bernardi natalitium, Foutanas spectat, caven- lonium, coL 1281:« Beatissinius igitur Bernardus...
dura monet Manricus num. 2, citato, ne ullra me- B digna propagine oriundus fuit, carnis quidem pro-
ritum nobilitetuT, et locis aliis eidem annexis locu- sapia nobilis, sed culrainenientis nobilior. Genitor
pletelur.. « Hecentiores, inquit, dum oppiduni pa- ejus Tescelhius nomine; genitrix ver.o Aalays, fiiia
tris legunt, coruitatum confingunt, et plures alios Bernardi Monlisbarri domini, viri potentis et ma-
pagos illi adjungunt, queis e Fontanis Tescelinus gni secundum sseculi dignitatem, et ex jinliquorum
juradarel, .—citatur ab ipsoTirito, qui chronicon (sicut asserunt multi) Burgundiae ducum generosi-
Cisterciense idiomate Lusilano vulgavit, lib. i, tate trahens originem. t At redeamus ad Mamicum.
cap 14, « sed i.iullo prorsus producto testimonio; 7.. « Sed el in Guillermo, ail, Paradino, auctore
imo ipsa reclamante antiquitate, qua potius militsm Burgundo, et de Burgundi-e ducibus tractante, Cas-
suis stipendiisxontenium lego, lib. 3, cap. '1, in Vita tellionensem Safrensemque familias, queis uterque
S. Bernardi, quibus adomne opus bonum abundabat. insignis, inter illustres illius quondam regni (nam
Nec detraxisset Tescelino Bernardi jpatri, si quos reges olim fuerunt, qui post duces) numeratas
haberel liiulos ampliores, qiiipaulo inferius in avuu- agnosco; regiam progeniem aui origiiiem nen lego.
culo Galdrico minores etiam ample numeravit. Illius verba fol. mihi, iriquit, 93, plaeet hic descri-
« Yir (inquit) sanclus, et ^otens in sseculo, et in bere : « Sunt et alise familiae pleracque illustres,
« saecularis militiae gloria nominatus , dominus « quales Coruejorum, ex qua Godefredus, flammulse
< castri in territorio Eduensi, quod Ticilium [al. « signifer. » Et post non paucas alias numeratas,
i Tuillium, iiu/jo.Tovillon] dicitur. > Non ergo co- hsec de utraque familia doctoris sancti : « Deinde
mitatus , _alteriusve diiionis pingues redditus, cui « Caslellionensium , ex qua divus ille Bernardus
praecipui proventus, si non unici, militaria slipcn- « Clarsevallis abbas sanctissimus, nec ininusinge-
dia designantur^ Sat niagnum est, si curiae subur- < nii monunientis clarissimus. . Hahetis ergo Cas-
banum^ alterius, quam ipsius ducis, juris foret. i « tellionenses atque Safrenses, quo jure gloriari
Ita ratiocinatur Manricus, et recte,mea quidem sen- < possitis, qui tam rutilum religionis solem e ve-
tenfia. « stro corpore edidistis reipublicse Christianse : de
5. Illis autem, quae addebat, « cui praecipui pro- < quo dici solet, quod olim de Nestore cecinit Ho-
ventus, si non unici, militaria stipendia designan- « merus, melle dulciorem ab ejus ore oratibnem
tur, .»non satis consentiunt Fragmenta apud Ma- « fluere. > Hactenus Paradinus, qui Safrensibus,
bilkmium, colunma 1275, ex terlia Yita S. Ber- utcredo, Alaidam niatrem; Castellionensibus Tes-
nardi, auctore, ut videiur, Gaufrido, nionacho celinum ortos tradil, illuslribus quidem .farailiis
Claraevallensi (Fragmenla Gaufridi nos deiuceps ea rj Burgundioiniih, sed regium splendorem non aequan-
vocabimus) ubi dicuntur isla : « Erat autem vir iste libus. Quamvisnon abnuam Castellionenses comites,
genere nobilis, possessionihus dives. > Ex anie ex quorum familia Tescelinus, sanguine forte con-
dictis convincilur erroris Yita S. Bernardi, quse junctos Burgundiae ducibus, et per eos Bernardum,
exstat in codice nostro signato P. Ms. 13, dum haec licet remote. Honor regisjudichim diligit, honor
scribit : < Bernardus... Castellione Burgundiae op- Sanctorum cerlam verilalem, Nec ea nobilitas Ber-
addililia commendari.
pido oriundus fuit. i Tametsi autem de nobili stirpe nardi patris est, quae egeat
Sancti nostri ila certo constat, ut prudens adversus Nos haec ex auctore fide digno illius provhieiae, at-
eam controversia moveri neutiquam possit, non abs que antiquorum oictis concordanle, tanquam certa
re tamen egerimus, si hoc argumentum confirme- scribimus, scripluri majora, si dignis fide testihus
mus ac illustremus. fulcianlur. > Haec illuslrissimus Manricus candide
€. f Parentes habuit, ut scribit ManriCus, num. 4, ac sincere.
dictuifi Tescelinum, Alaidemque, e quibus iljum 8. Unde sequitur, ut plus aliquid in Breviario
ducibus Burgundise propinquum genere, adeoque Romano dici poluerit, nedicam, debuerit, de S. Cer-
TOhonestoloconaius. P.Pe-
Teguiu Gallia. pfogeniem claram; hanc ex Corne- nardi natalibus, quam
 tn S. 'BERNARDT>CLAR_E-VALLESSIS AEBATiS $£$
irus Franciseus Chiffletius nosler anno 1660 edidit. A moria: Kalendis Septembris dbiit Alaysa iaicafqxio
Divione Diatribam de illuslri genere S. Bernardi ab- nomine distingui solent in illo Necrologio etiam il-
batis Clar_e-Vallensis,cuiappendiceiiicum probatio- lustres person^ a sanctimonialibus. In hunc diem
r.ibus variisque documentis subjecit. In ejusdera incidit festum S. Ambrosii seu Ambrosiniani con-
diatribse prsefatione de mox dicta Breviarii expres- fessoris, tesleJoanneEremita, apud Fontauas cele-
sione merito conqueritur, quse utique sit nimis hu- brari solitum : quem nonnulli cum S, Ambrosio Me-
milis, et infra Sancti dignitatem. i Etenim, inquit, diolanensi aritistite perperam hic confundunt,. Plu-
qui haec legens, de .Bernardi natalibus aliud nihil ribus ista narrat ChifJIelius sectione 6). Rainardus
norit, facile illumopineturplebeisortumparentibus Montisbarri dominus,:Bernardi av.unculus,et Alaysisr.
puta agricolis aut opificibus, aliisve ejusdem notae: germanus fuit. Tam illustrecttin fucrit ex ulroque
cum tamen illum utroque parente fuisse constet parente Bernardi genns, non mirum si Guido, ejus
perquam nobilem.... Adde . praeter alia, qtia. ibi ob- primogenitus frater vir Magnus a Guillelmo appella-
servat, t et liacT-ernardi natalium depressione non- tur in cap. 5; uxor ejus nobilisjuvencula'; soror vefo
nullam viro sanctissimo, et de Ecclesia qttam op-, «jus HuiribelinaadolescentulaiiobiIis,quze.cum coiiii-
time merito injuriam fieri, dum ejus virtuli suus tatu superbo et apparatu incedebal, ex cap. 6. Hyc
quidam splendor ae sua veluti basis detrahitur, si B ex Chiffletio. Quibus adde Galdricum, Bernardi avim-
vere prudens quisqrie exislimat, viriutem nobilitati culum, a Guillelmo vocari num. 10, poteniem hi se-
impositam insilamque, et altius eminere, et fulgere culo, etc. (ut ante dictum a nobis est). Et Josbertus
iilustrius. > Hujus autem sui operis seriem ita divi-. de Firmilate, quae super Alham sita est, vir jwbilis
clit : t Primum illud sibi dernonstrandum suscipit,, et secundum carnein Bernardi propinquus eraf; ex
liobilem fuisse Bernardum; deinde equestris ordinisi eodem Guillelmo mim. 43. Denique Rainerius mites
quem illis temporibus Militiam vulgo nuncupabant; ; erat frater Godefridi, ex priore Clarse-Yallensi epi-
adhaec, antiquss in eo gradu originis: denique et per• scopiLingonensis, qui Bernardum consanguinitaie
'
r.iatremAalydem .(quae Bernardi Montisbarri dyna- altinebat. _.
stae filia erat] ex antiquis Burgundi_eDucibus pro- 11. «PorroChiffieliusprobal, S. Bernardi pater-
guatura.j num genus, quod a Fontaiiis appellationem habet,
9. Rem in pauca contraxit Mabilloniusante vitam; per Bartholoraaeum Somberriionensem (quae familia
primam S. Bernardi auctore Guillelmo abbate con-- in veterum Burgundise ducum regium sanguinem e
scriptam, et a se editam a col. 1061 , de linea pa-- nubentis filiae heredis afiinitate transfusa est) ad
lerna sic loquens pag. 1059 -:i Tecelhtus, Bernardii t nostra usque tempora propagatum fuisse. (Adisis
pater, vir' antiquw el legitimw militiw, id estpro- - C Chiffietium seclione 7, pag, 418.) Caetera, quae de
batae nobililatis, quam equestrem vocamus, fttisse_ lllustri Bernardi genere apud eumdem Chiffletiumvel
perhibetur a Guillelmo abbate cap. l.Huicagno- - niinus certa, vel minus necessaria videntur, consulto
raen erat Sorus, id est subrufus, a eolor.e sciiicett praeterimus; hoc tantum addito, monasterii Clarae-
capillitii, in diplomate Hugonis secundi Burgundises vallensis stemma, qi.iod in scuto iiigro balieum auri
ducis pro Cabilonerisi S. Marcelli monaslerio ; cuii sive argeritij minii ductu gemitto tessellatum prsefeft,
diplomati priino loco post Rainierium ducis dapife- non esse derivatum {ut quidam volunt) a S. Ber-
Eumsubscribit Tecelinus afiteBernardum deMonleJ nardi hisigni gentliitio, sed a Campani-e Ducum fa-
forti, Warnerium de Sumbemone, aliosque nbbilis-- riiiliav ex qiiibtts Hugo Ciarain-Yallem fundavit; se-
Giraosviros. Chiffletium in probalionibus ad1 nas verOfascias ex auro et cyano detrorsus obliqua-
" memoratam (Vide diatribam pag. 426.) Guido' d'e acro- tas in marghie purpureo, quod Cisterciensis ordinis
raonte, testante AlberiCo Trium Fontium monacho,, symbolttm est, petitmn a Burgiradiae Dncum familia,
fuit cs parte tnatris frater THesselhiiSpri de Fori-- "quoruriimaxime beneficiis et auctbritate brdoCister-
tanis, qui fuit pater Bernardi Clarmvaltensis abbd- ciensis fundatus est: > de qua re Chiffletius se-
lis; fuitque ex alid parte frater Ulrici, sub quto j) clione 1. .. ; :
fuiiiata est abbatia Morimundi. (Adi Chiffletiuni ina 12.Audiendi itaque non sunt scriptores, quosibi-
diatriba sectione 7, pag. 416. et 417.) Guidonis no- dem Chiffletius enuriierat: « Barnabas de Mpntalvb,
bilitas probalur ex ejus conjunctione cumllescelinca Mariana lib. x Hisloriae Hispaniaecap. 12, Bonifa-
domina de Mulleio, Holdoini filia, qui Holdoinus,;, cins Simonetta lib. i Historise suse, et alii nonnulli e
Gaufridum Jonse-villse dominum habuit fratremi. recentioribus, qui ortum sarictum voluiit ex ea Du-
ffec de linea paterna. cum Burgundiae gente, cuicaput fuit rexFrancorum
10. e Ad maternam, inquit, quod attinet, Bernard li Robertus; adeoque non Galliaetantum, sed et Hispa-
mater Aleth seu Alaysia, quam tertise Vitse scriptoir niaeet Lusitaniae regum consanguifieum praedicant,
unus Elizabeth, forte iibrarii errore, appellat, fuiiit qrio Bernardo, uti addit Chiffletius ex Manrico, quem
filia Bernardi Montisbarri domini, etc, > quse supr;a et nos supra citavimiis, _curictos Christianos prin-
.nos jam prsemisimus, < ut ex Joanne Eremita quartae cipes arcto sanguinis foedere devinciant. — Id vefo
YiUe seriptore discimus. In Necrologio Divionensiss probare se putarit ex ordhiis Cistercierisis
antiqriis
monasterii S. Benigni, ubiprimum sepulta fuit, siml- insigiiibus,i sedperperam, sicut mox ifidicatum est.
pliciter laica dicitur, efferlurque hocmodo ejus n_e-•- Hinc Tamayus, toties in riostro
Opere eastigatus,
 '
649 - - AGTA. 6S0
casligarihic denuo meretur, quando in suo Marlyro- A , quens. 0 magna pietas, magna viri clementia! s
logio Hispano ad diem 20 Augusti in nolis, primam Multis illum justitiae Christiafise ofliciis conspicuuia
< S. Bernardi causam cultus in Hispania assignat, fuisse, eruitur e brevi illo, sed nervoso elogio, quod
quia fuit sanguine conjunctissimus Alphonso, cogno- prsemisi ante num. 4: Facultatibus suis ad omna
mento Imperatori, Castella. regi, i ex Alphbnso opusbonum abundabat. Quid deinde ? Monitis S. Ber-
Sanctio, quem citat, Yerum hsec satis et abunde nardi saeculo nuntium remisit, et obiit cum odore
dicta sunto de illustrissimo genere, e quo S. Ber- sanctitalis.
nardus originem traxit. Nec verd paternse ac ina- 15. Porro Guillelmus libro i Vitae sancti nostri
ternse duntaxat familiae splendor, sed etiam niagna cap. 1, num. 1, de illius matre sic memorat: « Ma-
vitse integritas, et vera erga Deum pietas, quae in ter Aleth ex eastro, cui nomen
Monsbarrus, et ipsa
iitroque.Sancti parente emicuit, non exigua ei lau- in ordine suo ApOstolicam regulam tenens, subdita
dum decora conciliant, ut jam visuri sumus. viro, sub eo secundum timorem Dei domum suaiii
§ II Parentes, fratres, soror, vatkinium, educatio, regebat operibus misericordise insistens, filios enu-
studia. triens inomni disciplina.... Cum autem crevissent,
13. Manricus hsec refert in rem nostram ad dictum quandiu sub nianu ejus erant, eremo
magis quam
annum 1105 num. 5: «Claros parentes secunduml curia. nutriebat, non
patiens delicatioribus assue-
digfiitaleni sa_culi,-virtuset pietas feceranl clariores; scgre cibis, sed grossioribus et communibus pa-
sive quodhae rariores in nobilibus, eoque pretiosio- scens.sTnlerFragmenta Gaufridi, col.
1375, insigiiis
res, si ihveniantur: sive quod superfluorum absti- hsec mulier dicitur « digna tanto genere, et tanto
nentia, utilium abundanlia cumulata, non sibi so- viro, imo et gloria utriusque... Elizabelh filium
lis, sed aliis sufficientes, claritudinem munificeiilia hunc, divino edocta oraculo, tenerius omnibus di-
comparaverant. Mater prsecipue in pauperes bene- iexit: unde et patris sui ei nomen imposuit, Ber-
fica, atque operibus misericordise incessanter insi- nardum eum vocans.i Joannes Eremita a col. 1282.
stens, nonsoluin clara, sed chara omnibus erat. Ma- «Venerabilis, ait, Alays... consueverat intef caetera
'rimonium auxere septem filii, [magis] Cisterciensi virtutuin insignia, circuire domos,
exquirere patt-
familise, quam susnati, Guido, Gerardus, Bernar- peresinfirmos et egenos, eisque de suo proprio ero-
dus (nam tertius ordine), Andreas, Bartholomseus; gare, quod necessarium erat. Claudorum etiam
atque
Nivardus, _etHumbelina : sex viri, omnes raonacbi debilium maximam habebat curam; non servis, noa
futuri; feminauna, eaque sanctimonialis. i>Yidede aliis utens ministris ad hsec oflicia peragenda, sed
illis adnotata apud nos ad libri primi Yitae S. Bef- p-. per semetipsam hoc agens, ad eorufii habitacula ve-
nardi caput 2. Felicissimis tam numerosa pa- niebat, et unicuique quod opus erat prsebens, per
^
riter ac pia prole parentibus apponere hic juvat elo- ecclesiarum xenodochia devotissime discrelis Infir-< i
gia, quibus a scriptoribus Yilsedoctoris melliflui ce- mis ministrabat, ollas eorum exlergens, cibos por- ;
lebrantur. DeTescelino, ipsius patre, in secunda rigens, calices diluens, et alia ".uncta faciens, quae
Yita, auctore seu compilaloreAlano, cap. 1, apud servis et ministris mos est serviliter operari. Quid
Mabillonium, col. 1235, dicitur vir antiquse et legi- plura? Volumus omnes virtutes ejus narrare? Mi-
timae militise...., cultor Dei, justitiae tenax, Ibidem riime, quia nobis non crederetur. Unum tamen relatu
col. 1275 inter Fragmenta Gauffidi, dequibus su- dignissimum proferemus in medium, ferii videlicet
pra, laudatur, quod esset t suavis moribus, amator plenam miraculo, nec sine admiralione a nobis audi-
pauperummaximus,summus pietatiscultor,etincre- tani, referente quodam abbate religiosissimo, nomine
dibilem habens justitiae zelum... Adhaec: Nunquam Roberto, qui magis quam sexaginla septem annis in
armis usus est, hisi aul pro defensione terrae pro- monasterio sub jugo regularis disciplinae vixit: ne-
prise, aut cum domino suo, ducescilicet Burgundiae, pos siquidem ejusdem matronae, de qua volumus
cui plurimum familiaris et intimus erat: nec ali- peftractare; filius autem sororis suae; ad quem etiata
quando fuitcum eo inbello, quinvictoria ei prove- D) lieatus Bernardus primam epistolarum suarum di-
niret. > - rigit. »
14. Yir ideni summo, quo fervebat, justitiae sfu- 16. Sumraarei, pluribus inprsedicla Vitarelalse,
dio adjunxit sinjularem clemeritiam, tesle Joanne in eo posita est, quod integerrima illa femina obitum
Eremita apudeumdem Mabillonium, col. 1282.Nam suum pracnuntiarit.et religiosissime supremis Eccle-
«cum quodarii tempore vir memoraius.... cum quo- siaesubsidiis ad eumdein comparata,«in manus Do-
dam sibi adversante, mullo inferiori genere, et sub- mini commendans spiritum suum, elevatamanu sl-
stanlise minoris, nioiiomachia firmaverat decertare r gnans se signaculo sanctae crucis, in pace reddiderit
adest statufa dies, etpraefixa.eertairimi. Conveniunt spiritum..-. In hunc modum sancta illa anima de lem-
utrinque, Recordatus autem vir venerabilis Tesce-: plo sancli corporis egressa, manus, sicuterat erecta
linus timoris Dei, et judiciorumdivinorumi.,, quam- adiiidicandum signum crucis, videntibus et admiran-
vis fortioretpotentioressel, et hostem superaire,,et libus cunctis qui aderant, sic remansit. 0 feminani
de victoria lucrum maximum reportare valgretjhltro igne dhini amorisincensam, fiderobustam^spepa^
tamen se pacavit cum adversario; quidquid er^t in - tientissimam, charilate devotamI > Sed^.urib vela
eontroversia, sine disceptatione resignahs et relin- cor.trahamus. De ingenti concursu inffelice eius.
PATROL. CLXXXV. 21fe '.-'
G5i S. BERNARDI CLARJ.-YALLENSIS ABBATIS 652
obitu; corpore amonachis S. Benigni petito ac im- A tatione ejusdem consolatus est visionis... Sic nimi-
vi-
pelralo, nec non ibidem lionorifice deposito; de ap- rumBernardus noster ex quo ,ccepit ulcunque
paritione item filiis facta, translatione in Claram- vere, coepit mirabilis apparere: necdum parturieba-
Vallem, etannO mortis tractat illustrissimus Manri- tur, et jam prsedicabatur, vel magis jam ipse prae-
cus ad annum 1105, num. 8 et sequentibus. Docu- dicabat: et nec lactens quidem adhuc erat, jam
menta quoque de ejusdem vita et obitu, atque epi- tamen laudans Doriiinum apparebat. Nec immerito
taphium inserta sunl probationibus dialribae Cbiffle- sic commendatur antequam naius est: non inime-
lianse a pag. 431. Eam memorari cuin titulo Beatseinl rito, inquam, divino inagnificabatur oraculo, dura
Menologiis Cbrysostomi Henriquez, Bucellini et Cha- adhuc materno parvulus gestaretur in ulero.».. ".
lemoti, indicavimus jam pridem in pra_termissis ad1 19. Hinc-Burchardus abbas Balernensis in Sub-
dicm 4 Aprilis, .lomu I ejusdem mensis, pag. 520 : de_ scriptione, quam libro i Yitse, Guillelmb ejusdem
qua item in libro sepulcrorum Clarsevallis ista legii scriptore defuncto, apposuit, s. Qui, ait, el in utero
diximus.: i Item ibidem jacet pise recordalionis no- matris significatioiiem [«.. saiictiftcationem] visus
bilis doraina et Deo devotissima Aleydis , mater do- esl accepisse, de qua concepta sunl prsesagia futu-
ctoris egregii, et patris nostri B. Bernardi, prim i1 rse sanclitatis illins vitse pariter et doctrinse. >At
Clarssvallis abbatis. > Mortem ejus ex Manrico af-. B vero maler ejus tali 'praesagio laela , et jam tum
fiximus arino 1105, ut videsis apud nos m Annotatis5 prsegustans gaudia sibi obvenlura ex hujusinodi
ad Vitse S. Bernardi caput 1. Nos hiterim Beatse 3 filio, « in araorem nondum nati, > ut dicit Guillelmus
titulum piissimse illi mulieri tribuere non aude- cap. 1, « lota transfunditur, cogitans sacris eum lit-
nius, donec nobis aliunde constiterit e certis docu- teris erudiendum tradere > (quantumvis' alii pro more.
mentis, publico ac legitimo cultu eam fuisse honora-- palria., uti cogitare licet, ad militiam designaren-
lam. Habes, lector, quae hoc loco niemoranda cen- ttti) et obnixe agere, quidquid eoconducere posset,
suimus de Sancli parentibus. .« secundum modum visioniset interpretationis, qua
17. Ex hac itaque forlunatissima conjugii radiceB ei de illo tam sublimia promitlebantur, > prout ad-
prodiere septem illi flosculi formosissimi, dequibuss Jungit idem auctor, quod et factum est.
paulo ante dicebamus. Progredi nunc placet adI 20. Intereatemporis, t Enixae Alcidi, s sicut me-
S. Bernardi ortum, educationem, rarasque tum di- morat illustrissimus Manricus num. 7,"c in more
vinorum .cliarismatuni, tum alias hidolis atque inge- semper fuerat, recens natos infantes offerre Deo,
nii dotes, quibus vel ab ineunte aetate ita emicuit, utt oblatos proprio lacte nutriendos reassumere, sive
niajoribus deinde a se gerendis rebus non obscuree quod mater integra existens (nam .quse non la-
^
proeludere videretur. Ac primo quidem illud Yirr ctant, dimidiare videntur ofticia matris) plus sibi
inagnus habuii cum aliis viris magnis commune,, juris in oblatos yindicaret, adeoque etiam plus in
quod signa praecesserint ortum ejus. Matri quippee illis Deo offerret; sive quod ipsa oblatio, utroque
.pr_egnanli visus in somnis catulus pulcher candidus;>; illo malemo clausa munere, innata potius quam
sed in dorso subrufus, et vel in ipso etiam utero nonn advenlitia omnibus esset: quam causam paujo ali-
conticescens. Rem defert ad virum quemdam reli-i- ter designant Guillermus> (Guillelmum posthac in
giosum, c Continuo ille spiritum prophetiae conci-i- textibus e Manrico afferendis nos illum fvocabimus)
piens, quod David de sanctis praedicatoribus Domino o tAlanusque, dum ita scribunt lib. i cap. i: Quali
dicit, Lingua canum tuorum ex inimicis, trepidanlili [leg. Quasi] cum la.cte materno materni quodam-
et anxise respondit: Ne timeas, beneres agitur: opti-i- modo bonis eis naturam infunderet, in Bernardo
mi catuli mater eris, qui domus Dei custos futurus,;, speciale aliquid lego. Nam prhno quod ad oblaiio-
. magnos pro ea conlra inimicos fidei editurus est la- i- nem atlinet. Mox. ut illum felici partn edideral,
tralus. Erit cnim egregius prsedicalor, et lanquatn n non modo obtuiit [euni] Deo, sicut de aliis agere
bonus canis , gratia linguae medicinalis , in muitis is consneverat: sed sicut legitur de sancta Ajina malre
multos morbos curaturusestanimarum,. testeGuil-1- -QSamuelis quw petitum a Dotnino, et acceptum-filium,
lelmo in Yita, cap. 1. hi tabernaculo ejus dedicavit [al. 'destinavit] perpe-
18. Audiatur eliam Gaufridus, abbas Clarse-Yal- l- tuo serviturum; sic et ipsa [eitm] hi Ecclesia Dei
lensis IV, sermone inanniversario obitus S. Bernardili acceptabile obtulit munus i ex' duobus biographis
apud Mabilloniura, col. 1509 et sequentibus, qui ser- r- modo citatis. «Prsesentatus iutemplo Bernardus est,
ino habitus anno 1163, ut colligitur ab ipso ex :x ut vel sic ab exordio vitsa inciperet Yirginis Matris
num. 5. In isto ilaque sermone, num. 15, hsee sunt it filius apparere. Deinde quod attinet ad lac , Biir-
de eodem Sancto : « Cum... alios in pueritia, alios )s chardus addit, non unquani aliud sugere vqluisse.
in juventute, alios in senectute vocaverit; lionnullos)S Nam, ut refer.unt de illo, nunquam suxit ubefa nu-
taraen, sed paucos, velut quodam privilegio gratiae ae tricis, nisi solius matris. Quippe jam tunc votorum
specialisinbenedietionepraeveniens, iniopra_ripie.is,s, illius socius antequam conscius, necdum jussus per
necdum natos, quales essenl, quibus voluit signis is omnia obtemperabat, cooperarius materiife pietatis
et indiciis deelaravit. Sic elecli sui et pi-aadilecii
:ti atque ohlationis ab ea semel conceptae, ipse non
hanc venerabilem matrem, adhuc felieissimo onere re tantum hoslia, sed consacerdos. > Ita Manricus ,
gravidain, insolita visione perterruit: sed inlerpre-e- qui verba Subscriptionis Burchardi, <Nam ut refe=
655 ACTA. 654
rur.t de illo, iiunquam suxit, etc.,> (vide Suiium hac A edilis versibus vernaculo sermonc, qui longe et
die xx Augusti post librum priirium Vitae; de hae late vulgati per lolam Galliam, neque post multos
enirn re niiiil lego in SubscripliOneBurchardi a no- "annosexoleveranl: tuin etiamfralres, alias sibi cha-
bis edenda), satis oralorie amplificat. Reliqus, quse rissimos, neduni caeteros studiorum commilitones,
ad lactentis tempus peftinent., idem Burchardus rhylhmico certamine, aculaeque inventionis experi-
apud Suriurn prosequitur bis verbis : « De matris mentis non solum exercuisse, sed superasse. Qua_
utero exierunt cum illo indicia bonitatis, facies tamen, ut nullius fidei digna quippe ab auctore
gratiosa, vultus placabilis, oculi columbini. Quid damnato (Berengario Aba_lardi discipulo in Apolo-
fuit illi ad indicium bonitatis ex dono nalurae, per gia contra bealum Bernardum excusa Parisiis anno
donum gratiae transiit in virlutem. Infans, non- 1616 ; quam lamen hoc anno 1652 sacrum Inqui-
dum-fans lingua, fari videbalur gralia jam accepta. » sitionis tribunal in Hispania penitus censuit abo-
21. Yerum de exiniiis natur_e ac graiiae praeroga- lendam,> uli idem Manricusailmarginem nolat) « e£
tivis nonnulla singillatim his addenda veniunt ex tunc furenti, per convicium objecta, ita vera for-
Guillelmo et Alano, cap I. Ac de lilterarum quidem tasse esse poluerunt, Certe Bernardi rhythmicae
studio ingeniiqiie prsestantia hseciiarrant: « Quam orationcs ad singuja Salvatoris patientis membra,
cilius potuit t pueri mater, «in ecclesia Castellio- B ad Chrislum Dorahiimi, et ejus matrem Yirginem,
nis (quseposlmodum ipsius Bernardi opera a saeculari et id genus aliae, lumen ingenii pandunt. Legilur
conversaliorie in ordinem regularium Caiionicorum hodieque libellus ejus, cui nomen Floretus, bcroico,
promota cogftoscitur) magisiris lilterarum tradens neque ineleganti carmine conscriptus, in quo de vi-
erudienduiii, egil quidquid potuit, ut in eis pro- tiis, virtulibusque, desacramenlis, dequecunctis mys-
ficeret, Puer aiilem et gratia plenns et ingenio na- teriis noslrae fidei luculenter exacteque pertractat.
turali pollens, cito in hoc desiderium malris im- 24. « Nee supposilus partus, ut apparet; quippe
plevit. Nam in lilterarum quidem studio sirpra a Joanue Gersone, antiquo et gravi theologo, non
aetatem, et prse cosetaneis suis proficiebat. > Nec solum ut BernarJi opus admissum vulgalumque, sed
mirum, cum praeter ifigenii vim, qua valebat, commento illustratum satis prolixo, quod Lugduni
decliiiaretsedulo alia ineuntis aetatis diverticula quse in folio apud Joannem Marion anno 1720, sed et ali-
nienteni longe alio dislrahunt. « Eratnamqiie sim- bi eliam excusum lecior inveniel. Ergo Bernafdu»
plicissimus in sa_cularibus,amans habitare secum, poesim satis coluit, exercuitque in materiis sacratio-
publ.cum fugitans, mire cogitativus... foris rarus. > ribus.Necmullum fuit, si, mutata olim materia, et
His adde nostrum apographum e ms. Aureaevallis, loco et tempori indulgens et aetati, aliquam ejus spe.
submisso a R. P. Alexandro Wiltheim, collegii ' ciem prae se tulerit. i Ita censet Manricus. Yerum
socielatis Jesu Luxemburgensis rectore, in quo apo- huicrei arbitrum nie non interpono, tum quia in
grap o leguntur isla :"« Fuit autem puer in his, antiquissimis biographis nihil de ea lego, tum quia
qiiae ad litteras pertinebant, perspicacissimi inge- sive ea sic se habeat, sive aliter, nihil magnopere
nii, facilius discens quaecunque a magistris tra- confert ad laudem sancli doctoris, qui aliis lot lucu-
debantur, super oinnes coaetaneos-suos. > brationibus eam obtinuit gloriam, ul ex bujusmodi
22. Subscriplio autem Burcbardi apud Surium poelicis scriptiunculis illa quaeri minime debeat^
itahabet :«Avulsus a lacte, el trarisiens jam in pne- Trseterea consuli potest Admonilio Mabillonii in
rum, jam aliquid malurum praeteridebat,puerilia jura versus et rhythmos, S. Bernardo adscriptos, quae
transceiidens. »Necvero studiis duntaxat illis, quibus Adraoiiitio habetur volumine secundo col. 891; in
,puerilis selas ad humanitatem informari solet, sese qua refert se non existimare, versus et rhythmos,
excoluit; _ sed litterarum etiam studio fuit dedi- qnos subdit, Bernardo esse tribuendos. Al de viri
tus, per quas in Scripturis Deum disceret, et co- sancti scriptis inferius etiaiii agemus, quantum fue-
gnosceret, > ex Guillelmo et Alano, cap. 1. Hine rit satis pro nostro instituto.
videas, inquit Manricus ad annum Christi 1105, D § III. Cwlestes hi sanclum favorcs; proposituni
monastici insliluii; superata conlra iilv.d obsta-
cap. 2, num. 6 et 7, « quod de ipso dici solet,
infusam a Deo fuisse cula; socii ad idem aggregati; mirabile in hu-
theologiam sortitum; quod- mana corda dominium; vita ante ingressum ad
que ipse etiam dicere solebat, se hilcr fagos et Cistercienses.
quercus didicisse; ad incrementa potius referen- 25. Prseter ingenii ac liiterarum ornamenta, qui-
dum, quam ad hiitia, atque ad superiorem rerum bus Sanctus sttpra qiiain Sert puerilis aetas emicabat,
contemplationem, certioremque quam iu scholis mores egregios, ac peculiares in eo divinae gratiae
haberetur. Aliasfudimentis theologise imbutusfuit, favores suscipere merito debemus. Audiatur itaque
rudibus sane pro qualitate illius temporis; sedim- Guillelnms in Vitaeejus apud nos cap. 1, num. 5 :
butus tamen, atque in sacra Scripturaversatus non « In rebus s_ecularibus jam nioriificationera futurae
mediocriter. > perfectionis velut naturaiiter inchoabat. Erat pa-
25. Poesi eum etiam operam navasse vult Man- rentibus obediens et subditus; omnibus benignus et
ricus, ibidem num. 7 et 8 ha_c memorans : «Non gratus.. et ultra, quamcredi posset, verecuridus;
me latet, seriptum de illo quondam, a priniis fere nusquam multum loqui amans, Deo devotus, ut
Tudimentis adolescentia. suse exercuisse poesira, puram sibi pueritiam suam conservaret, > Hanc in-
 ' -656
0SS S. BERNARDl CLAR_£-VALLENSIS ABBATIS
nocentem vivendi normara divina miscricordia bene A dent; obsident amicitia., expugnandae ipsius casti*
dictionibus prsevenit. Etenim, uli refert Guillelmu! tati horribiles slruuntur insidia_; sed in tam luhrica.
cap. 1, num. 6 : «Cum adhuc puerulus gravi capitii setate, tanquam periculoso conflictu triumphat in-
dolore vexaretur, decidit in lectum. Adducta auten tegerrimus, interque medios illos ignes perstat illee-
ad cum est muliercula, quasi dolorem mitigalur; sus. At vero cum graphice de his rebus agai Guil-
earmhiibus, < seu prsestigiis : >quam cum ille appro lelmus cap.l, satis est, eas obiter hoc loco desi-
pinquantem sentiret cum carminalibus instrumen' griasse. «Non tamenhae viclorise, > sicut tesiatur il-
tis, quibus hominibus de vulgo illudere consueverat lustrissimus Manricus ad annum 1110, cap 2,num.
cum indignatione magna exclamans a se repulit, e 6, « sine mercede, quam eliam inhac vita reporta-
abjecit. Nec defuit misericordia divina bono zeh vit, Tradit anonymus Galluslib. vn. cap. 9, in «jus
sancti pueri; sed continuo sensit virtutem, et ii Actis (quod ex Joanne eremita Bernardo subsequali
ipso impetu spiritus surgens, ab omni dolore libera acceptum, ut ipse ait, certiorem adhuc fidem sibi
tum seesse cognovit. >. vindicat) post multos annos: Claramvalleni regenti
26. Qu.id, quod prseter banc corporis sanitaten sanctoviro, mulieres quasdam a dasnonibus ob-
data ei fuerit a Domino gratia anima_ plane singu- sessas, per ipsum liberandas fuisse adductas. Ab
" allera ante advenlum sancti fugatum daemonem, vel
laris, quando ipsi puero puer Jesus apparuit..
velut dcnuo procedens sponsus e thalamo suo. Ap potius ultro abeuntem proclamasse, Berpardo se
paruit ei quasi iterum ante oculos suos nascens e: resistere non posse, qqippe cui adhuc iri. sseculo
ulero Matris Yirginis Yerbum infans , uti ibiden manenti, atque ejus opera contra castitatern lentato
seiibilur. Quantis autem divinae gratiae lluentis graviter, sed omnino inviclo, per omnia obsecu-
qaanto unctionis melle, futurus poslea mellifluu turus fuerit traditus. Hsec et similia tropha.a yir
doctor, fuerit delibulus ex illa apparitione, intellig sanctus referens, de communi hoste, ex gratia Dei,
facile potest cum ex ipsa rei natura, tura e fruct gloriosus triumphabat. J Yidimus paulo ante Bcr-
inde postmodum consecuto. Nam stalim biographu nardum in sseculo degentem; nunc-vero eura a sae-
i.lem : <Facile est, ait, advertere iis, qui ejus audi culo ad perfectiorem vitam conversum proseqttamur
torium frequenlaverunt, in quanta benedictione e . Manrici verbis ad annum praedictum, nurei, 7.
trara praevenerit eum Dominus : cum usque hodi 28. « Tuncvero, ait, in ipso flore adolescentiae,
in iis, quse ad illud pertinent sacramenlum, et sensu aeiati&suseaniio vigesimo, quo cseteri plus solent re-
ei profundior, et sermo copiosior suppetere videa tardari, fervore appetitus altius aestuanie atque
tur. Unde et postmodum in laudem genitricis et ge P obruente spirilus fervorem; ipse eeoritra, prseva-
niti et sanctse ejus Nativitatis, insigne edidit opu lente eadem gratia, ac motus omnes rebelles coer-
sculum, > de quo ibidem agitur. Ex his ilaque con cente, primas eremi vocatiqnes sentire, sseculi fugam
ficitur, favores coelestes meritis, merita auter tunc primum meditari, atque Gistercium allius in-
favoribus in Bernardo respondisse ab ipsa ejus puf fixum cordi, perielitanti salutare refugium, infirmo
rili aetate, et, ut dicebam superius ex Burchardo remedium, prseservativum valenti, meditabatur. Coe-
« Quidquid fuit illi ad indicium bqnitatis ex don lestem orbemin terra lunc fulgentem, quem jam lufia
naturaa, per donum gratiae transiisse in viitutem. etstellis, bocest Stephanoetsociisillustratum, ejus,
Quo non niediocriler conduxerit innata quodam ,ut solis radii, quod minime prsesumebat, pra.stola-
aiodo ei etiam tunc, ac mirifica illa erga pau bantur. > Qui primse hujus conversionis dcscriplio-
peres misericordia, refereute Guillelmo ibiden nem apud biographos desiderat legere, adeat Guil-
inim. 7 : t Neque illud tacendum, quod ab ipsis jan lelmum cap. 2; ubi etiam inveniet conatus fratrum.
puerilibus annis, si quos poterat nummos habere et amicorum, modis omnibus id agenlium, t ut ani-
dandestinas facienseleetaiosynas, et verecundiae sus mura ejus ad sludiitm possent divertere lilterarum,
imorem gerebat, et pro aetate, imo supra aetatem et amore scientise ssecularis saeculo arclius impli-
pietatis opera sectabatur. i Yerum haec, quae relat P care. >
jam sunt, sive rerum longe majorum, quse de san 29. Haecibi brevissime; sed illustrissimus Manri-
cto sunt memorandae, exordia, sive praeludia nun cus ad annum 1111, capite unico, num. 4, illa ampli-
cupare lubet, cum ita se habeant, videndum nun ficansj addidisse fratres memorat, « homines noa
cst, quam egregie cum crescente paulalim ejusaetat solissibi natos, sed reipublicse, imo orbi profuturos :
accreverint siraul virtutum et gratiarum coelesliur monachos in eremo.latentes, et mundo profugos, ne-
•
'ornamenta. que doctriiia alios juvafe neque exemplis quin sub
27. < Cum autem,> uti habet Guillelmus loco ei honesto contemplationist nomine palliantes olium,
"tato, < aliquanlo tempore evoluto, proficiens aetal segnitiei potius et desidiae operara dare, et susten-
et gratia apud Deum et homines puer Bernardus d tandos aliorum eleemnsynis, quod olim Tiberius; im-
pucritia tfansiret in adolescentiam, mater ejus., perator de aliis dixerat, sibi ignavos existere, aliis
1'eliciter migravit ad Dominum. > Post haec Bernai graves.Tunc ut otium excutiant laborantes, ac de
dns, mortua maire, in saeculo relictus magnam d proprio sudore quserentes victum, aliorum etiam re-
se concitabal exspectationem propter gratias shigt dimant gravameii; quod de novo illo monachorum
lares, quibus erat prseditus. Spes niagnae ipsi arri genere, in agro Balnensi recens instituto, fama yul-
657 ACTA. "C58
gaverat: haud tainen taiitae spei adolescentera, In- A nardum vis, quando verbum Dei.intonans pusillum
dole, moribus, ingenioquepraestantem, atqueinsuae Domini gregem a se collectura novis augere in-
familiaegloriam, ut credebant, vel rnagis in commu- cremenlis satagebat. Etenim, auclore Guillehno, <eo
nem usum concessum orbi, ruri et aralro fore man- publice et privatim praedicante, matres filios ab-
cipandum : colendis agris multos superesse, quibus scondebant, nxores detinebant maritos, amici auii-
non alia munia injungi possent; ipsum se debere pu- cos avertebant: quiavociejus Spiritus sanctus tantai
blicis rebus, ne si talentum sihi a Deo creditum in dabat vocem virtutis, ut vix aliquis aliquem leneret
terra deserta inviaque absconderit, damnationem in- aflectus. i Tam potens acceperat novus ae juvenis
currat, > etc. hic praeco a Spiritu, quo intus agebatur, in humana
30. Quanquam vero fratrum et amicorum moli- corda dominium. Yerum plures inter mirabilescon-
rnina juyenem pium, acpropositi sui tenacem non yersiones non infimo censendaloco est-illa, quaeac-
permutaverint, morae tamen aliquid ei injecerunt. cidit in Hugone Matisconensi, qui a Guillelmo lau-
Elenim, referente Guillelmo cap. 2, num.' 11, < hac datur num. 15, tanquam < nobilitate etprobilatemo-
riimirumsuggestione, sicutfateri solet, propemodum rum, possessionibus et divitiis sseculi ampliatus:
retardaii fuerant gressus ejus. >Plus dicit ms. Aureae- qui hodie merilo religionis el sanctitatis sute ra-
vallis :_«"Hortantur eum ad studia lilterarum, qua B ptus a Pontiniacensi coenobio, quod ipse aedificavit,
maxime via facilius eum dethiere posse sperarent. Autissiodorensi ecclesiae prseest meiilo el honorc
Placuit sermo in oculis ejus, et constituta est dies, pontificis. > Deinde laudatus biographus subdit vo-
qua providerent fratres itine.ri ejus necessaria, et cationem ejus ad perfectiorem vitam.. Quandoqui-
sic in Alemanniam proficisceretur. > Sed non est dem vero relatio hujus facti, quse exstat apud Guil-.
consilium contra Dominura. Vicit eniin Bernardus lelmum, differt ab ea, quse habelur in nostro exem-
obstacula omnia, Spiritu sancto operante, etinejus plari e ms. Auresevalls, ideo lectorem ea frustrandum
aniraum revocante piissimae matris menioriam, iioii putavimus. En itaque textum ejus :
spemque el exspectationem melioris et allioris for- 33. Ait quadam die ad fratres suos: Habeo amicum
tunae, quam de charissimo sibi filio conceperat, ac Matisconi, Hugonem de Vitreio; et ipsum oportet ad-
fam prseguslaverat. Audianius Guillelmum |de hac ducere, ui sit et ipse uuus ex nobis. Erat autem cleri-
re Ioco citalo: < Matris sanelae memoria [importune cus nobilis, eljam mainrioris wtalis, swcularibus pa-
aniino ejus instabai, ita ut saepius occurrenlem vi- riter et ecclesiastkis possessionibusaffluens. Cceperunt
dere videretur, consequeiitem et improperantem, ergo qui noverant, eum temeritatis arguere: sednihila-
quia non ad hujasmodi nugacilalem tam lenere minus ille confidens, sine omnium hwsitatione festir
educaverat, non in hac spe erudierat eum. > navit adipsum. Erat autem fama in regione quod Bie-
31. Guillelmo astipulatur ms. Aureaevallis : «Feslc- rosolymam essct ilurus; sic enim ipse ftngebal, non in
i;ans autem ad constitutum diem et locum, coepit eam, in qua fuit, sed in qua esl Dcus, Hierosolymam
subito raaternam iri animo suo imagincm volvere, profecturus. Vidcns ergo eum prmdicius Hugo, fiens
et confundi, quod frustraret spem, quam de eo ipsa et ejulans in amplexus ejus ruil. Sed vir Dei lacrymas
conceperat, et nihil pro ea agerel, a qua tarii tenere ejuspenitus non attendebat. Ubi vero paululum respi-
fuerat educatus. > Sic itaque Bernardus in priorem ravit, revelat ei propositum sunm: et, ecce, innovatus
coelestisvoeationis orbitaui.reducitur, victusquetan- est dolor, et fonslacrymaruin fluxil uberior, ita ut tola
dem est, seu potius sui ac fratrum victor laureatus die itla non quiesccret pupilia ejus. Sequenii noctepa-
evasit, dum divinis maternisque nionilis obtempe- riter accubuerunt in angustisshno siralo, ita ut vix ca-
rans, Dei se famulatui, cui servire regnare est, pe- peret alterum; nec tunc ergo cessabat a iacrymisllu-
nitus addixit, et ita quidem, uteosdem fratres, quos go, ita ut argueret eum vir sanclus, quod dormire eum
antea habuerat in piissimo melioris vitae decreto nonpaterelur. Ubivero obdormivit, videbatur sibi cx
maxime sibi adversarios, landem iu suam ipse de- moreinvooato Spiriiu sanctohabere ad eum de conver-
duxerit sentenliam, ac monastici ejusdeni instituti D sione s.ermonem,et non deessevoci suw vocem vir-
coiitiibernio feliciter agregarit, ac genuerit in Christo lulis.
Jesu, factus e germano fratre, eorumdem in spiritu 54. Maneautem facto,cuinrursum fleretHugo, mote-
pater. Pergamus cum Guillelrao: < Primus omnium stejamaccipiens, cmpil durius objurgareeum.Atille:
Galdiicus, avunciilus ejus, absque dilatione aut hae- Nonmihi, inquit, eadetn hodie tugcndi causa quw fuit
silalione, pedibus, ut aitnit, ivit in senteutiam ne- heri: herienimsupervos flebam,hodie super me ipsum.
potis, et consensum conversionis: > secuti deinde Novi enhn vestram conversationem,el mihi quam vo-
fratres. Quonam autem ordine, quo modo illa acci- bis,conversioneinesseiiecessariam,nonignoro.Adquem
derent, quam fervido sancti Spiritu, et quam insi- Bernarduscxsultans:Fiele,hiquit, nuncsaiis,quoniam
gni etiam alicubi cum vatieinio, refert singillatim optimw snnt lacrymw istw: nelile cessai^e. Ex liinc
simul hac pathetice idem Guillelmus biographus. cnm vidissent eos clerici ambulantes pariter et exsul-
Manricus vero ea innectil anno Christi 1112, Cister- tantes simut, nec ad momenlum ab invkem separari,
di 15; ubi etiam satis prolixam rerum gestarumnar- conati sunt Hugonem avellere a Bernardo, iimenies:
rationem exponit. imojam aperle coyiioscentes.quoniamuno spirila agn-
.' 32. Mira autcm ac oranino ccelestis agebat -Ber- rcnlur.T.enenlcs erqo Hugonemjam milla raiione paf&
"fiKfl S. BERNARDICLAR__E-YALLENSISABBATIS 660
volucrant, ut vir Dei cum eo de cwtero loqueretur. Abiit A
i dalitio suO coenobii Cisterciensis teeta subeuntem.
ergo trislis : sed niltilominus eral adhuc cor ejus fidu- coniiteiiiiir.
ciam habens in Domino. Post aiiquot dies sane con- § IY. Tirocinium; virtutes in eodein exercitw; ordi-
vetttumaudiens episcoporum, feslinavil illuc, ut Hu- tiis liabitus; religiosa professio; animi et corporis
gonem viderel. Clerici vero cum vidisscnt eum, prwter exerciialiones.
'morcm torvo ocellofespkere, ei stipare Hugonem un- 27. « Anno ab incarnatione Domini 1113, a cons-
diquc, ne quis paterel accessus. Sedentibus ergo in litutione domus Cisterciensis 15, servus Dei Bernar"
campo el coltoqueniibusepiscopis ... medio clericorum, dus annos natus circiter 55 [«.., 22], Cistercium in
juxta Ilugonem sedens, loqui ei iion polerat propter gressus,cumsociisaiiiplius quam triginla sub abbate
adslantes: sed tatiicn fiebat uberrhne supcr collum StephaiiOjSuavijugoChristicollumsubmisit.sItaGHii-
ejus: et ecce inundaverunt aquw et cwlutn deditplu- lelmus cap. 5 Yitae. Manricus ad istum annum cap.
vias, ita ut dispersi cum feslinaiione ad proximum vi- 2, n. 1, nonmilla observat denumero sociorum : «NeG
cum currerent, sea bcaius Hugonem manu ienens ? inquit, omnes admissi sine delectu : Robertus juve-
Mecum, inquit, in pluvia stabis: stathnque serenilaie nis repulsus, quia nimium tener; si revertatur malu-
rcildila, soli stabant in cantpo. riori recipiendus.. In.erim adnoto, hincforte factum
55. El confessus est Ilitgojuramenlum, quod fece- B * fuisse, ut quidam triginta tantum viros , aliiBerriar-
ral, minimese [tnonachutn] fore usque ad annum. Hoc dum cum triginta venisse tradant, nempe Roberto in-
tiutetn fecerat,ut deciperct clerkos; annuam qaippc tereosannumerato, quem dilataprobalio,nonablata,
probalionem non ignorans. lbi conftrmato ex intcgro utrique parti reliquit velut indubio. > Nec vero li-
sodaliiio spiritali, redierunt, manu sese tenentesaller- bellus, cui titulus, Exordium Cisterciensis cocnobii
utruin ; et' jamdesperatilomnes, netno deinceps Hu- (quod opusculum ad distinctionem Exordii magni
gonem dclinere tcntavit. Ex hac itaque nova Bernardi Cisterciensis,parvum vocamus), numerum sociorum
victoria, novus in laudes ejus excrevit triumphus, auget ultra triginta, uti patet e verbis ejusdem Exor-
idemque plane singularis, ob virum tam magnum, dii parvi cap, 17 apud Bertrandum Tissier, pluribus
quem monastico adjunxit instituto. Lubel his atte- postea memorandum, auctore isanctoStephano, quae
xere clausulara Manrici, quam conversioni Hugonis, sic habenl: « Ergo ist-is temporibus visitavit Domi-
adannum Christi 1112, cap. 2, a num. 5, in hunc nuslocum illum. Nam tot clericos litteratos, el nobi-
subneclit modum : . Quibus videas, vel in ipso suse leslaicos, et in sseculopotenles, etseque nobiles, ttno
conversionis initio Bernardi polestatcmp.eneimmen- tempore ad illam Dei gralia transmisit ecclesiam,
sam, coehiinnimirum nubibus claudeutis, et rursus ui triginta insimul in cella noviliorum alacriter in-
'
aperientis portas ejus pro suo libito, obediente' ni- C trarent, ac bene contra propria vitia, et incitamenta
mirum Doinino, etiam ante prolatam vocem, menti malignorum spirituum, fortiterque deccrtando- cur-
hominis, utBernardi non solum lingua, sed cor sum suum consummarent. >
etiam clavis coelijam tunc comprobaretur. Yideas 58. Et mox, « Eadem, > inquit Maiiricus, niirn. %
prseterea renovata primilivae Ecclesiae felicia tempo- t sed paulo altius repetito principio, pangit carmen
ra, et primas illas Christi vocationcs, non consaa- antiquum, quod hodie eliam Cistercii dicilur perma-
guineis parentes, non extraneis, renovata miracula nere, ipsius columnis ecclesia. appensa labula. > Gar-
et prodigia, queis homines trahcbantur ad Evange- men auiem illud ibidem recitat in hsec verba:
liuiii. > Anno milleno nonageno simut uno
36. Qiifenam mterea temporis, antequam Cister- Fontanum caslrum Bernardo contutit orlum.
ciense monasterium ingrederetur sacer illc grex, Postea duntaxat septem labentibus annis,
a: ta sint, legi possunt apud Guillelraum, e quo delibo Hoc in cmnobiocwpit Cistcrcius ordo :.
istanuinl7 : « Crescente... numero eorum, qui in Qui dum quindenos tandem crevisselin annos.
hanc conversionis unanimitatem consenserant, sicut Inlus suscepil vir sanctus religiosam
de primitivis Ecclesiae Dliis legitur : Multitudinis: n SubSlepItano veslem, socios triginla traliendo.
eorum erat cor unutn, et anima una in Domino, et-,.r.<Quod ibi dicitur de religiosa vesle, tanquam spon-
Iiabitabaiil unanimiter simul, nec quisquam aliorumi giaindignm paulo post corrigit laudatus Annalium
audebat seconjungereeis. Erat enim eis Caslellionii Cistercicnsium auctor, ut stalim videbimus. Ibi-
domus una propria el communis omnium, ubi con- dem autem nuni. 5 et 4 ila pergit:
veniebant, et cohabitabant, et colloquebantnr; quami - 59. Caiterum Stepltanus divinilus prwinonitus, ora
ingredi vix aliquis audebat, qui non esset de ccelui culis superius jam relatis, et de exliibhione prmsen-
eorum... Ipsi vero quasi mensibus sex post primumi tium firiniorem spem concipiensfuturorum, uno Ro-
propositum in sa_cularihabitu stabant, nt proinde. berto repulsa quia.parvulo, sed admiltendo, si perseve-
plures congregarenlur, dum quorumdam negotia per raret, ut notabimus ; cwteros omnes alacris admisit,
id temporis expediebantur. >Atfuebaec quidem initiai non quidem slalim religionis liabiiu donandos, quod
iuere magnarum rerum, quas S. Bernardus postmo- anle annum probalionis exptettimtunc non in usu; sed
dum per se aliosque pro gloria Dei, Ecclesise. catho- probandos in veste swculari, anno tandem transacto
licaebono, ac raoriastici instituti propagatione egre- deponenda. Ulrumqueeolligo exepistola Bernardi ad
gie ac feliciter gessit. Nos itaque nunc eum cum so- eumdemRobcrtvm, inter omnes ejusdem sancti prima.
 €61 ACTA. 6G2
si no.! temporc,dignilate miracuii patrati, dum scri- A oiraiimodis mortificare non solum coucupiscentias,.
berelur , anno, quo contigit, a nobis referendo. Pri- carnis, quseper sensus corporis fiunt, sed etsensus
mumex his verbis: ipsos, per quos fiunt... Yix tantum eis permittebat,
f De smculo,te teste Roberte, venisti Cistercium. quantum sufficeretad exterioris eumhominibus con--
Quwsiisii, petiisii, pulsasti: sed tui adhuc teneritudi- versationis soeietatem. Quod cum continui usus in-
ne, telicet htvito, dilalusesperbiennium. _•Secundum stantia in coiisuetudinem mitieret, consuetudo ei
vero ex subjunctis paulo inferiiis ." - Post hwcper an- ipsa quodamniodo vertebaturin naturam : totusque
_._.??.
juxta regulamin omni patieniia probatus, perse- absorptus in spiritnm, spe tota in Deum directa in-
vcranter et sine quwrela conversalus, post annum tentione, seu meditatione spirituali tota occupata me-
. sponte professus, tunc primum smculari vesterejecta, nioria, videns non videbat, audiens non audiebat;
religionis habiium suscepisli. _ nihil sapiebat gustanti, vix aliquid sensu aliquo cor-
- 40. Qttania vero donorunf coelestium affiuentia,
poris sentiehat, Jam qnippe annum integrum exege-
•ac ordinis propagatione novorum istorum asceta- rat mcellanovitiorum, cuni exiens inde ignoraret
-mm ac Bernardi in primis adventum cumulaverit adhuc, an haberet domus ipsa testudinem, quani so-
Dominus; habeuius e Guillelmo in principio capi- Iemus dicere coelaturam. >Plura ibidem Guillelmus
-tis 5 : t Ab illa autem die- dedif Domiiius bencdi- riarrat-eum insigni eommendalione lirocinii a sanelo
ctionem, et vinea illa Domini Sabaoth dedit fru- nostro decursi, et praeclarissimis virfulibus ab eodem
ctum suum , extendens pahnites suos usque ad exornati.
mare, et ultra mare propagines suas. > His"adde 45. Yita quarta apud Mabillonium edila, et a
quae paulo anle praemiserat sub finem capilis 2. Et Joanne Eremita conseripta, lib. n, a col. 1284, exem-
vero S. Bernardi, aliorumque sociorum ejus exem- plum commemorat, e quo perspicuum redditur,
plo prurinios jam tum adventasse Cistercium, hu- quanta cum severitate sanctus tiro in culpas etiam
manas utique res perlaesos, Exordiuni parvura Ci- levissimas aniinadverteret. «Igilur cum esset juve-
sterciense looo supra citalo teslatur his verbis: nis sanclissimus in cella novitiorum, quidam de
« Quorum exemplo seues et juvenes, diversseque parentibus suis venerunt, ut visitarent eum, et Io-
setatis liGmines,in diversis mundi partibus animati, cuti sunt cum eo. Post signura vero horaenonae, re-
videntes scilicet in istis possibile fore, quod antea versi sunt unusquisque ad sua, et religiosissimus
inipossibile incustodienda regula formidabant, illtte juveiiis ad opus Dei in ecclesiam. Tunc secuiidum:
eoncurrere, superba collajugo Cbristi suavi sub- coiiswetudinem elevans oculos ad ccelum,putans se
dere, dura et aspera regulae praecepta ardenter ,,,J invenire gratiam Dei, sicut et prius, non invenit. Ex-
amare, ecclesiam illam mirabiliter lastificare, et cor- cogitavit itaque in se ipso, hoc sibi pro qualicunque
Toborare coeperunt. > delicto seu peccato contigisse, et non comperit nisi
41. Ferventem spiritum, quera secum Bernardus vanas fabulationes, quibus paulo ante per impru-
e saeculoin monasticum tirochiium invexerat, obnixe dentiam se exposuerat. Qua de causa cum se cuipa-
conatus est conservare, magisque ac magis novo cce- bilem intellexisset, proslravil tolum corpus snum
lestium flaramarum pabulo accendere, et solidarum juxta altare, dicens cuin Propheta : Dotnine, ne in.
virtutum ornamentis condeeorare. Eniinvero Giiil- furore tuo arguas me, etc. Etcnm hoc fecisset per
lelmus cap. 5 de ipsius tirocinio loquens , magnum viginti et quinque dies, apparuit ei gioria Domiui; et
aperit campum in modum ejus vivendi, ae laudes replevit eum, et dedit ei scientiam sanclorum, ut in
debitas excurrendi, sieut pluribus ibidem videri po- bonum consuinmarefitur opera ejus.
^est, Et tibi tamen,' benigne lector, pauca e multis, 44. c Sed et alii veiieruut visitare eum, et acce-
quse ibi dicuntur, exlracta specimina: « Quomodo perunt licentiam ab abbaie Stephano, ut ad eum Io-
vitam angelicam gerens in terris vixit, neminem querentur. Etcumad eos duceretur, accepit stupas,
enarrareposse puto, qui non vivat de spiritu, de quo etmisit sub capucio in aufes suas : ita ul hoc arti-
iilevixit. Etmox : < Ingressus... est domum illara... , ficio ab. inani confabulalione se conservare posset
intentione ibi moriendi a cordibus el memoria ho- imniunem : sicq;uevenit ad bospites, et fuit cum eis
minum, etspe delitescendi el Iatendi tanquamvas per totam horam, etniliil audivit : non locutus cst,
perditum, Beo aliter disponente, et eum sibi in vas nisi pauca verba desedificatione. Tunc pulsata cam-
electionis praeparante, non soium ad ordinem mona- pana, gaudens, et relinqueiis eos, venit in eccle-
sticum confortandura ac dilatandum , sed etiam ad siam, gratia sua sibi taliter a Deo conservata. 0
nomen suum portandum coram regibus, et gentibus, virum prsecipuae' sanctitatis, et dignum memoria !
et usque ad extremum terrse. >Sanctus autem tiro qui sibi in hunc modum providendo, audientes
parvulus omnino erat in oculis suis, «niltaledese adhuc sedificat, et sedificabit usque in finem, non
isstimans aut cogitans, potius ad cuslodiam sui cor- sibi solummodo, sed infinitis proficuus existens. »
~dis, et propositi constantiam, hoc semper in corde, Quod dicit biographus ille in secundo exemplo de.
ssepeetiam in ore habebat: Bernarde, Bernarde , ad capucio, si velit hoc intelligi de sancto lunc adhuc
quid vefiisli? > novitio, atque adeo, secundum mox dicenda, rno-
42. Deni.que et illa ibidem num. 25 sequuntur : nastica veste nondum lunc indulo, non videtur sa-
«- Gunt novitius esset:yin nullo sibi parceiis, instabat tis conforme alterinarratioiii; quaiii illico profcpiri...
665 . S. BERNARDICLAR/E-YALLENSIS ABBATIS 6S4
Hinciiiterim colligcre licet, quanio studio religiosis-. A-Omnesoccupasset admiratio, quam Guillelmusabbas
simus juvenis in solidam perfectioneni incumberet, descripsit in ejus Yita lib. i, cap. 5 : Mirantibus
cum adeo aecurate in se castigaret tenuissimos sane illis, tanquam maturis lam in religione quatn
quoque nsevos, qui vel tantillum eidcm oflicerevi- in swculo viris, et timentibus ei tum pro tenenijris
debanlur. De professione ipsius solenuii acsocio- wlate juventulis, tum pro corporis infirmitate, et
rum nonriulla observal Manricus ad annum Christi minori usu exterioris occupationis. Crediderim aeta-
1114, cap. 1, nura. 1 et sequenlibus, ita scribens. tis suse ordine, sive nihilsive parum immutata., et
45. < Sequens annus, videlicet Chrisli millesi- anleannumadmissos, et lunc professos; nisiquod
mus centesimusdecimusquaflus, Cistercii decimus forte conjugalos cleriei, solutos conjugati antecesse-
septiraus, Bernardi et sociorura ejus volis solem- runt. Atquehaec de professione ab antiquis omissa
nibus... fauslus fuit... Bernardum et socios post brevissime sufficiat praelibasse. >
annum professos regulam, auctores magis suppo- 48. Huc etiam pertinet continuatus sancti fervor,
nunt, quam affirmant; quod non crediderim factum etars metendidivinituseiinfusa. De his Manrieus
cine mysterio; quippe cum habitus non monachum loco citato a num. 8 haec memorat: « Inlerim Ber-
faciat, sed professio ; imo cum neque habitum no- nardusPater, sociique, quo erant in noyo slatuferr
vitii lunc gestarent, ut praecedenti anno jam osten- B ventes spiritu, instare orationibus, vigiliis, jejuniis-
dinnis; satis profecto mirabile apparet, quorum que corpus alterere, laudes divinas. in choro devote
ingressus ab omnibus describitur, professionem a canere, et nihilominus operari manibus, tenere si-
ncmiiie referri. Delalum forte constantisc virorum ientium, insislere lectioni, ac reliquis observantiis
Dei, quos semel ad aratrum admota manu haud du- religionis sine intermissione exerceri, sine querela,
bium forel peracturos , quod inchoaveranl, Professi Stephano, ul olim docente, tunc mirante, ac vere
nihilomiiius sunt regulam beati Patris Benedicti jam experienle strenuos duces, quos paulo ante
juxta rigorera conventus Cisterciensis, luncque pri- tirones nominaverat. Et quidem de virtutibus Ber-
mum monachali habilu induti, tonsuratique, quod nardi Guillelmusraulla, et quotquot scripsere Yilam
ctiam iiltimura placuil adnotare. Nam sicut sine ha- beati viri, qusenimis longum esset buc transcribere.
bilu, ita et sine lonsura probationem exigi consue- Caeterumquod de peritia metendi tradunt, servo Deo
tam illis temporibus, testem habeo Ca.sarium Hei- per miraculuni collala, quia peculiarem coniiiicl
sterbacensem, post centum adiiucannosscribeiitem doctrinam forte mhius probatam, saitem minushi
de novitio tuuc sibi cosetaneo, lib. iv Dialogorum, usu nostris temporibus, non putamus silentio prae-
cap. 51 : P lereundum: >praesertim cuni binc pateal ad oculum
46. . Novitius quidam cum in Hemmenrode(ab- modus mirabilis, quo divina providentia cumnostro
batia ordinis Cisicrciensis, diw.cesisTrevirensis) satis sancto egit, quando virum tam magnura, et ad res
tranquille annutn probalionis peregisset, et voluntate quaslibet summas exsequendasnatum, a viliac tenui
siabiliiatis expressa in Capilulo , radettdus esset in melendi labore ad alliora lol tantaque facta exor-
tnonachuin,is, qui eum rasurus erat, rasorium (i. e. dium sumere voluit, prout jam visuri suinus. :
ttovaculam) ad corrigiam acuens,in eadem hora sic § V. Ars metendi divinitus sancto concessa; di-
eum contrislavil, ctc. Quibus videas, anle volunla- sccssus in monasterium Claravallense e Cister-
'tem stabilitalis expressam neriiinem radi solitum. ciensi; variw de hoc notitiw; illud quo anno fnnda-
lum.
Quod magis miruni tempore Ca_sarii,quo novilii
jam cappam caputiumque, religionis insigne prsefe- 49. Redemerat vir sanctus metendi insciliam, uli
rebant. Forie ne eo signo notandi retinereiilur, si narral Manricus num. 9, « anno proximo aliis ope-
niedio probatiouis anno egredi vellent. Primis ergpi ribus substilutis messionis loco : quorum etsi non
illis ordinis temporibus probandi in babitu et ton- rainor labor, facilior usus, et quotidianis operibus
sura sseculari : post, lonsura dilata, concessus ha- prompllores artus, quam non nisi post annum re-
bilus, quaiilumvis monachali valde dissimilis : quoadi p petendo. Sed a caeteris solus separari, el metenli-
Iiodie eliam videmus permanere. Tandem decursui bus fratribus nonmetere angebat animum ardentera
lemporis effectum est, ut simul habitnm tonsuram- vitae commuuis : et neque semper quid aliud fa-
que suscipiant, quod forte a mendicantibus inceptumi ciendum suberat; neque, si subesset, ei perrailte-
recens exorlis, paulatim etiam ad nostros extensum[ batur, debili quippe ac prae nimia abstinentia et
fuit. > vigitiis defecto viribus. Audiant, qni pular.t opera
47. At, relicto brevi hoc diverticulo, revertamur haeccxlerna minoris apud Dcum esse valoris. Au-
cum Manrico ad solemnem professionem, num. 4 de! d.iant, qui tolufti liegotiuin menti deputant, corpore
ejusdem ordine ista notantem : « Bernardum pri- adeo a laboribus imrauni, ut minns aptura conteni-
niura emisisse vola, sunl qui affirmant; quod[ plationi censeant, si fatigetui'. Bernardus, egregius
mihi, ait, dubium. Tenerior setas, et profundior hu- futurusEcclesise doctor,imo oraculum, fidei colum-
militas vetabant, quominus aliis pra.ferretur ma- na; quo principe, quo duce, scliismaticorum colla
gistcr omnium. Alias neque Hugo priormissus fuis- subigenda , hsereticorum calcanda parabantur ;
set, Pontigniacum in Campania fundaiurus, neque• Bernardus catholicis omnibus firmafid.s, alque ip-
Bernardoin abbatempra_fectoClar.e-Ya-I_s.C-Cteros ; sius pontificis Romani slabiliendo solio concessus
«65 ACTA, 66fi
orbi; Bernardus Pater, qui reges, regnaque, qui A j < Quibus abeuntibus, etiam ipsum domnuni Eernar-
denique universum Cliristianum axem ad sui impe- dum praefecit abbatem, > et quae statim ab eodem
rium erat commoturus; cujus ierba coucilia mu- biographo subnectuntur : t Mirantibus sane
illis,
tuabanlur, dum adhuc viveret, et eui, uf clavigero tanquam maturis et strenuis tam in religione quam
coeleslium arcanorum, vel ipsa sacra Scriptura erat in sajculo viris, et timenlibus ei lum
pro tenerioris
subdenda (hoc intelligendum accommode, ne ni- setatejuventutis, tum pro corporis
infirmitate, et
miuiri dicat Manricus); Bernardus, inquam, ad haec riiiiiori usu exterioris occupationis. > Sed non.est
omnia gradum faciens, a peritia nieteridi exorsus novum, divinam providentiam infirmis uti instru-
esl, eamque a Deo per lacrymas oblentam, atque mefitis ad maximaquaeque;pefficienda,prout eveq-
collatam non sine miraculo, iacrymae simul et.mi- tus tot ac tanti
in|fefiiardo id comprobarunt: de
raculam commendant ritilem etiam acqriirendo in cujus e monasterio"Cisterciensi egressu quaedam Iioc
EccIesiadoctofiSapici. > loco cum Manrico.observare visum est.
50. Factum narrat Guillelmus, cap. 3, num. 27": 52.«Porro, >ait ad annurii proxime citatum, num.
« Messis tempore frafrlbus ad secaiidum: cum fer- 7, <egressum novi conventus, prout in Ordine fieri
Vore et gaudio sancti Spiritus occiipalis, cunl ipse solebat, a Caesario Heisterbacensi deseriptum, quia
quasi iriipotens et nescius laboris ipsius, sedere srbi B 1 gravitatem devotibni mistam praefert, non pigebit
et requiescere juberctur, admodum contristalus ad ad litteram transcribere e dicti scriploris homilia in
oralibnem confugit, cum magnis lacrymis postulans Dominicam tertiam post Octavam Epiphaniae, quani
a Deo donari sibi gratiam metendi. Nec fefellil sini- ciiat ad marginem, his verbis : Duodecim monachi,
plicitas fideidesiderium religiosi. Continuo namque, loco duodecim apostolorum , cum terfio decimo
qnod petiit, impetfavit. Et ex illo dieinlabore illo abbate, qui loco Christi eis praeponitur, ad no-
praecseterisperiturii seesse, cumquadamjucunditate vam abbatiam fondandam emitlunlur. Crux enim
gratulatur; tantoin hoc opere devotior, quanlo se Dominicam babens imaglnem, a Patre abbate dalur
in hocipso facultatem ex solo Dci dono reminiscitur ei hi inanus, quem de oratorio cum eadem cruce
accepisse. > Ideo aulem graliam hanc Bernardo da- exeuntem , duodecim ad hoc ordhiati sequunlur,
tam adannuni ChristilI14 censet perlinere Manri- quasi Christum Apostoli. > Ita ille ex Csesario; ubi
cus; < quia, ait, vir Dei post einissara professionem, vides novsehujus colonisenumerum definiri. < Cruce
his tantum frugibus Cistercii adfuit coUigendis : itaque, > sicut addit idem Mamicus, « Bernardo a
quippe mefise Junio sequentis anni Claramvallem, Stephano Patre in manus data, ipse prior, quasi pa-
utdicemus, transferendus. >Nobis nunc despicien- ter et dux oninium, mox fratres ejus et filii egressi
duin restat, quoniodo illuc translatus, seu Cistercio *" sunt, locum sibi inler Lingonenses qusesituri. Yide-
cum aliis eo profectus, co.nobii Claraevallefisis,quod res, curii jam essent recessuri, in prqfurido silentio
primus abbas rexit, praefecturam inchoarit. Annus, cadentes lacrymas, omnium monachorum el solas vo-
quo ad dignitatem abbatialem promotus est, confir- ces cantantium resonantes inter singultus : quippe
inalur c versibus anliquis,' quos multi codices, uli modestia membris exteriusimperans, vix iii affectus
observat Manricus ad afinum 1115, cap, 1, num. 6, internos prsevalebat; nec discerneres remansurqs
subjungunt operibus ejus, quosque "ibidem subdil: a discederitibus, quoadusque ad portam domus illos
Annus millenus ter quinis commemoralur [leg, con- stantes aprogredientibus cunctatio ipsa divisit. Haec,
numeratur],
- Nec non cenlenus, vir sanclus quando creatur Bernardo alque sociis abeuntibus, devota quidem,
Abbas, et Patriiin sequitur decreta priorum, sed tiistis facies Cistercii fuit, >
. 'F-itdoctorfratrum.,,'fideilux, regula morum. _ 55. Prius autem quam cum sanclo nostro abbate
51. Bernardi fratres ad fundandum Claravallense a Cisterciensibus ad Claramvallem discedamus,
nioiiasteriliiii missi cuin eo siint, sicut testatur Guil- quandoquidem vir sanctus prima apud illos perfec-
lelraus biographus lib. i, cap. 3, num. 28 : « Cnm tioris vitaerudimenta posuit, ac per se aliosque, quos
autetti complacuit ei, qui eum segregravitasseeulo, r, I eisdem ascetis adjunxit; ccetum illum deinde magni-
et vocavit, ut ainpliore gratia revelaret in eo glo- fice illuslravit ac propagavit ; quia item de Cister-
riarasuam...; misit>iiicorabhatisStepliani ad sedifi- ciensibus toties jam a nobis mentio facta esi, ac .
candum douium Clarajvallis mittere fratres ejus. porro fiet; videmur non abs re facturi, si de piissinia
Qulbus abeuntibus ipsum eliam domnum Bernar- juxta ac celeberrima hac vitse asceticac palseslra
dum praefecit abbatem. > Manricus alios insuper ei notitias quasdam hic subjiciamus, plures tamen de-
adjunclosmemoratnuin. 5; ac dehidenum. 6:« Tan- signaturi apud auctores, qui de ea scripsere quam
tis,_inquit, viris a Slephano Bernardum praefici, prolixe ac singillatim huccoacervaturi, ne nimium
setate juvenera, quippe vigesimum quartum aiinum excurrat oratio. Fuiidalor ejus fuit S, Robertus,
vix duiii egressuin, infirmum corpore, verecundia primiis abbas Molismensis, cujus acta apud nos jam
implicatuni, aut impeditum, atque omni experien- pridem illustrata sunt tomo III Aprilis, die 29ejus-
tia destitutum, mirabile in oculis omniumvisum fuit, dem niensis, apag. 662. Ibidem vero § 2 Commen-
et ob hoc forsan serius pronuntiatiim. Certe Guil- tarii praeviiad ipsius Yitam,pag. 664et sequentibus,
Ieinnis innuere videtur, nequaquamaominatum ante agitui'. de initiis ceenobii el ordinis Cistereiensis, et:
disceSEuni, ? ex iis, qwaemodo recitabam ex ipso, de S, Roberti ad eunidem traiisitu, qui accidit anno
667 S. BERNARDI CLAR_E-YALLENSISABBATIS 668
Cliristi 1098. Primus quoque Cistercio abbas pra.- A . fons... ex opposito solis orieutis oritur, ila ut sesti-
fuit; sed non diu post, abdicata apud Cistercienses vo solstitio roseam rutilanlis aurorse faciem ex ad-
praefectura, ad Molismenses revertitur, ejusdem re- verso salutet... Ubieummons evomit, vallisdeglutit:
dituni apud suinmuin pontificem Urbanum II urgen- et in loco, quo oritur, eodem quasi moritur, quin et
tes; prout in dicto Commentario, § 5,phiribus licet sepelilur. Sed ne exspectes signum Jonae propheta;,
videre, nti et alia, quse ad laudatum sanclum fun- ut tribus diebus, et tribus noctibus delitescat abs-
datorem istum spectant. conditus. Statim ad mille passus inlra claustrum
54. Loci situm Gaspar Joiigelinus in nolitia abba- monasterii, quasi de corde terrae resuscitatus pro-
tiarum ordinis Cisterciensis describit pag. 6 : « Ci- greditur, et quodammodo redivivus apparet, visui
stertium (Citcaux) archicoenobium et caput ordinis, tantum et usui fratrum se offerens, ne cum sdiis,
sub regula S. Benedicti, situm indioecesiCabilonensi quam cum sanctis sors illius amodo sit futura. i
(Clutlons-sur-Sabnc) quinque circiter leucis ab urbe ltaille alludit ad dictum fontem. Jani vero domus
Divione (Dijon)... distans, in ducatu Burgundiae. t etynion Manricus citatus ita describit nura. 5 : « Mo-
Caeterum primae Cistercii lilise, nomine Firmitali nasterio Clarsevallis nomen inditum hi claritatem
(vulgo La Ferte) in dioecesi Cabilouensi ad Gronam . pro modo occupationis et exercilii, veteii coramu-
-luviuni coenobio; acfiliaa secundae, cui nomen Pon- " tata amaritudine. Unde versus : >
tigniacum (Pontigny) in territorio Autissiodorensi In-vallem claratn vallem convertil amaratn.
sitae, ut videsis apud Jongelinum a pag. 16, succes- Guillelmus cap. 5, num. 28, de sancto abbale ac
sittertiaejusdemCislerciifilia Ciaravallis; ubi san- sociis, primis loci incolis, haec refert: « lbi ergOia
ctissimum abbatem nostrum, quem eo proficiscentem Ioco borroris et vastae solitudinis consederunt viri
Cistercio tantisper reliquimus, iterum convenimus. illi virtutis, facluri de spelunca latronum templum.
Meretur autem locus etiam ille, sancti regimifie, Dei et dbraum"oraliofiis. >
virtutibus ac prodigiis adeo louge lateque nobilita- 57. Maiiricus ad annum 1115 supra designatum,
tus, utdeejus situ, fundatione ac elogiis, antequam cap. 2, nuni. 1, non videtur exploratam satis habuisse
progrediamur ad alia, praemiltamus sequentia docu- laudati jam ssepe Ioci fundatioriein, quando de pri-
menta. mis eodem loei advenis ita statuit: « Casu invene-
55. Guillelmus biographus cap. 3, num. 28 : riiit, an admoniti quaesierinl, incertum : constat per-
« Erat, inquit, Claravallis locus in terrilorio Lin- venisse ad locum salis horridum, laironum, ut fere-
gonensi, non longe a fluyio Abba (iAube) antiqua bant, receptaculum... Crediderim onini ope destitu-
spelunca Iatronum, quae antiquitus dicebatur Yallis tos elegisse hunc locum, niilli incolarum usui profi-
Absinthialis, seu propter abundaut.s ibi absiiithii cientem; noxium potius, eoque longe facilius obti-
copiam, seu propter amaritudinem doloris inciden- nenduin. s Be prima itaque loci doiiatioue seu fun-
tiuni ibi in manus lalronum. > Et cap. 4, num. 40 datione dicendum etiam nobis esi. "Yolumine I edi-
auctor idem de eodem loco haecnarrat: « Loci vero lionis Mabillonianae, ubi sunt opera sancti Patris
ipsius solitudo inter opaca silvarum, et vicinorum genuina, col. 45 exstat epistola 51 ad Hugoiiem co-
liinc i__.demontium angustias, quo servi Dei late- mitem Campaniae ab ipso scripta, in qua sic loqui-
bant, speluncam illam sancti Benedicti Patris nostri tus*: Possumusne obliyisci antiqiii amoris, et bene-
quodammodo repraesentabat, in quaaliquando apa- ficiorum, quae doraui nostrsetam largiter contulisti?
storibus inventus est: ut cujus imitabantur vitam, Sanctus itaque Pater liis verbis profitetur gratasa
habitationem ejus ac soliludinis formam aliquam animi memoriam ergallugoriem, primum sui Ciarse-
liabere viderenlur. > Nicolaus Hacqueville, senatusi vallensis coenobii fundatorcm, prout conficitur es
Parisiensis praeses, vallem rion solum montibus cir- inslrumento, quod Petrus Franciscus Chiffletius
cumdatam, sed etiam fonie perenni, praeter inter- inter probationes suae de illustri genere S. Bernardi
fluentis Albaeaquas, scatentem niemorat in carmine : Diatribse, pag. 515, ex aulographo Clarse-Yallensi
de laud btts S. Beruardi, et situ Clarsevallis, quod. rj acceptum primus vulgavit. (Exstat supra in nolis ad
apudMabillofiium, operum ejusdem Patris edilorem, epislolam 51 S. Bemardi, Opp. lotn. I.)
recusum est volumine II, col. 1505. 58-59. Apud Mabillonium in notatione ad supra
Abdita valtis eral, mediis ... montibus, alto dictam epistolam S. Bernardi, quse notatio hahetur
El nemore, el viridi tunc adoperta rubo... inter alias ad tomum I ejosdem sancti Patris, et ad
Hanc Atba irriguus mediam periabiiur amnis, calcem voluminis I, de quo dicebam paulo ante,
Fons tibi perpetuo munere donat aquam.
observantur ista in rem noslram post tabulas fun-
56. Apud Iaudatum operum S. Bernardi editoremi dationis modo datas e Chiffletio , col. 19: c Quod
?. col. 1306 habetur deseriptio positionis seu situa- spectat ad annum fundationis, qiu non exprimitur
tionis monasterii Claraevallensis, ubi praeter aliai in his tabulis; idem (CIii_iletiusvidelicet, quem tu
plura, quaelegi possunt in eadem descriptione (quse> coifsule in Appendice ad Diatribam, cap. 20) au-
iacerto auctore, monacho tamen, ut apparel Manricoi ctoris sancti Mariani Autissiodorensis Chronogra-
ad annum 1115, cap. 2,num. 1, Claraevallensi, inter phura secutus, refert ad annum Ghrisii 1114, niense
opera Bernardi circumfertur, nec sine sale), notan- Junio. Et quidem de mense conveniunt omncs : quoad
tur ista in editione Mabillonii col. 1309 ; < Hic ergoi aniiiim vero, cum tam exfei'na quam domesliea hs?
 669 . - ACTA. 670
strumenta refragari videantur; mter alia vero Exor- A iualis a sanclo, per appariiionetn monito, Clarm-'
dium Cisterc. dist. 2, cap. l,tabella sancli Bernardi valiensibus porrectus.
tumulo appensa, quaedisertis verbis annum 1115 ex- 61. Guillelmus libro i, cap. 4, de sancti consecra-
primunt; receptae jam dudum sententiae adhaerere tione hsec memoriae prodidit: « Cum autem missus
. 6atlus videtur: cum alioqui vix Bernardus profes- -noviterClaraniyallemBernardus, ordinandus esset in
sionem emisisset mense Junio ann, 1114, el Hugo ministerium ad quod assuraptus erat, et sedesLingo-
ipse, qui locum concessit, adhuc in Orieiite versa- nensis vacaret, ad quam ordinatio ipsa respiciebat;
retur. Claravallis itaque primo quidem ab Hugofie quaerentibus fratribus quoeumdueereiitordhiandum,'
Campaniae duce fundata; postea yero anno 1155in cito de proximo se obtulit hona fama venerabilis
ampliorem locum translata, opitulante Theobaldo Catalaunensium episcopi, opinalissimi illius magistri.
ipsius successore, nova fabrica donata est: uiide Guiilelmi de Campellis, illucque eum transmitten^
primi fundatoris nomeri obtinuit apud aliquos, trans- dum esse, diflinitum est; Sicque factum est. Chif-
latione.ii cum fundatione confuiidenles, ut bene mo- fletius in Appendice ad Dialribam superius allcgata
iietManricusinArinalibusad "aimum 1-115,cap. 1. > cap. 20 a pag 676 e textu Guillelmi, quem mod&
Sententiam banc, quae niihi magis arridet, quam protuli, hanc proponit et solyit difficultatem : « Quo-
° mqdo,
Chiffleliana, ila declaro et confirnio : inquit, yacabat sedes Lingoneiisis anno 1115,
60. Chiffletiiratio alia, quam prhno loco ponit pro cum Jocerannum constet, ex anno 1112 in 1125
anno 1114, illo nitittir fundamento, quia < coepit Lingonensem fuisse episcopum, ut ex Chronico Be-
anni ejusdem mepse Julio, undecima die mensis, nigniano retulimus pag. 505? Sed. responsio in
Morimundus, minor natu filia, quippe inter Cistercii proraptu est, vacasse lum sedem Lingonensem im-
filias numero quafta; cum tertia ex ordine natalium proprie; non quod nulius tunc esset Lingonensis
censeatur Claravallis. > Yerum Morimundi fundatio episcopus ; sed quod anno illo 1115 abesset ab epi-
a Jongelino innectitur anno 1115 ; idem fit.a Man- scopatu suo; fortasse in itinere ad limina apostqlo-
rico ad istum annuni cap. 1 ; idem a Samiparlhaiiis rum, vel ad synodos aliquas, quae frequentes illis
tomo IV Galliae Cliristianae, pag. 675. Monurnenta ipsis temporibus a Guidone Yiennensi, apostolico
autem Glarsevallensia, quae Chiffletius in Appendice per Gailias legato cogebantur. > Ita Chiffletius. Qua-
(lesignata sibi objicit cbntra annuni 1114, fundatse literautem sanctusnosfer, « Catalauiium, assumpto
Clarsevallis, sunti 0 antiqui versus : secum Elboldone (al. Elbodone) monacho quodam
Annus millenus ter quinis connumeraiur; Cisterciensi, >utlaudatus Guillelmus ibidein uarrat,
Necnon centenus, virsanctns quando creatur i i profectus,« et praedicti episcopidomum > ingressus,
Abbas. .... ;'. ... .... . . . '.- ob externam corporis speciera contemptui fuerit
- <Deinde tabella S. Bernardi tumulo
appensa, in nonnullis, adirrisionem usque ; sed episcopo summa
qua legitiH': Anno Doinini millesimo cenlesimo de- in veneratione habitus; quantaque e primo amborum
cimo quhito, in.mense Junio, missus fuit (S. Ber- congressu orta inter eos fuerit familiaritas non sine
nardus) cum fralfibiis germanis, et conventu suo, ad sunima Bernardini nominis per Galliam universam
locum istum, qui ntinc vccatur Claravallis : aiitea propagatione, apud Guillelmum eumdem invenies.
autem Vallis Absinthialis dkebatur. > Ad versiis ita. 62. Nec his attexam alia, qusebiographus isle prae-
respondet Chiffletius : « Nisi me conjectura fallit, miserat de angustiis Clarsevallensis coenobii te.m-
indicant versus ihi eonsecrationem S. Bemardiin poribus primis, earumque per varios sublevatione;
abbatem... Quaeante. annum Cbrisii 1115 factaesse item de immenso ejusdem coenobii incremento, quod
vixpotuit... Quare a primo eorum in Claramvallem sanctq abbali in quadam yisione exliibitum est, rei
advenlu, quod in anni 1114 Junium incidit, mona- deinde eventu veritatem comprobante ; ac denique
sterii fundationem adnotarunt Morimuiidensis, et de sludio perfeclionis, et conversione sororis ejns;
Autissiodorensis chronograplii: Clarsevallenses ab curri idem Yitse scriptor consuli de liis possit cap. 5
inauguratione abbatis.. > Sed contra est, quod in I I et 4. Quia tamen Joannes Eremita de arctissima
dictisversibustocrectervideaturmeliusreferriposse inopia, qua visum est diyifia. providenlise, abbatem
ad prsefecturam Clarsevalleiisis coenobii, quam saiictum ac subditos ejus exercere ac probare, di-
S, Steplianus Bernardo, e Cisterciensi monasterio versa narrat, variisque deinde probat exemplis, ad
cum suis discedenli, commisit (de qua re actum est ejusdem sancti gloriam omnino illustribus, diyinitus
supra) conformiter ad verba tabellae, ad quse nihil fuisse prospectum maximis illis rerum temporalium
ibi apud Chiffletium responsi invenio, cum in ea apud Clara.vallenses augustiis, idcirco Guillel.mum
clare ac dislincte dicatur : t Anno Domini millesimo _abbateme laudato Joanne supplendum censeo, qui
centcsimo decimo qnifito, in mense Jnnio, > missus libro II, col. 1285,.num. 2, apud Mabillonium de pe-
noster sanctus cum potestate utique abbatis, tunc nuria victus locutus, de yestitu ista subdit: « In-
quidem a suo superiore constitutus seu creaius, sed dumenta vero eorum tam in sestate, quam in hieme,
dicto mense nondu.m consecratus ab episcopo, At cueulla et tunica, qua. rarissime innovabantur. Ca-
de ista eonsecratione dicentur pliira § proximo, ligis quoque utebantur yilibus, e6 ealceamentis fre-
et dissutis, an-
§ VI. Cpnsecraiur abbas Clarwvallensis; moriasterii quenter diuque diruptis liianentibus
Jtujus angustiw tniraculis sublevatw; cibus spiri- tequain repararentur, quae pra. nimia corii pauper-
671 S. BERNAB.DICLAR_E,VALLENSIS ABBATIS 67-i
tate ligabar.t fuincuhs. O vin generosi et magni in j\\ nurapratum, omnibus inibihabilaritibusafinuiitiavit
saeculo I Quis ad haec loca arida et periculosa vos seryorum€hristi voluntariam in maxinia
paupeflate
adduxit, nisi ille, qui dives eral in ccelis, et pauper abslinentiam, in abstinentia patienliam, in egestate
humilisque in lerris in prsesepio recubuit ? > En liberaiitatem niunificam. Statimque vehenientef
tibi nunc ereetura abbatis animum, el summam fidu- compuncti, et compatieiites
Clementiiiiprati fratres,
ciam de auxilio Dei opportuno in tot tantisper malis. ineorumsubsidium communiter assenserunt. Tufic
65. Idemquippe scriptor Yit_ea col. 1285, num. 3, magister Ioci illius, Odonomine, vir
venerabilis,
ita pergit : < In illa tanta penuria, de qua supra dilectus a Deo et hominibus, oneratis
equis et asinis,
diximus, inter cseteras necessitates, sal die quadam panes et cibaria in quadrigis delulit. Tunc vero a
defuil eis. Et vocavit sanctus abbas unum de fra- die illo usque in hodiernum diem tanta fuit frater-
tribus suis Guibertum nonihie, dixitque ei : Fili nitalis communio inter Claramvaliem et Clemeiiti-
Guiberle, accipe asinum, el vade ad nundinas, et numpratum, quod qttando fratres Clementiniprati
eme nobis salem. Al ille respondit Ubi est pretium ? Claramvallera adveniebant, ita eis
deferebatur, sic-
Ad quem homo Dei : Crede mihi, fili, qnia ncscio ut uni Claraevalleiisiumin
spiritualibus et humanis,
tempus quo aurum vel argenlum habuerim. Sursum Defunclis etiam vicissim reddebatur obsequium. Ia
est enim qui habet peram meam, et thesauros meos •* I hunc modum pius Jesus
niagis ac magls proyidebat
in manibus suis. Tunc frater ille quasi subridens servis suls. > His adduntur ista num. 5 : « Advenit
ait: Si vacuus perrexero, vacuus redibo. Cui ait eliani mulier qusedam centum solidos afferens, qui-
sanctus : Noli timere, fili mi, sed vade securus. Ille bus contecta est pedum eorum nuditas. > Sequuntur
enim, qui habet thesauros noslros, sicut jam dixi deindefactaduoalia,quseManricusreferl adarinuiii
tibi, erit tecum ih itinere, et prsebebit omnia propter proxime sequentem 1116. Nos tamen, seriem narra-
quae mitto te. Ad haec verba, sumpta pii Patris be- lionis biographi Joannis prosequentes, utrumque ex
nedictione, perrexit cum asino ad nundinas, ad ca- ipso prioribus hic siibjungimus. Et primo quideni
strum eui nomen Risnellum, plusquam oporlet incre- loco quod narrat, sic habet_:
dulus. Sed pius et clemens Dominus nonrespexit 66. « Cunclis animalibus carebant, excepto asino,
suam incredulitatem, sed consideravit servi sui quo abbas advisilationes suas deferebatur, lignaque
fidem, ct tribuit ei omnem rem pro qua missus fuerat. ad necessilates comportabantur, Coacti vero fanie,
Ilaque cum castro appropinquasset, et venisset ad frigore, et aliis indigentiis, ahbati suo cpnqucsti -
quamdam.villam, obvium habuit quemdam pres- sunt, quod pro nimia paupertate discedere cOgeren-
byterum, qui salutavit eum, dicens : Undees, frater, tur. Quo audito, abbas blande ac leniter .consolans
aut quo pergis ? At ille respondens exposuit ei dili- eos, Dei limorem et araorem, spem quoque vila_
genter hineris sui causam, et paupertatem loci, in a.ternse et remunerationis divinse, quantum potuit,
quo habitabat Pater sanctus cum filiis suis. insinuavit, Illi vero maxime angustiati, et angusliati
64. t Quaecumaudissetpresbyter, vehementissiine. rlolore multiplici, nullatenus volebant consenlire,
compunctus est: et duxit fratrem in domum suam, sedmagis volebant Cisterciuni reyerti. Cumquevir
deditque illi medietatem modii salis, et quinqua- Dei d esperationero illorum vidisset, demum con-
ginta solidos vel amplius, sicut saepe narrare con- yertitse ad prationem. QuOfacto, aiidivit vOcenide
sueverat idem Guibertus. Quibus acceptis, coepitl ccelo dicentem sibi coram omnibus: « Surge,Ber-
gratias agere Deo immensas. et dicere in animo suo :; narde, exaudita est oratio lua. > Quqdcum audis-
Procul dubio verus est sernio, quem audivi a Patre> •sentrratr.es glorificavcfunt Deuni et sanclura suum
meo ; sed in hoc peccavi erga eum peccato magno, Beri_ai'dum,dixeruiitqueaci ettm : «Dic nobis,Pater,
quia ei nofi credidi, sed incredulus veni huc. Et-va- quid petisti a Domino ? >At ille respondit:« Quid
lefaciens presbytero, reversus est ad monasteriurii. vulds scire, modicae [fidei?j State hic, et scietis
Quodcum ingressus fuisset, cucurrit ad hominemi postea. > Eteum fabularentur ad hiviceni, modicum
Dei, et relulit ei omnia, qua. sibi in yia contigerant.. n lemporis indulgenles fabulis, noh fabulis, sed ser-
Cui dixit Pater sanctus : Dico tibi, -fi.Ii,quia nullai monibus sanctis, venit quidam, et obtulit sancto
res tam necessaria est onini Christiano quam fides. Patri decem libras.
Habe ergo fidem, et bene tibi erit omnibus diebus5 67! Alterum vcro ita memorat praedictus Yita.
vitaetuse. A die illa et deinceps tam frater ille, quami scriptor a-col. 1286 : « Nec mora, Barrensis quidara,.
alii verba sancli Patris in majore habuerunt reve-- cujus filius usque ad desperationem vitae prae nimia
rentia. 0 bone Jesu, fidem quam habuit iste sanclus,, aegritudine cogebatur, attulit ei tredecira iibras,
quis enarrare potest? > Aliud deinde Joannes biogra-- suppliciter postulans ut misereretur filii sni. Quem
pbus exemplum producit, nura. 4: sanclus abbas hilarem diniisit, pollicens filium suum
65. « Quidam de Clementiniprati fratribus ad-- sospilem ab eo.invenieiidum. Revertens homo iri-
veniens, visitandi gratia novellam Chrisii planta-- venit filium suum sanitati restitutum, sicut promi-
tionem, honorifice susceptus est, prout fieri potuit: : serat vir Dei. Qua de causa postmodum servo Dci
cui, qui in promptu erat, oblatus est dimidius paniss uberes gratias exsolvit. Modico tempore interjecto,
avenaceus. Quo susceplo, ct cum magna admira-- copiose ac benigne misericordia Dei.superhos re-
.- spexit, ut abundantes teternis et lemporalibiis sub-
tioae, quia de tali viverent-, re.portato ad Clement-i-
675 ACTA 674
sidiis, riihil eis deesset in ulla graiia, secundum A addidit, et auctoritatem et intellectum super egenum
illud ": Nihildeest tiraentibus Deum. > Eventibus et pauperem, peecatorem poenitenlem, et veniam
hisce niiris ac seriis subjungamus miraculum spu- postulantem. > Manricus mox citaliis superaddit
rium et apocryphum ex Manrico ad annum 4116, num. 7, ex Csesario in octava Nativilatis Domini,
cap, I, niim. 5, ubi illud his verbis exponit ac rejicit: « Cum temporp quodara nescio quid dictaret, et
- 68. « Equos sinerectore vagari solilos, et convi- testimonium haberet in promptu",' quod prsesenti
cinos populos discurrere colligendis fidelium eleeino^ loco Congruebat, velleique reservare in fineni, ti-
synis, quas illico ad cceriobium reportarefit, ab Op- metts ibi defeciufti, audivisse de coelo diceiifem
pidanis cujusdaifi villse proximse per ludibrium. ah voCem: Si islud reservaveris, aliud non dabitur
perrapihani spoliatos, et pro panibus saxis onustos tibi. Ipse ilaqiie sancttts loquens jam fion lo-
immensi ponderis , iraditio ;st ab incolis recepta. quebaliir, sed Spiritus sanctus, qui erat ifi eo.
Porro Bernardo patre flagitii conscio (equis quippe Rebus ergo lemporalibus ac spiritrialibus novi CQ_-
sub pondere gementibuSi eoque citius rem ipsam tus Clafaevallensis ila prospere ac feliciter divino
publicantibus) atque exsecrante aggressOres impie- favore coniposilis, alia quadam videamus, adejus-
tatis, terram repente-scissam in duas partes locum dem coenobii, atque adeo ad primi abbalis ipsiris
cum incolis simul absOrbuisse, ecclesia sola imniota B laudem perquam accommodata.
permaneiite, pro certo habent. Et sunt qui eredant §. Yll. Mcnasterii Clarcevallensis incrementum a
in memoriani~tanti niiraculi, eam etiam paulatim sancto abbate prwvisum; difficultates ob cano-
ad unitts nicos Victorinos ad illud, adtnissos; reigestw
absorberl, nempe argentei grossitieiii per tempus; mirabilis cum imperito medico viri sanc-
'
annossingulos, ecclesia, ioco; saxisque monstratis, iiinfirmi paiienlia; palris ejus conversio.
queismajor fabulse fides astruatiir. Adeo nulla om- - 7fl. Praevisio abbaiis nostfi de ingenli saecnlarium
nino: tefra esl, quae non laborel fabellis incblarum, acregularium hominum ad Claraevallenses coeiiO-
a qriibus ne sancti yiri [quidera] oriinino immunes: bitas accessu (vidit enim undique , ut refert
Utrufii autem ejusdem ratiofiis sit similisalia quae- Guillelrtius cap. 5, numer.29, tanlam diversi ha-
dam maledictio, qua idem sanctus Aquitania. pffe- bilus et diversae conditionis hominuni niullifudi-
dicatts 'dicitttr impetiisse Vhidefoliiim, illius pro- rierii Ifi-iriferiorem vallem desCendere, ut vallis
vineise locunvnon exiguum, stto lempore-dabimus. ipsa capere non posset) praevisio, inquam, illa
Nufic sufficit hsec seriis permiscuisse quasi per i?uomodo per haec teinpora impleta sit, accipe.
otiufii. >Potuisset addere Manricus fiec sifiefructu: Enirnvero « celebri ejusdem domusfaraa,> inquit
cum ritile admodum sit, tf aditioiies hujusmodi mere _ Manricus ad annum dll6. cap. 2. num. I, « per
populafes convellere," acdiscernere miracula falsa totam Galiiani, multi religiosi, relictis propriis
a verls.Tdque locum-habet potissimum in S. Bef- sedibus , atque ex vetefanis, imo et eraerilis in
nardo; qui qudniam penC ifinumerabilibus abulldat probata militia ducibus tifones efficiendi in Cla-
vefis, palliari nee debet nec potest falsis, ne his il- ravalle, Bernardi Patris ductum perquirebarit. >Et
lofum fidei qttidquam detrahatur. rsox apud laudalum Annalium conditorem baec
69. 1 Supererat secunda, et major fames spi- probantur auctoritate Exordii magni lib. i, cap. 4.
ritualis cibi, vefbi fiimirum Dei, Bernardo Patre Sed quia illa non lego ibi in edilione Tissieriana,
aut timidius praedicante, aut omnino silente, ne ni- in fide Manrici ea referenlis , huc transcribo :
mio zelo et rerum inexperto la_deret, rif putabat, « Postquam gratia et misericordia Doniini no-
cofiscientias fratrum, sive, ut Guillelmi abbatis ver- stri Jesu Christi domus Clarsevallis fundaia est,
bis utaf, ne prwdisatione ejus scandalizarentur po- ut fragrantissima sacrse religionis ejus opinio
tius, quam aliquid perciperent wdificationis. Sed iriultis fieret odor vii_e in vitam; inter caeteros,
eonsilium de di-
qui pribrem miraculo compescuit, posteriorem quos divinae bonilatis arcanum
grassari non permislt, majori Ecclesise bono re- versis mundi partibus vocavit, pifires religiosi
in religionis ol>•
priinendam; qulppe Bernardo assumpto ab ipso Deo D viri, qtti suis in locis perfecti
in ministerium verbi, pradicationis officio illi in- servantia videbantur, audientes quod tani specia-
jrincto,eoque,ad tanlum opas adaptalo virtute|divina; > liter et excellenler magnificasset misericordiam
ut loquitur Manricus ad annum 1116, cap. 1, num. suam Doifiinus cam domo eadem , et ejus san-
6. Res ista plenius tractatur ,a Guillermo in Yita ctissimo abbate, tanquam novitirones ex cremi-
sancti lib. i, cap. 4, unde delibo ista : « Nec tar- tae [f. efemilicae] militiaelaboribus venientes, tanta)
davit misericordia Dei auxilium m tempore: oppor- sanctitatis collegio sociari fervenlissima spiritus
tuno. Paucls siquideni evplutis diebus, vidit in devotione cupiebant.
visu rioctis puerum charilate [a/. claritate] quadam 71. « Inter quos primi vel inter primos prav
divina astantem sibi, et niagna auctoritate prseci- cipui exsliterunt Humbertus, Igniacensis coenobii
et Pelrris co-
pientemfiduCialilerloquiquidquid ei suggereretur in poslea primus abbas, R.aynaldus,
Ct Gerardns
apertibne oris sui, quoniafii -non ipse esset qui gnoniento Tolosanus, Guillelmus ,
non quidem uno in loco, sed di^
loqueretur, sed Spiritus qui loqueretur in eo. Et Farfensis, qui
es tune manifestlus in eb et per etim loquens Spi- versis et multum inter se distaiilibus provifiei1!.
rilus sanctus.,. apiid auditores quoque ei graliam habitantes, ita se ab ipsis infanlis rudir_ieutis
67g S. BERNARDICLAR_E-VALLENSISABBATIS 676
divinis obsequiis mancipaverunt, ut in omni vir- A eisque mutandse vitse auclor exstilerat. Quare a
tutum gratia florenies, alienis quasi perfectio- Bernardo consultus, sibi conformis , tale fertur
ribus exemplis institui minus necessarium habe- responsum tradidisse: Canonicos ejusjudiciodebere
re viderentur. > De ratioue autem temporis sic suscipi (propler raliones, quae apud Manricum
Mamicus nionet: c Porro ex his , qui ibidem legi possunl). Addidit tameu, se supplicem rbgare
numerantur, etsi non omnes, nam id prorsns in- amicum intercedere, quin et episcopum, qua po-
certum; aliqui tamen ad hunc annum referendi, terat, injungere, neque id pro extraneis, sed pro
prsecipuc Humbertus, ingentis sanclitalis vir de filiis. Haecsanctus pra.sul sine aemulatione: neque
quo plura in sequentibus dicemus. Nam ipso quia deesset zelus propriae fundationis, imo et
Clarsevallis initio Clararavalleni venisse, ipse ordinis (nam et ipse, archidiaconatu diinisso, ca-
etiam Bernardus Paler testis est in sermone nonici regularis habitura induerat) sed quia zelus
speciali de ejus obitu, .> qui habetur vulgatus in Dei praevalebat in viro sanclo, Bernardus Pater
editione Mabilloniana operum S. Bernardi a tali consilio fretus, vcl magis pressus lanta auc-
colum. 1066, _ct in quo idem sanctus Pater : loritate (et qnosdam alios ad idem consuluerat)
< Nobiscum, ait, triginta annis ab ipso pene pri_s- canonicos.adraisit ad probationem.
monaslerii conversatus est. > Mabil- " 74. « Sed Gelduinus S. Yictoris abbas. . .
cipio hujus
lonius in notis huic scrmoni subditis observat, acerbe ferens suis se filiis orbum etiam ignarttm..,
dignissimum lninc virum in monasterio Casse-Dei convocalis suis canonicis, ad Bernardum scribere
(sub regula S. Benedicti) viginti a prima aetate decrevit humilem sane, ac veneratione viri Dei,
annos monacliunL vixisse, antequam ad Claram- el totius conventus Clarsevallis plenam epistolam,
vallem se reciperet. Quod factum sub annum sed minacem tanien, el excommunicationis gla-
1118. i Sermo vero innectitur apud ipsum annq dium aut exerentem, aut, ni resiliant, exerere
1148. paranlem contra novilios. His susceptis Bernardus
72. Qualis vero quantusque, et quam dignus Paler, quo erat adversus convitia laudesque
Hernardi Patris filius exstiteril Humbertus, liqui- acquali semper atque in bonum firmato animo, tale
dissirae conslat primo ex eleganli ac pathetieo constal responsum tradidisse >quod, si quis integrum
illo, quem indicabam, sermone, summis utique yidere voluerit, inveniet illud in epistola tertia
ipsius elogiis, ae tenerrimis erga cura amoris inter Bernardinas, quse exslat apud Mabillonium
affectibus ab eodera sancto respersus. Secundo Volumineprimo col. 15 et 14, ubi eadem innectitur
quia idein ipse S. Bernardus, referente Manrico anno 1120, dequo mox dicam. Inlerim quid in hoc
num. 5, ex auetore Exordii Cisterciensis ,« Hum- negotio egerit vir sanclus, satis aperte indicat epi-
berlum Dei famulum ad imitanduin perfectionis stolse clausula his verbis : « Talibns ilaque taliler
exemplum sibi proposuerat, ipsius virtutes ad- susceplis, absit ut sinceritatem vestram, aut in
mirari satagens, et merila ejus magna et subli- suscipiendo lsesam, aut in retinendo laedendam
niia cestiraare ipsum sanctitalis exemplar, religio- esse credamus : dum tamen illos, si forte ittfra
nis formam, nionasticse puritatis speculum repu- annum probationis... coepla deserere, et ad vos re-
tare, i ctc. De ejus obitu tractat Mauricus tomo II, dire velle contigerit, invitos non detineamus. Alio-
ad annum Christi 1145, cap. 8; de Igniaco au- quin, sanctissimi fratres, vestra non refert, ut
tem (Igny en Tardenois ) in dicecesi Remensi, ubi spirilum liberlatis, qui in eis est, anathemale
eum abbatcm fuisse diximus, Jougeliuus anlea de- inconsulto frustra impedire nitamini, nisi forte
signalus, pag. 41. (quod Deus avertal!) quse vestra, non quae Jesu
75. e Hoc eodem anno, certe non multo post, Chrisii sunl quaerere studealis. >
additos censeo, > ait Manricus num. 6. .(quo magis 75. Quid postea circa illos sit aclum, si quaeras,
impleretur yisio sancti Patris), quosdam sancli Manricus miin. 10, asserit, se non dubitare, quin
Yictoris Parisiensis regulares canonicos doinus fun- _ retenti fuerint,« quorum non ulla memoria ulterius
datae a Guilielmo de Campellis, anlequam Cata- exstat; sive id auetorilate Guillelmi delatum sit,
launo praeficeretur , atque per eum sanctitalis sive Bernardi Patris, sive utriusque. > Nec vero
Bernardi prae aliis coiisciae, ipsumque venerantis prima baec controversia in hac materia fuit po-
etiam nondumvisum. Hi. . . crebris epislolis sui strema.« Hanc quippe primam literii,«tesle Manrico,
fundatoris... Claramvallem visitant, atque ad Ber- « agitatam super personis, multse alise, et pleraeque
nardi genua provoluti, suscipi se probandos enixe graves secutae sunt: et inimiiiebaiit plures, si non
posulant; si approbenlu r , perpetuo permansu- Bernardus et juris sui retinens, neque alieni inva-
tros. Ille, uf erat maturus in negotiis, atque sor, obviasset, multis repulsis, nec dilatis paucis,
juris alieni summe observans, neque omnino ad- sed constanler retentis semel admissis; quod
mittens neque repellens, Guillelmum ipsum duxit ipsa historiae series demonstrabit. > Atqne
consulcndum, ut fundalorem illius congregatio- haec de primis flosculis in amcenissimo Clarse-
nis, nl virum aeque sanctum doctumque, et, quod vallensi horto planlatis sub Patre Bernardo, ejus-
ac-itum fiduciamque prsestabat, ut sibi charuni. que cura excullis : qui, ut subdit Manricus num.
Direxerat devotus praesul viros in Claramvallem, 11, ca.nohiuni ingredientibus illud moiiitum dabat:
 677 ACTA. 678
« Si ad ea. quae inlus sunt, festinatis, hic foris di- Amissam, et gravissima incommoda quse sustinuit.
mittite corpora, quae desaeculo atmlistis. Soli spiri- Nos gesta illa huc non transcribimus ; sed assi-
tus ingrediantur : caro nonprodestquidquam.> Quae gnamus Guillelmum biographum cap. 4, ubi nar-
dictus auctor exponens, « absterruisset, ait, mullos rat ea quse vidit. Ibidem etiam invenies sanctum
verbum hoc, si .11011 teneris pareens, exposuissel de visiont angelica recreatum : capite autem 5, re-
concupiscentia et affectibus carnalibus, quos fo- sumptura a viro sanctopristinum vivendi rigorem,
ris relinquerent, nequaquam ultra ab ipsis resu- eumque valde severum. Quaevero idem Vitse auclor
niendos. > cap. 4, num. 54, praemiserat de saiicti patre ad
76. Quod paulo ante promiseram de anno epi- institutum monasticum converso, illigat Manricus
stolae tertiae S. Bernardi,nuncsolvo, prsesertim cum praedicto anno 1117, ut videre ibidem licet cap. 5,
hujus annus sit characterislicus ad figendum tempus num. 8. Conversionem hanc brevissime perstringit
controversise inter Claraevallenses et Victorinos citatus Guillelmus; sed alibi longior est narratio,
Parisienses exprtce, de qua modo agebamus. Manri- variis, quae rem circumstaiit, ac Bernardo in hac
cus num. 10, citati anlea anni 1116, quod ros illse re tribuuntur, adjunctis vestita; sed quaealiquo exa-
eo referendae, aut saltem non sint differeiidsepe.r mine indigent
"'
longum tempus,« ipsa Guillelmi acta, cujus hortatu et 79. Capitis lertii modo notati num. 9, Manricus
consilio Bernardus usus,manifeste, ait, convincere; ea recitat e Yincentio Bellovacensi in Speculo mo-
quippe qui vivere desiil inense Januario anni mille- rali lib. 111,pag. 3, dislin. 22, in fine :« Cum beatus
simi centesimi deeimi noni; quod, uti addit, ex Bernardus convertisset omnes suos, et secuti fuis^
Kecrologio S. Agulphi Corbolie.nsis idem Joannes sent eum, pater ejus inobediens erat ei, in sna duri-
Picardus (quem paulo ante citaverat in notis ad tia perseverans. Cum autem semel in villa sua prae-
epistolam D. Bernardi) adnotavit. Ut ergo epistola dicaret, nec vellet ei pater suus obedire, praccepit,
post hunCj annum (11-16)sc.ripta sit, procedente quod apportaretur ignis. Quo facto, applicavit eum
negotio; at hoc, aut ad summum sequenti hiGaeptum, ad quemdam truncum veterem, qui erat ante portam
admissis viris, minus potesl in dubium revocari. > ecclesiae : et cum laboraret ad eum succendendum,
77. Sed non videtur Mariricussalis firrnum pedem 11011poterat accendi, sed fumabat. Tunc injunxit
hic figere. Laudatur Guillelmus de Campellis omnibus, ut post comestionem illuc convenirent ad
(de Champeaux) etiam cum cognomenio venerabi- sermonem, et quod quilibel apportaret secuni unum
lis apud Saniinarthanos in episcopis Catalaunensi- fasciculum de malleolis sarmentorum projiceret
bus, el < excessisseevivis anno 1121, vm Kalen-| n super illum truncum. Quo facto, praecepit ignem
das Februarii, sicuti docent tabulse S. Stephani, apponi, et succensis fasciculis , etiam truncus
et Albericus, >ibidem asseritur. Idem annus babetur succensus est, maximum igneni emittens et flam-
apud Mabillonium in notis ad epistolam tertiam mantem, Tunc beatus Bernardus coepit sermo-
S. Bernardi. Et vero eumdem praesulem vita fun- nem de tormenlis et igne inferni, quomodo inobe-
ctum non fuisse anno 1119, ut volebat Manricus, dientes, fasciculis peccatorum suorum super eos
suadelur in nolis ibidem his terniinis : « Conon projectis, lorqueretur in inferno. Et de hoc ita ex-
cardinalis et legatus in Mauriniaciense prope cellenter praedicavit, quod ipsum pater suus durus
Stampas ccenobium accessit anno 1120, habens et inobediens ad claustralem obedientiam secutus
secutn velul auxiliaiorem magnum Willeimuin Ca- est. > HsecAnnalium Cisterciensium auctor e Vin-.
ialaunensem episcopum, qui sublhnes scholas (id centio ; qui tamen cumalibi ipse secum non conve-
est tlteologkas) rexerat; ct tutn zelum Dei habens, niat, vereor ne non conveniat cuni vero.
super omnes episcopos totius Gatliw divinarum Scri- 80. Id quod ita exprimit Manricus : t Dum eum-
plurarum scientia fulgebat ex Cbronico Maurinia- dem eventum in eodem opere morali diversimode
censi. Unde redarguas eos, qui ejus obitum re- accidisse testalur; fidem dictis demere videtur sibi
poiiiinl anno 1-119.1 Non itaque secundum prse-I_icontrarius. Certe lignis ad truncum applicatis alque
missa, debuit necessario accessus eanouicorum re- succensis, in quo utrobique convenit, reliqua longe
gulavium ad Clarsevalleiises accidisse anao Cbristi aliter narraverat lib. 11,pag. 5, dist. 4. « Quo facto,
1116, aul proxime sequenti; non ilem epistola ligna siccacito succensa sunt, et truncus tarde circa
Bernardiana fuisse conscripla ante annum 1120. medium ab extremis emittens humorem foetidum et
Dicamus ergo, nibil mcommodi nobis videri in eo, fumum teterrimum,diuignem servavit. Tunc incoe-
si utrumque hOcfactum ponamus anno Christi 1119 pit sanctus loqui de pcenis inferni, dixitque patri,
vel 1120. quod ipse esset similis illi trunco, qui hicnon pote-
78. Manricus ad dictum annum 1116, cap. 5, rat igne divino succendi; sed in inferno, nisi poeni-
exhibet sanctum Patrem gravi infirmitate labo- tentiam ageret, in aeternum arderet, et fcetentem
rantera ex nimia vilse austeritate; Guillelmum fumum emittteret. Ad quae verba pater compuncttis,
Campellensem mirifice sollicitum de restitueuda ei eum secutus est, etmonachus effectus. > Ita Yincen-
yaleiudine; prseparatumque in hunc finem tugu- tius discordans ase ipso..., > necconcordans cum
riolum. Deiude ad annum 1117, cap. 1, num 4, biographo Guillelmo, qui omni exceptione est major,
memorat viri salutem iraperitissimo rustico com- - et sine loeo conversionis, sine persona, per ^uam
679 S. BERNARDI CLAR_E-VALLENSIS ABBATIS 680
ea sit facta, sine modo, quo acciderit, simpliciter, de A dum selegisse monachos qcto, Boemundiim, Alde-
eo dicii cap. 4, nuin. 54 : < Pater quoque, qui solus bertumque; illum abbatera fuiurum, hunc priorem;
domi remanserat, veniens ad filios suos, appositus Joannem, Bernardum, Sisinandum, Rolandum, et
est ad eos. > Breve autem tempus videtur in mona- Alanum (nam ocl.avum ahonynum reliquit) atque eos
chatu exegisse; nam cum aliqnantum tempus ibi orants Lusitariiaih transmisisse post breve tempus,
fecisset, ut illico addit Guillelmus, obiit in senec- addita epistola scripta ad eremitam Joannem Ziri-
tutebona. Chrysostomus Henriquez illum inscripsit tam nomine (nam et nonieii Baptista revelaverat)
suo Menologio Cisterciensi ad diem 25 Maii. Mabil breviter rem perstringens, > cujus verba recilat ex
Ionius in notula ad librum primum Guillelmi bio- Bfito Manricus; qui deinde subdit ista fium, 5, et
graphi, haec breviter de ipsius morle ac monastico seqq. _
instituto observat e Necrologio S. Benigni ni: Idus 83. « Qao tempore Berriardo in Claravalle Pra_-
Aprilis obiit Tescelinus monachus, paterdomniBer, cursor Christi gloriosus apparuerat, Joafini Zhita?
nardi, abbatis Claraevallis. visam in Lusitania eremiticam vilanv agenti juxln
§. VIII. Cwnobium Trium fontium vaticinio ac »..?- Barosum fluviurii, idem auctor affirmat, auditumque
raculo a viro sancto condecoratum; an Christi anno de adventu monachorum, et monasterio pereosacdi
1119, suos miseril in Lusiianiam; secessu anegotiis " fieando,
ad res magnas exsequendas prwparatur. quo nimirum non quaererent ignarum, aut
'
81. Manrieus ad annum 1118, cap. 5. num. 1, rogareiit invitum, sed exspectantera. Hsec fusius
Brito concernentia pra.sentem annum : nam caetera
harrat, aliud coenobiuma Gulllelmo Campellensi, de
sub initium sequentis gesta. Vcrum nos, ne lectorem
quo antea dixinms, constructum esse in sua dioe-
cesi Catalaunensi, ut se Bernardo arctius devinci- distrahamus, conseculiva serie hic subjiciemus.
fet, colonia illuc e monaslerio Claraevalleiisitrans- IgiturmonachiaBernardo parente missi, superato
mittenda, quam abbas sanctus designarel; loco Pyrerie ad medium hiemis et tota fere Hispania pe-
nomen inditum Trium fontium (Trois-Foniaines) ragrata, Lamacaelerminos (Lamego hodie appellant)
forie a fontibus ibidem scalurienlibus, ae. Bernardi applicuere. Ibi Joannes Zirilus obvius factus, ipsa
Patris filiam fuisse primogenitam. De hoc mona- comprobationevalicinii coiifirmavithaerentes, et jara
3lerio agit Jongelinus pagina 58. Mentionem porro jamque pertaesislongum iter, pretium fecit apparere
ejus hic facimus, propterea quod vir sanctus insi- supra laborem. Lusitanis imperabat Alphonsus pri-
gni valicinio, ac postmodum etiam illristri miraculo mus, Henrici eomitis filius, tunc. ipse comes, post
illud condecoravit. Yaticinium habemus e Guillel- regiotitulo etiam insigniendus. Hie oriundus ex du-
mo biographo cap. 7, ubi illud legi potest. Mira- r cibus Burgundiae, eoque Bernardo Burgundo jam
culum vero ita breviter refert Gaufridus lnonachus fama celebri, carne simul et spiritu conjunctus, fa-
Claraevallensis llb. iv. Yitae, caput 7 editionis Ma- cile potuit a Joanne persuaderi, ut terram, quam
billonianae, numer. 41. « Cum venisset aliquando eligerent, daret Bernardi filiis, donatione firmata
Pater sanclus ad monasterium Trium fontium, privilegio, quod non post multos ab adventu virorum
oblatus est ei clericus quidam ex his qui regulares dies, apud Araducam (vulgo Guimaranes) idem rex
riominanlur, homo grandaevus et caecus. Imposuit expedivit in haecverba, > quaeibidem proferuntur e
ei manum, et brevem ex more fecit orationem; Brito. Signatur autem : « Facia charla... KalenJas
et eadem hora videntem illum remisit ad ecclesiam Marlii, aera' millesima centesima qttinquagesiraa
suam. > octava, > quse coincidit cum anno aeraevulgaris 1120.
82. Annusproximesequens 1119, apud allegatum « Pyrenem vero subjugatum, > uti subdil Manricus,
identidem Annalistam cap. 5, narrationem continet < in ipsa hieme, dies ostendit, quippe prima Martii,
controversise historicae, an videlicet S. Bernardus seu melius dixerim, prima post tempus liiemis, ut vel
ascelas a se lectos miserit tum temporis in Lusi- totos tres menses otiosos fateri necesse sit, si ante
taniam, vitae monasticaeinstitutum ibidem propaga- ipsos appulsi nihil fecerint; vel intra ipsos Pyrenem
luros. Aflirmat Britolib. i, cap. 2, sedeidem varia D transmeasse, brumali nive et frigore rigentem. i
ai-gumenla opponit Manricus; factum ex illo sic 84. Porroquae dehideideni Manricusnum. 6 et 7,
exponens cap. 5, citatonum. 1. «Bernardo Patripost enarrat e Brito, « Boemundum nempe parvas cellas
laudes matulinas in sacro Praeeursoris festo praesen- construxisse sibi et suis...; inde fulgente in meda
tis anni, eumdem Praecursorem apparuisse, jussis- nocte luce signatum locum..., felix auspiciuni
sequeutin ullimas Hispanire oras, quae occidentem construendo coenobio; atque horum testes epi-
respiciuiit, monachos mitteret, exigendo [leg. eri- stolas Boemundi ad Joannem, > et hujus ad il-
gendo] coenobio, el sacrando sub ejus nomine, Ber- lum, quorum exempla ibi p: oducuntur; « Lusita-
nardus Brito constanter asseverat lib. i, cap. 2, num illustrem principem... ei cunclos proceres
neque id ubilibet, sed loco prius e coelo designando, ^uiter quos Bracbarensis archiepiscopus) miraculo-
quo succedentia miraculis miracula, ei pricra poste- rum conscios contulisse subsidia in opus fabricae,
riorum spem augerent, el posteriora firmarent prio- alque in divini cultus celebrationem; illum niarcas
rum fidem. Mittendos rursns eremitam invenluros argenti sepluaginta, ex quibus cruces et alia vasa
in illispartibus, cujus consilio et auxilio si uteren- conficerentur; hunc vesles sacras, quibus utebafcr
tur, feliciternegotium consummarent. Tunc Bernar- ad missarura solemhia peragenda ; > I:_ec, in^uarn,
 681 ACTA. 682
ex ris, quaeibi pluribus deducuntur, hic compen- A minus redolent anliquitatem illius temporis, quod eo
dio contraxisse, sufficiat. Quibus ila expositis, ope- anno Lusilaniam Alphonsus regeret; quem tamen
rae pretium est audire argumenta, quibus in dubium vel setate imparem tunc, quippe decennem tantum;
revocat Manricus modeste quideiri, sed tamen ap- vel matre retmente sibi dolalia bona, adeoque Lusi-
posite, historiam superius memoratam. Haec itaque taniae principatum, non ante annum vigesimum oc-
adversus illam affert. - - tavum evectum solio, producto etiam ejusdem Al-
85. « Primo, iftquit num. 8, et quod caput- o.m- phonsi lestimonio, probat nt p. Monarch. Lusit.,
niuin est, difiicultatem ingerit Bernardus Pater, qui lib. vin, cap. 26, late Brandaonius regius scriptor,
paulo post hunc annum, sed revera post ipsum, ut et longe callens Lusitanas antiquitates, quod priE-
mox ostendam, contemporaneo, et eo abbali suo Ar- ceps conficiendis ex eis crucibus, septuaginta, et«is
lando [al., Artaldo, Artaudo] abbati Pruliacensi amplius, argenti marcasjquod vestes sacras Bra-
(ordinis Cisterciensis in dieecesi Senonensi, vulgo charensis archiepiscopus, quibus ipse utebatur, rno-
Pruily) fundationes Hispanise dissuadet; quippein nachis dederint; quos tamen constat, nec crucibus
longinquo positas, quo non expediat filios relegare. argenteis illis temporibus, nec ex serico vestibus,
Habes epistolam Sancti satis apertam, ad eumdem quales decebant magnum Ecclesiae praesulem, juxta
scribentis in haec verba epistola 75. « Audivi... " propria instituta uti potuisse; quodBernardusfilio-
< ego de te, quod de sancto Conventu tuo abba- rum amantissimus, hiemis medio algenles et pene
< tiam in Hispania construere velis. Quod mihi ni- nudos, quippe duabus tantum laxis indutos vestibus,
« mirum in magnam adrairatiqnem venit, quid cau- Pyrenaei nivibus improvidus objecerit, nec tempus
< sae videlicet sit, quid consilii, quidve utilitatis, opportunius, cum potuisset, sive praeveneril, sive
« quod filios tuos exsulare cupis, in locuin utique etiam exspectaverit. > Hsec Manricus. Adde, quod
« tam longinquum, lanto sumptii etlabore et quae> Alphonsi cum Bernardo consanguinitas nimis
t rendum et ~edificandum. > Hsec Pater sanctus : longe qu_esita sit, atque" adeo non satis apte prae-
qui si jam in Hispaniam misisset filios, liunquam senti historise assuta, ex supra ailegatis § i.
ab alio mittendos condemnaret. Siccine enim dis- iiuui. 12.
suaderet," quodipse feceral ? Porro epistolam quod 87. Alterum Manrico num. 10,adversus Briiico-
hnnc annum scriptam yel inde constat, quod Pru- loniam argumenlum praebet« Morreolse coenobium,
liacum (cujus abbas Artandus eral) prsecedenli, sanctissimis Froilano et Atilano quondam, illo ab-
nempe niillesimo eentesimo decimo octavo fundata bate, hpc priore, pra. aliis celebre, quod, ipsa etiani
domus, non potuerit de edenda prole tractare, vix- (Q historia fatente, quam hausit Brito, neque ipso. id
-dum professis filiis, quos admisisset, et quos funda- audente denegare, Cisterciense instltutum in Hispa-
tura esset transmissum [f. transmissurum]. Certe nia primum suscepit. Et tamen constat, nondum
-neque Claravallis, quse fecundissima, ante tres an- suscepisse post annos decem. Certe ut maxime Ci-
iios, necBonavallis, ut minus ante quatuor, nec re- stercium ei prseluxerit, exspectavit quinquefinium,
liqiia_:aate plures parturierunt. quod suo loeo videbimus: sed et huic lustro lustrum
86.--«Ergo epistola scripta post hunc annum, sed aliud addilum, ne ipsi, qriidem, negant auctores
ante 1122, quo dilatatus ordo per Germar.iam sine Morerolenses, ea nimirum contenti ,antiquilate, cui
iillo periculo, minus patebat ejusmodi tinioribus. ex rastrumenlis antiquis certa fides, concordantl-
Unde non mirum, si annis subsequentibus, Christi bus praccipue Clarsevallis atque Cistercii tabulis,
nhniruiii 1150, idem Sanctus, mutato jam consilio nec reclamanle aliquo instrumento sive auctore,'
pro modo temporis, et eventuum experimento, mo- quem ego viderim. >
r.achissuis Hispaniam nobilitaverit, primum Morer 88. Exlremum denique argumentum ssepe dictse
rolense (Moreruela in dioecesi Zamorensi) de quo transmigrationi Lusitanffi a Manricq oppositum de-
infeiiuSj mox plura alia coenobia fundaturis, sive sumitur a conglobata variarum ralioftum congerie.
reformaluris, quod ipsa historiae series demonstra- !D Enlibi iliam ipsius verbis numer. 11. « Quid, quod
hit. > His Manricus ralionibus, ex dicta sancti' epistola, quae ex Bernardo Palre profertur, Bernar-
Bernardi Epistola, ac tempore petitis convenit Lu- dum minus sapit? Quid, quod in ea revelatione re-
sitanam historiam. Yerum ad tempus epistolae quod fert, quod nusquam alibi ab eo vidcmus factum ?
spcctat; longe a Manrico diss -;ntit edilio Mabillo- Quid, quod caeteri auctores eamdem sileant, et tot
niana Operum sancti Palris Bernardi col. 76, ubi apparitionum, miraculorumque velut congeriem in-
ea inneclitur amio Ghristi 1127, in qua chronolo- veniuiitur tacuisse, quinarrantminima? Quid,quod
gica ratione quanto magis recedilur a tempore, quo omnes antiquae memoriae ordinis monasterium
Brito alligat miram illam Cislerciensium coloniam S. Joannis de Taronea_hiLusitania post plures annos
Lusitanam, tanto. raagis ostenditur, seclusis etiam affirmant fuisse consfructum, anno videlicet 1151.
aliis argumentis, illam non satis subsistere. Quid, quod coenobia ab eo anno frequentia, et cre-
Praeter argumentum vero, quod ex dicta epislola bris fundationibus prolifica, etiam per longum tem-
desumpserat Manricus, aliud promil ex ipsa historia pus ante eum annum aut prorsus inaudita, aut, si
rei gestae, rium. 9, ita loquens: «.Ipsa histOria cx se quod fuit, sterilepermansit? Nam quod de S. Chri-
aobis suspecta, quscdam neque pauca involvit, quse stophoro vulgo dc la Foens, Brito subjungit, eam- '
PATROL.CLXXXV. 23
 683 S. BERNARDICLAFLE-VALLENSISABBATIS 6S4
dem prorsus diflicultatem patitur, ut suo loco vide- A ruin sanclum ad summi momenti negotia, quaj dfi-
bimus. > Tandem Manricus, prsesentem controver- inde sunt subsecttta, egregie compararunt.
siam concludens, « Haec, inquit, dubitandi magis IX. Prmmoiislraii locus an Prwmonstratensibus
§
quam decernendi fine a me proposita, lectori per- aS.Bernardo datus; hujus.erga illos, ac S. JVor-
pendenda relinquo, judicii anceps, elnequeomnino bertum affectus; mutua Ordinum Cisterciensis aa
affirmans, necplane negans. > Sic ille pro sua nio- Prwmonstratensis officiacum elogiis.
destia. Nos vero, quorura nihil interest, seriusne Sanctos Bernardum ac Norbertum ,".-nobiIeami-
an citius vinea Cislerciensis seu Claravallensis pal- coruin par, hoc loco proponere est animus, Manrici
inites suos extenderit usque ad mare, inLusitaniam, exemplo; qui, tametsi de illis agat ante Bernardi a
inquam; longe potiores partes deferimus ManriCo, suis separaiione, de qua jam dictum est, argumen-
qui nobis videtur adeo plene ac plane 'controversise tufii tami.ri praeseiis intexit eidem anno 1120, in quo
praesentis causam evicisse,- ut Briti historia, quam et nos modo una cum ipso versamur. Ad hunc ita-
hic refutat, valde suspectacenseri debeat. Undeetiam que aiinuin cap. 2, num. 1, laridatus Annalium Ci-
seqnitur, ut dua. epistolae _demonachorum Glaraval- slerciensium collector inrein nostram coiigerit se-
lensiiim perBernarduminLusitaniam missione, qua- quentia: « Sub idem tempus magnum Ecclesise Iu-
rum allera ad Alfonsum regem Poriugalliae ; altera ^ men Norbertus. . . regulariuni canonicoruni illu-
ad Joannem Ciritam, utraque sub nomine Bemardi slrem ordinem, Prsemonstraiensem a primo loco di-
antea editte, non immerito videantur rejectae in Ap- ctum, niagno totius Ecclesiae bono iristituit . . Hunc
pendicem epislolarum ejusdera sancti Patris, quae beaiissimi Patris Bernardi, cui prius traditus, largi-
in editione Mabillonii col. 571 et 572, poslgenuinas tate obtenlum, multis aliis'sprelis, Norbertus prsetu-
ipsius epistolas, habetur. At de his plus quam satis. lit, aptumex se, etcommendatumexdonante, jacien-
Nunc in Galliam, et ad gesta sancti abbatis nostri dis fundamentis susefamilise.Rem quia cdncernit or-
in Claravalle revertamur; de quibus Manricusvaria dinem illustrem, et Cisterciensi non soluin coseyum,
edocet ad anaum proximum 1120. sed familiarem, -paulo altius repetito principio de-
89. Postquani igituribi cap. 5, num. 1, auctorille clarabo. >Narrationem itaque hujus facti prosequi-
traCtassel de claris in sseculo viris, quisancti abba- tur num. 2 et 5, quae apud ipsum legi potest. Suf-
tis aut magislerio allecti, autjugijirsedicatione sol- ficit ad nostrum propositum, quod locus Praemon-
licitati, Claravallense contubernium amplectebantur, strali ante fuerit Cisterciensiuni, qtiam transierit ad
ac de subsidiis ad illud promovendum necessariis ; Prsemonstratenses, Bernardi videlicet munere. Id
successisse ejtisdem familiseIsetis tristia subdit. Nam j quod ipsemet sanctus doctor expresse affirmat in epi-
< inter prOspera, ait Annalista idem numer. 2, quo stola, ad abbatem de Praemonstrato post obituni S.:
minus sibi fiderent, dura alia et adversa passi surit, Norberti scripta, quae est duceiitesima: quinquagesi-
Bernardo Patre a filiis separato, dubium suo, ansiio- ma leriia apud Mabillonium colttm. 250, hoc inter
rum majori luctu. Cattsaex ipso; quippe dum ni- alia beneficia recensens 'Prsemonstrafensibiis a se
mio rigori, quera supra diximus, corpore prius quain collata : « Primo quidem locus ipse Praemonsirati,
spiritu succumbit; ac supra vires actse pcenitentiae, in quodegitis, nosterfuit, etnostro niunere habui-
iruantunivis serio, sero tamen posnitet; Conventum stis. Namnobis frater Wido (hoc nomeii primi inco>
fratrum, quem diutlus retinuerat, tandem deserere, lseloci)per manum-eplscopi ante denaverat. >
et seorsim habitare, coactus est, Deo, ut apparuit, 92. Locushujus epislolee non caret diflicultate cui
ita disponente, quo a communibus illis expeditus, occurritur ifinotis apud Mabilloniunihic: «Nonnulli
ex tuiic jam non aul sibi, aut suistanlum, sed aliis, bic haereiit in explicando Bernardo, quod certura sit,
imo universae Ecclesiae vivefet magno tolius Ghri- Pfacmonstratiprimamecclesiam, sancto Joanni Ba-
stiani orbisprofectu, ejus operain omnibus usuri. > ptistii. va-ram, a Bariholoinaeo Laudunensi episcopo
Factuin narrat Guilleluius inYita, lib. 1, ca.p. 5. concesnam fuisse Norberto ex comniutatione facta
Porro de nimio illo austeritatis excessu ipsemet ) cum monachis S. Yincentii Laudunensibus (vulgo
Paier sanclus sese incusabat; sicut, ibidem licet S. Vincent de Laon) adquos peiiinebat, teste Her-
videre. manno (monacho Laudunensi) mox laudato in lib. m,
90, « Sed, ut recte observat Mauricus numer. 4, cap. 4. At in cap. 10, tradit idem auctor, testisocu-
>
qui ab initio nascentis Ecclesiaeinfirma mundi eligere latus « ex altera montis parte majorem ecclesiam
consuevit, ut fortia confundat, per hane ipsius inu- postea aedificatam ab Hugone abbate, cum adjuncto
Ulitaiem copiosissiinum fructum prseparavit. Quip- insigni monasterio: cujus locus, aut certe ejus por-
Wi-
pe feriato a conventu, iit dicebamus, ipsa aegritudo tio, a Bernardo seu Cisterciensibus-, qui eam a
cx vacatione tempus ad negotia, ex pallore gravita- done eremita acceperant, indubie Praemonstraten-
femin vullu, ex imbecillitate pondus in verbis, at- sibus obveheiat. Quid Barlholomaeusipse conlulerit,
que ex dissolutiorie velut instante cunctorum sesti- docet ejus epistola in Appefidice littjus toini colum_
niationem coriciliabat; et erat velut fugitivse vitae 585. Yide notas fusiores apud Mabillonium ad sttpra
inajor usura, limore, ut solet, urge~ite desiderium, diclam epistolam 255, colum. 74, ubi cilatur Her-
commendanle prelium hietu jacturse. >Consule Yi- mannus monachiis, lib. m, de Mirac. beatse Maria.
tam, capilemoxcitato, subfinero.Otiaitaqueillavi- Laudun.cap. 4, hEecdicens: c Venienles itaque ad
 685 ACTA. 686
tprwfalum tocutn Prmmonstralum; ingrediuntur, A nardi yerbum, ut supra recte dicebatur, ineluctabi-
« orandi gratia^quamdamecclesiam inhonore S.Joan- lem obtinere debet auctoritatem; qui videlicet op-
< nis Baptistm ibidem construcfam. Hmc erat d'ejure -litne scire poterat ac debebat, nec uon in recentis-
t cwnobiiS. VincentiiLaudunensis,7i etc. Ex quibus sima menioria habebat, quid dedisset etquibus; item
quidam nuperus scriptof in notat. ad Yitam S. Nor- aquo, quo tempore ac inodo id, quod postea dedit,
berti cap. 19 (Yide quae dicam paulo post) haerere antea accepissei. Neque porro satis perspicio, qui
se teslatur in explicanda Bernardiconcessione, quam hoc negari possit, nisi viro sanctissimo macula inu-
a monachis Vincentianis: per manum Bartholomaei ratur imprudentiae simul ac impudefitiae, nec non
episcopi factam legit. ; aipertae falsitatis, ne dicam mendacii. Quod absit.
95, «At, quamvissexCefitaidgenerisincontrarium -Miror itaque veritatem hujus doriationis ab auctore
argumenia starent, Bernardi vefbum ineluctabilem quodam Praemoristratensi nonsatis cognitam, at-
obtinere debet auctoritatem: et siquidem rem paulo que adeo non satis secure approbatam fuisse; quam
diligenlius consideraveris, pugnantia facile concilia- alius Cisterciensis defendendam suscepit laborei ut
bis. Certum enim est Praemonstrati coenobium, in mihi quidem apparet, minime necessario, imo sri-
prima sui conditione non eo in loco situm fttisse, pervacaneo ; quia standum est Bernardi verbo; si
quo priinum a S. Norberto fuerat mstitutum: sed Praemonstratensis hanc quaestionem non sparsisset
in altera niontis parte, adquarii HugONorberti suc- in publicam lucem. Rem intellige ex sequentibus.
cessor, cuihffic epistola dirigitur, illud translulerat. 95. Exstatinter notitias, quasrapud mehabeo de
-Cujus rei meminil idem Hermannus tum loco citato S. Bernardo, manuscripta dissertatiuncula , qua
ihi praevisionem sancti Norberti de coenObii trans- breviter demonstratur, quomodo sanctus Pater Ber-
latione-refert; lum ibidemcap. 10, ubi Praemon- nardus in epistola sua [252 al. 255] vere dicat,
strati mutatioiiem sicdescribit:« Videns autem Hugo -DD. Praemonstratenses ipsiira locum de Praemon-
ecclesiamillamparvam > (ninlirum S. Joannis Bapti- strato babere munere suo. Accipe Dissertatiunculae
sta_,quam monachiYincentiaiii conCesserant, uti prse- exordium: « R. D. POlycarpus de Hertoghe, reli-
miserat.eap. 4), «jamnonposse sufficeretantm mul- giosus S. Michaelis Antuerpiae, Ordinis Prsemonstra-
« titudini, qumconvenerat, et per - Dei gratiam quoli- tensis, ifi notationibiis .suis in Yitam S. Norberli
-« die augmentabatur; sciens etiam dominum Norber- (prodiit haecVita cum notalioiiibuSj annol656, ty-
i tum, ut superius dictum est, in spiritu prwvidisse, pis Piantinianis, Antwerpise) ad cap. 19, foliis 546
t quod exalter.a motitis parte mdjor ecclesiaforetwdi- et 548 scripsit, se non videre, quorfiodo S. Bernar-
t ficanda, inito cum fratribus suis cotisilio, D. Bar- r-t dus, epistola 252 dicat, Prsenionstratenses ipsumlo-
t tliotomwum episcopum, uipote- loci fundatorem et cucn de Praemonstrato. habere munere suo: cum ex
« pairem, advenire rogavit quatenus, disposilis omni- diplomatibus Bartholomaei episcopi Laudunensis
t bus-officinis,ipse primum tapidem hfecclesiw fun- (quorumpartes producit) clare pateat, dictum locum,
t dainento poneret. i>Fuerit ergOpriitta illa sedes seu qui prius erat monachorum sancti Vincentii Laudu-
ecclesia a nostris (id est Benedictinis monachis) nensis, ab ipso episcopo datum S. Norberto et Fra-
Yincentianis concessa : sed quid prohibet secundam tribus ejus, facta commutatione utiliori ipsis mo-
hanc a S. Bernardq, qui eam a Widone eremita prius nachis: nisi forte idem S. Berriardus seipsum ad-
acceperat, Prsemonstratensibus concessam ? Legan- numeret Benedictinisnionachis S. Vincentii, ratione
tur epistolse duse Philippi abbatis Bonae-Spei, qui- ejusdem regulae ; vel, Cum dicitttr monachos S. Vin-
buslisec respondere videtur. > ceutii, aritea diu locum illum incoluisse, illud Diu
. S4.Locus itaquePraemoiistratensibusaS.Beriiar- longe in anterius teriipus extendendum sit, quO eo-
do concessus, et ita explicatus, neutiquam repugnat rum locus iste fuerit. Quae rationes frivolse nimis
lilteris fundationis.Prsemonstrati, quseconfectaefuere suut"; in tantum, ut operse pretium duxerim illas
nomine Bartholomaei episcopi Laudunensis, et in breviterhicrefutare, aliasque solidiores producere.»
_ quibus locus ille dieitur pertinuisse ad Yincentianos D Supersedeo illas huc transcribere. Sufficiunt enim,
Eionachos, nec hon S. Norberto traditus ab ipso quae jam dictae sunt.Postdissertatiuiiculaefinem au-
Bartholomaeo, cui primum ab Adalberone, S. Vin- clor Carolus de Yisch, religiosus Duneusis: Compo-
centii abhate, rem postea coftfirmante Seifrido ejus nebain, inquit, anno 1665, mense Junio. His itaque
successore, fuerat eoncessiis ; nti in citatis fusiori- frivolis argutiis relictis, priorem semitam relegamus,
bus notis licet videre, ubi citantur litteraejam dicta?. ^t sancti doctoris erga S. Norbertum venerationem
Adisis nostrum toinum I, Jufiii die vi, ejusdein men- atque adeo amorem comprobemus.
sis pag. 862 et sequentibus, ubiinter AnalectaNor- 96. Epistola8adBrunoiiemColoniensem-electum,
bertina cap. 2, profertur triplex Barthqlomsei epi- postquam S. Bernardus ab eo fuisset consultus de
scopiLaudunensisdiploma, et expenditur difficultas acceptando episcopatu Coloniensi, interaliasic scri-
superius proposita et solttta; sed modus illam ex- bit in ejusdeni fttie : «Habetis autem dominum Nor •
tricandi, qui ibi -apud nos pag. 864, daturnon adeo berium, quem melitts praesenteni praesens de talibus
mihi arridet, quam ille, qiieiu paulo ante e lauda- interrogare potestis. Nam tanto vir ille in divinis
tis notis protuli. Quidquid vero ratiuncularum con- aperiendis niysteriisnobis promptior, quanlo et Deo
£ra donationem hic controversam proluleris; Ber- propior essecognoscitur. «Epistola b_ecnotatur apud
687 S. BERNARDI CLARiE-YALLENSIS ABBATIS , 688
Mabillonium scriptaanno 1151, apud nos vero tomo A gloriae maculam iiiverecuiideaspergens. Quibus au-
I Junii, quem paulo ante citabam, pag.815, aptatur tcm modis regularium canonicorum fundator S. Ber-
aimo 1152, vitae S. Norberti anlepenultimo. Bre- nardo pares favpris vices reddiderit sigillatim, non
vissimum quidem est illud, sed illustre tamen elogium, liabeo in promptu documenta, quibus id edoceam,
epistolae 56, quae est ad Gaufridum Carnotensem praeter illa, quae Manricus.allegat anum. 6. «Quod
episcopuni, insertum: «Quod a me de domino Nor- vero, ait, Bernardum Norbertus pater, nec solus so-
berto sciscitamini, si videlicet iturtis sit Jerosoly- lum, sed omfiesejusfiiiiCisterciensemfamiliammo-
mam, ego nescio. Nam cum ante hos paucos dies nachosque non iriinore eoluerint reverentia, duo
ejus faciem videre, etde CcelestiFistula, ore vide- niihi argumenta persuadent,.utrumque eflicax, al-
licet ipsius, plurima haurire meruerhn, > etc. Hono- lerum pro Norberto, pro suis allerum.
rifica prorsus isla expressio est in calamo Sancli, 98. «CerteinNorberto satis mirumest, qttodpost
cum De diversis sermone 22 apud Mabillonium col. acceptum Pra.monslrati lacum, et in loco cceleste
1129, ab eodem doctore coslestis fistula Ambrosius illud oraculum; post discipulos plures congregatos,
vocetur. Epistola aulem illa 56v apud Mabillonium per quos visioexpartejam impleta, in caeteris adim-
alligatur auno circiter 1128. His addi potest fra- plenda comprobatur; de assumendo nihilominus Ci-
"
gmentum sequens, quod subdo ex epislola 255, su- sterciensi instituto, nec ulloalio edendo consultum
peritis memorata!, ubi sanctus doctor ad abbatem ierit, quod Acta vitae ejus satis indicant, dum tra-
Pra.iiioiistraienserii, niorluo jam pridehi S. Norberto, duiit, multos; religiosos, tani episcopos quam prae-
scribens, anno videlicet 1150, cuiiii Mabilloniaaa latos (haud dubiura quin a viro Dei consultos) re-
editiorie afligitur ista epistola, Vestrum, inquit, Or- spondisse diverse, > eYita apud Surium die6Junii,
dinem fovi et promovi semper, quod in nie fuit; id cap.22, ubi haec sunt: «Cuifiautem niulti religiosi,
quod deindc luculeiitis argumeniis probat; acdeni- tani episcopi quam abbates,- diyersa consilia darent,
que, excusatis omiiibus, quae ansam dedcrant que- alius eremiticam, alius anachoreticam vitanl, alius
relis (et vero qiierelas non raro. inter amicos opli- Cislerciensem ordinem assumendum suadeiiies,) San-
mos inlercedere, quis ingnorat ?) arctuin amicitise cto itaque Norberlo cogilanti de ordine instituefido
nexum cura illis et esse sibi, et fuisse, et futurum cecidit in deliberationem Cisterciensis, sive ex S.
profilelur, ita loqucns, col. 255. Bernardo, mirifico ejusdein propagatore, siveexflo-
«Adh_erebovobis, etsiriolitis : adhaerebo, etsino- rentissiraae faniilise Cisterciensis prOpagatione, siye
lim ipse, Olim nie alligayi forli vinculq , charitate ex utraque simul hac re ortunj duxerit proposita
non ficta, iila quse nunquam excidit, Cum turbatis r -deliberatio.
ero pacificiis, coiilurbantibus quoque dabo locum 99. eYerum,ut rectesubditManricus num.7, qui
ir;e. ne diabolo dem. Yincar jurgiis, vincam obse- novi ihstiluti novum decorem Ecclesias suaeparabat
quiis. Invltis praestabo, ingratis adjiciam, honorabo -per sattctum'viriim, in eodem vestitu deaurato, va-
et contemnentes me. Et nunc tristis est aninia mea, rielate religioiium circumvallandse, ne Cistercium
quod quacunque occasione offenderim vos; eritque Norberto cariturum nullamin ipsius familia partem
tristis, usque dum vestra indulgentia relevetur. Si haberet, iniminentem occasum vix orti solis imita-
tardaveritis, ibo et excu.babo pro foribus"; perseve- tione Cistereii reparavit. Nam cum Norberto pro-
rabo pulsaiis, inslabo opportune, importune, donec moto in arehiepiscopum, instaret jam excidium de-
vel merear, vel estorqueam benediclionem. > Tam serlo gregi, ea una cuiictis concepla spes salutis, si
allas egeral in inlimo sancii nostri pectore radices Cisterciensis ordinis statuta, si Capitula annua", si
contracta jam pridera cum S. Norberto amicitia, ut rerurn oninium
superfluarum contemptum ac reje-
ea tanto cum affcctu postea erga Ordinem ejusper- ctionem _emularentur,> Adisis Yitani S. Norberti
severaverit. apud Surium, cap. 46, e quo delibo ista: Positus et
97. Hinc mirura non sit, imo vero ecquis sat consecratus est ille
pater (quem videlicet Norbertus
prudeiiter non cogitet, S. Norbertum sancto nostro D sibi suiistituerat successorem) «inPraemonstratensi
adeo intime erga se affecto, mutuis aestimationis ac ecclesia, et illi duo
(de quibus, utpaulo ante ibierat
beiievoleiitiae sigiiificalionibus respondisse, aniica dictum,
prseceperat vir Dei, ut alterum in Antuer-
arnbos inter se habuisse nonraro cqniinercia, firnia-
piensi ecclesia patrem, alterum in Floreffiensi con-
iumque inter eos fuisse necessitudinis vinculum ex slitueret) in duabus aliis supradictls. Sed et duo jarii
eo potissimum tempore, quo conjanclis sacrse prse- alii consecrali erant in dttabus aliis
ecclesiis, Lau-
oicationis suse armis errores Petri 4.bselardioppu- dunensi S. Martini etYivariensi.Isiiquinque et sex-
g:iarunt? Nam de utroque veritatis pugile intelli- tus, quem ad locum, qui dicitur Bona-Spes, statim
genduiii censeo illud, quod ipsedicitin epistola pri- pqst introitttm suum abbas Prsemonslratensis able-
nia, quse suq et Heloissenomine inscribitur, cap. 12. garat, imminentem dissolutionem ordinis inpleris-
eQuosdara adversum me novos apostolos, quibus que loeis videntes, et majorem futuram metuentes,
mundus plurinittm credebat, excitaverunt: quorum ad diem statutum in loco determinato cOnverierunt,
alter regularium canonicorum yitam , alter mona-' ' et quidquid ad praesens in domibus suis superfluum
ehorum se resuscitasse. gloriabatur. Hi praedican- videbatur esse, recidenles, deinceps ad exemplum
Jo. elc. Ita ille, yeris eorum laudibus falsam inanis Cisterciensis ordinis, annualjm se reversuros simal
 089 ACTA. C90
ad ovdinis sui sinistracorrigendafirmaverunt. Quod A cruciant, ita verbo fidei munduin irrigant, ita me-
cum in locis aliis divulgatum fuisset, si in primo ritorum luce illuminant, etc. His de nobili el saii-
anno sex, et in secundo novem fuissent, in tertio cto amicorum pari, ct de praeclarissima utriusque
duodecim, in quarlo decem el octo fuere; ita dein- familia tractatis, vocamur ad.res Bernardinas, prout
ceps multiplicati sunt ubique terraruni, sicut voces exigit instituti nostri finis, ultefius prosequendas.
et actus eorum et opera usque in prfesentem diem
testantur. > Siiperiora confiririanlur e Vita S. Nor- § X. Vacatio a negoliis compensaia otio sancto;
tnuscw mirdculo hiterfectw; mira sermonis vis in
berti apud nos tomocitalo, cap. 16, pag. 852; in no- - conversione aliorum; apparitio de salute eorutn,
ti_j autem ad illud caput indicatur, S. Norberlo suc- qtii fite perseveraverint in ordine Cisierciensi; pec-
cessisse Hugonem primum ejus sociuin, de quo su- catores per miraculutn a sanclo Patre ad frugem
ibi addv.cti.
pra actuni erat ad 5.
cap. Antuerpise Waltman-
num, Floreffia. Richardum datos, etc. Item in cc- Annum proxime sequentem 1121, auspicatur Man-
clesia Laudunensi ae Yivariensi consecratos Gual- rieus a sancto Bernardo, qui sejunctus a suis filiis,
terum et Iienricum,'de quibus, uli et de eorum mo- quo ncgotiis aliorum magis vacabat, eo magis a Deo
siasteriis dictumfuerat ad cap. 15. Sextus illesupra illttslrabatur tam per sapienliain coelitus infnsam,
anonymus, est Odo, primus ccenobii Bonae-Spei in I3 quam per miracula. De utroque hoc divinse erga vi-
Hannonia prope Binchium oppidum, ut videre da- rura munificentisecharismate consule Guilleliiiumin
tur in niox assignalis notis. Obscrva denique ista Vita, lib i, cap. 5. Et vero tempus, quo vacabat a '
obiter de tempore Capituli jam dicti: « Ordinavit ac negotiis, otio sancto compensabat. Nam, referenl-2
prsecepit vir sanctiis, ul ex omnibus ecclesiis, quae Alano, cap. 10, num. 52, col. 1248, apud Mabillo-
vel in vita sua, vel post obitum inslitulionis ac re- nium, feriatus a labore vel opere exteriori, jugiler
gulae susenormam sequerentur, universi abbates ac aut orabat, aut legebat, aut meditabatur. Quaenam
praepositi singulis annis in festo S. Dionysii ad Prae- vero per haec tempora scripserit, narrat Manricus
nionstratensem ecclesiam... convenirent, simulque num. 6 et 7. Ad btec, quae refert idem Annalium
congregali capitulum generale eodem loco celebra- Cisterciensium concinhator, cap. 5 et 4, de dissen-
rent,> teste Joannele Paige, in Bibliolheca Pr_emo_i- sionibus e frequenti monachorum nigrorum ad al-
stralensis ordinis, parie 1, lib. n, cap. 54, equo haec bos transitu, ac epistolis sancti Bernardi hac oc-
retirii. casione exaratis, non video nostra interesse tanli,
100. «Porro hacc et similia, uti num. 8, conclu- ut pluribus huc sint transcribenda; uli nec illustre
dit Manricus, similitudinis alque iteni amoris mufcui ; prodigium de muscis sancli verbo interfectis ; cuai
vincula adeo utramque fainiliam devinxerunt, ut au- ' illud exponat Guillelnras lib. i Vitse, cap. 6, num.
cJores antiqui de utraque, et vix de una loquantur, 58. At quid de sancli abbatis praedicationibuc ?
alia omissa. AudiRobertum,Sigeberliconlinuatorem: 102. <Yigebat(utorverbisManriciadannumll22,
«His teraporibus ordo canonicus Prsemonslratensis. cap. 6.) Bernardi Patris zelus, et multos lhteralos,
el monaslicus Cisterciensis, quasi duaeolivaein con- multos nobiles, mullos potentes de seculo trahebat.
spectu Doraini, pietalis lumen et devolionis pingue- Quippe vix unquarii Claramvallem aggrediebatur
dtneni mundo ministrabant, et quasi vites fructife- [leg.cgrediebatur], quin agmen novitiorum secumre-
rae religionis palmites circumquaque propagabant, > duceret, implendo apibus coelesti illo alveari, unde
elc. Audialur etiam Laurentius de Leodio in Histo- examina novain dies prodirent. Guillelmus Alanus-
ria episcoporum Virdunensium, qui tomo XII, Spi- que in Actis ipsius Catalaunensi capturse (nam sic
cilegii Achoriani, editionis prioris, pag. 525,poste- vocanl, a piscalionenominemuluato) Pariensera sub-
rioris autem tomo II, pag. 255, ulrumque ordinem jungunt, quam ideo suspicor cbntigisse circa hunc
conjungens charitate, meritis, et laudibus : «Sub- annum. (Defructuosaipsiuspraedicationeagunt Guil-
secuta sunt, inquit, deinde illa duo cherubim expan- lelmus iu Yita, lib. i, cap. 7, et Alanus, cap. 15.)
dentia alas suas in medio Ecclesiae, et versis vulti- i i Cseterum Parisierisis, qualis fuerit, el qualiter co-
bus in propitiatorium se niutuo respieientia, id est, natus primum irritus, mox fructuosus, ac demum
duo praeclarissimi ordines devotione sua Ecclesiam accessionefacla superabundans, novitiis Claramval-
protegentes, et conversis ad Deum cordibus se niu- lem, angelps gaudio, et tolam Galliam admiratione
tua charitate Eennilaiites, quorum unns Cistercien- repleverit, auctor Exordii magni memoriae prodidit,
sis, duce Bernardb sanctissimi nominis abbate, mo- idque a Rainaldo tunc Bernardi soeio, post Fusnia-
nasticum ordinem, jam pene lapsum, ad primam Apo- ci abbate. . . veritatera edoetus, qui pi'_eseiisfuit.»
stolicae vitaenormam reparavit': alter merito et no- Rem uarrat Exordium magnum a Tissierio vulga-
mine a Deo Praemonstratus. duce Norberto Parthe- tum, distlnctione 2, cap. 15: Quadam prwterea vice,
isopolitano archipraesiiie inceptus.ecclesiasticum or- cum vir Domint Bernardus, causa exigenle, Parisius
dhiem de luto niuudanae vanitatis excussit. Credas adisset, rogatu clericorum ingressus est de more sclto-
hos duos ordines esse de libro Apocalypsis duos pro- las eoruin. Quibusostendensformdraverwphiiosqphim,
phetas circa finem mundi aDco missos, et sacco poe- .monebateos attentius de fimndi coritetripiu,efsubeun-
..ilentiae amictos , duas olivas clenientiaeC03lestis, da proChristo Dotninovdliiriidfiapaupertaie:Expikita
•Jivinaequeduo candelabra gratise. Ita se in oamibus nero sermone. cum nemo ex eh converiereiur, tristh
691 S. BERNARDLCLAR_f:-VALLENSISABBATIS] 692
egressiisest, eo quod ptwler votum, ut prwter solilum, .A niorum hominum corda, ad instar sacri magnetis,
id ei accidisset. fortiter et suaviter altrahebat, ut jugum Domhii por-
105. Yenicnsquead dotnum cujusdam archidiaconi, tarentabadolescentiasua. Porro accidit eliam, ut
qui eum ad hospitium suum traxerat, secessit in ota- « Sanctus in his actionibus (sic pergit Manricus
torium ibidem constiiulum. Cutnquecwpisset orarc iri num. 6) non prst.medilato sermone, sed subitaneo
spiriiu vehementi, validisshna compunctionetotus in (inspirato ntique a Deo)atque exipsis scholarum ma-
lacrymas resolutus est, ita ut gemitus el singultus, teriis quamvis minutis, oecasione aceepta, philoso-
quos coltibere non poterat, foris audiri conlingeret. phiam christianam prsedicarct, > ex Vincentio Bel-
Quo comperto, prmfatus arcliidiaconus a sociis ejus lovacensi, quem citat in Speculo morali, lib. n, p. 2,
inquirere cwpil, qumnam esset tanli causa mwroris. dist. 6. Texlus vero, qui ibidem ab ipso producilur,
Respondensaulemunus ex eis, vir religiosus, quondam vel eodem, quem citabam, num. 6, vel in ipso potius
abbas Fusniaci, notnine Benaldus, qui secretorum Fa- fonte videri polest; cum superiora sint satis longa ;
muli Dei magis conscius erat, et cnjus etiatn relatu
etlongissima in rebus sanc.i doctoris illustrandis
ista cognovimus, dixitadeum : Homo iste mirabilis supersit nobis via.
totus igne caritatis acccnsus, el tolus in Deo absorplus, 106. Hinc itaque cum Manrico delabimur adan-
nil aliud in mundo desiderat, nisi tantummodo, ut va- num. Chrisli 1125 , quo niulla et mira de viro
ieal errantes adviam veritaiis reducere, ct eorum ani- sanclo at nobis referenda suppeditat. Ibidem cap. 2,
' mas Ghrislo
acquirere. __..quia nwdo verbumvitw se- num. 1 hoc exemplumrecilat ex Csesariohomilia 8,
minavit in sclwlis, et de conversione clerkorum fru- post Epiphaniam : « Tempore qttodam cum S, Ber-
ctum verbi sui non rccepit, Deutn sibi putat iratum, nardus abbas Claraevallis, adhuc adolescens, ad mis-
cujus hodie in sua prwdkalione non persensit respe- sam staret, et qusedam illic negligenlia circa mini-
ctum. Hinc istaprocella gemituum ; hinc effusiolacry- sterium altaris contigisset, quaedam^reverenda per-
marutn : proinde nunc certissime spero, quod hodier- sona illi trisli vultu apparens, ait: Si scirent mona-
nam sterilitatem crastinm salisfactionis ubertas grandi chi, quantum sancios angelos , qui hic praesentes
fcenorecompensabit. sunt, contristarent, cum in hoc sacro ministerio te-
104. « Mane itaque facto, cum scltolas repctisset pidi sunt et negligenles, et quantumillos laetificarent,
prmdkator egregius, ad nutum Doinini navem cogita- quando illos devotos vident alque ferventes, cautio-
tionis duxit in altum, et.sacrw docirinwrelia laxavit res efficerentur. Quera cum interrogaret vir beatus
in capturam. Finilc vero sermone, plurimi ex eisdem de slatu monachorum, respondit ille : Omnes, qui in
clericis per manum illius sese Domino reddiderunt. C ordine Cisterciensi perseveraverint, salvi erunt, >
Quosilte protinus de mundi periculo, lanquam de ma- Haec e Caesario ibi ad dictum annum num. 1; sive
r.s.is fluctibus exiractos, el veltkutis conduclis hnpo- ad eumdem aiinum, sive ad anteriores, cum sanctus
sitos, in salvatorium Clarmvallis inferre twn dislulit, vocetur abbas adhuc adolescens, referenda sint,
Tandeni egrcssus de civitate cum comiiatu suo, usque Porro cujusmodi fuerit ista negligentia, quaenam
ad villam Sancti-Dionysii venit, ibique pernoclavit. persona sancto Palri spectabilis apparueril, praedi-
Siitnmo veromane facto, cum cum rcclo itinere profe- ctio item illa quibus verbis extensius declarata, sub-
clurum fralres illius existhnarent, dixit: Redeundum ditManricus num. 2 ex Exordio Cisterciensi lib. n,
est nobis omnimodis Parisius , quia sunt adltuc ibi cap. 1, cujus attctoritate coiifirmanlttr supra dicta
aliqui ex nostris, quos eliam oportei nos ittde addu- Subdo textum ex impressione Tissieriana distinct.
cere, et adjungere huic ovili dotninko, ut fial unus 2, cap. 1 Exordii magni:
grex, et unus pastor. 107. Accidit aliquando in Claravalle, dum missa in
lOo. < Cum ergo cwpissentintroire in civiialem, vi- conventu celebraretur, eodem venerabili Patre prw-
dit clerkos Ires a lottgein occursum ejus venientes,di- sente, ui, lecio Evangelio, sacerdotismanibus lavandis
xitque ad socios suos : Expedivit nos Dominus, jam- aquaper negligentiam deesset: qum, cum aliquantu-
que in via nostfaproficiscemur. En, isli sunt clerici, lum diulius exspectarelur,. conventus intcrim versis
propter quos venimus. Illi vero accedentes cutn eum vultibus ad orientem stabat. Cumque Pater sanclus
adesse coynoscerent,gavisi sunt gaudio tnagno, el di- in stallo (id. est. sedes in choro ecclesiae)quo ante gra-
aeruni: 0 quam desideratus advenis, beatissime Pa- dum presbijterii staret, monachus quidam anle paucos
ter, quia propositum nostrum erat adire te : vix puta- dies defunctus ei visibiliter apparltit, etstans conlra
bamus abeunlem consequiposse. Qui respondensdixit eutn, caput quasi redarguendo movere. cmpit. Qucm
ad illos : Et egonoveram, dileclissimi; propterea fe- famulus Dei videns agnovil, cl quare caput contra se
stinabam cum panibus occurrere fugientibus vobis. agitaret, qumsivit. Cui iile : 0 si scirelis, quantos et
Gradiamur ilaque simul, eroque per gratiam Dei du- quales socios haberelisin cwiis, profecto caveretis vo-
clor itincris vestri. Adjunclis ergo cwteris supra tneino- bis ab omni negligentia. Quod verbum sanclusgralqn-
ratis, secuti sunt hominem sanctum, adhmrentes ei, ter audiens, respondit : Verene putas, quod omnes,
el sub disciplina, magislerii ejus spiriiualem mili- qui in hoc monastcrio sunt, frafees , salvabuntur?
liatn exercentes cunclis diebus vitm sum. t Hsec ibi Etiam, inquil, salvabuntur : et non solum ipsi, sed et
longiuscula quidera, sed fideli narratione : unde lu- omnes qui in ordine nosiro obedienterel humiliter fue-
cescit mirabilis in sancto Patre diccndi vis, qua ju- rint conversati, saioabuntur. Recordatus veio pius
 685 .4CTA: . 6Q4
Pater ctijusaam fratris, quempre negligentia ei duri A cisterciensium tomo I, distinctioiie 2 Exordii magni,
tiacordis sui frequentius corripi oporlebat, ef ob ho cap. 26. ;
super eo multuin contristabaiur, subinlidit dicens. .110. Denique ideni Annaliura auctor hoc argu-
Nunqtiid de salute fratris iiliiis certi aliquid nosti nieiitum explicat cap. 2, num. 7,.ad dictum amium
Respondit: Nec ipsi deeritmisericordia Dei. Quo au 1125. < Interim adnoto, inquityhas promissiones, et
dito, virsancius vehementergdvisus est, ettanto alc si quae sunt shiiiles, nostrorum animos ita in speifc
crius cum fvatribus suis- propter verba labiorum Do erigere, ut niliil prorsus possint praesumptionis, hi-
miiii cusiodivitvias duras, quanto certius spetn tnet hil securitatis illis afferre ; si observantibus, easdera
cedis wierrimsinu suo repositam icnebat. Hsecibi recepturis ex firmiori evangelico sermone ; si trans-
108. Alia qusedara subjuiigit Manticus; sed an gressoribus, jani factis extra ordinem , atque adeo
tequamnoseareferanius, juvst hic expendere, qu_ extra spem praemii repromissi. Audi Ca.sarium de
iiabet nuni. 5, et sequentibus dc selernaefelicitati hoc-ita loquenteni - homilia 8 posl Epiphaniam :
eorumomnium, quiinordine perseveravefint, va « Nonnos hwc verba, fratres, seducanl. Sialiqui es-
ticinio.« Caeteruni, ait, quod ad promissionem at senl interiws, quod absifl fures; proprielarii, conspi-
tinet salutis omnium, qui in ordine permariserint ratores, eisqne conshniles, iaies de ordine non sunt;
sifnilem plane a:lianiaccipiat lector, saiictlssinio cui " quia ejusmodi ordo excommunicat. Qui autem ncti
damrnonaclio(duhiuiiiaiiClaraevallis) Gerardo no> communicat, atienus est. t Ita C^sarius. Quod cla-
niine, in extremis agenti, de coeiofaclani, Bernardc rius Exordium dicit, saltem facilius, dum non qui"
Patreviventeet attestante : sitamenejus csllibellui busque in ordine manentibus, sed si humiliter et
ille, qui sub titulo Doctfinae beati Bernardi inlei obedienter conversantur, futurae glofiao pr_emium
opera ipsius circumfertur. Ex illo autem memorari- repromisit. Observantibus ergo sanctam regulam,
tur a Manfico sequeiilia: Insuper paratus sis ad obe- adeoque et Evangelium, facta promissio, transgres"
dienduiii alacri animo et vultu. Cogita hionaehura il- soribusin nulloest favorabilis. > Hsecibi. Prius vero
lum, Gerardum nomine, qui cum de Dei misericordis quam binc alio transeam, obiter monuisseTectorem
ultra modum desperarot, infirmatus ad rnorteni, nieum juyerit, miras prorsus esse prsedictiones, quae
jaeuit per triduum oculis clausis in mentis excessu: riarrantur de morientib.us in societale Jesn; proiit
et visitatus ab abbate, oculis apertis ait : Bona esl videre datur in gloria posthunia S. lgnatii, ejiisderii
obedientia : ad tribunal Christi fui, animas sanctd- fundatofis, tomo YII Jiilii, addiem 3iejusdeniinen.-
rumvidi, ipsuraque facie ad faciem dicentem niihi: sis, pag. 851 et sequenle.
Ecce locus luus inter fratres tuos Nullus tui ordiriis lli. En tibi riunc, lector, qase Manricus praeniise-
peribit, si ordinem amaverit, aut in ftiorte purgabi- rat num. 5 et 4 de peccatoribus a sancto Patre per
tur, aiithrevipostmortem. Salvi autem qui deor- miracula ad poenitentiam adductis. Exemplum ibi de
dinetuosunt, aut in brdine apostolorum; aut mar- fraire, quem a sumenda sacra syhaxi suspenderal;
tyrum, aut confessorum sortem aceipient. Et hsec quique respectu humano victus, Euchafistiani lina
dicens, coriiriiuriictaeaccepta, discessit.« Manricus, cum aliis sumpserat; sed sacfam hosiiam deglutire
his citalis, Hactenus Bernardus, inquit, seu quicun- non poterat, donec pa_nitentein absolvisset Paier
. que est auetor illius libelli, plane antiquus, lalisque, sanctus, narrat Guillelmus lib. 1 Yitfb, cap. 6 , nurii.
qui pro Bernardo Patre haberi merriit. Opusculuir 57, Quid memorem aliud exenipluni mirabile pariler
illud, decujus auctoredubitatManficus, iiieditionc ,et intellectu difiicile Mafirico,qui num.4, jam citalo,
operum S. Bernardi a Mabillonio vulgata habetin «nonvirtutis, seddoriiopus, alqueintern_emotionis
volumine II, tomo V, inter opera dubia et Bernardc speeialissimse, nec non admiraiidum potius vocat,
perperairi aseripta, col. 800, et sequentibus. quam imitanduih. Remgeslamnarrq in fide Exordii
109. Sed ad vatichiium illudquod attinet; lauda- magni Cisterciensis, in qua illa exstat his verbis :
tus Arinalisla rem ita confirriiat nurii. 6. « Similt Quidamiiiottachus.-hujus scincliPairis per fallacias
quid sub abbate Ponlib in Claravalle, et cbntigissf -rydwmonunij etper proprii sensus_simplicilatem ,in
legimus, et subloco inferiusreferemtts, nempeulh tantamcordis inopiam devenerat,. u. dkerei, panem et
ore non solum duorum, sed trium testium verbun: vinum aqua mixium, quceproponuntur iri ditari, ne-
consistens, altius mentibus omnium iraprimeretur quaquam transsubstantiari posse hi verum corpus et
Siniile, inquam,utcredo, sedrionidera. Namnequc sanguinem Chrisli. Quapropter. eadem vivificasacr-a-
sumere. despicte-
gestum sub Pontio retulisset Bernardus, qui obiii ntenta, ianquainnitprofutura sib.i,
£hle ejus praefiectttram; et,Tit dicamus, non Bernafd bat. Noiatus denique a fratrib.us, quodisacramentii
a senia-
opus, sedalteriusjunioris ex Claravalle. At subje- altaris, -non parliciparet, conveniiur.secreto
ctorum adhuc differeniiara arguere videtur distinclic -ribus suis. •_. . '. :". •-":'
iiominuni :-quippeaIlerGerardus vocabatur, ut jaii - 112. s Requisitus causam, ttonnegaf; dicitsesa-
vidimus; alter Bernardiis, ut ex inagno exordio in crameritis nequaquamfidem adhibere. Quibus dum
fra etiam videbi-iitts. > Consule tomum H, Annaliun docentibus et monentibus noii-acqniesceret, nec san
Cisierc_ens_iirriadannunill67, cap. 6, num. 2, e ctarumScripluramm tesiimoniis in medium. prclatis
"scquentibris, ubi illud factum narratur; uti etian crederet, ad venerabileinabbatetnres dddiaest: Cuni-
apud Berirandum Tissieriuin in blbliolheca Patruu qtee vocalus venisset, -eiabbas saxctus, sccixdunyda-
605 S. BERNARDICLAR.E-YALLENSISABBATIS 696
(am sibi sapientiam, infidelilatem illius computaret, A horis plantaverat, Bernardo inscio : quippe ad
ille respondit: Ego nullis assertionibus ad hoc potero quem diximus, multa nofi deferri, ne animus illius
induci, ut panem ct vinum, quw in altari proponunlur, a divinis ad terrena cum minori fructu desceude-
credam verum esse corpns et sangmnem Cltristi; et ret. At Gerardus et Guido, Bernardi fratres, vinum
vroptcrea scio tnc in infcrnum descensurum. Quod nimias delicias arbitrantes, eoque dedecens mona-
audiens vir Dei, sicuti semper rebus in arcto silis mi- chorum austerara vitam, aversari opus, inficiari
Tabitemsolebat auctoritalem ostcndere, dixit: Quid? laborem, Christophorum ab incepto dissuadere qui-
monachusmeus in infernum descendet? Absil. Si iu bus poterant modis insistebant. Ille e eontra labo-
fidem non habes , per viriutem obedientiw prwcipio rantes in agro fratres vix posse sine vino susteiitari,
tibi, vade, communica fide mea. 0 pium Patrem ! 0 et multos esse irifirmos debilesque, quibus sumen-
vere sapientem medicum gratiarum per unclionem dum vel pro medicina : tum sinulli usui necessa-
gratiw docentemse de omnibus, qualiter infinnantium rium foret, facile vendi, atque ex pretio ejus emi
lentationibus mederi deberel. Non dixit: Fuge, hmre- plura alia, queis procul dubio domusindigebat...
ticm, vadedamnate, recedeperdite; sed confidenter Atque hseGuidoni rationes satis visaj, ne opus illud
dixit: Vade, communicafi.demea, credens indubitan- oninino condemnaret.
ler, parvulum suum, queti^ sacri desiderii vulva par- E 114. « Sed Gerardus, quo erat fervens zelo,...
iuriebal, donec Christus in eo formaretur, sicut ne- versus ad eum (satorem iiempe ejusdem vineae)pro-
quaquam a visceribus charitatis sum,.sic iiec a funda- rupit in haecverba : Tu, frater, vineam planta, co-
tnento fidei suw alienum existere. Constrictns itaquc leque;nunquam tamen de illa gustaturus, quam infru-
virlutc obedientiwmonachuspcnitus sinc fide, _.. sibi ctiferam setnper experieris. Res mira, et digna quae
videbalur, ad allare accessii, conimunicavit, et per versetur in ore omnium. Sata atque industrio la-
virtutem obedienliw, sanclique Pairis merila confe- bore exculta vinea, fertili solo et propitio sole et
slim illuminalus fidem sacramentorum recepit: quam aere, sterilis iiihilominus permansit per multos an-
eliam intetneratam usque in diem rriortis sv.m conser- nos ; nec prius terra fructum ex illa protulit, quam
ravit. Hsec apttd Tissicrium in Exordio magno, di- satorem susciperet, atque ejus defuncti corpus in
stinctione 2, -cap. 6. Quse autem in eis prima fronte se haberet... Verum quae in eadem vinea secuta
videri possunt difficilia esse iutellectu, Tissierius sunt, duo alia prodigia proferamus. Mortuo satore,
cxponens in nolis, quaehabentur ad finem tomi primi cum nec tunc fruclificaret, Bernardum patrem mo-
bibliothecsePalrum Cisterciensium, « Monachus, in- nachi adiere, dubiurii an etiam Gerardo vita funclo,
quit, de quo hic sermo, fuit scrupulo et involun- et vineani eam sterilem maledictione vifi illius san-
taria incerlitudine vexatus : alioquin non jussisset C ctissimi in eo statu semper permansuram, sinon
cum sanclus communicare, nec se dixisset mona- -peripsum henediceretur, humiles el fideles renun-
chus scire, se in infernum , eo quod non crederet, tiarunt. Tunc Pater sanetus aquam in pelyim mis»
deseensurum. >Falliniur, si hisce non acquieturus sam ad se adduci, et henediclam per vineam jussii
csl lector, qui rem omnem cum suis adjunctis ma- spargi. Sparsa aqua, quasi rore de coelomisso, ger-
t.ure expenderit. niinavilplantatio, et ut slerilis Gerardo fralri olim,
§ XI. Bcpentinaquorumdam militum conversio; vhica ex tune opima Bernardo obtemperavit, et compen-
sterilis fmcundata; _..._.,quw dehac vinea circuntfe- savit abundantia tarditalem, quo nec prinium mira-
runtur; tnutua intcr Claravallenses ac Carlltusianos culum
necessitudo; sanclus Prwmonstratensibus benefi- uocuisse, et secundum gloriosius appareret.
cus. Haec ex anonymo Gallo lib. vn, cap. 7, quem Silva
« Per idem terapus, nani incertus adhuc annus, translulit, auctore anliquo avque et digno fide. >
et sunl qui differant nimium, sed hnmerito, et nolri- 115. Factum illud minore cum ornatu, et majore
lioribus Galliaenon pauci proceres, dum militarcm cum -simplicitate describitur a Joanne eremita in
gloriam per orbem ambiunt, facientes sibi pericula Vita S. Bernardi apud Mabillonium col. 1288 et
hostesque; neque vindiclam qua.re_iles , sed offen- p. sequente, num. 10 ; e quo, tanquam e genuino fon-
sam in Claravalle auxere numerum fratrum, genus te, illud huc transcribo : « Monachus quidam, no-
vitaeamplectentes, quod exhorrebant; > ull scribit mine Christianus, plantavit vineam in vertice mon-
Manricus addictum aniium 1125, cap. 5. num. 1, ex lis, qui prqximtts est Claraevallis. El venerunt fra-
Guillelmo, quemvideinfralib.iYitse, cap. 6, nura. tres venerabilis Patris, Guido scilicet et Gerardus,
61, ubinobilium illa cohors militum (uti appellat et excommuiiicaverunteam, dixeruntque ei: Frater
Guillelmus) mirabili melamorphosi repente coriver- Christiane, ubi est mens tua, et ubi cor tuum?
titur. Sed mirabilia sunt, quae laudatus Manricus Quare non considerasti Scripluram dicentem : Quo-
ad eumdem annuni eap. 4, num. 1, 2, et 5 corame- niam vinum.non est monachorum. At ille : Vos fra-
morat de vinea Claravallensi; c quam,inquil, per tres spirituales eslis, el vinum bibere non vultis-;
boc tempus satam, ex historite ejus serie conjecta- ego peccator sum, et volo bibere vinum. Tunc dixit
mur. Sane sterilisprirao.inox fecunda; dein ulruin- Gerardus : Dico tibi, frater Ghristiane, non videbis
que simul, semper portentum obedientia. fuit. Hanc fruclum ejus. Post haecverba reversi sunt in mona-
quidam frater, nomiue Christophorus, externis re- sterium. Ille vero vineam suam. fedit, et excoluit
Luspr_efectus a sancto Patre, feriatis, si qua_eratt£, muitis temporibus. Denique morluus est, et non vidit
 69? ACTA. 69S
f_"ictuni ejus. Poslinultum vero temporis venitcu- A idera Annalisla ad annttm 1155, cap. 5, num. 2, ex
stos vineaead sanctum Bernardum, et dixit ei: Pa- auctore Exordii magni; cujus textum mox retuli es
ter, vinea nostra analhema est, nec polest facere edilione Tissieriana, dislinctione 2, cap. 12. Ex di-
fructum. At ille : Quare, fili ? Respondit : Fra- ctis facilis etiam patet responsio ad objectionem.
tres tui excomniunicaverunt eam, et deinceps petitam ex monasterio S. Anastasii; de quo Man-
fructum non fecit, Ait illi : Affer mihi aquam in ricus ad annttm 1140, cap. 8.
pelvi. At illeobtulit ei. Tunc vir sanctus fecit sigiium 118. Ast, ut hinc digressi ad viiieam illam pro-
cruc s, et sanclificavit aquam. Yade, inquit, fili,"et digiosam, redeamus, supersunt alia nonnulla, quaj
spafge per totam vineam. Recessit frater, et fecit de ea circumferuntur, teste Mariricoadannuifi 1125,
juxtaprseceptum abbatis; et vinea crevit, et mullipli- cap. 4, nuni. 4, uhi sic fatur : > Addunt pratter-
cata est, ita ut videntes mifarenlur. > Yideshicnar. ea seniores Claraevallis, traditione a patribus ac-
randi modum a superiore discrepantem, sed utro- «epta, eamdem -vineam post aliquorum annorum
bique tamen eamdem rei gestae substaiitiam. fertilitatem, turgenlibus jam granis et pene malu-
116. Ad illud narrationis postremae : Et venerunt ris, grandine e ccelo lactara protritamque adeo, ut
fratres venerabilis Patris, Guido scilicetetGerardus, vix duos botros reliuuerit qui possent in _vinde-
el excommunkgvcrunteam, scrupulus moveri potest, ;B miam reservari. Porro unum ex his datum prae-
et re ipsa is objicitur in notis hic apud Mabillonium gnanti feminse, appetenti, aril petenti quasi appe-
coritra illam excommunicaiionem , a col. 1287, teret. Sed ex altero in ingenti vase ligneo, quodho-
ubi haecsunt: « Et tamen, ubi actum est de transla- die perseverat, expresso Bernardi manibus, in tan-
tione Claraevallis Veteris, Bernardo a fratribus tum muslum crevisse raodico lempore, ut redun-
expositumj esl, aliuni locum esse spatiosum ad dante vase diffunderelur. Sic Yillalpandus in suo
vineas etc., teste Arnaldo in lib. n, num. 29;- ltinerario ;'qui vas viriarium inusitata. magnitudinis
qui auctor item num. 48 tradit, monasterium S. se ibidem vidisse anho Christi 1599, ac senes tra-
Anasiasii ad Aquassalvias Cislerciensibus ab In- ditioni facientes fidem adiisse leslatur, illuc a re-
nocentio assignatum cum agris ei vineis. Quanquam verendissimo Fiteriensi missum, antiquitates lu-
apud Cistercierises tune rarus vini usus erat. Lege stratum illius domus. Sic vinea illa nunquam noj..
Gaufridum supra col, 1117, n. 2. > Sed scrupuhrai mirabilis, nunquam non obediens, liecininus steri-
Iiunc eonabimur eximere lectori. litate quam fructu semper illustris, usquc in hunc
117. Respondemus itaque ad Arnaldi Iocumpri- cliam diem, post quingeiitos et cis amplius annos
mo, distinguendo personas. Nam, cum ibi non expri- perseverat, nomine magnae sorlito ab spatio loci,
mantur nornina fralrum, cur ibidem necessario de- ' vel ab evenlibus. Atque liKcper anticipationem ex
beant intelligi Guido et Gerardus; et cur non possis.t parte dicta, quod in his levibus consultius aestima-
ii.telligi duo alii fratres S. Bernardi, videlicetAn- mus. > Verum narrationis hujus tam prodigiosae
dreas et Nivardus, qui lunc etiam yivebant ? Nam fides sit penes auctores.
apudManricum, ad annum 1141, cap. 4, num. 2, 119. Juvat hoc loco etiam non negligere singulare
Humbeliriaesorori ad niortem usque segrotanti ad- amoris vinculum, quo S. Bernardus ejusque familia
fu-sse narrantur cum sancto Patie, Guidone ac G.e- ciim aseetis Carlhusianis, mutua familiaritatis ne-
rardo jarii vita functis. Respqndemus secundo, di- cessitudine intercedenle, conslricti sunt. Qusedam
stinguendo tempora. Fac enim atnbos hosce tunc dehoc argumento innexa invenio huic,in quo versa-
adfuisse, ac de vineis meminisse, quando agebatur mur, anno 1125, cap. 5; quaedam in proxime se-
de translatione Clarsevallis veteris, de qua Manri- quentem dilata. Dicamus hic priora. Ibidem itaque
cus ad annum 1155, cap. 5; si inde retrocedas ad num. 4 et sequentibus auctor laudatus de hac re
annum circiter 1123, quo excommunicalib vinese ita scribit : « Carthusienses monaehos, non multo
superius accommodabatur, numerabis annos circi- ante Gistercium riiundo exortos (magnuin Ecclesia;
ler 12, medios inter hanc et inter translationem ~ jubar) sibi devinxil, ut minus nihil- Carthusia illius
ilhm; ita ut inlcrea ex temporis niutatione facil- esset quam Claravallis. Carthusianus hospitio ab eo
Timemutarepbtuerinlprioremvoluntatem vel ipsius susceptus, et propriis oculis hauriens, quae fama
sancti suasione, consensu, aut jussu, ut videlicet prius, suis redditus, excitavil eorum animos, el jam
Cisterciensis.seuClaravallensis familia, quaemirifice olim affeclos amantesque in externa etiam signa fe-
accrescebat, ex proventibus v~inearum annuis su- cit erumpere. Ergo Guigo Carthusiae magnae prior,
stentari posset. « Quaquaversum enhn Pater san- et fratres ejus, comperta sanclitate Patris filiorum-
ctus exibat, semen yerbi Dei seminabat super om- que, et multitudine conveniefitium ad Claramval-
nes aquas, et vix nunquain [leg. unquam] absque lem, vericrari viros... et, erumpentibus flammis
foenore spiritualis lucri redibat, implens oeHampro- dilecliohis, provocare silentes, et de bonis illoruni
bationis multitudine novitiorum, quorum nuraerus gratulari, litteris ultro scriptis missisque., queis
aliquando usque ad centum extendebatur : ita ut Bernardum ignotum licel adhuc ardentissimo affectu
ad boras divini officii novitiis chorum replentibus, salutabant. >
exceptis paucis senioribus, qui disciplinae provide- 120. Exstal viri sancti ad eos epistola responso-
bant; nicnacbi foris slare cogerentur;.. t de qua re ria, luculentissima mutui amoris testis, tenerrjrai
C-S9 S. BERNARDI CLAR.E-YALLENSIS ABBATIS "FGO
ulique erga illos affectus summseque veneralionis .Anum. 5, quod attinet ad filiorum decedentium.
characteribus respersa , estque inter epislolas un- abseniium, praesentiumve praevias vel subsecutas
decima; sed, quoniam longa est, el ibi legi potest, apparitiones, adeo frequeiites tradit idem auctor
hic nos eam non transcribimus. Innectitur aulem (Guillelmus) ul segre valeani scriptis cottirfiefidari.
anno circiter 1125 in editione Mabilloirii. Exstat Audiatur loeo citato num. 55 : Longum esset curicta
item epislola duodecima illis inscripta, ac priore narrare, quaesuper his,"qui ex hac vita discesseranl,
jevior, in qua se excusal, qqod plttrirais negotiis et eorum felicitate, seu etiam necessitate, divitta ei
praepeditus ad partes illas accesserit, et eos rion gratia revelare ab ipsis iniliis consuevit. > Quid,
viderit. Hsec absque lemporis nota ponitur in ea- quod vir mirahilis prseserilia et absentia, praes-ens-
dem edilione; sed apud Manricum aptalur anno que sa.culum ac futurum, per ulriusque, ut ila di-
4127, el ibidem proferlur chp. 2, num,6. De iti- cam, limen gradiens, pari cum faciliiate, et sine ullo
nere autera, quod alias sanctus Paler ad Carthu- discrimine, inspirante Spiritu divino, nosceret, ae
siam histituit, cousuli potest Gaufridus lib m Yilae, suis filiis tam in vita quam in morte paterne provi-
cap. 1, num. 155 editjonis nostrse. De viri affeciu deret. Consule Guillelmum lib. i Yitae, cap. 7, a
erga alias ejusdem instituti domus ae aseetas, nec nuni. 69, etcap. 5, num. 55.
non erga S. Hugonein episcopura Gralianopolila • " 125. Quemadmodum vero illos e flainmis piacu-
num, adiri polest annalista Cislerciensis ad an- laribus, si quid forte ex hac vita in alteram detu-
num 1125, cap. 5, num. 8 et 9. lissent humani pulveris, quo vel ipsse sanctorum
121. Quantumvero ideni beatissiraus Pater Prae- mentes sordescunt, vir polens apud Deum eripuerit,
monstralensibus detulerit, ejusdemqtte ordinispro- probat factum, quod legi polest apud Guillelmurii
pagalionem promoverit, probat idem scriptor ex lih. i Vitae, cap." 5, num. 55. Sed gratiam hanc
beneficiis seu obsequiis, ab ipso in eumdem colla- omnino singularem a sanclo Palre ift filios deriva-
tis, quae congerit in annum 1124, num. 7. His au- lam esse, qui apparilionum httjusniodi visu illustrali,
tem adde locum quemdam in foresta [id est silva], sicut pcenarum erant conscii, ita etiam ad placan-
quae dicitur Orla, a Ludovico Juniore datum inter- dam divinani justitiam impense incubuerunt, voto-
veniente domno Bernardo piae memoria. Claraval- rum suoruni simul facti compotes, et liberalionis
lensi abbate, ut S. Mariani abbas Autissiodorehsis participes purgantibus animabus a se prqcurata.;
agnoscit in epistola 282 apud Chesnium, quse iiiier gratiam, inquam, hanc a Patre in filios derivatam
Historise Francorum scriptores habelur lomo IV, esse, eruimus ex scriptore Exordii magni, distin-
pag. 666. Saneti autem Mariani Autissiodorensis r ctione 2, cap. 2.
mentio fit iu synopsi ecclesiarum seu coenobiorum Defunctus est quadam vice conversus quidam in
Prsenioiislratensis ordinis, apudPaigium in ejusdem Ciaravalle. Cumque, concurrentibus fratribus, com-
ordinis Bibliolheca parte 1, lib. ii, pag. 526. Ta- mendationis effichun ex more fieret, monachus qui-
metsi autem superius § 9 aclum sit d.e favoribus dam seniof, magnw religionis vir, audivit turbas
quibus sanctus Pater ordinem Prsemoiistrateiisemi dwmonum per centurias suas iiicedeiitium, cutn
fuit prosecutus; ratio lan.en temporis, cui hanc\ magni sirepitus vociferatione clamare et dicere : Eia
materiem affigit praedictus Manricus, me induxil, nwdo bene, eia tnodo bene : sotummddo dehac mala
ut breviter ejusdem hic memoriam Tefricarem. valle Utiam animatri in noslrm sortis partetn acqui-
sivimus. Cum vero idem senior per noctis quieteni
§ XII. Defunctorum apparitiones; auxiiia eisdem
prwsiita; vaticinium de tirone furtive exituro; sopori membra dedisset, fraier defunclus ei in visu
archiepiscopus ac populus Remensis recdticiliaii;: apparuit, tristi ei lugubri vultu dicens ad eum: Quia
reformati in Ecclesia Gallicana mali mores. audisli heri dwmones, de tneis supplkiis exsultantesf
Saiiclum Bernardum multis ac miris cceli favori-- veni el vide, quain terribiii tormenio, Dei ontnipo-
bus illustrem repraesentant iterum annales Cisler- tenlis justo judicio, traditus sum. Et duxil eum ad
cienses ad annum praedictum 1124, moresuo solito,, Q-puteiim quemdam riiagnw latitudinis,- et Iwrrendm
ac meritis beatissimi Palris digno, cujus utpote. profunditatis, efdixit ei: Ecce,in hunc puteum fre-
"fit-e series continua fere miraculorum congeries; quenter a dwmonibus injkior, quorum tanta est cru-
fuit. Ibidem itaque cap. 2, num, 1 et 2, occurritl delilas, ut, si optio daretur, mallem centies ab ho-
pretiosa mors Galdrici in Clarayalle, qui carnc; minibus, quam setnel a dmmonibushic inunergi.
quidem sancti avunculus, spiritu autem filius ejus; 124. « Mane dutein facto, dum, quw audierat et
ac discipulus exstitit. Felicem ipsius transitum ex: viderat prwfatus senior, beato Patri Bernardo retu-
hac mortali vita ad immortalem turbare conato ge- lisset, licet quoque et ipse ea per spirifum cognovis
neris humani hoste, astat morienli Princeps aposto-- sct, ingemuit, et.ait : Scio, quia nisi gravis causn
l5rum, cacodaemonem fugat, animamque Galdrici c. existeret, nunquam dwmonestateni ausuinprwsuin-
periculo eiipil : qui posl mortem suam Bernardc) psissent. Itaque capitulum fratrum htgressus, coram
apparens in gloria, rem gestam eidem manifestavit., omnibus calamitatem defuncti fratris exponit: dehinc
tesle Guillelmo utriusque fumiliari, qui hoc factuinl salubri exhorlatione singuiorum conscientias conve-
describit fideli | narratione lib. i Vitae cap. 5., niens monebat, ut cautius in via sanctw religionis
num. 52. « Cseterum, prout ibidem pergit Manricu,5 ambularent : multam esse malitiam dwmonum crga
 '
701 ACTA. 705
omnes Christianos, tum prwcipue conlra monaslicm jA cauliores reddebal ': unde et nos aliqua, sicut ex ip-
retigionis professores affirmans. Post hwc animw sius ore audivimus, perslringemus. Cum adhuc novi-
.fratris in suppliciis conslitutw subvenire eos attentius tius esset idem Achardus, venerabilis abbas Bernar-
monens, psaltnis et orationibus, missarum quoque - dus quadam die intravit ad consolandum novitios
' celebtationibus iram Domini
placare hortatus': si suos, sicut frequenler facere solebat. Terminalo au-
forte pius pater pulsatus precibus eorum, per singu- tem sermone, prmdiclum Achardum cum aliis duobus
laris hostiw hnmolalioneni, tyrannicani dwtnonum novitiis traxit in parlem, et prwmonuit eos, in
spiritu
superbiam debeliare, el ab eorum nequitia fratris prophelko ita loquens: Fulurum esl, inquit, ut twvi-
animatit dignaretur liberare. tius ille, designavit autem unum ex nomine, ante diem
125. < Quod cum fratres devotissime facerent, crastinum furtive recedal. Vos ilaque vigilate, et
paucis evolutis diebus, idem frater defunctus supra- estote parati, et fugientem cum rapinis effugerenon
dklo seniori iterato apparuit, hiiarilate vv.itnssia- sinatis. Et si miser a twbis exit, quia non erat ex
lutn suum melioratum esse significans. Quwrente nobis, spolia tamen,quia nostra sunt,tenebilis vobis.
vero sene quomodo se haberet, respondit : Deo gra- Quo audito, mirati sunt illi, et cum silentio prwslo-
'ias, bene. Rursus requisitus, quomodo liberatus lati exilutn rei. Profunda vero nocteduo ex illis cum
esset, ail : Veni, et vide. Et. continuo httroduxit IB fugitivum in lecto firmiler dorinientem aspicerent,
eum in oratorium ejusdem loci, ubi ad singula alta- tunc ct ipsi dormire cmperunt : erant enitn oculi
ria sacerdotes cum ministris slabant, salutaris eorum gravali, illudente ulique eis spirilu erroris.
hosliw iinmolalionem summa cutn devoiione cele- Verumtamen Achardus, qnia cerlissime credidit ver-
branles. Ecce, inquit, hwc snnt arma graliw Dei, bum, a sancto Palre prolatum, haud posse irritum
quibus ereptus sum : hwc est virlus misericordia; fieri, somnolenlimspirilum, qui ei molestissimusefat,
Dei, qum inviitcibilis permanet : hwc est hostia illa virili constantia repellebal. Nunc enim fronlem, nunc
singularis, quw totius mundi peccata tollit; et vere tetnpora fricando, modo pilos capilis et barbw velli-
dico tibi, quia his armis gralim Dei, Imic virluti mi- cando, tnodo manus el faciem lolilans, nunc de loco
serkordim Dei, huic hosiiw salutari non est quid- ad locutn deambulatido se excitans, tandem fallaciw
quam quod resistere valeat, nisi cor hnpwnitens. somnum, quo premebatur, evicit.
Evigilatts autein senex, de liberatione animw fratris 127. « Cumque prope csset, ut signum ad vigilias
oppido gavisus est : tnodum quoque visionis ejus- pulsarelur, ecce duo quasi giganlwi JEihiopes, ni-
dem cwteris fratribus exponens, tanto eos dcvotiores gerrimis cappis atnicii, pcr ostiutn domus visibiliter
ad hnmolalioncm hostiw salutaris reddidit, quantn ,-, ingrediuntur. Is vero, qui prwcedebat, gallinam assa-
cerlius ejus efficaciam in fralris ereptione meruerat tainin spito[idest veru] portabat. Porroin ipso veru
experiri. > Conjicit aulem historiam istam in annum coluber ingens per caput et caudam htfixus erat,
Christi 1124 auctor annalium Cisterciensium occa. qui eatndemgallinam hinc indecingebal. Cum lali ila-
sione apparitionis Galdrici dicta, quae « ut peccato- que ferculo accedunt ad lectum falsi noviiii, et gatli-
res a vitiis deterrere, sic pcenitentes valent consolari, nam fumantem naribus et manibus dormienlis appli-
quibus talia remedia Deus providit. Ergo quia uti- cant. Quo statim expergefaclo, dwmonesegrediunlur,
lia, quia plane singularia, quia eamdem appari- el quod intus in corde ejus invisibiliter aclilarent,
tionum materiam, sed ignolo adbuc anno, concer- horrendo hoc visibili sigtto demonstrarunt. Cumque
nentia, boni consulat lector; > uli monet ibidem evigilasset triiser ille, non sicut Jacob de sottino con-
cap. 2, in fine. templalionis, sed sicut apostata vilis de sotnno de-
126. Scriptor idem hinc ad annum 1124, rever- ceptionis, conlinuo surrexit, et veslimentis onustus
sus, cap. 5, num. 7, et 8, commemorat vaticinium post dcemones exiit, veniensque ad ostium arniarii,
sancti Palris de novitio furtive exiluro, quod hor- quod erat in claustro, machinamenlis suis molieba-
rendb juxta ac mirahili modo conlexit e ssepissime tur firmaturam cffringere, ac secum tollere libros.
jam citato Exordio. Tragica hsec historia sic narra- D ; Porro prwdicius Achardus ceierrhne socios excitat,
lur apud Tissierium distinctione 5, cap, 20. Senex et prophetaiam apostatw fugam signis et nulibus in-
quidam, Achardus nomine, nobilis genere, sed con- sinuat. Itaque recedenletn paritcr insequcntes, repe-
versalionis dignitaie nobilior, novitioruin curam in riunt illum pessulnm oslii concutientem. Quos ubi
Claravalle gerebat : vir potens in verbo wdificationis persensil, ille matignus illico dalis saltibus evolat,
et consolationis : qui etiam in juventutis suw robore, et prwcipiti cursu per ostia pomerii ruens, tnUrorum
jubcnte shnulet mittente beato Bernardo abbate suo, landeni septis retinetur atque reducitur. Die autem
nlurhnorum cwnobioruminitiator et exstructor devo- facto, cum malorum impwnitens resipiscere nollet,
tus exstiterat. Hic jam v.eteranus,et emeritw miliim quiajam datus erat in rcprobum sensuin, dimissus
lenex insliluendis tyronibus deputatus, officiumsuum est tatidem, ut abirel in locutn suutn. Eadem vero
'trenue adimplebat : etex ?'_?,qum longo usu didice- die arreptus a diabolo detticnliam incurrit, et usque
rat, rudes adltuc mentes contra triplicein funkulum, ad morlem furere non cessavit.
carnis, mundi, el diaboli, qui diffwilerumpilur, quo- 128. Terribili huic pseudotironis miserrime ca-
lidianis exlwrlationibus informabat : exetnplis cliam, stigati exemplo subjunginius laetius, et ad sancli
tam veleribus, quain reccniioribus, adversus vilia gloriam profsus insigne, quod sic proponit Annaliui-J
<?.m S. BERNARDJ GLAR_E-YALLENSIS ABBATIS ; 704
Gistcrciensium scriptor Manricus ad annum eumdem A ctus Bernardus congaud- _s, gralulaioriaiii ad eu_n
1124, cap. 4, nura. 1 : « Sub idem lenipus archie- dedit cpistolam, « quae est septuagesima octava,
piscopoRemensi discordante cuni populo, et neulro apud Mabilloriium recusa col, 77 et sequenlibus,
alteri cedere acquiescente, cum mulli alii pacem ubi cadem hinectitur etiam anno Chris.ti 1127.
procurassent, solus Beniardus in Gallia visus est Ratio itaqne temporis ista non convenit cum Man-
{jui tantum opus posset consummare : quippe po- riciana. Ad initium autem epistolae cilatae « Exiit
tens sermone simul et opere, dum, qua. dicebat, sermo, nolaiilur illa, nempe de ejus, id est Sugerii,
signis confirmabal, coiifundebaiitur non parere ho- conversione, haud dubie Bernardi niofiitis concepta
miiies, cui creaturse etiam irrationales, cui yel dse- Siib annum 1127, tamelsi monasterii S. Dlonysii
inoues ipsi ohlemperabant. Caccus, surdus et mnlus reformaiio per Sugcriura ar.no 1125, forsan anlici-
sensibus redclitus atque a dsemone simul liberalus, pat.e refcrtur in Chronico Nangiano. >
pra_tulil obedientiae palmani utrisque partibus. > 150. De nielropolila aulcm Senonensi baec subdit
Illuslrc hoc miraculum habelur apud Guillelmum[ Baronius ad aniium paulo arite designatum: « Quod
lib. i Yitse, cap. 7, nuiii. 75, ubi Icgo quidem illud1 vero etiam et ipse metropolitanus Senonensis ar-
accidisse lum lcmporis, quando conligit... ad con- chiepiscopiis Henricus aeque admonitus litteris san-
ciliandos eos, arcliiepiscopuni nempe ac popiilum[ B cli Bernardi, et quidem prolixioribus, ad meliorem
Remensem, adesse virura Dci; item cum in palalioi frugem conversus, ea, quae essenl oplimi pastoris
cjusdem civitalis.., dc pace iractarctur; sed pacemi fiiunera, diligenter expleret; eademexcausa ejus-
lunc ex islo Bcrnardi miraculo, quod ibidem loci,, deni prinCipis (Ludovici videlicet Galliarum regis)
magna clcri plebisque frequeiitia replela domo..,, indignatioiiem iucurrit, necquidem rnediocrem, sed
coram omnibus hidicalur accidisse, subsecutam noni plane eam, cujus causa eidem S. Bernardo cum
Icgo in dicto capile; sed videlur lamen vel non im-- reliquis abbatibus rursus scribenduni fuerit eidem
prudentcr supponi possc, vel credi, quod laudatusi Honorio papae atque cancellario cardinali, et plane
biographus implicite hoc subhitelligendum relique- exclamanduni, quod ob vitam optime institutam
rit, quando contigisse... ad conciliaiidos eos adcsse. persecutionem paterentur episcopi, • ete. Qusenam
virum Dei, praemiseral; virum eiiim Dei tot lan- vero fuerit reformatio ista, regi Christianissirao
tisque gratise. ac naturse dolibus, nec non summai adeo higrala, videri ibidem polest. De episcopo Pa-
apud homincs auctorilate, miraque eorura aniinoss risieiisi, cujus supra incidit mentio, tractabimus
fiectendi faeultale pra_dilum adfuisse ad coficilian- cum liistorico Cisterciensi ad annum Christi 1127,
dam concordiam, quid videtur esse aliud, quami „ hilerim cum eodem perreciuri ad annum Chrisli
vere lunc illam ab eo conciliatam fuisse, patrato). 1125, ct proxime sequentem.
prsesertim tunc temporis miraculo, de quo dicebam?i>
Credibile ctiam est multos alips pacem illam pro- § XIII. Annona multiplkata; fugalus dmmon; tnu-
lier ad vilam revocala; pluvia depulsa; pristina
curasse, sed.irrito conatu, sicut referebat Manricus;; valeludo, Deipara palrochiante, Sancto rcddita;
Giiillelmus lamen loco citato id non habet. refutalio erroris de proxhno Antklirisli adventu ;
129. Ad memoralum etiam annum rcfert idemt coinmunicalio iitterarntn cum aula Romana.
-
historicus Cisterciensis laborenrac fructum S. Ber- Aniius Christill25, apud historicam Cistercien-
nardi, alioriimque Cisterciensium in reformandai sem cap, 5, num. 1, puMicum illuslris ac primse
Ecclesia Gallicana. « Cuni prselati ecclesiastiei, aitt notae miraculo-thcatrum aperit. c Iugravescebat,
iUKii.5, per Galliam modestise habenas aliquatenus. ait, fames.per totam Galliam atque utramque Bur-
laxarent, ac soeculari et paululum profana conver- gundiam ; neque annona ex.Flandria illuc adducta,
satione apostolicam vitam minus redderent, Ste- quantumvis ingens, sufficiebatalendis populis : cum
pbanus et Hugo, Bernardusque ae Joannes cuml deficientibtts hominum suhsidiis horrea Claraevallis,
cacteris selectis Cistercii Patribus verbo et exemplo) alias tennia, Bernardi charitas et diviua potentia
coeperunt laborare, ut... ad fructuosiorem conver-- D multiplicarunt. > Quoniam vero prodigium illud
sandi normani reducerentur... Porro quantum Ia- descrihitur a Guillelmo lib.r Vitae, cap. 5, sub fi-
bore suo profecerint, Senonensis metropolis episco- nem, siipervacaheum est, id hoc loco narrare. Nec
pi, alque ipse etiam Senonensis metropolila, quini vero pa.erna Sancti erga egenos misericordia con-
et Sugerius S. Diqnysii abbas, totusque ejus con- cludi potuil intra domeslicos parieles coenobii Cla-
veutus testes existunt. > Emiiienlissimus Baronius> ravallensis, sed alio sese etiam diffudit; sicut patet
ad annum Chrisli 1127, de hac re sic loquitur.- ex epistola ad ducissam Burgundiae, quae est eente-
num. 15, editioriis anni 1629. s Profecerant siqtti-- simavigesima prima, et habetur m editione Mabil-
dem episcopi prov_a._ia_Senonensis Cislerciensiumi loniana col. 127, qiiamque sic concludit misericors
monacliorum exemplo, atque verb.is litterisque. pauperum Pater: « Ecce fiunc terapus accepta-
. sancti Bernardi, prsccipue vero, quem diximus, Pa- bile, ecce nunc dies salutis; erogate vestrum fru-
fisiensis episcopus, alque Parisieusis abbas Sancii- mentuiirpauperibiis Christi, ut in aeternum cutn
Pionysii Sugerius, qui monasterium illud, nionasticai usura recipiatis. > Epistolam banc sine nota anni
penilus disciplina solutum, fibula regularis pbser- ibideui excusam iniieetit Manricus aniio pr_e:-
vantire arcte constrinxerat, quo nomhie ipsi san- diclo «125
 " ' "
705. ACTA. ,~. 706
152. Ibideri. nuin. S,;subd;it aliud miraculum, et A^ 134. Redeamus cum Manrieo ad annum Christi
rationem assignat, quare ?_.d'dictum annum illud 1125, taritisper a nohis iritermissum : ubi cap. 3i
memoret. Quia autem id legi polest apud Guillel- mim. 4 et 5, sermo esl de hifirma Sancti valetudine,,
mum mox assignaium, saf.is est rei argumentum ex visionibus, ac pnstina sanitate obtenta/ per Yirgi-
Manricq hic exhibere.:Sic habet:'« Impetierat ve- nis Deiparae, ac SS. Laurentii et Benedicti visita-
nefiCiisvifumuxoria fiiaus;..., et cujus .-adultera to- tionem, piissimunique attaclum. Faclum peihibet
runi maculaverat, qqia semel laeserat, implaca- Guillelmus abhaslib. i; cap. 6, nuni. 65, teslis omni
bili odio prosequebalur. \Cruciabat hpmiiiem' dae- exceptione major. Praedictae mfirmitatis meminit
mon implacaliliter. Sed vi;r Dei maleficia per ora- sanetus Doctor in epistola 57, ad Theobaldum co-
tiones, ac csemonem pnjsentia corporis' Christi niitem Campaniae (de qua re notas aclistam episto-
dictp citius exsir.rit- ac. 'fugavit. Id quia sub fa- lara vide apud Mabillonium) quando his yerbis ad
mis tempiis , atque adeo iioc anno, coiitigisse illum scribit: « QuoddenoStra infirmitate vbs au-
Guillelmus narrat, i tunc illud ex ipso recitare divi fuisse sollicitum, non mediocriter graturii ba-
s"e significat idem historicus Cistereiensis. Duo beo. In -hoc quippedum vestram erganie agnosco
autem prodigia famis: occasione a viro sancto dignalionem, > etc. Epistola illa apud raemoratum
"A
perpetrata diifert ad annum proxinium 1126. Sed Mabilloiiium innectitur anno Christi 1128, uiide
ftos nlodo narralis eaiiic annectemiis ex Joanne consequens videtur, ut, si haec leiriporis notatio
Cremita apud: Mabillonium col. 1287 , num. 6, suhsistat, serius aliquanto differenda sit adversa,
« Faiftes in partibus Burgundise exorta est adeo_ de qua dicebam, Yiri beali valetudo, atque ad an-
valida , ut homines membi-a prOpria pene con- num circiter 1127, renloyenda. Consuli tamen pos-
sumerent. Eadera vero necessitate urgente, ma- suht, quae conjectat Manricus loco citato, num. 8,de
xima multitudo pauperum ad portam Claraevallis tempore istius infirmilatis,
devenit. TJiide"protanta' multitudine sanctusabbas: 155. Idem auctor ad ;aiinum-1126, progressus,
et fratres ejus iriierunt consiliutti, et ex consulto cap. 5, num. 1, scribit de errore, quo credebatur,
duo millia. acceperunt sub" signaculo, quaterius et non longe abesse Anliclnisli adventum lnnc tenipo-
aliis eleembsyna daretur, sed minor. Non enim ha- ris ; opponente se eidem sancto abbate. «"Spafsus,
bebant substantiam, unde oranes sustentari possent. ait, interea rumor intef fideles, de Antichfisti
usque ad messem : quam tamen pius Dominus sic advcntu jam imrainente crcduli vulgi nientes occu-
niultiplicavit, ut sufiiceret eis post messem, trium pabat; et, quod niireris. aucioribus non duiiiis,
Ecilicetme.nsium spatio. >" neque vulgaribus ; sed gravissiniis sanctissiniisque,.
-153. «Acceperunt itaque duo puefi signaciilum, et inter alios Norberto, rem qiiasi de coelo acce-
matre eorum fion accipiente. Quaepenitus jgnprans, ptam asseyerante. Yerum oraculo, cum Befnardo
quid faceret, cogitavit tandeni quasi puerunifpan- patre collaio, discussoque teiiiperavit sententia_n.
riis involutuiri fqrmaredemusco, ut hac artese ab Unde et rumor disjectus Bernardi opera. > Huc
iifimiiientis famis periculo redimeret, quod et fecit. spectaiit,-quae in epistola 56, ejusdem saricti Pairis
Accepit itaque aliquandiu hoc modo eleemosjraara, ad Gaufridum Carnoteiiseri episcopum,. reierunlur :
donec dolus defiique :deprehenstts est. Qua immi- « V.eruiu de.Antichristo ctim inquirerem, quid sen-
nuta, cum non sufiiceret silii quod accipiebat, post- tiret (Norbertus) duranle aclhuc ea, quaenunc.-est,
modum tatn famis angustia, quam morbo pericli- generalione revelandum illum esse, "se certisslme
tans de medio facta est, Qua defuncta, sanctus abbas scire prolestatus esl. At cum eamdem certiluclinem
prsetefgradiens attdivit p.ueros ejulantes pro morte unde haberet sciscitanti niihi exponere vellet; au-
matris.su_e, et unumquemque ex itinerantibus cau- dito quod respondit, non nie illnd pro. certo cre-
sarii planctus inquhere jussil. Pueri vero ordinem dere deJiere putavi. Ad sumroam tamen hocasse-
rei exposuertuit. Quo audito, Yir beatus locum su- ruit, non visurum se morieni, nisi priusvideat ge-
biens,in quo_corpus Jacebat, ad orationem sepro- ry ] neralem in :Ecclesia persecutionera. > Do runiore
stfavit. Quo orante, mulier tanquam a sommo ex- autem tunc temporis sparso super dicto Antichrisii
pergefecta, cunctis videntibus et audientibus, qui adventu hsec narrat Baronius ad annum 1106,
pfsesentes astahafit,-yitae reddita est, gratias num. 27, editionis anni 1629. « Quod pertinet ad
agens Deo et Safioto suo, cujus nieritis et preeibus Antichristum, fuit quideift opinio non vulgariuni
ad vitam redierat, prssniinlians etiam, quanta lor- virorum, Antichristum hoc fore SKC.ulorevelan-
menta pro culpa sua sustinuisset. > En tibi aliud dum, et inter. alios-Norberti, viri.tempqris httjus
niiraculum, occasione;et. gratia egeiiorum factura, fama celeberrimi; de quo ista S'. Bernardus ad
quod ibidem hum. 7, sequitur : « Quadain dje di- Gaufridu-fi Carnolensem _episcopum: > e quibus
stribuehatur pauperibus- iii latere montis eleemo- ea, quse huc faeiunt, modo dedimus, Et laudatus
syna, pluviaingruente; ubi forte saiictus Dei as- Baronius ibidem, « Hsec, inquit, sanctus Ber-
sistens, manu elevata sigriiim crucis opppsuit. Quo nardus de oraculp: quod in illud relabi esf usi-
rfacto, visa est pluvia a dextris et a sinistris.inopi- tatuhi, qubd cuni saepe sancti viri praenovissenS
natumsui ipsius pali discidium,ita ut riec gulta ingentes futuras persecutiones Ecclesise, pularint
quideia tangeret eos, > rerumniagnitudineipsaafforeAntichristitempora. t
 707 S. BERNARDICLAR-E-VALLENSISABBATIS", 70S
136, Aimalium Cisterciensium auctor num. 2, de A . ex plurimis paucorum exerapla referimus. » Ve-
S. Norberli oraculo, circa illam persecutionem pro- rum ne eorum narratio longius, quam par estj
iiuntiato ita statuit: « Licet autem Baronius non ex- nos abducat a praesenti i.iistiluto, leclorem eo mit»
inno- ' -
presserit, qua_namingens Ecclesiae persecutio timus.
trierit per revelationem S. Norberto, facile est 158 c Haec (ita pergit Horslius coL 24) occa-
conjectari eara fuisse, quam sub Irmocenlio II sione memorati de Anticliristo vaticinii commemo-
passa est a Petro Leone [imo Leonis] pertinacis- rare visum est, non tam'en in sugillationem Nor-
simo antipapa, inceptam circa aniiuni salutis 1150, berti, viri sanctissimi, qucjm alias fistuhm cwlestem
adeoque qualuor ante S. Norbeiii obitum, et per Bernardus appellal. Neccjnim solus ipse, sed et plu-
deccnnium ferme continuatam. Sic et Bernardi Pa- res sanctorum Patrum tjhiem niundi sio tempore
tris doctrinam solidam, elNorberli non falsampro- haud procul abesse opin_a.Laut.j_ir_haiisunt; quo-
phetiam, atque ulrumque divinilus inslructum ipsi rum calalogiis ibidem contexilur. Sed adverte, longe
etiam eventus comproJiarunt. >Ncc vero defuisse, diversa ratione viros sanctos de finemundi locutos,
qui, capta cx hoc runiore ansa, Christi imo et An- quam quos supra meniinimus (astronomos). llli
tichrisli nomeii affectarenl, argumento sunt illa, " enim vel ex observatione siderum et .olanelarum
quae in medium producil idem Aniialium Cister- (quaefere in aliis praedictionibus, sed i;i hac nia-
ciensium auctor n. 5, ubi eliam observat fulurum xiine, uirais fallax est) vel ex quibusdan. Scriplurae
fuisse ut pullulassenl • sine dubio plures, si non sciitentiis in falsum sensum detortis, vel sola men-
Bernardus firmius obstiiisset, opponens serumori, licndi et fallendi libidine, vel studio popularis au-
qui praevaluerat. i Sed quandoquidem in pervaga- rae ei venerationis, hujusmodi comraenta sparse-
tum illum juxta ac maxinie noxium tunc temporis runt, Al sancli viri horrore sceleruni et malorum,
de propinquo Antichristi adventu sermonem incidi- qusepassim toto orbe inundabant, vix ullra posse
mus, non videmur abs re facturi, si iu eruditi ac mundum consislere putabant, nec aliud superesse,
curiosi lectoris gratiam subjiciamus hic sequenles quam ut propediem, mole criminnm et iniquitatuni
observaliones, propterea quod ad argumentum prae- impellenle, falisceret, ira scilicet Dci terminum
sens sunt accoramodata. admodum, tamclsi jam pri- orbi conslittitum piievertente. > Ilsec sit satis, ex
dem typis vulgafse. Horslio. circa Aiiiichristl adventum dclibasse : qui
157. In editione Operum S. Bernardi, accurante plura de eodem voluerit, ipsum consulat. Nos ita-
Mabillonio publici juris facta, voliimine I, col. 15 que, hac digressione relicta, inlerruptum lantisper
et sequentibus exstant cum ejusdeni eruditissimi ,P de rebus S. Bernardi filum pertexerc pergamus cum
Mabillonii, tum Horstii, de Sancti operibus a se in hislorico Cisterciensi.
lucem datis celeberrimi, nolse fusiores in dicta 159. « Sanclum Virum, ait num. 4 fama in dies
opera, columua vero 25, apud Mabillonium jam- celebrior, et poli et foris principum favoribus, fa-
jam citatum occasione epistola; sancti Doctoris vores populis passim exposuere, qusecunque opla-
quinquagesima. sextse, ad Gaufridum Carnotenseni bant per eura consecuturis. Et qui hactenus Gal-
episcopum dalae, varia observaiitur prolixe quidem, lis tantuni notus, Romanse curise ex tunc jam
sed erudite ex Horstio laudato : « Non Norberto so- iiiiiolescens, apud pontificem, apud cardinales op-
luin, sedmullis antiquiorum Patrum (ut de recen- poflmius medialor assumebalur, pro ecclesiis, pro
I.ioribustaceam) persuasum subinde fuit, prae fori- personis intercessiirus : res probatur e variis San-
bus Aiitichrislum, ct extremum muiidi dieni adesse; cli epistolis lancpiam lotidem testibtis summse ejus
uti videre esl apud Hieron. Leonem papain, Grego- apud viros summos auctoritatis. Exstat ipsius epi-
rium Magimm el. ipsum S. August. Nempe ex tem- stola 15, ad Hoiioriura papara, qua Alberici ele-
porum iniquitate, et signis mundi fraem praecessu- clionera ad episcopatum Gatalauneiisern ratam ha-
ris, a Christo prsedictis, qiioruni pleraquejam luni beri petil. De isio autem Alberico consuli possunt
apparebant, id sibi haud vane colligere visi sunl. I) nolae apud Mabillonium volumine prirao col. 55,
Et, ut rem paulo altius repelamus, jam inde ab Apo- ulii dicla epistola afiigitur auno [Chrisli, in quo
stolorum temporibus varia semper fuerunl mullo- nunc versamur etiam nos, 1126, contra ac Ba-
rum de Anlichristo et fine nnradi judicia, conje- ronius ccnsuit: de quo sic scribit Manricus num.
cturse, opiniones, vaticinia. Philosophi plerique et 6 : « Cardinalis Baronius epistolam Bernardi, de
aslronomi, complures eliam impostores, ludiones qna supra, refert in annum millesiuium centesi-
et nugiveuduli; haeretici item fanatici quidam hic nium vigesimum nonum, sicui ct alias, quas statim
vates esse, et ullra caeterosmortalium sapere videri adducemus; sed immerito; quippe haec ex sup-
volueruut: sed quoruni valicinia pleraque jam elu- presso Bernardi nomine, imo ex ipso contextu
siteventus, et vates istos vanitalis et falsitatis con- prima ad Honorium scripta comprobatur; cui se
vicil. Reliqua haud dubie, quae futurum tempus lunc aut incognitum putabat, aut saltem notum non
etiamnuni respiciunt, simililer sequens eludet aetas; habebat, unde prsesumeret. Et tamen exstant ante:L
ut paleat quani vere diclum sit : Non est vestrum eum annuni dalaelitteras ejusdem ad eumdem,quas
nossc tetnpora vel moiitenta. Ilem : De die autem ipsemet Baronius prius transcripserat, et nos hiius
illa netno scii. Non erit hijucundum lectori, si reddemus suis temporiJius. - An vero vir eanctus '
 709 ACTA. 710
voii sui pro Alberico in hac epistola expositi com- A simeti viri, qttod nsn tentarent... « Quin et Ber-
pos fuerit factus, vide apud eumdem Manricum nardum addidisse sevenis minas, et coeleslem vin-
num. 5, qui n. 7 agit de alia ad laudatum Hono- dictam, ni resipisceret, adfuturam in brevi, Paulus
rium data, quse est decima quarta, ejusdem exem- __Emiliusin Ludovico, et aliiprodidere. e Episcopos
plari praeriiitlens isla: (inqnit) deprecanles a genibus suis repulit (scilicet
140.-« Non multo post ecclesia Divionensis san- Ludovkus ) cui impmnitentiwBernardus abbas iram
eti Benigni, antiquitate et religione omnibus clara, cwlestemvindicem instare, denuntiasse feriur. > Ad-
sed Bernardo adhuc elaiior chariorque, Alcidis dit Gaguinus, non mediocri fidei auctor, eumdem
matris (adde etiam patris, ex notatione apud Ma- Sanclum expressisse supplicii genus, et primoge-
billonium in banc epistolam) exuviis commendata, niti immaturam mortem furenti patri opportune
lite pendente cum monachis Lexovii, ejusdem san- pra.nuntiasse. « Hwc, inqtiit iib. vi Hist. Franc,
cti favorem imploravit. Eae secundae litterae ad Ho- tua, rex, pcrtinacia filii interitu mulctabitur.i Porro
norium, liraido adhuc, nec satis currenle calamo, pra_dictionis istius veritas stabilitur ex iis, quae
sed jam ut noli exprinieiites nomen auctoris. > aliunde inserta sunt textui biographi Gaufridi lib. iv
Cseterum quo loco sanctus abbas fuerit habitus Vitae, apud nos cap. 1, in fine, ubi hcec sunt : Qua
apud Romattsecuriae cardiriales, conficitur ex lit- R ex re ( obstiuala vide.Ucet Ludovici regis repulsa )
teris, quse eisdem scriptse ab eo sunt, nimirum de- « Vir Dei religiosa animositate permotns, die allera
cima quinta, Hairaerico apostolicae sedis cancel- regem duiius increpans, quod Domini sacerdotes
lario; decima sexta, charissimo domino suo Petro sprevisset, libere quoqne deuuntiavit, quod eadem
presbytcro eardinali. Quibus addi possuntepist. sibi nocte fuerat revelatum. « Hwc, inquit, obsiina-
17, et sequentes. Quid plttra? Dicta itaque hsec tio primogcniti tui Philippi regis morte muictabitur,
sirit spechnhiis gralia, cura tara e viri litteris, Vidi enim te cum mittore filio tuo Ludovico ad pedes
quam aliunde satis superque constet, eum apud episcoporum, quos heri contempseras, inclinatum, et
summos et imos longe a_stiniatissimum fuisse. prolinus intellexi, Philippo celeriter faclo de inedio^
Quani vero fortera ae inlrepidum se ostenderit ad- pro Ludovicisubstilutione Ecclesiam, quam nunc op-
vefsus potentes hujus sseculi, dura rei sequitas hoc prhnis, te rogaturum. t Quod quidem non longe post
poslulabat, indicio sunt, qusejam dicturi sumus. (anno nimirum Ghristi 1151) miserabilis casus im-
§ XIV. Acla pro Stephano, episcopoParisieusi, con- plevit. Nam sicut ad annum modo dictum num. 12
tra Ludov-icumCrassum; impteium de filii ejus ex Orderico, et pseudo Roberto de Monte refert Pa»
tnorle vatkiniutn; sancti abbatis labores favoribus
cmleslibusrecredti; driS. Felix Valesius ad illum gius, < Pbilippus ptier, nuper in regem unctus, dum
ductus, ansub ipso educatus. in civitate Parisiis equo vehitur, porcus equi pedi-.
GhronologusCisterciensis ad annum Ghristi 1127, bus se forte submitteus, equum super ipsum praeci-
quem nunc cum illo ingredimur, cap.-l, meraorat pilem dedit, et de ejus subita ^t miserauda morte
Stephani opiscopi Parisiensis genus, poteniiam ac Francis luctum hiduxit lertio Idus Octobris. >
niores; Bernardi ad ettmdem litteras, earumque 145. An vero lam seria et luctuosa Bernardi de-
fructum ; violentam item infestationem a Ludovico nuntiatione ad veram resipiscentiam perrnolus Lu-
Francorum rege eidem Stephano illatam; implora- dovicus rex? Nequaquam, forte non reputans vin-
tum praeterea Capituli Cisterciensis favorem, ac dicandum a Deo crimen, quod sumraus pontifex
destinatos a Stephano legatosimacum litteris, queis inultum reliquisset. Factum sic breviter in notist
furens regis indignatio compesceretur. Deinde lau- quas paulo aute citabam, col. 21, exponil Mabil-
datus chronologus cap. 2, idem argumenlura pro- lonius, de Sancli vaticinio, ac eventu ejusdem lo-
sequens tractat de ejusdem Ludoviei regis ira per culus. « Taiita dicendi libertate a proposito prin-
Cistercii iegatos, et interdicti, cui erat innodatus, ceps aliquauto dimotus, ad Honorii papae litieras.
metum coercita : sed interdicto per Honorium Pa- quibus interdictum solvebatur, aiiimum refricans,
pain sublato, mox laxatis frenis illa recruduit. Haec D male coepta ardentius prosecutus est. Quod Ber-
obiler designasse visum est, quia viam sternunt ad nardus iinpatienter ferens, tam suo quam Gau-
ea quae de Sancti adversus regem minis ac vati- fridi Carnotensis nomine litteras ad Honorium
cinio narrabimus. Compendiosa autem illa, quam justae querimoniae plenas dedit (Vide Bernardi epi-
dedimus, synopsis pluribus apud dictttm chronolo- stolas 46 et 47.) Tandem vero, sicut pergit col.
gum, cujus deducilur narratio, conferri potest cum 22, tam periinax , tamque concitata dissensio
"observationibus Mabillonii, quae in fusioribus uotis finem accepisse videtur in concilio Trecensi, anno
habentur, ad epistolam, Ludovico regi (intellige 1128, vel ceVtenon multo post, ipsius Honorii au-
Crasso) inscriplarii, quae inter Bernardinas ponitur ctoritate: qua de re Bernardus gratias retulit, ad
quadragesima quinta. Inspici etiarii possunt ea, quse eum denuo scribens, epist. 49. « Ilinc enim, IB*
&abet Pagius in Critica bistorico-chronOlogica ad quit, gravibus contumeliis et injuriis episcopi Pa-
amium Christi 1127, n. 13 et 14. risiensis constantia pulsata est, sed non quassala:
142. Inter ha.c, quid mag.nanimus et intrepidus quia Dominus supposuit manum suam, ciim vestram
jiistiliae propugnator Befnardus? Nihil prorsus, uti opposuit. s Ad Stephanum vero illum quod atti-
referunt Aniiales Cistercienses cap. 2, n. 5, omisefe net, Mabillonius de eo subdit sequentia : « Porr©
711 S. BERNARDI CLAR.C-VALLEXSISABBATIS 71-.
Jiunc Stepl.anum Parisicriseiri, anlea cancellariura, A qui somnolcntia seu pigritia pressi, vel vuttis cogila-
dislhielum esse a Stephano de Garlanda dapifcro, lionibus abducti, videntur quidem aiiqnid sonare ,
de quo in Annaliiius Teulfi, diserte probal Chesnius sed cor eorum longius abslractum prorsus non con-
in notis ad Ab_elardum: nec obscure inteHigitur ex cofdat voci. Et, 0 mira Dei clemenlia! Sicut enim
cpistola quadara Gaufridi Carnotensis, tora. III. nullum malum impunitum, ila nultum botium, quam-
Spicilegii (Acberiani) pag. 160, in qua scribil san- cunque tiiodicum, quamcunque negligenter factwn,
ctiim T.ernardum fuisse eleclum ad pacem cura erit irremuneratum.
Stephano Parisiensi et Slephano de Garlanda com- 146. « Cwierum illi, qui nihil scribebant, latnen-
ponendam. Quod ulterius ad Ludovicura spectat, labilcm quorunidam cordis duritiam redarguebant,
qiieni S. Bernardus ad Honorium scribens epi- qui obliti professionis suw, et timoris Dei imntemores,
stola 49, alierutn Herodcm appellat (quse phrasis aut lethali somno prona se voluntate hnmergunt, aut
miligatur apud Mabilloniuiiiin nota breviore ad ccrte vigilantes, clauso ore, vanis et noxiis cogitatio-
istam cpistolam col. 57.) memoria certe dignuin nibus, non ex infirtnitate, sed ex voluntaria inten-
est, quanta religione et peenilenlia diem clauseri) tione occupantur, et in conspectuDomini contra legis
extremiim anno scilicet 1157 > pront in observa- prmceplum apparere vacui non pertimescunt. Pater
lionibus ad epistolam 45, inler notas fusiores ci- " itaque sanclus, qui hmc videbat, recordatus sentcnliw
tatas licet pluribus videre col. 22. iilius, Quoniam onines administratorii spiriius suttt,
144. Verum quo pacto magnas illas moleslias, a in tnhtisterium missi propler eos qui hwreditaiem
S. Bernardo masculo prorsus et invicto pectore ex- capiunt salutis; sicut profickntium congfalulabatur
anllatas consolatio coeleslis exeeperit, quid memo- fervori, sic paterno pietatis affeclu, deficienlium mi-
rem ? Audiantur Annales Gisterciefises cap. 5, n. 1. serabatur tcpiditatem. Ibidem cap. 4, ponitur alia
« Ergo Bernardus Clarsevalli et filiis redditus, at- beali visio his verbis conscripta -.Celebrabantur ali-
que optata quiete, quo tardius rariusque, eo im- quando sotetnnes vigiliw, et Yif Domini cum cwleris
pensiori affectu fruens, nec ultra aniplius, si pos- fratribus aderat: cumque hymttus Te Deum lauda-
se., descrenda, duplicem ejus, ifiter plur-es alios mus cantaretur, vidit sanctos angclos mulia claritate
fructum experius est, duplici a Deo visione con- fulgentes, mira etiam vulius alacritate devotos: qui
iortatus, utraque angelica, atque ulraque monasii; utrumque chorum 'percurrentes, modo hutic, modo il-
cum stemma, chorum et cantum eximie commen- lum excitabant, cantantibus aderant, et quasi congra-
dantc. In allcra coelestibus spiritibus transcriben- tulantes astabant, et ut divinus ille Itymnus cutn de-
tibus psallentium in clioro preces, haud dubium votione percanlaretur, modis. omnibus elaborare sa-
quin praesentandas divino numini: in altera ad tagebant. Intellexit ergo Vir sanclus, hytnnutn illum
easdcm excitaniibus, et satagenlibus psallentiEm vcreesse divinum, et angelis sanctis csse famiiiarem,
devotioni : ulramque ad monachorum omniura quos tanta instantia videbat operain dare, quatenus
gloriam solatiumque, irao et ciinclorum Ecclesia- a fralribns ad Iwnorem Dei cum fcrvorejicvotionis
sticorum. t Facta audi ex auctore Exordii magni cantarelur. _ Deinde occasione istius hymni sequun-
Cisterciensis apud Tissierium distinctione 2, cap. 5. tur isla :
« Intererat aliquando twcturnis vigiliis Pater san- 147."« Cuidain etiam fratri spirituali videre con-
clus ea puritate ct devotione, qua solcbat, Deo lan- cessum est, dum idem hymnus ineiperetur, quod
tum nola et sibi. Cumque tnorosa psalmodiw modu- ab ore incipientis flanima magni splendoris erura-
lalio vigilias protelaret, aperuit Domhius oculoi pebat, et sursum conscendebat. > Manricus cap. 5,
ejus (videlicet Patris sancti) et, ecce respiciens vidil num. 4, ad pra".sens argumentum, t Duo, ait, ir_-
shtgulos angelos juxla singulos tnonacltos slantes, yenio notala a Fiteriensi, quae sibi lector facile per-
e!, quod quisque eorum psallebat, in scltedulis, suadeal, Alterum est, angelorum excitationem non
niore noluriorum, tam diligentcr excipicbant, ni nec malerialern a somno intelligendam; sed spiritnalem
minhnam syllabam, quanlumcunque negiigenler pro- rj ad mentis devotionem, ut, si qui tepidi, in fervidos
latam omilterent. evaderenS fervidi, fervenliores efficerentar. Alte-
145. « Scribebaiit vero diversomodo : nam quidatn rum, incipientem liymnum Te Deum laudamus, de
corutn scribebant auro ; aiii argento ; nottttulli atra- ctijus ore flamma ignea eruropens, et sursum vo-
•iiiento; aliqui ctiam aqua; quidam vero penitus ni\ lans, a fratre illo devoto visa dicitur, non alium
ECribebant.Spirilus autein, qui Itmcrcvclabat, iniel- fuisse quam Bernai-dum Patrem, cui ex injmiclo
iigenliam quoque diversitaiis scripiurw cordi ejut mufiere abbatis eumdem hymnum incipere hicum-
inspirabat. Qui enitn auro scribebant, fervenlissimum bebat. Qupd ab initio Cistercii usu receptum, hodie
in Dontini servitio studium, et absolutamcordis in- etiam videmus observari. > Idem bisloricus num. 10,
tentibnem in iis quw psallebaniur, significabant. Qm refert faeium aliquod peculiare de S. Bernardo,
aulem argento, minorem quidem fervorem, puram ta- quod, sicut ipse recitat ex alio auctore, sic ego illud
men psallentium devotionem declarabant. Qui verc huc transeribo :
atramenlo, coiitiiiuum quorumdam bonw volunialh 148. « In Historia, inquit, Segoviw nuper edita
usum in psalmodia , licct non cutn mulla devolione- detexordio.et progressu sanctissimw familiw,.quum
notabanl. Sed qui aqua scribebant, cxpritnebant.eoi sub invocationesacrm Triados fideiibus captivis rcdi-
 713 ACTA. 714
mendis Deus providil, notatum lego, unum e prttnis i Bernardum detulerit infantem, quemque is ohiu-
iiiius hisiiiutoribus Hugonem Yalesiutii ( Theobaldi leritDeo, parum hactenus niihi videtur credibilis;
comiiis nepotem ex sorore) qui post Felix Valesius sic multo minus credibilis mihi apparet ea, quas
diclus est, alque una cum bealo Joanne, dicto de vult, eumdem S. Felicem sub Abbatis nostri disci-
Matha, insignis operis fundamenia felicia jecit; lego, plina vitae religiosse institutis imbutum fuisse;
inquam, hunc sanctum hoc anno natum, etpost ba- quandiu hoc non video idoneis testimoniis corro-
ptismum, deferente matre , ad Ciaramvallem du- borari.
ctum, offerendutii ibidem per Bcrnardum oninipo- § XV. Opnsculum -degralia et tibero arbiirio ; ccn-
tenli Deo, et sancli Patris acceplurum benediciionem: se.ssus el auctoritas in synodo Trecensi; Regula
Militum Templi an a Sancto condiia.
quod ab auctore illius Hisioriw, lib. i, cap. 5, tradi-
tum Omitterenon libuit : quamvis nec adhuc sciam , 151. Confectio bujus opusculi, quode Ecclesia c?.-
unde hauserii, nec sitn ignarus in his quw alias tni- tholicauniversasaiictusdoctor immoriali titulo me-
scet, a verilate nomiihU aberrare. Cerle in lempore ritus est, innodatur anno praedicto Christi 1127, ab
nulla est repugnantia ei Hugoni aul Felici, si revera auctore Annalium Cisterciensium, apud quem ibi-
Theobaldi nepos fuit, non ulius atius Bernardo pa- dem cap. 4, nomiulla circa illud observautur. Habe-
renle proprior, tjuem apud Dcutn ab ipsis incnna- B tur apud Mabillonium volumine primo, col. 605, et
bulis itiUrcessorcm qumret. Sed et Bcrnardo non sequenlibus, et hac prsevia admonitione ibidein pa-
exigua gloria est, taniutn habuisse aluinnum sive gina-601, illustratur : « Hoc opusculum Bernardu.3
clientem, illustraturum orbetn atque illud swcutum anle aumm 1128 composuil, id est ante annum mta-
miraculis et merilis, sequenlia rcro repleiurum glo- lis siim tricesimum oclavum. Agil de gratia et libero
riosa prole. > urbitrio, ex occasione cujusdam collaiionis cum ho-
149. Hanc rem, uti vides, qua hunc sanctum a mine nescio quo , cui sanctus Doctor nimium gra-ia
Sancto nostro ad Claramvallem Deo oblatum spe- tribuisse visus fucrat, quasi nihil reliqid libero arbi-
ctat, subtimide Manricus ex alio referl, et non im- irio faceret in aclibus humanis. Prwcipuus ergo libri
nieritp. Quid enim ? Origo et educatio S. Felicis scopus est, quw sint gratiw, quce libcri arbiirii par-
Yalesii non videntur hactenus satis solide cora- tes in negotio saluiis. Huc multa docentur de tibero
perta : scriptorreigestse, quam retulhnus, nirais est arbitrio Dei, angeli et hominis, integri, lapsi, ct
recens, nec auctoritaiis sat prohatae, quam utse solo beali : ilenide gratia pritni hominis attte et post la-
fidem facerepossit, cujus ne nomen quidem exprimit psum. Parvus liber, scd qui plus succi et soiidw do-
Manricus; nec profert raonumenla antiqua, quibus ctrinw contineat, quatn magna. librorum volumina,
factum praesens confirmetur. Quainobrem liceat no- J quw de hoc theologicoarguinento pertractant. Stylus
bis desideraTeprobalionem nielioris notse, anteqnam vegelus, vivaci ingenio ct iumhte plenus; verba pro-
eidem assefitianiur. Ne tamen prscpropere niniium, pria et materiw accommoda; oratio facilis, non arte
re utpole nondum satis matura , quidquam statua- qumsiia, sed qnasi naturaiis; non obesa cl exiiis,
mus, eam remiltimus ad diem 20 Rovembri.s, quo sed pinguis et nervosa : elegans concinna etjucunda ;
agendum erit de S. Felice Yalesio, pluscula tunc non trivialibus scholceverbis tanguens, non barbara
forlasse suboritttra luce noslris successoribus ad aut iuculta. Non iia pressa, ut parce et guttaiitn fluat,
improfcandum vel confirraaiidiim prsesens factum, nec tamett ita profusa, ut torrentis inslar, quasi rup-
Idem eslo dictum ad illa, quae habeutur hi Vita l-oaggere, et siccato alveo, erumpat; scd pari te-
ejiisdem saiicti, auclore R. P. M. Fr. Francisco a nore et gravi majestate wqualiier proflucns, fontetn
S. AuguslinoMacedo, Minorila Lusitano, Roma. Ia- indicat inde.ficientem, qui non ex alietw plenus sii,
lino sermone edila anno .1660, in qua cap. 2, fio- scd ex proprio , imo ex Dei dono, atque ex con-
ridulis quidem verbis, sed nuiio citato auctore, ar- linua Scripiurw meditatione , prwsertim Apostoli,
guraenlum praesens in ha_cverba describitur. « Nato num. 48.
Felici Eleonora lac pi'a_buit;sed melle illud condire j ) 152. « De islo opusculo Gaufridus, in libro terlio
studuit. Igitur Claramvallem adiit, et Bernardum de YitaBernardi, capite 8, agens: Qndm noningra-
qusesivit, quem coelestem favum sciebat, Ilic verbis ius,.inquii, gratiw Dei, ex his liquet, quw de gratia
infanti mel instiliavit, nec abstinuit amplexu, quod et iibero arbitrio tam fideliier quam subiitiier dispu-
credidit Bernardus in lilia et rosas incidisse. Ohlu- iavit. Nec pfwtermiitenda verba epistolw 52 ad Hai-
lit ante aram Deo floridum pignus tanquam fasci- mericum cardinatem, quw sub annv.m 1128 scripia
culum. ApemBernardum credidit, qui vidil .puerum csl. Quwsivit a tne prwfafas cpiscopus (Gaufridus
in ulnas gestanlem. > Carnotensis) aliquaex nvstris opusculis, qux vobi.i
150. Sunt, qui plus dicant, prout inteliigoe neo- -mitieret: sed non fuit-ad manum, quod vesiro dignum
terico auctore, qui Viias sanctorum vulgavit Gallice crederem studio. Libethim tamen de gralia et libero
tribus tomis. Nam ad diem 20 Novembris, in Yita -arbitrio nuper edidi: illum vobis iibenter tnjtiam,
S. Felicis Valesii, nonnullos esse affirmat, qui vc- -cumvos velle cognovero. >Direcius csl iibelius Guii-
Iint, eum sacrae instructionis graiia sub disciplina leimo, Sancti-Theodorici abbaii, singulari Bernardi
S. Bernardi, petiisse Clarainvailem : verum sicut amico, ad quetn Apologiasuperius (col. 525, et seqq.)
Mstoria superior de S. Felice, quem mater ejus ad cdita, ei epistolw complures. > Sic de ]nudalissir_:o
PATROL.'CLXXXV. 23
,7!5 S. BERNARDi CLAR.S-YALLENSiS ARBATIS _ 716
hoc sancti docloris opusculo lectorera pra_inonet A mensi monachus Cluniacensis apud S. Martinura
eruditissimus Mabillonius, qui illud notationihus de Campis, dein eardinalis, et episcopus Albanen-
etiam explanavit. Jam gradum faciamus cum bisio- sis, vir mirae sarictitatis, ex Petro Yenerabili, is
rico Cistercieusi ad aimuni Cliristi 1128, sar.cto est ad quem haec epistola scripta est, inslante con-
Palri valde honorificum, sicut planum fiet ex dl- cilio Trecensi anni H2S, ex fusioribns nolis col.
cendis occasione concilii Trecensis, quod vel invi- 16. Porro istius epistolae characteres sunl hujus-
tus sua praesentia condecoravil, modi, ut mirifieam sancli modesliam inspirent le-
155. Baronius illud intexit anno Christi 1127, ctori, et luculentissimae sint lestes, vifum in alio-
sed a Pagio in Critica ad istum anmim iium. 11, rum oculis lam magnum, in suis vere parvulum
corrigitur his verbis : « Concitium Trecense, cui fuisse : quibus ilem hac subraissse obedientise clau-
Malthmus , Albanensis episcopus cardinalis , legaius sula finem imponit : Vos taraen (vobis dico, Pater)
apostolicus, arzhiepiscopi Bemensis et Senonensis, noveritis, quia paratus sum, et non sum turbalus ,
variique episcopi intcrfuere, anno tanlum sequenti ut custodiam mandata vestra. Vestrae autem indul-
cetcbratum ; cum in ejus prwfalione Joannes Mi- genliae crit, parcere mihi, ubi parcendum decreve-
chacknsis concilii scriba dical, illud habitum « in rilis. t
solemnitate sancli Hilarii (vempe die 15 tnensis Ja- " 155. Ejus ad Theobaldum, comitem Campaniae,
nuarii) anno 1128, ab incartialo Dci Filio, ab in- epistolam quid memorem ? Legi ea potest apud Ma-
choalione prwdktw tnililiw (neinpe Tcmplariorum) billonium colum. 51 , estque numero trigesima
"9; > qui annits incarnalionis etiam notaius reperitv.r nona, anno Cliristi 1127, ibidem illigata; in qi:a
in co&iccms. biblioihecw Vktorinw Parisiensis, et euni Iiortatur, ut erga episcopos, concilii causa in
in Ilisloria HicrosolymiianaJacobi de Vilriaco. Ty- ejus civitale Trecensi constitutos, honorifice et re-
rius quidem ait, concilinm istud ordinem Templa- verenter se gerat. Fragmentum ejusdem postquara
riorum jam a novetn anr.is fundatutn cenfirmasse : fecilasset Annalista Cisterciensis num. 5. « Hacte-
sed cum is annnm incarnationis vel a die 25 nies- nus, ait, sanclus Paler ad Theobaldum ; ut sibi
sis Marlii, vet a die Pascliaiis ibi incipiat, certum- latebras, sic Ecclesiae honorem appetens, et reve-
<jucsil, conciliutn mense Jamiario congregaium, Ty- renliain prtelatis exhibendam, quorum se diguura
?ius non nisi de mense Januario sequenlis Christi consortio non judicabal. >De lilieris, quas a Sancio
-emi- inlerpretari potest ; et inale aliqui viri doeii, ad Pctrum Leonis scriptas citabat paulo ante Man-
cutn aa ejus annos htcarnaiionis numerandi modtim ricus, observa nonnulla per transennam , ut ita
aiiiiiinm non advertissent, vel nutneros apud Tyrium loquar. MabiHoiiius in nolis ad epistolam 17, col.
mendose descriptos esse causati sunt, vel ad vanas ^- 35, quae Peiro diacono cardinali et legato inscribi-
interpretationes recurrere. Annus itaque wrw Diony- tur, hsec animadvertit: « Petrus iste alius sine du-
iiV.?!_e'112S,tnense Januario eral adhuc annus 1127 bio est a Petro itidein legalo, sed presbytero car-
Tyrio, et nottus exiens a fundatione ordinis Tcmpla- dinale, ut probavimus in prajfatione ad hunc to-
riorum. >ntec de anno concilii, de aclis aulem ejus inum. > Et niox subjicit, quisnam Pelrus iste vi-
traclalur ex Giiillelmo Tyrio, lib. xn, c. 7, apud deatur esse, Pagius in critica, Baroniana ad annum
Labbeum tomo XX, Conciliorum, col. 922. Christi 1125, agens de Petro eardinale legato, quem
154. Mattliaeusitaque, sedis apostolica. Iegatus ac misit Honorius PP. II, coiitra Pontium, Cluniaceii-
concilii praeses, quo negotiis in eodem pertractan- sium olim abhalem, ac monasterii eorum invaso-
dis majuseiiamnum auctoritalis pondus adjiceret, rem, nimi. 3, slatuit lnuic esse .« diversum a Petro
prseler Reineiisera ac Seiionensem praesules, eorum- Leonis , quia is cardinalis presbyter erat jam ab
C[ue suffraganeos, abbates, ex Guillelmo Tyrio , anno i;120, juxta Onuphrium, el certo cerlius anno
qucm modo citabam , Cislerciensem , et Clara- 1121, ut eo, ait, anno vidimus. Deinde Pelrus hic,
vailensem, quibus etiam ab eo additur Ponlinia- cui causa Pontii ab Konorio II, commissa, alius
censis cum aliis pluribus, eicieinconcilio interesse ry ipsi esse non potest, quam Petrus diaconus cardi-
voluit.. « Yerura Bernarcius, inquit Manricus ad nalis et legatus, ad quem divus Bernardus scripsit
hunc anniim, cap. 1, num. 5, qui semel proposueral , epistoiara ordine 17, qui legalio ejus nullo aho per
n.oiiasterio non egredi, ut.ad Pelrnm Leunis, car- haic terapora anno peracta esse potuit, quam cur-
dinalem item legalum, ante duos annos dederat h: renii; unde deducit, cara diyi Bernardi epistolam,
lilteris, aegi-e sane, nec sine magna dilliculiatci quaniMabillonius circa annum 1127, dalam notal,
avulsus est, nihil non causans, nihil non excusans. aclhunc omninoannum perthiere, >ulief alias duas,
et neque infirniae, qua deiinebatur, valetudini, ne< videlicet 18 et 19, ab eodem ad eumdem Petrum
propria. insufilcieiitiae parcens.i Exstat de illis re- cardinalem et legatum daias ; « cura anno sequenti,
bus S. Bernardi epistola 21, ad Matthaeuni lega- sicut addit, Humbaldiis archiepiscopus Lugdunen-
tuin, qua se excusat, quod vocalus ad negotia trac- • sis, el Gerardus episcopus Eiigolisraensis legatione
tanda, non accesserit. Data indicatur apud Mabil- Gallica functi sint, Mabiilonius, in praefatione ad
lonium col. 58, sub finem anr.i 1127. Quis aulem editionem operum S. Bernardi abbatis § 4, num. 59,
Matthaeus iste fueril, de quo supra recurril sermo. jara suspicatus fueral, Petrum diaconum cardina-
ibidem bbservat: « Matthteus, ait, ex canonico Re- lemetlegatura, cuipr-elat.eBeniardiepistolaeinscii'--
 .17 . ACTA. -.JC
pta. sunt, eum fuisse qui, adversus Pontium abba- A quentibus verbis, quaepost enumerationeni Patrnra
tem Cluniacensem in Galliam, accessit ex mandato Trecensis concilii hoc modo referuntur •
Honorii papae; sed id apnd me cerlum el indubita- 158. « lpse vero magisicr mililiw, Hugo nomine,
tum. > Hactenus Pagius, qui etiam ad annum Chri- revera non defuit, et quosdam de Fratribus suis
sti 1127, num. 12, observat, episiolara decimam secum habuit, verbi graiia, F. Godefridum, F. Ro-
seplimam S. Bernardi male a Baronio rcvocari ad vallum, F. Gav.fridumBisol, F. Paganum de Monte-
conciljum Trecense; dum enim sanctus abbas cx- Desiderii, Arcliembaudum de sattcto Aniano. I-ste
cusathiea, quod vocatus non venerit... ibi... de vero magister Hugo cum islis discipulis modum et
alia profectione nobis, inquit, ignola sermonem observanliatn exiguw inchoutionis sui militaris or-
habet, dittis, qui ab illo, qui dicil : Ego principium, qui et
156. Quodvero attinet ad concilium Trecense, loquor vobis, sumpsit exordium, juxta memorim suw
cui sancliim doctorem iina cufii pluribus aliis dicc- notitiam supra tiominaiis Patribus intimavit. Pla-
bamus iiilerfuisse, quid referam viri auctorilatem, cuii ilaque Concitio, nt consilium ibi liitia el consi-
qua solis ad insiar inter alios ejusdem synodi Pa- deraiione divinorum Scriplurarum diligenter exami-
tres fulsil ? Apud Miraeunienrin, in Chronico Cister- iiatntn, tamen cutn providenlia papcc Romanorum ac
ciensi.adannum 1128, illorum nomina recenseiitem, B palriarcltw Jerosolymitarum, necnon eiiatn assensu
habentur isla : « Supra nomiiiatus abbas Bernar- Capiiuli pauperum comtniiiionum teinpli, quod est
du.s Clarsevallensis tton defuit; cujus senlentiare in Hierusalem, scripta commendaretur et inena-
praescripii Patres libera voce collandabant. > Haec dabilifer servaretur. > Quibus verbis id tan-
etiam exstanl apud Labbeum lomo X. Conciiiorum tuiri a Patribus sancitum fuisse intelligimus, ut
col. §24. In Prologo auiem ad regulam Templario- mililihus regula ex eorum consensu, consultis
rmii ibidem col. 925, et apud Miraeum, modo cila- Roraano pontificeet patriarcha Jerosolymitano,
tuni, qusein dicto concilio Trecensi illis est data, ab praescriberetur; sed Bernardus ejus auclor ne-
eodem fuisse commissam sancto abbati, testatur quaquam asseritur. Quinimo Albericus ordinis
saepe memorati concilii scriba : « Ego Joannes ?fi- Cisterciensis eisdem railitibus regulam sancti Au-
chaelensis prsesentis paginae,jussu concilii, ac ve- gustini impositam scribit. Unde in fiionastico An-
nerabilis abbatis Clarsevallensis (Bernardi) cui cre- glicano ad ordinem sancti Augustini revocantur.
diium ac debitum hoc erat, humilis scriba esse di- Permirum essel, si Albericus Triumfontium haud
vina gratia merui. > Quseri autem hoc loco potest, longe a Claravalle monachus Cisterciensis, hanc
an Sanctus composuerit regulam Teraplariis pra_- Bernardi regulam ignorasset, et pro illa militihus.
scriptam Aflirniant Manricus ae Mirasus; negat qui ejus tempore supererant, aliam tribuisset. i
Mabillonius volumhie primo in admonitione ad opu- Hasce ob rationes erudilissimus Mabillonius con •
sculum sextum ipsius Sancti, lomi II, De laucle fectionem regulae predictae abjudicat. S. Bernardo .
tiovw militiw ad milites Templi inScriptura, cui opu- quibus non acquiescens, alias istis ita superad-
Eculo, quod exstat col. 545, et sequentibus, cdiior dit:
ille in rem prsesentem isia prremiltit: 159. < Guilielmus Tyrensis episcopus, in jam
157. « Templariorum regulam ex codice Yictori- dicti libri xn cap. 7, tradit, eisdem militibus, qui
no typis mandavit Miraeus, eamque Chronico Ci- ante concilium Trecense « non nisi -noveinerant, de
sterciensi inseruit « utpoie a S. Bernardo, inquit, mandato domini Honorii papw, et dotnini Stephani
abbate Clarwvallcnsi (ut ex Proiogo palet) dktalam.t Jerosolymitani patriurchm , fuisse inslitutam regu-
Regula haectotidem capitulis, quot Regula S. Bene- lam, et album habitutn assignalum t cumantea vul-
dicti, ex qua magna ex parte de verbo sumpta est, gari usi essefit. « Postmodum vero tempbre dotnini
constat, id cst capitulis 72. Sicverohiscribilur ante Eugenii pa-pw, ut dkitur, cruces de panno rubeo
prologum : « Reguld pauperum commititonumChri- manlellissuis cceperuntassuere t tam equites « quanx
sti, Templique Salomonici. > Manricus, ad atinum ID eorum fratres qui dicuntur, servientes.Quorum res
4128, cap. 2, hanc regulam Bernardo auctori ciira adeq crevit in immensum, ut hodie (inqtiit Guillel-
Miraeo tribuit, ad idque probandum duo loca ad- tnus) t trecentos plus minusve in conventu ha-
ducit ex-prologo. Primus locus sic habet: « Sane beant equites , < atbis chlantydibus indutos, ex-
aulem prorsus licet nostri dkiaminis aucloritatem ceptis fratribus. > Ex his postremis verbis confici-
pcrinaximus numerus religiosorum Patrum, qui in mus, regulam illam, quae Bernardo auctori tribui-
illo concilio divina admoniiione convenerunt, com- tur, nonnisi post Guillelmum Tyrensem scriptam
mendat; notv debemus silettier transire, quibus vi- fuisse: quandoquidem in cap. 21 notantur quidam
denlibus, ef veras sentenlias proferentibus , ego epseudofratres ex ullramontanis pariibus, mentientes
Joannes Mkhaelensis prmsenlis paginm, etc, > se esse de Templo et quwdam apud ipsos milites sine
quse nos paulo anle jam dedimus. Yerum haecverba discretione ac consilio cotnmutiis capituli succrevisse
non significaiit ullam regulam a Bernardo pro petiilus amputanda > arguuntur, nempe quod « /__.-
Templariis fuisse compositani; sed eum in Joan- bebant olimfamuli et armigeri alba vestimenta, unde
nem Michaelensem rejecisse impositum sibi scribae veniebantdamna imporiabilia. >
officium.Neque quidquam -araplius conficitur ex se- 160. « Nuilum vero generale capitulum Terapla-
 719 S, BERNARDI CLARjE-YALLENSIS AE3ATIS 720
rioruin fait ar.te cqncilium Trecense : nullus antea A sit... Novum genus detractionis, el revera simile
peculiaris militum habitus, sedvulgafis. Albus c's aliquid hdbens opcri Balaam, qui ductus et con-
concessus est a Patribus concilii, exceplis ser- ducius ad tnalediceridum populo, magis benediciio-
vientibus. Plane vel ex his solis verbis mtelligilur, nibus cumulabat... At ... nil tnea referi de his,
hoc sallem capitulum longe post terapus concilii quorum av.ctor noit exsiili. Laudent si volunt, vel vi-
fuisse ascriptura. capitulum 7, « stando divinum tuperent, si audent; de priino quidem dominum Al-
officium audiri > tton solum non laudat, sed eliam banensem; de secundo vero dom:i'Ktn Reinensem;
vituperat, staluilque audifi sedendo. Quod sane porro de tefiio eutndem wque archiepiscopum simu!
statutuiii in Bernardi menteni non venisset. I;i Ca- et episcopum Laudunensem, cum rege paritef et
pitulo ii-1statuitur ut amplius sorores non habeantur. muttis aliis reverendis personis, qui se uiique au-
Quod arguit non fiiisse recens institutum. An Joannes ctores in his etprincipes exsliiisse miniine diffiieniur.
Micliaelensis istius regulae auclor sit, aliis judi- Si bene.egerunt, quid ad tne ? Si atiier, quid csque
caiidura relinquo. > Quod vero Pater sanctissimus ad tne? An toia, elsola culpa mea est, quodadfui,
etiamsi non in hac re, alibi tamen bene meritus honto solis laiebris dignus?... Adfui...,negare nen
fuerit de Templariis, narrat Mariricus, cap. 5, possum : sed vicatus, sed iractus. Utinam non issem
i_um. 5 et 6. B ad illa! Utinam non irem dd similia! Utinam el
hon issem, ubi vidissem adversum Ecclesiam
| XVI. Qnerclw curiw Romanw a sancto doctore nuper
dilulw, fanwsum scltisma. pseudopapw-Anacleii ab aposlolica (pro dolor !) aucloriiaie(Vide epistolatn
ipso compressutn; annus cmdisvenerabilis Thomw, 46 ei 47.) violenfam armari lyrannidem, quasi non
prioris Yiclorini. satis per se insanissei. Tum demum sensi juxta pro-
161. Negotia boni publici, ad quaeBernardus vel in- pheiam adhwrescere lingv.am meam paiato meo, elc.
vitus non raro accersebatur, raagnas adversus eum 165. « Propter hiijusmodi, etsi aliud non sii,
querelas, ne dicam odia, concitarurit. Rei liujus gravpr interesse causis , quarura praesertim raea
suminam, ab historico Cislerciensi ad annum Chri- lion iiiteresse cogaosco. Gravor, sed trahor. At
sti 1129 pluribus fecensitam, non est hecesse hric vere ab hac necessitaie per quem melius retrahi
transcribere; cura satis ca possit intelligi exepi- posse speraverim, quam per vos, vir optinie?... In-
stola sancti 48, quae est inscripta Haimerico Ro- dicatur, si placet, clamosis et importunis ranis de
raanse sedis cancellario, el in qua injustas contra cayernis non egredi, sed suis contentas esse palu-
'so querelas forti ac intrepido calamo diluit. En tibi dibus. Non audiantur in eoiiciliis, in palatiis non
i.aque, lector, exeerpium ex eadeia epistola fra- inveniantur : ad causas, ad negotia nulla necessitas,
gmenlum. Observa autem seriplum illudnon dirigi nulla trahere possit auctoritas... Nofiiamen idcirco
ftd solum cardinalem Haimericum , sed ad aliosi etiam me latente et tacente cessare puto niurinur
etiara cardinales, quos fraternilatis nomine appel- ecclesiafum, si non cesset Rqmana curia pro vo-
lat; de quo consule Mabillonii notas ad hanc epist. luntaie asslstentiura facerc praejudicium in;absente.
Uiide consequens est, Romanara curiam obloquiis: Yalete. > Sic InjuStas coiltra se qnerelas acriter di-
contra ettm personuisse, ul non obscure e Yiri' luit Yir magniis, eo nimirum ad objecla respondens
sancti rescrlpto conficitur, e quo haec delibo : iiberius, quo in culpae nescia et ingenti virlulum
'c Etiainn.e pauperi cl inopi vcrilas ocliumparit ? Et' comitatu circuiiisepta conscientia staret securus
ne ipsa quidem miseria declinare itivididhi potest 5' obloqttioruni. Nonnulla quae iri fecitato ffagmei.ti.
Querar, an glorier, quod factus siim ei ipse inimi- occurruni, explanatur apud MabillOnlum tum in
cus vera diceits ? vera diccns, an recla agens?... fiotis Lrevioribus ad dietara epistolam ; quibus adde
Quid in tne, o boni viri, displicuit fraternitali ve- Titsiores coluin. 22. Mamictts ad annum Christi,
strw ? Uirumne, qudd apud Catalaunum amotus esi', quem anlea ex ipso signabam 1129, cap. 7, nuraer.
a villicatione sibi credita liomo usquequaque diffa- 8, refeft S. Bernardi vaticiniura; sed de eo hi-
. matus, quia in ecclesia Virdunensi, cui prwfnerat.i'D ierius.
tiissipasset bona domini sui? An quod in ufbe Cd- 164. Qiiod scripseral sanctus doctor in epistola
mcracensi monasterii sni manifestus desiructor Fui- ad IIai.-_iericumpaulo aiite citata, « consilium sii.i
bertus ccdere coinpulsus est Parvhio , qni otnniuni esse et propositum, nunquam (si causa duntaxat
lesthnonio fidelis est servris Cl prudens ? An cerit nostri, iiiquit, ordinis non fueril) exire de mo-
quod Lauduni de prostibuio Vcneris suum Deo san- nasterio, riisi aut apostolicac sedis legato, aut cerie
cluarium restiiutum est ? Propter quod horum tne., proprio vacaiite episcopo, -quibus nostra. huraili-
non dico lapidalis, sed laceralis, ut ininus aliquici lati, sicut optirae nostis, contradicere omr.ino fas
recipiam a domino meo ? Et hoc merito, alque cuni non est, nisi ex quocunque-superioris auctoritatis
cmni gloria responderem, si quid in eis meuni cogno-- 'privilegio ; :>quod, inquam, sanclus doclor lunc
scerem. scripserat, suum boni publici causa e monasterio
162. « JVu??cautem,'ut quid judicor ego de faclh. ac araatasibi solitudine egressum sequissiniis istis
alienis? aut si tneis, cur tanquam deinaiis? Cutii conditionibus restringendo, locum habuit anno
cuncta hmc jusie aique prwclare gesta fuisse, riutki Chrisli 1150 occasione famosi schismatis , quod
imprudeniia dubitare, nuila negare impudenlia pos- male feriatus ac turbttlenlus pseudcpapa Peirus
 721 ACTA. 722
Leonis, assump.o nomine Anacleli, adversus In- A.nutic est; qui lilteris tradilus, a quibusdam Anti-
noeentium PP. II, in Ecclesia Dei coiicitavit. Afgu- chiistiprwambuius appellabalur.' (Uoc convkium ex
mentttm hoc cum_nnuni sit eprcccipuis ornamentis, consequentibus seu exeventu ei impositum existhnem.)
quibus S. Bernardus immortale apud posteros no- Isfe, siudii gratia, Gallias atque Parisios. adiit, et
men promeritus est, et gloriam nulla oblivione de- cum repatriaret, apnd Claniacum, ditissiinum atque
lendam, rairafi non debemus, illud ab eruditissimo sanctissimum cwnobium, tnonachilem habitum in-
Mabillonio secundis curis nd hicudem revocalum, duit. Aliquaniisper ibi regularibus instihitionibus
el ex vafiis veteruni monumentorum documentis imbutus, a papa Pasclmli II palris admonitione re-
illustratlim in egregia illa praefatione generali, .trahilur ad curiam, etcardinalis effecius tcinpore
quam Bevuardi Operibus a se recusis prselixit, 8 4. Cailisti papw, cum eodem Gregorio, qui postea Inno-
Quara ilaque laudato Mabillonio, de republica lit- cenlius II, missus ad Gallias , Carnoli Belvacique
teraria tot aliis monttnientis, quae in Iucem dedit, conciHa celebiavit. > Nulla liicmefilio dc lilulodia-
adeo praeclare mefito, deberiius Iuciibrationem, hoc coni. cardhialis, quem litulum Pclro Leoriis a Pa-
loconon quidera tolara, sed quoad in reni noslram schale coucessum fuisse Onuphrius tradit. Qua in
fueiil satis, recudere visiim est. Ea vero quae ver- re potior est aucioriias chronograplii Mauriniacen-
bis aliorum intexuit de suo idem auctor, parenthesi " sis, ejus lemporis sequalis.
includam. 167. « Gregorius diaconus Cardinalis tit. sancti
165. « Eisi, inqttit Barbnius, aliique scriptores Angeli ab Drbano II crealus dicitur, ac deinde le-
ecclesiastici, de schismate, post Honorii II obiluni galus a Callisio II, in Galliam niissus c-umPetro
anno _150, Iimocentluni inleret Anacletuni con- Leonis -anno 1124. Sagiam Neusiriie civiiaiem cum-
flato, multa scripsere; nonnulla tamen ampliori eo accessit, leste Orderico in libro xn, p. 877. De
explicatione egent, quae exveterurii moiiumentoruin bac legatioiie ita scribit Yincentiiis in libro sc-
lectione supplere conabinlur. > Deinde, paucis in- cuiido de Yita Stephani Grandimonlensis cap. 49 :
terjectis, pi'-esentem raateriem laudatus Mabillonius « Excelleniissimi quoque cardinales, Gregorius et
ita dedttcit et illuslrat: « Pelrus Leonis, ex geule Petrus Leonis , inter quos postinodutn de papatu clti-
Leoiiina Romaiius, ex monaeho Climiacensi creatus sma fiiit, cum in Galiiain missi, ;n parlibus Lemo-
est primuni, si Oaaphrio credinius, a Paschali II vicis legatione sua fungerculur, ad Itunc, viruin Dei.
dlaconus cardinadis tit. saiictorum Gqsmaeel Da- (Stephaitum)pariier convenerunt. > Et quidem coii-
niiani: dein a Callisto II presbyter cardiiialis san- siitutioni Sugerii abbatis aimo 1125 siibscripseiiint
ctae Maiiss trans Tibcrim, lit. Gallisti, anno 1120. r arabo ut legati, apud Cliesniuiu tomolV, pag. 547,
« Fuit lik Peirus (uli ex Chronko Mauriniacensi < Ego Petrus, sedis apostolicw presbtjter. cardinalis
discimus). Peiri.filius, filii Leonis. Leo vero a Ju- et legalus, laudo et confirmo. Ego Gregoriuc, sancti
Pascha esl iransitum) faciens ad Chri- Angeli diaconus cardinalis, et uposiolkw sedis ieya-
' dakmqa Leone (id
stum, baplizari et ejus nomine merv.it _in- lus, > etc. Eodein tempore Bernardus quasdam epi-
signiri (Leonetn IX inierpretare). Ilic vir (scilket stolasscripsit Petro diacono cardinaliiegato, nhiii-
Leo ex Judwis) quia scientissimus erat, in curia rum epistolas 17 et sequentes, quem ipsuni essc Fe-
Romana. magnificus effcctus, genuit filium nomine trum Leonis aliquando cum Manrieoopinatussuni.
Petrum, magnw fatnm, magnwque polentiw post fu- At cum Petrum illuifi, cui Bernardus scribit, dia-
tiirum. conum, non presbyterum cardiiialem fuisse coustel;
166. « -Ea tetnpestaie inter regem Teutonicorum, epistolse illae Petro Leonis converiire lion possunt.
qui ex successione Caroli Magni Romqnorutn patri- 168. « lnterea moritur Honorius ponlifex, medio
cius erat, et EcclesiamFletttanam itla lurbulenlissima Febfuario anni 1130. Prsecedeiitem assignat chrono-
de invesiituris orta est seditio. In qua vir ille in graphus Mauriniacensis, demore Gallicano, quo novi
taiiium armis strenuus, consilio providus, et Ecclesiw anni initium a Paschate deducebatur, Tum « cardi-
Romanm fidelis exsiiiit, ut ei cian cwteris muniiio-. D nales (ait idetn chronographus) qui cum cancellario
nibus, quw Romw sunt, illam quoque,'qum illius ur-_ (Haimerko) inibi aderant, et Hdnorio infirmanii as-
bis videtur obtinere simililudinem, turrim dko Cre- sederant, Gregorium quemdam (eum scilicet, quem
scentii, quw a- parte Galliarum in parte Tiberini pon- modo laudabanius) scientia ac retigione prwclarum,
tis sita est, Papa committeret, [et eutn prm cmieris sibi prwficiunt, et nimis festinanler, ut a quibusdam
familiarem Itaberet. Hac occasione mirabiliter ac- dicilur, pontificalibus hiduunt insignibus. Id itlius
erescens, quotidie sui melior effickbalur, et divitiis, gratia dispensationis- faelum dicunt , ut Pelrum
possessionibus-, honoribus augmentabaiur. > Haec quemdam, qui smcuiariter adpapatum videbalur
praemitienda fuerunt, quoniam ex Petri genere, ju- aspirare, spe sua frustrarentnr. Fuit hic Pclrus,
daismo , polentia, turre Crescenlii, arcem sancti Peiri fiiius, filii Leonis > et csetera, quae superius
Angeli appellant,. qiia Anacletus se iulabalur, pen- de eo retulimus; Factum clarius expriniit Suger,
det rei gesfce notilia. Pefgit Gliroiiographus Mauri- rius in libro deVita Ludovici Grossi, apud Ghesnium
niacensis. « Inter cwteram sobolem, cujus plurima inter Historiae Francorum scriptores tomo IY, pa-
tiiultiludine sexus uiriusque a quibusdam Anlichri- giria 517, ubi. ait : < Romance Ecclesiw inajoresct
itus gloriabafar, gemiil liunc Pelrum, de quo sermo sapieniiores (exsiincto Honorio) ad removendum Ec-
 725 S. BERNARDI CLARvE-YALLENSIS ABBATIS 72_
clesiw tumultum (consenstsse) apud sanctutn Mar- A puni fit Leodii, domtw apostolko hmocentto et rege
cum et-non alibi, et non nisi communiier Romano Lothario acreginaprwsentibus,. > Hoc consiliumpraa-
nwre celebrem fieri electionem. [At] qui assiduilate cesserat synodus Wirceburgensis, uti habent iidem
et familiaritate propinquiores apostolki fuerant, ti- Annalesr ab auctore sequali scripti, videlicel e con-
niore tumultuantiutn Romanorum illuc convenirenon ciium xvi episcoporum, mense Octobri a rege acci-
audenles, antequam publkaretur domini papm deces- tutn, cui adfuit archiepiscopus Ravennw, apostolicm
sus, pcrsonam venerabilem, cardinaicin de sancto sedis legalus : ubi Gregorius, qui et Innocentius... a
Angelo diaconum Gregorium, summum elegisseponli- Loihario rcge el omnibns ibi congregatis eligilar et
ftcein. Qui autem Pelri Leonis parii favebant, apud confirmatur- > Post conventum Leodiensem Inno-
sanctum Marcum pro paclo alios invilantes conve- centiiis, leste Sugerio, remeatinFranciam, Paschse
nisse, dominiquepapw nwrlecomperta, ipsutn eumdem feslum apud S. Dionysium transigit, et « transactis
Pclrum Leonis, cardinalem presbylerum, mullorum tribus post Pascha diebus (Parisios accedit). Exinde
et episcoporutn, et cardinalittm, ei clerkorum, efRo- Galliarum ecclesias visitando... cum per terram aii-
manorum consensu votive eligisse t sicque schisma quantisper dcambulasset, Compendiidemorarielegit. t
perniciosum conflatum fuisse. Suhinde concilio Remis habito, ut tradit Sugerius,
169. « Prior itaque erat Iniiocentii electio, sed B et quidera « xiv Novembris >testante Dodechino,
praepropera, nec ab universo eligentium coetu facta. ibidera Ludovicus Junidr rcgia insignia: ab Inno-
« Cum autem Peiri Leonis pars tumparenlum suffra- centio accepit vm Kalendas easdem, prout notavil
gio (addit Sngerius) lum Ramanw nobililatis prmsi- Roberlus Sigeberii eontiuuator. « Annales Saxonici
dio prmvalerel (Innocentius Urbem deserit, et ad par- mss. ad annum 1151 : htnocentms papa, iterumcol-
tcs Galliarum navigio descendii) nuniiisqne ad regetn leclis ecclesiasticis viris (._. est post synodutn Leo-
Ludovicum desliuatis (ejus opetn efflagitat. Quani ob dicnseni) et fidelium iurbis, apud Remensem nrbem
T-etnLudovicus Slampas indicit) concilium archiepisco- in festo sancti Lucw grandi synodopcr aliquot dies
porum,episcbpomm, abbatumetreligiosorumvirorum, prmsidebat. > Addil Sugerius, papam « soiuto con-
el eorum consiiio magis de persona, quam de eleclione cilio i Aulisiodori moras egisse, ac deinuin cum
invesiigans.t Ennocentiodat manus,auctoreBernardo Lothario repetiisse Italiam. Autisiodori moram
ln cujus suffragium tolilis concilii vota convenerant, chronographus concilio Remensi posiponit,
teste Ernaldo in libro secnndo de ejusVita, cap. 1. 171.« Ernaldus, in libro secundo de Yita Bernardi
Sub haec Sugerius, uti ipse persequitur, mandato cap. 1, concilium Remense aute Leodiense collocat,
regis obviam liinocentio niissus Cluniacum usque, Q ( aique Innocentium Leodio Claramvaliem, ac deinde,
c.ijiis Ioci abbas Peirus Venerabilis et monachi post brevem in Galliamoram, cum Lothario Romam
Anacleio, monacho quondam suo, Innocentiuni prae- contendisse scribit. At synodum RemeiiseniLeodicnsi
tnlerant, ul postea notabiinus ad epistolam 126. Rex posteriorem esse constat tum ex Sugerii narratione,
ipse usque ad Floriacense S. Benedicti monasterium tum ex Annalibus Saxonicis, sedniaxime ex chro-
cum regina et filiis suis papaeoccurrit, et regium ver- nico
Mauriniacensi, in quo Innocentii iter accurate
ticem c tanquam ad sepulcrum Petri hiclinans, pedi-
deseribitur; cujusque mox textus a Mabillonio sub-
Lus ejus procumbit.(Ejus exemplorexAnglimHenricus,
jicitur , uti et alia, qua. ibidem, ne abeamus justo
•didctri Innoceniio) Carnotum occurrens, devotisshne
longius, videri possunt. Petrusintereatemporls,
pedibus ejus proslralus (suum suorumque obedien- seu Anaclelus, nihil non molitur, ut quoscunqus
tiatn ei proinittil. Innocenlius vero) visitando Galli-
insigiiiores viros ad partes suas adjungat. Ex episeo-
canam Ecclesiam, ac parles se Irarisfert Lotharingo-
pis ei adhsesit Girardus Ettgolismeiisis, qui cuni le-
Tiim : cui cum imperator Lolharius civitate Leodii
gati munus sub pontificibus proximis gessisset,
cutn tnagno archiepiscoporumel episcoporum, et Teuto- illud idem vel ab
Anacletoimpetrare in votis habuii.
nici regni optimatum coilegio ceieberrime occurrisset, Idem Guillelmum Pictavofuni comitem ad Anacle-
m platea anle episcopatem ecclesiam liumiliteTse ip- D ] tum pertraxit. Pra.terea, Rogerium Apulia. ducem
sum stralorem offerens, pedes per medium sanctw ut sibi consiliaret Anacletus, sororem suam ei Ira-
processionis ad eum festinat, alia manu virgam ad didit uxorem, eumque Siciliaeregem eoronavit, teste
defendendum, aiia frenum albi equi accipiens, tan- Orderico in libro XII.., Toi lantaeque turbse; quas
quam dominum deduccbat. Descendentevero tot-asta- fusius fortasse quam Iocus pateretur, hic descri-
tione, eum suppodiando deporlans,celsiludinempater- psimus, multum negotii Bernardo facesserrint, qui
nitalis ejus notis el ignotisclarificavit. i HaecaKno1150 varias epistolas circumquaque scripsit adeonciliaii-
gesta : Ubi Sugerius silet de Bernardo, quem assi- dos Innocentio sehismaticos, et continendos in offi-
duuni Innoceiitii comitem itineris per Galliam fuisse cio fideles : varia item itinera ejusdem rei causa
exErnaldo discimus. > suscepit, ut ex sequentibus epistolis, et ex Yita
170. Deinde observat Mabillonius, « quid tunc lib, ii, cap. 6 el 7-intelligitur.
temporis Leodii actum sit, citans Annales Magdebur- 172. e Superest hic agendum de Girardo Engoli-
genses seu Saxonicos mss. adannumWbl :quo Do- smensi episcopo, cujus niores egregie descripsit Ar-
minica anle mediam Quadragcshnam, xi Kal. Aprilis, nulfus, tum Sagiensis archidiaconus, dcin episct
teiebsrrimus conveniv.ssxxvi eptscoporum et princi- pus Le__oviensis, iu tractatii advcrsus enra ediio.
"25 ACTA. 72G
quein Acherius noster in torao seeuudo Spicilegii A taniae comilem, ad Anacleti partes a Girardo Engo-
typis vulgavil. Indignissima ejus faciuora deinde lismensi episcopo nefarie periractum pertinenl,
piuribus a Mabillouio depiiigutitur ex eodem auctore. Manricus quidera narrat ad annuni 1150, cap.4;
Per funesta porro iila ac diuturna schisraatis illius sed nos ea_uli ct alia differimus in aliud tempus ,
tempora quantos Bernardus labores sustinueril, qiio agemus de ejus Der S. Bernardum eonversione
quol itinera confecerit, ex ejus Vita etepistolis, ut ad melioreni vitam. Idem auctor ibidem cap. 5
jam diximus, intelligitur. Hujus rei causa ter in refert, quidnam vir sanctus egerit in causa venera-
Italiam profectus est, ejusque tandem opera scLisma bilis Thomae, Sancti-Yictoris Parishs prioris, sacri-
compressum, mortuo Anacleto aimo 1158 cui schi- lege trucidati; sed Pagius, in CriticaBaroniana ad
sraatici Victorem antipapam subslituerui.t « non annum Christi 1155, num. 5, probat contra varios,
tam perlinacia scliistnaiis, quam ut opportuniusper quos ibidera allegat, csedera ejus pertinere adan-
cliquam iemporis tnoram papw Innoceniio reconci- num 1155, quam lemporis ralionem ante ipsum etiam
liarenlur. (Et re quidem ipsa Victor) ad virum san- ostenderat Mabillonius in nolis fusioribus adepisto-
civ-m(id est Bemardum) nocte se contutil, etUIe eum, lam 158 S. Bernardi. Citatus Annaliura Gistercicn-
nudalum quidem usurpatis insignibus, ad dontini sium conditor cap. 6, num. 8, S. Bernardum a.
Innocentii pedes adduxit > sicut tesialur Ernaidus B Januensibus postulatum fuisse prtesulem scribit
in Yita, lib. v, cap. 2, mim. 137, apud nos. Atque (Vide Ernaldum lib. n Yitae, cap. 5) sed frustra;
hic funestissimi ac diuturni seiiismaiis finis, quod observans illi evenisse illud Guilleimi lib. i Vitae,
curis ac laboribus indefessis sancli nostri herois cap. 14 : « Cum dignus esset, ut cogeretur, nescio
Bernardi felicissime ac honorilicenlissime compres- quo judicioDei, ei singularis reverentia sanctiialis
sum fuit, ros ab illo in hac causa gestas pluribus jara olim apud ou.nes obthmit, ne aliquando ad ali-
laemorante Ernaldo, quera modo indicabain, a quid contra suam voluntatem cogalur. >
num. 129, cujusque narrationi lucem aflerenl ea, § XVII. Iter Leodiense Innocentii PP. II cumS.
qute antea praemisi e Pr_efalioneMabillonii. Verura Bernardo ; qui jus Ecclesiw defendit contra Loilia-
bisce nonnulla sigiilaiim attexere, praesenti noslro rium regcm; excursio, ul jerlur , in Arlesiam ;_
Guerrici ac muliortim aliorum conversio; Innocen-
instiluto accoinmodatum censeo. , . tius PP. visilCtarwvallenses; S. Bemardi in con-
175. Illud imprimis inemorabile pariterac Sancto cilio Remensis auciorilas; infulw Calalaunenses
admodum gloriosum, quia apparuit os suum et Spi- ab eo recusaiw.
rilus sanctus implevit illud, uii testatur Emaldus _.175. Chronographus Cistereiensis, relatis ad aa-
cap. 1, jium. 85, ab eodem utique Spiriiu eleclus, „ i_umChiistiI15I,cap.l,lniiocentiiPP.lIcumS.Ber-
ut concilii Stampensis in gravissimo hoc negotio nardo ad Leodienses itinere, et honorifica posleorum
unus Bernardus Patrum dmnium in illo congrega- adventum susceptione, quam Lotharius rex vicario
torum os et lingua forct. « Unus enim omniuin ore Christi exhibuit submissa admodum erga eumdem
locuius, ex eodem biog. apho, suscipiendum ab om- reverentia , sicutin antecessum § 16 jamdiximus;
nibus suinmum pontificem Iiinocentium nominavit : Iiis, inquam, relatis, idem chronographus factum
et ralum esse oinnes pariter acclamarunt, et decan- ibidem exponit a nura. 5, e quo conficitur, laudatum
.atis ex more laudibus Deo, obedientiam deinceps pontificem valde congrue et opportune sibi in ista
polliciti, electioni Innoceutii omnes pariter subseii- profectione comitem adjunxisse virum nostrum san-
pserunt, > Alia vero, quse vir sanctus in hac causa ctum. Nam Lothaiius in demissa illa sui abjections
egit, cognoscimus ex ejus epistolis. Etenim in ea, in gratiam Innocentii, in propriam, ul loquilur Man-
quae est numero centesima vigesima quarta, hor- ricus, «utilitatera cuncta convcrtere, et vel ex ipsa
latur Ilildeberium Turonensium archiepiscopum, ut pietate qutestuni, cx religione polentiam intentare,
Innocentium agnoscat legitimum pontificem, et in- ne gratis Iniiocentio famularetur, investituras nsur-
ter alia plura in ipsius favorem itb.recenset juris patas olim Ecclesiae, sed a_Callisto secundo, ut supra
iliius praerogativas : « Funiculus triplex difiiciie D vidimus, vindicatas constar.ler, inter obsequiarepe-
runipiiur. Electio nieliorum, approbatio piurium, et tere ausus est, ralus ponlificem tunc adhuc Roraa
(quod his cf-icacius esl) moruin attesiaiio, Innocen- exsulem, inio et profugum, eoque ejus ope indigen-
tium apud omnes commendant, sumnium confirmant tem adversus a_mulum,nihil sibi petenti negalurura,
panlificem. > Et in epistola 125 ad Gaufriduns!de cui vel taceiiti sohiin et acceptanti omnia indul-
Loratorio, de quo consule notam Mabillonii, operam genda forent ab Anaclelo. Hic major Innocentii
ejus requirit in asserendo pontificatu Innocentii, conflictus fuit, si concessisset, Ecclesiam pene
quem « meiito, ait, recipit Ecclesia; cujus et opi- prodentis , quippe en.eiitis tiaram de Pelri juribus,
nio clarior, el electio sanior invenia est, nirairum imo de vero Christi patrimonio, eoque jam indigni
eligentium et numero vlncens et nieriio. > Denique poiilificatu, sed destitucndi a Lothario si resili-
in epislola 127 ad episcopos Aqnitaniae, causam ret, atque ipsa illius regis desertione Ecclesiam diu
eamdeni egregie tuetur adversus Gerardum Engo- divisam quassatamque, araplius atque hostilius d'i-
Iismenscni, schismatici partes agenlem, cujus mores visuri. Tunc primum sensit, Bernardum nequaquam
dephigii, et subterfugia eludit. casu nec humano consilio illuc venisse, neque rebus
~ 174. C-eterum motibus se-
qurc a.i Guillelmuni ejusdem Aqui- pacatis adductum, ut fruerctur; sed
727 S. BERNARDICLARjE-VALLENSISABBATIS 728
dandis, qui jam emergercnt, ni repiiiiianlur, violen- A notis ad libri quarli, caput 97, pag. 555, terminum
tius grassatufis. mendacii, a Baronio adhibitum, mitigare quidem co-
176.« Caeteruin qualiter htec oinnia gesta siut, riatur notarum istarum scriptor; sed ex eo aper-
qualiterque imminentem tenipeslalein Bernardi Pa- tissima Petri falsitas purgari non potest. Porro in-
tris constantia compescnerit, quo major dictis fides vestiiura est tradifio, missio in possessionera , ex
et pondus iusit, Bernardi allerius , queui nos cuin verbo vestire, mittere in possessionem, suo loeo,
MabiUonioErnaldum reclius vocamus, Bonsevallis inquit Cangius , in Glossario ad scriptores medise
abbatis verbis pfaestabit. >In Vita ergo, lib. n, cap. 1, et infima. lalinitatis tomo III, col. 1520 novissimae
inim. 87 editionis nostrte ita loquilur : c Soluto con- editionis; ubi deinde plurinia subjungit eruditus
cilio, Remensi, Leodium doininus papa Ronianorura auclor de variis modis seu formis vel symbolis -
regi occurrit. (Sed Innoceiilii iter Leodium ante con- quibus tradiiioues istse fiebant, atque exemplis con-
cilium Remense accidisse, denionslratura esi e prse- firniat, qute legi apud ipsum possunt, Rebus autem
fatione Mabilloniana, proxime superiore paragrapho tunc temporis in urbe Leodiensi peractis accensenda
a nobis producta), cl bonorifice quidera susceplus est coronalio rcgis Lolharii, Bernardo prteser.ie,
est, sed vclociter obnubilata esl illa serenitas. Si- per Innocentiura PP. ibidcm faeta; sicut Annales
quidem importune idera rex inslilit, tempus habere " Cistercienses ad annum 1151, cap. 1, num. 5, piu-
se reputans opporlunum , episcoporum sibi reslitui ribus memorant, et sic pergunt num. 6 :
investituras, quas ab ejus praedecesspre imperalore 178. « Dum InnocentiusLeodii commoratur, Ber-
Heiirico per maximos quidem labores et multa peri- nardus Pater Atrebatum, Gallo-Belgicae provincite
cula Romana Ecclesia vindicarat, Ad quod verbum urbeni in Artesia, adiit, miraculosum atque receiis
expavere ct expalluere Romar.i, gravius sese apud e coelo delapsum cereum, Deipara afferente, visila-
Leodium arbitrati periculum ofiendisse, quam decli- turus , prout ibidem asseriiur e Ferreolo Locrio,
naverint Romse. Nec consilium suppetebat: donec qui in Chronico Belgico ad annum 1-150his verbis
imirum se opposuit ahbas sanclus. Audacter enira excursionem illam describit : S. Bernardus, quuni
resistensregi, verbum maiignuin mira libertaleredar- aliorura, tum sacri cerei, recens e superis per Yir-
guit, mira auctoritaie compescuit. > Sic ibi biogra- ginem Deiparam allafi, videndi et hoiiorandi causa
phus ille omni fide dignissimus. Huc etiara respexil venit Atrebalum. Quo quidera viso et suis laudibus
ipsemet sauctus Pater in epistola sua 150, quae diri- ornato, tanta mellifluus doclor spiritus dulcedine re-
gitnr ad Iniioccntiuin PP.; ubi illum laudans ex va- plelus est, ut ad perpetuain memoriara in vctere
riis recte faclis, eiiisque zelum exeitans adversus /-,csenobii Yedastini cosmeterio, et regione Curia. Co-
.mibilionem Philippi, qui niodis illegilimis seden mitis, ut vocant, cruceni erigi ciiraverit. Quippe
Turonensem invadere tentabat, hsecei in memorian illic recle locus , in quo stans Bernardus compos
revocat : « Sed nec Leodii cervicibus immineni fuit votorum : juxtim nimirum sacrum piguus re-
mucro barbaricus compulit acquiescere importunii couditorum suum tum obtinebat, vico cui a Picis
iraprobisque poslulalionibus iracundi atque ira- nomeii. Duravit id monumeiiti (crucem intelligo) in
scenlis regis. > annum 1647; quo lcmpore, quia in ruinam desine-
177. Hinc confieltur prinio, pneseus factuni Lo bat, Yedastinis ascetis instaurare visum esl, et
liiarii regis noii salis vere ac grapliice narrari al augustiore, hodiealiud cernimus , donare forma. >
Ollonc Frisiiigensi episcopo in Cbronico, qnod anni Ila Locrius ex monum. D. Pronier , majoris in S,
Ciiristi 1585 Franeoi'urti excusum est, lib. vn, cap Yedasti prioris. Yelleni equidem, qute de saucti ab-
18, pag. 149, quando cie iilo sic ibi scribitur : Ni 1 batis noslri ad prodigiosum illum cereum itinere
r.uiiclatus, exposiio lanicn prius tiic_.es.e,inquanlun i narraia sunt, ex aliis videre documentis stabilita.
regnuin amoreecclesiarum atleiiuatura, invesliluran i 179. Cerei vero istius historiam prsedictas Locrius
eoium quanto sibi dispendio reiniserit, auxiliur i prtemiserat ad annum 1105, hsec de illo scribens :
Romanse Ecclesite proinittit. Conficitur secundo , D « Alrebati in calhedrali tempio cereus ilie, per or-
quain longisshne abci'rasse a vero, el redargui, u l bem Belgicum memoratissiiinis, duobus histrionibus
Baronius loquilurad annumChristi Hoi, mendacis - seu citharcedis (joculatores Iperius vocat) Iterio
simum Petrum diaconum Cassinensera, dum i i Paulinati, el Normanno Brabantino ab ipsa Deipara
gratiam ejusdem Lotharii _ cuipostea (ut suo loc ) ccelitusaffertur, ardenti igni (de quo ad aniium 1092,
liicturi sumus) hihaesit, adversus tam aperlissiuiai i et alibi diximus)exstinguendo proniptissimum et sin-
vcritatem de iuvesliluris, affirmat eas ab Iiiiioceiili) gulareremediuni.Exquoquidei-icereonil-ilhacteiius
papa iii eo eoiiveiilu Leodieusi Lothario fuissc coi iraminuio (Florebat Locrius ineunte saeculo xvn, et
ccssas, sic diccns Cbron. Cassin. lib. IV, cap. 9! aimo Christi 1614, xi Kal. Seplembris obiit, e Biblio-
« Innocenlius igilur Gcrtnaniam htgrcssus, a Lt theca Belgica Yalerii Andrea.): quin, licet saepe ar-
tliario rege juxta Leodium excipitur , virgamci* t deat, mirifice aucto, multi alii cerei confiati fuerunt;
annulum antiquo ex more confmnans. > Chronicc ii velut Brugensis, Falcobergensis , Bononiensis ,
Cassinense inler Rerum lialicarum scripiores ab ai Nigellanus, Arkensis, Blcndecanus, elc. Agunt de
quot jam aimis lypis Mediolanensibus editus, toii !.' prsedicto cereo Molanus i.n Natalibus Sanctorum
IV recusum est ac notis illustratum ; in quo : n Belgii ad diem vi Februarii, Meycrus in Annalibus
 729 ACTA. 730
rerum Flar.dricarum Iib. i.v ad annum 1095, Mal- A (videlicct)mulli famosi DomnumBernardum abbatem
brancus de Morinis lib. ix, cap. 15. «Porro cereus Clarwvallensem conversionis gralia secuti sunt. t
iste Alrebatensis, uli addit Locrius, nobilissima Hoc factum refert Hermannus pag. 476 post aiinum
pyraraide lnedium fori minoris occupante (erecta 24 pontificatus Simonis Noviomensis, qtti sedere
fuit anno 1215) reclusus, pompa admodum solemni ccepit anno 1122. Non ergo haecepistola, ut Manri-
ad cathedralem ecclesiam annue defertur, ac reddi- quez censet, ad auiiuni 1151 (atque adeo nec Gau-
lis ibi votis, cereisque duobus pondere quadraginta fridi el socioruin conversio) referri polest. <Deinde
librarum oblatis, in oppidum refertur ad propriuiii Bernardii5 dicit in isla epistola, Devotus suppono
sacellum Dominica die hifra Octavam solemiiilatjs humeros, etsi jam fessos, sarcinaehuic. > Unde con-
Corporis Dominici. > At nos ab hac digressione de- ficit Mabillqnius, <tBernardum jam senectte proxi-
nuo inviam redeamus. muiii tunc fuisse. >
180. « Crediderim, ait Manricus ad annum 1151, 182. Sed Mariricus ad annum 1151, cap. 2,
cap. 1, num. 8, hoc eodem anno factum, ut Guer- nuin. 5 citato objiciens sibi eos, qui propter BP---
ricus, niagnum futurum incrementum totius Qr- nardi senectulem cen.sent, « Gaufridi conversionein
dinis, qni dudum exinagistro scholte Tornacensis post annos quiiidecim, aul plures conligisse, Sancto
in canonicum majoris ecclesise, sanctitalis et do- B nirairum prsedicanle crucem Leodii sub Conrado
cirinae fragrantia promotus fuerat, relictis omni- el Eugenio, hoc pontifice, illo imperalore..., re-
Liis, Bernardum sequeretur, per ipsum erudiendus spondet, hoc mihi, inquiens, probabile apparel, si
in Ciaravalle. Quin hisigiiem illam coiiversioiiem non obstaret simultanea cum Gaufridi conversione
usque ad triginta juvenum lilleralorum, divitum, Roberli Bruxellensis (imo Brugensis) memarala
nobiIium,inter quos ctiam Gaufredu.sde Perona, et conversio, quamnon potuisse coniingere illo anno,
Robeitns de Brugis , uterque inagnus , quam Leo- coifipertum est. Qiiippe Roberius ante aimos octo,
dienseiii capturara auctores appellant, ultra hunc Christi iihiiirnni 1158 Dunensi monasterio prtefe-
aniium nequaquam differendam, argumento est, ctus, in quo omnes conveniunt, alque eo directus
quod Robertus de Brugis, ex eis unus , non muito a"sancto Patre... nequaquam poluit non antea no-
post Dunensi coenobiopraefectus legitur, sallemnulla vitius esse, non professionem einisls.se, ac mona-
interjecta, quam sciamus, alia Berpardi inLeodium chum egisse per lempus aliquot. Quod de humeris
profectione. Eam conversionem quia et niimero co- fessis objicitur, ad probandam tunc sancti senectu-
piosior,el qualitate clarior.. Godefridi Claraevalle-E- lem, non urgel, praecique in honiine, defeotu vi-
sis verbis priiniim, qui non multo post Bernardo , riuri.fragili, gravitale uiorborum pene inutili, ct
Patri adhaesit, atque ab ejus ef conversorum ipso- * de quo medici longe ante judicassent, vix posse
ruoi ore cuncta perdidicit... declar3bo : < Inier conservari sine miraculo ; > quique adeo, secuu-
cmteros, ait in Yila, lib. iv, cap, 2, num, 204, quos duin Manricum, potuerit ita loqui, etiamsi nondum
de vana conversatione liujus smculi per minisle- esset senex. Quod aatem asserebat idem auctor,
rium servi sui Christus eripuit, de partibus Flandriw Robertum Brugensem sinnil cum Gaufrido de Pe-
tnutti aliquando nobiles, mulli sapienles ei Ul- rona conversum fuisse, probarat cap. 2, nura. 5 ex
"
terati viri. ipsius inagisterio sacram professi sunt, in
sepulcris Clarsevallis, quibus scriptuin, ait, legi-
serviiuieni. Q_.oni._iprimus videbatur Gaufredus ille niiiS. Quod cutn illustri viro Gaufrido de Perona
dc Perona, qui postmodum in Ctaravaile prioris thesanrario. ecctcsiw Sancli-Quintini, in hac Ciara-
cfficiofunctus est, et defunctus in eo. t aunocirciter vaile habitum suscepit. Non video quidem, nodum
Cliristill46, ex Manrico ad istum annum cap. -H, hunc chronologicum facile extricari posse, si sn-
num. 9. Idem auctor ad amium, de quo agiraus, perius a Manrico et a Mabillonio dicta conversio
1151, cap. 2 historiam conversionis istorum tan- cadat in easdem personas, et in ideni terapus;,
quam singu_arem ac variis etiam rerum adjunctis aliud est, si duplex fueril, temporeque ac personis,
veslitam resumit et seorsim tractat, Yerum quan- \ ) diversa, Certe in textu, ciuem citabat Mabii]onius„
doquidem adeo vasla nobis superesl in tollantisque fiullius conversi nomen exprimitur : sed tricarum
Ecrnardi undequaque maximi rebus percensendis plus quavi satis.
niateries; adeat lector Manricum mox citalum, 185. Historicus Cistercieiisis ad annum 1151
Bcrnardi epistolam 109, Gaufrido et sociis ejus in- cap. 5, agit de Innocentio PP., qui Leodio redui
•
script am acbiographum Gaufridum lih. iv Yitsesancti prinio Cluniacum, mox Claramvallem visitarit dcj
nostri, cap. 2.. hospilio illic poutifici exhibito (Rem describit Er-
181. Ralionem vero temporis declarare conatur naldus lib. n, Vilse S. Bernardi, cap. 1) de mona-
idem Manricns ibidem iiuni. 5, eorttm conversionem chis ibidem a cacodaemoiieturbalis,0sed a Bemardo
innectens anno Christi 1151.Sed Mabilloniusin nolis pacatis, ex Emaldo cilato : item de concilio Re-
brevibus ad istam epislolam, « De his, inquit, hilel- mensi, ac ratione temporis. (Vide a nobis praemissa,
ligendus est Herfiianiius monachus Tornacensis in § 16.) Quod autem vir sanctiis eidem concilio in-
Spicilegii Aclieriani tomo XII, pag. 479, uhi terfuerit, narrat Manricus cap. 4. «Interim, ail
de S. Bernardo, quem « tam ex Ecclesia sanctm ibi num. 5, Iiinocentius perlustrans Franciam, con-
Vtariw Tomacensis, qtiam ex ipsa diwcesiclerici dictae syr.odi diem prxstolabatur; comitante Ber
751 S. BERNARDICLAR_E-YALLENSISABBATIS 732
riardo, an sine ipso, nihnis expressura. Cerle quo A Bisuntinum decanum, et in epistola iSS ad Inno-
terapore concilium agebatur, pondus cunctarum rc- centium papam.
rum penes ipsum fuit, > teste Ernaldo, lib. n Yitse, XVIII. Plurimi asancto Palre conversi; Jav.nen-
§.
cap. 1, nnm. 87; qui isla memoriae prodidit de In- ses pacali; scripta deinde adillos epistola; gratus
nocentio : « Perlustrata igitur Francia, Remis con- eorum animus erga Sanctutn; annus, quo Romatn
vocavit concilium, in quo muitis ad honorcm Dei advenit; gesta pro re monaslica,imperio ac sacer-
dolio.
disposilis, regem Ludovicum, vivente patre (Ludo-
vico Crasso) pro Philippo fratre corouavit in rc- 186. Anno 1152, insigne sancti Patris vaticinium
gem. In oranibus his dominus papa abbat.em a se gitur in Annalibus Cislerciensibus cap. 1, num. 7,
separari non patiebatur, sed cum cardinalibus rc- his verlris : « Pater sanctus... tirones, quos ad-
bus publicis assidebat. Sed et priva-hn quolquot duxerat ex Belgio, pluresque ad eum confluentes ex
habebant negotia, viruni Dei secretius consulebant. toto orbe (nam usque ad centuni novitios exer-
Ipse vero audita refcrebat ad curiam, ct opp~~issis cuisse, idquenon semel, antiqiiaemernoriaeproduiit)
palrocinia exliibebat. > Itaque sanctus doctor Re- vcrbis pariter et exemplis confirmabat. « Ex quibus
mensi concilio non solum hiterfuil, sed egregiis cnm Godefridus -de Perona primo tempore tirccinii
etiam auctoritatis splendoribus inter Patres ibidcm B sui pro palre sno viro nobili el potenti, quem in sw-
congregatos fulsit. Sed anil.idem duos sermOncs re- culo reliquerat, filiali pieiate sollkitus Palrem san-
citavil ? cluin pro ejus conversionc rogare Dotninum affectuo-
184. Uterque habelur apud Mabiilouium inter sius exorabat; cui vir Dei: Ne timeas, inqv.it, ego
opera suppositilia S. Bernardi volumine II, col. 755 iiium probatum tndnachum manibus meis in hac
cl sequentibus. Et prirao quidem, qui inscribilur Claravalle sepeliam. Uirumque seculum est, t pro_:l
ad cleruin iii concilio Remeiisi congregalum, se- narrat Gaufridus lib. IV Vitae, cap. 2, cujus veiba
quens inuritur censura : « Non est Bernardi, cui prodnxi, ubi etiara rei evenlura refeit. Quam h__-
Sttperbum et insolens videretur, episcopos univer- pense ac feliciter vir magnus steteiit pro pontifi-
sosques praelatos fratres appellare, quanto minus catu Innoceiitii II in Galiia ac Italio propugiiaiido,
diabolos, uti hic fit iiuin. 5. Cujiiscuiique sit, ex patet ex prtemissis § 16. Yerura dicamus hoc loco
Bernardi centonibus lotus conslat, coram papa, nonnulla magis sigillalim de rebus prseclare ab
cjiisque jussu habitus, ex niini. 1, > Secundo autem ipso gestis in Italia, eura cum laudato Innoceiitio
ad pastores in synodo congregatos praemittuniur illuc proficiscentem coinitaturi.
ista : Cujuscunque sit, nec inelegans est, nec lectu 187. Ernaldus in Vita lib. n, cap. 2, de Innocen-
indigniis. Manricus cap. 4, nuni. 7, ita de iis statuit: tii e Gallia discessu ita scribit : « Longas in Gallia
< Crediderim orationes Bernardi in eo concilio, facere moras dominus papa non potuit, sed, sicut
cum aliis ejus opusculis amissas, atque hac, quse cuni Lothariorege condixerat, Romam ei occurrit. >
circiimferunlur Sub ejus noraine, ab inferioris elo- Iter illud in Italiara accidit eodera anno 1152; quod
qiienti_e auctore condilas, habilasque in concilio pluribus describitur apud Pagium in critica Baro-
minus gravi. > niana ad dictum aimum, num. 1, et scquentibus;
185. Ad splendorem, qui hoc anno abbali noslro ubi etiara invenics, eos inter se egisse, aMtequam
S-Stimatissim'odelatus esl, addipotest primo electio Romam pervcnissent, habiio in Longobardia collo-
e',us, ul calhedrae Calalaunensi episcopus prteessel, quio. Manricus cap. i, nuni. 8, ejusdera anni, « Sa-
ex Chronico Aiberici monachi Trium -Fonlium, quod lutato, ait, Lothario post colloquia, Innocentius
vulgavit Leibaitius accessionum historicarum to- Bernardum Januam mittit, ipse Pisas progrerlitur,
mo II, ubi pag. 269 res haec ita refertur ad annura - pacein si possel/iiiter utramque urbeiu rcforraatu-
1151 : « Cum bealus Bernardus in cpiscopum Ca- rus, quse diu turbida, prteter contiriuas caedes stra-
talaunensem fuisset eleclus, recasavit, et per ipsum gesque, non. parum ofiiciehat rebus pontificis. >
Gaufridus abbas sancti Medardi Suessionensis fit D Negoliuui porro gravisshiii raomenti e volo ulrius-
episcopus Catalauneusis. > Addi potest secundo du- que successit : cujus eventuni ita commemorat
plex miraculum, quorura altero mulierem diu clau- idem Annallsta cap. 6, num. 1 : « Longa dissidia
dam ercxit et sanavit; altero reddidit saluti puerumL turbabanl ulramque genlem, Januenses nhnirum
sine intermissione plorantera. Piimura perhibel; Pisanosqne, et clum vel levium ab utrisqiie oSen-
Gaufridus monachus Claraevallensisin Yila, lib. iv, sionura vindieta quxritur, majores oborlae, piimo
cap. 4, num. 252; secundam vero Guiilelmus ab- in querelas et jurgia, mox in odia, deinnra in pu-
bas in Vita, lib. i, cap. 6, num. 59. Utrmnque ac- blica belia transiere... Et Januenses prosperiori
cidit in monasterio Cariloci, vulgo Charlieu, ii:i tunc fortuna ac majori polentia, eoque tardiores ad
dicecesi Bisnnliiia, aimo 1151 fundato; quod intei pacem sperabantur. Cum, ecce, raissus Bernardus
rtlias Manricus cap. 8, tnemoral Bernardi filias, dc; ah Innocentio fcroces animos in momenlo compe-
quibus ihidem meminit. De co ellani Sammarthaii i scuit, in instanti sedavit, qutecunque jubeat prompte
tn Gallia Christiana tonio IV, pag. 225, S. Ber- exsecuturos. Nulla ibi cunclatio, nulla mora. Ve-
nardus nominat illud hrepistoJa 197,. ad Pclruir i nit, vidit, vicit, ct solo aspcclu debellavit quaecuh-
 733 ACTA. 734
que voluit. Delaiuia Innocenlio papse est, atque, \ nere vix quh:>toab urbe lapide coiispicerent,. o_nni
Pisanis pactis interventuris. Quo minus pax ibi humano auxilio desperato fidein sanclissimi Patris
dem firmaretur, Januensibus Bernardo obtenlpe- inlerpellaverint, concepto voto post alia in Iiunc
rantibus, et submittenlibtis seipsos ejus arbitrio, tenorem : Post hwc inter Divos Reipublkw nostra;
alterius tanlum partis absentia fuit. Ilinc factum tutelares, divum Bernardutn, qui dum in humanis
est, ut qui legatus pro negotio pacis veiie' at, vix agebat, nostri in wlcrttum non obtiturum sc,suis iil-
de.pace tractaret, impetrata pene ante, quam pro- teris spopondit, ascribcre et connumerare promitti-
posila. Sed breve tempus, quo illic nioram fecit, mus, et vovemusdiem ejus feslum celebrare, et a po-
praedicationi verbi potius dedit, eo ferventius ani- pulis nostris el a clero, accedente illustrissimi ar-
niarum salutem evangelizans, quo avidius a ciinctis clticpiscopi, ct reverendissimorumepiscoporutn con-
audiebatur, quo fructuosius. sensu, celebrari curare : iiihac ecclesia majori, vet
188. « Jam qua veneralione suseeptus sit, quo in alia arbiirio noslro, capellam eidem dicatam con-
in hoiiore, cultum prae se ferente, vel vivus habi- slruere : cadem die divi Bernardi.quotannis in pcr-
tus, non aliunde cbnvenientius hauriaraus, quam peiuutn solemnem proccssionem fieri, cl sacrutn so
ab ejusdem sancli, post annum licet, ad eos scripta lemnead ejus altare, nobis pie assisientibus, celebrari
epistola gratulaloria quideni, el confirmatoria in 1B facere : et demum iitaiiu ducis inter dicii sacri so-
incepto, sed et historica; > quae est inter Bernar- lemnia sinijulis annis itt pcrpetuum, el pro hoc anno
dinas ordine centesima vigesima nona. Inde autem duodecim puellis, ut vocant, dofes, scilicet libras
excerpo sequentia, quibus confirmentur ct jammox ceniutn unicuique earum pcrsolvere. ht cujus rei te-
dicta, et inferius dicenda : t Quod adventus noslcr sthnonium has ab infrascripto nostro secrclario pu-
ad vos anno prteterito non fuerit otiosus, Ecclesia blice leclas recipi. et subscribi, et signo noslro tnu-
paulo post in sua necessitate probavit, a qua missi niri jubemus, datas in ecclesia cathedrali, die Domi-
et fiieramus. Honorifice nos et suscepislis, et te- nica vigesima quinla Aprilis anni millesimi sexcen-
nnistis exiguuni quod aptid vos fuimus... Profecto tesimi vigesimiquinti. t
ut non immemores, sic noningrati suinus : vicem 190. Htec Januenses, instanle ruina suae Beipu-
rependat, qui polest, et qui in causa fuit, Deus. blicae. At quam ex voto id volum eis successerit,
Nos enim unde illum recompensemusveneraiionis non raulto posl eventus demonslravit. Nam Pater
cultum, sed obsequium, sed affectura, plcnum amo- sanctus, dilato solum auxilio, quoadusque ipsius
ris et gratise ! Non quod nostro delectemur favore; esse comprobaretur, in ipsa solemnitatis suaevigilia,
sed vestroedevotioni colltetaraur. 0 mihi dies illos Hispana classe auxiliari propitius adfuit, hostiles
"
festivos, sed paucos! In tetemum non obiiviscar copias ocius fugaturus. Nec quisquam in populosa
tui, plebs devOla, honorabihs gens, civitas illu- urbe fuit, qui non Bernardi cognosceret tutelam,
stris. Vespere, el mane, et meridie, more utique prsesentera sanctum, cui beneficium acceptuiii red-
Pi'ophetse, narrabam et annunliabam, et erat tanla dendum foret, Hsec o.riler cpistolte occasione, suis
audiendi aviditas, quanta audientium charitas. temporibus latius ccmriiemoranda. Quin et addide-
Porlabamus verbum pacis : cumque invenissennis rim hujus beneficiimemoriam recentem adhuc, non
filios pacis, 'requievit super eos pax nostra... Mira tantum Genua., sed ubiqae etiani terrarara Ja-
celeritas, quia magna necessitas. Nec tarditateni nuensibus festivam atque devotam. Certe in Hispa-
passus suni, nec difiicultatem, uiia pciie die et se- nia in curia regis Catholici ob negotia frequentes
rens et metens, et reportans cum exsultatione ma- aiiniversariam sancti fcstivilalem devoli celebrai.t
nipulos pacis. Haec quippe messis, quam messui. simul, et liberales in ipso coeiiobii s-.iitemplo per
Exulibus, captivis, compeditis et incarceratis eva- annos singulos. Cujus nos etiam oculares testes
dendi atque repatriandi Itctam reportavimus spem, fuimus, dum pro alma Sahnanticensi acadeniia ad
metum hoslibns, confusioriem schisraaticis, gloriam poteiitissimum Hispaniarum regem. legatum agere
Ecclesiae, orbi Itetiliam, etc > ]_) mus anno pra_ierito. Sed de his satis.
189. « Id vero In aiternum non obliviscar tui, 191; Nos itcrum in vitam chronologicam, unde
expcrti revera sunt Genuenses anno 1625 Bernardo cum Manrico tantisper digressi sumus, redueamus
in auxilium vocato in hello contra Carolum Emma- gesta saucti Bernardi. Ab eodem itaque historico
niieleni Sabaudiae ducem, > ex notis brevioribus ad annum 1152, cap. 7, num. 10, tractatur de
apud MabiHoniumcol. 159. Factuni pluribus expo- Bruiione ad cathedram Coloniensem designato, ac
nit Manricus cap. 6, supra designato, nura. 6 : Ja- sanctum Patrem consuleiite, an acceptaret ejusdem
nuenses, inquit, ea verba Patris sanct-i:In aeternum regiraen;et subdilur Bernardi ad illum responso-
non obliviscar tui, plehs fidelis, adeo sibi firmasse ria, quae[est ordine inler epistolas oclava. Cap. 8,
consueverunt, imo et experti sunt, ut etiam post num. 8 datur sancti epistola 96, quae dirigitur ad
quingenlos fere annos, Chrisli liimirum millesimo Richardum Fontanensem (dioscesis Eboracensis,
sexcentesimo vigesimo quinto, vix septem elapsis vulgo. Yorh in Atiglia) abbatem, et socios ejus, qui
ffb eo, quo haee scribimus, ctim excellentissimum de alio ordine ad Cisterciensem transierant, in qua
principem Carolum Emmaiiuelcm Sabaudire du- ab co laudanlur ob renovationem religiosse disci-
cem... ditionis sute oppida va.slare, ct sihi immi- plinoe.In capite allegato, num. 9, sequitur epistola 95
733 S, BERNARDI CLAR_E-VALLENSISABBATIS 735
ad Turstiiium archiepiscopum Eboracenseni, cujus A illa susceptione fecistis, vos raelius nostis, > agno-
charitatem et heneficentiam erga- religiosos laudat, scendo scilicet Iiinocentium in conventu Carno-
Cap. 9, num. 5, occurrit sancti respynsoria epi- tensi, ex notis fusioribus ad istam epistolam, et ex
stola 94, ad abbatem cujusdam monasterii Ebora- Yita, lib. n, cap. 1.
eensis, unde exierat prior cum aliquantis fratribus. 195. Cardinalis Baronius, uti observat Manricus,
Ullimo denique loco ibidem num. 4, sequit.ur ejus num. 4, anno sequenti suppone videtur, Bernardum
ad Henricum regem Angiorum epistola, qua nioua- Patrem non adiisse hoc anno Romani curn Inno-
chis a se missis ad construendum moiiasleriuin, centio, imq neque in Italiam transmeasse, in quam
regis favorem postulat. Epislolas porro sic inscrip- triplicem lantum adventum ejus agnoscit, dupiicem
tas habcl Mabillonii editio. Quem vero ifi eisdem eo anno, nempe 1154, tertium post duos. Atque en
scopura sibi pracfixerit vir sanctus, tot quidem oc- ejus verha ad annum 1154, nura. 14 : « Porro ler
cupalus negcliis, sed indefessus pro bono Ecclesiae, contigit eumdem sanctum Bernardum venire in Ita-
iit supra vidimus, ac religiosse sase familia. propa- liam ad Innocentium papam, prirao hoc arrao, cuni
gaiione palronus, uti dicebamus modo, intelliges P-isas ad eoncilium venit; secundo , paulo post .
ex notis brevioiibus apud Mabillonium in episto- eodem anno, ut testatur ejus Vitte auctor his ver-
lam 94. Nam occasione inscriptionis ad abbatera B bis : C«??isecundo per Mediolanumeodem_anno Pater
cujusdam monasterii Eboracerisis, quam paulo ante sanctus transirct, etc.Tertius vero fuit advenius,
i'etiilimus, abbateni illum, uti et monasterium no- quando Lotharhis imperator se conlulit in Italiam
iiiinat, e.t aiia : « Gauliiduni scilicet, abbatem mo- cum exercitu, et finis esi impositus schismati obitu
nasterii S. Mariae in dioecesi Eboracensi ordinis P.etri Leonis. > Verba auctoris Yitse, quae designabat
S. Benedicli, quo ex loeo monachi duodecim cum Uaron-ius, extaul apud nos lib. n, cap. 3, num. 188.
priore egressi, cum ad Cistercienses convolare eis Eminefitissinius auiem.[Aniialium ecclesiaslicorum
tion liceret, confugium feeerunt ad Turslimim ar- conditor ila refutatur a Manrico, lium. 5 : « Ctete-
chiepiscopum Eboraccnsem, cjuem ob praesidium rum quidquid sit de illis advcnlibus, de quibus.
eis impensum laudat Bernardus epistola sequenle. nos, ait, agemus suis teirporibus; hoc etiam anno
Confer nolas uberiores, et epistolam 515 ad eura- venisse cum Innocentio , nuper adducta epistola
dem Gaufridum. Et in cpisiolara 95 haec observat : testat.iir, locuples testis : In ingressii, inquit, Urbis
Quid Turstinus prtestilerit in defensionem pi'a.di- sumus, Quin et legatio per ipsum ad Januenses,
ctorum monachorum, qui sludio majoris perfectio- de qua superius, manifestat [id ipsum, atque itera
nis ad eum confugerant, doect ipsius epistola ex altera ad Conraduni Suevae ducem, quam mox ad-
Monastico Anglicano referenda posl Bernardinas. > ducam, > Adde, quod ex exordio Cisterciensi corn-
192. Annus Clnisti 1155, in quem incidit Inno- perfura est, per tres annos exsulasse sanctum a sais
centii PP. II ac Lotharii regis adventus ad urherr filjis, dnm in Italia pro schismaie sedando coramo-
Romanam, candido calculo notaii dignissimus esi raretur, quos tamen nisi ab auno 1152 usque ad
prop.er varia facta, quae sanclus abbas nosler pei 1155 pensaverimus, vix aut ne vix (quidem) valea-
ejusdem decursum] reliquit meniorite posterorun mtis designare.
consignanda. Ad hunc itaque annum cap. 1, num. 2 194, Quippe a 1135, quo coustat eum in.Galliis
Manricus ila memorat : « Cum ante Urbis ingres- deittoratum, usque ad 1157, quo iterum e Romana
sum starent oranes, nec Innocentio suppeteren curia reversus legitur, non tres, sed duo tanlum
subsidia, queis tantum posset eamdem hilrand deslgnabinitts. Exordii magni verba accipiat lector,
negotium pertiaclari; ut nullis non pericuiis, nul- quae apud Tissierhiin distinctiofie n, cap. 11, sic
lis non necessilalibus uims Bernardus per omni: liabent : Venerabilis Pater Bernardiis, cum ali-
subveniret, lalem ad regem AngliaeHenricum, qaen quando per annos tres moratus fuisset in urbe Ro-
ipse ad Innocenlii parles traxerat, ab ipso urbii niana, atque in partibus Italicis pro sedando schis-
ingressu scripsit epistolam, brevem quidem, sec Q mate Petri Leonis, ctc. Subdit Manricus: « Atqne
vWidam, sed acrem, atque eo eflicaciorem, qu< haec una illi causa fuil, tara longo terapore iilios
breviorem. « Habelur ea inler alias sancti epistolai deserendi. Ergo Bernardus assislcns Innocentio
oi'dine centesima irigesima octava, qua a dicto reg. [ hoc ipso anno, quod non potest in dubium revo-
suppetias petit pro Innooentio papa. Sic habet cari, ad Ar.acletum missus crcdeiidus est simul cam
« Yelle vos instruere, de his praeserlim, qute spec sanctq archiepiscopo Norberto, ipsura, si possent,
lant ad honestaiem, aut insipienlls est, aut vos pe Ecclesia. reddituri. >.Detribus vero sancti Bernardi
nilus ignorantis. Ea propter rem sirapliciter inti profectionibus in Italiam distinguendis tractat eliara
mare [sufficit, et boe paucis... I:i iugressu urbi ; Pagius in Gritica Baroniana ad annuin 1154,
sumus, salus est in januis, justitia nobiscum est : num. 10, ubi Manricum Jaudat, quod triplicem
sed Romanis niililibus cibus isle non sapit. Itaqu . ejus profectiouera Ilalicam recte distinxerit, et hanc
-juslitia placainus Deum, militia terreinus hostes ; ad objeclionem ita respondet: « Nec refert, quod
solis necessariis necessaria non habemus. Qui 1 in Lotharii imperatoris epislola, aimo prsecedenti
opus sit faclo, ut opus vestrum compleatur, quo I a nobis recitata, nonien Bernardi non menioretur;
de domir.i papse Innooentii magnilica et honor.fic i -licet aliqiii episcopi et abbales in eadem noraincn-
737 ACTA. 758
ilir; riora in curia imperatorritri et fegum, episcopi; A Rogerius Sicilias quondam dux, tuhc pseudoret
el abbates praesentes non stibscribebant oinries crealus ab Anacleto, comperla sancli Patris pro-
diploniatis , ideoque riec orahes ift iis riomiria- fectiOne, atque Cx ea occasionem fiactus, ttt reba-
bantur. > tiir, Pisanorurri cOnslanliaederaoiliendte, legaiis eos
195. Quod conjectabat ftuperfime Manricus de et litteris aggreditur, iniilta pollicitus, si Inhoeen-
sar.cto ad Anaclelum misso una cum sancto Nor- tium deserant, si ad Anacletum transeant; plura,
berto, nulliim viri sancli, si anibo missi fuerini, ili- si in fide persistar.t, comminatus : utraque acriter
nerls ea gratia suscepti fructum retulere, nam in- "et impense pro mofe pfincipum. Nuliis cessere
flexibileiri, ail num. 6, invenere sanclorurii verba, precibus Pisahi, nttllis terforibus, docti perseve-
iieque ullis convenientiis emolliendurii, nullis ra- rahtiam a sancto Patre, atque Imiocentio ex animo
tionibus, seeuhdum id quod Ernaldus, lib. n, adha.rentes. Quod Berriardo iri itinere nuntiatum,
cap. 2; Yitte S. Bernardi scribit: « Yitavit etiam aeterria laude dighurii censuit, tali ad eos epistola
ohstinatissime 'iraperaioris colloquium , nec niinis coriscf ipta; > quaelegipotest, eslqueiniei'aliasBer-
nec blandiftientis flexus est, nec de statu suo con- nardinas of difie centesiifia trigesima. Has litteras Ba
siliura Cujuslibet personae adniisit. > Ingressus verb roiiius ad anfiumil53, nuiri. 10, perpelua memoria
Loiharii regis in urbem, ejusque Ibideiri cbronatio " dignas vocat. Jam vefo qute ab eodem Bernardo,
iraperatofia, hic pro insertis habeantur : de quibus sicut sefibit Manriciis ad anrium 1135, cap. 2,
tamen ista recito ex Chroriico Ottonis Frisingeri- num. 3, in eodem itihere gesta perhibentur, ex iiliuS
sis , lib. vn, cap. 18 : «Rex autem plus merite temporis auctorihus, paucis, pro more, qnia hunc
quam fiiilite coniidentiam gerens, ad urbem nsqiie annum concernunt, prosequamur.
progfeditur; ibique qualibiis potuit', cuni paucis 198. Et prirao quidem conyertisse miiltos, ipsius
strenue peraciis, in ecclesia saricti Salvatoris, quse militaturos auspiciis in Claravalle, ex quibus va-
Constantihiana dicilur, a summo ponlifice Inno- cuse fundalorum sedes resarcirentur, testis est
ceriiio coronatus, imperatoris et augusti adepttis alibas sancti Theodorici, qui inter capturas (sic
cst noriien. Nerape ecclesiam beati Pelri, ubi mos ipse eas appellal) a bealo viro Taclas, celebrem Mo-
coronari "erat 'iriiperatoribus, Petrus (Leoiiis) eo guntinam recenset, lib. i, c.ap. 15 Yitte; in nostra
lempore occupaverat. > Sed proinovendo rerum autem divisione, lib. i, cap. 7, num. 68. Sed in
suarum successui minus confidens, atque adeo hac Moguntina captura horainum, Mascelini prae
cunctando melius se eisdem prospeclurum sperans, aliis cohversionem fecere celebrem, uti pergit Bfan-
viribus utique inferior; sedlocis tutior, « non ponens (P ricus liurn. 4, resistentia ejus, et Bernardi pro-
Deam adjutorem suum, sed confoederatorum sti- phetia : quippe nolenli dixit convertendum, et re-
pntus malitia, hi editioribus et tutioribus turribus luctantem demum ad Deum traxit. AdisisGaufridum
riiariens, Lotharii ludificavit virtutem, et interdi- rnonachum Claramvallensem, lib. iv Yitae, cap. 2,
cens suis congressibus publicis, nec sibi securitatis num. 201, ubi factum boc pluribus narratur. Cre-
suae fecit periculumi nec causam eonflictus hoslibtis diderim, inquit Manricus, num. 5, in boc eliam
dedit : sed tamen liberum eorum diseursum niachi- ilinere ducissam Lotharittgiae ab eo conversam, in-
rris superioribiis et obstaculis yariis impedivit, > sigr.em feminam, nec minus in statu peccatricis
tcste Ernaldo superius allegato. singularem, qttam poenitentis. Rem gestam habes
196. Sed Lothario Roraa profecto erexit cornua; apud GuiHelnnim biographum, lib. i, cap. 7. C&'te-
rit Inriocentio eliam visum fuerit, magis e re sua rura, uti subdit Mauricus, nuin, 8, quod ad Lotha-
fore, si et ipse deinde Pisas rediret. Audiatur ringiae ducissam attinet, conslat ex tempore, eam-
Ernaldus ihidem sic loqueiis :« Relicto igitur Romae dem fuisse Alcidem [imo Atheleidem, vel Adetai-
Innocerilib, alias imperator digfeditar. Petras vero detn ], imperatoris Lotharii sororem, Simonis
post ejus discessum crehros movens per urbem conjugem, quae illi MatthKum genuit, in Lotharin-
excufsus , fideliuni caedibus inhiabat. Intelligens iD gise ducatu successurum. Qiialiter autem eadera
ergo Innocenlius Romae sibi infructaosam eo tem- ducissa in sanctitate et juslitla perseverans, viro
pore mofam, ne praesenlia sua illius bestiae rabieni Dei in deliciis habita fuerit, quem et ergastulo
efferaret, rursus Pisas reverlitur : ibique aggre- corpuris solutum, ccelos conscendentem videre me-
gatis.tolius oecideniis episcopis, aliisque religiosis ruit, eoque magis in bona confirmari, filia patrem,
viris, riiaghaegloriae synodus celebratur; > de qna discipula magistrum per labores ad.gloriam secu-
nobis erit sermo ad annum li54, quo habita est, tura. Manricus, inter illa qua. fecit noster sanctus
Interea temporis nonnlia hisce superaddenda oc- in dicto ilinere, num. 9, hsec narrat :
currunt; de quibus Annales Cistercienses, cap. 2. 199. « Cum idem sanclus Romse, ut dicebamus,
197. « Inliocentius, inquirint, Pisis commoratus Noibertum Patrem denuo convenisset novis eidem
Bernardum Patreni ad Germaniam legat, Conrado charitatis conjunctus vincuIis,.nova amoris indicia
duci post longum t.andem schisma, de quo superius superaddidit. Hinc factum esl, ut in eodem hoc iti-
(quippe octo aniiorum) cum novo imperatore re- nere, curii Cameracum parumper divertisset, re-
conciliando , aequis uifiuque paclis conditionibus, cens natos Yalceller.ses visitaturus, nobilissimain
queis ofbitas Lotliarii locum dabat. Interim vero locupletemque abbatiam Tongeiloensem a Bur-
739 S. BERNARDICLAILE-YALLENSiS ABBATIS 758
c.hardo Cameracensium aiilisiile impetrandam cu- A Michaelis, in loco, qui dicitur Mulenhusen, Conra-
raveril, et liberamlradeiidara Prsettionslratensibus. dus frater Fridcrici ducis imperatori reconeiliatur. >
Quod ad ipsins praecipttc inslanliam facluin, testis Et mox htec observat: Jam anno 1155 ( ann. 1154
idoneus (mslrumentiim donationis) conlirmat, quem signat Trilheraius in Chronico Hirsaugiensi) Con-
Aubertus Mirteus producil. > Habetur illud inslru- radus ciiin eo in graliam redierat; sed aliquod post-
nientum iu ejusdem Chronico Cisterciensi, quod ea dissidium inter ulrumque exortum esse opor-
coloniaeAgiippinte vulgaltrai est anno 1614, p. 90 tet. Nisi forte siut intelligenda de actu minus so-
ct sequentibus. En tibi hoc fragmentum, quod lemni concordite, quae inita ab ipsis prius fuerat;
iiidc buc transcripsisse sulficiat in rem nostram : illa vero, qute in Mulenhusen accidisse dicebaiitur,
< Ego itaque Burcbardus, Camcracensium episco- de reconcilialione, qase in publico principum con-
ptis, peliliouem religiosoruni virorura, 'Wallmaiiiii venlu firmata fuerit juramento post primam, forte
vidclicet Aiilverpiensiinn abbatis, et Bernardi Cla- eliam juratara, sed ritu minus solemni.
ravallensis, approbandam acslimavi, suppiicantium, § XIX. — Acta in concilio Pisano, ac Mediolani.
ut ccclesiara de Tongciio liberiaic donarem, qua- 201. Aiinus Christi 1154, quem cura histoiico Ci-
tcnus in ea fralres Pra_rao]islrateiisis ordinis, sub slerciensi hic aggredimur, raagni Patris Bernardi
regula beati Auguslini dcgentes, libere ei quiete B fama cum summa venefandi l-Oiiiiiilsejiiscommenda
Deo famulali valeant. Quam petitionem bonam lione egregie inclaruit tam e rebus ac miraculis apud
juclicaiis, ideoque bettigiie exaudiens, praedictam Mediolanenses atque alibi in Italia peractis, quam e
ecclesiara B. Dei Genilricis, seraperque Virginis concilio Pisano, quod ibidem hoc anno celebratura
Marise, ab omiii exaclionc debitisque obsoniis ad esi, Quac omnia nohis prscbei.i nobile de laudihus
sttsleiitandos canonicos, in ea Deo sanctaeque ejus sanclissirai viri arguineiitura. Condixerat, inquit
Genitrici servientes, liberam facio. Deinde... libens Manricus cap. 1, num. 1, Iiuiocentiiis coiicilium
coiisliluo, ul in slaluendo abbale sanior pars con- Pisis hoc anno Cliristi 1154 celebrandum, cui eli::iii
vcntus liberam polestalem obiineal; eleclus vero adfuturus erat, magna tunc pars Ecclesise, Ber-
Cameracensi episcopo praescnlelur, etc. Inter piu- nardus Pater, ex ejusdem ponlificis praecepto. Cuin
res autein, qui sigillum suum subscribunt, liabe- ecce, properantem illuc adire interccperunt legali
tur S., id est, sigillum « Bernardi Claravallensis. ex Mediolano, secura, si possent, sanclura redii-
Acta sunt bsec Cameraci anno DomhiicoeInearna- ctiifi, per qiiem pontifici reconeiliarenlur, per quem
tionis 1155, reguanle Conrado seraper auguslo. > Lothario ; hoc ultimo per electionera succedente in
Sed Burchardus, amio 1151, obiisselegitur innova Iier.rici imperatoris defuncli locum. Conradum
Gallitc Christianae edilione tora. III, col. 27. niliilominus Suevise ducem, ejusdem Henrici soro-
200. De ulilitale vero, quam sanctus abbas per riuni, jure sanguinis regnum affcctasse, superitis
suain legalionera, de qua nuper hislituius fuit ser- dictam. (Consule annum H25, cap. 1, num. 6.)
nio, attulit commuiii bouo Eeclcsite ac prhicipum Quin a Mediolaiier.sibus suseeplum, Modici, scu
sociilariiim, iia loquilur Manricus n. 10. « Jam quod Modicite, vel Modoetite, sede regni Iialite (ubi ira-
ad legalionis fructum altinet; impetrasse Beruar- peraiores solebant coronam ferream accipere, sicut
duni, compeiium esl, el, Lolhario ac Conrado re- notal Baudrandus) ab Anselmo archiepiseopo inun-
conciliatis, pacem hnpcrio lirmasse per Iongum tem- ctum, ac regem Romaiiorum acclamatum, cx ejus-
pus. De his in bisloria Polonica, ex collectione Joan- dem Conradi fratre Oltone Frisingensi etiam tradi-
nis Pisiorii Nidani, anno 1582, typis Basileensibus> dimus, ut videre licet loco mox assignato. Ergo in
excusa; in qua tomo II, lib. v, pag. 485, dicuntui hac fide constantes, seu pertinaces, diim Conrado
ista ac araium 1126. In Germania et Italia Conra- adhaerent, Lotharium respuunt, propter Conradum
dus Suevus cum fratre Fridcrico contra Lolhariumi Innocentium ctiiim adversabantur. Quippe Innocen-
caisarem arrua sumpscrant, donec vicli ab eo, Ber- tius haercdilaria ab Honorio protectione, dein mul-
nardi Clara_vallens:s abbatis, doclrina, pietate, eit D tis neque exiguis obstrictus meritis, partes Lotha-
sanelhiioiiia vilae clari opera ipsi reconciliati sunt. rii causamqite promoveral.
Alqne adeo sic factum est, quemadmoduni subdil 202. « Ctcternm jam Lolhario coronato, et Con-
Manricus, ut in causa plane consimili, nil rainu<i rado per Bernarduni ciim illo composito, cum nullo
regnum Bernardo Patri deberet quam sacerdotium,, lenerenlur juramento prtestitae fidei, et alias vellent
et ut, qui Ecclesiae pontificem firmaverat, orbi noi i Ecclesiae reuniri, gratiam PoRlifieis imperatorisquc,
mhms firraaret iraperalorem. Verum illud, quod as- Anacleto abjurato, per eunidem Bernardura auspi-
serebat modo historicus laudatus Cislercieusis, Ber-- cabantur [f. aucupabantur]. Haec puhlica legationis
nardum... paceni imperio firmasseper longum tero- occasio fuit: sed praeter hanc specialis alia pluribus,
pus, non salis combino ciim iis, quae habet Pagius> qui sanctitalis Bernardi et discipnloi-um eju>3fama
in Critica Baroniaua ad aimuni 1155, n. 12. Eleniiri perculsi, conversique, el jam tunc seculi delicias
ibidem agens de principibus Imperii cum Lotliarict spernenles, sancti Patris adventum si non praavene-
imperalore pacem juranlibus, intcr alia, quae reci- rant, saltem pra_venti a Beo praestolabantur",ipsius
tal ex Chronographo Ilildenseiinensi ad dictum an- se magisterio tradituri. Ex his, ni falloi--,legati dc-
num 1155, transsribit sequentia : c In fcsio sancl;i lecti sunt, quasi ex ipso conversionis suae proposito
Ul - ACTA. 713
sanctum Patreni efficacius pevsuasuri. Et divertis- A sam, eonditumque aliquod monasleriuni, cui se no-
set statira ad eos-Paterdalcissimus, nisi Pisanicoii- vitii isti mancipassent. At Ughellus, in tomo IV Ita-
cilii tempus instaret, ctti, salva pofilificis obedien- lise sacrte. col. 197., exisiimat, primum Cistercien-
tia, abesse nequaquam posset, Respondebit tarnen, sirimiii illa ur.be coenobiumesse Claramvallem, quam
inducias breves petens, se ipsuni post concilium secundo ab urbe lapide non anteaimum 1155 con-
exbibiturus. Et quoniam Mediolanensis cleri prae- dilam probat : proindeque hac in epistola novitio-
cipue opera eadem civitas, abstcrso primo errore, rum nomine Iiiielligendos esse eos qui Bernardi ope-
ad unilalem Ecclcsiae revocabalur, banc primo acl ra, ad concilium Pisanumpergentis, recens coilver-
clcrum epistolam seripsit. s Ilcec e Manrico. Sed, si, ejus se niagislerio ex animo jam devovissent.
sive cadera exarata sit primo, sive non, habettir Ughelli epocha de conditu monasteriiconstat exve-
tamen prinio loco, ct antc dua.s alias in eariimdc.ia leri inscriptione, et ex primis loci instnimeiiUs, in
collectione. quibus constanter Caravallis, non Claravallis ap-
205. Epistola autera illa, quse indicta coIlecti-->ne pellatur. Videepistolam281. > Sic Mabillor.ius.Porro
habetiir ordine centesima trigcsima secunda, san- hceccpistola, ad quam mittit Iectorem, abbati Bru-
ctits Paier gralrilatur clero MediOlanensi super jara honi de Claravalle in titulo pra3notatur: ad queniisla
dicto successu, differtquc siuini ad ipsos adventuni, B ohservat : «Priores editi Claravalle: ai Caravalle
ita iifam incipiens : ..Benedicli vos a Domlno, q:-o- prceferunt melioris notse codices : quibos domestica
liini sludio et industria civitas veslra Ijberata est Carcevallisiiistruraenta suffragantur. Est autem Ca-
:>berrore, et, reliclo schismate, ad caiholicani re- ravallis insignis abbatia Cisterciensium prope Medio-
diil umtalcm... Et ego, fralres, particeps et socius lantim.> Niinciterum adBernardum. Audisti, lector
gaiidii vestri fieri cupieiis, juxta pelitionem vestra__i benevole, qusenam feceiit abbas sanclus antequarii
ad yos. cuin dilectis fralribus noslris, nuniiis ve- pervenerit ad concilium Pisanum ; en tibi nunc cx-
slris, venieham, de qaibus raihi scripsislis pleaius poiiimus, quanta cum veneratione ad illud^sitadmis-
secundurii fationem iiv beneplacito Dei satisfactu- sus, quanla cum auctoritate interfuerit ejusdem ac-
rtts. Secl quia temptis bfeve est, quo ad conciliiiKi lis, qiianta ciim utilitate eidem profuerit.
(Pisaiiiini) fesllnaintis, non gravel vos usque ad re- 205. Ernaldus, lib. n Yitse, cap. 2, hsec in rem
ditum nostrum siislinere. > Atquc htec quidem ad hostram notata reliquit: «Innocentius... rursus Pi-
elerum : in epistola auteni 155 ad cives Mediola- sas revertitur : ibique aggregatis totius Occidentis
nenses, a quibus invitatus fuerat ad componendara episcopis, aliisque religiosis viris, magnse gloriae Sy-
paceni, scribit, helari se, quod ad hoc negotium sua p nodus celehi'atur. Adfuit per omnia et consiliis, et
requiralur opera, ac sperare ilios jtibet suum redi- judiciis, ct definiiionibus omnibus sanctus abhas,
t.uni post cqnciliuni Pisanum. Dc Epjslola 157 ad impendebaturque ei reverentia ab omnibus , et ex-
iniperatricem Romanorum (Richeram, uti addilhr cutbal.ant anle ejus limina sacerdotes, nonquodfa-
in margine apud Mabilloniuni) post idein concilium stus, sed multitudo communeni prohiheret accessum:
de rebus Mediolaiiensibus seripla, significat vir et, aliis cgredienlibus, alii iiitroibanl, ita ut videre-
sanctiis, Mediol-inenses non ante receptos hi gra- tur vir hurailis, et nibil sibi dehis honoribus arro-
iiam a pontifice, quam ipsi Lolharium imperatoreni garis, non esse in parte sollicitudinis ; sed in pleni-
reeiperent. Ilinc cos clementite imperatricis com- ludiiie potestatis. > Ita Ernaldus, fidelissimus Vitse
mc.ndat".Sed de illa cpislola dicam eliam infra. No- scriptor, leslisque omni exceptione major. Itaque
mina autem lcgaloriiin, de quihus paulo ante, ipse hoc jam teiiiuni concilhini habitum est, sicut cap._
sanclus Paler exprhnit in epislola 154 his verbis : 2, num.l, observat Manricus ad Ininc textum «(nec
« Ego, fralres, tanla lsetitia provoealus, sed et vo- Trecense, ail, includo) in quo Beriiardo per orania
catus a .vobis per ciiarissimos fratres Ottonem et deferretur; iiiium ad declarandum Innocentium sum-
Arabrosium, quos ad hoc ipsitm difexistis, decreve- mrim pontificem, duo sub ipso.> Laudatus biogra-
ram simul ciiin ipsis venire ad "vos, > eic, Epislola D plraspergit deinde ad acta concilii, quae summatim
porro: iriscribitur Ad novilios apud Mediolanuiit con- ila perslringit: «Actiones concilii longum est pro-
versos, quibus "gratulatur de. conversione, sefiue, sequi : suinma lamen in excommunicatione Petri
peraetoconcilio, illos visuram spondet. (Leo?i?'s) et in irregressibili fautoriim ejusdejectione
204. Qitod dicla iiioilohiijus epistola inscriptio, consiitit, et usquehodie hsec sententia perseverat.>
sett titiilus, iu eiTOrem hiduxerit Bafonium ad an- Plura de hoc concilio habet Paglus in Critica Baro-
aum 1154 videiur nobis probabilitts : iiam ubi ha_e niatta ad annum 1154, ubi etiam tractat de ejusdem
scribit n. 8: Jarii autera Mediolani planlata erat Re- epocha.
ligio Cisierciensis, et foetu fecundo propagala ; sed 206. Dhid ex ipso delibare convenit ad nostrum
perperam id dici, contrat enmdeni Baronhmi notat propositum, quod ibidem refert n. 5, de Ludovico
Jifanricus cap. 1, n. 7. At audiamus Mabilloiiium in Francise rege, dum synodum illam cogitavit impe-
nota breviore ad eamdem epistolani, inquahsec scri- dire. Inter Innoeentium H et Ludovicum VI Franco •
bit: «Ex lioe titiilo Baronius infert, jam ante Ber- rutti regem aliquod intercedebat dissidiurn, indeqiie
nardi adventum Mediolanum , id est, aute annum S. Bernardus epistolam 255 ad Ludovicum regem
1154, 'Cistercieiisium familiam eo fuisse transmis- dedit, monuitque ne concilium hoc tempore Eccle-
7|3 S. BERNARDICLARJE-YALLENSIS ABBATIS 744
siaeet regno tara necessariara, ipsiusque regis honori A ptores rerum Italicarum Mediolani ediio? lomo V,
ccssurum, impedirel. «At calor, inquiunl, nimius islius collectionis, ac noiis illustrata est. Textum
esl. « Quasi nos glacialia corpora liabeattms, t inquit vero superius e Puricelli edilionerelatum cum re-
«Befnardns... T.amensi quiclex Apostoitcwaucloriia- centissima contuli, uti videsis e variis leclionibuSj
ttis rigore processit, unde se merito esse lurbaiatn ccl- ad marginem ex ea ame adjeclis, In eadenl etiam
(siiudinis vestrm sercnilas arbitrelur ; qualiierhoc ip- nova editione consuli possur.t nota_ in cap. 41,
tsuin revocelur, aut lcmpcretur,proul oporielad hono- Landulphi, quae habenliir tomo prsedicto a pag. 515.
«rem veslrum, fideles vestri, qui adcruni,tolis viribus 209. Considerennis secundo, quinam cum Rer-
tenitcnlur. Inler quos nos quoque, si quid possimus.t nardo fuerint a sede apostolica Mediolanum legati,
Ad illud, quod de caloribus dicelrat sancttts, obser- ut negotium tanti ponderis conficeretur. Illustris
vat Mabillonius in notis, ad illud concilium : «Rex hujus legationis comiles commemorat Ernaldus
GaUicauos acccdere proliibebal ohteiitu ca- biographus lib. n, cap. 2, huni. 91, posl ea , qu;e
praesules
loris immodici.> Rebus ilaque concilii peraclis, san- prceraiseral de concilio Pisano, ita loqueris : « So~
do-
ctus. Paier datam ante Mediolaiiensibus fidem libe- Iuto coucilio , ad reconciliandos Mediolanenses
ravit desua ad illos.profectioiie.Expeditionemillam, minus papa abbatera Clarsevallis. quem muliis
adeo viro siimmo illustrem, iii varia membra divi- B' siipplicationibsis expetierant, et Guidoiiem Pisanura,
derc esl aiiinuis. et Matihseura Albanensem episcopum a latere suo
207. Consideremus ilaquc prirno, quos ob fines il- direxit, qui schisma per Anselmum in eadem urbe
luc a siiinrno pontifice missus (uerit, Pagius nuper- facium abluerenl, et ad unilatem Ecclesise devios
rirae meraoratus eostlem ila exponit, n. 6 : « Lan- revocarent. Ahbas igitur cum prsedictis viris, quo.s
consortlo
dulphus Juiiior cap. 41, apud Puricellura in Monu- a domino papa collegas acceperat, addidit
meiitis basilicse Anibrosiaiise num. 500, meiilionem et communi consilio virura venerabilem Gaufreduin
facit recoiiciliationis Mediolaner.sium cuin Innoceii- Carnoiensem episcopum, cujus siriceritatem et in-
tio II, ailque : « Innoceniius papa Pisis synodum liocenliani in multis probaverat. Et visum est car-
« cclebravit, in qua Robaldo episcopo (Albensi) reprm- dinalibus honura, ul tanlo adjutore negolium tanii
t senlante, Thealdus de Lattdriano archipresbyter ec- ponderis fulcirelur. > Hisce addiraus notilias sc-
i. clcsiw Medioianensis t (videtur is successor £te- quentes. Gaufredus ille, appellatus deLieves, ab
pliani de Guandcca, qui anno superiori Anselmum anno 1116 usque 1158, Carnotensis ecclesiae regi
archiepiscopum Mediolaneiiseiii valde vcxavit, ttt mini prsefuit, ex Samartlianis in Gallia Christiana
ibidem diximus), « Amizo dela Saia arcliidiaconus, „' tomo II ubi pluribus Iaudatur, De Guidone Pisano
t Anseimus de BJwde levita [al. additiir ordinarius], agitur apud Ciaconium in Vitis poritificttm Roma
« ct alii plnres ejusdem ecclesiw ordinarii, cl cumpri- norum el cardhialium tomo I, col. 987, uli eliam
« micerio Decumani sucerdote contra solitum decus col. 960, et sequentibusdeMatthaeo Albanensi; ubi
« Medioianiet ejus ecclesiw, Innocenlio papm fidelita- niagiiificentissimis elogiis condecoratur. Landul-
« tem juraverunl. > Mediolanenses ciiim, qui hacte- phus Junior cap. 42, de Bernardi ad Mediolanenses
nus aiiiiquam liberlatem reliiiuerant, juramentum ingressu agbns, hos tantimi comites ei adjuhgit :
fidelilatis a Gregorio VTl deerelum, quod hbdie a « Prtenomhialus abbas isle nil moratus , cufii Car-
prtesulibus exigitur, decoro ecclesice suse adversari notensi episcopo, et Robaldo Albensi Mediolanum
sibi persuadebarit. intravit; > ex notis hic, « eo videlicet, qiiem An-
208. < Cremonenscs vero propler hanc fidelilaiem selmo deposito, Mediolanenses delegerant vicariam
nequaquatn tnilites Mediotanenses, quoscaptos Itabe- archiepiscopalem obenndls ofiiciis. > Sed raajoris
bant, dciniserunl. Sed papa lnnocentius deposiiionem nobis est pretii Ernaldus, quanv ut vel ad latum
et expulsionem swpe dicli Anselini dc Pusterla (ab ungriem ab eo bic recedamtis.
episcopalu Medioianensi)firmavit. Atlamen prwnomi- 210. Consideremus tertio mirabilem viri sancfi
naii, qui fidelUatem juraverant, ihnentes hos casus D ad Itlediolaiienses ingressum , prodigio similera , et,
urbis et ecclesim Mediolatiensis, differrebant redire si orania simul colligas ejusdem adjuncia, rarissirao
Mediolanum, nisi haberent proteclorem, qni corain et forte nullo hujusmodi susceptiouis sanciorum
populo Mediolanensi confirmaret Anselmi expulsio- exemplo. Audi Ernaldura lib. n Vitse, cap. 2, nura.
nem, et ad nihilum reduceret Conradi coronaiio- 91,citato : « Transcenso, ait, Apennino, ubi audie-
nem (anno 1128 factatn) el populum tanim urbis runt Mediolanenses abbatem desideratum suis fi-
convocaret, et confirmaret ad Lolharii impcratoris nibus propinquare, longe a civitate milliaribus sep-
amorem, el ad ipsius Innoceiitii unitalcm. Ad hwc pe- tem omnis ei populus obviat : nobiles, ignobiles,
ragenda papa aDeo[Purkei.et a/.adeo] idoneum an- ecpjites,.pedites, mediocres, pauperes , quasi de ci-
gelutn habuit, sicut Bernardus abbas ClarwvallCnsis vitate migrarent, proprios Iares deserunt, et distinc-
fuit. > Hactenus citatus apud Puricellura Lan- tis agminibus.incredibili reverentia virinii Dei susci-
duiphus , cujus verbis noiinullus de suo iiiterserii piiint. Omnes paiiter delectantur aspectu : felices
Pagius, uti exparentliesibus apparct. CseternmLau- se judicant qui frui possenl auditu. Deosculaniur
dulphi Junioris sive de sancto Paulo Tfisloria Me- pedes ejus universi: et licet hoc ille moleste accipe-
diolanensis non ita pridem recnsa prodiit inter scri- ret; nulla potuii pionos et devotos fatione coinpe-
 m . ACTA. U6
scere, nulla iiiterdic.ione repeliere. Yellicabant A rem, antea indicata in hoc paragrapho num. 203.
etiam pilos, quos poterant, de indumentis ejus, et Asl bic deratts ipsa Saneli verba : « Non ante sane
ad morborum remedia de pannOrum laciniis aliquid Mediolanenses in gratiam domini papte, etEcclesiae
detrahebant, orania sancta, qnae ille tetigisset, ju- unitatem recepti sunt, quousque palani, Conrado
dicantes, et se tactu eorum vel usu sanctificari. Prae- refutato et aJmegato , dominum nostrum Lotliarium
cedentes itaque et subsequentes laetabundis accla- in suum regem et dorainum receperunt, et Roma-
isalionibus applaudebant abbati, et diu intra agnii- norum irnperatorem Auguslum una cum toto orbe
num spissanierita. detentum, tandem solemni reddi- confessi sunt : et de injuria transacta, juxla consi-
dere hospitio, > ad ecclesiara sancti Laurenfii, se- lium et mandatum doniini papae, digne vobis sese
cundum dicenda posimodum § 20 in initio, Quibus satisfaciuros esse, tacto sacrosaricto Evangeliq, spo-
publicae venerationis, laeiitiae, acclamationis signifi- ponderunt. > Epistolam haiic anno 1154, ab eo
cationibus adeo effusis quid in saneti laudem illu- scriptam, quando secundo Mediolafium rediit, liabet
strius, quid ardeiitissimo Mediolanefisium erga Pagius ad eumdem annum nura. 9.
ipsum affectui convenientius fieri potuit ? 213. Consideremus quinto virum sanctissimum
211. Quid, quod prae multitudine populi ad ipsum non poeniteiido successu mores Mediolanensium in
circumfusa non pateret ingressus? Auctor Exordii B meliorera transformasse normam. Id quod hisce
rhagni Cistercieusis distinctione secunda, cap. 16. verbis testatur Landulphus cap. 42 : «Interea prin-
« Cum ergo, aii, ibi (Mediolani videlicet) sederetiri ceps Conradus altiori consilio potitus, (ex quo vi-
quadam amplissima domo, tanta circa eumefatho- delicet regnum abdicavit, et in gratiam cum Lotha-
minura niultitudo , utnullus ingrediposset, » Quin rio rediit), imperatoris Lotharii vexillifer est factas,
etiam ibidem tanquam angeluse coelolapsuSj et homo el prsenonimaifis abbas iste (de S. Bernardo proxi-
proximtts Deo fuit habilus. Nam, ufi mox subdit me egerat) Mediolantmi intravit, quam civitatem
idem auctof : «Interea quidara de civibris ejusdem Bimirum, prout voluit, formavit. Ad nutum quidem
urbis, vestitu et vultu honorabilis, cum Dei hoininem hujus abbatis omnia ornamenia ecclesiastica , quss
adire oninimodis cuperet, et nusquam aditum re-pe- auro, et argento,"palliisque in ecclesia ipsius civi-
riret, mediis se turbis ingessit, manibus acpedibus latis videbantur , quasi ab ipso abbale despecta In
reptans, et super colla sedentium gradiens, quous- scriniis reclusa sunt, et non solum masculi, sed
que ad ipSum, quero desiderabat, perveniret. Cum- etiam mulieres tonsae sunt, et ciliciis et laneis vi-
que apprehendisset pedes ejus, coepit eos mira devo- lissimis induti ad quaelibet religiosa convertuutur,
tione amplecti et deosculari. Quod videns supradi- > aqua in vinum mtttatur, > etc. At de miraculis, ibi—
ctus Renaldus, qui propius assistebat, accessit, ut dem a viro sancto factis, postea agetuf. Praeter haec
amoveret eum^ seiens utique quia vir sanclus hujus- omamenta, quibus condecorabatur abbas noster,
modi veiierationibus et obsequiis nimis grayahatur. dura apud Mediolanenses legati munere fufigeretur,
Illeyero coriveisus dixit ad eum : Dimitteme, obse- jn promptu sunt alia , quae dabimus pafagrapho
ero, dimitte me videre et tangere horfiinem proxi- proxirao.
mum Deo, et vere apostolicum virum. Dico enim
tibi, et in fide Christiana tesiificor quia vidi illtim § XX. Catltedrw Mediolanensis regimen recusaf ; no>
inter apostolos Ghiisti. Quod audiens monachus tatio temporis ; ordo Cisterciensis ibidetn propaga-
iile, miratus est, et cupiens plenius nosse, volebat gatus ; de HumiUaiis quatn fuerit prwclare meritus;
beneficia in Mediolanensescollata.
ab eo: inquirere niodura visionis hujus'; sed prae
pudore propter astantes non praesumpsit. Yeruni- 214. De rebus a sancto Mediolani prseclarissimo
tamen niagnara exstitisse revelationem ipsam cer- gestis ita paulo ante a nobis dictum est,ut non pauca
tissime credidit, pro qua vir ille tam vehemenief (ficenda supersint. Consideremus itaque sexto,tanta
affectus erat erga fairiulum Dei. > De Renaldo, hu- ia veneratione et in amoribus adeo fuisse legatum
jus rei teste, dicam infra num. 215. I ) nostrum apostolicum apud populum Mediolanefisem,
212 Consideremus quarto , quam fortiter lega- ut eum sibi prtesulem posceret ardentissirais omnium
tionis suae causam pertractarit, et quam suaviter, votis. Landulphus Junior cap. 42 hoc ita narrat:
sine procerum reluctantia ac vulgi discordia nego- « Tandem ideffl populus, ut haberet abbatem illum
tium sibi commjssum sit exsecatus. Eienira, teste in archiepiscopum, ad ecclesiam S. Laureiitii", iii
Ernaldo mox allegato , « Cum tractatum esset in qua erat hospitatus, cuni hymnis et laudibus , et
ptiblicode negoiio, propter quod iam vir Dei quam solito suo Kir. (de quo in nolis ad hoc caput) cucur-
Cardinales advenerant, oblita fortitudinis suae civi- rit. Quod abbas ille non lulit : sed ait : Ego in "cra-
tas, omni feroeitate deposita, se ita abbati substra- stinum ascendam palafredum [id est equum grada-
vit, ut obedientise eoram non incongrue ille posset riurc] meuni, et, si me extra vos portaverit, non ero
aptari poeta; versiculus : vobis., .quod petiiis , ac sic aMediolano feceSsit. >
Jussa secjui,tani velte tnilii, quam posse necesseestT Piificellri.s-;in; basilicae. Ambrosianae Monumentis
Verum quse generatim laudatus iste biographus, num, :568 responsrim Bernardi exponens :« Quo qui-
rriagis sigillatim ipsemet Sanctus exprimit in epi- dem, ait, rbspohso sanctus abbas, Papiani ipse
stola ad, iniperatricem Romanorum . Lotharii uxo- Ticiiiumque tendere tunc ciipieus, nobis ad illud noa
>ATi-.OL,GLXXXY. ^
*it1 S. BERNARDICLAR_S-YALLENSIS ABBATIS 748
obscure videtur allusisse , quod S. Ambros.o conti- A ecclesiastico eumdem lapsurii temporis reperio ad
gera.t, cum regimen MediolanensisEcclcsitesibiobla» stepejam memoratum annuni. Alios, sancti Bernar-
ium recusans, ab ipsamet etiam urbe tandem auftt- diabbatis advenlum in urbem Mediolanensein per-
git, egressusquenoctis medio civitaicm (skutin ejus peram figentes, ad annum Christi 1119 refutat Puri-
vila Paulinus narrat) cum Ticinum sepergereputaret, cellus in Mtnumentis Ambrosianas basilicffi; num.
mane ad portam civitatis Mediolanensis, quw Romana 551. Quia vero adeo sunt misere hallucinati, ut hic
dicitur, invenilur >. Sed incerta haecomniiio est Pu- non mereantur refutationem, consulf de iis potest
ricelli conjectura de allusione illa sancti Bernardi. idem auctor. Mediolanenses itaque anno 1134, fru-
Divini itaque hominis modestia honorificentissimam Strati ardentissimo desiderio, quo fiagrabant, pro-
hanc dignitatem sibi oblalam recusavit consueto in movendi adeathedram archiepiscopalem , atquehoc
aliis hujusmodi in occasionibus sibi niore. Factum pacto apud se retinendi virum saiictum, volentes
vero illud confirmatur e biograplio Ernaldo, lib. n tamen possidere Patrem in filiis suis, ac in Patre
Vilse, cap. 5, unde isla breviter ad rera prtesentem de- lilios, ascetas ordhiis Cislerciensis petierunt.
Jibo niim. 110. «Intra Italiam civitas Januensis , et 217. Consideremus igitur septimo, quam bene
Mcdiolanum, mctropolis Ligurum, hunc optaverunt S. Bernardus fuerit meritus de Mediolanensibus ac
B
pastorem et raagistruni. > Sic ibi, inter infulas de Ordine Cislerciensi, quando bunc apudillos pro-
alias a viro modestissimo recusatas, de Mediolanen- pagavit.« Erat prae manibus, >prout narrat Manri-
sibus id factum asserilur. cus anno supra designato, cap. 2, num. 9, « seges
215. Curvero taci.uspr_etereamlest_moiiiuro.au- copiosa, ut ante adventum sancti jam conversis,
clorisExordiimagniCisterciensis, qui dislirictione sed multo pluribus per ipsum vocatis, et responden-
secunda cap. 16 , ha_c ad posteros transmisit: .tibus sine ulla cunctatione. Exstat rescriptum ejus-
< Domno Renaldo , cujus supra mentionem feehmis, dem sancti Patris ad Petrum tunc episcopum Pa-
indicante cognovimus, quod famulus DeiBernardus, piensem, quo gloriam plurimarum conversionum
cum venisset aliquando Mediolanum pro reconci- lioc tempore expcrtarum, ad se delatam in solum
liando schisniate Petri Leonis, cuintanta exsulta- Deum osteudit referendam, > secundum ea, quse
t.ione universorum susceptus est > etc. « Ita denique affirmat in epistola ista, ordine centesima Irigesima
sibi in ipso complacuerant, ut cum eum antea non quinta:« Si semen bonum, jactum in terram bonam,
vidissent, ingressum in urbem mox:in archiepisco- fructum altulisse videtur, ipsius est gloria, qui de-
ptim unanimi eonsensu raperent potius quam elige- dit senieii serenti, fecunditatem lerrse, seniini in-
rent. Quod cum ille recusasset, parati erant omnino crementum. Quidin his nos capimus? Ego sane glo-
virafacere, nisi fuga latenter evasisset. t Quisnam riam Christi alteri non dabo;"_niullovero.scrupulo-
autemRenaldus seu Rainaldus iste ? Idem is est,« ad sius asurpabo mihi. Profecto lex Domini convertit
quem tres exstant epistolce Bernardi, lacte et melle animas, non ego. Testimonium Domini fidele sa-
manantes, ultra cotisuetum, >ut scribit Manricus ad pieiitiam prceslat parvulis, et non ego. Laudatur de
annum 1121, cap. 5, num. 9, quse inter alias ordine bona-lilterae toriiaturamanus, non calamus. Fateor,
sunt septuagesiina secunda, septuagesima teriia ei ut multum tribuam mihi, tingua mea calamus scribw
septuagesima quarta. Fuit item abbas Fusniacensis, vctociter scribenlis. > Hinc igilur inlelligi perspicue
vulgo Foigny, dicecesis Laudunensis, et primus qui- potest ingens conversormn ad perfectiorem vitam
dem, ut Mabillonius in notatione ad epistolam 72 af- mullitudo. « Ergo ulrorumque, >sicut pergit Manri-
firmat; sednegat Manricns proxime cilatus. Fuil cus num. 10, « devotioni satisfacturus, et pro accep-
etiam fidussancti Bernardi socius Parisiis,qui, ut su- lis redditurus filios pacis , ipse alias pronus dila-
perius § 10, num. 105, relatum eslexauctoreExordii tandae suaefarailiae, annuit piae et devotte petitioni,
raagni Cisterciensis, « secrelorum famuli Dei magis ac loco (non) longeab urbe designato, naiiyisaquis
conscius erat. > Hine superiori ex hoc viro relatse irriguo aniO_noque,fabricam ei coiiseusit superponi,
narrationi fides conciliatur. TJmonachis adsciscendis ex Clara-Yalle. Cui aedificio
216. Ex praemissis autem nuper desanci-iPatris nonparuni contulisseWidonem capitaneum cleporta
ad urbem Mediolanensemadventu post Pisanum con Orieniali, tradit Carolus Sigonius; i quem consu-
cilium, abunde conslat oblatas ipsi ibidem loci in- lere petesi leclor lib. xi, de regno Ilaliae, col. 671,
fulas fuisse anno Chrisli 1154, nt mirum sit, in chro, novlssiinae.editionis Mediolanensis. Pergamus cum
Bologico hujus facti calculo lam crasse hallucinatum Manrico.
fuisse Sigoiiium , dura illud illigat anno 1125. Ete- 218. « Eumdem locura designaium coelesti Iiimine,
uim tomoll Operum ejus noyissime editorum Me- inter lenehras noctis illustranle termhios domus,
-diolani, deregno Italite iib: x;, 'col. 650, sic.legp.ad reperiin quodam.ms. Robeiii Ruscce, nuper ex Grbe
istum annum : « Honorico Mediolanensi antistite.c adrme, ait, transmisso beneficentia reverendi admo-
Kalend. Junii mortuo, ea dignitas ad Berh-trdiin] dum Patris domini Hilarionis Reneati, abbatissan-
Clarae-Vallisabbatera ob niirani sanctilatis ejus opi- ctaecrucis in Hierusalem, quem hoc nostrum colle-
nionem delata est. Eo vero repudiante, t etc. DeHo- giuiri Salmantinum olim alufiinum, nos auditoreni
norico nihil hic pono ; consnli de eo possunt notac: meruimus, et amicum. Ccenobio Clarsevallisnoinen
ad eumdem anniim : Apud Panvinium in Ghronicc inditum est iii-fiienioriam alte riasClartevallis, quas-
 ' ACTA. 750
749
ipsa voce rccrcandis Mediolaneiisibus, quandiunon A Tristano Chalco et aliis. Fallitur iiaque Sigonius,
dabatur frui sancto abbate. >At videtur probabilius qui hujus Ordinis initium cum anno 1046 illigat, ut
in hac formatione ac allusione nominis Clarse-Vallis videre est ia Hisloria ejus de regno Italiae ad an-
Manricum ballucinari, ex dictis supra § 19, num. num 1046. >Ex his itaque intelligimus, certam vi-
204, occasione epistolae154. vendi normam a S. Bernardo fuisse Mediolani prae-
219. Gonsideremus octavo, quidnam sanctus Pa- seriptam dielis fratribus. Quod tametsi in rem no-
ter egerit in favorem Ordinis fratrum, ut vocant, stram sufiiciat, breviter tamen huic facto istas sub-
Humiliatorum, dum Mediolaniversaretur. Pagius ad jicimus notationes.
annumU54, num. 14, collegit de. hoc arguraento 221. Galvancus Flamma in Manipulo florum cap.
sequentia :« Quo tempore Bernardus Mediolani ver- 169 citato scribit illud contigisse anno 1135, cui
sabatur, Tertio ordini Humiliatorum regulam dedit. Sancli reditum ad urbem Mediolanensem innectit.
Hi quidem jam ab anno 1119 juxta Tristanum Cbal- Nam scribens ad annum 1154, niox subdit: < Se-
cum, huic Ordini initia dederanl; sed ante divum quenti anno B. Bernardus rediit Mediolanum...
Bernardum Religiosi non erant. Puricellus citalus Ordinem S, Bernardi ordinavit, qui modo dicuntur
num. 575 asserit eos vocatos fuisse Fratres de fratres de Conegio, > etc. Puricellus vero allegatus
Convenio,?quod et Chalcus etiam in litteras niisit, ^ pag. 65, etiam affirmat, hoc esse factum in reditu,
additque Puricellus : Ejusmodi ordo Fratrum de de quo dicebam; sed in anno differt, affirmans qui-
Convenio in hanc usque diem appcilatur; quive in dem, rem accidisse « per id terapus, quo S. Bernar-
suo ipsius stemmate tuietarem gestat hunc sancium dus intra hunc annum (sed annum signat 1154, in
abbatem. Subdit PuriceHus in bibliotheca basili- indice chronologico, qui citato ejus operi praefigitar)
eae Mediolanensis asservari codicem ms. coniinen- iterato Mediolanifuit. >Yerum de illo reditu nos po-
tem Humiliatorum privilegia/ciijus initio habelur : stea agemus. Deinde auctor idem, pag. 652, non ad-
Sanctus Bernardus venit Mediolanum , ct ibi tnnl- niittit, ordinem istum Tertium appellatum ex no-
tis mirdculis claruit, et tnonasterium construxit mine lnnocentii III, aliter enim, inquit, et melius
{Glaram-Yalleinnetttpc...). A quo (nempeBernardo) alii sentiunt. Hippolytus Helyot tom. VI Historiae
quidam magnales et nobiles cives Mediolani, divino Ordinum monasticorum, etc, cap. 19, tractat plu-
Spiritu inebriati, formam vivcndi in habitu reli- ribus de Religiosis ordinis Humiliatorum, eorumque
gioso cum suis familiis habitando (hoc tunc illorum suppressidne : ubi licet videre varias auctorum de
inslitulum fuit) sumpserunt. Fuit ergo sanctus Ber- ejusdem origine sententias; etymon, ut fertur, no-
nardus Ordinis hujus primus fundator. Unde Fra- P minis; tres diversos ordinis statris; de quorum pri-
tres Tertii Ordinis hujus vocanlur hodie alicubi fra- mo postquam egisset laudatus scripior, secundum
tres sancii Bemardi. Manserunt 'autem sic fratres incepisse affirmat anno 1154, amplexum e S. Ber-
Ordinis hujus per se in habitu religioso per annos 54 nardi consilio modura vivendi a priore diversum,
priusquam concessaeis esset regula ab Ecclesia Ro- ctc. Dein tertium Ordinem subnectit sub regula
inana. Anno aulem 1199 penulthno die Maii, data S. Benedicti elc. eumque ait subslitisse, donec Hu-
ftiit eis rcgula a DominoPapa Itinocettlio III. Quare miliati fuerint exstincti : id vero cur, quomodo, et
sciendum, quod fratres Tertii Ordinis hujus fuerunt a quo sit faclum, ibidem legi polest, Placet nunc
fundatores primi et secundi Ordinis Humiliatorum. alia a S. Bernardo collata in Mediolanenses beneficia
220. t GalvaiieusFlamma cap. 255, magnse suae recensere, quse ipsemet Sauctus commemorat.
Chronicse apud Puricellum laudatum num. 575 222. In epistola quippe 151, quae innectitur apud
scrihit : Nobilis vir Guidoet capitaneus portw orien- Mabillonium anno Christi 1155, hac eidem prsefixa
talis fuit specialis adjutor beali Bernardi in fundando synopsi : « Cum Mediolanenses Innoceniio recon-
monasterio de Charavalle juxta Mediolanum, de di- ciliati, tamen titubare in officio et obedientia vide-
vitiis ejus anno Domitti 1155..., e. iste Guido lerlium rentur, eos ad retinendam constantiam incitat, re-
ordinetn fratrum de Conveniosancti Bernardi in porta D cenlia Fiomanse Ecclesise erga illus beneficia me-
orienlali construxit in die S. Vincentii; quetn Inno- morans; > et quippe ni addamus nos etiam sua?
centius III confirmavitet ab Innocenlio III dictus Sancto utique suam interponente auctoritatem im >
est Ordo Terlius. lsti fralres de'Convenio funda- petrata vel ex parte vel ex tolo, ut aequum videtur
veruntordinem fratrum Humilialorum, et ipsos viti- credere; in epistola, inquam, illa sic memorat:
tabant. Quod iclem Galvaneus, qui sa_cu!oxiv vixit, « Bene vobiscum facit Deus : bene vobiscum facit
confirmat hi libro, cui titulus Manipulus florum, Romana Ecclesia. Facit ille, quod pater : facit illa,
cap. 171, apud Puricelluin ibidem; > in novissima quodmater. Et revera quid vobis debuit facere, et
autem istius Manipuli edilione Mediolanensi, cap. non fecit ? Si postulastis miiti vobis de curia hono-
169. « Licct autem S. Bernardus et Guido fundato- rabiles personas ad honorem Dei et vestrum; fa-
res sint Humiliatorum, qui ante utrumque nec re- .ctum est. Si postulastis confirmari, quod unanimitas
gulam nec habitum religiosum habebant; hsec ta- vestra de venerabilis patris vestri electione firma-
men societas jam ante incceperat, uti Puricellus verat; factum est. Si voluistis licuisse vobis quod
probat testiraonio S. Antonini part. n Chronicorum, Hlicitum, nisi pro magna quidem necessitate, sacri
tit. 15, cap, 25, Raphaele Yolaterrano lib, xxi, canones judioant, tf anslationem episcopii scilicet in
 '
?51 S. BERNARDICLARJE-YALLENSISABBATI& "M
incre-
arcliiepiscopatum eoncessum est. Si rogastis erui A psa virtute Satanam in spiritu fortitiidinis
civesvestros de vinculis Placenlinoruin, quod utique pat, et fugat, mulieremque reddit incolumem et
et percrebuit
ego prsetermillere nec volo, nec valeo; el boc factum quietam... Auditum est hoc verbum^
est. In quo postremo qusecunque rationabilis petitio fama... Per ecclesias, per prsetoria, et per compita
filise,nondicorepulsam, sed vel moram passa est omnia conveniunt undique... Dicunt publice, nihil
Ir-
apud piam matrem ? En ad complementum, pallium ei impossibilc esse, quod a Domino postalet...
prxsto est, plenitudo honoris. t ruunt alii in prsesentiam ejus : alii, donec exeat,
225. Ut vero ea, quse Mediolanenses petierant, et pro ioribus prsestolantur. Cessatum esl ab officiis
oblinuerant, referente superius S. Bernardo nieiius ctartibus... Concurrunt, postulant benedici : ette-
inlelligantur, observat Mabiilonius in notis ad pras- tigisse eum singulis salutare videtur. t
dictam epistolam de missis ad eos venerabilibus 225. c Tertia die, sicat pergit auctor, ad eccle-
personis : c Missi smUcumBernardo GuidoPisanus, siam sancti Ambrosii divina celebraturus mysteria
Malthseus Albaneusis, Gaufridus Carnotensis epi- servus Dei procedit: ubi exspectanle innumera po-
scopi, s lesle Ernaldo biographo cap. 2, num. 91, puli multitudine, inler ipsa missarum solenmiaT
apud nos, € nenipe ad reconciliandos EcclesiseRo- dum clericis canenlibus ipse secus allare sederet,
manse Mediolanenses , qv.i scbisma conflaverant ob ^ puellam ei parvulam offerentes, quam vehementi
deposilum Anselmum archiepiscopum ab ipsis ele- impetu vexabat diabolus, orant, ut inisellse sub-
cium, Ad TOvenerabilis Patris veslri, notat, Ribaldi veniat... Audita supplicatione asianlium, et intui-
videlicet, qui ab eis electus esl in locum Anselmi tuspersonam frementem denlibus... compassus est
rejecli. Per translationem vero episcopii scilicet in setati... Patenam igilur calicis, in quo divina cele-
archiepiscopalum, uti sanctus Pater dicebat, intel- braiurus erat mysteria, accipit, et digitis latice su-
lige, ail, reslitutionem dignitatis archiepiscopalis, pcrfuso... ori puellse salubrem potum applicat, et
quse isti ecclcsise ob schisma a pontiiice abrogata corj)ori ejus stillann medicinalem infundit. Kec
iuerat. Yide alias nolas. t lilud, quod vir sanctus mora, quasi ureretur Salanas... festinanter egre-
de vinculis Placentinorum seribebat, sic exponit : diens... erupit. J Idem Yitaescriptor, locutus de dse-
« Quippe ulrisque bello in sese contendentibus, monum licentia per virum sanctum iinpedita, agit
nnilti ex Mediolanensibas capilvi abducli fueranl deinde de expulsione dsemonum e variis obsessis.
a Placcnllnis.» Ad hacc de Ribaldo seu Robaldo e! Yerum quia hsec singillatim enarrare, servata ener-
Anselmo vidcri potest Pagius ad annum 1154, gia et plirasi aucloris, qui pluribus ac pathetice illa
num. 11 et 12. Reliquum est, ut de prodigiis tuni esponit, in longum nes abduceret sennonem ; adeat
Mediolani, tum alibi in Italia.a magno nostro Thau- lector Ipsura fonlem ; ubi etiam inveniet alia cura-
malurgo factis tractemus. lionum prodigia, per Thaumafurgum nostrum pa^
§ XXI. Miraculis coruscat Mediolani; Papimn e; trata. Mediolauo ilaque tantisper relicto, quod nos
Cremonam se confert; a fliis suis absetis corpore. praeclarissimis ibidem a sancto gesiis refereiidis in—
prccsens spirilu; ipsius ad eosdem liiterm, uti e, tentos ]ain dhi detinuit, alio cum eodeminde disce-
ad Lotharium vnp.; redilus ad suos; acta e
temptts. dente proficiscamur, Papiam videlicet et Cremo-
224. Miracula, quibus mirabilis Deus in sanctis suis nani.
Iiunc faraulum simm , in cujus integerrima vila. 226. Sigonius in novissima editionc Mediolanensi
mevilis, ac laboribus apostolicis sibi bene compla- tomo II, lib. n, col. 671, ad diclum annum 1154,
ccbat, apud Mediolanenses degentem illuslravit, de sic habet: n Inde, Mediolano videlicet, jussu Inno-
scribuntur ab Ernaldo lib. n Yita3, cap. 2, e quc centii ad paciflcandas ipsas inter se Lombardise ci-
auctore inserla sunt Annalibus Cislerciensibus at vitates profectus, Papiam et Cremonam se contulit.
annum Christi 1154, cap. 1. Sed quandoquidem ilk Cum autem apud Cremonenses nihil profecissct,
prodigia pluribus narrantur in dicla Yita; ideo es eorum Innocentio pertinaciam significavit his ver-
in compendiolnc exhibuisse sit satis ad conlinuan- Q bis : Cremonensesinduruerunt, et prosperiias eonun
dam Actorum, quse illustramus, S. Bernardi se- perdit eos, Mediolanensescontenuiunt, et confidenlia
iiem.En tibiitaquelaudalibiographi verba : « Inau- ipsonim seducit eos. Hi in curribus et equis spem
dita esl noslris lemporibus tanla populi fides, tanls suam ponentes,maam [rustraverunt, el laborem meuni
in liomine virtus : inter quos religiosa erat conten- 'exinanierwit. Haec Sigonius ex ipsis verbis, qui-
tio, cum signorum gloriam abbascredulitalieorum, bus esorditur vir noster apostolicus suam ad Inno-
illi vero sanelilali abbatis adscriberent, el hoc de centiuin epistolam, qusein editione Mabillonii signa-
eo induhitanter senlirent, ut quidquid a Dominc tur ordine trecenlesima decima quarla, alias 518^,et
peteret, impclraret. J Nec vero illos fefellit senten- ar.no 1154 illigatur. Ludovicus Cavitellius in An-
tia. Kam uti illico subdit idem biographus :-1 Addu- halibus Cremonensibus ad eumdem annum hsec Eie-
cunt igitur ad eum nihil hasitantes mulierem omni- morat : t Divus Bernardus Mediolanensibus; dmn
bus notam, quam annis septem immundus vexave- eis, quia adbsesissent Corrado Suevo, interdicta
rat spiritus, et poslulanl supplices, ut in nominc essent sacra per summum pontificem, et mOx, di-
Domini dsemoni imperet fugam, clmnlieri restituaf misso Corrado, Lothario adhsesissent, absolutionem
EOi.nUat.cm....El orationi incumbens, ccclilus-ela- el veniam impetravil : et Cremoiiam profectus,, eS
?S3 ACTA. 754
Papiam, ut ibi incolas et confoederatos cumMediola- A motus a vobis, non tamen putetis me semper absen-
nensibus componeret, re infecta ex Gremona rediil lem fuisse. Sciatis enim, quod tribus vicibus interim
Mediolanum. > De.anno istius reditus dicetur paulo reversus sum ad vos, visitans domum istam, offici-
inferius. Eoigitur postquamreversus est, mulierem nasque perambulans, et semperexhilaratus, semper
a misera dsenionis vexalione et nervorum conlra- consolatus abscessi, vldens unanimitatem atque in-
ctione in momento liberavit, sicut pluribus refert stantiam vestram in proposito ordinis nostri.
Ernaldus lib. n Yilse, cap. 5. Nee vero profeclus ad 229.t Innumerata sunt illa, quaeiste Dei famulus
Papienses acCremonenses, de quibus dicebam mo- dixit et fecit; in quibus manifeste apparebat eum
do, a coercendo dsemone abstinuit Bernardus, teste prophetali gratia praeditum, multoties ibi prsesentem
eodem, biographo citato; ubi plura. Quibus hanc eum esse in spiritu , ubi absenscorporevidebatur :
ooronidem imponens: « Hsec, ait cap. 3, num. 108, multaque abscondita, et etiam longius posita, Do-
et alia multa iutra Alpes constitutus operatus est mino revelante, cognoscere, .quse ipsum latere pu-
•vir Dei, et diversa loca perlustrans, benefaciebat tabantur. Hascautem significavit nobis domnus Ge-
iis, qui infirmabantur, illuminando csecos, erigendo rardus quondam abbas Longipontis, qui unus ex.
4ebiles, curandp febrieilantes, maxime oppressos a antiquls senioribus Clarsevallis, dicta el facta sancti
diabolo... purgans, et qusemalignus foedaverat spi- B Patris sludiose rimari satagebat. i Sic ibi: quibus
ritas peclora, lempla Deo acceptabilia consecrabat. » Hceat nobis inde eliam hoc addere, tamelsi alip spe-
227. Et continuo biographus ad viri laudes di- ctet, quod ibi sequilur: «Ipso quoque referente au-
gressus, t Prse omnibus, ait.num. 109, hoe subli- divimus, quod iste Dei sanctus, dum in quodam mo-
mius duco..., quod, eum essetvas eleclionis, et no- nacliorum capitulo verbum Dei prsedicaret, duo ex
nien Chrisli coram gentibus el regibus ferret intre- fratribus illis , qui aderant3 viderunt eum in sub-
pidus : cuin obedirent ei prineipes mundi, et adnu- sellio, in quo residebat, in aere suspensum, etquasi
tiim ejus in omhi natione starent episcopi: curn mensnra unius pedis a lerra sublevatum. t Hseeau-
ipsa Romana Eeelesia singulari privilegio ejus ve- tem, qiisede sancti ad suos reversi narratione pauio
nejaretur consilia, et quasi generali legatione con- ante diximus, ignolam eis ac mirabilem ipsius visi-
cessa subjecisset ei gentes et regna : cum eliara.. tationem continente, paterno ejus cordi quasi noa
facta ejus et verba confirmarentur miraculis.., de se sufficerent, litteris insuper illos consolari voluit.
semper humilitev scntiens.., cum esset omnium «-Exquibus exstant duse ipsius epistolse; altera cum
judicio summus, suo sibi judicio constititinfinius. in Apuliam mitteretur, de qua inferius; altera inlra
jSpli Deo quidquid fecit adscripsit, > etc. Adde bcc, ut eredo, inquit Manricus ad bunc annum
infirmitates ac morbos, quibus tanquam aurumin Christi M5i, cap. 4, num. 7, triennium, scripla, >
fornace probatis fuil, nec non dignitatum con- quam ibidem profert. Estautem ordine 145, et affi-
temptum, quo nulli e pluribus sibi oblatis infu- gitus-annocirciterliSS, apud Mabiflonium, hoc ti-
lis unquam ariisit. Consule sis laudatum Yitse tulo prsenotala, e quo scriptionis materiem cogno-
ejus scriptorem, qui ea , quse modo ex ipso li- sces, In ea itaque vir sanctus diuturnam sui absen-
bavi, fusius memorat, tiam excusat, sibi non minus, imo magis gravem,
228. Necvero dum extra dilectissimam sibi Cla- quam suis. Interim breviter eos ofiicii admonet.
ramvallem Vivere eum'oportebat, ita erat occu- Porro ad eum^em annum laudatus historicus Cister-
patus graviasimis. Ecclesise negotiis, ut filiorum eiensis toto cap. 7, scribit de Guillclmo, olim S. The-
guorum ibidem relictorum oblivio eum caperet, oderici prope Remos ahbate, deinde moiiacho Sig-
vel nesciret, qusenam, se procul inde remoto, niacensi, qui lihrum primum Yitse S. Bernardi
illic agerentur : sed absens corpore , animo autem litteris mandavit, atque identidem a nobis supra ci-
ae spiritu prsesens,, illos conveniebat, visitabat, tatus fuit; sed rios de eo inferius, quando de Yitse
atque inspiciebat, Factum probatur e sancti ver- Bernardinse scriptoribus agemus. Interea temporis
bis, quse ad Clarsevallenses ex Italia redux mox r. inspiciamus sanctissimi abbatis facta, quse sequenti
protulit apud eosdem in Capitulo, sicut docet anno Christi 115Sintexuntur.
Exordium magnum ordinis Cisterciensis dislki- 250. Ibidem itaque historieus modo memoratus
ciione 2, cap. 11, sic narrans :,« Yenerabiiis Pa- cap. 1, num. 1, viam sternens ad epistolam a
ter, Bernardus , cum aliquando per annos ti.es S. Bernardo ad Lotharium imperatorem datam, de
moratus fuisset in urbe Roma, atque in partibus. qua mox agemus, prsefatus nonnulla de Rogerio,
Ualicis, pro sedando schismate Petri Leonis..., duce Sicilise, Italiam infestante, etc. hsec subdit:.
taudem reversus-Claramvallem, slaiim post factam t Ergo Innocentius et sibi et cunctis providens, Iioc
oialionem capitulum fratrum inlroivit. Et quia anno 1155, Legatos mittit ad Lotbarium imperaio-
fatigatus ex itlnere diu loqui non poterat, brevem rem ; veniat, Ecclesiam regnumque defendat, armis.
quidem sermonem, sed consolatione plenum prola- Italiam muniat... et male capta recipiat abinvasore.
lit, ita dicens : Benedictus Deus ! qui vos dilectissi- Ilsec fere prima.innegotiis Ecclesioegravis sub In-
mos fratres meos mihi reddidit, et me qualemcun- nocentio legatio fuit, qiise non Bernardo Patri de-
que Patrem vestrum vobis/Et ego quidem, filioli, mandarelur, sive quia bellum ciere contra Chri-
quamvis per hpc triennium visus fuerim longe re- stianos, quantumciinque rebelles aversabalur; Eiye.
755 - S. BERNARDICLARiErVALLENSIS ABBATIS 756
quia desiderio suorum~captus, et jam triennio ab- A . stola prsefixa eidem operi, cum qua simut vulgatum .
sens, reditum malurabat ad Claramvallem;seutan- circumfertur : quam alias gravem, et dignam his
dem quia utilior Aquitanioe, et conversioni Guillelmi Annalibus, quia inter cseleras Petri Cluniacensis ne-
deputatus, tantonegotio a Deo reservabatur, Scri- quaquam ponitur, hic non immerito censui transcri-
psit tamen ad imperatorem pene classicum caneus, bendam. : Sed legi illa ibidem potest num. 12. Fuit
cerle invitans ad Ecclesise et imperii defensionem. autem Petrus ille abbas Cluniacensis; ex eadem epi-
Quin et eumdem sinislra relatione deceptum, stola ibidem.Et sic quidem se habelant res, S. Ber-
alque ex eadem retardantem Innocentium, a cujus- nardo ad charos sibi filios Clarsevallenses reverso.
dam ecclesioe, quae injuste patiebatur, defensione, Quibus coronidis loco subdo nonnulla de anno, quo
qua libertale spiritus pollebat, audentius arguit, et reversio ista accidit, cum de ea non semel nientio
consulil desistere ab incepto. > Cseterum epistolam inciderit superius, nec inter scriptores in determi-
ipsam non transcribo,quse inter alias Bernardinas ha- nandocjusdem anno videatur convenire.
betur ordine centesima trigesimanona, et apud supra 255. In Cbronologia Bernardina, qusesimul cum
dictum edilorem aptatur anno circiter Christi 1153. sancti operibus editaexstat apudMabilloniumadcal-.
231. His ita hactenus expositis de sancti Abbatis, cem voluminis primi, coL.vi, ad annum 1155, agitur
dum eratinItalia,laboribus apostolicis ac miraculis; B de Bernardo ex Itaiia reduce per urbem Mediolanen-
reliquum est, ut eum hinc ad suos dicto mox anno sein, etc. Galvaneus Flamma, a nobis designatus
revertentem sequamur cum Ernaldo lib. n Yitse, § 20, eidem anno innectit reditum ejus adMediola-
cap. 5, num. 112 : « Jam Alpes transcenderat, et nenses ; Puricellus vero, quem ihidem allegavi, anna
descendebant in occursum ejus de summis rupibus 1154. Ex textu quem habel Ernaldus lib. n Yitse
pastores, et armentarii, et agreste hominum genus, i;ap. 5, colligo redilum illuni sancti ab ipso eonnecli
et conclamabant a longe benedictionem petentes, et cum iis qusePapise et Cremonse gessit. De bis quippe
reptabant per fauces montium, regredientes ad cau- locutus, subjungil : c Cum secundo per Mediolanuia
las suas, colloquentes ad invicem, et gaudentes, eodem anno Pater sanctus transiret, » etc. Manricus
quod Sanctum domini vidissent, J etc. Quomodo au- ad annum~1155,cap. 1, num4 :«Idest, INTRAAKKDK,
tem a dilectissimis sibi fratribus Clara-Yallensibus iriquit; nam sic intelligo : t idque intelligit conformi
susceptus fuerit, laudatus biographus mox subdit. ter quidem Manricus ad ea, quse dixerat de gestis
Sancto suis itaqueYeslituto, videndum nobis cst ejusdem sancti Patris, ad Mediolanensesrevevsi, illa
quoenamapud eosdem sinlacta. Annales Cislercien- adaptans dicto anno 1135, et satis item consequenter
ses ad annum 1155, cap. 2, num 1: c Primo, rnquiunt, p ad ea quse a S. Bernardo facta narrat apud Papien-
Claramvallem suam ingressus, et precibus ex more! scs et Cremonenses , quseque illigat anno Christi
fusis in oratorio, incapitulum fertur perrexisse : i et; 1154, utvidereapudeumlicetadistumsnnumcap.i,
mox ea tribuitur ipsi ad suos oralio, ex auctore quse enim geruntur intra annum indelerniinatuni;
Exordii magni Cistercicnsis desumpla, quam pro- sive per tempus duodecim mensium, possunt conve-
tuli supra num. 228. Deinde Annales iidem num. 2, nire duobus aunis determinatis, ita ut partim in uno,
scribunt de fiorentissima religiossedisciplinseobscr- partim in altero acciderint. Sed propenderem potius.
vantia, et insigni fratrumconcordia. Adisis Ernal- in illam sententiam, quse acta apud Papienses ac
dum, quem nuperrime assignabam. Tum subdunt; Gremonenses, nec non reditum ad Mediolanenses
num. 5, monachos a sancto Patre selectos ad plan- non in unum dumtaxat, sed in eumdem annum con-
tandam suam sobolem apud Mediolanenses; num. 4, jicit, ut opus non sit detorquere illud Ernaldi eodem
epistolam ejus ad Lotharium imperatorem pvo Pisa- anno in TOinlra annnm cum Manrico, Enimvero
nis; quse est inter alias ordine centesima quadrage- S. Bernardi iter ad Mediolanenses ac reditus;iteni
simajitem num. 7, ad Innocentium papam, quae. legatio ejus ad Papienses ac Cremonenses, nec non
cst ordine centesima septuagesima octava, pro Al- discessus trans Alpes, ut cum Sigonio loquar, inne-
Jierone Trevirensi archiepiscopo ; sed signatur apud D cluntur eidem anno 1154, a dicto Sigonio de regno
Mabillonium annn Christi 1159, ex Brovero; capite Italise lib. xi, quem vide col. 669, et sequentibus
autem tertio translaiioneni Clarsevallis: deniquele- novissimse editionis Slediolanensis, ac Pagium in
gem MahorneticamexArabicoconyevsam, et sancto, Critica ad eumdem annum.
dicatam. § XXIL GuUielmus Aquitania Dux e schismale per.
252. Quod postremum ne cuiquam videatur mi- S. Bemardum ad unitalem Ecciesiw conversus;
mulier dcemoniacaab eo JSanneti liberala; va.riwde
rum; profero textuni Manrici in dictis Annalibus'< Guilielnw Duce observaliones.
cap. 5, num. 11: c Eodem tempore, ut notavit Joan- 254. Deplorandus omnino Aquilanise stalus, Gui-
nes Picardus in notis ad epist. 227, Petrus Mauri- Iielmo duce catholicis infenso, et in
episcopos de-
cius remisit Bernardo epistolam longeprolixiorem, bacchante, nec non Gerardo Engolismensi pseudo-
continenlem inter csctera succinclam de Mahumelisi legato schisniaticos intrudente,
qui antipapse Ana-
vitanarrationem, quam Petrus licetfabulosissimam, cleto obedientiam prsestabant, satis superque indi •
ut ipse fatetur, curavit in Ijnguam nostram transfer- catur tum ab ipso S. Bernardo, tum ab ejus
ri. s Porro tractatum hune sive transumptum, non biographo Ernaldp. Sanctus enim abbas in
epistola
Eo!um missum Bernavdo, sed dieatum, probatepi- 126 qme est ad cpscopos Aouitanise conlra eunidem
 757 ACTA. 758
Gerardum Engolismensem, et in qua Innocentii, A Abbatem igitur Clarsevaliensem petit et pbsecrat,
ut legitimi Pontificis, eausam egregie tuetur, adver- ut sibi ad tanla mala eliminanda succurrat. Assen-
sus Istum episcopum inter alia sicloquiturcol. 154 : sit vir Dei... et pvomittit... se cum eo in Aquitaniam
e Audet (quod et flens dico) inimicus crucis Christi profecturum. Ibant igitur simul... et...simul Nanne-
suispedibus pelleresanctos, quinoluntbestiam ado- tum venerunt, t sicut Ernaldus allegatus narrat.
rare, quseaperuit os suum in blasphemias], blasphe- Ibidem loci sanclusPater mulierem, quse per annos
mare nomen Dei, et tabernaculum ejus. Altavecontra omnino sex cum impurissimo spiritu infame admo-
altave erigere tentat, confundere fasque nefasque dum habueral commercium , baculo suo, tentatis
non confunditur. Abbates abbatibus, episcopos epi- fustra ante remediis aliis, liberat, anathema in dss-
scopis superintvudere nititur: amovere Calholicos, monem vibrat, et ipsum eliminat. Factum pluribus
schismaticos pvomovere. Miseri et miserandi, qui describitur ab Ernaldo num. 119, et sequentibus.
ita promoveri, et ab isto, consentiunt. Siquidem In isto itaque itinere diceves divinam pvovidentiam
circuit mare et aridam, ul facial unum episcopum : in Bernardo illud miraculum exhibere voluisse, ut
et cum feeeril, facit eum filium gehennse duplo esset quasi prodromum ac prognoslicum magnse
quam se. » Innectitur hsec epistola apud Mahillo- conversionis Guilielmi Bucis, quse postea, Deo bene
nium annocircilerChristi U52.Nominatus veropaulo B favente, et sancto impigre annitente, subsecuta est,
ante biographus tragicam Aquitanise scenam palhe- ac destruendse diabolicse fraudis, quse Aquitaniam
tice repraesentans lib. n . Yitse c. 4 : « Laborabat, infestabat.
inquit, ea tempestate sub schismaticorum oppres- 257. His itaque adversus maiignum spiritum
sione tota Burdegalensis ecclesia, et non erat in
resistere ani- apud Nannetenses a viro sancto patratis simul ab-
Aquitania qui posset principi, cujus bas et legatus ingrediur.lur Aquilaniam, ex citatg
mum induraverat Deus : qui, annuente Gerardo
Yitse scriptore num. 122, qui mox narrave pergit,
Engolismensi episcopo, et instillante in cor ejus cur Gerardus
dissensionis semina, factus est schismatis defensor Engolismensis moraveiur... in illi?
et auctor. locis, in quibus securiovem sepulabat, nec jam
facile publicis se convcntibus prsesentarel. Hinc ita-
255. i Quicunque susceptioni Petri Leonis non que contigit, ut ex diabolicl istius instrumenti se-
subscribebant, persecutionibus expositi, alii da- cessu facilior ad Guilielinum ducem patuerit Ber_
mriis, alii proscriptionibus multabantur, alii a se- nardo accessus, ac moJlior.fandi occssia. Nam pro-
dibus propriis pulsi exsulare compellebantur. Sibi- pler bsec, quse ibi exposuerat Ernaldus, et alia
labat autem i.n auribus comilis illius crebris per- C" hujusmodi, ante homines confundi cccperat Gerar
suaslonibus, quasi serpens antiquus, veteralor ille, dus, et timens opponi sibi, quse negari non pote
mox subdi'
qui diu in parlibus illis Sedis Apostolicsefuerat le- rant, conventus publicos evitabat, prout
Yia igilur ad bonum negotii successum
gatus, et nunc a magistratu tanto dejectus, non idem auctor.
« si-
poterat se pati suse soliusecclesiseepiscopum. t Alia ita ulcunque magis complanata, quam ante,
vero islius male feriati ac in maligno positi faei- gniflcatum est, inqiiit Ernaldus num. 124, comiti
ad eum securius audebaiu
nora ibidem scite depingit memoratus Yitse auctor, per vivos illustves, qui
accedere, quod abbas Clarsevallensis, et episcopus
quse. vifleal lector in eadem Yita post hunc Com- et viri collo-
mentarium recudenda: unde fiet certior de luctuosa Carnotensis, aliique episcopi religiosi
quium ejus expeterent... Persuasumque est illi,
tragoediseprsesenlis scena, hinc Gerardo, inde Gui-
lielmo Duce mutuam eo operam conferentibus. Nec ne tantorum virorum devltaret colloquium. Itaque
suam pro. bono Ecclesise passus est desiderari apud Partiniacum, t vulgo Pqrtenay, quseest urbs vel
hinc inde
S„Bernardus. Adisis epistolam ejus 125, anno Clni- oppidum Gallisein Pictaviensrprovincia, «.
sti 1151, aptatam. Epistola vero 127, quoa ex per- conveniunl. t Acta autem in isto conventu legi pos
ubi paritev dcscribitur, quam
sona Hugonis Ducis Burgundise dala notalur anno sunt in dicta Yila;
a S. Bernardo Guilielmi
circiter 1152, ad ipsummet Guilielmum comitem \) mirabili modo sit peracta
ducis conversio; in qua duo sunt, quse lectorem
Pictavorum et Aquitaniae ducem adversus Anacle-
et alterum qui-
tum ac pro Innocentio, nonne sancti abbalis stu- merito in stuporem rapere debeant,
dium erga res Aquitanas indicat ? dem, Spiritus s.anctivis, etccelesfequoddam oestrum,
quo vir magnus agebatur; alterum, tanta et tam
256. Yerum Ieviora hsecdicas laborum in bonum parvo tempore subsecula superbi et obstinati prin-
istius provincise collata a sancto subsidia, si ea cipis mutatio : utrumque pathetice ab eodem bio-
cum sequenlibus comparare volueris. Ernaldus mo- grapho anteoculos positum.
do citatus, post descriptionem malorum, quseAqui- 258. P. Godeftidus Henschenius nosler in Som-
taniam infestabant, itapergit num. 119 : « Audiens mentario prsevio ad Vitam S. Guilielmi Magni, ere-
hsecet hujusmodi vir venerabilis Gaufredus Car- mitsein Stabulo Rodis in Etruria, tomo XI Fefcvua-
notensis episcopus, cui a Papa Innocentio Aquiia- rii, die 10 ejusdem mensis, a pag. 455, gestglstius
nise legatio fuerat commendata, vehementer indo- Sancti, multis fabulis erroribusque involuta, ad ve-
luit, et succuvrendum peviclitanti Ecelesise, post- ritatis trutinam expendere et extricare conatus est
'jjositis aliis negotiis, sine ulla dilalione decrevit. non minus laboriosa opera, quam non pconitenda.
*$9 S. BERNARDICLARiE-YALLENSlSABBATIS 760
Jnde transfero huc brevilcr, quse conducunt in rem A degavensiNormannos bello vastasse, ac multis diarr
nostram. Cavendumilaque, ne hic Guilielmus cum rlioea punitis, ipsum anno 1157 instituisse peregri-
Euperiore confundatur. Hunc quippe ab illo distin- nationem ad S. Jacobum, ibidemque obiisse ix
guendum monet idem Commentarius § 4. Prseterea Aprilis, ex Orderico Yitali lib. ni Historise eccle-
ibidem afferuntur alia, quibus illusiranlur supra siasticse, quam absolvil anno quarto"ab obitu Gui-
relata de Guilielmo Aquitano, ejusque conversione. lielmi, seraeChrislianse1141, quando apudNorman-
Anno 1150, agnoscit Innocentium II Papam; sed se- nos in cccnobioUticensi 56 annos vixerat, factus
ductus ab aliis adhsevet,anno 1151, Anacleto anti- monachus anno 1085, id est, annis 14 autequam
papa5. Frustra a S, Bernardo et Josleno episcopo dux Guilielmus nasceretur, sicul ibidem dalur-vi-
Suessionensi admonetur eodem anno 1151, confra dere. Quodvero de morte ejus apud Compostellam
Manricum ad annum 1150, quse anno sequenti ar- dieehatur, ibidem probatur ex his Qrderici verbis :
bitratur contigisse laudalus Henschenius, qnando « Anno 1137, tertia septimana Martii, Stephanus
coepitprimum audiri, quid adversus Ecclesiam Dei rex in Normanniam venit... Eodem tempore Guil-
Gerardus ille machinaretur; ex libro n Yitse S. lelmus Pictaviensium dus, memor malorum, quse
Bernardi cap. C, in nostva vero divisione cap. 4, nuper in Normannia operatus est, pcenitentia nio-
num. 122. Memorat, hunc Sanctum dein scripsisse " tus, ad S. Jacobum peregre profectus est. Deinde
illustrem ad episcopos Aquitaniaede illo schismatc feria sexta Parasceve, v Idus Aprilis, sacra com-
epistolam, ordine inter alias 126, ac sequentem munione munitus est, et ante avam beali Apostoli
postea misisse ad Guilielmumducem Aquitaniseex venerabiliter defunctus est. t Ad bsec, in citato
persona Hugonis ducis Burgundiae; de utraque nos ssepe Comnaenlario | 5, proferuntur Iiistorici sse-
nuper. In ista autem, quce directa estad Guiliel- culo Christi xn, sm et xiv, qui in eadem du-:
muni ducem, haec ponitur clausula : « Per Chri- cis Guilielmi apud Composlellam morle consen-
stianissimum Lothariuin nuper falsi calumnia- tiunt: § 6, tractatur de Yita a Theobaldo exornata,
tores in suo sunt mendacio deprehensi; J unde et, sicut invenies § 7, ad sseculum pene xvi, inco-
colligit, eam epistolam csse scriptam postquam gnita : et ibidem vaiia quoque ejus menda notan-
Lotharius anno 1155, ab Innocentio in Urbem tur : § 8, exploditur figmentum Bucheti et aliorum
a se reducto, in Romanum imperatorem corona- de simulata morte Guilielmi ducis; item de adul-
tus est. tevinis diplomatibus , et conficto "Guilielmi Dueis
259. Deinde subjicit concilium Pisanum, cui S. tesiamento.
Bernardus interfuit anno 1154, ac Mediolanenses „ 241. Atque hsep quidem hactenus summatim e
Jnnocentio per eum conciliatos. De quibus actum Commentario Henschenii extracta, et alia pluras'
est a nobis supra. His addit eongressum ejusdem qusein eodem iaboriose digessit, magnopere condu^
Sancti cum Guilielmo duce anno 1155, atque hunc cunt ad vitandam rerum, temporum ac personarum
^ppstolicse sedis obedientise abillorestitutum. Me- confusionem, plenioremque notitiam GuilielmiAqui-
moratus commentator recitat mox fragmentum e tanise dueis, quem S. Bernardus ad meliorem fru-
sancti doctoris episiola 128, eidem duci inscripta, gem reduxit cum uberrimo Ecclesisecathclicse fru-
e qua nos sequentia proferimus : c In eo animo, in- ciu, ac immoriali apud posteros sui nominis me-
ijuil, et in ea voluntate memini nie discessisse du- moria. Yerum anlequam manum tollam de bac ta-
dum a le, Princeps eximie, ut tolis affectibus bene bula, velim cum designato commentarip conferri,
tibi, tuisque cuperem, totis nisibus salulem vestram et expendi ea, quse scribit Manricus ad annum
et honorem vestrum, ubicunque possem, juvarem ; Christi 1156, cap. i, quse autem refert cap._2,
eo quod non redirem fraudatus fructu adventus mei cum Commentario Henschenii histoiico, qui exsta4
ad vos ; sed laetusprseter spem multorum reporta- post sancti Guilielmi eremitse Yitam.- Reliquum
rem mecum pacem Ecclcsise,cum exsultatione uni- est, post res hasce, quas uno sermonis tractu nar-
versse terrse. Miror autem quo, cujusve consilio pj ravimus de identidem memorata conversione,
niira illa mutatio dexterse Excelsi tam subito in de- quo minus aiiunde interrupta, eo'magis clava et
teiius est mulata, utrursum ad injuriam Ecclesise perspicua, ut S. Bernardum ad-suos Clarse-Yallen-
clericos S. Hilarii de civitate expelleres, et iram ses a sacra Aquitaniseexpeditione' reducem conve-
Dci in te gravius, quam primum, excitares. Quis te niamus.
fascinavit tam cito recedere a via veritatis et salu-
§ XXIII. Canttea canticorum a sanclo doclore expo-
lis ? i Ilinc habemus novam Bernardi curam, no- sita ; nolantur varia, qua iltud Opus circuinslant,
vum meritum de rebus Aquitanis, ac de Ecclesia adjuncta; ejusdem elogia.
Dei. Quiavero manifestissime patet e verbisepisto- 242.Ernalduslib.nYitse, cap.i, subfinem,eTanto,
lae, qusecitabam, illam, non fuisse ante Guilielmi inquit, igitur malo obruto, quod iu Aquitania gras-
eonversionem, nec diu post exaratam ; ideo non sa- sabatur, et schismate Geravdiredacto in cineres, Yir
^is capio, quo pacto eadem innectatur anno ChristiL Dei cum gaudio magno Claramyaiiem revertilur...
•|132, apud Mabillonium. Naclus vero... aliquod quictis tempus, aliis se ne-
240. Nec supervacaneum fuerit legere iu dictci goliis occupavit, et secedens in casulam pisatris
(]yniment?.rip.Ducern aono 1156«.cum comite An- torcjuibus circmntex-tani.solus meJilationibus diyir
 76i ACTA. 762
nis vaeare disposuit. Et repente occurruut ei iii. Aexplicandus sit locus in sermone 1, num. 2 : Pulo
diversorio humili, quasi ad pvsesepe Domini con- autem quodjam non habebit, unde adversum nos mur-
sistenti, amatoria cantica, et spiritualia fcrcula nu- mv.retis, qui nobis de via venit amicus, cumet tertium
ptiarum. t Id quod pluribus ibidem pie prosequitur istum insumpserit panem. Quod aliis aestimandum
laudatus biograpbus, amplam nobis suppeditans vel permitto. Denique ad ipsum Bernardum Porlensem
sola hujus elucubrationis Bernardir.se memoria, ut priores s.ermonesdirecti sunt cum epistola 154, in
super ea difmsius commentemur. Argumenlum ita- qua hoec legimus : Sermones super principia Can-
que hoc, quo magis ejusdem dignitas lucescat, dis- ticorum, quos tu peiiisii, et ego promiseram, trans-.
pescimus in varias parles/Ac primo quidem dicatur mitio tibi: quibus leclis, pcio , ut quam citius oppor-
de tempore, quo dottor sanclissimps ad opus hoc tune poleris, tuo rescriplo moneamur vel ad praceden-
illustre, ad sermones, inquam, in Cantica scriben- dum, vel ad supersedendum. Quod de ipsa descri-
dos animum appulerit. Secundo, quo illos incen- piione et missione operis itidem interpretaii licet. >
tove scvipsevit. Tertio, cur manserint imperfeeti. 245. Sermones autem isli cur non fuerint ab au-
Quarto, quoties, quomodo, quoloco, quo teinpore ctove perfecti, bas affert causas Mabilionius eorum-
babiti. Quinto, quo anno, etcur interrupti. Sexto, _ dem editor: t Etsi vero, ait, Bernardus continuis
de eorum exemplaribus mss. Seplimo, ae eorumdem ** fere diebus hos sevmones habebat ad suos Clarse-
continuatore. Octavo, de istius operis dignitate ac.r vallenses, non poiuit lamenintra annos pctodecimj.
elogiis. Eruditissimus Mabillonius in nova sua ope- : quibus supervixit, inccoptum opus perflcere, variis
rum S. Bernardi editione, volumine primo, pag. subinde Ecclesise ac regni negotiis interpellatus,
1265, Prsefationem babet in sanctiejusdem Patris quin eiiam adventantium importuna frequentia, de
tomum IV, Sermones ipsius in Cantica costinentem, . quanon semel conqueritur, ut infine Sermonis ter-
e qua delibo sequentia. De tgmpore, quod primo tii : Sed ecce avocat nos diei malitia. Ili siquidem ,
loco proposueram, sic fatur: « Hoc insigne opus Cjidmodo supervenissenuniianiur, cjralumcogunt rmn-
Bernardus aggressus "est anno 1155, post suum ex pere magis, quam finire sermcnem. Ego exibo ad ho-
Aquitania reditum, ut patet ex libro secundo de spites, ne quid desit officiisejus, de qua loquimur, cha~
ipsius Yita cap. 6. Id autem operis tempore ad- ritatis. Et in sermone 52, iism. 7 : Rara saiis mihi
ventus pnedicli anni 1155, inchoatum fuisse, ir... ad feriandum a supervenientibus concedilur liora.
lelligimusex Sermonis secundi exordio ; Ecce enim- Mirum vero est, sanctum Patrem, magnsefamilise,,
quam multi in liac ejus , quwproxime-celebrandq est, et irruentium negotiorum curis disLractum, parem-
-
Nativi'ate,'gaudebunt, v e,tc. ,' fuisse meditandis tam altse sapienlise sermonibuS;
245. Quo suasore seu impulsore Opus illud fuerit iisque in dies recitandis. t Sic ille.
susceptum, indicalur in laudata Prsefatione his ver- 246. Jam vero punclum, quod antea quarto de-
bis: < Bernardum dePortis Carthusianum istius su- .. signaram loco, de vaviis circumstantiis horum ser-
Bcepti, si non auctorem, salteni inceniorem fuisse monum, quoties nimirum, quo nfodo, quo loco, quo
Constat ex Bernardi ad ipsum epistola 155 in qua tempore vir sanctus illos haberet, statue ex sequen-
vir sanclus cxposiiionem in Caniiea, seu aliquid tibus. Nam, ut indicabat modo Mabillonius, illos in
spirituale obnixe fiagitanii suain teriuitatem prseten- dies recitabat. «Quod, inquit, etiam ipse eonlesta-
dit: sed tandem instanti obsequitur, sive id de su- tur sermone 22~,num. 2 : Nonnullius profecto fali- .
sceptipne, sive de publicaiione et missione Operis gationis est aique laboris, quotidie scilicet exire, ei.
jam inchoati interpretandum sit. Placet secunda in- haurire eiiamde manifesiis rivulis Scriplurarum , e^c,
terpretatio, proesertimquod Gaufridus in locis modo Nam bos Sermones feriatis diebus habebat, et qui-
adductis, * nimirmn ex lib. n, cap. 0 , et :Iib. ni, dem pene continuis, ut patet ex sermone 85 ubi tri-
cap. S (sed libri secundi Yitse auctor est Ernaldus; duum jam consequenler ad explicandum unum locum
Gaufridus terlii) « Bernardi de Poriis ad istud ag- , se insumpsisse dicit. Hos. porro sermones viva vocc
grediendum auctoritatem intervenisse non dicit; D proferebat. Undeinfine sermonis 42 ha3c lpquiiur;
imo virum sanctum sponte sua buic meditalioni ap- Infirmitas mea, quam noslis -,non sinit ulterius pror.
plicuisse animum salis innuit. Favent huic senlentiae gredi. Et in flue sermonis 44 : Et de lioc satis.
verba epistolse 155 : Cedo importuiiiiaii iuce, ul vel Nam ei infirinitas mea pausandum indicit, sicut et
exlnbitio ipllat suspicionetn.Resestcum amico. Non scepe fqcil.
parcojam verecundiai.Prorsus, dv.mfiat quod iu vis, 247. « Meditalioneni quidcm vir sanctus dispo-
insipientia;.meoshon memorabor. Sermones paucos in nendse sermonum materise cum oralione adhibebat,
vrincipio Canticorum Salomqnis, recens diclaios, en sed eos ex animi ccpia et pienitudine nondum scrip-
'"aciotranscribi, et libi, ciimnecdum ediderim, quam . tos norinunquam depromebat, ut varia loca probant.
liiius mit-to.In quo opere, cum acceperot^mpiis,.Ghri- Nam et multa in istis sermonibus ex lempore dicun-
Uo imperante curis, lentabo procedcre. tur, qualc est iliud, cum in sermone 56 somnolentos
244. «Ex quibus verbis id taiilum eruitur, Ber- increpat, aitque : Pulabam me uno sermoneimplere
lardum Portensem aliquid spiritualis Operis a Ber- quodpromisi de duplici ignorantia; el fecissem,nid
nardo nostro postulasse, eique missos fuissc sermo- fastidiosis longior videreiur. Quosdam-siquidemusci-
. ses-urhnos- in Canlica, "Neseioan de hoc Bernardo tanies, Guvsdam e.t darmicnies intueor. Nec mirmi,
^63 S. BERNARDICLAR^E-YALLENSISABBATIS 764
prwcedentisnoctis vigiliw (longissimwquippefuerunt) A num.665, haberiprsefationem, qusenec ineditis,nec
excusant eos. At extemporanea illa dicta nihil seque in scriptis ullis legitur.'[E]us exordium addit; sed
probat, quam Iocus ex sermone 9, num. 6 : « Occur- illud ibidem legi potest. Nihil in ea Prsefatione ad
ritetalius sensus, quem quidem non proposueram: Bernardi stylum aut genium accedit. Pvsefationisub-
sed minime prwteribo. Accedit, quod recitatos scr- junguntur sermones tantum 85 subhoc litulo: In-
mones poslea a discipulis fuisse descriptos innuit cipit exposilio beati Bernardi Clarcevallensis abbatis
vir sanclus his vevbis : Scripta sunt, ut dicla sunl, in Cantica canticorum: Tilulum hunc aliter in aliis
ait sermone 54,num. 1 et excepla stylo sicutet scr- codicibus iiotari observat. Deinde c Expositio, ail,
mones cwieri, ul facile recupereiur, quod forte exci- isla desinit in caput tertium Cantici, ad huncver-
derit. Huc spectat quod legituv in Sermone 77, sum : In leciulo meo quwsivi per noctes, a quo Gille-
num. 2, Sed etsi lilieris forsilan mandentur ista, bevtus de Hoylandia, et ipse Cisterciensis Hibernus,
qum dicimus, dedignabuntur legere. eam conlinuavit usque ad quinti capitis hunc ver-
248.« Hos porro scrmones passim declamabatBer- sum: Dileclus mcus candidus et rubicundus, editis
nardus in auditorio fratrum, et quidem novitiis prse- sermonibus octo et quadraginta, vir sane Bernardo
sentibus, ex sernione 65, num. 6, nonvero conver- dicendi gravitate et pielate non multum inferior. Co-
sis, qui ejusmodi convenlibus non intererant: unde B nantein vero ultevius explanando pvogvedi mors ex
ssepe innuit auditores suos fuisse in Scripturis sa- humanis abstulit, veluti huic indignata, si Sixto Se-
cris peritos, quos ingenio dicendis prsevolare testa- nensi credimus, quod interruptum a se Bernardi la-
tur in sermonibus 15, num 2; 16, num 1, et 59, borem iteruin conlinuare, et ad finem deducere velle
num. 2. auderet. Fallitur Sixtus, qui Bernardi opus ultimo
249. c Coeterumhora, quasermonesistihabebantur vitsesuseanno incceptum dicit. Gilleberti sermones in
aliquando malutina, ante missam, (ut de aliis sermo- tomo sequentiaddueernus. t Ita ille.« Prseter hanc, »
nibus in superioris tomi prsefatione dictum est), ali- uti pevgit, exposilionem Bernardus aliam breviorein
quando vespertina erat. De matutino tempore ir.ter- dictavit Guillelmo S. Theoderici abbati, uti Guillel-
pretare duo loca, in quibus concionem dimittit prop- nius ipse testatur inlibro primo deejusYita cap. 12. _
ter labovem manualem, ct officium divinum. Sic in Sed commodior erit de hac dicendi loeus in tomo
iine sevmonis 1: Sed prwterit hora , inquit, qua nos quinto, ubi compendiosain in duo priora Cantici ca-
exire urgel ad opera manuum el paupertas, et insti- pita ex Bernardo commentalionem referemus. t
lulio Regularis. At exprcssior est hanc in rem locus 252. Restat oclavtim hujus mateiise punctum, de.
in sermone 47 quem intevrupit ob instantem horam quo aclurum me spoponderam superius, quodque in
officiidivini. Devespertino tempore perspicuumcst laudatissimi hujus operis dignilate ac elogiis con-
lestimonium in sermdne 71, n. 15 : Jam enim dis- sistit. Ejusdem editor in ssepe dicta pvsefalionehisce
pulante me loiujius, inclinala est dies. At salis minu- illud laudibus extollit: «Cum omnia sancli Bevnavdi
tiarum, quse tamen huic loco non male conveniunt. t opeva solidsepietatis ac doctrinse succo referta sunt,
250. Ad quintum, quod supra attigi, quo videli- lum duo proecipue apud omnes in prelio esse debent,
cet anno et cur sermones illi fuerint |inlerrupti re- nimirum libri de Consideratione, et sermones in :
sponsum accipe ex eorum editore: « Sermones, ait, Canlica canticorum. ln illis siquidem libris, quid-
omnino quatuor etviginti absolveral Bernardus anno quid sanctius in sacris litteris, et in conciliis; quid-
4157, quo anno in Italiam ad componendum schisma quid salubrius in scriptis veterum Patvum, et in de-
pvofectus est. Inde reversus anno sequenti, ad opus cvclis Pontificum ad regimen Ecclesise prsescribitur;
intermissum denuo se reeepit, sermone 24 repelito id omne sub eleganti compendio comprehensum ha-
cum alio exordio et alia clausula: ex quibus nata est betur. In his vero Sevmonibus, qusecunque per alia
illa, de qua suo loco agcmus, leclionis diversilas. sancti Doctoris ppera ad mores informandos, ct ad
Sermones autem sexagesimum quintum et sequen- pielatem accendendam; qusecunque de vitiis et vir^
tem, qui ab expositione-istius vevsus , Capile uobis j3 tutibus, atque de lota vita spirituali respersa sunt;
vulpes parvulas , incipiunt, composuit viv sanctus in his, inquam, sermonibus hsec omnia solidius ac
adversus Colonienses haereticos, occasione epistolse sublimius pertractantur, et ex myslicarum allego-
ad se scriplce.per Evcvvinuni pvcepositum Sleinfel- riarum iuvolucris ac figuris, totius perfectionis eru-
densem: quam epistolam idcirco duobus illis sermo- untur arcana, non minus jucundo atque utili, quam
nibus prsefigeve visum est. Denique sevmo octoge- sublimi modo: ila ut bi sermones quasi castse quse-
sinms habitus estpost concilium Rcmense,anno 1148, dam piorum hominum delicia":censendoe sint.
proesente Eugenio, celebvatum, in quodamnatus cst 255.« Jucundum atque utilem.hunc scribendi mo-
error Gilberli Porrctani episcopi Piclaviensis,pi'out dum appellamus: hsec enim est, teste ipso Bernardo,
Bernardus ipse in eo sermone commemorat. i miranda prorsus et miseranda humunarum condilio
251. Ad sextum quod spectat, de Operis prsedicti animarum (ut) licel tam mulla foris ingenii vivacilate
exemplaribus mss. uti el ad septimum, de ejusdeni percipiant, egeant omnino figuris et wnigmatibusqui-
continuatore, consuli potest Mabillonius loco citato, busdam corporearum similitudinum, ul ex visibilibus
in quo agit de numero sermonum, eademque occa- et cxterioribus possint vel aliquatenus invisibilia atqtn
sione indicat, in codice Yaticauo, qui signatus cst interna conjicere. Quod quidei» tns in serinoriibUj
 '
7<SS ACTA. 768
proeclafe omntno prsestatur.» Postea vero Mabillo- A rcttir. Verumtameri unus de fratribus ejus carnali-.
nius coronidem imponens suseprsefationi in Cantica: bus nomine.Wido, nitebatur huic obviare consilio,'
«De quibus, inquit,quid senliret Guerricus abbas quia cum esset unus ex provisoribus Clarsevallis,1
Igniacensis, et ipse sancti doctoris discipuluSpiissi- intendebat, ut credo, parcere sumptui et labori.
mus, aperit in sermone 5 de sanctis Petvo et Paulo, 255. « Qui cum pertinaciter ejusmodi persuasioni
qui cum aliis, habetuv in tomo Yl : Magister no- insisteret, |dixit ad eum beatus Bernardus : Nun-
ster, ille interpres Spiritus sancti, de toto illo carmine quid major cura est tibi de pecunia vel jumentis,
nupliali loqui inslituit, spemque nobis dedit ex iis, quam de fratribus tuis ? Quia ergo non vis ut-fra-
quwjam edidit, quia si perveniret ad locum, de quo tres nostri nobiscum requiescant in valle ista, nec
quwritis,« donec adspiret dies, et inclinentur umbrw, t tu ipse requiesces in ea. Et factum est ita. Nam
umbras ipsas ponet in lucem intelligentiw; quod di- idem Wido, quanquam alias vir bonus et religiosus
ctum est, vei erit intenebris , nobis dicet in lumine. esset, tarnen ut sermo sancti impleretur, non est
Hsec Guerricus. » Nec praeterierim quse scribit Man- consummajus in Claravalle, sed apud Pontignia-
ricus ad anrium Christi 1155, cap. 6, num. 10: c Hoc cum, prseventus segritudine, Iecto decubuit, ibique,
illud opus Bernardi Patris est, quod, cum aliorum disponente Deo, lerminum vitse, et locum sepultu-
negotiis impeditus, sitamen aliena ab ipso, qusecha- " rse accepit. t Neque vir sanctus prsenuntiavit dun-
ritatis, et tandem morte prseventus, non perfecisset, taxat riiorituri exlra Claramvallem fratris Widonis
vel magnus ille totius Ecclesise sol, docirina pariter seu Guidonis sortem; sed etiam annuritiavit mor-
et puritate vitse angelus, atque angelicus doctor di- tuum, si vera sunt, quae ex Brito narrat Manricus
vus Thomas recusavit perficere, quasi diffidens a se num. 3.« Iustantem, ait, jam absenlis fratris trans-
posse adasquari sancti duicediiiem. Unde et rogatus itum revelatum Bernardo... Arnoldus apud Britum
a Fosssenovsefratribus, ubi et exiremum Deo spi- leslis existit : tum cunctis filiis hvjunctam oratio-
ritum reddidit, respondisse fertur: Date mihi spi- nem, qua animam egredientem prosequerentur : ve-
riium Bernardi, et egoperficiam opera Bcrnardi. i rum et stalim ab ea cessare jussos, nec pro Gui-
§ XXIV. Novus Ordo Bemardi consiliis in Anglia done orare; sed Guidonem apud Deum pro ipsis
insiiluius; vaticinia; miraculnm; iler Romanum intercessurum.—Fratres, inquit, rogate Guidonem,
contra schismaticos; felix rei successus. ut oret pro nobis, tempus et locum sortitum, ut
254. Auctor Annalium Ordinis Cisterciensis ad an- possit facere.—-...Hsec gesla refert Arnoldus in .
num Christi 1155, cap 8, num. 8, scribit de novo Or. Claravalle, dumPontigniaci carnis vineula exuens,
dine in Anglia S. Bernardi consiliis instituto itst „ mortalem vitam Guido cum morte vitali in melius
memorans : « Per idem tempus consiliis Bernardi commutaret. t HseC e Brito Manricus; quem tu
Patris, qiiem consultum adivit ipse, qui condidit, lector, si vis, consulere potes lib. iv, cap. 7. Vel-.
fundatur.ordo Sempriing-hamensis iu Anglia, auctorei lemus enimvero, ut hoc factum ab Ernaldo bio-
Gilberto de Semprimgham, viro sanctissimo, e(; grapbo saepissime citato perhiberetur, quo certius
quem virginibus maxime instruendis spiritum cce- nobis de eo constaret. Ad prKdictum annurii cap. 7,
lestem accepisse, ipse etiam profectus comprobavit. i tractat"Manricus deAIbseripse, vulgo Auberive, cce-
His addi possent, quse ibidem, et num. 9 ac seqq. nobii initiis, fundatore, ac situ; et cadem occa-
ad pleniorem bu]us rei notitiam afferuniur; sed, nc> sione transit ad narrationem miraculi, ibidem a
longiores siinus, Colectorem mittimus, atque hinc; sancto Palre facti; quod videsis apud Gaufridum in
transimus cum Manrico ad annum Christi 1156,, ejus Yita.
ubi cap. 3, num. 1, nobilem sancti abbatis prophe- 256. Deplorando Ecclesise statui in Italia subve-
tiam contexit in bunc modum : « Hic idem annu;> nit sanctus abbas, et consueta sua dexteritate et
Clarsevallensibus Pontigniacensibusque tristis e t auctoritate sedavit grassanlem ibidem tempestatem
lsetus majoris inter frsitres Bernardi natu morte fuit adversus Christi vicarium. Rerum ab eo gestarum
His, quia dilati exuviis corporis sancti; illis, qui;i D synopsim ob oculos ponit Manricus ad annum 1157,
orbi, quippe morbo prseventus Pontigniaci, neinCla - cap. l,num. 1, ita scfibens : « Dulcissimum sponsi
ra-Valle haberet sepulturam , juxta Patris Ber - epithalamium Bernardus pater per quietem medita-
nardi prophetiam, prsebuit se ipsum obedienterji batur, et ]am tribus vigintique sermonibus qiiatuor
etiam in morte. Yerum quse propbetise occasio ex primos prioris capitis versus ferme absolverat:
ni-
stiterit, tristis, sed nimium vera simul, cum ips o cum, ecce, sub initium prsesentis auni, Christi
diuiino
gloriosiviritransitu-auctor Exordii magniscriptur a mirum 1137, iterum in Italiam transalpinat, Cam-
Laborabant
reliquit. > Textum sic recito ex editione Tissieriii bello linem tandem impositurus.
distinctiorie 2, cap. 10 :« Ciim audisset aiiquand o pania et Apulia sub Anaclelo, Rogerio Siculo non
vir Domini, abbas videlicet sanctus noster, quem- solum favente, sed eo velut pietatis qusesito titulo
dam de filiis suis spiritualibus, vlrum bonum et rc;- (is hominum mos est) Ecclesise terras sacriiege oc-
ligiosum, missum ab eo in Normanniam, desperat a cupanle. Quin etiam magnum illud, prseclarumque
ibidem segritudine laborantem, decrevit mittere, t:t occidui monachatus caput, Casinus mons, Romanse
Pon-
reducere eum ad se, ut devolus frater in nidulo suo Ecclesise pars non contemnenda, unde tot veri
deficieris,
inoreretur, et desiderata sibi sepultura non privcK tittces prpdierants tunc a vcro Pontiflce
 767 S. BERNARDI CLAR^-VALLENSIS ABBATIS 78.S
Uogerii metu an amorequis definiat? ad Anacletum A consilii et fortitudinis, potenter imperasse fractori
prolerve declinaverat, et Scnioreto abbate de medio dsemoni, ut se ipsum in rota substitueret, rotandum
facto,.subslitutum Rainaldum sibi prsefecerat, ordi- pariter, currumque laturum, Sic factum fuisse, ut
jia.tum ab ipso, eoque parles ejus promoturum. De- idem promoveret iter, qui retardabat, et qui ultro
nique Romam Anacletus possidebat : cujus ut pro- euntem impediebat, porlaret eoaclus, irrisui simal
ceres jam starent pro Innocantio, at vulgus pervi- exemploque futurus. Exslant pictuvse antiquse re-
cax, s.eiipriorum criminum conscium, seu spe me- centesque typis Romsemaridataa,ex quibus neoierici
lioris fortunse sub rebus turbidis, quse perditissi- Perales lib. n, cap. 16. Montalvo et alii hausere. i
mos quosque manere solet, pertinax magis, quam Yaleat hsee historia quantum potest. De itinere
fidurn permanerc, et ufnon pro illo, at contra Ih- autem hoecsubjungit idem Annalista :
iiocentiuin starc cognoscebatur. i Hsecde statu re- 259. « Avulsus dulcissimus Pater a suis flliis,
rum Manricus. Pisas primo, unde vocatus fuerat, petiit, reputans
257, Rationem vero temporis ita probat num. 2 : se inventurum ibidem summum pontificem-: ubi
« Ergp rebus affliclissolatium unicum Bernardus no- autem cognovit inde profectum, abeuntem Yiter-
mine omnium vocatus est, idque statim sub inilium bium usque secutus est, ibique ab eo, et cunctis,
intrantis anni; quippe ante Pisas desertas ab Inno- " cardinalibus honoriftcentissime susceptus. Porro
cenlio, quem mens.e Martio inde discessisse Falco autem cum convenisset ponlifici cum imperatore
Beneventanus memorise prodit in suo Chronico : rem lotam armis agere, et divisis agminibus inde
Anno, inquit, 1137 et ociavo anno ponlificatus Do- Campaniam binc Marchiam expugnare, ut tandem
mini Innocenlii, mense Marlio, quinta decima in- Urbis facilius potirentur; t Abbas sanctus alia via
dictione, prwdictus aposl-olicusInnocentius, qui iunc rem aggrediendam censuit Romse, ut pevbibet Eval
Pisis morabatur, consilio communicalo, de chilate dus; non Yitevbii, ut Manricus. Etenim postquam
Pisana ad cmiatem Yiterbium advenij, prwfaiv.ni citatus Yilse scriptor num. 151, dixisset, sanctum
imperatorcm alloculurus. Hsec Ealco de Pisis de- Romam pervenisse, continuo.subditista : c In cujus,
serlis ab Innoeentio. Bevnardum vcro ab eo "ante adventu tam dominus Papa quam fratres lajiati
vocatum, quam Yitevbium abire deliberasset, argu- sunt, et communieatis cum e.o consiliis, secundum
rnento est idemmet Innocentius Pisis qusesitus, nec, rerum provcntus, et sialum causarum, abbas alia
tamen ]am inventus, ut mox videbimus. s Yirum via aggredilur, nec in curribus, necin equis spem
autem sanctum, ul rebus Ecclesioe lam calamitosis ppnens, sed colloquia quorumdam suscipicns sci-
suppetias ferretj Apostolica auctoritate advocatum .r seitatur, quse sit eorum facultas; "qui fautorum
fuisse, testatur Evnaldus in e]us Yita lib.n, cap. 5, auimi; utrum errore an malitia seducti tantuni
in pvincipio : c Intevea, ait, littevae Apostolicse scelus protrahant et pvotelent, s etc. quse legi piu-.
virum Dei vocant, et, ut adsit laboranti Ecclesise, ribus possunt apud Ernaidum eodem cap 5. Man-
supplicant cardinales. Intermittuntur studia, et quos ricus, islorurn parterecitata, « Placuit, ait, sanctum
modo continua erant, interpolatis discursibus resu- doctorem Romam.,mitil, ad. Innocentium, quos pos-
fflunlur. Nulla vacatio superest : Servus Dei aut set, reducturum. » Superiofa itaque Yiterbii sunt
orat, aut meditatur, aut legit, aut concionatur. acta, si audiamus Manricuin; Romse, si Ernaldum;
258. c Yidcns igitur excusatior.es frustra expendi Sed hujus sentenlia. non videlui; mihi tam probabi-
\al. obtendi] (et necesse esse cbedire mandatis,) lis, quam iliius, tum propter ea, quse de Pomifee
convocatos a multis partibus fralres, diu profun- Innocentio Pisis Yiterbium pvofecto ]am pvsemissa
dcque suspirans affatur i patema oratione, qua fe- synt ex Fsiconis Chronico, tum propter-lestimo-
licem suscipiendi itineris successum commendat niuinipsiusmet S. Bernardi,- qui sermone 26 in
eor.um precibus, etc. proul videre datur loco alle- Cantica, volumine 1 Operum editionis;Mabillonianse
gatp. « Hsec itaque dicens, et benedicens, flentibus col. 1559, sic memorat, obitum fvatris sur Gerardi:
universis discessit, et cum multa'reverentia ubique I0 lugens :
susceptus demum Romam pervenit, t Brevissime, 260. c Recordor, Domine,pacti mei, et misera,-!
ut vides, laudatus biographus sanctiiter perstrin- tionis luse, ut magis justificeris in sermonibus tuis,
git, nihil memorans de comite in via, de mora Yi- e"tvineas, cum judicaris. Cum pro causa Ecclesise
terbii nihil : utrumque supplebitur aiiunde, dum aimo prseterito Yiterbii essemus, eegrotavit ilie, ct
nonnulla prius retulcro ex Annalibus Cisterciensi- invalescente languore, cum ]am proxima videreiur
bus ad dictum caput i, num. 4, ubi eorumdem eon- vocatio, ego aegerrime fereus comitem peregrina-
ditor, «Interim, inquit, adnolo, traditione et fre- tionis, et illum comitem in terra relinquere aliena,
quentibus picturis, quam veterum teslimoniis com- nec resignare Jiis quimihi eum commiserant, quo-
pertius fore, cum sanctus Pater Alpes transiturus niam amabatur ab omnibus, sicut erat amabilis
currum conscenderet, dsemonem invidentem Eccle- valde; conversus ad orationem cum fletu et gemitu,
siae paci, quse ex ejus advenlu sperabatur, confre-: Exspecta, inquam, Domine usqu.ead reditum. Resti-
gisse rotam, retardando, qua posset, ccepto itineri, tutum amicis tolle jam eum, si vis, et non causabor,
aut saneto viro, si posset, proecipitando. Tuin vero Exaudisti me, Deus : convaluit : opus;-perfecimus,
ipsum prophetis spirilu plenum, ct nilsilominus quod iniiiii.xeras ; rcdiviinus cum essultatione re-
-m - AC.tA.- 77X
portantes riianipulos p-acig.i liinc sequitur primo, A consentit, atque Joannes Maariiis in Metropoli Tu-
ut fuerit Yiferbii sanctus! Pater, et aliquam ibi mo- ronensi, imo eliam Ordericus ad annum 1195,
ram traxerit; nee unam duntaxat, sed duplieem et pag. 882 j ubi Hildeberto fere VII annos archiepi-
primam quidem anno 1455, teste epistola 151, alte- scopatus tribuit. Non ergo pevvenit Hildebevtus ad
ram anno 1157, cujus bic mentio, sicut observatur annum 1156, ut in Gallia Christiana legilur : sed
in notis ad dictum sermonem ;, qui col. 1555, ha- mortuus est anno 1152, quo annd ulique Joannes
bitus signalur anno 1138, epistola vero 151, quse Maanus ejus obitum"reponit. i Tria itaque: cx dictis
dirigitur ad Philippum Turonensis ecclesise invaso- consectaria sequuntur. Alterum, ut vir sanctus bis,
rem [al. eleeium], anuo Ghristi 1155 , col. 154. ac diversis aunis moratus fuerit Yiterbii : alterum,
Sequitur seeundo, ut in itincve Italico posieriofe ut Manricus utramque moram confuderit : tertium
viv sanetus comilem sibi-adjunxerit dilectissimum denique, ulepistola, quam idem sanctus scripsit ad
sibi fvatrem Gerardum. Phiiippum, anno Christi 1153, reslituenda sit, sicuf
261. Iter hoc a priore non secrevit Manricus n. 6, osiendebat Mabillonius. At nos sanetum Yiterbio
unde accidit, ut res divevsi temporis, in unum idem- discedentem revisamus.
que lcmpus coufiarit, uti constat ex ejus ibidcm 265. « Inter hsec, prout refert Mamicus num. 7,
verbis : « Dum Bernardus Viterbii morabatur, eon^ " cum Gerardus "convaluisset, Bernardus Patef con-
tigit Phiiippum f uronensis Ecclesise pseudo-electum festim Yiterbium deserit, et Romam scandens, con-
(Decesserat enim Heribertus anno pf oximo, et Pbi- venire singulos, congregare universos, auclofem
lippus antecessoris ipsius nepos per vim intrusus, Schismatis Petrum detestandum, Innocentium se-
eamdem sedem adolescens oecupaverat), eontigit, quendum cunctis ingerere, unitatem Ecclesise prse-
mquam, Philippum Romam petere, a pseudo-papa dicare, scindentes arguefe, exeusationum effugia
ordiiiandum pseudo-episcopum, eoque ab Eeelesia penitus claudere, etc. At quse rebelles velamenta
calholica prdecisum, juvenem alias Bernardo fami- prsetexerent, et quas sanctus rationes illis objiceret
liarem, etmultis animidotibus illustrem : ad quem, ad revelandam debellandamque perfidiam, Bernar-
eum Romse esse comperisset, brevem sed acrem dus (imo Ernaldus) Bonsevallis abbas. his narrat
scripsit epTstolam, nec minus dulcem atque amoris verbis : t quoe vide apud nos cap. 5. Yerum quanta
affectu-plenain ; i cujus exemplum continuo ibidem fuerit in oratore dicendi vis, quanti in rebellibus
feeitatur, exstatque apud Mabillonium columna 154, es potenti ipsius sermone motus animcrum, quantus
citata. Quod autem epistola ad Philippum data non obitoea vivo sancto apud Romanos legationis fructus
spectet a.dannum Ghristi 1157, sed ad anntim 1152 -pro Ecclesia Dei, perspicum esl ex laudato biogra-
fetrahi debeat, conficitur e nolatione MabiUonii ad pho, qui rei eventum sic memorat ibidem num. 152:
«pistolam '150 Innocentio PP. inscriptam, in qua ( Auditis his aliisque viri Dei sermonibus, defiuebant
sanctus doetor hahet ista : « Revixii, ut aiunt, a Petro, et quolidie partis illius dissociatis agmi-
Gisleberti spiritusin Philippo, ipsius plane et nepote nibus, vincula rumpebantur : ipsius quoque Petri
earnis, ei hserede ambitionis. i Audiatur nunc Ma- animus tabescebat, quia se quotidie minui, Inno-
billonius: « Gislebeftus seu Gilbertus deeessor fuit centium vero crescere minime dubitabat, etc.
Hildeberti, qui anno 1125, ex cathedra Cenoma-
nensi in TurOnicam translatus est, eamque tenuit § XXY. Qum apud Casinenses gesta dicuntur, prm-
sente S. Bernardo, pariim sunt falsa, parlim vero-
annis sex cum tolidem mensibus, ut ad epistolam similia; corperis ejus infmnilas, ac desiderium
f-2-2,notavimus. Eo mortuo Philippus, Gisleberti revertendi ad suos.
nepos, malis artibus sedeni invadens, faventp Ana- 265. Eminentissimus cardinalis Baronius ad annum
cleto, huic epistolae occasionem
' dedit, et sequenti, Christi 1137, exposito schism.aticoruin statu in urbe
quoeprior scripta est. - Romana, asserit num. 5, sanctum nostrurri ibidem
282. c Pbilippo;cedere coacto Hugo; canonice suf- « diu moram magno proventu catholicorum pro-
fectus. Lege Analectorum, i quag-ipse Mabillonius fj traxisse. t At si vera sunt, quse habentur apud Pe-
vulgavit,* tom. III, pag. 558. i In notis autem ad trum diaconum, islius temporis scriptoreni, in
epistolam 122, a dicto Hildeberto ad Bernardum Chronico Casinensi, fuisse eum in Campania mense
scriptam, sed hoc ordine inier Bernardinas colloca- Julio, atque in Monte Casino funclum munere le-
tam,hsecobservantur : «liildebertus, hu]us epistolse gati oportet. Scriptor Annalium Cistevciensium ad
auetor, Genomanensemecelesiam rexit ab anno 1108, annum mox signatum, cap 2, num. 1 et 2, refert,
Sd annum 1125, quo in metropolim Turonensem a Casinatibus, Anacleto et R.ogerio ante addictis,
mortuo Gisleberto suffectus est. Id constat tum ex vocatum fuisse Lotharium, per quem Ecclesia? re-
Qrderico Yitali in libro x, ad annum 1098, luin ex conciliaventur; addens quse apud Casinum hic
Actis episcoporum. Cenomanensium, in tomo III gesta sint, a Falcone, cu]us Chronicum Beneventa-
Analeelorum euitis, ubi Guido, ejus in sede Cenorea- num citarat, omissa, atque a solo Petro memorise
mcasuccessof, post longas-altercationes annoll26, prodita, seu viilgata ejus nomine. Fatetur' quidem
cPnsecratus riiemoratur. Turones rexit annos tan- Manricus., iioec esse, vera aut saltem verosimilia»
tum sex cum totidem merisibus. Sic enim Iiabent de quibus legi potest prssdicius Pctrusin Chronicw
Acta prsedicta, cuibus apographum Ghesnianum Casinensi librfi iv, cap. 107, et seqp. a pag. 56S«
 '
77i S. BERNARDICLARJH-YALLENSISABBATIS 772
novisssimse editionis, .quoeexstat inter Rerum Itali- A Innoeenlio obslringer.di forent per sacranientum,
carum scriptores, Mediolani excusos, tomoIY, una Addita quoestio de electione abbaiis, et quid juris
cum notis, quibus illud Chronicon illustratur. « At haberet in eam Yicarius Christi. Subdit Petrus, i
quse in prsesentia Lot arii gesta feruntur, sicut sicut pergit Manricus num, 6, « secundam disputa-
pergit ibidem Manvicus, quia a vero nimium vi- tionem cum monacho Gistellensi (sic ipse vocat)
denlur exorbitare, ne qua in parte nobis imputari protraclam diebus Ivibus, in qua adversario, ut ap-
possint, ejusdem Petri verbis placet scribere. Nisi paret, sibi ficto, facile potuit, voti compos evadere. s
quod tamen prius animadverto, quicunque fuerit Hanc disputationem secundam Annalibus suis in-
ejus historise auctor, ultra alios errores, de quibus serit Manricus eodem num. 6 et sequentibus; sed
infra, annuin etiam incertum elegisse; neque solum nos nullain hic damus : utramque acri censura
incertum, sed repugnantem ; quippe sequentem perstringitBaronius ad annum Cbristi 1138,num. 14.
1158, in quo Innocentius Romam jam reversus, Proferamus ejus verba :
Lotharius vel a Roma etiam discesserat. i 267. « Acta de disputatione cardinalium cuin ipso
265. Auctoris autem verba deinde recitat e Chro- Peiro coram Lpthario iniperatove, ab aliquo pro
mci Casinensis libro iv, cap. 110, quse in designata arbiirio concinnata, cum mullipliciter arguantur
editione Mediolancnsi notantur lib. iv, cap. 109, R falsitatis, indigna putamus quse Annalibus intexan-
sed nos illa hic e textu apud Manricum contrahimus tur. Ita Deus mentienti resistit, ut, quamvis vafer
in pauciora, ex cisdcm delibanles, quantum in rem etcallidus sit qui orditur telam mendacii, ejus ob^
nostram sit satis : « In nomine Domini et Salva- seuret veluli fascino intellectum, ut videre non
toris nostri JesuCIiristi, anno ab inearnatione ejus sinat quae aliis sunt perspicua, ut sic inde possit
1158, Indictione prima, seplimo Idus Julii, anno redargui faisitatis.li.Et mox, recitalo istorum acto-
imperii Lolharii csesaris septimo, [Edit. Mediol. rum exordio, ita prpsequilur idemBaroniusiium. 15:
sexto], residente eodem invictissimo piincipe ad « Locus autem iste, qui dicitur ab auclore ad Aquas
Aquas Pensiles, considente etiam Peregvino pa- pensiles, ubinam fuerit, ab eodem superius asseritur
triarcha Aquileiensi, cum avchiepiscopis, episcopis, lib. iv, cap. 109, (in editione autemnovissima Me-
abbatibus quam plurimis, causidicus pro Romana diolanensi cap. 108), nempe fuisse propa Melphim.
Ecclesia directus est Girardus cardinalis, tituli Ait enim : Monachi accclerare fugam contendentes,
sanctse crucis, et Guido Cardinalis, qui ambo Ro- Melphimprimo, inde ad lacum Pensilem (indicta edi-
mani postea fuerunl pontifices; t atque inter alks, tione pag. 505, vulgoLago Pesole vocatur in notis) ubi
qui ibiderii nominantur, signatur t Roberlus [Edit. omnis hnperaloris exercitus cum Innocentio Papa
Mediol. Norbertus] Clarsevallensis abbas...Exparte consederat, advenerunt. Ibi vevo contigit adesse
verc>Casinensis ecclesise auditores fuere Henricus imperalorem non hoc anno, sed superiori, quo des-
dux, imperatoris gener, Conradus dux, » ac plures cendit cuni exercitu in Apuliam, ut suo lpco supe-
alii, quorum nomina ibidem expfimuntur. « Facto rius esi demonstralum auctoritate scriptprum e]us-
itaque silentio imperator dixit: Non modo prajsen- dem temporis. Quomodo ergo a Petro prsesens annust
tium et temporalium, verum futurarum oeternarum- et anni prsesentis Indictio ponitur, et cerla dies
que rcrum in hoc conventu discussio erit. Nos quo- consignatur mensis Julii ejus anni, quo nec impe-
que vesligia prsedecessorum nostrovum scquentes, rator, nec Pontifex fuere ad Aquas Pensiles; sed
dignum duximus huic interesse concilio, ct eorum Romseeo tempore degeret Innocentius, et imperaior
quse dicentur, librare momenla. i Haec ex dicto Lotharius jam ab Urbe reeessisset versus Galliam
Chronico apud Manricum; varias autem lectiones, Cisalpinam?
quse sunt in editione Mediolanensi, non pono, prsc- 268. « Prseterea quisnam ibi ponitur Robertus
ter duas.
abbas Clarsevallensis interfuisse una cum cafdina-
266. Acta istius consessus tanquam spuria casti- libus publicse dispulationi: cum non alius, quam
gans Manricus num. 4 et 5 : « Quibus, ait, plane D sanctus Bernardus fuerit hoc tempore abbas Claroe-
videas indignam prorsus Ecelesia Romana, csetera- Yallensis ? Insuper quomodo passurus fuissellnno-
rum omnium capite, cum peculiari mernbro concer- centius, Lotharium imperatorem prsefuisse judicem
tationem, indignum ligitantibus tribunal, sseculave inler cardinales et monachos Casinenses, qui (ut vi-
ecclesiis el ecclesiasticis. Denique indignum Inno- dimus) maxime indigno animo lulit eumdem audisse
centio Papa faclum, qui Cardinales, qui Bernardum causam monachorum inler se dissidentium ? Hsec
legaret ad hoc negotium, ut vel ex his falsitatis sunt, et alia, quse arguant eadem illius afflxa aeta
arguatur, quicunquescripsit.Quin etRobertus (sive essepenitus commentitia, sieut sunt magnl dede-
Norbertus, ut habet editio Mediolanensis) abbas coris scbismaticorum monachorum illorum, qui
Clarsevallis non minus arguit figmenti suppositio- conlra Romanam Ecclesiam eo modo disserere tanta
nera. Subjicit statim disputationis seriem prolixe procacia proponanlur. Sic igitur acta illa ncn anno
continualam per dies quinque, inter Girardum car- Christi signanda erant trigesimo octavo post mille-
dinalem, et ipsum Pelfum, hunc defensorem eccle- simum ceniesimum ; sed trigesimo seplimo : non in-
sise Casinerisis, illum Romanse. Disputalionis prse- dictioneprima, sed decima quinta: non anno septimo
cipuus scopus fuit, an Casinenses, abjurato Anacleto, Lotharii imperatoris, sed, quinlo, et in aliis casii-
 m ACTA. 774
ganda, ut diximiis. >Hactenus Baronius :'cujus cen- A ptat, ut modo retulimus; sed ex morte imperatoris
surse hsec adjungit inter alia supra indicatus histo- enervare illa liaud potuit, quia eam innectit anno
riographus Cislerciensis num. 9, dicens : « Quibus 1158, nec potuit Manricus, qui hune annum eidem
addi posset, quisnam Cistellensis ille fuit, tantse assignat cap. 7, ad anniim 1159. Sed dispiciamus
tunc apud omnes sestimationis, cui causa publica quidnam respondeat auctor Excursus historico-ju-
defendenda committeretur, tam minimse,ut anony- ridici pag. 567, ad argumentum Baronii, a ratione
mus existeret, ignotus etiam ei, quemimpugnabat? temporis petitum : « Primum, inquit, criminatur
Anne Bernardus, quem, ne iterum falso nominaret, errorem anni, et submde Indictionis. Atqui male ac-
maluit omittere? At Bernardus non eminus astaret, tum foret de histovicorum fide, si ejusmodi leviora
quem pentifex, quem imperator venerarentur, quem errata cseterorum veritatem infuscarent, ac detere-
assidentem inter cardinales orbis aspexit. Sed neque rent. Ulterius. Cpdex noster manu exaralus, unde
vocandus ad conflictum foret, si non confiictus illi hsec siimpta sunt, non legit anno septimo imperii
committendus, etc. i Lotharii, ut perperam editio Yeneta, quse fucum
269. Alque hsec quidem sunt gravamina, quihus feeit Baronio ; sed anno sexto, qui signal Christi tri-
acta in Monte Casino tanquam spuria ac commen- gesimum octavum. i
litia traducuntur ab utroque isto scriptore : sed B 271. Sed reponere poterunt emunctioris naris
narrationem Petri Diaconi auctor Excursus histo- criiici primo, evvata chvonologica in documenlis
rico-juridici, qui in editione Mediolanensi intexitur histovicis infuscave et suspecta reddere reliquorum
ejus Chronico pag. 566, et sequenlibus, fuse et ope- veritatem, quando alisedifiicultates eisdem inspersce
rose conatur defendere contva accusationes Baronii occuvrunt, quse eodem faciunt. Secundo, correctio-
ac Laureti; quibus quomodo respondeat, ibidem nem chronologicam in citato Excursu adhibiiam,
videri potest. Sed illud argumentum, quod hic ad- nihil valere, uti liquet ex anno emortuali imperatoris
dam, quodque nec a Baronio, nec a Manrico, nec Lotharii, cui Conradus anno 1158, successit. Tertio,
ab auctore prsedicti Excursus video tactum, vide- se non concipere, quo pactp in litigiosam illamsce-
licet tempus, quo Lotharius imperator e vita ex- nam Lotharius tanquam ejusdem prseses induci a
eessit, maximum videtur habeve pondus adversus Petro Diacono potuerit sepiimo Idus Julii, anno jm-
acta illa in Monte Casino, de quibus est controversia. perii sui septimo, vel si vis sexto, qui sextiim imperii
Argumentum porro illud, a Pagio in Critica Baro- sui annum nunquam vidit, nedum diem illum, anno
niana ad annum Christi 1158, deductum, ego in videlicet dimidio, et quod excurrit, eisdem prsemor-
rem prsesenteni converlo. Sic igitur ibidem memo- luus; a Pctro, inquam, Diacono, rei gestsenon tan-
ratnum. 6 contra Baronium : « Ad num. 12 el seq. tum spectatore et teste, sed prsecipuo, ut volunt,
Baronius mortem Lotharii imperatoris usque ad aclore ejusdem ac palrono. Quarto, sialtercatio ista
mensem Decembrem currentis ann. differt. Yerum vere a Petro scripta, et ei non adscrlpta ab alio
Lotharium superiori anno demortuum... extra om- (vide Excursum pag. 570), qui eoncipi possit, ita ab
nem eontroversiam esse debet. Robertus enim de eo scriplam, ut tam crasse impegerit in chronolo-
Monte, Dodechinus abbas, continuator Lamberli giam ? quomodo item nomini Bernardi aliud suppo-
Schafnaburgensis, cbronographus Ililclenshcimensis, sueiit? Yerum inter accusationes supra assignatas,
et alii passim, Lotharium anno praecedenti demor- et earum apologiam in Excursu, arbitrum me non
tuum produnt, et Conradum currenti ei successisse, interpono conferendo simul objecla et fesponsa
ejus diplomata invicte demonslrant. Fundameiitum omnia, ne longius abeam; hoc dico, mibi non videri
Baronii anno sequentieverteimis; ;• quo eliam di- certo evinci, Petrum Diaconum concertationis Casi-
plomata illa memorantur-num. 5. Pergit Pagius • nensis soepenumero jam indicatce genuinum esse
diclo num. 6 : . auctorem, eamque hoc modo, quo fertur, vere fuisse
•
270. « Falco in Chronico ad annum 1157, ait : habitam, atque adeo S. Bernardum eidem inter-
Hoc anno pfsediclus imperator... mortuus est in ]r, fuisse : cu]us causa tam diu a nostro instituto jam
partibus Tuscise. i Quse vero addit Pagius de alio defleximus. At sive ibi, sive alibi tunc moratus
mortis loco, tam non spectant ad prsesentem no- fuerit, non in otio vixit, sed in negotiis Ecclesise
stram conlroversiam, quam quo corpus ejus sit de- catholicse promovendis, urente ipsum igne Spiritus
latum, de qua re ibidem agit. De die autem emor- sancti, qui non poterat quiescere. Quidquid itaque
tuali imperatoris Lotharii scribit ex auctoribus, sit de dicta altercatione, legitur sanclus Abbas apud
qnos affert, num. 7 : c Nocte inter m et n Nonas Casinenses fuisse alia occasione atque alio tempore.
decembris media eum vivere desiisse. > Cum vero 272. « Compertum est, ait Manricus ad annum
coronatus fuerit imperatpr anno Christi 1155, mense 1157, cap. 5. num.l, Casinates... Innocentium, ab-
Junio (videsis Baronium, et ejusdem criticum), con- jurato Anacleto, suscepisse, obedientia firmata per
sequens est, ut e vila excesserit anno imperii sui juramentum, quod prsescnlibus utriusque curiceprc-
quinto. Quoniam autem argumentum, quod assu- cerihus, primum omniiim abbatem emisisse, i ex Pe-
mere visum est contra consessum Casinensem, po- tro refert Diacono, quem citat lib. iv, cap. 116. In
situm est in jatione tempoiis, Baronius quidem novissima vero editione lib. iv, cap., 15factumnar-
alias notas chronologicas rebus in eodem actis ada- ratur ; secuti deinde monachi, prout ibidem inye-
•HS S. BERNARDICLARjE-YALLENSlS ABBATIS 77S
nies, et cap 118. Addit Manricus n. 4 : « Quod vero Asequentia, quse sunt in epistola 144 :« Sed et hac
attinebat ad electionem Rainaldi abbalis ; nevelea vice quam necessaria Ecclesise Dei sit vel fuerit
sine Benedicli filiis agilarelur, Bernardo examinando prsesentia parvitatis nostrse, dicerem ad consolatio-
commissaest, duobus cardinalibusadjunctis, Haime- nem vestram, si non gioriam redoleret. Nunc autem
rico et Girardo, qui firmandam infirmandamvedecer- melius est, ut hoc per alios cognoscatis. t Hinc in«
nerent, semel decvetam aul everterent aut conserva- telligi potest, a viro sancto ita rem communem
rent. Res utrinque discussa diu fuit. Yerum cum Romas fuisse peractam, ut parum vel nihil ibi agen-
irritam tandem intellexissent, quo negotium matu- dum reliquerit. Pefgit Manricus : « Sed dum haec
riori judicio suaviorique, nec sine integra audientis Romse melius succedebant, iteruin in Campania
partis exsequerentur, t inquit idem Annalista, ffie- lurbala omnia, et civitates Ecclesisevindieatse, rur-
morat ex Petro Diacono, quidnam actum fuerit ir sus amissce atque expugnatse, devastatse, deditse, ad
bac causa. Editio Mediolanensis lib. iv, cap. 119, Anacleti partes revevtebantuv; Imperatoris discessus
pag. 585, sic habel : -c I!lucescenle vero diluculo, Rogerium ducem, Rogerius cuncta mala secum at-
Aymericus diaconus cardinalis, et cancellarius Ro- tulil, solius Bernardi meritis fuganda, quo soliDeo
manse Ecclesise, et Gerardus cardinalis sanctse Gru- victoria ascriberetur. At qusenam mala imperatoris
cis, et abbas Clarsevallensis ab eodem papa trans " discessum secula sint, non aliunde melius, quam
missi sunt, qui procdicluin Raynaldum examina ex epistola Guibaldi, novi Casinensis abbatis, ad
rent, et juxta canonum sanctionem ab abbatiae re- impcraiorem scripta; haurire peterimus. i Frag-
gimine sequestrarent. i Et post alia in hoc negotk mentum vero illius delibat Mamicus e lib. iv'Chro-
actitala, quae deinde narrantur, cap. 122, pag. 595 nici Casinensis cap. 127, in nova auiem editione
Iisec exstant : c Sequenli aulem die iterum ad mo habetuf illa epistolalib. iv, cap. 126, ubi tragica ac
nasterium ascendentes in capitulo resederunt, ii pathelica narratione exponitnr barbara rerum scena,
quo, postperactum ab abbate Clarsevallensi sermo- ac lamenl.abilis calamitas rabiei plus quam ferince,
nem, cardinales aucloritate Apostolica eidem Ray- quce omnem crudelitatis hovvendo modo implevit
naldo Casinensem abbatiam iuterdixerunt, i etc mensuvam, quemadmodum sigillatim ibidem legi
Hisce itaque rebus gestis non sine dicendiauctori- polest. Quid agitur interea temporis in rebus tam
tate S. Bernardus interfuit, si sint genuina prorsiu deploratis ?
ac sincera, quse apud Petrum Diaconum legunlur 275. « At pius prineeps, proul pergunt Annalcs
275. « Rebus apud Casinum ita dispositis, prou Cistercienscs num. 8, senio et morbis fractus, ct
riarral Manricus num. 5, et debellaiis pev Campa- r, movii proximus, non potuit subvenire desevtis re-
niam urbibus, quas sibi et Anaclcto Rogerius pei bus, et servabalur victoria Bernardo Patvi, qua non
vim subdiderat, cum Innocentius vcrsus Rumau posset ab alio defvaudavi. Pevlecerat sanctus doetor
iter pararet, infirma alias Bernardi valetudo ultv: in pace multa, ct gladio spiritus, quod est verbuin
xonsuetum viribus defccta, exbausta laboribus, sol( Dei, ignea nequissimi adversarii tela exslinxerat: at
spiritu corpus suslentabat. Exstal epistola illiui non armato militi oppositus materialem contra Ec-
hoc anno scripta ad abbates Cislercii congregatos clesise inimicos ensem vibraverat: non in stragem,
quse moribundum hominem depingit., * Avgumen- non in fugam rebelles egerat, ante conflictuin paren-
lum cpistolse intellige ex tiiulo, qui cidem pvsemitli- tes ipsius verbis; sive dimissosposttcmpus paritu-
tur: c Hos, i nimirum abbates, <labovumet nolorun ros. Ergo ne Vel hoe frustraretuf viclorioe genere,
suorum conscios esse desiderat, exeusans forti divina providentia effectum est, ut solus, hurailis,
Isoc pacto absentiam suam. Optatsanenon peregre pauper et movibundus exercitui victori ob]iceretur
sed inler suos mori. i Est inter alias Bernardinai (et) verbis, si pssset, Rogerium compesceret :
ordine centesima quadragesiina quinta, pvofovtur [Manr. compescitufus] : sin minus,: armis, atque
que in editione Mabillonii a col. 150, ubi signatui illis armis, quse victa fugataque tunc nihil prorsus
scripta civca annum , in quo versamur, 1157. j) auderent contra viclores. Baronius solius Innocenlii
§ XXYI. S. Bernardus ab Innoccniio PP. missus at consilium memorat. Ego in Bernardo (epistoiam
compescendum Rogerium; clades a viro.sancto e
et cwlitus mox referam) imperatoris etiam consensum lego. s
prwdicta, impeirata; mitigaius ejusden
animus; acia hi causa schismaiis, ei eorum ad- 276. En tibi, leei.or, textum Baronii ad annum
juncla. 1157, num. 28 : c At quid auditis his Innocenlius
274. Pessima quidem vel nulla polius erat sancti papa? Reipsa expertus quam vana salus-hominis,
Patri valciudo corporis, at non ideo, sicut pcrhibe spe contra spem nitens in tanta desperatione rerum,
Manricus ad an. 1157, cap. 5, num. 6, c cessatum : contra furenles tyranni Siculi impetus, adversus
laborando, nec inducioe concessse defectis viribus ferociam ultovis et victoris exercitus, unum ob]ecit
Iimocentius, Lotuariusque Romam profecti, docto hominem humilem, sed Dei vivtute polentem, qui in
rem sanctum secum assumpsere, quippe quo sini fugam converterel sanctseRomanoeEcclesisevictores
nibil utvique lielum, nihil prosperum putabant possi hostes. E]usmodi plane novit esse opeva Dei, nimi-
contingeve. Nec fefellii spes viros alioqui providos rum quod infirma mundi eligat, ut coiifundat fovtia,
Romse negolia Ecclesise sic promovit, ut paulo pos Sic igitur imperio Cbristi gladium exertum in defen-
ad suos Clarse-Yallcnsesnon dubitaverit scribere : sionem Ecelesice, in vagina recondens, ad arma spi
 *
111 ACTA, '778
fitualia Deopotentia se: convertit, sumens scutum Aberetur,
i declamationibus rbetoncis simplicitatem
fidei, eoque omnia tela nequissimi securus exci- abbatis posse obrui... Ne diu morer, venit pars utra-
piens, illsesus lsedere adversarium festinav.it. Quo- qiie Salernum. Sed militaverat ultio, et prseveneral
modo ista? Audi sanctum Bernardum Clafsevallen- tanti sceleris macliinamentum. Parato namque ad
sem abbatem, quem Romse reliquerat ad reducen- bellum innumerabili exercitu adversus Rannulfum
dos schismate devios ad ecclesiam (ut audivimus ducem, idem rex... subito viso duce audacter ob-
superius esse narratum) ad Rogerium lyrannum, . viam procedente, territus fugit, effusumque exerci-
spirantem minarum et csedis in omnes, qui essent tum prsedceet csedibus exposuit, et innumeris mili-
Innocenlii papse communionis, pacis nuntium mit- tibus captis et interfectis, invitus ducem dilavit
tit, > ete. opibus et gloria sublimavit. Quse quidem ei juxta
277. Porro non solius Innocentii PP. mandato, viri Dei verbum omnia contigerunt, > ut statim re-
sed etiam Lotbarii imperatoris ac Romanse curise feremus, postquam ea quse per prolepsim hic a
impensissimo rogatu actum hoc esse, ipsemet Ber- biographo recensentur, in meliorem temporis ordi-
nardus videtur indicare in epistola 144, ad suos nem restituerimus ex laudalo Falcone tomo Y,
Claravallenses : c Inslantissima, ait, poslulatione pag. 124 editionis Mediolanensis.
imperatoris, apostolicoque mandato, nec non Ec- B ' 279. « Interea, inquit, abbas de Ciaravalle, vir
clesise, ac principum preeibus fiexi, dolenles et no- valde mirabiiis el discretus, qui ad regem illum vc-
lentes, debiles atque infirmi, et, ut verum fatear, nerat pro tantl dissidii infestatione sedanda, intcr.
pavldse mortis pallidam circumferentes imaginem, regem illum el ducem pacis fcedera alligare conatur.
trahimur in Apuliam. >.Jam vero quid in hac viri Sed pro multis variisque negotiis, quse inter eos
magai ad Rogerium legatione peractum sit, expo- quaerebantur, apud Salvatoris Dei potentiam non -
namus : « Primiim omnium admonendum putamus, duin complacuit concordia alligari. Quid plura?
inquit Barouius nuperrime citatus, duas simul lega- Rex ipse exercitum suum divisit, et ad bellandum
tiones confundi ab auctore, qui res gestas sancti illum viriliter stabilivit; siniiiiter et dux ille suos
Bernardi conscripsit, cum videlicef unaeum S. Ber- omnes sapienter ordinavit... Illieo acies illa regis
navdo missum es.se Aimericum cafdinalem cancel- prosternitur. Rex autem... Dei adveniente judicio,
larium aflirmaf, et ex parte Anacleti Petrum Pisa- timore perculsus, ipse prhuoterga vertens in fugam
num itidem cardinalem. Nam ista demissis ex parte conversus est; t de cujus clade, ac spoliis a Rai -
utraqiie Cardinalibus posiea contigerunt, ut ex au- nulfo duce victore reportalis deinde traclat idem
ctore, qui aderat, et ea scriptis mandabat, Falcone , scriptor, addens, c.Secundo... diestanle, iidest,die
Beneventano , satis evidenter apparet. Missus est xxx, secundum dicenda §proxime sequenti, c mensis
ergo primum S. Bernardus ; poslea vero, petenle, Octobris bellum hoc actum esse. > Sub idem ergo
Rogerio, cardinales, cum videlicet a Deo humiliatus, tempus accidit vaticinium S. Bernardi, quo prsedicto
verbapacis, quse.contemnebat, audire libenter cce- Rogerio cladem, el Rainulfo duci victoriam prsenun-
pit; i Punctp hoc, quod postea se evolvet, proe- tiavit. Yide Ernaldum capite designato, ubi num.
inisso, rei. gestss historiam enarremns. 155 ita scribit: « Cum enim primus eorum qui vo-
278. « Supevefat, inquhintArma^es Cisiercienses cati fueranl (imo verosimilius postea tantum
cap. 4, num. 1, ex parte Lotharii Rainulfus dnx, vocati sunt), abbas sanctus adveniens regem in
Ecclesise simul fidelis, et imperip, sed viribus Ro- caslris positum invenisset, per multos dies vici-
gerio Ionge iinpar, sicut fortuna. Quippe ille pau- nas acies, ne committerenl, impedivit, denunlians
cos victosque ducebat, indeque timidos, nec asper- regi : Quia si conilictum inieris, Victuset confu.sus
nantes fugam, per quam suprema pericula evasis- abibis.i At ille ducem Rannulfum, et catholieo-
sent. Hujus copiis et potentiam obtenta prceda, et, rum aciem verbis potentibus adhortatus, sicut
multitudo robur, et animum victoria ministrabat. regi fugam, sic illis victoriam pollicitus est et
Ergo ad Rogerium Bernardus Pater missus, quod D triumphum. »-Quin -iino insignem hane palmam
primum eral, dissuadere bellum, impedire congres- precibus suis obthiuit coelestis ille bellator. Nam
sus, instillare coiicordiam, et pacis fcedera sancives < cum ad proximam, teste Efnaldo, villulam de-
soilicitabat. i Yerum audiamus Ernaldum abbatemi clinasset, et instaret orationi, repente fugientium
Bonse vallis lib. n Yitse, cap. 5, num. 152, hsec; et insequentium clamor auditur. Siquidem per
enuntiantem : c Intevea vex Sicilice Rogerius, qui so-• eumdem locum . fugientem regis exercitum Ran^-
lus jam ex principibus obedire papse Innocentioi nulfus persequebatur. Egressus itaque frater qui-
detrectabat, ad eum mittit, petens ut Aimericumt dam ex his, qui cuin abbate erant, uni ex mili-
canceilarium suum, et abbateni Ciarsevallensem ad[ tibus occurrit, et, quid accidisset, ipterrogabat.
se mitteret; nihilo niinus a Petro Leonis idem pe- At ille... Vidi, inquit, impiuni superexaltatum.... et
tens, ut Petrum sibi Pisanum a suo latefedelega- transivi, et ecce non erat. Nec mora, dux ipse
ret... Mittebat aulem in dolo, quia audieraf Pelrumi secutus, ut monachum vidit, sicut erat armatus
Pisanum eloquentissimum esse, et in leguin e"tca- equo desiiiit, et, ejus pedibus advoiutus,: Gratias,
nonuni scientia nulli secundum : putabalque, sii inquit, ago Deo, et fideli servo ejus; quia-.non
eloquenticeejus in publico consistorio audientia pvce- nostris viribus, sed ejus fidei coilata hsec victo-
. PATHOL; CLXXXV. 25
779 S. RERNARDICLARjE-YALLENSIS ABRATIS 780
ria est; iterumque insiliens equo, hostes insequC- A vege confabulavetur, assidue rex ipse Cumabbate
batur. i Tiiumphus itaque ille illustris, victore iilo slabiiivit, ut tres cardinales ex parte Inno-
]udice, a viro sanclo apud Deum ac Dominumexer- centii papse, qui ejus interfuissenl electioni, ad
cituum oralus , exoratus et datus fuit, armisque regem ipsum venirent; et tres ex parte Anacleti,
ccelestibus potius quam militaribus impetralus. et ordinem utriusque electionis regi insinuarent.
280. Rogerius interim pertinax ingenti cum clade Beiiide rex ipse, ordine audito, ulriusque partis
fugatus, dum ad arma non possel, ad artes con- sanctiorem et justiorem eligefet electionem. i Noia
vertitanimum.Rem sic exponit histovicus Clara- stabilivit, id-est, ratum tunc habuit convcntum, quo
vallensis, num. 4 : c Rogerius, inopinata plaga ac- de antea cum eo Bernardus egerat, sed irrito
cepta , eo limidior , nec ausus ultra progredi, conatu, sicut ego quidem interprelor. Nunc igititf
nisi vires potentiamque resumeret, opporlunum convocatio illa, quam antea. spreveral Rogerius,
ad id tempus exspectans, vel magis faciens, ne exsecutioni mandata est. Nam « conliimo ad Inno-
interim a Rainulfo molestarelur, vafrum pro centium papam (ita pergit Falco) et Anacletum
tempore eoasiJium excogitavit, nempe ut Bernar- delegatum est, et cursu rapido regis positio de-
dum in suse conversionis spem conjiceret, et av- stinatur. i Hoc eliam satis clare significat Ernaldus
mis ex utvaque parte submotis , disputationibus ^ ipse. Etenim, exposita clade Rogerii, scfibit isia
negotium committeretur. t Factum - referemus e'x num. 154 : « Nec tamen hac plaga sibi inflictacce-
Falconis Beneventani Chronico, notaia etiam ra- litus, correctus est animus regis, nec detumuit
tione lemporis: i Secundo, ut ex eo diximus, procclla, quam conglomeraverat pvavsementis eia-
die stanle mensis Oclobris bellum hoc actum est, lio ; sed post fugani reversis, qui evasevant, simu^
de quo supra. Deinde rex nominatus (ita pergit lans alacritatem, regio se ornalu altollens, stipata
Falco) taliter cum sequacibus suis aufugiens no- militibfls curia, utramquepartempreecepitaccersivi,
ctis tempore, altera quidem die ad castrum Pa- et priusinslructoPetro, et mullarum promissionum
ludis pervenit, deinde Salernum festinavit; diebus auctorameniis accenso, de causse suse rationibus
autem non mullis evolutis, Rosscmannus Beneven- eloqui]ubet. Prior itaqiie Petrus electionem domini
tanus antisles consiiio accepto cuin]udicibus civi- sui canonicam probare contendit, i etc.
talis, ct sapienlibus quibusdam, ad regem ipsum 282. Sed quandoquidem non satis. dislincte ae
consolandum, et servitia civitatis offerenda festina- plene acta prsesentiscausse cum suis adjunctis, quse
vit. Pvecatur insuper , ut libertatenfpossessionum narrare pergit laudalus Yitse auclor, pertraclat,
Beneventanorum , quam supradictus imperator ipsum ex Falcone supplebimus. Primo itaque in
coneesserat, populo Beneventano ipse largiretur. i his aclis consideremus personas, quoe eisdem inter-
Annuit rex, uti liquet ex instrumento privilegii, fuere. Quinam eo acciti fuerint, tametsi superius
quod pvodueit Falco, signali Dominicoe Incarna- eodem ex Ernaldo vidcrimus, ex Falcone tamen hic
lionis anno 1157 mense Novembri primoe indic- etiam memorave, ac rem confirmare nihil vetat:
tionis. « Placuititaque eis, inquit, etconsilio eorum firnvato
281. Narratis aulem rehus, quse Rainulfus dux ex parte Innocentii, Aimericus cancellarius, et Gi-
gessit post relatam victoviartf, « Prope castrum rardus cardinalis vir valde venevabilis, simulcum
Paludis, inquit idem Chvonogvaphus pag. 125, pveedictoabbate de Claravajle Salernuin super bsi-
suorum virtute stipatus caslrametatuv die quidem jusmodi electione ventilanda advenerunt. Ex pai te
Kalendavum Decembvis. i Jam vero quce Ernal- vero Anacleti Matthceus cancellarius, et Petrus Pi-
dus ahbas Boncevallis superius vel proieptice vel sanus cardinalis, et cardinalis alius nomiue Grego-
confuse referebat primo de petitis a Rogerio rege, rius similiter acceleravere. s Cur aulem Petrus,
ac Salernum profectis ad constiluendam pacern Pisanus a Rogerio aceitus fuerit, prsemisimus antea
arbitris, ac dein de viclovia Rainulfl, ila tum ex ex dicto biographo.
prcemissis ordinamiis, tum ex sequentibus, ut quce Yf 285. Consideremus secundo acta hujus. causse.
sunt acla in conventu illo legatorum ex parte Ernaldus cap. 5, n. 154, memorat sanctiPatris cum
Innoeentii atque ex parte Anacleti, huc retrahenda Petro Pisano concertationem; quam vero apposite
videantur, atque adeo non ad primum Bernardi et potenter vir sanctus in ea perovarit, conficitur
cum Rogerio speclare congressum, quo verosimi- ex verbis e]us, quceproducit idein biographus, et
lius hunc sanctus^ Pater conventum ei suasit, at ex auditorum approbatione. Nam « ad hcec verba,
non persuasit; sed ad alium , post eladem vi- inquit n. 156, non se poterant ultra, qui prsesentes
delicet ei illatam. Etenim Falco verbis iiltimo aderant, cojitinere; sed abominati sunt et vitam
loco a nobis citatis ista sub]icit, e quibus colligo, Petri Leonis et causam. i Quid, quod adversarius
quse primo assevit, ea pevtinere vel ad primum primo conflictu adeo prostratus fuerit, ut ratjonibus
saneti cum rege colloquium ante pugnam ; vel in 'a sancto antagonista prolatis resistere et contradi-
secundo post pugnam, priora fuisse confirmata. cere non potuerit, teste eodem biographo, qui mox
Sic itaque loquitur: c Cum prsefatus abbas de subdit : « Abbas autem tenens manum Petri Pisani,
Claravalle, vir valde mirabilis et discretus, de elevavit eum , et simul ipse surrexit: Tutiorem,
fcedere pacis, et Ecclesise unitate cum norninato inquiens, si mihi credas, intrabimus arcam. Et
 781 ACTA. 783
sicut jam pridem mente conceperat, salutaiibus A nia scribunt; nam quoties necessa est, alium ex
illum aggrediens monitis, cooperante gratia Dei, alio supplere? Idem slatue de aliis rebus sancti no-
protinus persuasit, ut ad Urbein rediens hinoeentio stri, quas FalcC-indictas reliquit, Evnaldus vero re-
papoe reconciliarelur. Soluta concione, rex iiecdum ferl, qui facile eas intelligere potuerit vel ex c fralre
voluit obedire. t Yides, una congressione circum- "quodamex his, qui cum abbate erant, i vel aliunde,
scribi ab isto auctoie acta causse prsesentis, quse cum non elam, sed palam conligevint.
longe aliter extcndit Falco, quando his verbis ea 286. Consideremus tertio loeum actorum in hac
niemorise prodidit: « Quibus ita congregalis, paulo causa, Salernum videlicet, quo cardinales convenere
ante illos ex ipso nominavimus, rex ille, uferat cum S. BernardO, laureatse, quam de Pctro Pisano
sagacis animi, providique cOnsilii, prius partem In- retulit, victorise theatrum, ita tamen, ut alius locus -
nocenlii qualviduo usque ad occasum mirabiliter, in Sicilia ad ulteriorem causse discussionem a rege
et ultra quam credi potest, examinavii, sequenter Rogerio fuerit "petitus et impetratus. Quod vero
aiilem Anacleti partem quatriduo similiter perscru- Bernardus illuc etiam se contulerit, non mer.iini
tatus est. . nie legere; imo vero, non videtur illuc esse pro
284. « Siudioseigilurctdiligenler partibus ulrhis- fectus, uli argumenlo est, quod dicam ex ErnaMo
electionis B de regressu ejus Romam, nec scio an el quid ibidem
que auditis, rex ipse clerum omnem et
populum eivitatis Salernilance congregari mandavit, sit transactum. Enimvero Rogerium tunC necdum
elepiscopos, elabbales monasieriorum, quiconvene- hinocentio se submisisse, eruitur exdicendis infra.
ranl, ct eoram cis laliter exorsus est: Domini et Urbs porro Salernitana non modo saneti praeseniia,
fratres, credimus vestram non lateve prudeniiam, sed illustri eliam miraculo per eum fuit honorata ,
qua dere cardinales islos... fecerimconvocari...Sed de quo scribit Ernaldus cap. 5j n. 156, additque
quiamultis qiiseslionihiis, variisque responsionibus illud : i per tolaffi urbem divulgatum, ad aures re-
animus nosler inipedilur, solus ego superboclanto gis et procerum ejus pervenisse. i
ncgolio finem impcnderc nequeo. Unde, si dominis Consideremus quarto tempus hujus causse. Acti-
istis cardinalibus videtur, ordinem utriusque seri- tata nimirum illa fuit Salerni annum Christi 1157,
bant electionis, ct ab ulvaque parle unus mecum in ad finem vergente, mense, ut videtur, Decembii :
Siciliam descendat cardinalis, ubi, favente DomiBO, nam Rogerius dicebat superius : « Ab utraque parte
Nalivitalis Jesu Chrisli Salvaloris festivitatem cele- unus ffiecumin Siciliam descendat cardinalis, ubi..*
braluri sumus, ibique sapientes arcbiepiscopos, Nativitatis Jesu Christi Salvatoris festivitatem ce-
episcopos, aliosque invenlemus prudenlis animi vi- ,P' lebraturi sumus. i Hic sit finis legationis beatis-
ros, quorum consilio Anacleli partem usque modo simi abbatis; de cujus ad Urbem reditu dicere ag-
seclalus sum... Cardinalis ad bsec Girardus rcspon- gvedimur, ea narraturi, quse anno proxhno ab ipso
dit... Cardinalem quidem mitlemus Guidonem de gesla sunt.
Castello..., qui vobiscum, sicul petilis, ad Siciliam § XXVII. Sanctus Romam redit; Pelrus Pisanus
vcniat... Ethis aclis, unusquisque ad pfopvia re- Ecclesiw unitur, uti et Victor, Anacleti succes-
meavit. Altera die advenienle praedictus Girafdus sor; schisma item deserit-Rogerius; pignus sa-
crum Bernardo Roma discedenti datum ; tunt
cardinalis cum suis reversus est: solus autem Guido cam siiatn ibi relinquit, varia puncta cliwnoh'
prsefatus cardinalis remansit cum rege profeclurus, gica.
sicut statutrim est. Ex parte vero Anacleli similitev 287. Annum Chrisli 1138, ita exordilur historicus
cafdinalis alius deslinalur. Quibus patratis, navi- Cisterciensis : « Initium anni auspicetur nobis Ber-
gio paralo, rex ipse ad Siciliam transfretavit. i nardus revefsus Romam, et, reconciliato Ecclesioe
285. Antequam ad alia progfediamur, observet Petro Pisano, Anacletus deficiens, vix prius a suis
lector, apud Ciaconium in Yitis Romanorum Ponii- desertus, quam a seipso : quippe semel assuelus
fieum etcardinalium tomo I, col. 968, dici Guido- pontificalibus, animam maluit perdere, quamnomen
nem illum Beneventanis prsefectum urbem illam [3 pseudo-pontiflcis. Singula qua ratione gesta sunt,
aliquandiu rexisse, lnnocentio n, ex ea Rpmam nonnulla etiam per meuses, diesque peniciilo anti-
versus discedente (vide Pagium in Critica ad airnum quorum describamus. Regressum [ed. male reversuni]
1137) acproin nihil obstare, quo mirius Salerni ad- sancti ad Urbem perhoc tempus, atque item recon-
fuerit cum aliis cardinalibus, tametsi inter eos su- ciliationemPetriPisani, auctorYitse illius bis paucis
perius non nominatus; Alterum est, quod moneo, tradidit. Cum omnium igitur populorum favbre, solo
silentiumi Falcoriis de oratione S. Bernardi ad Pe- rege (sciiicet Rogerio) in malitia permanente, abbas
trum Pisanuni habita, ejusque per eamdem conver- Romam revertitur,prsedictum quoque Petrum Pisa-
sione ad obedientiam legithni ppntificis, officere num et quosdani alios reconciiiat Ecclesise, et In-
neutiquam debere auctoritati Ernaldi biographi. nocentio papse coufcederat. i Pergit Manricus :
Etenirri quamvis ille taceat; hic tan-m disertis ver- « Verum reconciliationem Pelri Pisani quarta die
bis ista afiirmat: cujus potissimum erat scopus, Januarii conligisse, argumento est, quod Anacletus
facta Bernardi colligere, ae ad posteros transmit- triduo supervivens, obiisse legitur ejusdem mensis
tere; Falconis autem non ita. Ad hsec, non omnes seplima. Triduo ante mortem Anacleti reeoncilia I
auctores, qui: de eodem tvactant argumento, om- tum testatur Antoninus... part. n , titulo 17, cap.j
<m S. BERNARDICLARjE-YALLENSlS ABBATIS 784
!, § 4 : Abbas S. Bernardus ipsum Peirum Pisa- A.pedivet, voluntati eovmn assensit... Qui Romanre-
num papw Innoceniio reeonciliavit. Post tridnum versi, fautoribus eorum congregatis, medio mense
Pelrus Leonis impwnitens moritur. Obiisse autem Mavtio Gregorium cardinalem papam sibi, et inva-
scplimo Januarii, Falco Beneventanus, quem Baro- sorem constituerunt, Yictoremque eum vocaverunt.
niiis ad annum 1154 (imo 1138) adducit, diserte Sed Dei misericordia auxiliante, bseresis illa Ct in-
tradil. s Ad annum itaque 1157, pag. 125: t Hoc vasio pauco tempore regnavit. Diebus autem non
anno, inquit Falco, Anacletus, qui sub nomine multis evolutis, fratres prsedicti Anacleli, tantam
pontificatus advixit, septimo die stanle mensis Ja- cognoscentes turbalionem, in se reversi, Domino
nuarii mortuus est, qui sedil annis septem, etmen- favente, cum prcedicto domino Innocenlio papa
sibus undecim, et diebus viginti duobus, t pacis firmamentum composuerunt, el ipsi, et pmnes
288. Sed Pagius in CiiticaBaroniana adannum ejus adversarii ad e]us fidelitatem conversi sunt, et
Christi 1158, n. 1, diem emorlualem Anacleli per- sceleratus ille, qui subYictoris nomine apparuit,
peram a Baronio, et aliis signari animadvertit, se- vestem et mitram deposuit, et ad voluntatem ponti-
rius eumdem differens his argumentis : « Falco, ficis Innocentii pervenit. Sicque gaudio magno, et
qui annum a Kalendis Martii exorditur, ad annum gloria exsultationis tota Romana civitas exsultavit.
4157, ait: « Iloc anno Anacletus, etc. Baronius B et pontifex ipse Innocentius ad unitatem Ecclesise.."
num. 1, Mabillonius in Notis fusioribus ad episto- perducitur ; i sive uniciis ipse agnoscitur Eccles;c&
lam 126 divi Bernardi, Papebrochius in Conatu fonlifex. HsecFalco, rei quidem hu]us exoptatissi-
Chronico-hist., aliique passhn viri doeti diem illum mse eventum memorans ; non vero causam, quse S.
a Falcone memoratum, diem septimum mensis Ja- Bernardo aseribenda est.
nuarii interpretantur. Yerum Peregrioius in notis 290. Hancquippe sic pandit Ernaldus nurp.lST;
ad Falconem, recte hunc loquendi modum a Fal- « Pars ipsius (videlicet Anacleli) papam sibi pro
cone usurpatum explicat de Januario exeunte, do- illo alterum statuerunt, non tam ex pertinacia schi-
eetquemensem STANTEM, seu INSTANTEM, seu ASTAN- smatis, quam ut opportunius per aliquam temporis-
TEM,esse mensem finientem: quod postea Ducangius moram papse Innocentio reconciliarentur. Quod sine
in Glossavio medise et infimee Latinitatis, ad vo- mora per manum servi sui Ghristus effecit. Narii
cem MESSISSTANS,variis exemplis probavit...Ana- et ipse fidiculus pontifex, Petri Leonis hseres, ad
cletusigitur mortuus est die vicesima quinla mensis eumdem virum Dei nocle se contulit, et ille quidem
Januavii, qui seplimus est a die ultimo ejusdem nudatum eum usurpatis insignibus ad domhii hmo-
mensis, a quo Faico, et qui eo loquendi modo usi centii podes adduxit. Quo facto, civitas gratula-
sunt, diem primum stantis alicu]us mensis in- bunda Isetalur... Abbas Clafssvallis in. mirareve-
choant. flanc Peregrinii explicalionem conikmat rentia habetur, ab omnibtis auctor pacis, et pater
Ordericus lib. xm, pag. 915, dicens : Petrus Ana- patrise prsedicatur, i etc. Elogium de S. Bernardi
cletus, qui sedem apostolicam fere septem annis meritis a Christi in terris vicario pronuntiatum,
usurpaverat , in catkedra sedens , vm Kal. Fe- quo expertus loquitur, ac diserte testatur, quid vir
bruarii (seu die 25 Januarii) subita morte deces- ntagniisEcclesise, quid sedi Petri,quid pontiflcatui
sit... Durationem invasionis e]us, quam Orde- suo contulerit, habetur in Vita. sancti Patris lib. in,
ricus numero rotundo exprimil, et septem cia'ci- cap. 2, nuru. 165.
ter annorum fuisse dicit, Falco deflnierat; sed 291. De teropore ac modo, quo isla evenere, pee
librarii numeros corruperC, : etc. Es his ita- non de die, quo Roma discessit abbas sanctus, quid
que Pagii rationibus temporis consequens esl, ut memorare prostermittam ? In epistola 517 edilionis
mors pseudopontificis Anacleti a die septima Ja- Mabilloniance, al. 520, a Sanctp ad priorem suum
nuarii, quem alii volunt, ad diem 25 ejusdem men- Godefridum data, habentur singula: « In Octavis
sis differenda sit; ac proin Petri Pisani cum Inno- Pentecostes , ipsa die, complevil Deus desiderium
centio II, reconciliatio ad diem 22 istius mensis, j^ noslrum, Ecclesiseunitatem, etUrbi dando pacein.
secundum dicta ex S. Antonino. Consuli prseterca Nam illa die fllii Pelri Leonis omnes simul humi-
potest notatio ad alium Falconis locum in edi- liaverunt se ad pedes domini papse, et facti homi-
tione Mediolanensi, quam superius assignavi, 'nes e]us ligii, juraverunt ei ligiam fidelitatem. Cle-
pag. 129. rici quoque, qui in schismate erant simul cum idolo,
289. Funestam Anacleti riiortemnarratErnaldus quod erexerant (Yictore niniirum antipapa), humi-
lib. ii Vitse, cap. 5, num. 157. De ea etiam scribit iiantes Se ad pedes domini papse, pbedientiam ei
S. Bernardus ad Petrum Cluniacensem epistola 147. juxta morem promiserunt, et-.Tactaest lsetitia magna
At vero hujus schismaficse factionis capite ampu- in populo. Hanc pacem nisi cum quadam securitate,
tato aliud sucerevit. Factum refert Falco pag, 125, occultata tamen diu a nobis, exspeclavissemus, ]am
et sequente, e quo hsec delibo : t Cum prsedictus dudum venissemus. De csetero]am nihil est, quod
Anacletus mortuus esset, cardinalessui... adregem nos hic detineat... Ecee... venio cito : ctiam et mer-
miserunt Rogerium, ipsius Anacleti mortem signi- ces ffiea mecum est, victoria Christi, etpaxEcele-
ficantes , ut, si ei placeret, papam constituerent. isiee.Sexta feria post diem illum egressus est nosler
Rex itaque, ut domini papaj Innocentii partem im- de civitate.
Itaque venientes veniemus cum exsul-
 785 - . ACTA. 7oa
tatione, portantes manipulos pacis. » Hactenus vir A schismatici Ecclesise unitatem. Dies autem octava
sanctus. Quando auteffi indicat cum usitata animi Pentecostes an. 1158, incidit in 29 mensis Maii.
rnodestia, «iianc pacem cum quadam securitate se Sexta feria post diem illum djscessui ejus ex Urbe
esspectasse; '» an nimium ivibuerem ei, sidicerem, assignaiur, qiiae fuit dies 3 Junii. llla igitur die, si
hanc antea, Deo rem revelante, ipsi prsecognitam nihil interea acciderit hnpedimenti,
quod in mora
fuisse ? Ne vef o vox lighis quemquam moretur , fuerit sancto Patri, itineri se dedit ad suos Clara-
eam explicat Mabilloniiis in notationibus ad hanc vallenses profectu.rus. Huhc tandem famosumillud
epistolam col. 296 , dicens : Ligius est, qui do- schisma finein habuil, quod antea a viro illo magno
sninosuo ralionc feudi vcl subjeclionis fidem omnem repressumin suo exordio,
impugnatumindecursu,,
cont.ra quemvis prwslare dcbet. De vocis ligius et tandem expugnatum, nunc, eodem
agente, radici-
origine- ac etymo pliires scriptoriim sententias tus evulsum est. Sed « optata tandem Ecclesise pace
profert Cangius in Glossaiio mediseet iniimse Lati- potltus (utor verbis Manrici n. 10) qui lempestatem
nitatis. seplennio sustinuerat, vix quinque dies tranquillum
292. Porro laudata S. Bernardi epistola prsebet passus est; quippe non sibi natus, sed bono
publico,
«obis niaterieni duplicis obsevvationis; qiiavum al- ne quem fructum in vita ipse perciperei, semper ali-
iera sit, quo mense ac die Romain reliquerit: al- quem faceret, sererequam colligere paralior, segc>
tafa, an inter manipulos pacis, de quibus superius tem omnem aliis reservabat. i Rem sic exprimit Er-
scribebat sanctus Pater, fuerit. Rogerius, qui pri- naldus abbas Bonsevallis cap. 5, num. 158 : « Abbas
nuini Siciljse dux, deinde a legato antipapoe Ana- Clarsevallis in mira reverentia babetur, ab omni-
«leti rex cofonatus, ac demuih ab Inhocentio II rex bus auctor pacis, et pater palrise prsedicatur... Sed
declaratus esl ? Manipulis hisce eum esse annume- quandiu ille gloriam toleravil ? Quandiu pace,
randum negat Baronius ad annum 1158, n. 12, his fruitus est post tam diulurnum laborem ? Ne«
verbis: « Povvo Rogerius neque exsthiclo "Ana- diem pro anno recipere acquievil. Sedatis omnibus
cleto, et submoto victOre, recognoscere adhuc vo- el compositis, vix quinque dies teneri potuit, qui
luit Innocentium summum pontificem. » Affirmat septem annisetultra pro resarcienda eadem seis-
Falco pag. .120, pseudopontificis Victoris , ejus- sione sudavit. i
demque asseclarum obedientise erga Christi Vica- 294. Sed priusquam sanclum Palrem ad suos re-
rium Inuocenlium H, preestitse adjungens ista: deuntem comitemur, supersunt nonnulla memo-
t Debus au.tefflnon multis evolutis, prsedictus Apo- randa, quce ante ejus discessum Romse accidisse
stolicus consilio accepto Albanum venit, disponens _ observat Annalium Cisterciensium auctor cap, 2.
'
eaercitu cpngvegato ad ducem Rainulphurii venire ; Ac primo quidem scribit de patema ejus sollicitu-
sed inflrmitate percussiis venire non potuit. Intefea dineprofllils Alpensibus, quando, Garino Alpium
rex Rogerius, Congregato exercitu, in finibus ve- abbati ad cathedram Sedunensem promoto, no%ois
hit Apulise, cogitans civitates sibi ab hnperatore ibidem ccenobii moderalor erat eligendus. Yideatui*
. ablatas suse submittere poteslati. Dux igitiir Rai- de hac re S. Bernardi epistola 145, quse est ad mona-
riulphus regis illius sentiens adventum, lotius Apu- chos eosdem Alpenses hoe argumento : « Monachos
lice partes submovit, ut contfa ejus rabiem unani- Alpenses, qui se sub ordine Cisterciensi Clarseval-
ffiiler insistant. Nec mora, cuf su rapido ad ducem lensibus aggregaverant, commendat, et consolatur
festinant iiominatum, et sic contra regis illius fero- de absenlia Patris ad altiovem gvadum assumptL
ciam mensibus fere duobus resislunt. Hsec intev, Hinc de novo abbate eligendo eos monet. i In hoc
sicut nobis est relatum, prsedictus rex dominum monastevio, ut legi potestlib. i de Yita sancti no-
papam Innocentium in patfem, et dominum acce- stvi, cap. 7, num. 75, mulier morbo caducolabo-
pit, et civitali Benevenianse, et per totius regni sui rans fuit ab eo sanitati restituta. Dein idem Anna-
partes mandavit, eum patrem, et doniinum acce- lista n. 3, agit de Humberlo Igniacensi abbate, ad
pisse. Nos autem,iitteris ejus acceptis, dominum il- jj quem data a viro sancto exstat epistola ordine 141,
lum.et patrerii vocavimus. i Rogerius itaque ex in qua « graviter eum perstringit ob munus prsela-
obstinato schismatis errovetandem in viam rectam tioiiis inconsulto ac lemere dimissum. s Tertio
deductus dicilur apud Falconem laudatum : quod memorat idem Mamicus, n. 4, coarctatam sedis
,sive Benafdi precibus, sive verbis, sive aliorum, Lingonensis electionem, et electpf um querelas^
de quibus locuti modo sumus, legitimo ponti- Yerum qusenam ab ipsis Romse, qusenam a S. Ber-
fici sese submitlentium exemplo aeciderit; non nardo, nec non ab Imioeentio PPrinhac re sirit
gravale patimur nobis persuaderi, hanc mutatio- aeta, intelligitur ex illius: ad hune epistola ofdirie
neni spectare ad manipulos pacis, ab ep in Ita- 164. Quarto post illa subdit n. 6, ffiemoratus au-
lia tam feliciter coUeclos, Hsec de prima observa- ctor liteffi infer coeiiobitas Bertinianos ac Clunia
tione. censes a viro sancto compositam. Quinto denique
295. De altera observatione dicendum mihi etiam eximiam Petri Cluniacensis ergaj S. Bernardum ve
proposueram, quando videlicet Roma discesserit nerationem exponit n 8. Hsecin toriipendio siifiV
Sanctus noster. In Octavis Pentecostes, ipsa die, ut ciant.
fcabemus ex epislola saneti doctpris, amplexi sunt. 295. Poixo * discessumm ab.Urbe Bernardura.
7S7 S. EERNARDIGLAR/E-YALLENSISABBATIS -788
Patrem, sicut veferunt prsedieli Annales, cap. 3, A , hibet Iaudatus hisloricus nuin. 4, cum jam]am
n. 1, Innocentius muneribus prosequitur, qualia Ciaravallis in januis esset, diverlere Lugdunum
danlem, accipientemque decerent: nam non cor- compulsus est, consecrationem Lingonensis electi
ruplibilibus auro argentove, neque his, quos auro impediturus. Nam Lingonenses professione tantum
et argenlo comparantur ; sed prelioso thesanro sa- monachum, sed vita et moribus hominem degene-
cvorum ossium per riiiracuhtm etiani comprobato- rein; et opinione fceduin usque ad infamiam, contra
rum, atque approbanlium Innocenlii donationem. fas, cpntra ]us, conli'a pvomissa, contva pvseceptum
Cevte in S. Ceesarii marlyris dente insigne fuit id Iiiuocentii papse (Burgundi» pvincipis. filio intor-
quod Gaufridus Clarsevallensis in Actis Bevnardi veniente) in pontificem sibi nominaverant.. Evgo
narrat... lib. iv,cap. 1,» Dens enhnille, quinuilavi tum primum delalam ad ejus aures horvuit sanclus
ab aliis prius evelli poterat e martyvis capite, a pvoevaricationem in tantis viiis, maxime in Lugdu-
sancto abbate, prsemissa ab eodem oratione, incre- nensi metropolita, et doluit viCem dilcetce sibi
dibili facilitate deinde ablatus est, seu aufercntis, Ecclesioe, si forte vcra essent quos diccbantur :
tit ita loquar, digitis obsecutus. F: clum hoc pluri- quam ne lupo pevmitterel exponi, relictis iiliis,
bus narratur apud biographum citalum : qui ibi- patres adorsus est... Yerum quid tunc Lugduni
dem etiam memorise proditum reliquit, per ejus- " gestum sit, ex eadem, quam ad Innoceiiiluiri scri-
cem S. Beruardi tunicam, quse apud Templarios psil, epistola supva a iiobis adducta vcferamus. :
P.omse remanserat ante ipsius ex Urbe discessum, Esl ordine 164, et ad quam lectorcm miliimus.
sacerdoti euidam, apud eosdem gravissima febri 298. Rebus ilaque apud Lugdunenses ita disppsitis,
usque ad despevationem vitoe laboranti, pristinam charissimos sibi fllios Claravallenscsrcvisitsancius
valetudinem fuisse restilutam. Palcr, et maximum domi rcporlans gaudium, ut
296. Jam vero quantum viv sanclusRomadisce- paulo aiite relulimus cx Ernaldo, a fralribus cuna
dens sui ibidem desiderium reliqueril, ex his vev- gvatiarum aclionc clevote suscipitur; quanlo aulcm
bis apud Evnaldum biogvaphum lib. n, cap. 5, num. cuin affectu, nihil opus cst verbis exprimere. rrima
138, colligcve quilibet liquido potest : « Exeunlem vero cura, quse patevnum illud peclus coqucbal,;
Roma prosequitur, deducit clerus, occurrit populus, erat lota in tironibus sui ccenobii Claravallcnsis :
universa nobilitas comitatur : nec poterat sine com- hoc namque iiigressum, ad illorum ceilam sme
muni mcerore dimitti, qui colebatur amore com- mora se contulisse, auclor est hisloriographus
muni. (Lacrymantur pcst eum, el Se ab eo postulant Cisterciensis c. 4, egregiam sancli Pairis erga filios
benedici, el oraiionibus ejus cum omni devotione r, charitatem commendans cx hoc Exordii magni
se commendant.) t Dein « Accepia... ablnnocentio textu, qui apud Tissierium distinctione 2, cap. 12,
licentia , confirmata pace vir Dei regreditur, et hoecmemorat: « Explicitis ilaque causavuni ncxi-
maximum domi reporlaiis gaudium, a fvatribus cum bus, pro quibus exierat, ad monasteriuin revertilur,
gvaliarum aclione devote suscipitur. i Sed nos quam ciiius. opporiunilas datur, ceilam novitiorura
sanctum Patreni ad Claravallenses suos reducem ingreditur, quatenus noyelli et teneri iilioli, quos
tunc convcniemus cum Ernaldo, quando antea ipsius lacle nutriebat, quanto diutius sacrse exlidiiationis
suppleverimus silentium de rebus nonnullis, quse in ipsius diilcedine caruerant, lanlo copiosius ab ube-
itinere ad eosdem instituto cvenere, illas aliunde vibus consolationis ejus rcficercntur... Cum ergo,
collecturi. sicui prssdiximus, cellam novitiorum intrasset, e't
§ XXYIII. Acta pro ecclesia Lingonensi; cura tiro- in iingua sua ilia placabili ct cedificatoriacunctoshi-
tium Claravallensium; contimiatio sermonum super larcs, et ad observantiani sacri propositi ferventiores
Canticis; obitus B. Gerardi fratris germani; Gau- reddidisset, unum ex eis seorsum revocans dixit ad
fridus cathedrw Lingonehsi admotus; S. Hugo in
spiriiu et corpore adjutus; iier Dunense; mors emn : Fili charissime, unde libi hcec tristitia, quce
S. Malachiw. iniimos recessus cordis tui tam iperniciose depa-
297.Yivumsanctum,pro commuiii Ecclesisebono D scitur ?
ilinera suscipientem , comitari solebant miracula : 299. « Novitio autem prse vevecundia vix aliquid
nullumne igitur edidit in itinere Italico, quando loqui audente, ait illi vere mitis, et humilis corde,
Claramvallem redibat? Historicus Cisterciensis ad qui se pastofem, et non mercenarium ovibus exlii-
annum 1158, cap. 5, num. 5, nullum quidem certo beve novevat: Seio, fili dilectissime, scio ea, qiice
determinat, sed credit tamen, eum non sine mira- circa te aguntur, et propterea paterno pietatis
culis iter illud instiluisse, dicens : « Residuum vise, affectu tibi compatior. In hac namque tanta mora
salterii per Italiam ab antiquis omissum : nec cre- absentise mese, cum desideratissima semper mihi
dendum, peractam sine miraculis, quoe tanien a fvatrum meov.um preesentia corporali carere com-
frequeniia jam non mira, ut non vilescerent, fere pulsus fuissem, et per Domini gratiam concessum
inter leges communes reputabantur. t Hinc itaque mihi esset, ut quod corporaliter non poterarn, spi-
Galliam ingrediamur, quo dum pervcnissel S. Ber- ritualiter supplerem, rediensque in spifitu sirigulas
navdus, nactus est occasionem, qua ecclesice Lin- circuirem officinas, qualiter se fratres haberent, di-
gonensi fructuosam ac onmino necessaviam nava- ligentius explorans, etiam ad cellam novitiorum
rct o.eram, Etenim trauscensis Alpibus sicut per- aecessi : in oua cum universos iri timore Dei exsul-
789 ACTA. 700
tautes, et ad poeniterilise laboves -accinctos iiivenis- A ruptum polius resarcire sermonem, quam novi
sem, te solum nimia tvistitia deperire considerans, ordiri quidpiam, i elc.
ingemui. Cumque blandiendo tibi, te mihi astvin- 301. Duplex eliiCidando hujus sefmonis Cxordio
gere vellern, tu nie aversatus, faciem a me avertens, siibserviet animadversio. Nam prima est ex Mabii-
amarissime flebas : ita ut cuculla nostra lacrymis lonii in illum notis, ubi col. 1546, observat, in-
tuis infunderelur. Heecdicens Pater sanctus, et sa- signem esse inscriptis diversitatem ab inilio ser-
lutaribus monitis aggressus caplivum, mcerorem fu- monis usque ad locuin, quem indicat ibidem, et
gavit, et ad spiritualis lsetitiselibertatem ]am penc- addit ista : « Ex bac vafietate nata est magna
tristitia absorptum revocavil. t Hsec ibi; sed ex iis, confusio in plerisque editis, in quibus refertar
quse ibi prsecedunt, «Iste fidelis et prudens dispen- utrumque exordium, sed perperam. Hsec enim va-
sator annonseDominiceequodam lempore pro causis fietas iride orta est, quod Befnardus bis liunc
Ecclesise solito diuiius foris moratus fueral :siqui- euindem sefmonem pronuntiavit : primo quidem
dem pro pace facienda, pro schismate resarciendo, cum exordio breviori anno 1157 antequam Romaut
pro haeresibus confutandis, frequenter ex mandalo tertio proficisceretur : secundo vero, cum inde
summi pontificis, licet invitissimus, exire cogeba- rediit aimo 1158 eumdem repetiit cum altero exor-
tur : t ex his , inquain, nonsatis est perspicuum, B dio, ut interruptum opus ab ultimo hoe sermone
an factum, quod narravi, quodque Manricus prse- resumeret. Codex unus regius nurii. 4511 conse-
dicto S. Bernardi fegressui ad Claravallenses in- quenler. eumdem sermonem sub duplici exordio re-
nectit, revera tunc acciderit, an alio ex pluribus. petil: unus item Thuano Colbeiiinus semelhoclqco
Sed quidquid sit de tempore, laudatus Manricus cum uno exordio, et iterum post sermonem 60, cum
num, 2, rem ita confirmat : « Hanc eamdem deso- altevo. i ''-•."
lati novitii consolationem antiquior auclore Exordii 502. Altera est aniniadvevsio ex Annalibus Ci-
Godefridus, Bernardo Patri, dum vixit, a seeretis, sterciensibus num. 4, videlicet indicare sanctum
post movtem in abbatia etiam successor, etsi non Patrem in initio e]usdem sermonis, sese «tertiojam
immedialus, hi quodam, quem deipso habuit, ser- ab Urbe rediisse; i id vero eorumdem Annalium con
mone ad fratres.in capitulo, reliquit scriptam : ubi fector « de Curia polius, quam de Roma inlelligen
nonsolis verbis peractam docet, sed etiam osculo. i dum monet, a qua citra Alpes existente semel re
Et mox.rem gestam lris verbis confirmat « Hajc, dierat, bis ultra : alias bis tantuni transalpinasse
ait (sanctus videlicel Patev) et pfOpiUs illum acce- hactenus ipsa sefies histoiiae nbs edocuit. Sed cu
dere jubens, sua illa piissima dignitate oscula- riam ubique exislentem, Romam et Urbcm dici
t.us, etc. Et post pauca, uti addit, sed gemina quse- non semel vidimus. Sic Bernardus Innocentium
daro sacrorum gratia labiorum in verbo veritatis, Yiterbii adiens anno proximo, Romse nihilominus
et in osculo. charitatis confestim tristitiam depu- ab eo susceptus dicitur. i In rnajorem hu]us rel
lit. i ... pvobationem afferturillud Ernaldi : « Hsec dicens,
500. Yerum quibus sacris commentationibus ad et benedicens fleiitibus universis, discessit, et cum
suos redux, et jam suus, operam impendit? Ernal- multa reverentia ubique susceptus, demum Romam
dus abbas, exposito ejus reditu, cap. 5. Abbas pervenit, in cu]us adventu tam dominus papa,
sanctus ad studia sua reversus, dilectum amplecti- quam fratres lsetati sunt. > Quod vero asseruerat
lur epithalamium, inquit cap. 6, idem biographus. dictus Manricus, probat a siniih exemplo : « Sic-
Hoc etiam afflrmat, et magis distincte exponit Anna- etiam venerabiles Joarines.Ilbodusque, cum Pascha-
lium Cisterciensium concinnator num. 5 : « Tunc lis H Tro]se existeret, Romam iisse, rediisseque di-
vero, ait, rursum interinissum opus in Caiiiica, cuntur, atque inde privilegium_adportasse : quippe
fratrum suorum precibus rcsumens, tribus supva quia Roma curia vocabatur, nempe a Sede, etiamsi
viginti, quOs]am ediderat, vigesimum quartum ser- casu alibi consisteret. i Yide Exordiufn parvum
monem superaddidit, initium capiens ab ipsa inter- p, Cisterciense apud Tissiefium cap. 10, et Annales
missione. i Audiatur ipse sanctus Paler ser- Cistereienses ad annum Christi 1100, cap. 3.
mone 24 in Cantica, quem sic orditur : « Hoc 505. Eorumdem Annalium scriptor ad annum
demuin tertio, fratres, reditum ab Urbe nostrum ssepenumero memoratum 1138, cap. 5 et 6, multa
clementior oculus e ccelo respexit, et vultus tari- ac varia colligit de beati Gerardi qui germanus fuit
dem serenior desuper arrisit nobis. Quievit Leoni- S. Bernarcti frater, pretiosa morte in corispectu
na rabies, finem accepit malitia, Ecclesia pacem Domini, rebusque hac occasione peractis. Patbetica
recepif, Ad nihilum deductus est in conspectu ejus enimvero sunt, qusevir sanctus in eharissimi sibi fra-
malignus, qui eam per hoc ferme octennium diro tfis obitu cogitavit,dixit, acfecit. Merenlur omnino
schismate conturbarat. Num vero ego gvatis de legi, quse doctor mellifluus proriuntiat in sermone
tantis periculis ero reddilus vobis? Yestris desi- 26 in Cantica, ubi nunc doloris, nunc amoris, nunc
deriis donatus sum, vestris me profectibus paro : lacrymarum et luctus suavissima vicissitudine et
•
quorum vivo nieritis, volo vivere studiis, et saluti. dulcedine vere Bernardina affectus identidem inter
Quodque dudum eoepta in Canticis me exsequi vultis, miscet, et cumulatissimis. laudibus eum extolht,
l.ibenler quidein accipio, et dignum afbitror, inter- opemque ipsius implorat tanquam ccelitiim cpntu.--
751 S. BERNARDICLAR.E-VALLENSISABBATIS 7>2
Levnio jam donati. Actum de illoapud nos est ad A fvidiimtandem mcei^ensa se avulsit, i ail prsedictus
diera 15 Junii, tomo II ejusdem niensis, pag. 699. Annalista numev. 6, eumdem mox laudans".Contro-
Laudatus porro Mamicus causam Lingonensis ec- versia ista Lingoneiisis intexitur etiam lomo IY
clesisea se intevmissam, et male sevvatsefidei repe- GallieeClnislianee a col. 575 novissimse editionis;
titos conatus prosequitur cap. 7 et 8. Qusede ea collectio autem gesiorum Godefridi datur ibidem a
nobis sunt prsemissa, lege supra; quce vevo deinde col. 577, in quadicituv « ejuselectioplenumeffectum
in eadem controversia acciderint difficultates, com-t non nisi anno 1159 sortita esse. t Apud Guillelmum
memorat citalus auctor : sed eorum queesingillatim lib: i Yitee S. Bernardi cap. 6, num. 51, dicitur
ibidem referuntur, synopsinex illo exbibebimus. i sancti vivi et propinquus sanguine, et conversione
504. Electus itaqiie Lingonensis suam consecra- socius, et ex tunc per omnia individuus comes. >
tionem denuo promovere conatur, patronis ejus Ernaldus vero in eademYila lib. n, cap. 5, num. 114,
Lingonensibus novas ad hunc finem niacliinas ad- < Aderat, inquit, Godefridus prior... pvopinquus
hibentibus. Stat ab ipsius ctiam parte electi, qui ejus in earne et spiritu, vir sapiens et constans...
crat monachus Cluniacensis, venerabilis Pelrus ct sanctitatis formam retiiiens, i etc. Ilune itaque
Cluniacensis abbas, tanquam paler defendens filium, fiinemhabuere gravissimeein causa Lingonensi dif-
ac S. Bernardi auctoritati opponens suam; huiic B flcullates ac liies, quibus vir sanctus, eonstantia
quippe nimisein credendo facilitatis accusal; illum summa et impigro labore consuelus alias vinceve,
vero a culpa cxcusat. Quid mulla ? Ludovicus Gallioe insignem pro juslitia palmani retulit, tviumphalem
rex aditur ab eo : a Bernardo autem interpellalbr ac Lingonensi ecclesieesalutarem coronidem e-isdem
Innocenlius papa : varia utrinque in hac causa a imponendo. At nunc alia colligere prosequamur
litigantibus agitantur, ut videre licet in epistola 164 sanctissimi abbalis gesta.
ab eodem sancto ad eumdem pontificem data. Porro 506. Inler ea, quse referunt Annales Cistercien-
S. Bernardus tam constanti, tam invicto animo rem ses, cap. 10, de Hugone, monasticum ordinis Ci-
suam prosequitur, tamque fortiter eleclum illum, et sterciensis instituium amplexo, huc perlinet epi-
indignum infulis hominem, seu potius gravamhia stola sancli Palris ad illum scripta, ordine 551
ejus persequitur, ut nullis precibus a proposito suoi alias, nune apud Mabillonium 522, in qua « laudat
dimoveri potuerit. Petrus Ciuniacensis litteris etiami vitse religiosse propositum, prsemunitque eum ad-
convenit Innocenlium, quse proferuntur a Manricoi versus tenlationes, et ad constantiam ac perseve-
cap. 7, num. 7, nec non S. Bernardum, quas ibi- rantiam excitat. i De hocsancto Hugone]am pridem
dem legere licet num. 8 et sequentibus. Post hsec: _ tractavimus ad diem 1 Aprilis, a pag. 46; vitietiam
cap. 8, pergit idem historicus dicere de intentalsi de vila et cultu ejus publico. Chalemotus vero illum
clecti Lingonensis consecvatione, cu]us exsecu- annuntiat et laudat in serie sanctorum , elc. Or-
tionem nec Bernardi epistola una ad summum pon- dinis Cisterciensis ad diem 16 Martii. Nec a pro-
tificem, quss est ordine"167, nec altera ad cardi- posilo deviavero, si cuni Manrico, num. 7, capitis
nales 168, quas adducit, impediri potuisse memo- proxime citati relulero, « qualiter a Bernardo Palre
rat. Sed vir sanctus concepti semel pro justitia ac: curatus sit medicina et industria mista miraculo,
communi bono propositi semper tenacissimus, quid- quamvis constet hunc annum non concernere, quia
namreliquit intenlalum, ut felicem huic controver- nullus alius certus designalur, etc. t Factum re-
sisaexitum procuvarcl ? fertur apud Yincentium Beilovacensem, lib. xxix,
305. Bonsepartis fautores ac patvonos laudat ac; Speculi historialis, cap. 55 : « Post hsec coepit
confirmat in epistola 165, Innocentii papse iterun l nimiis abstinentiis se affligere, ita ut pene sensuni
pulsat aures epistola 166, cum post tot labores con- et memoriam perdere videretur. Interea S. Bernar-
secutus fructum, ut, quse in favorem hominis ca- dus, qui tunc vivebat, venit ad eum per Dei provi-
lliedra Lingonensi indiguissimi fuerant facta, sinit denliam, et jussit eum mitti in inlirmitorium, et ut
rescissa et abolita. Nam consecralus amovetur ii p ei singulis noctibus vigilise cantarentur, priusquam
cathedra episcopali : instituitur eleetio nova : sub- coelerisinflrmis, quatenus postea haberet genevalem
stituilur novus prsesul. Et primo quidem, ut scribi t licentiam loquendi ubi vellet; et ita per Dei niise-.
Manricus sub finem capitis octavi, c Bernardu!3 ricordiam in brevi convaluit. t
Pater electus est, quem ipsi etiam victi summe arde 507. Historiographus Gisterciensis, cap. 15,
rpnt, Sed co penitus onus recusante, cum plures alii num. 8, inquirit an S. Beraavdus adierit Dunas.
idonei circumferrentur, praeter spem, prseter omniunl Ac primo quidem jEgidium de Roca (imo de
intentionem, unus Gaufridus omnibus occurrit Cla- Roya) allegat, in Annalibus Belgicis ad hunc an-
reevallensis prior, vir sane maguus, quem omne;s num 1138, id affirmantem his verbis.: « Bealus
vellent, quem omnes postularent, a quo nullus pni Eernardus in Flandriam venit, Dunis Robertum
nino dissentiret, i Sic ille, cap. 9, subnectens regeni abbatem stabilivil, et privileg-ia a Theodorico co-
jiovseelectioni infcnsum, Bernardi ad eumdem epi mite pro Dunensibus impetrat, tanlum terrarum
stolain ordine 170, nec non constantem Petri Clu scilicet, quantuin propviis avalris excoleve vahie-
niacensis amorem erga sanctum Tatrem : qui regenn ript, i etc. Huic auctori addit idem historiographus
eunidem « obsequentem in omnibus expertus, Gau Meyerum, [qui Annalium Flandrise, lib. v, ad m-
 7E5 ACTA. 794
cura 1158, hoec notata reliquit: « Eodem anno D. A.vero pugnantia loqui ibidem videtur, quia dicit
Bernardus abbas ClarsevaHis in Flandriam venit illum adventum, schismate superato, accidisse :
prsedicatum, ubi s.anctis concionibus ac saluta- schisma autem famosum, quod Bernardus exstinxit,
ribus exemplis permultos ad piam beatamque per- fineiii habuit anno Chrisli 1158.
duxit vitam. In qiiibus Arnulphus quidam cogno- 509. Antonius Sanderus in Flandria illustrata,
mine a Majorca tanta sollicitudine custodivit illius lib. iv Rerum Brugensium, csp. 1, pag. 248, scribit
doctrinam, lantaque patientia longos gravesque ista de laudalo Roberto ad nostrum propositum
ante obitum pertulit movbos, ut de ejus conver- conducentia, quoe nos huc transcribimus in ejus
sione ac constantia ssepe Bevnavdus gvalias agens fide : Hujus tempore B. Bernardus veuit in Flan-
Deo, dicevet ipsum fuisse lanquam auvuni in fov- dviam, et Furnis ad ,Canonicos S. Walburgis ser-
nace probaium. Apud Furnenses autem cum verbo inonem mellifiuuin habuit Non. April, anno 1138.
Dei insisteret, Duuensibus ccenobitis Cisterciensiuin Erat et lunc temporis- prope monaslerium Dunense
tradidit institutum, ac Robertuni monachum suum, sacellum D. Laurentio sacrum , in quo ipse in-
ad quem etiam nunc exslant ejus epistolse, pairia cruentum missoe sacviiicium oLtulit, quod pvOpterea
genteque Brugensem, abbam inibi fecit; qui tam usque ad ncstra fere tempora in summa venera-
celebri floruit fama sanctitatis, ut ab ipso Bev- " lione habitum fuit; sed belli nupevi fuviis omnino
nardo jam animam' agente electus sit abbas Clara;- divulum est. s R. D. Carolus de Yisch, prior cceno-
vallis. » . . bii B. Marise de Dunis, in Bibliolheca scriptoruni
508. Sed adventus ille sancti Patris non placet sacri ordinis Cisterciensis ad nomen Roberti de
Manrico, qui loco mox producto. heec scribit : Brugis, aflh'mat, eum c prsedicallone, sanctaque
* Ego, ut adventum hoc anno dubium reprito, sic conversatione divi Bernardi Flandriam visitanlis
ab auctoribus gravibus notatum prseterire non de- excitatum, i etc. Conferat lector allata jam tot
bui, imo nec potui. Sed verius censeo, mansisse in tesiimonia cum dubitaliuncula Manrici, et videat,
Claravalle, longum exsilium pertoesum, nec quid- hacne sola potius, an illis probabilius in hac con-
quam jnon Roberto crediturum quanlumvis ar- troversia sit standum. De rebus speelantibus ad
duuni. t Sed duo illa argumenta non videntur esse abbatiam B. Marise Yirginis de Dunis, quee olim
magni momenti. Non primum, quod a tsedio peti- fuit in agro Furnensi, sed postea ad civitatem Bru-
tur : nam tot aliis vir forlis non absterrebatur tse- gensem translata est, consuli potest memoratus
diis, indefesso labore communis boni causa susce- supra Sanderus a pag. 246. Hactenus de gestis
ptis : cur autem hoC? Non secundum : quia lametsi ^, sancli anno 11.58.
^ 510. Manricus anno
Roberti meritis pluiimum deferret: quid obstat, proxime sequenti 1159 in-
quo minus masculo pectove ilineris istius molestias texit multa de S. Malachia archiepiscopo in Hiber-
devoraverit, ut majore cum solemnitate ac securi- nia, celeberrimo et apostolico ibidem viro, et Cla-
tate poneret novse istius plantationis exordia? ravallense instilulum etiam amplexo, cujus Yitam
Quamvis autem nobis non constet, an rationes pe- S. Bernardus conscripsit. Martyrologium Romanum
culiares habuerit, quos eo ipsum evocarint, atque annuam ejus niemoriam refert ad diem 5 Novem-
adeo id certo aiiirmare non possimus; ita etiam bris. Interim aliis enarrandis nos accinganius S.
illas eum habuisse, cevto negare non possumus; Bernardi factjs, ad quorum exsecutionem sicut
prcesertim quando prseler auctores citatos alii ad- divina providentia eum modo singulari elegit, iia
ventum ejus in Flandviam memovise prodiderc, ct iisdem honorificentissime perfunctum illustravit
quidem distinclius, qaam duo prsecedentes, quorum summo splendore,
verbaprotulimus. Malbvancusenim noster tomo III § XXIX. Pelrus Abwiardus; ingenium ejus ac
De Morinis, lib, x, cap. 5, pag. 188, ita loquitur : morcs; errores recte impugnati a S. Bernardo;
« Porro in Flandriam venit D. Bernardus, et Isere- hujus mirus cum illo congressus; Arnaldus de
cium pagum, seu Furaense territorium suis saluti- ][) Brixia discivuius
' Abwlardi.
feris concionibus excoluit, et excolendo divertit ad 511. Annus Christi 1140, erroribus a S. Bernardo
Fulconense contubernium , ct nardi sui ita illud impugnatis atque expugnatis memorabilis, magnam
replevit fragrantia, ut non dubitarit Fulco, omues- victori laudem, insiguem Ecclesiee ulilitatem, am-
que ejus discipuli, se suaque omnia Bevnardinoe plam scriptpribus materiem subministravit. Priraus
normse subjicere, etiam ilii, qui ad Ruholtense in scenam prodeat Petrus Abselardus seu Abailar-
castrum nemusque agefiaut. Ei ea pariter mens se^ dus, famosus error ille a via Tecta, et in meliorem
debat Theodorico ac Sibylloe comitibus, qui nrhil reducfus opera et dexleritate ejusdem sancli. Quam
adliuc stabiiierant seu quoad census, seu quoad de hoc negotio medilor collectionem, conducet ad
fixam structuram... Igitur Bernardus probavit qui- pleniorem declarationem Yitse sancti doctoris nostri
dem oblatum munus .... sed ad Clarsevallenses a Gaufrido continuatce, lib. m, cap. 2, num. 161,
proeeuiidum sibi, illicque matuvius ea de re agen- ubi sic loquitur : « Fuit in diebus illis Petrus Abse-
dum. t HceeMalbrancus, advenlum ejus ad Morinos lardus, magister insignis el celeberrimus in opi-
in indice chronologico, qui dicto tomo prcefigittiv, nione scienlise; sed de fide pevfide dogmatizans;
innectens anno Christi 1157, quod improbamus, Et cujus cum blasphemiis plena gravissimis volitare
79B S. BERNARDICLARJE-YALLENSISABBATIS 796
undique scvipia coepissent, pvofanas novilates vo- A Fulherlo, iminiiiuere voluit, el dum inteiim scliolis
cum el sensuum viri erudili atque fldeles ad Dei vacaret, Heloissam cum Argentoliensibus nioniali-
Iiominem retulcrunt. i Expendamus hic primo bus reclusit, monitam tamen ne velum indueret.
ipsam Petri personam, studiorum, ingenii ac mo- At Fulbertus Ct Heloissse consanguinei eum sibi
rum ejus imaginem repvsesentaiites. Pagius in Cri- illusisse putantes, qua parte peccaverat, crudeliler
tica Baroniana ad annum Christi 1115, num. 15 : mutilarunt, et eunucbum effecerunt; indeque ipse
< Florebat, inquil, hoc lempore in Gallia Peirus pudore suffusus, monachum in monaslerio S. Dio-
Absclardus Nannelensis, qui calamilalum suarum nysii juxta Pavisios induit; ipsa vero ab episcopo
liistoriam composuit in sua prima epistola ad ami- velum accepit in monasterio Avgenteolensi Luteliee
cum scripla. Natus ad lilteraloriam disciplinam, ut vicino, in quo poslmodum pviovissa et abbatissa
ipsemet asserit, facile eam didicil, proesevlimque fuit. I
dialeciicam; cujus discendee pevcupidus divcvsas 514. Deinde num. 15, noniiullis interjectis "de
dispuiando pevambulavit provincias. Parisios venit scholee Abselardi celebrilate, Adamo abbale S.
ad Guillelmum Campellensem, in hoc lunc magi- Dionysii docere eum permitienie aliorum rogatu,
slerio rc ct fama pveecipuum : cui primo acceptus, nec non de spurciliis tunc temporis apud islius
sed poslmodum gravissimus fuit, quod nonnullas R * abbatise ascetas, ex eodem Abselardo; -quas « ego,
e]us scnlentias refellerel, et de suo ingenio nimis ait, frequenter atque veheinenter modo privatim,
preesumens adhuc adolescenlulus, Meloduni paucis modo publice vedavguens, omnibus me supra mo-
leucis Parisiis dissili, et Campello vico, ubi Guil- dum onerosum atque odiosum effeci. Qui ad quoti-
lelmus in lucem venit, scholas aperuisset. t Sed dianam discipulorum noslrorum instantiam maxime
audiamus ipsum Abeelardum in epistola 1, cap. 2 : gavisi, occasionem nacli sunt, qua me a se re-
« Et ab hoc, ait, scholavum nostrarum exordio, ita moverent; t his, inquam , inlerjectis subdit ista
in arte dialectica nomen meum dilatari coepit, ut laudatus Pagius : c Sed dum magnorum et parvo •
non soluin condiscipulorum meorum, verum etiam rum odiis in eum ardentibus ipse nimis ingenio
ipsius magistri fama contracta paulatim exstin- suo indulget, aliosque despicit, sicut nianus ejus
guevelur. conlra omnes , sic manus omnium contra eum
512. « Hinc factum, ut de me amplius ipse proe- armantur, et variis erroribus insimulatur, uti
sumens, ad castrum Corbolii, quod Parisiacse urbi anno 1121 de concilio Suessionensi, annoque 1140
vicinius est, quantocius scholas nostras transfer- de Senonensi verba facientes videbimus. Qusepaulo
rem, ut inde videlicet crebriores disputationisi fusius nobis tractanda fuere, quia ejus Opera non
assultus nostra daret importunilas [oppovlunitas]. i nisi post mortem Baronii; annoque 1616 ab Andrea
Hoec ille. Pevgamus cum Pagio. « Interim Guillel- Duchesnio e tenebris eruta el notis illustrata. Yide
mus Campellensis currenti anno, ut docet Albe- quse anno 1166 de Gosuino abbate Aquicinctensi
ricus in Chron.,episcopusCatalaunensis creatus, ai dicemus. J Hactenus Pagius. Nos vero tum su-
consueto philosophise docendse studio non destitit,, periora huc transcripsimus , tum plura inferius
et ad ejus scholam Abselardus Corbolio Parisios; his supperaddemus, ut suppleamus et elucidemus
venit. Sed cum rursus magistro gravissimus esset,, brevilatem Gaufridi biograpbi; ad cujus verba ,
dialecticse docendse ipsemet operam dedit, et postt de Abeelardi erroribus, seu, ut cum eodem Gau-
aliquod tempus Melodunum revevsus, scbolas ibii frido loquar, blasphemiis, colligere sequeutia visum
rursus aperuit. Tandem Parisiis sacvam Scviplu- est. Non dispulo autem, ad vitandos cavillos, de
ram lcgit, et Petvus Lombavdus postea episcopuss animi ejus sensu, sed de sensu, quem verba scri-
Pavisiensis, ejus theologia usus in compositionee ploris ipsa prseseferunt.
scntentiavum, ut prodit Joannes Cornubiensis,, 515, Expendamus itaque secundo, in quibus de
ipsius Lombardi discipulus, in suo Eulogio adl fide perfide, uli dicebat Gaufridus , dogmatizaverit
Alexandrum III papam. i Habes hic, lector, de3 £ Abselardus. Opera istius aucloris edidit Franciscus
ingenio Aheelardi ac studiis : nunc intellige dee Ambccsius, annol616typis Parisiensibus impressa,
moribus, seu potius de amoribus ejus, e Pagio,, simul cum Prsefatione apologetica pro eodem scri-
qui num. 14, sic pergit: ptore, in qua producit septemdecim capitula, c quce
515. « Fulbertus, canonicus ecclesise cathedraliss magnus ille D. Bernardus Clarsevallisabbas misisse
Parisiensis, eum rogavit, ut succisivis horis Helois- dicitur Innocentio II papse, reperla, si credere fas
sam, nobilem virginem neplem suam, forma prce- :- est, part-imin libro Theologise,partim in libro Sen-
stantem, doetrina prceslaniioreni, et tola Gallia ob
b teniiarum, partim in libro cui titulus est : Scito le
erudilionem, eximias animi dotes, el peritiamn ipsum ; quos duos postremos libros Abselardus ne-
Hebraicse, Gvcecee,ei Lalinee linguce poslea ccle- :- gavit a se scriptos. De biserroribus detestandis qui-
biem, tam linguis, quam philosophicis,- aliisquee vis potest hoc usuvpare: Heu cadit in quemquam
libcralibus artibus inibueret. Yerum Aboelardus s tantum scelus ! t His prsemissis, capitula illa subdil;
amoribus ejus illaqueatus, ipsam quoque suis illa- t- quoeinde apud Manricum transcripta sunt ad annum
queavit, el ex ea concepit filium nomine Astrola- 1140, cap. 4. Dehi classicum insonat apologiseau-
Lium : quod scelus honestis nupliis, consentienie :e ctor contra S. Bevnardum, ct alios in hoc a;gumento,
 7C7 ACTA. 793
pro Abselavdo.Al.non est hujus loci applogiam istam A de graiia, sapit Pelagium' : cum de persona Ckristi,
enpendere pluribus vel refellere. Pro S. Bemardo sapit Nestotiwn. > -
loquar inferius , loquar item contra Abeelardum, 518.- Ef paulo inferius recte ista repetit Mabiilo-
quanlum in rein nostram erit satis. nius : « Hsec, inquam, ideo commeinoramus, ut pu-
516. Ad errores. autern Abeelardi quodatlinet, fa- deat eos^ qui hos errores detestantuf, quod Abse-
mosa de iisdem exstat sancli epistola centesima no- lardi causani suscipiant advefsus Bernavduvn, quem
nagesinia hoc titulo: Ad. Innocentinm pontificemde pveecipilis in Abcelardumjudicii, ac nimise impeti-
erroribus quibusdam Petri Abwlardi; sedin editione ginis accusareporrononverentur. Eodem fere modo
Mabillonii ea refertur inter sancti iioctpris Tracta- atque Abselardus , Trinitatis mysterium explicat
tus, opusculo 11 a col. 645, cum Admonifione eidem Guillelmus de Conchis : cujus itidem errores con-
prsevia Mabillonii a pagina'655. Ad ejusdem vero futat Guillelmus S. Theoderici abbas in epistola ad
Admonitionis finem.« Posteaquam, inquit, hsecscri- Bernarduffi. Adeo nihil infelicius caderein religio-
pserani nostev Joannes Durandus, qui tunc Romoe nem potest, quam cum pbilosopbi ex sola: ratione,
versabatur, ex mendoso codice Yaticano num. 665 fidei nostrse mysteria explicare conantur. > Et mox
admeiransmisitCapirM/a hwresumPetriAbwtardi,se.- idem auctor de tolo Aboelardi negolio tractat ex
quenti epistoleeprsemissa, heec ipsa sine dubio, quoe K Gaufridi, sancti Bernardi notarii, epistola ad He&-
Bevnardus in fine Irajusce epistolse se collegisse, ac ricum cardinalem et episcopum Albanensem : cujus
pontiflci transmisisse sigrtiflcal. Idcirco ea hoc loco epistolse verba tum ibi, tuniin Chesnii notis in Abse-
prsemillere visum est adipsius epistoise illustratio- lardum, ibidem citalis legi possunt; ut mittam, quse
nem, i Hsecprsemonet Mabijlonius ; sed nos tam ad de viso Henrici canonici Tornacensis ad Patres sy-
ista eapitula, quam adepistolam ipsamlectoremmit- nodi Senonensis atquead Beriiardumrelato, narran-
thnus. hiterim ut defendatur sequilas causse S. Ber- tur in Spicilegii Acbeiiani tumo XII, pag. 478 et se-
nafdi, nonnulla alia de erroribus Petri Abselardiob- quente.
servanda sunt ex iis, queeMabillonius erudite de hoc 519. Ut vero luculenlius appareat sequilas causee,
argumento collegit. ac pfudentia sapientissimi doctoris nostri in per-
517. In sua Preefationegeneraliad novameditionem sequendis tam ardenti studio Abselardi erroribus :
Operum S. Bernardi, num. 55 memorat: c In primis quanquam affalim sufliciant, quse de iis ]am prsemis-
observare licet, Abselardum longe ante qiiam cum sa a nobis sunt, qusedam preeterea hisce superaddi-
Bernardo quidquam conimercii habuisset, a Conone, mus de hujus contra illum defensoribus. « Primus,
apostolicse sedis legalo, provocatum fuisse ad con- ,,u ait Mabilloniusin sua Preefatione generali num. 55,
ciliurii Suessione anno 1121 celebratum, atque iri eo adducitur Abeelardus ipse, qui in Apologia sua con
librum ejus de Theologia, in quo erfonea capilula queritur, sibi qusedam per malitiam (imposila fuis-
continebantur, flammis tradilum fuisse, auctore in se; in primis quod)Paler sit plena polenlia, Filius
monasterium Sancti Medardiretriiso. Indevero egres- quwdam poteniia , Spiritus sanctus nulla potentia
sus, per varios hinc inde discursus, prima sua do- (quw verba) non lam iiwrelica quam diabolica ab-
gmatadisseminarepergit. Hinc heerelicus audit apud horrct, nec in suis scriptis posse reperiri affirmat.
plerosque. Quod nomen gravilerferens, Bernardum, Yerum de hoc aliisque capitulis agendum in obser-
quem lnijusce convicii auctorem existimabat, ad con- vationibus ad Bernardi opusculum 11. Interim ir
ciiium Senonense anno 1140 invitum ac renitentem eadem Apologia sua faletur Abeelardus, se aliqua
pertraxit. Hic coram episcopis, et aliis secundi ordi- scripsisse per errorem, quw non oportuit, (at) nil
nis illustiibus viris, iterumauditus Ab;elardus ipse, per malitiam, aut per superbiam, additque se, si
atque a Bernardo confutatus ; examinata, itermnque qua per multiloquium excCssit, paratum semper esse
'
proscriptaejus docliina, intacto auctore, qui ad se- ad satisfaclionem de male dictis (suis) corrigend-U
derii apostolicam appellavit.' Yerum intellecto, sy- sive delendis ac demum se Ecclesiw filium cuncta,
nodi sententiam ab Innocentio secundo fuisse appro- irvquw recipit, recipere; quw vero respuit , respuere
batam,_ab appellatione desiitit, atque hortante Petro Bene. Nolumus Abeelardum lisereticum : suflieitpro
Venerabili in Cluniacense monasterium se recepit, Bernardi causa, ejmfuissein quibusdam errantem:
et tandem apud Cabilonem in coenobio S. Marcelli quod Abselardus ipse non diflitetur.
laudabilifinequievit. i Hoecpauloaltius fepetitaabun- 520,« Quid vero contra sanclum dpctorem, aut prc
de manifestant erronea ejus dogmata in fide.Ad hsec, Abselatdo Otto Frisingensis lib. i, cap. 47? Nimi-
dum adversus Bernardum deblaterans scribit, accor- rum Bernardum ex Ctirisliana; religionis fervore
nua erigit, perversam suam doctrinam profert in ela- selotypum , et cxi habiiuali mansuetudinecreduliim :
ram lucem ; prout videre licet in Admon.itione prse- (adeo*nt magistros, qui humanis raiionibus et sai-
via Mabillonii paulo ante laudata;« Heeeidcireo eom- cidari sapientiw confidenter nimium inhwrebant,
memofamus, inquit col. 657, ut omnes demum in- abhorreret, et\ si quidquam ei Christianw fidei abso-
lelligant, quam impie ut de incarnatione, ila de gra- nuni de talibus diceretur, facile aurem prwberet.
tia Christi, si non sensit, saltem scripserit Aboelar- Yerum hcec ipsa in sancti doctoris gloriam c«dunt:
dus, et quam merilo Bernardus dixerit in epistola cum nihil magis ad doctorem catholicum periineat,'
192 : Curn de T.rinitate loquitur, sapit Arium-: cttm qua.n cjusmodi homiues, pliilosophicis ratiunculis
733 S. BERNARDICLARJE-YALLENSISABBATIS SCO
plus juslo tribuentes, maxime ubi nova cudunt vo- A fautores ac defensores esse malse ac desperatse litis
cabula, quee in errorem inducere possunt iiicautos, palvonos ; Bernavdi vero auctoiiialem nianere inte-
quam primum reprinieve. Porro (ut cum Guillelmo gvam, optime videlicet de bono communi meriti, ac
loquar| Yilse lib. i, num. 41) si nimieias in eo re- liiumphantis de erroribus ejusdem scribillaloris ;
prehenditur sancti fervoris; kabet certe apud pias qui hodiedum eliam adeo fcetetapud probe catholi-
mentes excessus isle reverentiam suam . . . Felix, cos, ut in Indice libforum a sancla sede pvohibito-
cui solum reputalur ad culpain, quod cwieri sibi vem pag. 590 editionis Romanss anni 1711 signetuv
solent prwsumere ad . gloriam. Yerum Otto ipse, Abailardusinter auctores proscriptos primoe ciassis.
quantumvis Abselardo favens, faletur tamen, ipsum Post duo prsecedenlia puncta, quorum alterum eiat
tves sanctissimoe Tvinilatis pevsonas nimis atle- de moribus ac vita ejus, alterum de doctrinee erro-
ttuasse, non bonis usum exemplis alque ob boc ribus, ambo dilatata in subsidium biograplii Gau-
apud Suessionem in pvovinciali synodo SABELLIAKUM fvidi, cu]usilIustramusnarrationem; addamusetiam
II/ERETICUM JUDICATUM. Quid ergo mirum, si eadem aliud.
iterum recantans, male audit apud sanoe fldei ama- SSo.Expendamus itaque tertio circumstantiam ali-
tores ? quaffi, quee accidit in sancti cum Petro congressu
521. « DeRerengavio Pictaviensi, qui Apologiani B apud Patres synodi Senonensis, de re autem ipsa
pvo Abeelavdopreeceptove suo contra synodum Ss- legi potest idem biographus. Gircunistanliani igitur
nonensem et Bernardum scripsit, non est quod mul- hanc de Abeelardorefert apud nos lib. m, cap. 2,
tum cureinus, tum quia bomo flocci fuit ac nullius nuiii. 105.: « Nam et coiifessus est posiea sui.s, ut
auclovitatis; tum quia idem, ad saniovem mentem ahuit, quod ea hora, maxima quidem ex parte me-
reversus, noluit amplius esse paironus capitulo- moviaejus turbata fuerit, ratio caligaverit, et inte-
rum objeclorum Abwlardo , quia elsi senuni. sape- rior fugerit sensus. t Eventum imnc plane mirabi-
rent, non (tamen) sane sonabant : librum suurn lem tam ex persona Abselardi, quaffi ex pevsonaBer-
suppressurus, si potuisset, ut ipse lesiatur in epi- nardi, il.a accidisse providentia Dei singulari, qui
stolaad episcopum Mimatensem. Cseterum etsi.Abse- iiluiri quidem, potentem ingenio ac eloquio inoculis
lardi Opera, in quibus errata sua respevsevat, rnodo suis, deposuit desede rationis huuc vero exaltavil
non habeamus omnia, in iis tamen quseveslanl, mul- humilem, quis inficias ieril? Rem ita exponit amia-
ta sunt SALEBROSA, ut nolarunftheologi Parisienses, lista Claravallensis ad annum Christi 1140, cap. 5,
qili SINGULIS PEB.1CUL0SI0RIBDS DICTISASIULETUM ill li- num. 1 et2:.« Sanctus Pater detrectare p.ugnam, et
mine ejus operum adhibuerunt: ex quibus optan' ceriamen omnino disremiere, nec s'ein duello secjua-
dum quidem esset, ut Proefaiio apologeiica, expun- lem profiteri, rudem magistro, ruslicum pbilosopho
geretur. i Sic loquitur Mabillonius, pro S. Bernardo interfagos et quercus enutriium, vei'salissimo scho-
nervose, contra Aboelardum vero ejusque defenso- larum professovi. Quid sibi eum scbolasticis quse-
res modeste, more sibi consueto, ac erudite. stionibus ? Quid cum [disputationibus subtilibus ?
522. Quid, quod sancti doctoris causam egregic Quid cum argutiis ? In quibus tamen, ut quidquam
tueatur ih noiis ad epislolam ejus, ordine centesi- profecisset, quis pauper monaclius, cui causa fidei
mamoctogesimam seplimam; inquibus post compen- et Ecclesise committeretur ? Esse in ipsa magistvos
dium vitse Ahselardi, ac epistolam Innocentii papse h.sigiiis nominis; esse et in Parisiensi academia
adversus ipsuni, et Arnoldum de Brixia, quos tan- Yictoiinos Hugoneni Richardumque, quib-us id pos-
quam « pevversi dogmatis fabricatores, et catholicse scl securius demandari: se oraiionibus promoturum,
fldeiimpugnatores, in religiosis locis... separatim qua posset, partem catholicam, quod monacho fa-
jubet includi, etlibros erroris eorum... igne com- miliarius quam disputare. His et similibusliuinilior,
buri;» post boec, inquam, respondetadobjectiones, quo sapientior, non se Ecclesioe negabat, sedsibi
quse contraBernavdum, etpvo Petvo Abeelardosunt. gloriam. Yerum cum vota omnium in eumconversa,
En tibi rerum synopsiii. Pvimo itaime respondet ad r> solmn Bernardum pugnse postularent, ne tam ipsi
objeclionem ex Oitone Frisingensi peiilam conlra prcesumptio, quam causeeChristi propugnalio deesse
sanctum doctorem : deinde ad teslimonium Petri videretur, tandem consensit, aDeo ipso accepturus,
Venerabilis pro Abselavdo: tum ad machinas pro quod illi redderet. i Heec Manrjcus. Huc pertinet
labefactanda synodi Senonensis auctorilate : denique Bernardi epistola ordine 187, queedirigitur « ad epi-
ad ea, quse adversus Romanum pontificem in causa scopos Senonas convocandos conlra Pelrum Abse-
Abselardi opponuntur; quse pluribus ibi deducla lardum. i.
sunt. Negotiumitem S. Rernardi contva Aboelardum, 524. In hoc autem illud fuitmirabile,« quodin ea-
de quo hic bactenus estdictum, intexiluv Annalibus dem hora, iquemadmodum Manricus num. 5 et 6 sub-
Cisterciensibus ad annum Cbrisli 1140, cap, 2 el dii, « verbosum hominem, et facillimi promptiqiie
sequeutibus. Hsec sunt, queedepreeseiilicontroversie discursus, adeo ingenium memoriaque reliquerint,
visum est pvoduceve : unde concludituv, Peivum adeo verba, ut nihil unquam pvovsusa se dictum, ni-
Aboelavdum,e dialectico acuto factum male feriaiun] hil scriptum, et nec materiam, nec vocabula rerum
theologum, erronea doginatain fide orthodoxa scrip- recordavetur . . . Sic divina providentiafactum esl,
sisse, deque iis convictum fuisse, atque adeo ejus ut qui confidens in virtute sua, et i.nmultitudine ar-
gOI ACTA. 802
giiiiarum suarum gloriabimdus advcnerat, confusiis Aestin scholis magistrorum Parisiensium. i Hcece
abiret, et pro victoria, quam dudum praeceeinerat, Ceesario, qui seeculodecimotcrtio floruit.
pudorem et ignominiani reportaret. » 527. Simili modo divina lusit, ufila loquar, pro-
525. Abselardi discipulus, assecla, et patronus fuit videntiaper S. Bcrnardum, quandohicaliuinquem-
Arnaldus, vel Arnoldus, sive Arnolphus de Brixia, dam, ordinis reiigiosi pertsesum, ac paralum eidem
de quo supra obiter, aC pluribus postea. Yersipellis nuntium remiltere, ad prisiinum vitseinstitulum re-
hujus sycophantse et hseretiei perversa dogmata cl vocavit per 'lusum. Factum vefevt ibidem Manvicus
damna graphice depingit sanctus doctor in episloiis num. 2 ex Yincentio Bellovacensi, quem in Speculo
195 et 196. Huc autem faciunt Bernardi de eo verba, movali pavle iv , distinctione 13, hsecmemovantem
eidem epistolse 195 inserta: « Yidebitis homineni ciiat: cLegitur in Yila S. Bernardi, quod quenidam
aperle insurgere in clerum, fretuin tyrannide miii- in moriachum acceperat, qui lusor fuerat; qui cum
taii, insurgere in ipsos episcopos, et in omneni pas- omnino vellct exireordinem, qucesivit sanctus, quid
sim ecclesiasticum ordinem desoavire. > Baronius facere sciret, unde victuin suum acquireret. At ille
ad annum 1140, num. 5, « Quod contigit, ait, cum •ait, se nihil scire facere, nisi cum talis ludere. Ad
post obitum lnnocentii Roniam se contulit sub Eu- IieccS. Bernardus : Et si tibi capitale commisero,
genio papa: i atque adeo hsec inter alia prophetice B volo, ut singulis annis venias computare mihi, et lu-
a sancto scripta censet. Yivam porro inferius, quanT cvumdivideve. Esto, inquit; et accipiens triginia so-
do de isto pontifice ad sedem Petri admoto tracla- lidos, leetus abiit. Postmodicum lempus perdidit, et
bimus , impiissimi hujus profanatoris hierarcbice confusus ad poriam rediit. Quod audiens beatus Ber-
eeclesiasticre imaginem repiu ^entabimus, ut noril . nardus, leetus illuc perrexit, et gremium siium ex-
lector, quam exacte S. Bcvnar>Hproedictio postea tendit, ut lucrum siinul dividerenf At ille ait: Nihil
lmplela, etquain provideanteafueritinbonumcom- lucvatus sum, sed solidos veslros amisi. Sed si vul-
nuine ab eo precmOnsiratiimdetectumque pesliferum tis me recipeve, potestis me haberepro vestro capi-
hujus hserclicivirus. tali. Ad quem sanclus : Melius est, ut te recipiam.
totum simul perdam. El recepit eum, gaudens
§ XXX. Sanctus tesseris lucratur clericum; aliutn quam
data pecunia, qua pro se ludal, facinorosum amor- de ejus recuperaticne. t
teiiberal, elmonachum facit; palienter fertinju- 528. Ceeterum quemadmodum vif sanctus flagi-
riam; mors Humbelinw sororis ; oppressosdefen- tiosum hominem, ac inorle plectendum, libcrarit ab
dit; gesia in lite sacerdotii cum regno.
utroque malo, atque ad oplimani frugem reduxerit,
528. Sequitur annus Chrisli 1141, quo sanctuin iiilellige ex sequenti historia, quse exstat in Exordio
abbatem a negotiis externis ad domeslica traductum "• magno Ovdinis Cisterciensis apud Tissierium, dis-
convenicmus, rebusque Claravallensibus inientum fmctione2, cap.15, quamque Manricusperhociden
contemplabimur. «Evacuato conventu, utperhibent tempusaccidisseindicatTiuin. 5. Factumaudi: «Con-
AnnalesCistercienses ad eurademanniim cap. 5,num. ligit aliquando eumdem Dei famulum pvo quibusdara
1, per annos singulos ad novas fundationes mona- negotiis adive comilem Theobaldum. Cumque appvo-
slcriovuni, plures ac plures Bernardus sufliciebat, pinquavet oppido ubi ille tunc erat, obviam habuit
pariim pvsedicalione conversos , partim miraeulis, tuvbam hominum copiosam, qui, jubente comite, la-
resislenles vel pcr propvia vitia perlrahebantur.» tvonem quemdam facinorosum atque famosum ad
Exemplo sit celebrls ille clcricus lusor, seu illiisor, sepplicium pertrahebant. Quo viso, clementissimus
qui, .dujn capit equum, a sancto capitur ipsemetju- Paier apprehendens mattu sua lorum, quoerat miser
cundo ac mirabili modo. Historia ibideni e Ceesario astricius, ait torioribus e]us : Dimlltitemihisicarium
Htiisterbacensi, qui citalur in Honiilia 5 in Domini- islum; ego enim volomanibusmeis suspendereeum.
cam in post Pentecosten , bis describitur verbis : Audiens aulem comes adventum hominis Dei, festi-
«Cum die quadam per viam equitaret sanctusPa- navil illico occurrere ei. Mironamque devotionis af-
ter, eique vagi clerici, quos everandinos vocant, oc- jrj fectu semper eumdilexit, atqueeum honoravif, Cuiii-
eurrerent, ad conversionem illos monuit. Ad quein queviderel funem in manu ejus, quO lalronem post
unus : Ego ludani vobiscum tesseribus [tesseris]. Si se Irabebat, exhorruit, veliemcnler, et dixit : Heu!
sorspromercsponderifdelismihi equum vesirum : venerabilis Pater, quid est hoc quod facere voluisti ?
si provobis, sequar vos in monasterium. Respon- Ut quid eniin furciferuin istmii miliies condemnatum
dente sancto, Fiat voluntas Domini: mox ille taxillos a porta inferi vevocasti? Nunquid«um salvum fa-
falsatos exlrahens, deeemet octo punclajactavit.Mo- ceve potevis, quia ]am totus diabolus [al. diaboli]
nachis turbatis, et Dei consilium ignorantibus, Yir factus esl?Desperala est penitus correptio [al. cor-
bealus, spem habens in Christo, pro hominis salute rectio] ejus : nec unquam bene facere poterit, nisi
lesseras Ievavit, ei deposuit. Et, ecce, in duobus ap- moriendo. Sinc igilur, domine Pater, sine perdilio-
paruevunt oculi duodecim, tertius vevo in duas par- nis hominem perdilum iri; quia de peslifera vita
tes divisus, in uno lateve sex, in altero quinque pun- ejus multorum [vila] periclitatur.
cia declaravit. Quo viso territus clericus secutas est 529. eRespondens autem Pater sanctus dixit: Scio
homiiiein Dei ad Claramvallem, factusque est inona- quidem, virorum optime, scio hiinc esse lalronem
chus probatus._Hocfactam usque hodie valrtecelebre sceleratissimum , bmniiiinque lovn;eniorum acefbi-
803 S. BERNARDICLARyE-YALLENSISABBATIS 804.
tate dignissimum. Non me ergo exislimcs hujusmo- A ris, cui idem historiographus venerabilis Humbeli-
di peceatovem impuiiitum velle relinquere : quin po- noe, qme alibi vocalur Ili.imberga , obilum innectit.
tius cogilo cum loiioribiis tradcve, ct dignam ex eo Apud nos lomo IV Junii, dic 25, a pag. 608 edita
capere tiltioncm : qucciiliquc tanto dignior evil, quan- cst Yiia S. Petri monacbi, prioris Juliacensis prope
lo diuliiMiiov. Tu illum decrevcvas brcvi supplicio Molismum in Campania Gallice: incujiis Petri Yita
et momentaneo intcritu consummari; sed ego eum cap. 5 dicitur is ab angclo edoctus Humbergam mox
faciam diiiiurno crucialu, cl morle longissima mori. morituram. Yitam hanc antea tenebris eruerat, ac
Tu furem appensum, per unum aut per plufimos dics typis vulgaverat noster Petrus Franciscus Chiffletius
morluuni m palibulo niancre perniitleres; ego eruci iu tractaia de S. Bernavdi abbatis Claravallensis ge-
affixum per annos phivimos faciam in pcena jugilev nere illustri, a pag. 154. In observatione autem,
vivere cl pcndere. Qno audito, pvinceps Cbristiaiiis- quam habet de anno et die obitus laudati Juliacen-
simus siluit: nec ausus est ultva contvadiceve ser- sis prioris, pag. 155 et sequentibus statuit euin e vita
monibus sancli. Prolinus ergo benignissimus Palcr, migrasse anno Chrisll 1156. cUnde videfe est, uti
exula tunica sua, indiiit ex ea caplivum suum , ct habet a pag. 156, longe a scopo abemasse Angelum
atlonsa coma capitis ejus , sociavit illum ovili do- Manrique in Annalibus Cisterciensibus anno Chrisli
niinico, ,de lupo faciens agnum, de latrone conver- K 1141, cap. 4, num. 1, ubi ait vixisseadhucHumbe-
sum. Qui venicns cum eo ad Claramvallem, facius linam S. Bernardi sororem anno 1140 ethaud pro-
est deinceps obediens usque ad mortcm, pulchre no- cul anno 1141 pie in Domino obdormivisse. Nam
minis sui clymologiain cxprimens in eoiislantia pro- qui ei morienti adfuit Petrus prior, si obiit Junio
positi sui: Constantius cnim "vocabatur; Itaque ivi- annill56 qiiomodo illa quintopostanno adhiicin vi-
ginla, ni fallor, aut eo amplius annos in ordine su- vis fuit?» Hac breviter ex eohic indicasse sit satis,
pervivcns, migravit ad Doffiinum, qui eum per me- pliH-ibusibidem deducia. Hsec Ghiflletii obsevvatLi
rita healissimiPatris nostri a duplici movte, corpo- miliialeliani contra Bailletum, qui ad diem 2i Au-
ris videlicct et ariimsemisericorditer eripere digna- gusti in Yita Humbelinee, quam edidit,- e]us mortem
tus est.i Hsecauclor Exordii. De Theobaldo autem, iliigal anno 1141; item contraabum GalluminYita
qui supra inemojiitiis est, Campanice comite, agunt S. Bernafdi Parisiis vulgata anno 4704, lib. iv,
variis locis Annales Cistercienses, quorum imlex pag. 550.
consuli potest, uli etbiographi Ernaldus lib. n Vjise 532. Nonnulla alia litieris mandavitde S.Bernar-
S. Bernardi cap. 6, et Gaufridus lib. iv, cap. 2. do ad dictum annum 1141 cap. 5 Cisterciensis hi-
330. Eorumdem Annalium pareiis tribus liiscefa- „ storicus. « Per idem tempus, ait num. 1, venerabi-
etis, quse modo retulinuis, siibjungit num. 6 unum lis Guido abbas Cariloci Bisuntinensis, cum a vicirii
alterius generis, videlicet «cujusdam regularis cle- conventus pseudoprseposito, homine alias perdito et
rici facinus exsecrandum, aquo alapa inflicla san- profuso, per omnem injustitiam opprimeretur, sum-
cto abbati, in repulsee vindiclam, repellentis judi- mum Ecclesice prcesulem appcllat, Romam ad illius
cium comprobavit, extulii patienliam; quam pvin- -audientiam perrccturus. Exstat epistola Bernardi ad
cipes, quam reges venerarentur, debonestata facie hmocentium affectuosaproipso, inoffensorem acris,
manu sacrilega, nec solum rubore dolpreque per- et c{iiseita unius causam commendct; ul descriliat
cussa, verum tumore.» AdisisGaufridumlib. m, cap. utriusque qualitates. i Deinde illa epistola ibidem re-
5, in quo res ista pluribus narratur. Monet aulem citatur, quse est ordine centesima nonagesima octa-
laudatus Manricus sub fmem capitis 5, se ea, quse va, atque in ipso fonte legi potest. Negotium ilhid
retulerat, cum cerlus annus singulis non subcsset, itei'um obnixe commendat eidem Cbristi vicario, uti
in uiium congessisse : quod et nobis cxemplum ip- perspicuum fit e proxime sequenle epistoia ad ipsum
sius secutis faciendum duximus. Idem auclor cap. data hoc tiliilo : Rogat sententiam pro religiosis ini-
4 scribil de piissimo obitulluinbelinee, germanee so- que oppressis latam conflrmari, nec ulterius aures
roris S. Bernardi, quee lum ibi lum apud alios cum j) prseberi calumniis.i De judicibus, qui~pro Caroloco
titulo sancteenominatur ; sed nobis hactenus dun- sententiam pronuntiavint, et quo modo ejusdem ex-
taxat inter venerabiles reponenda videtur, quandiu secutio retardala fuerit, scvibitManricusibidem num.
de publico ejus cultu non constat. Manricus itaque 4 ; ac nuni. 6 animadvertit, cin Bernardo... mirum
ipsi ad moiiem usque eegrotanti adfuisse sanclum esse non debere, si filios, quos lam arete perseque-
Patrem commemovat, deinde etiam veferens mutua batur, non paleretur vesari apotentioiibus: cuiadeo
utrinque colloquia, ac Bernardi, qui tantisper cam inopum a natura indita, sed per gratiam perfecla
relinquerat, revocationem ministerio angeli tabulam protectio fuit, ut ne animalia [quidem] bruta, se prse-
pulsantis. At hsec, corpus, inquit, num. 8 : «Sanctse sente, opprimi pateretur, atqueid frustra ab aliis ten-
sepulturse traditum ferlur , celebrante Bevnavdoof- lari diceret, per se, quandiu posset, impediendum.i
ficium funevis, atquc iutev [iisec] congaudeiitem et Legipossunt,qusehabetGaufiiduslib. iiiVitee, cap 4.
laevymantem: sed proevalente gaudio, maximc cum 555. Yerum alia ac majoris periculi lempestas
gioviosa illi appavuit, gratulans de mevcede, quain Yiri sancti laborem et dexteritatem exercuii. Factum
ipsius hovtatu promeruisset.i Heecille. audi ex Annalibus Cisterciensibusallegatis, cap. 6:
551. Scdbabemus aliquid conlvaralionem tenipo- clfoc eodem anno Ltidovicus Junior, eetaie in mori-
 805 . . ACTA. 806
hus indisciplinatus, pofentia ferox, inobedientise in A Indulgeat Pater filio, senex jiiveni, ecclesiasticus
Ecclesiam fi'ena relaxans, Innocentio rebellis, etiam sceculari, demum sacerdos regi, qui vellet quidem
Theobaldum aversaius infestabat antiqua simultale sed noii satis auderet prse verecundia sacrament
in viruni, quantumvis sanctum : an quia Ecclesice violali probrum incurrere. Atque ecce exemplai
Innocentioque faventem , adeoque sibi conlrarium litlerarum sancti Patris, quoe dictis , obiter etiam
experiebatur ? Ea Bernardi, et totius Cislercii causa fidem faciant. i Epistola illa , quam mox recita 1
duplici titulo : primum, quia Ecclesise, mox, quia Manricus, est ordineducentesima undevigesima, at
Theobaldi, per Bernardum et nostros periracta. . . que in editione Mabillonii hoc litulo prsenotata: Ao
Vix ulla gravior, vix ulla dilHcilior aut laboriosior, tres episcopos curiw , Albericum Ostiensem , Stepha-
lubricasempervoluntaieregum ; sed lubriciori, quo- num Prwnesiinum, Igmarum Tusculanum, elGerar
ties ira aut vindicta pveecipitantuv: Bevnavduseeque dum canceliarium. In notis vero inter alia obser
in regem, efpro i'ege, post longiim licet tempus, iris vantur ista : « In scriptis nonnullis, quatuor, A.i.
fuit. Prima dissidiorum occasio Petrus, Bituricensi lectio vulgata melior. Siquidem jepiscopus non erai
ecclesiae dudum viduoe, nempe a morle Alberici, a Gerardus cancellarius, qui hic quarto loco memo
pontifice datus in paslorem : quem sine assensu suo ratur, postea ponlifex creatus, dictusqueLuciusII.i
conseeralum, rex indecorum ; si admitteretur, in- BAccediteo, quod cadem epislola in.dicla editione
juriosum reputabat. Nec^deerant aulicorum consilia intexatur anno Christi 1145. Et.vero res quidem
pro more curiee, non.ut dirigerent, sed ut frequen- tunc illa, pro qua vir sanctus laborabal, bene suc-
ter, alque ipso obsequio impellentes prsecipitavent. cessit; sed discordia vix fuit sopita, quin novo dis-
Unus Thcobaldus comes constaiitior ceeteris dum sidia perturbarint pacem, uli mcmorat Manricus a
contradicit, fidelior inveniebatuv. sed quo fideliov, num. 6, et illico apud nos ex eo pluribus dicetur.
eo magis invisus, regis in se vindietam sollicita- § XXXI. Lis illa vix novis dissidiis recru-
sopila,
bat. i De his Robertusiino pseudo-Roberius secun- descit; Bernardi ad eam componendamnovi labores.
dum dicenda § 52. Sigeberti continuator ad Imnc 555. Quod sub fiiiem paragvaphi pvoxime prsece-
an.num: cujus textus in laudatis Annalibus mox sub- dentis Beviiavdumintendisse diximus,obtinuisse, ut
ditur : «Hoceodem anno (scilicet 1141) orta est dis- efert Manricus loco ibidem indicato, « coinpeitum
sensio inler papam Romanum, et Francovum regem est, nec tunc in regem anatheniaindictum. Qiin cl
Ludovicum : unde ecclesia Gallicana turbalur. De- eumdem convictum sancti moiiitis consensisse pon-
functoeiiim Alberico, Bituiicensi archiepiscopo, mis- lifici, ut Petrus in Bituricensi ^sede collocarclur.
sus est Petrus a papa Innocentio, ejusdem ecclesise Sed el Theobaldo firmata regis gratia certis pactio-
pastor eonsecratus ; sed a rege Ludovico l-epudia- nibus , quibus pro rege selecti duo viri, Joslenus
tus, eo quodsine ejus asseiisufueiitconsecvaias, in scilicet, Suessionensium pontifex, et Sugerius, ab-
civitale minime recipitur : cujus parles quia pro- bas] S. Dionysii Parisiensis, quem sanctus doctor
pter revcrentiam seu voluiitatem papee comes Theo- ad nieliorem frugem dudum convertevat, ut suo
baldus fovere crederetur, simullas, quaesopita vide- loco notavimus. Pro Theobaldo item alii duo, epi-
batur, inler regem et ipsum ccepitrepullulare. > His scopus et abbas, Cisterciensis uterque, Hugo nimi-
a Manrico recitatis, subduntur ista in ejus Annali- rum Altissiodorensis, Bernavdusque qui conditior.es
bus : «AddiditLudovicus juramentum iva prsecipiti, utrinque diffinirent, utrinque comppnerent. Sed in-
non, se vivente, inconsullo ipso sacvatum ad ponli- ter alias proecipue illud sancitum, quod sanctus Pa-
ficiam sedein ascensurum : et erat superstitio ea ter, turbata postea pace, ad utrumque advocatum
Francigenis, uf quodcunque firmassent sacramenlo regium commemoravit epistola 222 hunc in finem,
non perficere, infamiam reputarent. ut si qua de conventionibus illis controversia aut
554. « Ilis Bernardus permotus, anxiusque, ac dissensio nascerelur, nihil mali sibi invicem face-
majoribus adhuc malis preecavens , integro anno, rent, aut quserercnt, donec coram nobis liibus pa-
conatu primum irrito, niox fructuoso, paci insudavit ]0 riler, et domino Antissiodorensi ventilata res esset,
inter sacerdotium et rcgnum restituendee, Id quod atque discussa, qui et tunc mediatores fuimus, ct,
anno sequenti ipsemet sanctus ad Ludovicum scri- si quid. emergeret controversise, debuimus esse re-
bens fidenter loquitur epistola 221. Fos scitis, conciliatores. i Scd quales paci vix stabililse difli-
cjuantolabore,quanta [Mabil.quantaque] sollicitudine, cultates iterum se ingesserint, memorare juvat.
tolo anno prwlerito, quwrendw paci vestrcc altendi 556. Annus erat millesimus centesimus quadra-
[Ibid. intendi]. Igitur primum regem , ut resipi- gesimus secundus, ut referunt Annales Cislercien-
sceret; moxlunocentium, ut parceret, aggrediens ; sesad hunc annum, c cum vixadhue sopitsedissen-
cum nequeille ab inobedienlia resiliret, oblendens siones inter pontificera, Theobaldumque, et Lrfdo-
juramentireligionem; et hic claves Ecclesiee con- . vicum regem, novis dissidiis denuo recruduere. Et
teniptas dolens, anatbema in regem comminaretiir : forte, quod non potuit in Innocentium, in Theobal-
quod erat reliquum, ad quatuor episcopos cardina- dum irrupit violentior ira, Radulfus Yiromandorum
les curise (inter quos Stephanus dilectus ipsius fi- comes materiam fecit, repudiata uxore, et Pctronilla
lius), litteras dedit, consulturosreipublicoe Christia- Guilielmi ducis filia, acreginee sorore supeiinducta.
nee, atque Innocentium , si possent, emollituros. Divorlio consanguini.latis quicsil.us color : nec de-
oj-,7 S. BERNARDICLAR.E-YALLEXSIS ABBATiS dOS
fuere testes regise cupidini, et tres episcopi invcnti A merilis . . . rclaxavil anathema , ni resipiscant divi-
inter priniores, qui pro Radulfo sententiam pronun- danturque adulieri. . . slatim illud renovaturus.
liarenl, secreto tanien, ac veluti per tenebras, quasi Sensit potentia se iterum delusam, atque iterum-
ipsorum conscientia reclamaute , ncc ferente inter evanuisse vindictam , qua se denuo irretitam expe
nota flagitia solis aspectum, Tunc Theobaldus pro riretuv. Atque id totum Bevnavdo acceptum refereiis
sovore zelans, zelans pro maliimonio, Bcniardum (nam quis alius potuisset apud pontificem ?) querulas
adiit, consilium simul el auxilium imploraturus. At nimium ad eum litteras dedit, quibus Bernardus
sanctus Patcr, compevta vevilate, et ieesisacvamenti libere pvo morc, sed vcneranter respondit, i stans
vicem pvimum, mox amantissimi pvincipis injuriam videlicet constanter pvo ]ustitia, dum iniquam regis
dolens, Iiinocentium appelians ulviusquc viiidicem, postulationem in causa Radulfl rejicit, eumdemque
tales ad eum pvo coniite Theobaldo litlevas dcdit -. t regem monet, ut non premat innocentes, neque con
quee ibidcm recilantur; habetur vevo episiola illa tra se irvitet Regem supremum. Exstat inter aliaf
inter alias Bernardinas ordine duccntesima decima epislola ista ordine 220. Et post illam quidem Patrif
sexta. Quseiianiautem posi eam secuta sint, ita enar- sanctissimi industria el cura in componendo pu-
rave pevgunl laudati Annales nutn. 3. blico hoc taiitique moliminis ac momenti negotic
537. Ilis lilleris acceptis Imiocenliiis Ivonera B cassoequidem oplato fuere eventu, non tamen eo re-
pvesbyievum cardinalem in Gallias millit plenavia daclse, ut ulteriorcm eidem operam navare non per
(cum) polestaie, pev qucm divortii causa decidere- rexerint. Yideripotest cpislola.221.
lur. Hic, vcvitale indagala, coinpertaque, Rodulfum 559. Yerum quidnam intevea vex Ludovicus ? Au
coinitem percussum anathemaie novani nuptam di- diantur prsedicli Annales cap. 2, numer. 1 : « Atnor
miltere conipeilii, inobedientem .exlva communio- cxaspevatus Ludovicus, quod salis mivum, atque ir
nem fldelium factum declarat, tervam illius inler- juvcne indiciuni melioris animi, nec dedignatus re
dicto subjicil, actres episcopos, quoriim auctoritaic sponso virum Dei: quin potius longam ad eum dcdii
res lota gesia , sacris ordinibus atque ecclesise in- epistolam, excusaliones texens et querimonias, queis
gvcssu suspendil, cuncta cx justilia , et mente sa- Thcobaldum de multis, dc quibusdam etiam Bernav-
cvovum canonum. i De his Robertus Sigebevli con- dum insectareliir , quod juvamentum per fraudem
tinualov, hoc annu : cujus verba Manricus siciwi- ludilicasset, cum terra adhuc maneret sub inlerdicto:
lat: c R.adu!fusViromaiidonim comes uxorem suani quodmalrimoniis sibi devincivet Flandrensem eomi-
dimittit, cl sorovem vegiuee Pelronillain ducit. tem, Suessionensemque, quoruni auxilio [in regem
Proptev quod instaiitia comitis Tbeobaldi railiitui rebeilaret: quod Radulfus ab eo sollicilatus, Bernardc
Romance sedis Ivo legaius, qui etRadulfum comitem conscio et complice, ut qui eidem peccalorum ve
excommunicavil, el cpiscopum Laudunensem Bar- niam pollicevetur, si Theobaldo vellet adhserere
tlioiomceum , NoviomensciirSimonem, Petrum Sil- Iloecct similia rex cum rescripsisset, Bernardu?
vaneclcnsem, qui divorlium illud feceranl, suspen- duos ejus consiliarios, pactionum arbitros, Joslenuir
dit. t Pergunt Annales : « Legatus inteiim, viam ac Sugeiium interpellavit, per quos, ut conscios lo-
universee carnis ingressus, per pvopviam morteiii lius veritatis , longe efiicacius, ut amicos, facilius
senlentiam confivmavil, Qoipne ipso de mcdio jain reduceretm'. i Habetur ista epistola iuter Bernardi
sublalo,cuin forte zelo eiTervescente, mitigaretu-r, nas ordine 222. Pergamus ad Manricum numer. 7
solus reslabal adeundus Romanus pontifex qui non « Al cum sanctus docior cpistolam aut casu aperlam
de facili possel cxorari. i Sic Manricus. Adisis Spi- mitteret (ex quo sumpla occasio, velut fecisset pei
cilcgium Acheriainim tom. XII, pagina 480. Al Lu- irreverentiam) vel ex conscientia morGacioremJosle
dovicus, sicut subdunl dicli Annaies numer. 4, nus reputans, etquo repreliensibilior,inipatientior,
« duin se friistraium videt, atque ignominiam, quam mordacissimum ei responsuni rcddidit, adeo ut ne
comiti intiilerat ex sorovis repulsa, inreginee sororen quaquarn veleretur dicere, Sanctum locutum in spi-
recidisse . . . ad arma confugiens . .-. contra fas, D ritu blasphemise, quod Godefridus affirmat in ejus
contva jus, contva paciioncs,inexspecta(is etincon; Yiia, aique ipsius sancti rescriptum iestatur. i Hoc
sultis arbitris, Tlieobaldum coniiiem hostiliter infe- vide in epistola225; illam consuie lib. m, cap. 5,
slal, in omnem ejus ditionem grassatus fevvoel igne. mimer. 175. Observamus tamen cbiter, epistolam il-
Et eo usque atrocitas perveiiit, ut pius comcs vilan- Iam in editione Mabilloniana non innecti anno Chri-
dis fidelium csedibus, rapinis, stupris, el aliis belii sii 1142, in quo sumus cum Annalibus Cisterciensi-
malis, quceviclores el viclos esque involvunl, jui'a- bus, sed anno 1143. Ex bis inteiim abunde intelligi-
aientum precstare compulsus sit absoliitionis a pon- tur, a S. Bernardo lentata fuisse omnia, ut luctuo-
tifice in.petrandic, seu pvopvium dedecus postp.onem sissimsehuic hucr duos discordes principcs conlvo-
saluti civium, seu tempus redimens promissa abso- versiseremediutn afferret; scd hriiohactenus ccnatu,
uitione, quoevel negari ab Innocenlio posset, vel, s: sicut planum fiet ex eventibus qui posimoduni sub-
^oncederetur , revocari. i Remprodit Bernardus in secuti sunt.
jpistola ad Innocentium ordine2i7.
558. i Tum sunnnus pontifex , sicut pergit Man-
ficns num. 6 , Theobaldo morem gerens pro -s:;ii
 gr.g ACTA 810
§ XXXII. Alia Bernardi ieniamina,ui tragicis-Gailm A-cons.anguinitatis" gradu permanens cons^obrina-
dissensionibus .succur.reret; Innocentii PP. qrqtia .542. « Et quidem inter filiuni comitis Theobaldi,
excidit immerilo. et comitis Flandrensis flliam, et item inler comitem
540. Dum binc gradum facimus ad annuni Christi Suessionensem, et filiam coinitis Theobaldi, si con-
1145 funestissima rerum Gallicarum nobis objicitur sanguinitas sit, neseio (scienler enim illicita matri-
scena : quam iit mularel inketiorem.quot quantosque mOnia nec laudavi unquani, nee laudo ) : sed scia-
vir sanctns non insumpsit fabores, eo cevte duriores, tis vps, et sciat dominus meus, prouiberi horuni
"qud.doptato fructu frustrarentur. ;«Ruebant, inquit nuptias.i Heecsunt interalia plura, quibus.Bernar-
Manrieus ad hunc annum cap. 1, numer, 1, in dete- dus compellat Stephanum : nec dissimilia, ut pev-
rius Gallioeres",et Ludovicus, pietatis vincuiis rup- hibetManricus num. 6, «adceeteros episcopos, quos
tis, quotidie. ivreligiosius, in Theobaldum atrocius sciebat poniifici adhsevere, tantis malis, qua pos-
debacchabatur : idque hoc anno 1143,. . quo Ber- seat, obviaturos. Cur autem ad Innoceniium tunc
nardus ad_curisecardinales, maxime"autem addile- non scripserit, hoc ipso anno inferius declarabi-
ctuffi sibi iilium Sleplianum Proenestinum episcopum mus. i De diclp rege Ludovico consuii possunt Hor-
moerens et dolens hanc scripsit epistolam, miserum stii notee apud Mabillonium in epistolam 224, co-
Galiiae statum conthientem. J Epistola hsec in edi- :3 lurrii LXX.Apud quem etiam exponitur teiiius fere
tione Mabillonii est ofdine 224 e qua excerpo se- consanguinitatis gradus iile, de quo supra, nec non
quentia : c Yos . . . scitis, quomodo ego quoque pro hinotis brevioribus colum. 209. De Radulfo comile
rege steterim in eonspectu domini mei, corpore qui- Veromanduorum uxorem i'epudiante, et aliairi du-
dem absens , sed prsesens spiritu , ut loquerer pfo cente, scribit
Pagius adannum Clnisti 1-142.Yide-
eo bonum. Rona siquideni pollicebatur. Nunc autem mus
itaque S. Bernardumiaieiidere omues nervos,
ipso reddente probono malum,cogor contraria scri- ut perditissimis Gallieerebus succurrat. His brevi-
"bere . . . Conculcanxur apud nos sancta, Ecclesia ter ad preecedentem epistolam observatis, argu-
turpiter ancillatur. Nam et eleciiones episcoporum mentum prsesens prosequamur cum Annalibus Ci-
prohibentur fieri, et sicubi id prsesumptu.ma clericis sterciensibus allegatis : ubi bsec sunt nuffi. 7 et 8.
fuerit, electus episcopari non sinitur. Denique se- 543. « Interimipse sanctus, Hugoque, qui arbi-
detin tristiliaecclesiaPaiisiensis, proprio destituta tri pactionum pro Theobaldo,
quique quserendee
pastore, et nemo est qui de substituendo alio mu- paci ecclesise Gallicee ab Innocentio dati, id quod
tive audeaf Non sufficit spoliari bonis preesentibus Bernardus non leviler insinuat in epistola ad ipsum,
domos episeopales : eliam in terras, et in homines _ ne quid omnino intentatum remaneret, convenire
manus sacrilega circumquaque dessevit, totius in- regem interponere proceres, divina bumana jura
super anni ex eis sibi reditus vindieando. protestari, belli damna proponefe, et quocunque
541. « Commisit rex germano suo Roberto vices vincente, perire regnum, quo sine neque rex possit
episcopi, et ilie in cunctis lerris, rebusque Eeclesioe consistere, Nam cujus illa terra, quse vastabatur?
poiestalive versans .. . infert coelis quotidianas ho- Cujus homines, in quos desseviebat? Nonne ex ejus
stias , non plane pacificas , clamores pauperuffi , la. serario restituenda?... Atque hsec quidem de I.ucris
crymas viduarum , planctus orphanorum, gemitus temporalibus ; nam de fama et honore adhuc ma-
compeditorum, sanguinem interfectorum... Prse- jora, maxima de salute declamabant; 1 iicul plu-
terea rex , nobis qtiidem non parum laborantibus, ribus ibidem exponitur. i-His et similibus regem
pacem curn comite Theobaldo fecerat...; et, ecce, nune per litteras, nunc coram aggressi, et reveren-
occasiones queerit, quoffiodo recedat ab amico. At- ter constanterque argueve, obsecrare, increpare in
que hpc grande crimen., quod jmpingitur comiti, omni patientia et doctrina perseverabant. Et jam
quia cuni;baronibus regis de liberis suis contrahit conventus Corbolii destinatus promittebat mehora,
mairimonia. Suspecta est illi di.lalatio ehaiitatis, si non rex, vix auditis sanctorum placitis, et nihil
nec se putat regem, si se amaverint principes, . . I3 sibi deferri, quandiu non omnia, tenaciter conle-
Propterea evgo pacis conventiones el constitutiones stans pro more principum, indignatus ac furens
manife.ste transgreditur , nec tenet paeta sua, quse recessisset, impatiens sequl, nec solum non obe-
.-lUsiinxerunt labia sua. Denique revocavit in domuni diens, veruvn non audiens. Tunc sancli viii con-
suam, et ad consilium suum virum adulterum , et fusi fceda repulsa, sed •nihilomhius constantes pro
excommunicatum , quem ex constituto ejecerat et pace regni, per fratrem Andream, sibi inter charis-
pro exercenda majori malitia , aliis multis nequam simos, et, ut apparet, regi familiarem, talem ad
seque exepnimunicaiis , jerjuris , incendiariis , bo- eum epistolam scripserunt, lExstafea apud Mabil-
micidis, rex et advocatus Ecclesiee, -adversus Eccle- lonium inter Bernardinas.ordine 226: Porro t.An-'
sise (quodnon est dubium) amatoreni, et defensorem dreas iste (de Baldemento, .uti additur in textu epi-
denuo sociaiuv... Ad heec, cogit suo mpve episco- sto)33) eelebris fuit, vaviisque negotiis adhibitus.
. pos ad maledicendum benedicendis, et iterumbene- Subsciibit pvimaiiis liiteris abbatise .Caricampi in
dieendum niaiedicendis .. Qua fronte, obseci^, tomo H Spicilegii pag. 329, et oum Bernai^dotesiis
tantopere aliis prcescribere de consanguinitate labo- habetur co-ncordiceirtier Ludoviciim Juniorem et
vs.V, homo cum sua (qupd palam esi) terlio ferme Alevimum -Aurelianenseni archidiaconum initse.
PATIIOL. GLXXXY. 2fi
S-iI S. BERNARDICLARJE-VALLENSISABBATIS 815
tomo IY. Chesnii pag. 704. » Hsecel plura Mabillo- A loco... commemorabimus. »Hactenus aunalista Ci-
nius in notis brevioribus ad eamdem epislolam. sterciensis, qui, dum in Paulo ^Emilio corvigit ra-
Hsecper transennam lionem temporis, ansam nobis dat notandi aliquid
344. Hue etiam, ut alia a sancto et communi Pa« de anno 1143, cui barbariem Yictoriaci patratam a
tre gesta pro pace sancienda prosequamur, pertinet rege Ludovico Juniore adaplat
epislola ad Joslenum Suessionensem episcopum, 546. Pagius in Critica Baroniana ad amium 114-1,
quam Bernardus solus, injurice acceptse immemor, num. 5, scribens de dissidio inter Innocentium II et
vel potius ideo amantior, quia memor..., uti loqui- Ludovicum YII Francorum regem , heec narrat
tur Manricus num. 10 scripsit. Est ordine 225 num. 4, e Guillehni Nangii Chronico ad annum
apud Mabillonium. Ecquis vero tol conatuum pio- 1142 : c Rex concilavit omnes fere proceres suos ,
rum juxla ac strenuorum fructus? Laudatus Anna- ut una cum eo guerram inferrent comiti Theobaldo.
lium concinnato.v. «Nil oblentum, inquit num. 11, Tum ad annum 1145, cepit rex Yitriacum, oppi-
apud regern per litteras... Ergo hoe anno, piaculo dum comitis Theobaldi, ubi admoto igne incensa
insigni, ad Yitoriacum, Yitriacum alii dicuni, quod esl ecclesia, et in ea 1500 homines diversi sexus
oppidum ditionis Theobaldi erat, rex primum mu- B el eetalis periere. » Sed continuo animadvcrlit lau-
ros, mox ecclesiam ipsara, in quam ferme oppidani datus Pagius, in Chronicis tamen Gemblaceiisi et
omnes confugeranl, incendio vaslal, sacra, pro- Calalaunensi Yitriacum anno 1142 dici incensum
fana, viros, feminas, puberes, et impuberes com- fuisse : quorum notationem temporis amplecliiur
burit. Mille et trecenise animse interiere, plures alii adannuml!45, num. 1, ubi, relato slalu misero
numerant, quae sanctitate loci velut munitoe, salu- ecclesise Gallicanse, « basilica tamen, inquit, castri
tem ex religione prsestolabantur. Tunc demum rex Yitriaci non hoe anno, ut refert Baronius num. 6,
pcenilenlia sera correptus plorasse dicitur, sed non ex pseudo-Robeiio de Monte, sed anno 1142, in-
adhuc peccatum emendaturus. De his Robertus Si- ceusa, ut anno 1141, ostendimus. i Eumdem pseu-
geberti conlinuator, ad hunc annum : Ludovicus do-Robertum superius adhibuit Manricus : quietiam-
rex Vilriacum casirum comitis Theobaldi capit : si Nangium habeat pro se in anno, quem signkt
ubi igne admoto ecclesia incensa, el in ea mille tre- 1143, duo tamen alia dieta Clironica coiiira se
ccntw animw diversi sexus et cetatis igne consutnptw habet.
sunt. Super quo rex Ludovicus misericordia tnoius 547. Alter vevo Robevtus de Monte, cujus Acccs-
plorasse dicitur, et' hac de causa peregrinalionem siones atque Appendix gevmana ad Sigebevtum, ab
Hierosolymilanam aggressus, a quibusdam exisii- „ Acheriovulgata sunt post Guiberli abbatis de Na- .
mat-ur vigento Opera, Lutetise Parisiorum anno 1651, ex>
343. c Cujus, ut cvedo, ait Manricus numer. 12, cusa, traditista ad annum 1141, pag. 7G2: « Rex
vefborum occasione Paulus jSmilius tempora con- Franccrum Ludovicus alfiisit comitem Tebaldum,
fundens, Bernardum Patrem ascitum a rege tradit, ct vastavit terram suam, maxiule in Campania, ubi
clementiam Dei per ipsum, quasi jam peeniteret, combussit castellum optimuni, Yitrevium scilicct -.
imploraturo. i Pauli jEmilii verba in Ludovico Ju- ubi multitudo maxima diversi sexus bominuni et
niore hsec profert: « Qui intromissus, et benignis- setatis concremati sunt. t Ita alter Robertus, qui
sime a rege susceptus, cum ejus fletum conspice- vexationibus a Ludovico adversus Theobaldum mo-
rel, causamque doloris [didicisset: Hse (ail) la- tis anno 1141, quo lmiic ab illo infestalum § 50,
crymce nisi cito exarescant, exslinguere possunt diximus ex Annalibus Cisievciensibus, Yictoriaccn-
Yitoriacensis incendii memoriam : tanldin adde illis sis castri combuslionem ad]unxerit per pvolepsin,
constantiam roburque, et, ne sit veiul mulic- uti suspicamus (nisi nialis pvo anno 1141 legeve
bvis ploratus, viriies ac vere regios anirnos gere. 1142, cum alio codice, qui indicalur in noiula
Anlequam Isesi numinis ira in te se armet, quas marginali apud Acherium pag. 760 ct proxime se-
templo arisque intulisti faces, in templorum hosies, rj quente), alter, ut iterum dicamus , R.obertus de
barbaramque religionem converte. i Cselera, quee Monte, isque genuinus : de quo consulesis obsev-
pluvibus pvosequitur /Emilius, non transeribit ex eo vatlonem apud laudatum Acherium pag. 715. Oudi-
Manricus, sed rem ita ab ipso tvactavi insinuat, nus in Gommentario de Scriptoribus ecclesiasticis
« quasi Bernardus Ludovicum hoc ipso anno atque tomo II, a colum. 1625, varia de isto auctore col-
Iiac occasione ad Hierosolymitanam expeditioncm legit; inter alia autem est illud in rem nostram :
hortatus fuerit. Verum hsectribus ut minimum an- c Chronicon suum ab anno 1112, ubi Sigebertus
nis interjectis longe distantia, atqne altevum sub desierat, ad annum 1182 produxit. Appendix au-
Innocentio, alterum sub Eugenio, mediis duobus tem ad Sigebertum, qiise inter illuslres Germanise
sliis Pontificibus, brevis licet cetatis, contingeniia, scriptores edila esl, alterius puctoris maxima ex
sine causa in historia confundunlur. Potuil prioris parte est, ab amio nimirum 1110 ad annum 1155.
sceleris memoria regem impellere : potuit et a Ber- Germanam autem appendicem ad Sigeberti Chroni-
nardo commemorari, etiamsi ante biennium patra- con a Roberto de Torrinneio, uti etiam vocatnr,
tum foret. Et Ludovicus adhuc -Theobaldo discors , conscriptam, ex autographo mdnasterii sancti Mi-
nec 1111pacandus nisi post anmim, ut suo etiam cbaelis de Monte, et ejusdem accessioaes adSige-
 SI3 ACTA. »,,
hertum,» etc, «edidit vir doctissimus Lucas Da- A Multum fateor, si pecunia cardinalis Ivonis bonee
-cherius,» supra a nobis indicatus. Yerura »Hriota- memorice meo arbilrio distributa fuit, et non ad
tiones hujusmodi nos abducant a filo nostvo histo- nulum ipsius. Non sum tam hebes, ut ignorem Ec-
rico, discord.es hosce principes Ludovicum regem clesia: esse, quidquid ille rerum suarum nen de-
et Theobaldum comitem opera S. Bernardi in gra- derit.
tiam esse reductos, dicimus infra ad annum 1144 ; 550. « Sed jam audite simpliciter veritatom.,.
nunc vero cum Manrico pergimus, qui ita prose- Quando bomo exuit hominem, absens eram, imo
quitur suam materiem cap. 2, anni prsedicti 1143. et valde remotus. Audivi autem ab his, qui ad-
348. « Mqerebatsanclus Pater hsec mala publica, fuerunt, quod ipse fecerit suum testamentum; et
cum subito privata eliam expertus, unde minus quod fecit, fecit et seribit: el de rebus suis qusevo-
timebat, dolori dolor, et tristitia tristitise supperad- luit, quibus voluit, ipse divisit : quod residuum fuit,
ditur. Amissa, ipso ignaro, gratia Innocentii, quam duobus abbatibus assislentibus tunc sibi, et mihi
lot laboribus, tot obsequiis promeruisset. Ivonis pariter, qui absens eram, dividendum commisit, -,o
cardinalis legati bona in causa, distributa paupe- quod nobis nota essent loca pauperioi-a sanctorum/
ribus, quee pontifici forent reservanda, et distribu- Porro abbates illi domum venientes, et non inve-'
tio impulata Bernardo duplici titulo: quod distri- " nientes me (detinebar enim tunc temporis ex vestro
butor designatus in testainento, et quod pauperum mandatopacis queerendaenegotiis),nihilominuspecu-
causoe promotor vel ujlvoneus se ipsum ingessisset. niam, sicut eis visumest, diviserunt, menon solum
Adfueranl extveme laboranti duo . abbales, per non connivente, sed et nesciente, quid fecerint. Ce-
quos, Bernardo adjunclO, legata bona in pauperum dat jam, si placet, manifestse indignatio veritati...
transirent possessionem.: et adiere uterque Clarani- 551. « Nam quod itera comperi displicuisse me in
vallem, Bernardum, u», par erat, requisituri; sed multis scripiitationibus meis, hoe me jam metuera
sancto in pacis negotiis occupato, nec invento, ne non oportebil: quoniam facile emendabo. Scio, scio,
testamentum diutius-morarentur, quseivo jusserat, prsesumpsi plusquam oportuit, parum attendens,
soli peregerunt. Difiicile Inuocentio visum est, in- cjuis cui scriptitare prsesumerem... Dabo, si polero,
consulto Bernardo patratam quidquam : et erat in zelo meo de castero tempevamentum, scientiam; ei
ea causa suspectus sanctus, propria, quia paupe- ponam digitum nieum super os meum. Tolerabilius
rum, aut propriis preeferenda. Jam vero gratia ut- enim offendam aliquos amicoruffi, quam multis pre-
cunque semel amissa, quce hominum plerumque cibus defatigem christum Domini. Et nunc quoque
conditio est, quse ante . plaeuerant, infensa esse ,-, non sum ausus scribere vobis de imminentibus Ec-
cosperunt. Nihil fere in Ecclesia agi sirte Bernardp, clesieepericulis, et gravi schismate, quod timemus,
atque ejus frequentibus epislolis intercessionibus- ac plurimis, quee sustinemus, incommodis. Scripsi
que vix unicum pontiflcem sufficere, qui tamen autem sanctis episcopis vestro latcri adhserentibus :
universse Ecclesise datus non posset uni viro mo- ab ipsis audire poteritis, si scire placuerit, queescri-
rem gerere : contineret se Abbas intra coenobium, pserim ego.» Juvat his coronidis loco attexere verba
: contineret vel saltem intra Galliam, et esset aliquid, Baronii ad annum 1145, num. 5, queeepistolee supe-
quod nin perageretur ejus arbilrio... Sic qui olim riori a se recitatee sic subdit: « Accidit plane se-
firmanjse sibi tiarse in omnes mundi plagas Ber- cundum illud Sapientis (Eccle. vn): Calumnia con-
nardo usus; poslquam firmaverat,, damnat quod turbat sapientem, ut S. Bernardus ob calumniatorea
elegit, et, qui pro se rogaturum sollicilabat, non apud Innocentium papam sestimatione minueretur,
patitur rogantem sibi pro aliis. adeoque ut tot tantisque exhibitis per eumdem san-
349. « Hssc de Pontificis in ipsum indignatione ctum ofiiciis et benoGciis oblivioni traditis , jam,
ubi accepit Bernardus, apologeticam, ut ad annum nulla eorum habita ratione, exciderit ipse e gratia
1145 Baronius ait, a'd eum scripsit epistolam, qua ejus. An autem acceptis his ab eo litteris Innocen-
suam causam defendens, et potenter excusans, i ) tius eequidri erga eum animo fuerit, haud nobis
ostendit se nihil in eo peccasse, ut ejus indigna- compevtum habetur. At si in terra ista aruerunt
tionem commereretur. i Novissima hoecest, quam sata Bernardi, flante vento urente: certe alibi qui-
sanctus Pater ad Innocentium PP. scripsit epistola, dem collegit ad vitam seternam, quee non humano,
ordine 218, quoe, tametsi alibi excusa legi possit, sed divino intuitu ab eo sunt ]actala semina in ter-
hic tamen etiam recusa relegi meretur, nonnullis ram viventium. Sic discant homines non sperare iti
brevitatis causa rescissis : « Putabam, inquit san- principibus, neque in .filiis hominum, in quibus non
ctus vir, me ahquando aliquid vel modicum esse ; esl salus. i Hsec tam vere quam graviter Baronius
sed nunc, ut sentio, prorsus ad nibilum redactus occasione hujus epistolse, quse, sicut superius indi-
sum, dum nescivi. Nec enim me dixerim omtiino cabam, ultima fuit quam sanctus doctor ad Inno-
nihilum lunc fuisse, cum oculi domini mei super cenlium papam II, scripsit, nunc defensor in tam
antea fuerat toties in
puei-um suum essent, et aures ejus adipreces justa ac propria causa, quiille eodem anno 1145 e
meas..,Modo autem me merito non modicum dico, aliena. Et pontifex'quidem
sed nihiluffi, quoniam ab heri et nudiustertius vita excessit die 24 Septembris; cui Ccelestinus bu-
avertit faciem suam a me. Cur hoc? Quid peccavi? ius nominis II, postero die suffectus est : hujus
,8i5 S. BEBNARDICLARyE-YALLENSISABBATIS 81(5
breve fuit regimen; de illius vero moriis causa vide A dam honestse indohs , ct columbinse simplicilalis
Baronium ac Manricum. Gerardus nomine, oriundus de provincia Germaniee
secundse, civitate Trajeclo : qui impatientius aliis
§ XXXIII. Ordo Cisterciensis a sancio abbaie in
et vaticinium; di- doleris, cumlacrymis dixil ad virum Dei: c35ealis-
Sueciapropaqatus; prodigium,
scordiw in Gallia ab eo compositw; honoratur a sime Pater, ego miserabilis juvenculus, re-icta
patriarcha HieroSolymitano. domo paterna, spretisque omnibus,- quse"milii. in
352. Chronograplius Cisterciensis ad annum hoc sseculo desiderabilia et amabilia esse potcrant,
anlea indicatum cap. 7, intcr COenobiorumpropaga- religionis ainore paternitatem tuam adii, sperans
tionem, de qua ibi tractat, occasione Novsevallis me tiia dulcissima prsesentia debere frui, lu's do-
incboatse in regno Suecioe, ac In dicecesi Lincopen- ctrinis et exemplis infovniari, luis mevitis et pre-
si, tria mira memoral de saricto Patve : c[uoruin ciljus adjiivavi,' subque sanctce hujus muititudinis
alterum est prodigium, in confirniaiioiieni fvatrum umbraculo a turbine tentationum, et ab seslu]uye-
eo mittendorum ; alterum vefo cst vaticinium, quo . nilium desideriorum tutari: quodque votis omnibus
cuidam fratri prseiiuntiavit locilmmortis ; tevliumest exopto, inter sacra corpova fratvum nostrorum in
positum in modo, quo illud vaticinium inlpletum hoc ccemeterio quiesceiilium, diem exspectare no-
fiiil. En tibi primum ex auctore Exovdii magni apud B vissimum. Et, ecce, ejicis me hodie a facie lua,
Tissievium disiinctione 4, cap. 28 : c Yoiens, ail, sanctique hujus collegii consovtium perdo, et in-
idem venerabilis Pater iii populis aquilonarium pav- super desiderata mihi sepuituva pvivabor. Hine pror-
tium, sicut et in ccetevis gentibus, aliquern fruetum sus, hinc vebenienter doleo : quia cor meum con-
habei'e, petente religiosa femina regina Suecise, con- lurbaium est-in me.
ventuffi fratrum ad partes illas direxit. Cumque I 555. cCompassusadoIesceniivirbeatus, afflictani
monachi et Conversi, qui ad hoc dcuominati fuerant, mcerore animarn C]us affatu blando mulcefe curavit,
ut liominibus rudibus el indomitis formam religio- el quee post annos quinquaginta' futura erar.t, spi-
nis et disciplinse tvaderenl, nimio mcevoveeonsler- ritu propbetico prsevidens, et prsedicens, ait ad
nati, precibus, quibris valebant, agerent, ne, tanti cum : Yade, fili cbarissime, quo te Spiritus sanctus
Patvis prsesentia caritufi, ad exleras et bavbaras mjtteve dignatur, et in agro Dominico tanquam
mitlerentur fegiones; sanctus abbas respondit: Ui strenuus operator labora. Ego tibi in nomine Do-
quid irrationabilibus fletibus el precibus affiigitis mini polliecor, et securum te facio, quia, sicut de-
animam ffieam? Aut nunquid voluntatem meam, el sideras, in Claravalle morieris, et coelestis Sponsi
non potius voluntatem Dei, cui oniues oblempcrarc gloriosum adventum una nobiscum prcestolaberis.
debemus, sequov in hoc negolio ? Hanc ergo tam loetam pii Patris spoiisionem fvalef
555. « Erant autem coram eo posita vestimenta, ille velut arrham desiderii sui suscipiens, gavisus
el vasa sacra, cseteraque utensilia ad minisleriuii est valde, seiens utique nec falli posse, nec fallere
divini officii pertinenlia, quse iidem fraires, qui velle hominem, quem sapieritise et veritatis secta-
mittendi erant, secuni ferre debebant, Yolens itar riuin esse, manifesta signorum et prodigiorum de-
que certps eos reddere quortiam a Domino egressus clarabant indicia. Ivit itaque, et in domo, quam cum
csset sefmo, elevavit pelvim quse ad recipiendan cseteris fvatribus initiare mittebalur, prioris et cel-
aquam sacerdotis manibus fundendam deputata erat. lerarii admiiiistratione strenue percurrens, divina
el digitum fundo ejus imprimens, dixit: Ecce ho<; largiente gratia, nomen pariter et offlcium abbatis
vobis erit signum , quod Sphitus Domini miserii sortitus est: cujiis dignitatis apicem licet invitus
vos. Mirum in modum rigor et iuflexibilitas serh conscenderet, malens in humili loco salvavi, quam
teneritudini digiti ejus cedere visa est; adeo ut cu- in sublimi.peviclitavi, susceptum lamen religiosis-
jus quantitatis sacer articulus fuerit, usque hodic: simee conversationis nitore decoravit. i Hactenus
liquido valeat dignosci. Quanlum autem intus ces- laudatus Exordii magni auctor de vatichiio, quod
sisse, tantum fovis sequalitatem excessisse videtur p preedixerat sanclus Pater Gerardo, eujus virtutibus
In teslimonium enim tanli miraculi eadem pelvis enarralis, quas etiam vide in Annalibus Cistereien-
in secretario domus, quam tuuc Pater sanctus or- sibus tom. II, ad ari. 1150, cap. 10, pergit veferre,
dinavit., suinffia cum reverentia servatur. POITC quo pacto prsediclio ista deinde iinpleta sif Sic
prccdicti fratves videntes perspieuam divina1.gvatisc quippe prosequitur de Gerardo abbate :
prsesentiam adesse, slimulos edacis tvistitise vepri 556. c Cum autem jam scnuisset, et usque ad de-
menles, gavisi sunt; et licet remolisshnas, et in crepitam setatem pervenisset, quadragesimum in
ultimo climate aquilonaris brumse abstrusas nalio- prselatione complens annum, variis quoque infirmi-
nes, non sine quodam bovfore spiritus adire pos- tatibus corpus ejus. quateretur; coeperunt eum fra-"
sent, tameri eamdem gratiam Dei, mCritis et pre- tres rogare, quatenus, sicut communiter multo tem-
cibus sancti Patris nostri intervenientibus, se co- pore cum eis vixerat, ita etiam sepulturse locum
mitaturam pia confidenlia prsesumebant, > Sic ibi apud ipsps sortiri dignarelur, Quibus vir Domisi
de mivaculo; dc insigrii aiilem S. Bernardi vatici- respondit:«Ne,qua3So, ita loquamini, filiimei.Opor"
nio aiictoi- idon bsec statim silbjicit: ' let modis omnibuS, ut in Claravalle moriar : et se-
354. (Evaf vefo iriter cseieros adolesceris qui- cundum sponsionem Deo dileeli Patris mei, cum
 817 ACTA. 818
sanctis, qui ibi pausant, inpacein idipsumdormiamet A 558. Rerum ltaque a S. Bernardo gestarum col-
requiescam. Causantibus illis et dicentibus : Quo- leetione ad annum Christi 1145, aiiobis perducta,
modo te, pater, illuc reducere-poterimus, cum pra>- proxime sequeris 1144, serenam nobis aperitauram
ter veteranse senectulis incommoda, tot et tanlis post sedatam opera viri sancti tempestatem gravis-
inflrmitatibus quassatus et debilitatus sis, ut vix ad simam discordiarum inter rCgem Liidovicum et co-
proximos terminos Danorum spirantem te pervenire mitem Theobaldum, quam lantisper interrupimus,
posse putemus ? cum multa fiducia respondit : Yer- Pelri cathedram tenente Lucio hujus nominis II.
bum Dei validum et forie, vivuni et efflcax, quod Majiricus ad hunc annum cap. 1, sub isto ponliflce
per os reverendissimi viri auribus meis infusum, rem lianc e pseudo-Roberto de Monte in Appendice
penetralibus cordis njei arrham bonse spei hujus, ad Chronicon Sigeberti hoc aimo peractam sic nar-
qua fevor, indidit, prosperos in boc itinere succes- rat: « Mediante abbate Clarsevallis, simullas, quae
sus preestabit: vos tantum, quod prsecipio, festinan- inter.regem Ludovicuffi et comitem Theobaldum
ter iniplere cuvate. incanduerat, sopitur. » Cui eventui fortunatissimo
357. «Itaque gestatorio inter duos equos compo- apprime convenit illud,.quodidem Manricus sub-
silo, in eo collocatur : et non sine grandi miraculo jungit, epiphonema: « Digna Bernardo mediatore
a finibus orbis, per tanta terrarum spatia, per tot "• pax, et quam summe exoptarant quicunque boni. »
maris et fluminum pericula, Claramvallein perve- Quo autem modo res illse acciderint, memoriee pro-
nit: ibique in infirmitorio aliquandiu recubans, in didere duo Yilse S. Bernardi scriptores. Ac primo
bona confessipne sphitum exhalavit, Accepit vero quidem relatu dignissimiim est, quam piis ac san^
desideratse sepulturse loeum justa beatse memorise ciis monitis vir Dei Theobaldum erudierit ad con-
domni Benedicti nani tunibulam, qui eum familia- stanlcs magnosque animos in tot et tam duris ad-
riter in vita sua dilexerat. Cu]us deeessum cum rex versse fortunee casibus. Diffuse ac pathetice ea de-
Suecice comperisset.,. Ciimgemitu protestatus est, scribit. Ernaldus lib. n, cap. 6, quo, ne longior de
regnum et terram suani dignam non fuisse, ut in ea his excurrat oratio, lectorem mitlimus.
tanti viri sacra ossa requiescere debuissent. i Poi-ro 359. Ex his intelligilur, tragicam istam et san
Gerardi obituniirinectit Manricus anno 1190, sicut guinoleiUam inter duos hosce principes conlrover •
lomo III Anualium Gistcvciensium ad dictum annum siam a sacro nostro pacificatore feliciter quickm
cap. i datur videre. Jongelinus in Notitia abbatia- fuisse compositam; sed addenduin eodem est, ita
rum ordinis Cisterciensis lib. vni, pag. 56, scri- fuisse compositam, ut in spem contra spem omnem
bens de abbatiis in regno Suecise, allegat nonnulla, /Q erectus, et sphilu actus prophetico, oplatissimse
e quibus superius ]am nafrata aliquantulum eluci- enimvero sed vix exspectatse rei successum pree-
dari possint. Etenim, ut de fundatione Novsevallis, nuntiaverit. Legatur Gaufridus in libro iv Vitse
quam etiam illigat anno 1145, uti facit Manricns, S. Bernardi cap. %, numer. 198. Quanquam autem
dicit primum ejusdem abbatem D. Gerardum , urbe non adjungat, quibus conditionibus, et quo fructu
Tvajeclettsi ad Mosam in Belgio pjiunduni fuisse : pax illa sancita fuerit; fructus lamen uberrimus
et sic tollitur aequivpcatio aucipris Exordii magni, inde cpnsecutus est, hunc referente Annaliuni Ci-
spud quem, dumdicitur oriundus deproyinciaGer- stereiensium sCriptore num. 7. « Pacta cpjiventa,
maniee secvHidse,civitate Trajeclo , incertum i'elin- ait, siluere antiqui auctpres, conteiili initse pacis
quitiir an Tra]ecti ad Rhenum , an Tra]ecti ad Mo- relatione. Quam tamen adeo firmam inconcussam-
sam oriundus sit. Ad hsec, ex iis quce loeo citato que constat pefmansisse, ut Ludovicus, post divor-
pfeemiserat laudatus Jongelinus de Alvastro sive tium cum Eleonora, Guillebni ducis Aquitanice filia,
Alvastra, quam eodem anno 1145 et in eadem dice- ut consanguinitatis sibi foedere juncta, nec dispen-
cesi Lincopensi fundatam , nec non initia sua d,e- sata; et post Constantiara, Alfortsi VIII, Castellse
bere Suei'chero inclito Suecice regi afllrmat, atque regis filiam, ex partu vila funclam , integro non-
ex iis, quee notat de sepultis in ista abbatia Suecise ID dum mairimonii anno peracto, Adelam Theobaldi
legibus, accedit Iux ad illa, quse de rege Sueciee in- filiam duxerit, ex qua Philippus, cognoniento Augu-
nominato referebat Exordium magnum : nam, teste stus, natus, qui successit in reguo, avum el patvem
Jongelino, « preeter alios hic sepulfjram elegit Suer- arclius devincturus. » Talis ergo fuil gravissimsa
cheriis Sueciae"rex, qui obiit anno 1150... Item ejus hujus dissensionis exitus, Theobaldo quidem utilis
filius Carolus Suecice rex, a Canuto Dano occisus, ct hoiiorilicus, Bernardo autem gloriosus.
in hoc cdenobioanno 1168, juxtapatremsepelitur... 560. Sanctus Pater in veneratione etiam fuit pa-
Suercherus rex, caesus in bellp Danico, obiit 1208, rriarchoe Hierosolymitano , prout suadetur e frag-
alias 1210,i etc.Ad hune itaque regem videtuf re- mento crucis Domini, ab hoc ad illum Hierosoly-
ferri illud de Geravdo dictuni: Gujus decessum cum mis transmisso; de quo laudatus Annalista ad ann.
rex Suecim cqmperisset'-,,eic., in sententia Jongelini 1144 , cap. 4, et ea occasione, quod « hoc ipso,
per superiorem seriem expressa. Regum porro Sue- ait, aiino ejusdem sahiliferi ligni intervenlu semel
ciee ordinem exhibet noster Riccipljus tomo III suse et iterum salus impetrata religiosioves fideles effe-
Chronologise reformatee c.3.tai.ogp4I,inquo signatur cisset. » Adisis Baronium ad eumdem annum 1144.
Suercherus H, Caroli YII filhis 1192. Extal Bernardi epistola oidine 175, in qua istius
 SI9 S. BERNARDICLARjE-YALLENSISABBATIS 620
Patriaixlise lilteris prsevenlus, sacroqvxeillo pigno- A to, ab episcopo civitatatis illius, virisque religio-
re donatus, memorem pro utroque Isto honore ac sis accusalur. Romanus ergo pontifex, ne perni-
gvatum se exhibel. Sed epistola illa mulium ablu- ciosum dogma ad plures serperet, imponendum
dit ab anno 1144, quse circa ann. 1155, data nota- viro silentium decernit; sicque factum est. Ita
tur in editione Mabillonii. Patriarcba vero isle^est homo ille de Italia fugiens, ad transalpina se con-
Willelmus Gallo-Belga, sicut dicitur ibidem in no- tulit, ibique in oppido Alemanniae Turego ofli-
lis, ex ereinila Turonensi palviarcha Jerosolymi- cium doctoris assumens, perniciosum dogma ali-
tanus ab anno 1150 ad annum 1145. Plura de quot diebus seminavit.
illo patriarclia in eisdem notis sequuntur. 362.«Comperta vero morte Innocentii, circa prin-
XXXIY. Arnaldus Brixiensis hwreticus; imple- cipia pontificatus Eugenii Urbem ingressus, eum
§
lum S. Bernardi valicinium prwserlim tempore eam contra Pontificem suum in seditionem exci-
Eugenii PP. III, ejus electio, etehgia; Bernardi latam invenisset , amplius eam in seditiouem
ad ipsum litterw.
excitavil, proponens antiquorum Romanorum exem-
561. Superius in fine paragraphi 29 de isto furioso
pla, qui ex senatus maturitatis consulto, et ex ]u-
nebulone nonnulla breviter sunt prsemissa : cujus venum animorum fortitudinis ordine et integri-
effrenatam rabiem adversus omnem passim ordinetn B tate totum orbemterrae suum fecerint. Quare re-
ecclesiasticum S. Bernardus prsenuntiarat, prout sediflcandum Capitolium , renovandam dignriatem
ibidem observatum est occasione Pelri Abse- senatoriam, reformandum equestrem ordinem do-
lardi; id quod reveva maxime paluit, fuisse imple- cuit, Nihil in dispositione Urbis ad Romanum
lum sub Pontificatu Eugeuii papse III, ex ordine spectare pontificem; suflicere sibi ecclesiasticum
Cislerciensi ad Petri cathedram anno 1145, evecti. ]udicium debere, In tantum vero hujus venenosee
Imaginem itaque Arnaldi Brixiani citato paragra- doctrinse ccepit invalescere malum, utnon solum
pho promissam, atquehuctransmissam vivis colori- nobilium Romanorum, seu cardinalium dirueren-
bus depingamus ex Oltone.Frisingensi lib. n De ges- tur domus, et splendida palatia; verum eliam de
stis Friderici I imperatoris cap. 21, col. 719 editio- Cardinalibus reverendeepersonee,inhoneste saucialis
nis novissimceMediolanensis, tomo VI inter rerum quibusdam , a furenti plebe tractarentur. Hsec
Italicarum scriplores: t Avnoldus, ait, quidam Bvi- et his similia , cum multis diebus , id est, a
xiensis, de quo supvadictum est sub typo religionis, morte Ccelestini, usque ad bsec ab eo incessan-
et, ut evangelicis verbis ular,sub ovina pellelupum ter et irf everenter agerentur lempora, cumque
gerens, Urbem ingressus, ad factionem istam ru- sentenlia pastorum ]uste in eum et canonice pvo-
dis populi, nimirum Romani pro senatu contra " lala, ejus judicio tanquam omnino aucloriiatis
ponlificem stanlis, animis prsemolli dogmate ad vacua contemnerentur ; tandem in manus quorum-
anhnositatem accensis, innumeram post se duxit, dam incidens, in Tuscise finibus captus, principis
imo seduxit mullltudinem. Arnaldus iste ex ltalia examini reservatus est,et ad ultimum a preefectourbis
civitate Brixia oriundus, ejusdemque ecclesioe cle- ligno adactus, ac rogo in pulverem redacto funere,
ricus, ac tantum leetor ordinatus, Petvum Abse- ne a stolida plebe corpus ejus venerationi haberetur
lardum olim prseceplorem habuerat : vir quidem in Tiberim sparsus. i Habes hic lector, Arnaldi
naturse nonhebetis, plus tamen verborum profluvio Brixiani imaguiem genuinis coloribus depictam:
quam sententiarum pondere copiosus": singulari- ut vere et apposite prsedixerit Bernardus, pessi-
talis amator, novitalis cupidus : cujusmodi homi- ma ac seditiosa ejus molimina quasi e speeula
niKii ingenia ad fabricandas hsereses, schismatum- prsevidens, ac paucis multa complecteus, dum in
que perturbationes sujtt prona. epistola sua ordine 195, illa de eo usurpavit :
« Is a studio a Gallis in Italiam revertens, reli- «'Yidebitis hominem aperte insurgere in clerum ,
giosum liabitum, quo amplius' decipere posset, fretum tyrannide militari, insurgere in ipsos epi-
induit , omnia lacerass, omnia rodens, nemini rv seopos, et in omnem passim ecclesiasticum ordi-
parcens; clericorum ac episcoporum derogator, nem dessevire. >
inonachorum perseculor, laicis tantum adulans. 565. Enimvero turbulentse illius Arnaldislarum
Dicebal enim nec clericos proprietalem , nec epi- factionis occasione obiit- Lucius papa II, qui Cce-
scopos regalia, nec monachos possessiones haben- lestino II proxime successerat, rem illam pluribus
tes, aliqua ratioue salvari posse. Cuncta hsec exponente Baronio ad ann. 1145,-in principio.
principis esse, ab ejusque beneficentia in usum . Eadem autem occasio, quse Lucium e medio sustu -
lantum laicorum cedere oportere. Preeter heecde lit, sine mora in defuncti locuni extulit novum suc-
sacramenlo altaris, baptismo parvulorum non sane cessorem. cNonvacavitsedes,» sicut i.biderapevgit
dicitur sensisse. His aliisque ffiodis, quos lon- Baronius, csed repente"(ut ait S. Bernardus in epislola
gum est enumerare, dum Brixiensem Ecclesiam 257 editionis Mabillonianse)ob periculum imminens
perturbaret, laicisque tcrreo illius , prurientes er- fuit successor electus. Etenim post obitum Lucii,
ga clerum aures habentibus, ecclesiasticas mali- ob tumultuanles Romanos Arnaldistas, convenerunt
tiose exponeret paginas, [al. personas] in magno unanimes cardinales meluentes in ecclesiam mo-
eoncilio Romss (annoliSS) sub Innocentio habi- nasterii sancti Csesarii, iilicque Dei nutu, haud de
 821 ACTA 822
gremio ex more aliquem eiigendunfputarunt ex A seqq. inlegras inseruit? Nonnulla e'x iis in usum
cardinalibus in: Romanum pontiflcem : sed con- meum convertain, posfquam proemisero sequentem
vertentes oeulos in ahbatem monastem S. Anas- de eisdem notitiam ex historico Cisterciensi cap.
tasii Triumfonlium, ordinis Cistercicneis, eidem 2. Efferata Avnaldistavum rabies quotidie gliscens,
haud pridem sub hmoceiitio papa II, a S. Ber- et ingruentia negotia Urbis et orbis detinuerunt
nardo prsefectum, Bernarduni ilidem nominatum, pontificem, quo niinus suo olim Patri, sed jain
patria Pisanum, virum probitate insignem, et pru- tunc lilio, et semper amantissimo Bernardo mu-
dentia in negotiis obeundis lociipletem , tempore tationem in se, et de se factam renuntiaret per
perditissimo, quo hujuscemodi bello civili Urbs litteras, ut secum aut doleret, aut gratias ageret.
flagfaret, putarunt fore aptissimum : quem cum At Pater sanctus, qui fllii principatum, dudum
sagacisslmum' fuissent experti, pari consensu sum- vulgante fama, rebellionem in ipsfim nondum no-
ma concordia elegerunt.» Annalium Cisterciensium verat, cum sustinuisset desideratum nuntium , lit-
scriptor cap. i, num. 4: clnduslrise viri delalum, terasve, quibus Bernavdiim mutatum in Eugenium..,
ac sanctitati, in dubio est. Baronius raro iiicertos et se filium voeari gratanler legeret, et alias Can-
suctores sequens , ad utramque respectum haud tuariensis archiepisccpi adversus Eboracensem
dubie tradit: cseteri solam sanctimoniam bominis, ]1 liliganlis (contra quem etiam pro Henrico Murda-
aiias simplicis, et ad negotia gerenda minus apti, censi discipulo Bemardi adhuc stabat) pvecibus
sinon unctione magistra edoceretur. i Hsecille. • urgeretur; rupit tandem silentium ipse pviov , >
Yerba Baronii jam statim protulimus. novum Pontificem laudala supevius epistola com
564. c Gceterum aiii, inquit, ideni Manricusn. 5, pellans , quse apud Mabillonium est ordine 258 ,
industriam viri enervant, et soli sanctitati cuncta En tibi qusedam ejusdem fragmenta.
ascribunt. i Inter alios vero, qui ibidem allegantur, 566. Tanium itaque sibi fllium, imo jam pa-
Ua de illo loquilur S . -Antoninus part. n, trcm gratulatur, de e]usque gubernatione omnia
tltulo 17, cap. 1, § 7 : « Hunc, cum anlea simplex undequacjue fortunatissima exspectat : « Quia,
esset, Deus mirabili gralia perfudit et elegantia. i inquit, semel ccepi, loquar ad dominum meum,
Sed Manricus utramque, nalurce videlicet et gra- Jam enirn fllium diceve non audeo, quia filius
tice, pvoerogativamei tribuens, « Crediderira , ait in patrem, patev mutatus est in filiuni. Qui post
eodem n. 5, bominis alias industrii prudentisque me venit, ante me factus esl : sed non iuvideo :
columbinum candorem proecelluisse, nec se vo- quia quod mihi deevat, in eo me habere confido ,
luisse extendere ultra monachum, dum intra ejus qui non sOlum posl me, sed etiam per nie venit.
professionis fines continebatur : Ponlificem rela- *' Nam si dignaris, quodammodo per Evangelium ego
xasse habenas proprise industrise, queenibilominus te genui. Quseest ergo spes nostra, et gaudium
divinitus afilata, eliam ultra mortalem prsevola- noslrum, et corona glorise? Nonne vos anleDeum?
verit: quodmulta ejus gesta tesliflcaiitur.» De con- Denique filius sapiens gloria est patris. Amodo
secratione laudati pontificis scribit Baronius modo tamen non vocaberis filius ; sed vocabitur tibi
citalus. Animadversione preelerea dignum censet nomen novuffi, quod os Domini nominavit. Heec
Manricus num. 7, quod Baronius omisit, et auctor est mutatio dexterse Excelsi, et multi in muta-
Chroniei Belgiei, cujus locuni et verba dat, adno- tione ista gaudebunt. Nam quemadmodum olim
tavit : t cum aliqui Cardinales forte quia electum Abram in Abraham, Jacob in Israel; et, ut de
constantiorem quam optassent experiebaiitur, ejus tuis magis prsedecessoribns tibi proponam, sicut
vellent infringere electionem, sanctum virum nec Simon in Cephara, Saulus in Paulum : sic filius
cecidisse animo, nec sese facile illis concessisse : meus Bernardus in patrem meum Eugenium, loeta
quin anathemate indicto in novatores, restitisse prorsus et utili, ut speramus, translatione pro-
virililer, ac irritos couatus evacuasse. , Sic, qui motus est. Digitus Dei est iste, suscitans de pul-
electoribus antea vix acquieverat, refragantibus , , vere egenum, et de stercore erigens pauperem,
obstitit; et ut nequaquam eligi ambivit, sic neque ut sedeat cum principibus, et solium gioriee
electus depoui passus est, humilis seque ac con- teneat. i
stans, neque minus a pusillanimilate recedens, quam 567. Nec vero S. Bernardus adeo omnem, quam
a superbia. >.Esec plusculum de dignissimo Christi in filium quondam suum habuerat, auctoritatem
vicario deducere placuit, quia discipulus, quia exuerat, ut, dum ad ipsum hasce daret litteras,
amicus, quia iilius Bernardi fuit, atque adeo glo- prseclara qusedam monila non ad]ungeret libere
ria etiam exstitit sanctissimi Patris: qui libros ac patcrne gratulationibus suis : nam ita continuo
de consideratione eidem hiscripsit, E]usdem tum prosequitur: «Superest, ut focta hac mutatione
abbatis epistolam ad Bernardum habes apud tui, ipsa quoque, quse tibi commissa est, Domini
Mahillonium ordine 544 ; item ipsius jam Papse tui sponsa muletur in melius, et jam nequaquam
aliam, epistolae 275 Bernardinse prcemissam. Sarai, sed Sara de coeterp nominetur. Intellige,
565. At quid dicam de Bemardi ad eum litteris quse dico :: dabit enim tibi Dominus intellectum.
quas plar.e aureas vocat Baronius ad annum 1145 Si amicus spbnsies, ne dixeris dilectam ejus
num. 4, alque Annalibus suis ibidem num. 5 et principem meam, sed principem, niltuum in ea
823 S. BERNARDICLARjE-VALLENSIS ABBATIS 82i
vindicans, ftisi quod pro ca, si opovtuevit, etiam A . nunliet tibi. Jugi pvoinde meuitalione intcr bujus
animam dave debes. Si Christus te misit, eesli- transeuntis gloriss blandimenta, mcmorare novis-
mabis te non minislrari, sed ministrare venis- sima tua : quia quibus successisli in sedem, ipsos
se : et miuistrare non solum substantiam, sed sine dubio sequeris ad mortem. i Atque hsec qui-
ipsamquoque animam, sicttt preefatussum.i Deinde, dem sunt, quee huc transcribcnda putavi cx insigni
nonnullis interjeclis, varios vir sanctisshniisiii- illa et palernis aflectibus plena Bernardi ad Euge-
duit affeclus, gaudii videlicet, thnoris ac terro- nium epislola.
ris : evgo, inquit, fiduciam talem habens in te,
570. Illud autem «QuaiUorum inbreviRomanorum
qualem in nullo prsedecessorum luorum a mullis
mortes tuis oculis aspexisti! i illud, in-
retro temporibus visa est habuisse, essultat merito pontificum
et in Domino omnis ecclesia sanc- quam, occasionem. dedit Horstio queerendi, cur vitoe
ubique glovialur Romanorum sinl adeo breves. Meretur
torum : sed spccialiter illa, cujus uierus te por- ponlificum
audiri ejtts nolatio in prajsentem epistolam, quseha-
tavit, el cujus ubera tusuxisti. Quid ergo? Nonne betur apud Mabillonium in nolis prolixioribus ad
ct mihi licet gaudeve cum gaudentibus? Nunquid
epistolas S. Bernardi col. LXXH.CMirum non imme-
non ero unus de numero Isetaiiiium? Exsultavi, n rito videri
possit, quid sit, cur tam brevis sevi sint
fateor, sed cum treraore : exsultavi , sed in ipso Romani
ponlifices, ul solus Petrus puletur annum
cxsultalionis meos articulo timor et tremor vene-
runt super me. Ego enim etsi nomcn patris vigesimum quinlum attigisse; phnimos paucis an-
nis, aut paucis mensibus, imo non multis diebussu-
deposui : sed non timorem, sed non anxietatem, perstitcs, mors
nec affeclum nec viscera Con- prsemalura rapuerit, cum videaffius
postrcmo , patvis. et multo longiovis sevi
sidero gradum, et casum vereor : considero fas- imperatovum vegum pluvimos
fuisse? Res omnino digna disqui.silione. Sed quis
tigium dignitatis, et inlueor faciem abyssi jacen- novit sensum Domini? Yideo lamen eamdem qiia>*
tis deorsum...
stionem R. Petro Damiani proposiiam ab Alexandro
568. c Et quidem elegeras abjeclus esse in domo
et edisserit,
Dei tui, et recumbere in novissimo lOco in convi- poniifice, quam ille diligenter tractat,
ut legi omnino digna sint quse scribit. Yide inter
vio cjus; sed placuit dicere ei qui te invitavit :
lib. i, episl, 17, alias Opusculo 25. Aliquan-
Aroice, ascende superius. Itaque ascendisti in al- epist. a me sollicite requisisiis, quwmihi causa
tioli altum sed ne coniin- do, inquit,
tum; sapcre, time, forte
sero miserabilem illani emitteve vocem. A facic videatur, cv.rapostolicm sedis aniisles nunquam diu-
gal tins vival, scd inlra breve temporis spaiium diem
iree et indignationis tuee, elevans allisisii me. Al-
claudat exiremum; adeo ut posl divum Petrum apo-
'iiorem quippe locum sortitus cs, sed non tutiorem; G
25- circiter annorum lustra prwse-
subliiniorem, non secuviorem. Terribilis pvorsus, siohim, qui per
terribilis est locus iste. Locus, inquam, in quo stas, dit, nemo posttnodum Romanorutn Pontificum hoc
terra sancta est, locus Petri est, locus prineipis spatium prwsulaius wquaverit. Modernis imo tem-
poribus vix quisquam ex prwdiciw seclisculmeneveki-
aposloloruffi, ubi steterunt pedes e]us. Locus illius
tur qui melam qualuor, vcl, ut mulium, quinque tratis-
est, quem constituit Dominus dominum domus susa, cenciat
et principem omnis possessionis suse. Si forte dc- annorum. Quod considerantibus nobis, pro-
clinavcris a via Domini; sepultus est in eodem digialis, ut ita loquar, stupor oborilur : quoniam hwc
brevitervivendi necessitas iti nulla alia lotius orbis
loco, ut sit tibi contra te in tcslimonium... Heec
hactcnus. Ceeterum causa, quare ante tempus scfi- Ecclesia reperitvr. Sed in quanium morlalibus di-
vinw revelalur arcanum, videtur no-
pserim vobis, b.cec est. » Synopsim ejusdem jam bis dispensationis
prceiiiisimus huic epistolee ex Manvieo. quia idcirco koc judicii cwlestis ordo disponit,
569. Causa ilaque exnosiia, significal S. Bernar- ut kumano gcneri melum mortis incutiat, eiquam
dus, quidnam optet Ecclesife, ac novo ejus ponti- despicicnda sit temporalis viiw gloria, in ipso glo-
fici: ac postremo hovtaiur iilum ad fories magnos- riw principatu evidenter osiendat. etc. Angustis
Pontificum Yitas inclusit Damia-
que animos, nec non ad jugerii mortis memoriam,' quidem limitibus
bis verbis epislolam suamconcludens : cConfortarc nus, faieor, dum ultfa quatuor aut quinque annos
non exiendit : in bfeviores tamcn mibi videntur
igitur, et e.sto robusius; manus tuse in cervicibus
inimicorum tuorum. Yindica tibi anirni constan- eoavciaice, si pontificurn hisloiiaj consulantur.
lia cl vigore spiritus pariem , quam dedit exlra Reclissimc igitur S. Bei'nardus hac epistola hor-
fratres tuos libi omnipoic-us Pater, quam et tulil tatur Eugenium, ui ex brevissimo suorum prse-
de manu Amorrhosi in gladio et arcu suo. In om- decessorum dominalu, suum quoque suspectuni
nibus tamcn operibus tuis memeiito te esse homi- habere discaf » Ita ibi. Porro epistola, quam
nem, et timor ejus, qui aufevt spiritum principum. S. Befuardus scripsit ad purpuralos Patres qui Eu-
semper sil anle oculos tuos. Quanlorum in brevi geniurii elegerant, elegans etiam, ac variis affectfium
Romanorum ponlificum mortes tuis oculis aspe characteribus expressa legi potest in ipso fonle.
xisti! Ipsi te preedecessores tui tuee certissimse el
citissimse decessionis admoiieant, et modicum tem- § XXXV. Eugenius PP. Viterbiumsecedit, eo sacris
operante coram Armenis miraculum; scripla S.
pus dominationis eorum paucitalem dierum tuoi-um\ Bernardi contra episcovutn Eboracensem intrv,-
.-825 ACTA. S2G
sum; domestica quwdam ncijoiia; famosi Nico- A ficii secretis adhibuit, diligenterque ea, quee flebant
lai Arremarensis, ambitio, etc. ibidem, eos animadvertere monuit.
571.Annalium Cisterciensium collector cap. 5, 575. « Quocldum facerent... unus ex eis pontifi-
tvactat de ArnaldiBrixiani in Urbem ingressu, ac cali dignitate prseditus, sicut postmodum in plena
plebe ibidem ab ipso concitata. Nos de tur- curia relulit, in beati Martini octava, quando de-
bulenti hujus hominis facinoribus jam supra sa- dieatio ecclesieebeati Petri celebrari solet, summo
tis diximus. « Ast Eugenius.(iia pergit idem au- pontifice divina mysteria agente, splendido fulgore
ctor num. 5) irisanientium Romanorum civium radium solis super caput ejus coruscare, et in ipso
furorem devitans," secessit Yiterbium : ubi usque • duas eolumbas ascendentes et descendentes vidit.
ad finem anni commoratus, non tam cedere, quam Cumque diligentius hac illacque oeulos circumfer-
dare locum iree visus est, cuni efferbuerit [ f. de- ret, nullumque aditum, per quem lux illa transfun-
ferbuerit], facilius compescendse. Percussit ta- deretur, inveniret, deificum hoc esse cognoscens,
men pvius anathemate Jordanem et socios; ac ac ad obedientiam Romaneesedis ainplius accensus,
Tiburtinos, Romanoi'um antiquos hostes, auxiliares cunctis, quse viderat, aperuit. At venerabilis paler
adscivit, per quos vexati facilius resipiscevent. i son suis hoc merilis attribuens, ipsius polius fide
Yideatur Ottonis Frisingeilsis Chronicum lib. vn, B ccelitus hoc sibi monslratum aflirmabat, ut videli-
cap. 51. Sed de his, inquit Manricus, suo tem- cet ecclesia, a qua ipse missus fuerat, Sacramen-
pore dicemus. Interim quo tristibus leetiora mi- torum virtutem veritatis luce perfusam eognosce-
scefeiitur, atque utraque se mutup lemperarerit; ret, ac deinceps quali ea reverentia et forma tra-
mutata scena afferlur ab ipso locus ille Annalhim ctare deberet, addisceret. i Haclenus Olto Frisin-
ecclesiasticorum apud Baronium ad hunc annum gensis, quse ab ipso descripla eO lubenlius huic
Jiiim, 27. Accidit seeundum illud divinuffi oraculum Commentario nosiro intesimus, quod non modica
veritatis ore pronuntiatum de prsedestinailone san- m Eugenium papam quo saciis operante insigne illud
ctOfum: «Yenientab Orienteet Occidenle, et recum- pvodigium accidit, veneratiunis commendatio, ac
bent cum Abraham, Isaac, et Jacob, et filii regni "eji- proin in ipsum etiam Bernardum derivetur: riec
cientur in tenebras exteriores ; quod, dum Romani non in sacram ejus familiam Claravallensem.
resiliunt, accurrant populi e longinquo; cum ne- 574. Annalium Cislerciensium condilor ad prso-
ganfisti, qui prope; profiteantur, quiionge sunt sentem annurn cap. 4, num. 1, Eugenii papsa pro fi-
positi, ut ita saltem erubescant omnes, qui ode- deliftus in Oriente sollicitudinem exhibet, quseque
ruriti Sion. » Yaiias porro ad sedem apostolicam tem ab eodeffi pontifice, tum a Christianis principi-
externarum gentium le^ationes commemorat idem J bus, tiim ab ipso potissimum Bernardo pro expedi-
Annaliuffi ecclesiaslicorum pareus ad hunc annum, tione belli sacri, ac terrce sanctse defensione sint
riec non Manricus cap. 5 citato. In rebus auteui, quse peracla, enarrare deinceps pergit. Sed quia idem
acPidisse narrantur, hoe miraculum illustre videtur argiKiienliim riUexit annis non unis sequentibus,
a riobis non prsetereundum, quod ex Ottone Frisin- eisdemque intcrtexit alias rps, quse ad illam mate-
gensirefert Bavonius; sednos illud in pauciPra con- iiem non spectant; videmur melius consultuii re-
tvaliemus nimiae prolixilatis vitajidoegratia. fum tam memorabilhim inleUigentise, ordini even-
572. « Tunc quoque temporis, ali Baroriius n. 29, luum, ac narrationis modo, si, quse ipse ob ralio-
curn Vilerbii Eugenius consisteret, Orientales ex nem temporisdisjunxit, alque aliis historiis inter-
Armenia alque Syria legationes accepit, proul ab eo, rupit, nos eodem sernionis fluxu simul conjunga-
qui prsesens aderat, Oltone, qui Pl ea, quse vidi.l, mus, ac facta annis divevsis sub uno veluli conspe-
etiairi fidelissime scripsit, refertur : Be libro itaque ctu reprsesentemus ad annum Cbristi 1146 et se-
ipsius Ottonis septimo, cap. 52, delibamus ista : «Ea traentes : quo lectorem mittimus. Depace cum Ro-
tempestate legati Armeniorum. episcoporum, «o- manis inila ab Eugcnio papa deque conditionibus
rumque metropolitani... legati ab ulthno pene Oriente ^x ejusdem ac gaudio communi, quo idem pontifex
surrimum pontificem Viterbii... adeunt, eique ex Romsesh susceptus, consuli potest Manricus cap.4,
parteillius ecclesise subjeclionem offinimodam of- citato, num. 10 et 11, Pei^gamus interea temporis
ferenles, causas vieeriobis cum aliis niultis proesen- adcap. 5 anni 1145, laudatorum Annalium ; quod
tibus, upud veterem aulam aperiunt... Inter ipsos ita auspicatur Manricus :
et Gra3cos queedam de ritu sacriflcii habitudo est 575. «Interea Bernardus, qua pietate in suos,
in quibusdam; in alijs vero discrepantia. Ponunt ctuo zelo inpublicum bonum agebatur, cumaTheo-
enim fermentatum panem (quod refellitur apud Pa- baldo arehiepiscopo Gantuarise, cum a primovibus
gium ad annurn Cbristi 1145, num. 8) sicut illi; Anglicanse Ecclesise vhis, contra Willelmum Ebo
aquaffi autern vinonon admiscent, sicutnoset iili... raci intrusuin, pro filio Henrico sollicitaretur; cuft:
Pro his et aliis dum iuter -se dissentirent, Roma- causam diu cceptam et agitatam, trium P.ontifieum
nam Ecclesiam -judicem eligentes, consultum ve- mortenecdumdiscussam, in pendenti adhuc esse,
niunt, formamque sacriflcii juxta consuetudinem nec sine gravi juslilise dctrimento, atque ipsius Ec-
ejus sibi tradi deposcunt. ^QuosRomanus antistes clesise, consideraret; secundam epistolam ad Euge-
gratanter suscipiens, niissarum solemniis ac sacvi- iiium papam scflpsit, acremet yividam, s.c apcrte
S27 S. BERNARDICLARyE-VALLENSISABBATIS 8?8
cum loco, neque
propalantem, quod in priori latenlius insinuarat; A neque animum mutaret simul
succidendos nimirum raiuos inutiles, atque aihores blandimentis sive exterius aulee..., seu pveefecturee
infructuosas evellendas. i Et mox ibidem num.2, interius se permiiteret; quin instanter per litteras,
cpistola recitatur. Est ordine 259, apud Mabillo- per nunlios, Bernardum Patrem pro missione obti-
nium. « Eugenius vero pontifex, ut dicitur num. 4, nenda sollicitaret; ipse sanctus patcrno illi aflectu
apud Manricum, statu causse cognilo, qui inleger a de inore condolens, sed nihilominus Eugehio Papce
morle Innocentii conservabatur, prsedecessoris sui defereris, cujus prsecipue clectione illuc advenerat,
senlentise deferens, ]uramento decani Eboracensis, talem ad eum epistolam scripsit, t ordine 258, q.uail-
quod Guillelmus instantissime petierat, suis litteris lum ad se remitti rogat. Sed accidit, ut Eugenius
standum confirmavit; ut, nisi ille capitulum intru- «non solum petitionem non admiserit; sedseverius
sionis, quod Guillelmo intcr alia opponebatur, ju- scripserit Bernardo, quasi nolenti sibi complacere-
ramento amoveret, electio irrita et nulla declarare- Tunc Abbas sanclus silenlium Rualeno, silentium
tur. Decanus primum judicio se subtrahere, simu- sibi imponens in lioc negolio , et Rualeno et Euge-
lare' ignorantiam, colloquia fugere : demum cum rtio iterum seripsit; huic, ut obedientiam volunta-
per censuras compelleretur, quamvis Guillelmo ex riam fuisse monstraret; illi, ut faceret, i sicut
animo faveret, plus tamen veritati et religioni tri- R dicit Maniicus, num. 5. Sunt epistolce 259 et
buens, quam amicitice, landem vivum intrusum ite- 260.
ruin pvoiiuntiavit, itevuni dixit, aique electioncm 578. Laudatus hisioricus, cap. 8, scribit de felici
cassam ivritamque eleclioni Henvici post habeii- obitu venerabilis Humberti,monachi Claravallensis,
dam. qui in manibus S. Bernardi exspiravit, et de quo
576. <Tunc WiHelmus jugulatus su.omucrone, et vir sanctus sermonem babuit ad fratres, meriiis
arma propria in se conversa videns, ad posteriores laudibus virtutes ejus extollens. Habetur inter alios
Inuocentii lilteras, veras aut fictas, censuit confu- ipsius sermones in ediiione Mabillonii, col. 1066 et
giendum, et facessitnegotium Eugeuio nova cautela, sequentibus; sed iliigatur anno Christi 1148. Vicle
ut jamexhideadBernardum Patiem scribei'et, ze- notas ibidem. Ejusdcm bistoviee auclov, dicto cap.
lare se pro ecclesia Eboracensi, et velle idolum illud 8, n. 10 : cHoc ipso anno , inquit, quantum ex serie
de niedio tollere; sed nihilominus dubium adlmc scriptorum, et vitee ipsius licet colligere, Bernardus
hserere, qua via congruentius dejiceretur. Tunc Pater, interruplis sermonibus in Cantica, in gvatiam
sanctus Pater conslans pro verilate, constans pro monachorum in Quadragesiraa, explicandum susee-
filio, sednibiloffiinus zelans pro Innocentio, qui in r pit psalmum Qui habiial; quem decem et septera
suis lilteris notaretur duplieitalis , denuo contra sefmonibus absolvit. i Exstant aliis sancti sermo-
Willelmum styhini vibrans, et pontificem roborans, nibus intexti apud laudatum Mabillonium, col. 827
vel ex his bonis, quse ab ipso facta audierat, talem et sequentibus; sed habiti signantur sub anmim
ad eum epistolam scripsit. i Habetur apud citatum 1140, ut videre daturin notatione ad sermonem
modo editorem ordine 240, sed ibidem aptatur anno sextum.
Christi 1146. Yotis Bernardi respondit eventus. 579. Annalium Cisterciensiurii caput nonum con-
Quippe Eugenius « causoe mevilis, et Bernardi in- stat e longa admodum narralione, quce hominis cu-
stantia victus, tandem Guiilelmum fore destituen- jusdam lij^pocrileesubdolas artes, ut in S. Bernavdi
dum, substituendum Ilenricum adjudicavit, Quin et farailiarilalem et usum intime se insinuaret, atque
ad se vocatum sacralumque, mox etiam pallio ex hac via magnam sibi nominis gloriarn, cujus erat
more cohonestavit; cohonestatum remisit Ebora- avidissimus, compavaret, lectori repreesentat, Tam-
cum, » inquit Manricus num. 7, qui etiam deinde eisi autem non adeo multum nostra inlersit, si omit-
refert, quaenam sint sacrilege acta a depositi tatur a nobis ista bistoria; quia tamen naturalem
fautoribus; de qua re exstat epislola S. Bernardi quamdam cum rebus gestis sancti abbatis connexio-
in editione Mabillonii ordine 252, cujus ad illam D nem babet, aliquam ejusdem partem ex ManriCoin
consulat lector notationem, el signatur anno Chri- conpendiumcogimus. c Nicolaus Arremarensis setaie
sti 1147. juvenis, aspectu decorus, moribus aut compositus
577. Historicus Cisterciensis cap. 6, ad pvivaia aut fictus; sed ingenio et eloquentia pene usque ad
qusedam et domestica ovdinis sui negotia scribenda miraculum; quein .propter hsec Yenerabilis Petrus
calamum admovens, .sermonem instiluil de Petri Mauiicius in deliciis, reliqui in admiratione etiam
Bernardi, ad Petri calhedram assumpli, succcssore haberent..., cum Eugeniumin summaEcclesisesede,
in pvsefeclura SS. Yincentii et Anastasii Romce. Bernardum ratrem in summa sestimatione... con-
Fuil is Rualenus : verum eegre Bernardus, sicut ibi spexisset, Claramvallem adeundam sibi proposuit. .
narvaiur, uum. 2 et 5, « charum sibi fllium, quem Bernardum Patrern jam senio et rnorbis gravem, ae
pvse aliis tencvius diiigebal,..', tulit... a se avelli, supra vires implicitum negotiis... indigere notario,
maxime renitcntem, oranlemque, ut quiescere in qui pbrasim gravem, qui sacrorum librorum in-
paierno sinu permitterelur. Sed vicit taudem obe- versa loca, qui dulcem ejus stylum imifaretur : se,
dienlia summi pontificis... Yevum cum Romse in siquem alium, aptum ad hoc munus... Huic mini-
Seiitontia permanercl Rualenus, segnis aut humilis, sterio si semel admiltatur, ex quolidiano usu habi-
 '
829 ACTA. 850
iloreni, ex majori notitia utiliorem, et pene necessa- A conversionem innectendam esseanno 1145, coni-
rium, brevi consecuturum, quod exoptatet, inno- gens Baronium, «qui Nicolaum sequenti anno dete-
tescere orbi per sanctum Patrem... Hsec Nicolao ctum atque delatum ad Eugenium papam putat;
fingendseconversionis occasio unica, hic simulandi cum lamen multo posterius se prodiderit, ut tota
perfectioris vitseardoris scopus fuit. Sed timuit de- historise series palam faciet, i inquitidem historicus
tectorem Bernardum ficta devolio, et melius se pu- Cisterciensis. cNeque credibile, ut recle scribit Pa-
tavit po.sse lalere, si ad filios ejus primo, ut sim- gius citatus, Nicolaum tam cito falsarium a S. Ber-
pliciores; dein per ipsos ad sanctum referretur. nardo deprehensum, et tamen non statim a suo
580. c Ergp q.usesitocolore videndi socios... seu obsequio dimissum.» Atque heec quidem de illo im-
visitandi sanctam illam domum... illuc advenit, dum postore haclenus, quoriim postea ]uvabit nieminisse,
Bernardus abesset... Ibi quasi qui subito inealuisset, uti et aliorum, quse hisce attexo, ad pleniorem no-
sancta servorum Dei conversatione attractus, mi- titiam historise Bernardinse, in qua partes suas ne-
rarivilam, eollaudare viros..., et se infelicem, qui quiter ac fraudulenter egit, alibi postmodum in ea-
tanto bono careat. Si admitteretur sanctorum so- dem recursurus
cietati, vel in vita beatum preedicabat. Auderet uti- 582. Ducem sequor erudilissimum MabiHonhim,
nam sperare, utinam petere!... Hsecet similia per iB qui in prsefationis suee parte altera in lomum III
conventum pvimo sparsa, dein priori senioribusque operurn S. Bernardi, varia de Nicolao isto famoso
dicta, adeo gratanter cuncti suscepere, ut, quo mi- curiose notavit a pag. 712, quseex Manricodicebam
nus petentis votis annuerent, sola Bernardi absentia de moribus ac naturse dotibus, ita refert Mabillo-
detinefentur... Illud tandem consilium omnium fuit, nius : c Erat Nicolaus natione Francus, ab ineunte
ut hUeriiii Arremarum reversus, in prinia voestione setate monachus in monasterio Arremarensi [vulgo
sua persevevaret, quoadusque per Clarse-Yallenses Montier-Ramei'] dioecesis Trecensis, quatuor ab
Bernardo i'educi, ef per Bei'nardumVenerabili Petro ipsa civitate lericis. Yir fuit ingenii facilis, versa-
vocatione insinuata, probataque, convenirent suf- tilis, facile in aliorum affectus influens, litteris pro
fragia... Itaque a Claravalle discessit non sine la- tempore apprime excultus, aliis efudiendis apud
crymis, veris an fictis quis audeat judicare? Afcum suos Arreniarenses prsefectus ; charus viris ea eetate
Bernardum negotia detinerent ultra constietum, preecipuis, Attoni Trecensi episCopo,Pet.ro Yenera-
quietis impatiens... honio vafer et callidus, per spe- bili abbati Cluuiacensi, Petro Cellensi, Henrico Lu-
ciem religionis vitia dissimulans, primum quidem dovici Junioris fratri; aliisque. i De admissione
venerabili Theobaldo Arreniarensi priori persuasit, ejus in Claramvallem mox agit Mabillonius; sed
ut idem peteret. Dein cum ipsum et propositi so- J de ea re satis ]am supra dictum est. Circa e notarii
cium, et precum baberet coadjiiturem, hanc ad se- offlciumipsi commissum, i idem Mabillonius, c Plu-
r.iores Clarsevallis scripsit epislolam, captandos ex res, ait, erant Bernardo notarii, obvaria, quse sub-
stylo, sive quia ad ipsos efficaxet acer, si%'equia inde ad ipsum referebantur, negotia. Prsecipuus
levando parenti utilis foret. i Ejusdem epistolseex- erat Gaufridus, cui adjunctus fuit Nicolaus. > Illa
emplar dehide ibi sequitur; quo recitato, aliisque vero, quibus ipsemet ibidem describit suum mu-
nonnullis enarratis, quse ibidem legipossunt, menio- seum, argumenlo sunt auctori dictoe prsefationis,
rantur ea, qusejara voti factus compos in cosnobio «Nicolaumetiam sub se notarios habuisse!» Nbntran-
Claravallensi egit, ut prsefixum sibi seopum obti- scribo autem quse in eadem prsefationenarrantur de
nendi magni nominis consequeretur. librorum commercio, de recusatione tunicee, ad
381. « lugressum Claramvallem astutum juve- amicum, quam is ad ipsum transmiserat, remissse,
nem... conciliarunt sancto abbali probi in speciem quasi parum ordini suo convenienlis; de epistolis
mores, modestique, higenium acre et vividum, stylus denique, quibus amicos frequenlabat; de his quippe
dulcis, etse, quacunque vellet, facile flectens, tum... facile patior consuli a lectore prsefalionemlaudalam
. juge obsequium : qnsz pmnia ab aliis probata lau- JJ, Mabillonii; ita tamen, ut nonriulla ex illa delibem,
dataque, maxime a Petro abbate Cluniacensi, cu]us quse ad nostrmn propositum, atque adeo ad Ber-
judicio multum deferebat, Nicolaum valde Bernardo nardihistoriamriiagis prope conducunt. Sunt autem
commendabant. Et latebat fortassis inter hsec ipsa ista, quse habentur col. 715 et seq.
propvii amoris scintillula, dum vir appetens otii et 585. « Petro Yenerabili abbati Cluniacensi... ad
solitudinis, inveniebat in ipso, cui ardua etiaffi ne- delicias usque amicus erat Nicolaus, quem identi-
gotia posset comniitlere. Hinc patuit via ad ejus de - dein Bernafdus ad eum mittebat, ut mutua cordium
siderium, cum sanctus Pater in multis uleretur ca- arcana et reciprori affectus apud hunc sequestrum
lamo Nicolai, atque ipsius exemplo etiam alii. Ex deponerentur. Qua de re legenda Petri epistola, quse
quibusbrevi innotuit per totum orbem... Sic Nico- est ordine 264, inter Bernai'dinas. Sed tandem ac-
laus, qupcLadeoconcupierat, celebre nomen... acqUi- didit, o morlalium infelix conditio ! utNicolaus Ber-
sivit in brevi. i Hsecet plura alia de isto hypocrita nardi indulgentia et facililate abusus, sigillum ejus
coiegit Manricus ad amium preesentem 1145, cap. in malos usus adulteraverit, demum in horrendam
8, ubi n. 15, (etpost eum Pagiusin Critica ad an- prolapsris defectionem, quam dubium est, an un-'
nuni, 1146, n. 15,) affirmat fraudulentam ipsius quam serio emendarit, De sigillo vitialo Bernardus,
851 S. BERNARDICLAR^E-VALLESSISABBATIS 852
tacito Nicolai nomine, quce sancli viri chavitas evat, A indicio est, «NicolaumexCampama... ovttim fuisse;
Eugenio significavit epistola 284 : Periclitati su- sed lapsus ejus causam nonaliunde, quam ex gio-
musinfalsis fralribus, et multw litterw falsatm sub riola et supevbia, quse plerosque demeiitat, repe-
falsato sigillo nostro m manus multorum venerunl; tenclam... Ex,bis omnibus apparet, quis fuevit Ni-
et (quod magis vereor) etiam usque ad vos dicitur colai genius, nempe vanus, inconstans, inquietus,
falsitas pervolasse. Ejusdem funeslum casum dc- de qualibus vix unquam quidquain bOni sperare li-
ploral i-n epistola 298, ad eumdem Eugeiiium, iioii ceat.Costerum qualis cjusexitus fuerit, ignoramus.t
jam dissimulato (quod publicum crimen erat) aii- Sed jam tempus cst, ut post banc excursionem re-
ctore. Nicolaus ille exiit a nobis, quia non erai cx vertamur ad propositum.
nobis: exiit aulem fwda posi se relinquens vestigia, § XXXYI. Opera publico Ecclesiw bono ac S,edi
et ego longc ante hominem noveram : sed exspecta- Apostolicw navata; synopsis corutn, quw vir-Dei
batn, ut ant Deus eum converteret, aul instar Judw gessit acpassus eslpro bello sacro.
ipse se proderet... Quod el faclum est. Prwter libros, 586 .YenerabilemPelrum Mauricium, abbatcm Clu-
denarios, etaureos multos, inipso exitu inventa sunt niacensem, anno Christi 1146, Romam sese contu-
super eum sigilla tria, nnum e.jusproprium, alterum lisse ad Eugenium papam memorant Annales Cister-
prioris, tertium nostrum... De tnrpiiudinibus ejus, ]1 cienses ad bunc annum cap. 1. Exstat S. Bernardi
quibus terra sordet, et factw sunt omnibtis in para- epistola 277 ad eumdem Christi Yicarium , qua
bolamfisupersedeo polluere labia mea ei vesiras au- sunimo cum benevolentiee affectu ipsum comniendat.
res. Addit Bernardus, eum, si ad curiam Eugenii, c Romam tandem pervenit venerabilisabbas,» uti
uti is jactaverat, pergere audeat, dignum esse, si scribit Manricus ibidem num. 6, cubi adEugenio non
quis alius, perpetua inclusione. Accidit vero iste benigne tantum, sed etiam revercnter susceptus cst,
lapsus in annum 1151, ut patet ex memorata Ber- velut quem de universa Ecclesia bene, de Cistercio
nardi epislola 298, ad Eugenium eo anno seripta; ad initio optime meritum, etiam Bernardo tacente,
et ex epistola 588, quee est Pelri Venerabilis, de non ignorabat, » At de Petro ibidern plura. Laudati
eleclione Gratianopolitana, eodem anno faela, qua Annales cap. 5, nnm. 1, referunt secundam Eugenii
ia epistola Nicolaus, iili Bernardo et Petro adhuc Papce ex urbe Romana fugam, e]usque adjuncta:
cr.avus, ac fidelis ambovum intevnuntius lauda- «bum orbem, inquiurit, pontifex ex Urbe moderalur,
tur. i et nuncperse, nunc per strenuos legatos cunclis pro-
584. Nicolaum porro bunc ab alio synonymo An- videf Urbem rebellcm iterum expertus, iierum ce-
glo disliiiguendum esse, observalur in seepe dieta ^ dh; el qui modo cum ramis atque hymnis suscepti-s
preefatione his verbis : c Omnes exislimant ipsum fuevat, vix tribus ex tunc mensibus exactis, lapidi-
pvofugisse in Angliam, ac se recepisse in S. Albani bus blasphemiisque impetitus in fugam agitur. t
nionasleviuni, eumque esse Nicolaum, qui Bernardi Deindenum. 5 isla dicuntur : i Dum hsec secunda
jam demoriui de conceptione Deiparre senteniiam Romanse urbis seditio, vulgante fama et amicofum
tvaduxit, impugnavitque, atque .Pelrum Celiensem litteris, Claramvallem ad Bernaidi aures venisset
adversarium habuil, Ei Ricolaus ouidem vocabatur ( quamvis Baronius ad priorem referl ) accensus,
iste; sed Anglum fuisse, conslal ex duabus ad illum quo solebat, justitise zelo, et calamum velut gladium
Petri epistolis, quse sunt libri sexti epislola 25, ct vibrans , primum ad eos, arguens, rogans, incrc-
uoniepistola 10, >quarum verba ibidem producunlur. pans : sed mox etiam ad Conradum impevatorem
«Aiqui ex superioribus constat Nicolaum Clavce- scripsil, per quem, si forte obstinati perseverarent,
vallensem ante suam fugam Petvo maxime noium nibilominus arinis compescerenlur. i Epistolaquam
ac familiarem, nec Anglum exstitisse, sed Gallum dedit ad Romanos, habetur inter Beriiardhias aMa-
aui Francum : ac proinde ab illo Anglo distiguen- billonio recusas, ordine 245, quam proxime ibidera
duiii. sequitur alia Convado inscvipta : utraque ibidem
5S5. c Sed quo evgo, inquis, Ricoiaus Francus se D aptatur annoChristi 1148, utraque item pveebetin-
recepit?Post vavios hinc inde discursus, constitit censissimi studii, quo viv sanctus in. publicum Ec-
tandeiu in suo Avremarensi monaslcric, cum -Ber- clesise bcnum, ac sedem Pclri flagvabat, luculen-
nardo e vivis erepto ibi tuto sibi vivere licuil ac tum argumentum, prout perspicuum erit easdem
securo. i Probationes videri possunt in Pveefatione legenti. Pagius ad prcesentem annum Chvisli 1148
eadem; in qua etiam ass.eiituv, quicl rei, quamve ambasiHas epistolas spectare, etiam obsevvat ibidem
pevsonam in Arremavensi monastcvio ageret, e Ni- nurn. 1, contra Bavonium, qui illas anno preece-
colai verbis. c Ita ergo, inquit Mabillonius, apud dente recitat,
Avremarenses agebat Nicolaus, ut esset sui juris. 587. Promisimus paragvapho proxime pveetergres-
Misera sane condilio hominis, qui Bernardi disci- so, acturos nos hoc anno et sequentibus de sacra
pulus ac notarius fueral! Sed quis mivetur, cum christianorum principum adversus infideles expedi-
angeli cx ccelo ipso deciderint? In hoc vero maxime tione in oriente, idque sub uno, quoresmagis elu-
vanilatem suam prodit, quod de inultiludine amico- ceat, narrationis traetu : nunc autem fidem solvi-
riun, uti alias etiam solebat, gloria.tur. i Epistola mus, preemittentes ca, queecompendiose scribit Ma-
autem, quie ibi affertuv ad hoe probandum, cliam billonius in sua Prcefaciionc gencrali, § 7, queeque
 S53 ACTA. 834
adinstar synopseos servire possunt ad iongiovem A Neque fere ulia alia res fuit, cjuse Bernardi ani-
hujus liistprise narrationem, quam § proximo in- nium majori dolore affecerit, quam ista, n«m. tam
cboabiinus, summatim intelligendam. « Interextre- sui, quam Dei causa. Unde ipse initio libri secuudi
mos, inquit, Bernardi, labores censenda est preedi- De Considevatione : Sinecesse sit unum fieri e duo-
catio sacrse expedilionis in terram sanctam : quse bus, maloinnos tnurmur hominum, quatn in ieum
res quantum sudoris, quantuin inolestia! ipsi.attu- esse. Bonummilii, sidigneiur meuti pro clypeo. Li-
lerit, ex ejus Yita et scripfis facile intelligere licet, bens in me recipio deirahentium linguas tnaledicas,
Hujus expeditipnis . occasio, ut ex Ottone Frisin- etc. Adeo porro omniuui fere- auimi hoc eventu
gensi -diseimus, nata est per Ludovicum Juniorem turbati sunt, ut sanctus doetor beatum pronuritiet
Francorum regem; qui ad loca sacra pergendi desi- eum, qui non fuisset scaridalizatus in eo. Quania
deiio pressus, -quod gevmanus suus Philippus, eo- denique fuerit Bernardi super hoc tristiiia, patet
dem vo.lo adstrictus, moile intercedente exsequi tum ex epislola 288, quam in lecto, forsaii ex ani-
'
rion potiierat, consilium suum regni principibus mi segritudine, deeumbens hae de re scvipsit; tum
aperit. HiBernavdum consulendum decernunt. Ac- ex epistola Joannis abbatis Casse-Mavii ad Bernar-
cevsitus abbas sanclus. tanti monienti negotium ad dum ipsum, quee modo est inter Bernardinas 586,
RomanipontifiGis examen.referenduni censet. Id in qua yirum sanctum, quem ob sinistrum ex-
magiiopeve laudavit probavitque Eugenius auctori- peditionis eventuffi audierat afflictum, consola-
taie privdicandi, animosque cuiictorum ad koc com- tur.
nwvendi,prmnominato abbati, qui apiul omnesGal- 590. i Non defuefe tamen, qui Bernardi partes de-
lias ac Gerinaniw populcs ui prophela•vel apostohis fendendas susceperint: quos inier non ultimo loca
habebatur, concessa. Palei tandem apostolicis iit- numerandus est Otio episcopus Frisingensis, Ber-
tefis Berriavdus, et excitatis ad transmarinam ex- nardo non admpdum favere soliius. Is in libro de
peditionem multorum animis, Ludovicum regem Gestis Frideriei cap. 60, excursum facit ad excu-
apud Yizeliacum cruce signat cuin Tlieodorico Fiap- sanclum eventum illius expeditionis, cui et ipse in-
drensi, et Henfico Theobaldi Blesensis filio, comiti- terfuit. In fine excursus philosophici potius quam
bus aliisque"baronibus et nobihbus. historici, ita concludit in graliam Bernardi :
588. c.Inteiim Raduifus quidam monachus crucem Quamvis si -dicamus sanctum illurii. abbatcm spiri-
itidem dum iii Germania prsedicat, Christianos in tu Dei ad exciiandos nos afjlalutn fuisse, sednosob
Judseoruin necem accendit, Hominem litteris re^ superbiam iasciviamque nostram salubria mandata
pvessit Bernardus, aique ipsemet sacrse expeditio- r., tion observantes, merilo rerum personarumque dis-
nis pfBedicationem aggvessusestin orientali Fran- pendium reportasse, non sit ab antiquis rationibus vel
corum regno, hoc est inea Germanise regione, quse exemplis dissonum. Unum tamen addit, nempe
ad Rhenum sita est. Hinc Conradus imperator gene- spiritum prophetarum non semper subesse prophe-
ralem convenlum Spifse indixit : quo Bernardus tis : ul nempe innuat incertum esse, an Bernardus
pvofectus, principi cum Friderico fratris sui filio, cx spirilu divino de liac expeditione, ejusque
-aliisque principibus et viris illuslribus crucem su- eventu conjecerif
there persuasit, plurima _ih publico vel occuito fa- 591.« Attariien Bernardus ipse initio libri secundi
ckndo miracula. Fridericum Suevise ducem," qui De consideratione ad Eugeniura; ubi factum a ca-
filium suum cfuce signaium indigne ferebat, Ber- lumnia tuetur, se ad id divinitus impulsum esse
nafdus emollivit, Radulfum monachum iu claus- non diffitetur. Diximus, pax, inquit, et non est
trum suum retrudi jussit; et loco sui Adamum Ebo- pax :-promisimus bona, et ecce turbatio. Tum hsee
racensem abbatem Conrado, in Bajoariam pergenli, subdit ad sui defensionem :. Quasi vero temeriiate
ad urgendum Itiueris negotium dedit sociuni. Ex- in opere isto, aut levitate usi shnus. Cucurrimm
stat Bernardi hac de re epistola ad Francos orien- plane in eo,non quasi in inccrtum, sed jubente te,
tales, quse modo est ordine 565, quam proxime sub- rj) imo per ie Deo. Et inferius, objectis sibi hominuia
sequitur alia ad Henricum archiepiscopum Moguri- impvoperiis : Unde scimus quod a Domino sermo
tinumadreprimendunr Radulfumi Igiiur rionsoluin egressus sit ? Qncesigna tu facis, ut credamus tibi ?
ex Romario imperio (ait 'Otto) sed etiam ex vicinis ita reponit: Eugenium alloquens : Non est quod
regnis, id est occidentali. Francia, Anglia, Pannonia ad ista ipse respondeam : parcendum verecundiar,
innumeris populis ac naiionibus hac expediiionis tnew. Responde'tu pro. me, et -pro te ipso secundum
fama ad sumendam crucerh commolis, repeiite sic eaquw audisti. et vidisti. Quibus verbis miracula,
totuspene Occidens siluit, ut tiori solum bella mo^.. ab se in prsedicationis confirmationem facla, sine
vere, sed et arma qnempiamin publico portare nefas dubio modeste insinuat.
habereiur. "..."" 592. «Yerum omnium optime Gaufridus sanctum
-589. «-Tanta porfo totius OecideiUis coriiniotio Parentem suum a calumnia vindicat in Iib. m de
Bernardi proedicatipni tributa est ;,"verum cuni hsec ejus Yila cap. 4, prim.o, quod illlus expeditionis
Cutn
sxpeditio rion bene pro yotis successisset, tota etiain primum propositum ab eo non sit pfofectum.
mali eventus invidia in eum rejecta, pro eommuni enim miUtoruin. jam animos-permovisset dudiiane-
nioremortaiiuni, qui ex eventis res sestimare solenf «ssiias, « rege Fraticorwn seme! et iierum propter
oxz S. BERNARDICLARiE-YALLENSIS ABBATIS 835
hoc exnetitus, Aposlolicis eliam litieris monitus, nec '^ rarvallensis abbas quidam Bernardus dictus, vita et
aic acquicvit super koc loqui,vel consiliu.n dare, do- moribus venerabilis, religionis ordine conspicuus,
nec.per ipsius landempontificis generalem epistolam sapienlia litteraruttique scientia proeditus, signis et
jussus ab eo est, tanquam Romanw Ecclesiw lingua miraculis clarus. Hunc princeps vocandum, ab eo-
exponere populis atquc principibus. Deinde quod que, quid de hac re fieri oporteret, tanquam a di-
prsedicandi officium , ab eo ex obedicnlia susceptum vino oraculo consulendum decevnit. Yocatur preefa-
divhiitus confirniatum sit tot tantisque miraculis tus abbas, cousiliumque ipsius super prsedicii de-
ac signis, Quanta vel numerare, neduni narrare di- poscitur principis voluntate. Ille de tam grandi ne-
ficile foret. Denique quod si ex illa profectione gotio, ex proprise auctoritatis arbitrio responsum
orientalis ecclesia liberari non meruit, certe ccele- dare, frivolum ]udicans, ut ad Romani pontilicis
stis mevuit implevi et lsetavi, nempe ob eoruiu mor- audientiam et examen deferatur, optimum esse re-
tem qui in fructibus pmnitentiw purgaias variis spondit. Itaque missa ad Eugenium legatione, totum
tribulationibus Chrislo animas reddiderunt. Et illi negotium aperilur. Qui antecessorum suorum
quidcm boc ipsum est, quod Joanncs, Cafse-Marii exempla revolvcns, quod videlicet Urbaniis hujus-
abbas sanclus, sibi ex revelatione compertum Bev- modi occasione tvansmarinam ecclesiam, duasque
nardo significavit. Sed qui moratur in vindicando patriarchales sedes, id est, Antiochiam et Hieroso-
Bernardo? Cujus tanta auctovitas, id jara dudum lymam, ab obedientia Romansesedis scissas, inpacis
oblinuit apud omnes, etiam betevodoxos, ut ejus uuilatem receperit, votis prsedieli regis pro dila-
vita, eximia sanctitas, et doctrina communi omniuffi tando Christianse religionis ritu annuit, auctoritate
suffragio et existimalione sint approbatoe. » prsedicandi, animosque cunctorum ad hoc commo-
§ XXXVII. Eugenii PP., Ludovici regis, ac S. vendi, praenominato abbati, qui apud omnes Galliee
Bernardi acta pro bello sacro; viri Dei prwdi- ac Germanise populos ut prophela vel apostolus ha-
caiio; miracula; summa rei bcllicw prwfectura bebatur, concessa. Unde ejus scriptum tale ad re-
huic uii delata, sed ab ea non admissa; Lingonenses i
pacificati; controversiwalieri ejus interposita au- gem, principesque suos directum invenitur. Mox
ctoritas. illud idem auclor sub]icit cap. 55, sed quia satis lon-
395. Gaufridus, coenobita quondam Claravallensis. gum est, el a Baronio ac Manrico ad annum Chrisii
S. Bernardi notaiius, ac deinde ibidem abbas, lib. n 1145 typis cominissum; ideo illud hic ilerum non
ipsius Yilee scribens de belli sacri a Christianis in transcribimus.
Orientem invecti, Bernardo pvsedicationibus longe 595. Cseierum pvofectionem orientalem a rege
lateque classicum insonante, infelici successu, ai- Francorum Ludovico VII, propterea quod com-
que de obmurmuratione adversus virum sanctum punctus essel ob incensam Yitriacensem basilicam,
exinde orta, amplum nobis reliquit campum ulte- eum rnille ac trccentis, quse in eam confugerant,
rioris commeiitaiionis, qua hoc argumentum, in syn- capitibus (videsis dicta superius, § 32 ) ex voto sus-
opsi e Mabillonio paulo anle generaiim pvopositum, ceptam fuisse, perbibent scriptores apud Pagium
inagis singulalim et explicate illuslremus. Qusedam ad annum Christi 1145, num 15. Longum vero
huius sacrse expedilionis fundamenta ]aeta fuisse esset singulatim enarrare preeparationes , quee in
anno Christi 1145, narrat ibidem historicus Cister- Gallia ante istam expedhionem sub dicto rege ad-
ciensis cap. 4 :« Interea, ait, Eugenius in corde suo hibitse sunt, quales sunt conventus Bituricensis, de
conferens, atque alta mente volvcns quse aiidierat de quo idem Pagius ad annum mox citatum, nuni 12;
damnis in Orienle illatis ab infidelibus populo Chri- item Vezeliacensis, ad annum 1146, num. 5. De
si ano, Edessacapta, indeque Antiochia, atque ipsis priore autem tractans, c Odo, ait, de Diogilo mo-
ilierosolymis in discvimen adduclis,..-... contra nachus S. Dionysii, et inabbatiarn ejusdem mona-
Sarracenos... commuriia arma sumenda esse pu- sterii Sugerii successor, septem libellos edidit de
tavil, A Ludovico preeventus, an preeveniens,in dubio Ludovici YII, Francorum regis profectione in Orien-
est. Cerlum, utvumque in ea convenisse, ul alter tem, a Petro Francisco Cliifflelioin Asserto genere
D
expeditionein publicaret, alter subiret: nentcr sine illustri S. Bernardi a lenebris erutos, quibus histo-
Bernardo quidquam faceret. Sed nos Oihonem, au- ria ecclesiastica locupletari potest. > Deinde ex is-
ctorem ejusdem temporis, e! cunctis fere assisten- lius Odonis libelioprimo nonnulla recitat de utroque
lem, qua apud omnes pollebat auctoritate, hoecipsa illo congressu : sed de Yezeliacensi laudatus Odo
refereiitein audiamus. > Libro i de Gestis Friderici varia scribit in eodcm libelIoprimo,quee ad S. Ber-
I imperatoris cap. 54, ista.meniorat, quse e novis- nardum pertinent, Prseter alia vero,
queeapud Chif-
sima cditioiie Mediolanensi accipimus, lomo VI a fletium
legi possunt, sequentia inde delibo Odonis
columna 668 : c Ludovicus duni pcculte Hierusalem verba" a
pag. 11. c Anno, inquit, Yerbi incarnati
eundi desiderium baberet, eo quod frater suus Phi- millesimo centesimo
quadragesimo sexto gloriosus
lippus eodem voto astrictus, morte preevcntus fue- rexFrancorum... utdignus esset Christo, Yerzeliaco
rat, diutius protelare nolens propositum, quibus- in Pascha ba]ulando crucem suam aggressus est
dam ex pvincipibus suis vocatis, quid in mente"vol- eum
sequi... Abbas etiam (Claravallensis) Aposto-
veret, aperuit," lica auctoritate, et propria sanctitate munitus, et
584. c Erat illo in tempore in Gallia ccenobii Cla- convocatorum maxima mullUudo... pariter adfue-
 '
S37 ACTA."".." 83g
runf.. Et quoniam in castro locus non eral, qui lan- A fallor, audistis; quomodo videlicet in Carnotensi
Ham mullitudiriem capere posset, exlra in campo fixa conventu (quonam ]udicio satis miror) me quasi in
est abbali ligriea machina, ut de immiiienti circum- ducem et principem militice elegei-unt: certum sit
stanlibus loqueretur. Hanc ascendit cum rege cruce vobis, nec consiliimei, nec voluntatis ffieaefmsse
" " vel esse, sed nec possibililatis mese (quantum me-
ornalo. _- ;
596, « Cumque coeleste organum more suo di- tior vires meas). pervenire usque illuc. Quis sum
vini verbi rorera fudisset, eoeperunt uridique con- ego, ut disponam castrorum acies, ut egrediar anle
«lamando, Cfuces, cruces, expetere. Et cuin earuffi . facies armatorum ? Aut quid tam reiriotum a pro-
fascem prseparatum seminasset potius, quam dedis- fessione mea, etiamsi vires suppetereiit, etiamsi
set, coactus est vesles sqas in cruces scindere et peiitia non deesset? Sed neque hoc meum est, ve-
seminare. Inhoc labovavit quandiu fuit in villa. Su- sffam docere sapientiam. Nostis hsec omnia.TMturn
persedeo scribefe miracula, quse tunc ibidem acci- obsecro per illam charitatem, qua mihi spccialitcr
derunt, quibus visum "est id Domino placuisse : debitores estis, ne me humanis voluntatibus expona-
ne, si pauca scripsero, non credantur plura fuisse; tis; sed, sicut singulariter- vobis incumb.it, divinum
vel si multa, materiam videar obmisisse, Tandem consilium perquiratis, et operam detis, ut sicul;
edicto, quod post annum progrederentur, oranes ad fuefit volunlas in coelo, sic fiat. » Mabillonius in
sua cum gaudio repedarunt, Abbas vero sub tenui notatione ad hanc epistolam monet,. de hoc con-
corpore, et pene prsemortuo robustum tegens spivi- ventu legendas Petri Yenerabilis, et Sugerii epi-
-.....-_
tum, ubicunque circumvolat prsedicando, et multi- stolas.
-
plieati sunt super numerurn in parvo lempore, cru- 399. Ut «primum Eugenius suscepit Bernardi litte-
cem .portantes, » De convenlu Yezeliacensl adiri ras,iCislerciensihistoricoreferenie ad annumll46,
etiam potest Otto Frishigensis, modo designalus, cap. 5, « et bellicos cognorit apparatus, qui in
cap. 56, de Laudunensi ac Carnotensi Pagius ad an- Gallia incipientes, si modo promoveantur, facile
num. 1146, num 6, insigniores e Cruce sigriatis, sperarenlur alias late pfovincias pervagaturi; pro-
iiiim. 5, nominat, ColloquioYezeliacensi coram non speris ventis laxanda vela ratus, neque alio utendum
preesedit Eugenius papa : nam, referente Odone, nauta, quameo ipso, qui, tam feliciter incboasset
pag. 12, « Optabat quidemipse lam sancto operi ma- navigationem, ad eumdem Bernardum rescribit ala-
num primam prsesens imponere; sed tyfannide Ro- cCr, non sibi ipsius materiali gladip, non ductubel-
manorum prsepeditus non potuit: saneto vero Cla- lico, quamvis id etiam Galli principes poscant, sed
revallerisi abbati Bernardo Curam istam delegavit, » spirituali tanliini ppus esse, id-est, gladio spiritus,
Et vero Eugeniumar.no duntaxat 1147 in Galliam qui, Apostolo teste, est verbum Dei : sacerdotali tu-
venisse, reperies apud Pagiumibi, num.^5, contra , ba cieat bellum, prsedicet, arguat, exprobret Chri-
aiios, quos citat p.ro amio 1146, ac corrigif adistum stianis, locanostrse salutis in arcto posita, periclitari
annum, num. 2. Conveniri de hac rex eliam potest fratres, hos trucidandos misere; illa sacrilege et
Manricus ad annum 1145, cap. 4, num. 9. impleprofananda, dum ipsidesides, per otiumiuxu-
.'- 597. Nuperfime mentio a nobis facta est conven- riantur, ^si non succuriant. Ingerat populis fidelibus
tus Carnotensis, quantum in rem nostraiii ibi salis ; furorem, seu verius zelum adversus infideles, et con-
itatamen, ut officiummirabile, quod incoricilio ibi- tra crucis contemptores concitet uniyersum Chvistia-
dem congregato pro expeditione militise sacrse ab- num orbeni. Hanc legatiam Eugenii quondam filii;
bati sancto fuit commissum, riovam hic mentionem nunc amici, nunc patris, quin et toiius Ecclesiseno-
merito requirat. Baronius ad annum Christi 1146 mine illi injungi, subeundamafdenter viro Bei, qui
scribit deiridictione ac celebratione istius coricilii, nullis pro ipsius: causa laboribus, nullis periculis
nec non de rasignibus personis in.eodem congrega- unquam pepercisset. Hcec et simiha ab Eugenio ad
tis; deinde vero quserit, num 5 « Quid actum ibi? » Bernardum semel etileruin, qui cunclis adeatGo-
"El respondet: « Oiud in primis plane mirandum, j- defridus, maiidatanarrat. i Ila Manricus, Adeat le-
.quod obslupefaciet omnes audienles; dum videlicet ctor Gaufridumbiographum, lib. in, cap_2.
ibi toliusbelli duxipse sanctus Bernardus omnium 400. i Soluta curia, et rege,» uti pergit idem An--
consensu deligltur, qui principera militia? agat, cui nalista, num. 5, «acPontificibus reversisadpropria,
mililes omnes et principes ipsi subjicerentur. Hoc ut necessaria ad iter preepararent, Bernardus Pater
decretum in concilio consensu omnium. Heeenetu vicina loca et urbes, pvsedicansper provincias, non
putes fabulam ; describendeehicsunt.litterse S. Ber- ineequali fructu peragravit. El addebant voci ejus
nardi ad Eugenhim papam de his agentis, primum- vocem virlutis miracula frequentia, quibus adeo fide-
que studium Eqgenii ex scriptis ab eo litieris com- les concitabantur, ut pene vacuas urbes, deserla
mendantis, eumdemque ad ulteriora hortantis, at- oppida universi relinquerent, dum sanctum seque-
qiie ad postremum, quid actiim iu Carnotensi conci- bantur, Cbfisto sub crucis signo miiitaturi. » Prseter
lio enarrantis. > Odonem, de mhvaculispaulo an!e.locutum,liabemus
398. Postrenium hoc exepistola sancti ordine lestemirrefragabilem Gaufridum loco jamjam de-
256, in qua legipossunt antecedentia huc tran- signato : nam de signis, quibus Dominus sermonem
scribo : « De eeeteio,ait, vefbum illud, qupd jam, ni viri sancti conflrmabat:« Sed quantis, ait, et quam
839' S. BERNARDICLARzE-YALLESSIS ABBATIS 840
multiplicibus signis ? Quanta vel numerarc, nedum A jusla, quanlumvis cx Bei ze3o"profectafuerit, el uni-
narrare difficile foref Nam et eodem tempove scribi versam tvansmarinam expeditionem, quam adeo om-
coepevant; sed ipsa deinuin scriplorem liumevositas nesardebant, exasperato rege, a cordibus fldelium
scvibendorum, et materia superav.it auctorem : ni- peneavulsit. Sed Bernardus...;sive gratia in Samso-
miruin cum aliquando una die viginti, seu- etiam nem, quem muita charitale prosecjuebatur, seureve-
pkires ab incommodis variis sanarentur, nec facile renlia eximise religionis qua pvsecellebat intev alios
ab ejusmodi dies ulla vacarct. Denique plures eo Galliaipvsesules; seu tandeniregiaut deferensautti-
ternpore Chvistus per servi sui tactum et ofationem, mens; deferens, inquam, sauclo illius zelo , quo per
ex ipsis eliam matvum uieris csecosvidere, claudos tot suinptus, totlaboves proprios, tot peiicula terroe
ambulare, avidos convalescere, surdos fec.t audire, marisque, ovientalem paraljat expediiionem; sed et
efmulos loqui. » De ingenti autem cruce signato- timens, rie forte irritarelur conlemptu.s aPontifice...
rum inultitudine juvat audire sanctum ipsum; hsec a prpposilo posset revocari;... paterna, qua polle-
de illa Eugenio scribentem in episiola, quee est or- bat, aucioritate, el libertate, qua semper utebatur
dine 247, apud Mabilionium :«Mandasiis, et obedivi, in causis Christi, has ad Eugenium Iitteras' scfipsit
et fecundavit obedientiam prcecipieutis auctoritas : non vacuas zelo, sed prudentia plenas.. »
et locutus B
siquidcm annunliavi sum, muliiplicali § XXXYIH. Sceleraius contra Judwos prwdicalor re-
sunl super numerum. Yacuantur urbes el castella ; pressus,etad frugem reductus a sanclo Doctore;
et pene ]am non inveniunt, quem apprehendant cautela conira falsarios titterarum ejus.
seplem mulieres, virum unum : adeo ubique viduce 405. Atrocissimam Chiisiiaiiorum adversus Judecos
vivis remanent viris. i persecutionemin GalliaetGermania excitalammemo-
401. Alque hsecquidem Bernavdus in locis, in qui- rat Annalium Cisterciensium scriptov, c. 7. Causam
bus eral prsesens, effecit viva voce ; a quibus vero dedit pevfidceistius sectee barbarum facinus, quod
aberal, quia ad illa ire, vel tam citp ire non pote- apud Nortvvicum in Anglia crucifixisset puerum
j-at, quanlum prseslilcrit igneis litteris, et ad ac- quemdam nomine Willielmum : de quo tanquain
cendenda fidelium covda accommodatis, quid me- martyre ]am pridem actum fuit inBolIand. ad diem
morem ? Adisis bisloricum Cisterciensem , cap. 5 xxv Martii, tomo HI, istius mensis, pag. 588 el se-
cilalo.uum. 8. c Coelerum, inquit, .intevbellicos ap- qtientibus, re innexa anno Cliristi 1144. Perseculio-
pavalns hoc ipso anno Lingoncnses episcopum et nis tuba fuit eremila cui nomen Radulphus, Cbri-
clerum inler s"edissidentes paci reddidit. Et inler- stiauos contra illos commovens prcedicationibus suis.
ccssit miraculum proevisum, et in miraculo pro- < r> Opportmiiias accessit ex ovientali contva Saracenos
phetata pax, cum niiuus cousequenda putabatur. > expeditione, quam S. Bernardus lautopere.pvomo-
Res narratur apud Gaufridiim, lib. iv Yitce, cap. 5, vebat. Quia itaque ves illa affinitalem quamdam
num. 259. In annalibus Cislerciensibus, cap. 6, ex- habet cum historia belli sacii, de qua tvactamus,
stant Eugenii papse gesta adversusinfideles, ac Ber- eam in compendio referemus e laudato Annalium
nardiad liunc pro Samsone archiepiscopo Remensi.j eonditore. Judecis itaqueubique hivisis Clirisliaiio
epislola, quse inler Bernardinas a Mabillonio vulgatasj potissimum populo maxime nocuit ferina illa inno-
esl ordiiie 247. Ex iis autem, quee laudatus editor cuipueii cavnificina. c Hinc quippe odia Christia-
ad illam notat: « Solemne quondam evat, ufreges, _ norum, ait, in ipsos aucta, atque zelo in vindictam
in pvsecipuis feslis covonam accipevent feslivo ritu,p transeunle, et divitiarum, quibus abundabant, seeva
ut hic apud Biluvigas ante Jerosolymitanam expe- cupiditas,' multi in eorumperniciem conspiravere,
ditionem. Bituricensis archiepiscopus id sibi in suai et irse excandescentis semel in Savracenos, tanquam
ecclesia deberi conlendebat, Quare cum id Samsoni in Cbrisli hostes, facilior ad Judceos transitus fuit.
prsesiitisset apud Biturigas, rcclamante Petro ar- Exstat epistola _Petri Yenerabilis ad regem Gallise
chiepiscopo, Eugenius.usum pallii eidem Samsonii scripta; severa in gentem, Sarracenorum genle de-
inlerdixit, Ponlificias hac dc re litleras habes inl D teriofem perniciosioremque, et quee,"utnon deputet
Patriarehio Biluriceiisi, ex aliis nolisj » ex iis, in-- ulthno supplicio, al opibus mulctandos persuadet,
quam, perspicuum fit pvimo, hanc sententiam, cuii quas a Cliristiauis per scelera extorsisseiU (dictse
regis Ludovici Junioris causa erat immixta , lataml epistolse fragmentum in eisdem annalibus recitatur).
fuisse lioii sine periculo, ne vel omnino refrige-- Ilaque Pelrus, qui mitior, bonis omnibus; cseieri
sceret vel penitus extingueretur ardor erga dictaml capite pleclendos fore clamabant,
expeditionem. Secundo, suam recte aucioritatemI 404. «At .hitev alios ereffiita quidam, Radulphus
interposuisse virum sanctum huic controversisee nomme, seu niniio zelo , seu eaptandse plebis.avi-
«omponendse, si preeseriim ejusdem circumstantiass dus , el prsedicandi, quasi a Bevnardo missus , mu-
expendas. iius usiupans, cfucem contra Sarracenos orientales,
402. Audiamus Manricum, cap. 6, num. 7:: verum conlrfl domeslicos JudceosiiUernecioneni et
« Erat Samson... integrse famoeprsesul... et Ludo- mortem coneionabatur.» Loquentem deeoaudiamus
vico inter charos seraper babitus, tunc ab acceptaa Ottonerii Frisingensem lib. i: Be '-gestis-Friderici-1
corona charior adhuc... Turbavit regem, princi- impeMtoris, cap. 57 : «Inter hcec Rudolphus mo -
pes, et populum promulgata sententia, quantumviss naclms, vir qulcls,.?(.-rcligionis" habitum.:habens, re
S4i ACTA. 842
ligionisque severitatem solerter imilan.s, sed liliera- A persequendos, nedum occidendos. Inscribitur av-
rum notitia sobrie imbutus, eas partes Gallieequse chiepiseopis, episcopis, et universo clero et populo
Rhenura attingunt, ingreditur, multaque populo- of ientalis Francise, el Ba]oariee.Cceterum hsec epi-
rum niillia ex Agrippina, Moguntia , Vonnalia , stola veluti classicum est ad sacram expeditionem, de
Spira, Argentina, aliisque vicinis civitatibus , oppi- qua Guillelmus Tyrius in belli sacri Historia lib. xvi,
dis seu vicis, ad accipiendam crucem accendit; hoc cap. 18, ista loquitur, S. Bernardum laudans, aliis
tamen doctrinse suoe non vigilanter iutersercus, elogiis superius eidem sancto niihiise sacrse prseconi
quod Judsei in civitatibus oppidisque passim ma- apud nos in prsesenti materia datis conformia : «Vir,
nentes, tanquam Chvistianee religionis hostes tru- ait, inimortalis inemorise, et honestse conversationis
cidaventur. Quod doclvineesemen in multis Galliee, speculum, dominusBernardus, Clarsevallensisabbas,
Gevmanieeque civitalibus vel oppidis tam livmiter pieein Domino, et per ornnia amplectendse recorda-
radicem figens germinavit, ut plurimis ex Judseis tionis, ad prsedicti Deo placiti muneris exsecutionem
hac tumultuosa sedilione necatis, multi sub priricipis prseeipuus eligitur: qui in]unctce sibi dispensationis
B,omanorum alas tuitionis causa confugerent. Unde sedulus exseeutor, ejusdem operis secum Deoama-
faclum est ut non pauei ex ipsis hujusmpdi imma- biles tvahens comministrcs, impiger , indefessus, li-
nitatem fugientes, in oppido principis, quod Nori- „| cet corporis esset invalidi, tum propter ]e]unia pene
cum, seuNorenberg appellatur, aliisque municipiis continua, et subtilem nimis dietam , regna circuit,
ejus,ad conservandam vilam se reciperenf > Ha- regiortes obambulat, evangelizans ubique regnum
cienus Otto de pseucloapostoloiilo. -Dei, » etc.
405. « Doluere episcopi, uti subjungit Manricus 407, Sed ut ad Judseorum causam redeamus , non
nuin. 4, sanguinem effusum,, ]us gentium violatum, abs re fuerit audire Oitonem Frisingensem supra
desertas urbes, et se contemptui haberi ab uno mo- allegalum: « At prsefatus Clavsevallensisabbashujus-
nacho, qui sub preetextu prsedicandeecrucis, ex in- modi doctvinam preecavendam docens, ad Gallice
jiincto Bernardi, ipsis non solum inconsultis, sed Germanicequepopulos nuntios, seu lilieras destina-
renitentibus, totam fere Germaniam perturbaref vit, in quibus ex auctoritale sacreepaginee luculenter
Unde et Ilenricus, Moguntinus preesul, quernlas ad ostendit, Judseosob scelerum suoruni excessus non
doctorem sanctum lilievas dedit, quod talem hcmi- occidendos, seddispergendos fore. Unde et Psalmo-
nem sibi substituisset (namque ita credebatur) per graphi testimonium induxit, in LVII(imo Lvm) psal-
quem tam gravia , tam scandalosa per speciem zeli mo dicentis : Deus osiendit miki super inimicos meos,
el justitise praidicarentur. Tunc sanctus Pater pur- ne occidas eos. Et item : Disperge illos in virlule tua.
gandee tali calumnioe et nihilominus reprimendo {2 Hactenus historicus ille cap. 58 :Prcesens de falso ac
ssrpenti malo, primum ad eumdem Moguntinum, fallente doctore Radulpho arguffientum absolvam,
mox ad ornues episcopos Germanise scripsit epislo- disii duo observanda ostendero. Alterum esl, ejus-'
las.i Porro exemplar epistolse ad Henricum archi- dem Radulphi temeritatem non modo coercitam fuis-
episcopum Moguntinum, quse in editione Mabillo- se a viro sancto; sed ipsum etiam ab hoc fuisse con-
niana est ordine trecentesima sexagesima quinta, versum ad optimam fvugem, leste OttoneFrisingensi
alias 525, inter alia sic habet:'« Homo ille, de quo lib. i citato, cap. 59, ubi scribit ista de nostro abba-
agitur iu litteris vestris, neque ab homine, neque te: «Moguntiamquoque veniens, Rudolfum in maxi-
per homiiiem, sed neque a Deo missus venit, Quod mo favore populi morantem invenit. Quo accersito,
si semonachum aut eremitam jactal, et ex eo sibi permonitoque ne contra monachorum regulam, per
assumit libertatem, vel officium prsedicationis , po-" prbem vagando, propria auctoritate verbum prcedi-
test scire, et debet, quod nionachus non habet do- calionis assumeret, landeffi ad hoc eum, ut, sibi
centis, sed plangentis officiiun; quippe cui oppidum promissa obedientia , in cosnobiumsuum transiret,
earceresse debet, et solitudo paradisus. Hic vero a induxit.» Tatoetsi vero hoc sit actum quando sanctus
contrariis, et solitudinem pro carcere, et oppidum Bernardiis in Germaniam se contulerat, ut militiam
habet pro paradiso, 0 hominem sine pectore, o ho- I) crucisorientaleniibidemaiiiiuntiaret, hoc tamenloco
minem sinefronte! Cujus slultitia elevata est super iilud cuni preecedente Radulphi histoiia conjungimus,
candelabrum, ut appareat omnibus , qui sunt in addentes insuper epiphonema Manrici cap. 8 : « Sic
domo. Tria sane sunt in eo reprehensione dignissi- Bernardus, quem non Ecclesise proesules, non prm-
ma: usurpatio prsedicationis , coiilemptus episcopo- cipes, robore susepotentise compescuerant, persua-
rum, homicidii appvobati libertas. i.Alia, qusesupev- sione cpmpescuit; et citius dictu venit, vidit, .vicit,
addit ei quibus pseudo-doctorem istum arguit, ac peccala submovens, servanspeccatorem. Yerum est
vitam Judoeo non auferendam defendit, invenies in tamen Moguniinum populum, qui Radulpbo ad-
dicta epistola. bssserat, discessum ejus impatienter tolerasse;»lego
406. Legi etiam meretur ibidem epistola 565, enim apud Ot-lonemcap. 59 supra citato, remillam
alias 522, qua vir sanclus , uti habet titulus : Ad accidisse cpopulograviterindignante, et, nisi ipsius
arma contra infidelcspro defensioneorientalis Eccle- sarictitatis consideratione revocarelur, etiam sedi-
sice suscipienda horlatur. Preeterea contra turbulen- tionem movere volente.i Tantam sibi apud sedu-_
tum quemdam pveedicatoremdocet, Judseos non esse c.lumpopulum auctoritatis conciliaral pseudoaposlo-
PATKOL.CLXXXV. 27
 S<55 S. BFRNARDICLAR.E-YALLENSISABBATIS g.y
lus iste.c Sed,> ut subdit Manricus de sanetoPatre, A 410. Baronius ad annum Christi 4146, num. 25.
«continuit reverentia illius omnes; el quod semel « Ubi, inquit, ad finem prsesens inclinaret annus,
Bernardus improbasset, approbare non ausis, sim- se contulit in Germaniam.i Sed Manricus ad eum-
plex ipsius verbumpro lege fuit.» Et hoc primum, dem annum cap. 8, num. 2, longe probabilius esse
quod observatum volebam; cui nunc subjicio alterum. censet, iter illud accidisse citius. Expendendas pro-
408. Sanclus Paler in epistola 565 quani citabam, ponamus illius ratioues : c Cardinalis Baronius sub
hsec scribit : «Iilud quoque admonitos vos csse est finem hujus anni profeclum pulat, motus , ut credo,
necesse, fratves diieclissimi, ut, si quis fovte amans historia miraculorum ejus in prooemio, queea prima
pvimatum gerere inter vos , expeditione sua regni Dominica Adventus exordium sumit, Yerum eumin
voluerit exerciturn prsevenire, nullalenus audeat; ct cadem bistoria scriptum sit cap. 15, sanctum Pa-
si a nobis raissum se simulet, non est verunr; aut trem hujusmodi occasione exulasse a filiis iere per
si oslendat lilteras tanquam a nobis datas : sed om- amium ; et alias Claramvalleni ingressum non mullo
r.iuo falsas, ne dicam furtivas, esse dicalis,i etc. post fesium Purificationis anni sequentis; cogimur
Annalium Cisterciensium coiifector m hunc epistoke coutra eumdem Baronium dicere, aut adiisse Tolo-
iocum animadvertit ista cap. 7, num 9 : c Cardinalis sam conlra Henricum, antequam in Germaniam se
Baronius dum heec narrat, in ea sententia est, ut B conierret, aut Germaniam antefmem anniintrasse:
putel, sanctum, dum contestantur omnes,ne litleras quamvis miracula non a primo ejus ifigressu , sed
a se missas acciperent, quas scirent esse falsas, a ab accessu ad Conslantiam scribi coeperint"-." alque
Nicolao sibi preecavisse, illo nimirum, quem prsece- hoc longe probabilius ]udico , nec non conformius
denti anno in Clarsevallis monachum susceplum; ipsi narrationi. Utcunque fuerit, Germaniam san-
hoc, scribentem Bernardi patris nomhie ad comilem ctus intrans ulrumque scopnm altenlius intuebatur,
el proceres Britannioe superius vidimus; quin et ut et Christianos cieret in Sarvacenos, et a Judeeis
j_jusdemsigillum, stylumque in grave ipsius et alio- retvaherei.i Dehis jam dixiinus, per prolepsim etiam
mim daninum simulare consuelum , inlva dicemus. relala 'conversione Radulphi, qusepropriehujusera*
Sed, ulirecte observaiidem Manricus, non credide- ijci. Deillisveronunc singilialim agendum superest.
rim, inquit, tam cito comprehensum a sancto Patre, 411. «Conslal in primis,» asserente Manrico cap.
maxime in ejus obsequio permansurum per annos 8, iium. 4, csub fnieni niensis Oetobris ad Worm?-
idiquot. Neque est, cur ad inceria recurramus, cum tiam urbem commoratum, multos ad bellum sacrum
certa habemus. Badulpho praedicaiile sub ejus no- cvuce signasse.De ipso namque, subinitium Janua-
mine, quse fuit querela Henrici Moguntini, preecavet rii anni sequenlis eamdem urbem ruvsus adeunte,
sibi a simili fallacia.» In memoriam revoca quse de Philippus (1) tunc archidiaconus, post monachus,
Nieolao Arremarensi antea prseraisi: de Radulpho qui prsesensfuit, scvibit in hsecvevba,> qucehabentur
autem nonnulla per prolepsim modo dixi; nonnulla infra libro sexto Yitee , part. n, cTransierat..... per
dicam proxime, oblata opportunitale peregrinationis Wormaliam ante duos menses, et sermone habito
Germaniese,quam S. Bernardus suscepil, partim ul innumerabilem ibi signaverat populum signaculo
eum compesceret, partim ut ejusdem regionis pvin- militieeChristianec.i Quiddeinde?cFrancfordiee,>sic-
cipes ad bellum sacrum excitaret, utpergitidemAnnalistacap.8, num.4,« convenitim-
peralorern, queedarncum eo negotia tractaturus, ac
J XXXIX, Germaniam peragrat pro mililia sacra; vebit obiler
tingumgratia; perorantis vis acfructus; miracula; suggesturus, de bello Sacro, et semi-
colloquiumcttmS^Rildegarde; conversio Alexan- na jacturus, quce postmodum Spiree fecundaren-
.dri Coloniensis. tur. Nec virum, quamvis sui reverentissimum ob-
109. Duplex causa virum sanctum in Germaniam sequentissimumque, facilem invenit in hoc nego-
ievocavit.UtramqueexprimitOttoFrisingensislauda- tio : quin aversantem itcr transmaiinum; nec per-
tus, lih. i, cap. 59 , hsec uiemorans: < Igitur innu- suasibilem, ut ad illud adducerelur , non otscure
jnerabilibus in occidentali Gallia ad transmarinam n lestatur Philippus auctor , paueis, sed oculatus tes-
expeditionem excilatis, Bernardus prcedicationis tis , cuncla describens, dum gesta Spirce pandit in
nomine movendum orientale Francorum regnum hunc tenorem lib. vi Yitse , pavte i, cap. 2 : « Prius
aggredi disponit, tam ob boc, ut animum prineipis enim apud Frankenvoert regem secreto convenerat
Romanorum sacrse exhortationis verbo ad aecipien- vir bcaius, aamonens ut ipse saluti proprim provi-
dam crucem emollivet, quam ut Rudolfo, occasione deret in tempore misericordiw ~uberis.-Gui.cum.re-_
ludceorum cvebras iu civitatibus seditiones populo spondisset nulluni sibi hujus miliiiw inesse proposi-
contra dominos suos moventi silentium imponevef» tum, lacuil vir mansuetissimus, dicens non esse
Dueeigitur hse rationes virum moverunt, ut in Ger- parvitaiis suw importutuus instare regiaz majesiaii'.
maniam se confervet: quibus duplex respondit fru- Hinc planura fit, magna dicendi ac persuadendi vi
ctus ab ipsointentiis, preeteralios non tam ab.eodem opus fuisse sancto Patri, ut Conradum ita tunc ani-
sancto Patre quoesitos, quam sponte oblatos. Sed ma comparatum, poslca Spirseflecterel in quam vo-
habenda etiam ratiolemporis, quo iliuc profectus est. lebat pavtem. .

(1) Imo Yuolkemavus clericus Conslanliensis, posl monaclu

8-iS. AGTA. - 248
412. At Francofurto discedere in alia Germanise A 445. Etenim ilanvicus, relata cap. 8, num. .6 et
loca cum saucto uon possumus, nisi ab ipso ibidem 7, ex Trithemio colloculione isla, ibidem num. 7,
gesta narremus. Helmoldus presbyterin Chronicis euni ita concludentem recitat: « Sanctus vero Do-
Slavorum anno 1556 ,. Francofurti editis cap. 60, mini famulus Bernardus valedieens virgini Christi
pag'. 128 et seq. lisecita memorieeprodidit: « Circa Hildegardi cceptum iter per descensum Rheni con-
tempora dierum illorum ortee sunt res novse, et loli tinuat, et in Bopardia paralyticum in mcdio po-
orbi stupendse. Preesidente enim sanctissimo papa puli, maniiilli imposita curat. Inde per Mosellse
Eugenio, Conrado quoque tertio gubernacula regni alveum Treverim conscendit, el tres csecos, clau-
moderante, claruit Bernardus Clareevallensis abbas, dum unum, et suvdam mulierem in eadem civitate,
cujus fama lanta signorum fuit opinlone celebris, ut omni inspectanti populo, curavit. i At subdit prsa-
de loto orbe confiueret ad eum populorum frequen- dictus historicus Cisterciensis: « Heecex Trittse-
tia, cupientium videre quse per eum flebant mirabi- mio; quod altinet ad tempus, dubia iide: quippe
ha. Ific itaque egressus in Teulpnicam terram, venit omissa a Philippo, qui ex colloquio Conradi cum
ad celebrem curiam Franckenvort,- quo tune forte Bernardo ad Francofofdiain, gesta saucti deseribit
rex Conradus cum omni principum frequentia fe- per dies «ingulos. Sed neque sancta, ut ipse
stivus oecurrerat. Cum ergo sanctus vir in ecclesiis •i Trithemius ait in Chronico Spanheimensi, anle an-
potius curandis segrotis in nomine Domini propen- num 1148, Bingionum terrarn [al. ad Bingos] cum
sius instaret, astante rege et summis potestatibus, conventu suo occupaverat.,» De hac sancta actum
incevtum erat inter tantas populoruni catervas. quid esll7 Septembris in BoIIand. et Martyrologio Ro-
quis pateretur, aut cui forte subveniretur. Aderat mano; de qua etiam inferius recurret sermo. llic
iliic comes nostev Adolphus , certius nosse eupiens non addimus epistolas duas, quarum unain ab illa
ex pperatione diyina viviutem viri. ad sanctum Patrem; alteramautem ab hoc ad illam
415. « Inter hsec offertur ei puer csecus et clau- datas recitat rium. 8 et 9, idem Manricus; ma]or
dus, ciijus debilitatis nulla potuit esse dubitatio. _ enim nobis se offert et longe illustvior rerum di-
Coepit ergo vir sagaeissimus intentare solerter si- ceadarum copia in viro sancto Germaniam per-
fbrte posset in hoc puero, sanctitatis ejus expe- agrante, armaque sacva annuntiante, nec non pro-
rhnentum capere. Cujus incredulitati, veluli divi- digiis fvequentissimis ibidemcoruscante. Ei itaqne
nitus edoctus vir Dei, remedium providens, puerum iliicperegrinanti comitesnos adjungamus, itatamen,
prseter ffiorem jussit sibi applicari: cseteros enim ut qusepertinent ad loca Germanicse peregrinationis,
verbo tantum consignavit; hunc:"vero exhibitum ejusdemque socios, ac creberrima, testatissima,
inanibus excepit, oeulisque movosa. coiitrectatione i] omnisque generis miracula, tum ibidem, tum hi
visum restituit. Deinde genua contracta corripiens, reditu ad suos Claravallenses.sunt a magno thau-
jussit eum currere ad gradus, manifesia dans in- maturgo nostro edita, Dominosermonem e]us cpn-
dicia recuperati tam visus quam gressus. » Hsec _h*mante tot tantisque sequentibus signis, uon si-
Francofurti a Bernardo gesta refert Helmoldus. mus hic daturi, sed lectorem mittlmus ad librum
414. Inde, utdicitur in Chronico Hirs.augiensi miraculorum istorum, quem infra vecudemuS, ac
Trilherflii, anno 4690, typis mbnastevii.S.. Galli"re- notis illusti-are conabimur:
cuso, ad annum 1147, pag. 415,'« navigio descen- 416. « Est famen pro miraculo habendum, quod
dens pervenit ad Bingios, ubi Hildegardis monialis sancto vivo prsedicaiite natali lingua, Gailicana nimi-
virgo_ Christi devotissima... in monte S. Rupevti rum, cu]us Theutonici omninoessent expevtes, popu -
construxit ccenobium, cum qua dulces fertur de lum nihilominus audientem, sed nonintelligcntem?
futura felicitate miscuisse sermones. Erat namque usque adlacr5rmasprovocaret ad compunctionem, »
divo Bernardo sancta Christifamulaet scriptis nota, ut observat Manrieus cap. 9, num.5, rem confir-
et relatione multorum in Domino comprobata. Ad mans e Csesarii supparis auctoris bomilia 16, De
quam cum pervenisset, post orationes consuetas et infanlia Chvisti, e qua citat ista: « Tempove Con-
salulationis obsequia, preeceph sibi volumina exhi- ' * radi imperatoris cum S. Bernardus hi Alemannia
beri, quee illa divinitus inspirata conscripsit: qui- lingua Gallica prsedicaret, ita populum accendit, ut
bus diligenter ex.parte revisis, ultra quam diei uberrimCileret; et cumtuncejus verba non intel-
potest admirans, dixisse fevtur ad socios. c Hwc ligeret, postea cum intevpvesperitissimus sancti ser-
scriptanon sunt humanitus adinventa, nec potest ea monem exponeret, populus nonest motus. » Tanta
moralis homo capere, nisi.ad De'isitnilitudinemintus videlicet erat potentissimi preeconis, prsesentis, lo-
et in anima fuerit reformatus per amorem. Piuva, quentis atque ardentis vis. Hsecfortius confirman-
quse Sanctus tunc dixisse fevtur, ibidem legi pos- lur a Gaufrido lib. ui Yitse, cap 1, num. 158, ubi de
sunt. Ef hicquidem fructus videtiir ab eo non quse- mirifica lingiieeejus gratia scribens, ila loquilur a.ij
situs dmn in Germaniam tenderet, sed ultro, durn nostrum propositum: «Inde erat, quod Germanicig
ibi ]am degeret, oblatus, ut nildegardem corrobo- etiam populis loquens, miro audiebatur affeclu, et
raret advevsus hominum obloquia ; si ipsius cumilla ex sermone.ejus, quein intelligere, ulpote alteri..s
collocutio vere subsistaf: quod ideo addo, quia linguoe homines, non valebant, magis quam ex peri-
nonnulla eidem incommodant, tissimi eujuslibet post eum lpquesiis interpvetis in
f,j,7 S. BERNARDl CLARJE-YALLENSIS ABBATIS 848
tcllecla locutione, tedificari illorum devotio vide- A moratus \ir nobilis Alexander, qui eo tempore ju-.
batur, et vevborum ejus magis sentire vivtutem : cu- Venis et ssecularis scienlise typho turgens, divitia-
]usrei certa probatio tunsio pectorum erat, el ef- rum quoque et transilorii honorisinfulis adornatus,
fusio lacrymarum. » Mirum itaque tton est, frequen- iiihil ininus quam conversionem cogitabat : sed
tissimo ac consiipatissimo concursu ad sanclumhunc Deus, qui comprehendit sapientes in astutia sua,
oratorem fuisse viam ab auditoribus affeclalam: de mirabili hoc ordirte, sicul sequentia declarabunt,
quare vide iiiler miracula cap. I, occasione mira- adimplevit. Cum enim beatissiriius Pater Bernardus
culorum, quse facta sunt Constantice, et e quibus ipsum de conversione liionuisset, ille seccular!
etiam nonnulla consignat Trithemius in Chronico scientia vel opiilenlia tumens respondit, se ad pi'ee-
Hirsaugiensi ad anniim 1147. sens riil minus cogitare, vel velle quam habifum
4S7. Miram vero aique insignem Alexandvi Co- sumcre monachalem. Eadem igiliir nocte cum mem-
loniensis convefsionem, Basilese a viro sancto im- brii sopori dedisset, apparuit ei in visione idem
petratam, ila exponit auctof Annalium Cistercien- homo Dei, erigens eum de grabato, in quo gvaviter
sium eodem cap. 9, numer. 11 et 12, quam et nos languere videbalur, ac restituens sanilati. Deinde
hoc loco desiderari non patimur. c Hunc, ait, cum tulit habitum suum quo erat ipse indutus, et ex eo
Romam proficisceretur, Bernardo obviam factujn TI contexit Alexandrum. Qui cum eumdem habitunt
superius vidimus ; quin et videntem divineevirtutis semel et secundore]ectum ab humeris indignanti
opera, sive magis expertum in se ipso, quod staliin animo repulisset, tertia tandem vice collo ejus in-
dicam, tandem dedisse manus sancti monilis, et se jectum el corpori valenter astvictum compulsus est
iiineiis socium adjunxisse, monachum induiturum retineve.DeindePater sanctus baeulura, quem manu
in Claravalle. Yerum quo loco, et quo ordine hsec tenebat, ipsius manui tradens, futuvoe prselationis
accideriiil, aliunde nobis venit excipiendum. Et gratiam denotavit, et ila abire preecepit.
locum quidem habemus ex Godefrido sancti Patris 420. « Evigilans autem Alexander uihil adhuc
notario, qui virum ad Basileam conversum tradit, pro hujusmodi revelalione mollescere poterat, sed
quippe sanclo egredieute prsediciam . urbem, me- in eadem animi duritia persistebat. Eodem vero
niiuit Alexandri, et statim subdit: Iste est Alexan- die cum ille beatissimus abbas ad mensam recum-
cer, qiii in eisdem diebus ad viri Dei sacra monita, bevet, oblatus est ei piscis, qui perca nominalur,
ostensionemque virlulum... secutus est eum, > ex ut ex eo reficeret. Quo viso, vir Domini ereciis in
Hb. iv YitaeS. Bernardi, cap. 6, numer. 241, de quo coehimoculis, super eumdem piscem diutius oravit,
«tiam lib. viYitee seu iniraculorum parle i, cap. 1, et benedicens illum, prsefato Alexandro pro pitanlia
numer. 283. At qualis ille fuerit, et quo modo, ac 'j transmisif Quem dum ille gustare inciperet, ad
ordine conversus, edocet Exordium magnum Ordi- pfimum illico morsum meruit in seiiielipso feliciter
nis Cisterciensis apud Tissierium distinetione 1, cap. expeiiri, quantoevirtutis esset ovatio famuli Dei;
25 : «Apud Coloniam Agrippinam, quse est bisignis nam repente mutatus in alierum virum, compun-
metropolis Germanise, fuit magister quidam, ctus est valde, et ccepit ubertim super eumdem
Alexander nomine, canonicus (S. Maricead Gradus, piscem lacrymas fundere. Mirabatur vero seipsum,
uti habet notula mai'ginalis) doctovque famosissi- riesciens, quid haberet, vel cur fleret. Tandem re-
inus in eadem urbe. cordatus visionis, quam nocte prseterita viderat, in-
418. « Accidil autera, ut Dei famulus beatus tellexit a Domino gratuita ejus miseratione se esse
Bernardus Claraevallensis abbas, jubente sancto preeventum. Unde supernsevocationi exintimocor-
papa Eugenio Germaniam ingrederelur. Jerosoly- degralias agens,beato Dei famulo in conlinenti se
milanum iter Conrado imperatori et populo terrec reddidit. A quo benigne susceptus, et in Claravalle
preedicaturus. Cumque ibidem signis et virtutibus. monachus factus, et deinceps Grandissilvse pastor
innumeris coruscaret, videns imperator mirabiiia effectus, adeo in sanctilate vitee profecit, ut posl--
raagna, quee Dominus per eum ostendebat, com- modum fieretCisterciensis abbas coenobii (nonus, t
punctus corde, crucis signum de manu ejus acce- utl habet notula marginalis)« actotiusOrdinis pater
pit, Jerosolyinam profecturus. Nec dislulit hoc universalis. Heec nos, sicut ab eodem Dei famulo
idem facere innumera hominum multitudo : ita ut Alexandro audivimus, fideli relatione deprompsi-
Iricredibili fidei ardore succensi, scissuras et fira- simus. i Mabillonius Yitce S. Bernardi libro VH,qui
brias de vestimentis faniuli Dei, qusepropter hoc excerptus est e magno Cisterciensi Exordio, ad
ipsum nova frequenter accipere cogebatur, undi- hunc locum totius Ordinis pater universalis, ob-
que certalim diripevent, seque infelices arbilraren- serval ista col. 1209 : c Insigiiis hic loeus ad il-
tur, quicunque de indumentis ejus cruces habere lustrandam dignitalem abbalisCisterciensis : de quo
non mererentur. Multi quoque ex eis nobiles ac vide epislolam 4, numer. 3, et epistolam5, num.
sapientes viri, per manum illius sese Domino red- 1... Idem abbas ordiiiis Pater universalis iteffi ab
diderunt, qui in Claramvallem ab eo deducli et 'Herberto appellatur Irifra num. 17. » Cseterum ini-
Rionaehi facti, maximum deinccps in Ecclesia Dei rabilis illa Alexandri conversio, unus denuo est e
fructum altulerunt. fructibus ante excursionera Gerffianicam a Bernardo
419. « Ex quibus etiam exstilit unus supra me- non qusesitus, sed in eadem ultro ipsi oblatus. Dica
S49 ACTA. 850
mus nunc, quam potenter rem gesserit vir sanctus,. A rus Campensem sui Ordinis abbatem seeum as-
ut Conradum indueeretadbellum sacruni. sumit, et reliquas totius, « quod accommode intel-
§ XL. Conradus imperator militiw sacrw adscriptus; ligendum, > Germanise urbes velocius peragrans,
excursiones S. Ber.nardi per Gefmaniam; reditus alque illustrans miraculis, verbum cruCis adversus
in Galiidm; miracnla; cdnventus Statnpensis;
infelix Orientalis expedilionis evenlus perperdni crucis hostes concionabatur... Verum quas urbes,
sancto impulatus. et quo tempore discurrerit, ex ipsis, quos secum ad-
421. Nihil minus cogitabat Conradus, ut memorant duxit, vise sociis, qui cunctis interfuerunt, accipiat
Annales Gistercienses cap. 10, quam crucem su- lector ; » quem nos mittimus ad librum vi Vitce, seu
mere, et deserto imperio occidentali ad remotas de miraculis, parte n, cap, 5, ubi de soluta curia
orientis plagas arnia conveftere; maxime cuffi Spirensi, transilu sancli per civitatem Wormaiien-
Germania fiagraret bellis civilibus, quibusdamprin- sem, ac miraculis. Inde Confluentiam, acUoloniam
cipumdivisis inter se, et, nisi e]us prsesentia con- viator sanclus se contulit, signis demore.eumco-
linefenluf, forsitan ab iniperio dividendis. In- mitantibus, prout mox citalo capite licet videre.
dixeral tanien generalein curiam Spirse, cui Ber- Quid referam alia, quee Colonia profectus edidit
nardus adesset, in die natali Christi congregan-. Aquisgrani, Trajecli ad Mosam, Leodii, Gemblaci,
dam. » Factum videatur in libro vi Yitse, qui est de B Yillarii, Cameraci, aliisque in Iocis, neipsa qiiidem
•uiraculis, parte i, .cap. 2, ubi prselerea invenies fe- Hispania inde exclusa, quamvis ibideffi non essct,
licem a sanclo prsecone intenti finis successum, iffio nunquam ibi fuerit, sicut postea pluribuspro-
Conrado, acnepote ejus Friderico juniore, necnon babitur. At de innumeris sancti prodigiis exstant
innumeris principibus cruce signatis;; adde mira- lueulenlissima scriptorum testimonia; de quibus
cula ibideffi relata. Nec vefo fruslratus est Ber- inferius dabitur fractandilocus. Diceresi DeumOp-
nardus opera sua, dum discprdes Germanise prin- timum, maximum, qui facit niirabilia magna solus,
cipesin graliam reduxit, rem testante Oltone Fri- tantas ex inflnito omnipotentice suee thesauro cum
singensi lib. i De geslis Fiiderici, cap. 42, cujus incomparabili suo thaumaturgo communicasse di-
verba id non obscure videnturlnnuere. Sunt autem vitias miraculorum, ut nec numero, neclocis, nee
ista: «.Igitur non solum ex Romano imperio, sed temporibus, nec personis circumscribere ea voluisse
etiam ex vicinis regnis, id est occidentali Francia, videatur, tunc preesertim quando occidentis populos
Angha,. Pannonia, innumeris popujis ac nationi- ad sacra bella ciebat vir niagnus.
bus hac expeditionis fama ad siimendam crucem 424. « Dum heec per sanctum Patrem ageren-
commotis, repente sic lotus pene occidens siluit, ut lur, ait Manricus, cap. 4, Conradus, qui vexil-
non solum bella movere, sedet arma quempiam ii (u ium belli sacri ab ejus manu Spirce ante susceperat.
publico poftare nefas haberelur. i expedilurus queecunque necessaria, conventum ge-
422. Illud vero, quod perliibeturj inter miracula neralem indicit in Bajoaria, intrante mense Fe-
Spifse faeta, parle i, cap. 2, num. 502. « Ubi,., bruario celebrandum. Huic quia Bernardus assi-
egressi.fuinius, et rex ipse cum principibus san- stere non! potuit, venerabilem Adamum, Ebra-
cluni Domini deducebat, ne comprimerent eum censem abbatem, eujus suprameminimus, substituit,
lurbce, etc,;illud, inquam, magis clare at pathetice litterisque tum apostolicis tum propriis munitum
exprimit S. Antoninus parte n Historiarum, titulo voluit, per quas subdelegati oflicio (nam id etiam
17, cap.i, § 6,ita de Bernardo loquens: « Apud concessum) perfungeretur. > Porro quse ibidem acta
urbemSpirensium lantus erat concursus, ut Con- sint, describit Otto Frisingensis, qui eisdem adfuit,
radus rex seu imperator, ne populus eum compri- lib.i De gestis Friderici, cap. 40, reffi illigarts mensi
meret, deposita chlamyde eum in proprias ulnas Februario, et inter alia: e Accepere, ait, eadem hora
suscipiens de basilica asportaret, t>Annales Cisier- crucem tres episcopi, videlicet Henricus Raiispo-
eienses paulo ante assignatf memorant, num. 6 nensis, Otto Frisingensis, Reginbertus Patavien-
iconem Mari.seYirginis ter a: sancto Patre saluta-, r, sis, > aliique viri illustres, de quibus ibidem flt
tam Spiroe, semel eidem salutem reddidisse,- cun- mentio. Quidnam inlerea temporis S. 'Bernardus ?
ctis audientibus. Et deinde numer. 8 sermo est de Audiamus Gaufridum lib. vi Yitse, seu parte ui
lacte ejusdem Yirginis, quo irroratus fuerit, nec Miraculorum, cap. 6.
nonde saluteeidictaa beatissima Deipara in cele- .425 « Dominica die festum erat Purificationis
bri monasterio Afiiighemerisi; quod factum differt beatse Marise; et Francorum rex Ludovicus... Ca-
in amiumsequentem. \erum hsecinferius^discutie- talaunum occurrebat viro Dei. Plurimi quoque ex
mus. Nunc alia nos vocant, qusevir sanctus Spira principibus utriusque |regni convenerant... ut de
discedens, atque alia Germanioe loca peragrans, via Jesosolymitana communi consilio tractaretur. »
patravit. . . Idem auctor . plurima deinde recenset miracuia ,
425. AnnaUumCisterciensium concinnator ad an- quse in itinere Claramvallem versus ab ipso facta
num 1147, cap, 2, num. 1 et2, « Soluta, ait, curia, sunt, quse alibi a nobis dabuntur. Porro historisa
et salutato Conrado impevatore, ac Constantiensi belli sacri ratio requirit ut. silentio non preeter-
episcopo, quem sociumvice, seu potius deductorem eamus acta conventus Stampensis, inquo postrema
hacterius habuisset, Pater sanclus Spira discessu- Jerosolyinitanse profectionis capta consilia, Domi-
§51 S. BERNARDI CLAR_E-VALLENSISABBATIS 852
nica Septuagesimse, anno, in quo versamur, 1147. A sanctum Bernardum eodem tempore quasi ex.sulta-
De hoc itaque conventu seu colloquio a pag. 15 buiidum in hsec prophetica yerba erupisse : 0-Ru-
ita scfibit Odo de Diogilo supra laudatus : e Om- tila, Rutila, tu rutilabis aliquando; quse virum
ues igitur ad Circumdederunt me Stampas vocat Dei de Carthusianis in istum locum post annos
(Ludovicus rex) ut pariter eligerent, quod pariter fere trecentos introducendis, ac ibidem modo adhuc
tolerarent : qui sicut fuerunt in veniendo alacres, habitantibus prsedixisse, nullus inficias ibit, qui ip-
sic utinam essertl in electione prudentes! Congre- sius ardentissimum affectum erga Carthusianos vo-
gata enim loco et termino episcoporum el nobilium luerit considef are. > Hsec ibi; velleni apud anti-
multiludine tam gloriosa quam magna, preedictus quiores. Quibus adjungi potest vaticinium de cce-
eliam abbas (Bevnardus) et prcedicanduspreesentiam nobio Bellopratensi, quod citatus narrat Raissius :
suam obtulit, et rumorem attulit. el utroque lseta- de ccenobii Alnensis reforaiatione agil Manricus ad
bundam reddidit concionem. Nam de Alemannia ve- annum 1147, cap. 3, in fine; de Gemblacensi ae
liiebat, vegemque et regni proceres militice crucis Yillariensi monasterio dicam § 47. De Yillariensi
Ghristi adjunxerat. Deinde diversarum nationum Monasterio vide pag. 543; de Gemblacensi 542,
leguntur litteree, nuntii audiuntur, et heec usque ad 544, 595.
vesperum protenduntur. In his duxerunt lsetam B 428. Sed antequam nos reiiqua prosequamur, ques
diem, et quod superfuit, in crastinum distulerunt. ad expeditionem Orientis pertinent, prodigiis prope
426. c Venit dies magis leeta quam prospera. In- iiifinitis, quibus incomparabilis noster thaumatur-
terfuere eongregatis, qui Gi;secos dicerent, sicut gus apostolicos peregrinationis suse Alemannicee.Ia-
'ectione et experienfia noverant, fraudulentos. Rex bores iUustravit, accenseamus unuffi prima; notce.
autem el sui, qui merito nullarum gentium vires Chronicon Claravallense ab anno Chrisfi 1147 us-
timebani, fraudes utinam timuissent! Sed quia non que ad annum 1199perductum, auctore anonymo
est consilium, nec prudeniia contra Deum, elege- Claravallensi monaeho, ex veteri codice ejusdem
rur.t viam per Grseciam morituri. Sicsecunda dies monasterii edidit Chiflietius in S. Bernardi genere
lerminala est, non secunda. Tunc viri nobiles, re- illustvi asserto pag. 81, et sequentibus ; chvonicon
gis Rogerii nuntii confusi abeunt, doleiuium habitu autem illud sicincipit: «Anno Domini 1147beatus
domini sui satis expresse monstrantes affectum : de Bcrnardus abbas Clareev.allisin Alemannia crucem
dolis Gvsecorumpveedicentesnobis, quod postea su- prcedicavit : virtutes multas et magnas fecit: inter
mus experti. Nec mirum, si Rogerius rex potens et quas et mortuum illum resuscitavit, de quo habetur
sapiens regem oplabat, ^siFrancos diligit, nostrarum in libro Miraculorum domnilierberti. >Jam vero ne
partium oriundus. Postremo revolvit diem tertiam ^ plus quam sat est immoreffiur militiee sacrce rebus,
gratia Tvinitatis, et congregali, gratia prius sancti quee sunt extra Bernardum, congerendis; de dis-
Spirilus invocata (quam pridie utinam similiter cessu Conradi ac Ludovici in Ovientem scribit Otto
invocassent!), deinde a sanclo abbate sermone ha- Frisingensis toties ante citatus, lib. i, cap. 44, de
Jbito spiritali, de regni custodia pvosequuntur.. In- eorum advCntu cap. 58, de reditu Conradi cap. 59,
ter hsec indicitur dies in Pentecosten profecturis. » deinfelici sacree expeditioriis eventu cap. 60. Quid
Plura ibidem. referam Odonem de Diogilo, quid Baronium.quid
427. Ncc vero Pater sanctus reliquit Stampas mi- Pagium, allosque?
raculis vacuas : inde item profectus, prodigiorum 429. Porro de lamentabili hae tragoedia, quam
splcndore ac multitudine iter suum, quo Glaramval- submisso silentio mirari ac venerari debemus, scru-
lem repetebat, egregie illustravit; quam dum in- tari autem non possumus, nedum compreliendere,
grederetur, pueruni surdum ac mutum sanavit. Re- "illud.Apostoli efiatum ad Romanos cap.n repeta-
feruntur ea accurate in libro vi Yitse, seu Miraculo- mus : 0 altitudo divitiaruni sapientiw et scienliwDei!
rum parte ui, unde etiam nos postea iectori illa le- Quam incompreheiisibilia suni judicia ejus, et in-
genda exhibebimus. Idem preemonemus de aliis bene vestigabiles viw ejus. Quis enim c.ognovit sensum
multis, quee Treviris, Meiis, Tuili, Rutilse accide- Domini, aut quis consiliarius ejiis fuit 1'Adde iilud
ruut, et quorum ratio habebitur infcrius. Addi inte- vatis regii : Judicia tua, abyssus multa. Illud item :
rim his possunt ea, quce Arnoldus Raissius in Au- Justus es, Domine, et rectum 'jitdicium luntn. Quid
ctario ad Natales sanctorum Belgii Joannis Molan:i post heec S. Bernardus tot tantisque euris, peregri-
ad diem 20 Angusii adnotavit: e ln Lutzenburgens:i nationibus, laboiibus ac mif aculis de saevailia -ex-
ducatu adiit eliam aliquando monasterium Ciarifou- peditione immortaliler meritus ? Quid inter obloquia,
-is, quod a monialibus Ordinis ipsius sancti Ber-• quibus impetebatur vir integevrimus, nonsecusac
nardi hodierna die incolitur : visiturque in eo fons,, si ipsemet fuisset in causa hu]us funestissimse ac
qui etiamnum hodie a S. Bernardo, qui eidern benei deploratissimce catastrophes ? Quis illi inter hcec
precatus est, Fontis S. Bernardi nomen retinet; ett animus, quis sensus ? Anne a vevo abludeve cut
cum flde ac devatione epotus, contramorbos opitu-- quam videbimus, si dicamus," toto, quar.tus erat,
lationi esse creditur. In ejusdem ducatus confinibiii; Bernardo opus fuisse, ut bolum tam durum deco-
situm pagum vocabulo Rutilam pertvansiit, ubi e?; queret? Sed vir ubique-maximiis, et tam inrebus
patrum trad!tione posteri e-onnnemorant eumdcr:i adversis , quam in prospe-ris"sua se virtute susten-
80 ^TA. m
tat-s, animam possedit in patientia, et post casum A Beniardus Carnotensis, ad ultimum Ani.elmus et
undequaque acerbissimum, sive Chiistiani orbis bo Radulphus Laudunenses, germani fratres, non le-
uum, siv.e tot artimarum salutem, sive divince glo- vem ab eis, sed gravem doctrinam hauserat, manu
rice amplifieationem, si aliler Domino visum fuisset, non subilo ferulse subducta, a scientia haud cen-
sive calumnias sancto Patri impactas consideres], sura morum, vitseque gravitate discordante, non
sive omnia denique, quse extra ipsum erant, in jocis vel ludicris, sed seriis rebus mentem appli-
magno lamen ipse menlis heroicce culffiine apud se carat. Hinc erat, ut tam gestu, quam voce pondus
slabat erecfus, ita ut niore consueto nullibi deside- servans, sicut in factis, sic in dictis se ostenderet
rari pateretur operam suam, quaudo videbat nego- difficilem, ut nunquam puerilibus, vix autem eru-
tiis publicis utilem illam esse posse. Eteniin Man- ditis et exercilatis, quse ab eo dicebantur, paterent
ricus ad Inmc ipsum annum 1149 quo Ludovicus aniinis, t teste eodem Ottone cap. 50.
VII Francorum rex, et Conradus imperator redie- 451. Mabillonius in prsefalione generali ad novam
runt ex infelici expeditione Hierosolymitana, S. Ber- suam Operum S. Bernavdi editionem g 5, num. 58 :
nardum exliibet bonis operibus intentum; prout < Hilarium hunc, ait, non alium esse exislimo ab
ibidem legi potest. Vide quse postea dicemus § 48 illo magno Hilario Pictaviensi episcopo, cujus au-
sub finem; item § 49 ac § 50. Ad annum autem cloritaie Gilbertus abulebatur, tesle Gaufrido. Ber-
4150, cap. 1, profert justissimam ejus apologiam navdus Carnotensis non aliunde, quam ex Oitonis
ex lib. II De consideratione, ad Eugenium papam. testimonio ffiihi notus. Radulphus Laudunensis ex
In memoriam revoca quee superius a nobis prce- Guiberto et Hermanno Laudunensi monacho, et ex
missa sunt § 56, ubi ipsemet Olto Frisingensis "epi- Gaufrido S. Bernardi notario notissimus (Vide hic
scopus , Bernardo alioquin non admodum favere lomumYI, col. 1558, »id est, Gaufridi libellum ad-
solitus, virumDei excusat, et peceata Christianorum versus Gilberlum Porretanum sub finem)« uti et An-
incusat. Quibus ad majorem rei confirmalionem, ex selmus e]us fraler, Laudunensis Ecclesice decanus.
Chronico Gaufredi coenobitcemonasterii S. Martia- Commentarios in psalmos, et in Pauli epistolas,
lis Lemovicensis, ac deinde prioris Yosiensis in ea- atque in Boelium dum condit Gilbertus, nonnulla
dem dioecesi coenobii, qui eodem sseculo floruit, seeus, quam licebat, de diviuitate, aliisque religio-
addi possunt ista apud Labbeum tom. II Novsebi- nis capitibus philosophatur. >De ejus aulem erro-
bliothecse manuscriptorum librorum, ubi laudatus ribus sic memorat Otto codem capite 50. « Erant
chronologus cap. 52, hsec scribit de exevcitu Chri- inter ceetera, quee illi objiciebantur de divina ma-
slianorum : c Exerehus ille nihil omnino pvoficit, i jesiale quatuor capitula : Quod videlicet asseveret,
quia indisciplinate babuerunt : quaproptev multi divinam essentiam non esse Deum. Quod proprie-
defecerunt, innunierabilesque perierunt propter ini- tates personaruni non essent ipsce pevsonce. Quod
quitatem suam : fnesauros eeclesiarum, falsa pro- theologicee pevsonce in nulla prsedicarenlur propo-
mittentes vadimonia, ante iter auferebant : infimam sitione. Quod divina natura non esset incarnata.
plebem diris exactionibus afljigebant, pompatice Ef pra.terhsec, aliaminora i capitula ]actabat, « id
secuti sunt et superbi bumilem Christum, et erra- est: Quodmeritum humanum alicnuando nullum me.
verunt frustra a justo humillimo. » Hsecille. reri diceret prseler Christum. Quod Ecclesise sacfa-
nullum baptizari, nisi
§ XLl. Sancti doctoris concertalio cum Gilberto menta evacuando, diceret
Porretano. salvandum; et cceteva in hunc modum. i Adisis
450, Quemadmodum perversa Abcelardi dogmata, libellum Gaufridi,
per S. Bernardum repressa, sic errores GilbertiPorre- 452. Errores item suos disseminavit, infectum
tani, episcopi Pictaviensis, ab codem viro saneto blasphemiis toxicum aliis propinans. Elenim, refe-
debellati, magnam ipsi indiviam conflarunt. Facta rente Gaufrido in libro m Yitse S. Bernardi, cap. 2,
hujus negotii gravissimi, in quo tanta cum laude num. 166, « discipulis suis panes proponebat abs-
versatus est sanctus doctor, referuntur a Manrico 0 conditos, furtivas propiuabat aquas, nec facile quid
ad annum Christi 1146, 1147 et 1148, ad illos saperet, imo quantum desiperet, personis authenti-
ergo redeamus, ac explanemus locum, quem de hac cis fatebatur.» Orthodoxis vero id cordi fuit, ut ve-
re nolalum reliqv.it Gaufridus lib. in Yilse S. Ber- neno ejus opponerent antidolum. Facta describit
nardi/cap. 2, num. 166. « Fuit, inquit, Gillebertus, Mabillonius a num. 59, his verbis: « Cum vero in
quem cognominavcre Porretanum, Pictavorum epi- frequenti suorum clericorum conventu sermonem
seopus, in sacris litleris plurimum exercilatus, sed habuisset episcopus, eosdemque errores disseminas-
sublimiora se etiam ipse scrutatus ad insipientiam set, duo ejus archidiaconi, Arnaldus et Calo, rem
sibi. » Erat hic ex eadem civitate oriundus, sicu* ad Eugenium III, tunc ad Gallias venientem,
aflirmat Otto Fiisingensis in Friderico lib. i, cap. apud Senas in Tusciadeferunt. Pontifex causse exa-
46 editionis supra citatee, etex discipulo magister, men in Gallias remiitit. Archidiaconiinteriin Ber-
ex magistro landem ibidem episcopus evasit.« Ab nardum in partes "siias pertrahunt. Examen factnm
adolescentia magnorum virorum disciplinse se sub- Aulisiodori et Pafisiis, ]udicium prolatum in conci-
jiciens, magisque illorum pondcri, quam suo credens lio Remensi anni 1148. Quid in singulis conveiui-
ingcnio; qualisprimo fuitllilariusPictaviensis, post bus aclum sit, paucis Olto ccmmcmoraf, pluribua
355 S. BERNARDICLA^E-VALLENSISABBATIS 856
Gaufridus Bernardi notarius, qui et opusculum de A 455. «Interim missam ah auctore expositionem
rebus in concilio Remensi hac de re gestis, cl post in Boetium Godescalcus, lunc in monte saiicti Eligii
annos inde quadraginta epistolam scripsit ad Hen- prope Atrebalos abbas, postmodura ejusdem urbis
ricum cardinalem episcopum Albanensem. Utrani- episcopus, Eugeuii ffiandalo examinat, et ex ea ca-
• pilula
que scriptionem hic habes in flne tomi VI. suspecta elicit, atque ex libris sanetorum Pa-
455. c De conventu Autisiodorensi, qui ab uno trum auctoritates ipsis contrarias notat. Plura
memoratur Ottone, nibil singulare comperimus ; sed in Gilberli vitam et doctrinam.aliulisset Aibericus
contra non pauca de Parisiensi. Ilabitum fuisse in Ostiensis episcOpus et Aquitaniee legatus, nisi eum
solemnilale Paschali tradit, Gaufridus, ac proinde paulo ante mors preenialura e medio suslulissct.-
anno 1147, quandoquidem concilium Remense m6~ Demum in coneilio Remensi » eventum ad discus-
diana quadfagcsima anni sequentis fuit celebralum? sionem capilulorutri, quw prwdiclus abbas Godescai-
ex Ottone, el quidem xi Kal. Aprilis, ex Appendice cus nolaverat. Sed quia ipse nimis eral elinguis, liber
ad Sigebertum. Itaque coram pontifice apud Pari- ille cumsanctoriun testimoniis ei contrariis a domino
sios, coram cardinalibus, episcopis, aliisque vene- papa tradiius est sancto Bernardo. Concilium con-
rabilibus et erudilis viris sistitur Gilbertus, de his stabat ex quatuor regnorum episcopis, Gallice,Ger-
°
capitulis responsurus. Id actum per aliquot dies.Pro- manice, Anglise et Hispanise. In bis aderant viii
ducuntur coulra eum duo magistri, Adam de Par- magni, nec mediocriter litterati, Gaufredus de Ora-
voponte, vir subtilis et Parisiensis Ecclesieccanoni- torio Burdigalensis archiepiscopus, cujus suffvaga-
cus recenter factus, et Ilugo de Campoflorido, can- neus erat Gilbertus; Milo Morinorum episcopus,
cellarius regis, sanct-eafiirmantes, se aliqua eorum Josleiius Siiessionensis , et Sugerius abbas S. Dio-
ex proprio ejus ore audisse. Interim dum hinc inde nysii: cui Francorum rex Ludovicus Jerosolymam
multa sibi ohjicerentur, inter csetera dixisse tradi- proficiscens totius regni commiserat administratio-
tur : ConfiteorPatrem alio esse Patrem, alio Deum; nem, et quidem addit Otto, juxia illius cwnobiiprw-
nec tamen esse hoc, et koc. Dictum indigne tulit Jos- rogativam. Gaufredus de Oratorio, etsi Gilberti do-
lenus Suessionensis episcopus. Hsec prima die con- ctrinamnon^robabal, sed homini favebat.
tigerunt. Alia die accusatus, quod in prosa de Tri. 456. «Primadieconsisiorium ingressis, Gilbertus
Eitate tres pcrsonas tria singularia vocasset, Rotho- magnorumvolnminumcorpora^ev clericos suos affeni
magensis archiepiscopus (Hugo terlius is erat) cau- curavit, causatus, decurtala tantum testimonia ab
sam aggravavit, dicens Deum polius deberedici unum adversariis proferri. Et c Quid necesseest, ait Ber-
singulare. Ita fere Otto episcopus Frisingensis de r nardus, circa hujusmodi verbadiutius immorari ? Non
convcntu Parisiensi. aliunde procedit scandali hujus origo, nisi quod plu-
454. «Paulo aliter Gaufridus de eo agit, cui syno- rcs crederevoscredunt et docere, quod divina essentia
dum Yiterhiensem in eadem causa habitam prcemit- vel naiura, divinitas ejus, sapientia, bonitas, magtd-
tit. Gilberll ad ponlificem delatorem unum memorai iudo, non est Deus, sed forma, qua est Deus. Hoc si
archidiaconum Arnaldum, cui cognomen tribuit Qm' crediiis, palam dicite aut negale i I!Ie. ausus est di-
non ridct. In conventu vero Parisiensi unum Gilbertci cere, formam lianc Deum non esse. Tum Bernar-
£dvci'sariumopponitBernardum cuiomne negotiun:'. dus « Ecce, ait, tenemns, quod quwrebamus: scri-
Chrisli, ubicunque eum contigisset adesse, tanquan! batur ista confcssio.t Ita preecepit sumrriuspontifex,
cmnino proprium, proiinus incutnbebat. c Requisi- ct domnus Henricus Pisanus, tunc RomanseEcele-
liis episcopus, ut suam ipsius in Boetium expositio- siecsubdiaconus, futurus posiea Claveevallensismo-
cem, in qua suspecta continebantur capitula, pro- nachus, et ex abbaie Sancti Anaslasii sanctorum
ferret: ad manus se non habere rcspondit. Negabat Nerei et Achillei presbyter cardinalis, ad e]us man-
auteni episcopus docuisse vel credidisse aliquandi> datum perrexit, et attulit chartam, calamum et in-
se, vel litlevis commendasse, quod divinitas non esset caustum (i. e. atrameutum). Cum autem seriberet
Deus, etc. Huc testes producebat e diseipulis suis j) jstam confessionem, Etvos, inflt ad Bernardum Gil-
potissimum duos ; Rotoldum scilicct, Ebroicensem bertus, scribite quod divinitas esl Deus. Ad lioc Ber-
cpiscopum, postea Rothomagensem, et magistrura nardus, Scribatur, inquit, stylo ferreo in ungue ada-
Ivonem Carnotensem, alium sine dubio ab illustr:i mantino. Cuin multis ultro citroque disputatum es-
ilio Ivone episcopo Carnotcnsi. Exisiimo hunc essc: set, dixerunt cardinales se deinceps rem definitu-
niagisirum Ivonera, canonicum Regularem abbatic.! ros. Commoti hoc dicto episcopi, quod cardina.es
S. Yictoris apud Parisios , deinde cavdinalem al:i sibi solis causse definitionem reservarent, Bernav-
Imioceniio II creatum, ad quein Bcrnavdi epi- dnm interpellant, ut Gilberti capitulis alia cpntraria
stola 195. In his altercationibus ponlifex jubet prce- cum symbolo fidei conderentur, ne (quod Giibert;
dictum librum affervi ad futuvum concilium, quoa' plurimi ex cardinalibus fautores volebant) re in-
ccdem anno in civitatcRemcrumcelebrare prcponebct. feeta concilium solveretur.
tametsi dilatum est in medianam Quadragesimani 457. e Itaque Beniardus id prsestitit: tumque epi-
anni insequentis, sed intra unum annum a conventii scopi confessioneni ab se subscriptam per Hugonem
Parisiensi, quem in festo Paschali pvcccedentehahi- Autissiodorensem , MilonemMorinensem episcopos,
tum diximus. as Sugerium abbatem pontifici obtulerunt confir-
 857 ACTA. 858
mandam. Id quod facile obtinuerunt. Yocatus de- A fidessua scribcretur, idcirco quia solus nollet, illorum
mum in conventum Gilbertus in insigni palatio, cui auctoritate ac tesiimonio simpliciler se, quod sentiret,
. notnenest Tau (sic Remensis archiepiscopi cedes ap- exposuisse.
pellabmtur, ob formam Greeci elementi) capitulis 440. «Quo humili ac modesto responso accepto,
singulls a se prolatis libere renuntiavit; eademque prsedicta cardinalium indignatio conquieverit ita
pontifex damnavit cum libro auctoris, districte pree- tameii, ut prmfatuni scripium, tqnquam inconsulta
cipiens, ne eumdem librum legere, vel transcribere curia prolalum, velut auctoritalis pondere carens, pro
quis auderet, nisiprius eum Roinana Ecclesia cor- symbolo in Ecclesia non habereiur. (Alque ita) de
rexisset. Dieente Gilberto, se ad nutum pontificis tribus capitulis propter prwmissam tumultuaiionem
correcturum, pontifex negavit. Heeccarptim ex Gau- nikil diffiniri poluerit. Quod mirum non esse, ait
frido. Olio; qui et addil, Gilbertum in quanlo ab aliis dis-
458. « Qusedamsingularia habet Otto cap. 56, quse- cordasse episcopis cum illi profiterentur naturam
damitem a Gaufrido discrepantia. Et primo quidem incarnalam, sed in Filio (Gilberius vero ) personam
tradit Gilberti examen finila sytwdo, et proinulgalis Filii incarnatam non sine sua nalura. De prhno tan-
Jecretis initum fuisse: tum decursa medianw Qua- ium Rotnanus pontifex diffinivil, he aliqua ratio in
•iragesimwliebdomada, sacroque Dominicw passionis " theologia inter naturam et personam divideret, neve
tempore inchoante, Gilbertum in medium vocatum Deus divina essentia diceretur ex sensu ablalivi tan-
ad judicium, Deinde lectis ab eo ovthodoxovumPa- tum,sed etiamnominativi. Quam summi pontificis
irum libris in suidefensionem, Eugenium tsedio af- sentenliam Gilbertus reverenter exceperit, atque ar-
fectum inlulisse, quod Gaufridus BernardO Iribuit, chidiaconis suis in gratiara receptis cum ordinis in-
simpliciter diceret Gilbertus, anne illam sumtnam tegritate, et honoris plenitudirte ad propriam dicece-
essentiam crederet esse Deum? Hunc vero diutina sim remeaverit,
collalione fatigalum, inconsideraterespondisse, Non. 441. e In his omnibus apparet Ottonem Gilberto
Quod dictum mox ab ejus ore raplum notarius exce- admodum favisse, nec proinde mivandum, qucd
perit. Sub heec conventu dimisso, totum, quod su- m consequentibus addubitet Dtrum prwdietns
perfuit, illius diei spatium , Cuni iiocte sequente, abbas Clarwvallensis in hoc negotioex hutnanm in-
amicis suis cardinalibus , quos habuit non paucos, firmitatis fragilitate, lanquam liomo, deceptusfuerit:
prensandis Gilbertum adhibuisse. Die subsequente vel episcopustanquam vir litleratisshnus proposiium
recitatum ipsius scriptuni, "ejusque rationem ab aslute celando, Ecclesiw judicium evaserit. Yevum
episcopo exactam : eum veroila demum sententiam Ottomortis pimimus, teste Radevicolib. n, cap. 11,
suam exposuisse, ut, si Dei nomen pro natura ipsa ' librum suum, in quo hcec scripserat, sibi afferri
sumatur, Deum quidem esse concederet; secus si pveecepit,et religiosis viris tradidit ut si quid pro
pro persona, ne, si id indetertninate profiteretur, eo senteniia magisiri Gilleberli dixisse visus esset, quod
adducerelur, ut quidquid de qualibet pevsona dici- quempiamposset ojfendere, ad ipsorumarbitrium ccr-
tur, et de essentia pariler esset asserendum; atque rigereiur. De tota hae dispulatione merito Gaufri-
adeo sicul personam Filii, itadivinam essentiatn in- dus leclores ad Bernardi sermones in Cantica re-
determinale incariiatatn, passamque confiteri coge- mittit, nempe ad sermonem 80, in quo vir sanctus
retur. eos, qui Gilberti sententiam pvopugnavepergcbant,
459. « Hanc porro distinetionem ab eo assertam heerelicos pvonuntiare non dubitat: lametsi auctoris
testimoniis Patrum , Tbeodoreti, et Hilarii, atque nomini ob resipiscentiam parcit. Atque heee quidem
auctoritate concilii Toletani quam auctoritatem suiit, quoe decausa GiibertiPorretarii, cujus sanclus
cum determinare vellet Claravallensis abbas, et ali- doctor antagonista sublectus fuit, erudite collegit
qua verba protulisset, quw cardinalibus displicerent Mabillonius, satis in ea ad rem nostram historice
Gilbevtum petiisse, ut id scfiberetur: Bernardum versatus, ut necesse nobis non videatur recurrere
vero, quod Gaufridus notat, respOndisse, scribatur j j ad Baronium ac Manricum. Dictis tamen hactenus
stylo ferreo, ungue adatnantino. Demum abbatem superaddi potest narralio Gaufridi biographi lib. in
sanctum episcopos convenisse, simulque cum eis Yiieenoslri sancti, cap. 2, in cujuslocigratiam su-
fidem suam contra Gilberti capitula exposuisse. periora huc sunt transcripta. De his denique, quee
Quod GallicaneeEcclesieefactum lam graviter sacer ex Ottone identidem proferebat supra Mabillonius,
cardinalium senatus acceperit, ut hac de re ad pon- videri polest Otto ipse in Fridevico, lib. i, cap. 46,
tificem conquesti sint, luni contra episcopos, tum 47, 50, 51, 52, 55 et seq.
coniva'Bevnai'dUm ipsum, quod lanquam finilurw
§ XLII. Ilenriciani hwreiici a Patre Bernardo coerci-
sententiwultimam manum apponcndo,ipsis inconsul- ti; miracula ad desiruendos ipsorum errores ab eo
lis, fidem suam scribere ausi fuissent; quse res ad facta apud Tolosanos .
Romanam sedem pertineret. Tandem Bernardum 442. Pvogredienti mibi in capite secundo Gaufridi
jussu ponlificis, ut cardinales placaret, accersitum, proxime jam citati offert se num. 168 et seqq. apud
Iumiliter et cum reverenlia respondisse se, vel nos loCus alter elucidandris dc hsei-esiHeiiriciana in
dominos episcoposnihil de prwfaiis capitulis difjhiis- partibus Tolosartis repressa, et patratis ibidem. mi-
se: Srtl otiia ab eodein episcopoPictavino audierat, ut raculis in conUrmalionem fidei orthodoxee, quam
 ggg S. BERNARDICLAR^.-YALLENSIS ABBATIS 860
ma°nus Ecclesise athleta Bevnavdus advevsus perni- A hostes sit potens. Dum vero illam reddiderat lau-
ciosissimam illam sectam lum verbis tum scriptis datus Annaliuni auetor, sequeniia duxit eidem sub-
egregie ac feliciter defendebal. Quod spectat ad ra- scribenda num. 23. Audisti, lector, pseudoaposto-
tioiiem tempovis; res in hac causa gestee aftiguntur lus unde venerit, et ad quid venerit: nempe ex re-
anno Christi 1147, apud Baronium, Mamicum et ligione apostata, ut solutis quibuslibet, quibus te-
Pagium. Fuit autem Henricus ille olim monachus, iiebatur astrictus, ne diffiueret in carnis opera,
tunc, ait Ganfridus, apostata vilis, pessimse vitce, vinculis, et ad perficienda mala cuncta, quse vellet,.
pernieiosee docirinec; hanc vero idem biographus liber ut esset, hanc carnis libertatem docebat filios
mox recenset ex ipsis sancli verbis, affevens fra- hominum. At dum sanetus Beruardus describit
gmentum epistolce, quceeslordineduceniesimaqua- Henricum, plane iisdem coloribus pingere visus est
dragesima prima, ad pvincipem Tolosanum, de qua nostri tempovis infelices hceresiarchas, ex apostasia
mox plura dicemus. Ervores etiam hominis impii- pariter prodeuntes, et in luxurise gurgitem, ut in lu-
ssimi e Pelro Cluniacensi ad dictum annum recenset tuni porcos, sese prsecipites dautes. > HactenusBa-
Baronius, atque exhoc Manricusad eumdem annum ronius, et sapienler.
cap. 12, his verbis signat:« Quodinfanlibusbaplismus 445. Porro viri sancti in urbem Tolosanam ad-
sifnegandus. Quod templa, et ecClesieesuperfluefa- B ventum, irruentes in eum. prse avidissimo affecti'1
bricantur. Quod crux Dominica lionoranda, vel ado- populorum turbas, ingentemque fructum memorat
randa non sit. Quod corpus Domini in sacramento Gaufridus antea allegatiis. His deinde subnectit mi-
altaris non exislat. Quod vanum sit pvo defunctis raeula, quibusDeoplacuit orthodoxse fldeiprseeonis,
ovave. Quod canlicis et hyinnis ecclesiasticis Deus crrorumque eideni adversantium expugnaloris ser-
iirideatur. t Ita ille de blasphemis Henrici dpgma- monem confirmare, At de prodigiis eiit mihi sermo
tibus. g proximo; ubi prius addidero antecedentibus, qusa
445. Et conlinuo sic progreditur idem hisloricus jani retuli, peculiares nolitias, quee virus Henri-
Cislerciensis : « Hos contra errores succensus Eu- cianum, ac sancti Patris adversus.illudlabores illu-
genius Papa, legationem decernit, alque Albericum strenl. Inhancrem diligenter ac eruditejam pridem.
sacrsc Romanae Ecclesiee cardinalem, episcopum incubuit Mabillonius in sua Preefatione generali ad
Ostieusem, quo non preeslantiorem in sacro collegio Opera S. Bernardi § 6; undeistahuctransferreplacet:
noverai, legatum instituit, serpenli malo efficaciter 446. « Bernardi in rem Christianam studium
obviaturum. Is Befnardum legatioe socium efflagitat, exevcmt in primis Henriciana hseresis, quam factis
quo sine nihil magnum in toto orbe; per quern et scriptis stvenue exagitavit... Henvicus , quem viv
C
prospere cuncta peragerentur; defessum hominem sanctus monachum apostatam, et post eum Gaufvi-
el fractum tot itineribus, sed liecessarium adhuc, dus appellat, pseudo-eremita vocalur in Aclis epi-
talemque, qui se indigenli Ecclesise non negaret: scoporum Cenomanensium , lomo terlio Anale-
exponendam salutemejusquantumvis utilem,expo- ctoriim (a laudato Mabillonio. vulgatorum ) ub_
nendam et vitam, ne, pereunte gente Tolosona, lues ejus mpres el perversi aclus accurate describuntur.
in confines pvovincias gvassaretuv. Ergo Bevnaidus Quo ex loco ortus sit, non satis indicant heecverba :
in socium dalus vivo, post longam quamvis pere- Per . idem fere tempus, nempe sub Hiideberto epi-
grhiationem jam tertio boc anno avulsus a suis ii- scopo, in adjacentium finibusregicnum, surrexil qui-
liis.« Hac nccessitale, inquit Gaufridus, iter arripuit, dam hypocrita, quem propria aciio, mores perversi,
ab ecclesia rcgionis illius (Tolosanw) swpiusjatri ante! degma delestabile scorpionibusel parriciddlibus dignum
rogatus, et tum demum a reverendissimo Alberico, protestantur suppliciis. Is sub ementito sanctitatis
Osliensi episcopo, et legato sedis aposiolicwpersua- et scientiee nomine, turpia flagitia exercens, omnium
sus et reductus. t Prius autem episeopum Carno- lnortalium excessus, ceeterisincogiiitos, ex solo aspe-
tum [leg. Carnotensem] Godefridum vocavit iu par- ctu s.e cognoscere jaclitabat. Missi ad Cenomanos
tem solliciludinis, virum ulique ingenlem opiniPne, _ duo ejus discipuli die Cineris suburbia civitatis atti-
nec rainus sapientia poilentem, quam sanctitate. geruiit. Gerebant ex sui doctoris consuetudine ba-
Inde ad Alphonsum, sancti _®gidii comitem, hasi culos ac vexillum crucis, coiore etexteriori conversa-
sui adventus prsenuntias lilteras dedit; t quas hi- tione habitum prwtendenles pwnitenlium. Hac spe-
storise suse inserit Manricus. Prseler, fragmentunil cie dehisi Cenomanni eos tanquam angelos suscepe-
earum, quod exslare apud Gaufridurti modo indica- runt. Eosdem etiam blande excepit Hildeberius
bam, alia nonnulla ex istis litteris visum non csit episcopus, qui « Rotnanum iter ( agressurus ), inier
excerpere, quia obvieesunt lectoribus. cwlera suis injunxil archidiaconis, ut ilii pseudo-
444. Non preelerierim lamen proferre earumdeiTl eremitw Henrico pacificum ingressum et licentiam
elogium, quod Baronius ad annum Christi 1147, sermocinandi ad populum permitterent. i Cujus rei
illas Annalibus suis intexat, in hoec con- poslmodum ipsum abunde poenituit.
' priusquam
cinnatum verba reliquit num. 20 : « Quoe quidemI 447. « Ex his forte quis inferat Henricum fuisse
epislola Dei beneficio adhiiccxstat tanquam gladius> ortum ex proxima Cenomanis regione, quibus pri-
in sanctuario asservalus, quo Golialh prsecisum cslt mum suea perversee doctrina; virus propinavil? Si
caput: qiiic ct simul ad conflciep.dos reliquos Dcii enlm jam aliunde notus fuisset, eiim in suam civitar
 861 ACTA.: gC_>
lem' non tam facile admisisset Hildebertus anti-sfesA . exierit, quomodode Cenomanis, quomodode Piclavi,
doctus et oculatus. Yerum ex longinqua regione istuc quomodode Burdegali. t Ileecquippe vide-tur esse se-
accedere potuit, etfortasse ex ltalia, ulposteadi- ries itineris illius apostatee, qui a Lausana, deinde
cturi sumus. Henrico civitatem ingresso, vulgus a Cenomanis prsedicaiidi exordium sumpsit.
solitomore applausitnovitati. (Quinetiam) plerique 451. « Et fortasse Lausanam venerat ex Italia, ex
clericorum eidem alitnenta ministrabant, tribunalque qua ejusmodi fcecesin partesGallicanas transmigra-
prwparabant, unde concionatorille lurbas alloquere- runt, reliquise Manichseorum, uti et illi Cameracen-
lur (qui) tnirum ad modumfacundus erat. (Eo audilo) ses hserefici ex Italia advecti, qui anno 1125 damnati
plebs in clericos versa est in furorem, (eos habens) sunt in synodo Atrebatensi, quo eliam lempore si-
sicut ethnicoset publicanos : (adeoul) famulis eorum railes ejusmodi pestes apud Aurelianos igni per-
minareniur cruciatus, nec eis aliquid vendere, vel ab ierunl. Et quidem Henricianos appellat Manichseos
eis emere vellent. (Imo) nbn tantum eorum wdesob- Exordium Cisterciense in libro vn de Yita S. Ber^
ruere, et bona dissipare, sed illos lapidare, aut affi- nardi, cap. 17, ubi legatus papce,aliique episcopi,
gere patibulo decreverant, nisiprinceps et optiniates pro confutanda hseresi Manichseorum,ad partesTo-
iiefandis ausibus restitissenl. losanas cum viro sancto accessisse memorantur.
443. « Hoc serius licet comperto, clerus Cenoma- B Jaffi vero quo paclo ejiismodi heereticis, eorumque
nensis Henrico, ejusque sociis prsedicationem edito sequacibus, Manicheeorum nomen et errores com-
libello interdixit, Quare Henricus, Hildeberti reditu petant, illustrissimus Meldorum episcopus in exi-
intellecio,- secessit in castrum sancti Carilefi, ne- mio Operesuo, quod de variationibus heereticorum
quaquam ab incceptis desislens, sed ad pejora pro- scripsit, luculenter ostendit libro xi.
rumpens in dies. Interim cum Hildeberius, ex Ro- 452. c Iidem Henriciani heereiici in Petrocorios
mano. itinere reversus, populo benedictlonem im- effusi, Pontio duce et antesignano, uti docet Heri-
pertiri vellet, indigne babitus est a populo, hseretici berii epistola in tomo tertio nostrorum Analecto-
sermonibus corrupto. Tum ille seductorem adiit, rum : ubi peculiaria Pontianorum illovumcoinmenla
sciscitalus, cujusordinis fungeretur officio.Hic vero referunlur. Inde est, quodBernardus adPetrocorios
se diaconum esse respondit; qui ex illa provincia seu Petragoricos populos se contulit, ut patet ex
discederejussus, t clam aufugit, cmterasregiones,nisi tertia parte libri vi, qui est de ejus mivaculis, num.
ocior esset faina, simili modo perturbaturus, et vi- 4, ubi Arianos plurimos apud Tolosates inveuisse,
peritw flatv, suo infecturus. i Hactenus ex aclis Ilil- eosque, uti et Henricum hsereticum, fugasse me-
deberii. moratur. Quin etiam idem Henricus, in Pisano
449. «Inter hcecduo Henrici discipuli, Cyprianus " concilio antea damnatus, et Bernardo ut monachus
etPetrus, ab ejus preestigiis resipuerunt, ut fidem in Claravalle fieret, commissus dicitur. Yerum ille
facit encyclica Hildeberti epistola 78, in qua ita acceplis a Bernardo ad. Clarcevallenses litteris, in
eorum magister depingitur : « Henricus is erat, suscepto semel errore obfirmaie persistere inaluit,
magnus diaboli laqueus, et celebris armiger Anlichri- quam ad salutis viam hoc compendio redire.
sti. Huic et liabitu religionem, et verbis litteraruram 455. c Henricum vivis coloribus depingit Bernar-
simulanti, tam diu prwscripti fratres adkwserunt, do- dus in prcedicta epistola 241, ubi eum litteratum,
nec eis et turpitudo in vila, et error innotuit in doctri- speciem habentem pietatis, sed aleis ct meretricibus
na. Ubienitn cognoveruntvias ejus vias essenonrec- dedilum sciibit. Impia ejus dogmata hseefere com-
tas, prius ad se reversi sunl; dekinc ad nos tr.ans- memovat: sacerdotum et clericorum respectus nul-
ierunt, cujus dicecesimsic infecerat, ut renitens ei lus; sacvamentovum atque festorum abolitio; ba-
clerus vix inter parietes ecclesiwsuam tueretur liber- ptismus parvulis negatus. Alterius classis erat apud
talem. Ita Hildebertus serius agnovit. quaniumpe- Hildebertum iu epistola 51 hcereticus ille, qui san-
riculi immineat ex incauta approbatione novor.um ctorum intercessiones rejiciebat, ipsum Hildebertum
doctorum, qui sub speciepietatis artimos auditorum jp. in suce sectse patrocinium traducere perperam co-
corrumpunt. natus. >
450. « Ex his patet Henricum illum longepvius § XLIII. Alii kwretici a Sanctq impugnati.
Cenomanos infecisse, quam ad partes Tolosanas, 454. Quserit Mabilloiiius citatus, « an iidem cum
undeeum expulit Bernardus, subiret; quippe cum Henricianis fuerint hseretici illi, quos Bernardus in
Romanuni iler, quod Hildebertus adhuc Cenomanen- sermonibus 65et 66 super Cantica impugnat. Etqui-
sis episcopus aggvessus est, quo lempore infamis demnon alios fuisse, aliquando mihi fuit persuasum:
iile pveestigiator zizania sua seminavit apud Ceno- af reperta Evervini abbatis Steinfeldensis epistola,
manos, contigerit ante annum 1125, quo anno Hil- queeprsedictissei'monibusoccasionem dedit, mutanda
deberlus ininetropolim Turonicam raigravit. Atvero est sententia. Colonieiises quippe fuerunl isti hcere-
Bernardus non nisi anno 1147, ad Tolosanas partes tici ,-in nonnuilis quidem consentientes cum Henri-
profectus esf Et ceiiein epistola 241, quam in par- . cianis, sed ab his in raultis discrepantes. Colonienses'
tibus Tolosanis constitutus scripsit ad Hildefonsum in duas classcs distinguit Evervinus. Uni diccbant
comilem, id satis inuuil vir sanctus his verbis : Ecclesiam spud sc tantum esse, quasi ipsi soli vesti-
« Inquire, si placet,quo'modo de Lausana civitate giis Cliristi inhcererent, In cibis vetabant lactis usum,
 865 S. BERNARDICLAR,£-VALLENSIS ABBATIS 804
6t qmdquid inde conficitur. In sacramentis suis velo jA.nomen, Apostolos se nuncupari voluisse, testatur
se tegebant, et quotidie cibum et polum suum in sanctus in eadem epistola his verbis : «Non ignoro,
Christi corpus et sanguinern se consecrare assere- quod se et solos corpus Christi esse gloriantur. Sed
Lant: cajteros in sacramentis procul a veritate sibi hoc persuadeant, qui ilhid quoque persuasum
abessc. Prcetcr baptismum aquce, alium admitlebant babent,'potestatem se habere quotidie in mensa sua
'
i:i igne et spivitu per solammanuumiinpositionein. corpus Christi et sanguinem consccrandiad nutrien-
Baptisinum vero nostrum cum nuptiis respuebant. dum se-in corpus Christi et niembra! Nempe jacfant
Denique aiebant quemlibet e suis electum seu ba- se esse successores aposfolorum, et Apostolicos no-
ptizalum habere potestatem alios, qui digni fuissent, minaiit, nullum lamen aposfolatus sui signum valcn-
iiaptizandi, et in mensa sua corpus Christi et san- tes ostendere. t Habes verba S. Bernardi de istis
gulnem conficiendi. hsereticis : cujus si dictum consideres, Quo nomine
455. c Alii vero sacerdotibus Ecclesiee, ulpole sse- istos tilulove censebis? Nullo; probabilius est, eos
culari more vivcntibus, consccvandi potestalem abju- nomine el auctore ab Henricianis fuisse divevsos.
dicabant, aliaque sacramenta conferendi, exceplo Coloniensibus tamen eos adnumerat Mabillonius in
baptismo, quem solis adultis, non parvulis confere- notatione admox productuffi locum, hsecobservans :
bant. Omne conjugium, preeter illud quod inler vir- IB « Nescio, anid dicturus fuisset Bernardus, si Co-
gines masculum et feminam contrahilur, fornicalio- lonienses isli Henricum, a quo Henriciani hairetiei,
nem reputabant. Postvemo suffvagia sanctorum, auctorem habuissent. Quanquam similia utrorum-
jejunia, cceierasque corporis macerationes i'espue- que dogmata erant, ut patet conferenti epistolam
bant, uti et purgalorium, et suffragia pro morluis. 240. Coloniensium duas classes notat Evervinus,
ttaque Heiiricianis et Coloniensibus hceveticiscom- quas Bernardus non nisi obscure distinguit in fine
munis fuit genius, odium in Ecclesise ministvos, Sermonis 65. i
sacvamenta, baptismmn pavvulovum et nuplias : 458. Adversus impuvissima itaque ac perversis-
pauca peculiaria, quoe non sectce genus, sed quam- sima hujusmodi sectariorum dogmata calamum
dam tantum capitum diversitatem arguunf Uno vev- striiixit sanctus doctor. Yidesis sermones ejus 65 et
bo, diversi fuevuntvami, sedexeadem radice prod- 66 jam allegatos , nec non eminentissimum Baro-
cuntes. Nec dubitem Colonienscs illos heeveticos nium ad atmuni Chrisli 1147, hoc viri sancli elogio
cx Tanchelmi ofticina pvodiisse. t rem concludens : « Quem scientia divinitus illustra-
ioQ. A superiore hoereticorum colluvie distincti tum, in virtute mivaculorum muiliplicium a Deo
nomine saltem fuere Aposlolici, uti se vocabant: missum et probalum, atque egregia vitse sanctitate
\\a quibus historicus Cisterciensis ad annum 1147, *G imbutum, Dei amicum fuisse cum certo sciam, ipsi
cap. 14, hseclilteris consignat: « Henricianis hsere- penitissime inhserendo, qui inhsesit Deo, securus
iiciscompressis, et magna ex parte Ecclesise recon- exislo : deplorans CLChrisliana charitate perditissi-
riliatis, jam Pater sanclus ad suos revertcbatuv. mos novatores, qui hos nefandissimos seclantes
Cum, ecce incidit in aliam seclam hominum, qui brulos hsereticos, iisdem , plane immensa csecitate
se Aposlolicos volebant appellari. Rusticum qui- percussi, plus deferant, quam Bernaido : ut jui-e
dem genus agrcsleqiie , et sine prceceptore aut cum Jeremia sit exclamandum : Obstupescite, cccll,
duce, quem sequerenlur; sed eo difficilius dis- siiperhoc. i
•suadendum : quippe singulis seorsim adeundis, et 459. Queede sancti doctoris miraculis apud Tolo -
quibuscum nec Scripiura ulendum, nec ratione. De sanos factis in confirmationem fidei orthodoxse ad-
his sanclus rcversus jam ad filios, cum lolies pro vcrsus colhiviem Henricianain, refert Gaufridus
Ecclesia, hoc est, pro sponsa Canticum interruptum supra assignatus, tam parca sunt, ut mereantur ex
reassuiiipsissel, Sermone (66.) : Rusticanihotnines aliis documentis suppleri. Ac primo quidein loco
sunt, el idiotw, el prorsus coniemplibiles. Sed non est, prodeat illud, quod legitur in Exordio magno Ordi-
dico vobis, cum eis negligenter agendum. Multum ; nis Cislerciensis apud Tissierium dislinctione 2,
enitn proficiunt ad impielalem , et sermo eorutn ul cap. 18. c Dum adhuc in eadem regione (Tolosana)
canccr serpil. El paucis interjectis, « Qucere, > in- reverendissimus Pater moraretur, et lanquam ex
quit sanctus doctor, « ab illis suee sectee auctorcm: aposlolis unus circuiret per caslella et civitates,
nerainem dabunt. Quce hseresis non ex hominibus evangelizando et curando omnes languores, hsereti-
habuit proprium bseresiarcham? Manichsei Manem covum quoque tuvpissima deliramenta redavguendo,
habuere principem et proeceptorem , Sabelliani Sa- convincendo, confuiando, accidit, ut ceecus quidam
bellium, Ariani Arium, EunomianiEunomium, Ne- in vicinia eadem, compevta fama virlulum atque
sloriaui Neslorium. Ila omnes cseleree hujusmodi signovum, queepev manus hominis Dei multipliea-
pestes, singulsesingulos raagistros homines habuisse bantur per dies, spe recuperaiidse sanitatis anhsia-
nosciintur, a quibus originem simul duxere et no- tus, eumdem Dei famulum adire decrevit [fort. de-
men. Quo nomine istos lilulove censebis ? Nuilo. creveril], si forte beneficio coelestis gratiae, quce
Quoniam non est ab homine illorum hocresis, neque per ipsum miseris mortalibus copiose tribuebatur,
;ier hominem illam acceperunt, t elc. sibi quoque, ceecilatis caligine delersa, luracn dulce
457. Jam vcro quia nec babebanl auctorein, nec restituerelur. Acccler.ans iiaque , et ubinam san-
805 "-..'.;'" ACTA. &M
ctum Dei reperire posset, sollicitus inquirens, audi- A rem declararet, exivit ab eis, et ipsum castrum re-
vit, eum iu quodam celebri conventu in medio ma- spiciens, maledixit dicens: Yiridefolium, desiccet te
gnee multitudinis consisfere, verbumque vitse disse- Deus,
minare. 462. « Quod quidem manifestis indiciis perseve-
460. « Quo, cum pedibus.offend.ens, et anhelus rat. Nain eo tempore, sicut antiqua tenet relatio,
currens, pervenjsset, tristi rumprefpercellilur, quo. erant in eodem castro centum hospitia militum, equos
niamvir DPmini]aminderecesserat, et ad aliaioca cum.intersignibus, et arma habentium, ad avenam
fransmigraverat. Quidtamen ageret, siquidem desi- alienam non revenientium, sed ad suam; ex tunc
derium recipiendse sariitatis cum euin ulterius cur- vera pauperies, sicut vir armatus, coepit oecurrcra
rere compelleret, densissimse tenebree, quse oculos eis frequenler; quos autgrando frcqueris, aut steri-
ipsius obsederant, pigrurn et minus expeditum red- litas, aut seditio, aut guerra etiam parum quiescere
debant. Cumque in defectione mentis coiistitiitus non permisit. Nam et ipse, cum infans essem, vidi
niulta tristitia contabesceret, subito divina gratia nobilem virum dcminuin Isarnum Nebulalum, qui
inspiratus, et de meritis beatissimi viri spem toto fuefat major dominus Yiridisfolii, qui bene diceba-
corde. concipiens, circumstant.ibus aif: Rogo per lur sefate ceiilenaiius, Tolosse contenlum uno ron
raisericordiam Dei, ducite nie ad locum illum in quo B cinp pauperrime commofanteffi. Qualiter autem eJ
hominem Dei stetisse, vel sedisse, certissime scifis. t quantum animadversum est, Dei ]udicio in plures,
Quod cum benevolentia eorum, qui adefant, coiiti- qui defecerunt, ejusdem castri dominos, ipsa rerum
ntio consecutus fuisset, yeniens ad locum, toto cor- declarat evidentia : dum quod vir sanctus malcdi^
pore in terram prosternitur, miraque devoiione xerat, nequivevit reparari, donec dante, ipsum ca-
puSveremipsum, in quo saera viri Dei vestigia ste- struffi comite Montisfortis venerabili patvi dominc
xerant, deosculando, Domiiii quoque misericordiam Fuleoni, episcopo Tolosano, ex tunc ecopit paula-
per jnerita servi sui enixius implorando. Qupd dum lim, expulsis inde dominis, reformari, sicut suo loco
iaeeret, et de ipso pulvere, fide plenus, oculos suos sequentia declafabujit. t Hsecnarrantur in Chronicc
confricaret, repente, miserante Domino, qui sancti- magistri Guilielmi de Podio-Laureiilii, quod Ca-
tatem famuli sui, Iicet absentis, etiam in hac gratia tellus vulgavit ad calcein suse Historise comitum
declarare dignatus est,. lumen oculorum recepit. Tolpsanorum , capitulo 1. Termiiios duos in texlu
Quod factum non solum catholicis orlhodoxee fidei occurrenles expono. Yiridefolium , vernacule Ver-
firmamentum contulit, verum etiam nialigloriis hee- feuil, castrum est in dicecesi Tolosana, apud quod
reticis confusionis et opprobrii nolam adauxit. » S. Dominicus postea congressus est cum heerelicis
Hactenus. Exof di um. Albigensibus. Roncinus autem mihi hic: est equus
XLIV. Hwretici obdufali a minor, gregarius,. Gallis roncin, rouchi, vel rossin
§ Deo.punili; sunctitas
Bernardi et miracula ih summa sunt veneratione Consule Glossarium Cangii. His iiaque supplentur
apud Tolosqnos; indenon est profecius in Hispa~ quse Gaufridus memorat de miraculis S. Bernard
niatn. :
apud Tolosanos. .
461. Yerum non divinis duntaxat favoribus causam 465. Miracula porro ac preedicatio; necnon fani3
Dei ac veree fidei promoyit sanctus noster thauma- eximicesanctitatis mirabilem ibidem erga illum con-
turgus apud Tolosanos; sed etiam eos, qui audien- citavere venerationem; uli patet ex eo quod in ipsc
tes vocemDomini per Bernardum, obdurabant eorda etiarii ad Tolnsanos adventu, atque adeo priusquam
sua, poeuis coercuit, ex Cbronico mox eitando : ullum forte signum apud ipsos patrasset, adeo jani
c^gvotantemergoterfam tantseinfidelitatis disgra- tum in amoribusibi fuerit, utnihil supra. Audiatur
tia [i. e. infortunioj vir rehgiosus beatus Bernardus Gaufridus lib. m, cap. 2. « Veniens autem cum irt-
Claravallensis xibbas, vita et litteratura conspicuus, credibili devotione susceptus est a populo terra;,
zelo fidei accensus, aliquando visitavit, et ad ca- ac si de coalo ahgelus advenisset. Nec moram facere
strumYiiidisfolii, quodeotemporevernabat militari .-. potuit apud eos, quod irruentium turbas reprimere
multiludine, et vulgari, duxit pcius accedendum, nemoposset, ietc.Quid?« quodtantafueritmultitudo
intendens quod, si possel, ibi exstinguere hsereti- irruentium populorum, benedictionem poscenlium,
cam pravitatem, quse locum ipsum multum infece- ac sacras manus deosculantilim, ut, tenerrima proi-
rat, facilius contra eam in aliis prsevaleret. Cumque susque attenuata carne ipsius compressionem et
ccepisset sermonem in ecclesia prOponere contra impetum crebfo deOsculanliUm ferre non valente,
eos qui majores erant ibi, illi ecclesiam exievunt : martus et brachia sacfa in uiodura pugnorum inlu-
quos et populus est secutus : quos vir beatus se- niescerenl, et unde alii benediclionem sibi per virtu-
quens, in platea ccepit proponere verbum Dei. Illi tem,quee de illo exibat, procurabant, inde ipse
autem per domos undique latuerunt. Eo tamenple- debilitalus, et penitus conquassatus, graves corpo-
becuke circumstanti nihilOminus prsedicante; sed ris molestias suslineret; > ex magno Exordio- di-
eis perstrepentibus, et fores perculientibus, uf et stiuctione 2, cap. 18, post relata signa Viii sancti,
nec plebs posset percipere voeem e]us, et alleganti- qttse in regiorte Tolosanorum facta sunt.
bus verbumDei, excusso pedum pulvefe intestimo- 46'4. Adeo autem insignis ibidem veneratio de
iiium illis, ut esse pulverem, et reversuros in pulve- ipso concepla atque hominnm animis penitus insita
8f,7 S. BERNARDICLARJE-YALLENSJSABBATIS S68
erat, et palam inclaruerat, ut a quodam malevolo A apparuit ipsius collum, ut evat, pvoductum et gra-
et bscretico sycophanla cvclli vel obscuravi non cile: quod quamvis esset carnibus exesumet lenue,
tantuin non potuerit, scd etiam niagis fulsevit, di- erat tamen ex dono ccelesti pulchrum et candiduin
caculi islius loquacitale," qua viviim Dei impetebat, nimis, sicut collum oloris. Quod cum viderent uni-
pradenli hujus resporiso relusa. Faclum narrat versi qui aderant, lcetati sunl Isetitia magna, bene-
Ex*ordiumniagiium distinctioiie 2, cap. 17. « Quo- dicentes Dominum , qui dedit in ore famuli sui tam
dara tern pove, ait, cum legatus domini papcc, alii- paratum et conveniens fesponsuni, uilde confuude-
que episcopi, pvo confutanda hsevesi Manichceovum retur, et obslrueretur os loquentium iniqua.
ad partes Tolosanas sanctum Domini Bernardum 467. Annalista Cisterciensis cum ad annum 1147,
secuiii tralievent, pavavevunt ei fvalres equilaluram cap. 15, edpcuisset, quam se gesserit egregie S. Ber-
solito meliovem, quse tam longo ifinevi suflicere nardus in prsedicatione Tolosana, refert ac refeliit
posset. Qui ciim ad .illas partes, comitanlibus seiitentiarti illorum, qui volunt virum Deiin Hispa-
episcopis devenissel, Henricus quidam monachus niam fuisse pfofectum. Opinio heec si vera foret,
niger, tunc aulem apostata vilis, et eorumdem huic anno iter illud innecteridum, observat duabus
haivcticorum princcps, cognifo advenlu famuli Dei, - decausis,: c tum quia in eo monasterium de Spina
veritus cst a facie ejus, sciens quia non posset B fundalum est, ut suo, ait,.loco dicemus; lum quia
resistere sapieniice ct spiritui, quiineo loquebalur. ex Tolosa transitus faciliof, quippe provincia Hispa-
Proinde maturata fuga delituit, et minime potuit nioe convicina. i Ita ille, sub]iciens argumenta ad-
usquam eo tempore reperiri. versus hanc senlentiani male fundatam; sed nos iila
465. « Ibi quoque glovificavit Dominus servum aliunde pvomemus. Dum anno Christi 1721, esse-
suum in conspeetu tolius populi, et principum mus Matriti, manuscriptaposthuma Nieolai Anlouii
tevree, faciens quotidie , per manus illius , signa et v. cl., et bibliotheca Hispana a se in lucem data
prodigia magna in plebe. Rec facile credi polest reipublicee litterariec notissimi, nobiscum commu-
quanla turbarum hifuiilas apostolicum virum toia nicavit perhumaniter revereudus admodum et am-
die prosequcbalur : dum alii eruditionem, alii plissimus dominus Adrianus de Coninck, propinquus
curalionem, univei'si J.enedielionem ab eo postu- laudati auctoris consanguineus. In isfis vero mss.
Iarent. Quadam igitur die, prsesenie innumerabili totus est clarissimus hic Hispanus_scriptor in impu-
homhium multitudine, cum eos copiosius de fide: gnandis et convellendis figmcntis fabulosis, .ac
catholica conservanda, ct dc immur.da hsevelico- commentis apocryphis pseudochronographorum fa-
rum societale vitanda commovisset, contigit adesse mosorum, imo vevo, Ipquamur aperte, iiifamium.
quemdam de hscvclicis -illis, qui potentior cseterisi Proferamus itaque hic quse ex e]us mss. deprompsi-
cUque prudentior videbatur. Qui curii amai'o oculo> mus ad prcesens institutum. Confutat autem pevso-
cerneret venerationem, quam Dei famulo populus'< nati Juiiani Petvi, archipresbyteri- S.Justce, typis
impendeb.at, moliebatur aliquid agere, unde clari- cdili,'locum, qui est in ejus Adversariis pag. 96,
tatcm opiiiionis e.jus aliquatenus obnubilaret, et num. 418.
daret maculam in gioria illius. Jamque expletis) 468. «Novum quoque et inauditum hactenus,
omnibus, quse ad prcesens necessaria videbantur,p imo falsissimum est S. Bemardum, Clarevallensem
v;r Dei eqiium suum asceiiderat ufabiret. Et ecce: abbalein sanctisshnum in Hispaniis fuisse, et quid -
preedictus heereticus, quasi coluberiortuosus erecto> quid loco mox citalo mendaciorum ct ineptiarum
capite venit ante honiinem Dei, et clamans coraini continetur..» Heec igitur ibi lego in Adversariis :
omnibus ait: « Domhie abbas, sciatis quia caballus> « Ex quo iniperator Adefonsus cepit Toletanain
niagistri noslri, qui tam ffialus vobis apparet,, civitatem, et Christianis restituit, jussit, ut voca-
non ita cervicosus ct pinguis est, sicut iste sonipes. retur civitas imperatoria, caput imperii Toletani et
vesler. t Iiispani, et imper-ator, ut diciurn est, auctoriiate
466. c Quo audito, vir ffiilis et patiens responditt ~ Anaslasii papee IY coronatus est: el ideo Bernardus
. ei mox tranquillo vullu et aniino dicens : Non dif-- Claravallensis vocat euni sic. Hic sanclus vir venit
fiteor , amice, quod aslruis. Yerumtamen scire te; in Hispaniam cum fratreBernardo , et invisit nio-
eonvenit, quia ]umenlum istud, de quo mihi insul- nasteria Toleti S. Clementis, et S. Dominici Exilien-
tas, brulum est auimal, unum utique ex illis quse; sis, el postea ad moniales S. CSementis scripsit.
natura prona alque obedienlia ventvi finxit. QuodI Fundavit in Hispania monasterium dictum de
Spi-
si pvo libitu suo comedit, atqiie pinguescit, nihil1 .na. t Fabulatorem hunc ita castigalTaudatus Nico-
inde justitia leedilur, quia jumentum, quod suumi laus Antonius: « In' primis duos Alfoiisos Yl et
est, lacit. Proinde non erimus arguendi in juclicio) VII, pueriliter confundit: nam sextus Toletum cepit
Dei, ego et magister luus, de cervicibus jumento-- a Maufis; septiraus vero, pvioris nepos, ex Urraca
rum : sed unusquisquc de collo suo judicabilur. filia illefuit, quem cororiatum imperatorem Anastasii
Nunc igitur, si placel, respice collum meuni, ctt papce auctoritate nos
jam docuerat in Chroiiico...,
vide : et si grossitis cst collo magisiri tui, indemeJ quamvis
uterque eorum iriiperator ab eo audiat,
forsitan ]usie reprehendes. Hoc ilaque dicto capu- quod .i'cvera
appellati sunt,
tiiim exuii, et fapile clenudato usque ad humeros,, • 409, « Deinde
quod dicitur S. Bernardum scri-
 8S9 ACTA. 870
psisse ad hunc Alfonsum VII, imperatoris nonien _A fama ejusdem domus est, confivmata rudibus, sed
ei attribuendo, seque falsum est, autcertenusquam antiquis his versibus, quos passim veleribus muris
rei indicium reperiasinter epistolas sancli abbatis. inscriptos, et aulceis intextos domestici referunt:
Duse editse sunt ad Alfonsum; sedPortugaliseregem PKTIT ^EDIFICAT DITAT
primum; nempe 508, ac 567, qusenihil ad Julianum. SANCIA BERNARDfS PER NlVARDCM ALFONSUS
Eumdem autem Bernardum ad Hispanias venisse PROTEGIT APERIT
negat apertis verbis ejus Yitcecujusdam partis auctor SPINEACORONA PETRUS.
Gaufvedus Ciavevallensis monachus, sancti Patris Petro enim apostolorum pvincipi dicala primurij
aluranus, et qui se ait omnibus, quse narrat, inter- fuit ea religiosorum eedes, templumque de S. Maria
fuisse. Is auctor est secundi lib. qui alias fertius , postea nuncupata. Monasteria S. Clementis Tole-
el quartus et quintus dicitur Vitse S. Bemardi; ut tani monialium ; item S. Dominici Exiliensis viro-
constat ex proefatione hujus parlis in editionibus rum, adiisse Bernardum falso dixit Julianus, adven-
studio clarissimi viri Jacobi MerloniHorstii digestis tum clarissimi abbatis ad.nos mentitus. i
(Parisiensem habemus anni 1658). Apertissime is, 472. Porro de fundatione S. Petri de Spina tra-
ubi de variis et illustribus mivaculis Colonioe,Aquis- ctat Manricus ad annum 1147, cap. 18, ubi ex epi-
grani, Leodii, Camevaci, et in Hispania factis caput B J stola S. Bernardi 501, quse superius citata est, Ni-
sextum libri iv inscripsissel, de Hispaniensibus mi- vardi (fratris natu minimi ex fratribus sancti doctoris
raculis sic praefatur .- Nam et in Hispania, ubi prw- secundum carnem, analterius?) adventuminHispa-
sens ipse non /"_.__,sanclitatis ejus indicia claruerunt. niam magis, quam finem constarc, fatetur. Si quis
Quo quidem Gaufridi teslirnonio utitur doctissimus autem de pseudoJuliani Petri, S. Justce Tolelaucc
Benedictinorum ordinis scriptor F. Anlonius Yepe- archipresbyteri, uli se riominat, plura nosse deside-
sius tom. VII, ceiituria 7, anno 1146, fol. 570, col. rat, Iaudalum Nicolaum Antonium consulat tomo II
4, ad arguendum nonheminis errorem (hunc commi- BibliothecceHispaneeveteris, cap. 8, ubi auclor ille
sitnoster JoannesMariana in Histoiia de rebus Hi- erudilus Opera ejus examinal, et uti falsa et com-
spanicelib. x, cap. 12, ad annum 1125) qui deceptus mentitia castigat; eorumque inventori personato
non obscuris sancti abbatis ad Petrum Yenerabilem laryam detrahit. Capite autera 9, producit duode-
ex Hispania redeuntem verbis, epistola 227, « quee viginti locos, ex quibus Juliani Clironicon et Adver-
est 228 in. editione Mabilloniii locutumde seipsum saria refelli,cuivis sit exploratum.
Bernardum credidit. Nec minus aliquam epistolee 475. Quid, quod ipsemet Tamayus, tam credulus
ad S. Clementis Toletanceurbis sanctimoniales di- alioqui, tamque misere simplex atque immodicus
rectee comprobationem, quse ruinosam asseverawies J pseudochronicorum hujusmondi cestimator, in suo
fidem quoquo modo commendat, invenimus. Martyrologio Hispano tom. II, ad diem 3 Aprilis,
470. c.Claudil mendaciorum agmen iribula eidem pag. 469, pronuntiarecoaclus fuerit ista:« Yidemus
vjro sanctissimo fundatio apud nos monasterii de passim in hisce Juliani Adversariis tot glossemaf im
Spina, quod in [amosnoloco]utriusque regiiiCaslefee ineplias, quod potius ferrum, quam illas deglutire
Legionis, a Yallisoleto sex, a Tauro urbe quinque compelleremur. i Yerum hsec ex incidenti, ut.ita
leueis distans, nomenclatura ista propter spinam dicam, relata sint de commenlitio S. Bernardi iti-
coronseDominicseineaservatam, Sancisequeinfanti, nere iii Hispaniam. Yeris certe et ita multis ad ex-
Alfonsi YII imperatoris sorori, domus fundatrici, a stinguenda schismata et exstirpandas hsereses abun-
Ludovico juuiori dicto, Francise rege, Parisiis prse- dat et inclarescit peregrinationibus virplane aposto-
teveunli donatam gaudet. Rem narral idem Yepesius licus, utfalsam ipsi affingere, necesse neutiquam
eod.tom. VII, anno 1145, cap. 1, fol. 528, adductis sit. Nunc videtur nobis opporlunum, hisce, quse in
et cxplanatis iis quce significare qUodammodovido- isio genere fecisse ipsum antea narravimus in de-
bantur, prsesenii Bernardo oblatum, et in manus pellendis rnalis abEcclesia Dei, sub]ungere bona
traditum a Sancia monasterium eougruenter dota- p, innuuiera, seu profectum in emendandis movibus
tum; nempe doiationis ipsa cbarta, qua dono dare reipublicse Christianse.
se Bernardo, Clarsevallensi abbati, ait pia heroina, | SLY. Sanclus Pater in emendandis ecclesiastico-
hsereditatemS. Pclri de Spina, et item privilegio rum , monasticorum, ac swcuiarium moribus fru-
quodam Alfonsi regis, Sancisefralris , in amplia- ctuoseinlenlus.
tionem e]usdein domus similiter conceplo : quse 474. Argumenti lnvjus materiem acformamdebe-
quidem sequeac de prsesentibus dici de absenfibus, mus, et acceptam feferimus eruditissimo Mabillonio,
quoruni in gvatiam donationes et oblationes cele- qui in sua prsefationegenerali in novamsuam operum
brantur, passim consueverc. S. Bernardi editionem, § 3 sic memorat : « Cor-
. 471. c Siquidem S. Beruardum, missofratre suo ruptos sui sseculi mores passim luget ac deplorat
Nivardo (Bernardum legimus apud Julianum) in vir sanctus, maxime in Ecclesise minislris, quorum
Hispanias, cujus inde et a Sancia ad se reversi vir plerosque ad meliorem frugem adduxit, adeouttola
sanciisshnus lnemmit in quadam epistola, ad eam- Ecclesioe ac cleri, in priinis Gallicani facies suis
demdirecta, quseest 501, picedonationis exceptorem monitis ac sermonibus penitus immutata fuerit, et
manus et industriam fabricse admovisse , conslans in antiquum decus restituta. Quippe Eugenium, vi-
 87i S. BERNARDICLARiE-YALLENSISABBATIS 872
rum sanciissiinum,Romansesedisuppedilavit, atque A i monaslicum ordinem, jam pene lapsum, ad primam
in eo Roinaiios ponlifices omnes ad rectain et legi- aposlolicmvitw norniam rcparavit. (Et) Cislerciensis
timam suse dignilatis administvafionem erudivit,. et quid.em,per islud teniporis, inquil, triennium jam in
accendit libris editis de Consideratione plane di- ducentas circitcr abbatias magni nominis, meriii, et
vinis. In episcopis Hcnricum Senonensem, Stepha- numeri accrevit; et usque in barbaros Sarmatas et -
num Parisiensem, aliosque permultos ab aulico vi- extremos Scylkas jam diffundi coipit. Tantum potuit
ver.di geuerc ad mores episcopali ordine dignos Bevnavdi fama et opinio sanclilatis, ejusque disci-
revocavit; mullos etiam e suis in aliorum exemplum pulovum! Inde factum est, ut ovdinis Cislevcieusis,
episeopos prolulit. Clericis omnibus salutavia mo- qui Bernavdum alumnum habuit, quasi fundatov
nita dedit in sevmone de Conversione ad elericos. habitus sil ipse Bevnavdus, ab ejusque nioiiasteiii
Quce omnia si quis accurale videre cupit, legat li- Clai'seyallensidictus ovdoClarsevallensissuo iempore;
bruni sexium deYita sancii Bernardi Gallice edita, imo postea el S. Bernardi : etsi id vetuit Innocen-
cujus Yitce tres libri posleriores ex e]us scriptis tius Vni in litteris unionis monasterii Claraeval-
magna cum pietate et cum insigni delcclu contexti lensis cum Cistei'ciensi.
smit. De movibus el officio episcopovum legenda in 478. i Hinc in litteris Alberonis episcopi Virdu-
pvirais epistola 42, ad Henvicum Senonensein , quse B 1 nensis apud Laurerttium mox laudatum, abbates
in Tvaclatuum classem modo tomo secimdo velata Trium fontium , et de Caladia dicuntur de Ordine
est. Merito ilaquc in libro de episcopis Yirdunen- Clarmvallensi. Et a Pelro Cellensi Cisterciensis,
siims dicitur is esse Bernardus, cujus consHiisregna, sive Clarmvaltis ordo vocatur in lib. I, epistola 24*,
el ecciesiw Gallicanw kodic, inquit auctor in Spici- Sic in epislola Samsonis Remensis antistifis, quae
legio Acberiano tom. XII, pag. 511, innitunlur. est ordine 455 inter Bernardinas, ordinis Clarseval-
475. Erat in eo miiifica dicendi gratia ut non; lensis mentio non semel habetur. Quanquam dici
possei ne ipsius quidem stylus, licet eximius, tolam1 potest, OvdinisGlarsevallensisnomine lineam tantum
iliam dulcedinem, lotttm relinere fervorem (Quippe)I Clarsevallensem, non totum Ordinem, seepius desi-
placabilem, el persuasibilem, ct crudiiam linguam1 gnari.
dedeial ei Deus, nt sciret, quem et quando deberet[ 479. c Qualis ac quanta fuerit sive Cisterciensium,
proferre sermonetn : quibus videlicet consolalio vel' sive Clarsevallensium sub Bernardo districtio, et
cbsecratio ; quib.us exhortatio congruerel vel increpa- rigiditas, non est necesse hoc loco exponere, quando
iio : ut nosse poierunl aliquatenus qui ejus legerintt id salis superque patet tum ex Befiiardi litteris ac
scripla, etsi longe minus ab eis, qui verba ejus sw- scriptis, luin ex ipsius Yila, maxime ex lib. i,
pius audicrunt. Quod si ejus scripta legendo ita1 cap. 5, ubi primi Clarcevallis hicolce Deo servisse
accendimur, quanlo magis illi, qui loquentem au- memorantur in panperiate spirilus, in fame ei siii, .
die.bant? Non itaque mirum, quod Deus tot et lanta1 in frigore et nuditate, in vigiliis mullis. PulmentaHa
in sui lemporis hominum saluiem [per eum opera- swpius ex foliis fagi conficiebant. Panis ex kordeo,
tus est. el vicia, et milio erat. Ita Guillelmus teslis ocu-
476. c Quis vero explicet, quee et quanta ab eodem1 latus, Bernardo in epistola i ad Robertum olus,
patrala sint ad monastici instituti prirnigenium1 jaba, pultes, panisque cibarius cutn aqua Cisler-
fervorera denuo suscitandum ? Testanturhnceximice3 ciensium deliciee pevhibeiituv. NecaliseapudFastre-
ejus hac de re epistoleead scriptiones, liber De pvoe- dum in epistola sua inter Bernardinas. Tanta in
cepto et dispensatione, Apologia ad Guillehnum ab- cibo parcimonia , inquit Stephanus. Tornacensis in
balem, vaviique sermones : in quibus monachos ad1 epislola 72, ut duobus tantum pultnentis utaniur,
relinendum revocandumque velerum Patrum pri- cjuwaut ager ex leguminibus, aul ex oleribus hortus
marium inslilulum animavit, id est, ad pcenite.ntise e affert. Ipsi pisce tanto rarius ulunlur, quanto fre-
labores, auslevitates, modesliam et humilitatem,, quentius apud eos audiri solet quam videri. Plura
paupertalem, mundi contemptum, amorem solitu-- r. vidcsis apud eumdem auctorem, et apud Petriun
dinis ac silentii, et ad conlinuum profeclum: ini Cellensem.
quibus totius rei monasticse cardinem versari inlel- 480. < Pevseveravit hic ordinis vigor [fort. rigor]
ligebat. Hinc non immerito Petrus Yenerabilis ini non modo ad fmem sseculi xn, quod palet ex Pelvi
cpistola, quse est inter Beimardinas 228, vocaleumi Bleseusis epistola 82, sed etiani ultra medium see-
- num.
30, lacleam fortemque colutnnam, cui inni- culum xin, testante Jacobo a Vitriaco in Ilislorioc
lilur monastici ordinis wdificium; ac rutilumsidus, , occidentalis cap. 15. Carnes, inquit, nisi in gravi
quod exetnpto, verboquenon solum monachis sed ett infirmitaie non manducant. Piscibus, ovis, lacte c!
toti Latinw Ecclesiw suo tempore insigniter lucem•i caseo non vescuntur communiter, etc. Eamdem vitse
donavit. > severilatem nos Galli eliani nunc refiorescere con-
477. « Laurentius de Leodio iniibro de episcopiss spicimus in piissimis monachis beatce Mariee de
Yirdunensibus, duos ordines, Cisterciensem et Pice- i- Trappa, aliisque nonnullis eorum imitatoribus, qui
munstrateiisem, comparat cum duobus cherubinri vitce suse puritate, austerifale, solitudinis amofe,
propitiatoriumobumbvanlibus • quorum unus Cister- silentio, labove, aliisque religiosis virtutibus, id
cisnsis, duce Bernardo sanclissimi nominis abbatc,, factu possibile adstruunt, quod de Bernai'do, ejus-
873 - ACTA. 871
que discipuhs legebamus, nec fere credebamus. A. lulatus Spirw; an ejusdem virgineo lacte irro-
- 481. « Subjungit idem Jacobus a Yitviaco in ca- ratus.
pite sequenti, feminarum sexum fragiliprem, apvin- 484. Superius in nostro Commenlario prsevio§ 40,
cipio ordinis ad tantse districtionis severitalem a- triaillustriafacfa.qusePatri sanclissimo ascribuntur,
spirare ausiim non fuisse ; sed id demum in morem in huiic resevvata sunt locum. Primum eral deima-
gostea venisse. Yefumtamen vivente ipso Bernardo gine Yirginis Deiparse, quse Spivse ter a viro sancto
uon fuit onmmo expers isiius instituti femineus salulata, semel ei salutem reddidisse, « cunctis au-
sexus. Id probat Hermannus Laudunensis monachus dientibus, > memoratur apud Manricum ad annum
in lib. III de miraeulis sanctee Mariee, cap. 17, ubi 1146, cap. 10, num. 6. Alterum erat de lacte vir-
agit.de monasteriolo Cislerciensium virginum ad gineo e]usdem Deiparai, quo irroratus feiiur S. Bei~
Laudunum Parthenone, a Bartholomseo episcopo nardus, ex eodem auctore ibidem nuiri. S. Terfium
constructo: irtquo sanetimoniales sub Guiburge denique in eo erat positum, ut beatissimse Yirgiiiis
abbatissa, depositis omnibus lineis indumentis atque Marisevoce salutatus fuerit apud coenobitas Aflligiie-
felliceis, solis tunicis ianeis uiebantur; et non solum menses. De singulis dicamus. Primum narrat mox
nendo vel texendp, sed eiiam in agris fodiendo, et cum citatus historicus Cisterciensis ex Joanne Nauclero3
securi et ligone silvam succisam exsiirpando, spinas " qpi de illa re Ioqueris, < In hoe, inquit, cohcui-dant,
et vepresevellendo,manibuspropriis assidue laboran- quod Bernardus Spiram venerit, ubi tum erat tan-
tes, cum silentio victkm sibi' quwrebanU vitamque tus populi concursus ad eum venerandum, ut im-
Clarwvallensium monachorum per omnia imitaban- peralor, ne populus eum eonculcaret, manibus suis
tur. illum exportare sitdignatus. Exstant circuli in pa-
482. « Longius progredefelur oratio, si, quOtquot vimento ecclesise ma]oris tres, ubi prostratus in
Bernavdus ad mbnasticam vitam pertraxit, illu- terrani vir Dei, ter fertur salutasse Yirginem Ma-
striofes utriusque sexus homines, quos scilicet no- riam. Ad qiiem -Virgo Maria: c Salve, inquit, Ber-
vimus,Inmedium adduceremus : quales fuere Hen- « navde! > Hsecscribit Joapnes Nauclerus genera-
ricus, Ludovici-VI Francorum regis filius, Ermen- tione 59, inter alia, quse memorat ad annum Chri-
gardis Britanniee ducissa, Adelais Lptharingiee, et sli 1142. Prodigiosam hanc Deiparse salutationem
alii, alisequeinnumerse. Verum illud paulo minus conflrmare cortatur idem Mapricus sic pergens :
prsedicandum et miranduni, quod hominibus in sse- « Circulis verba ea sculpta sunt, quce a fidelibus so-
culo remanenlibus piissimam et reclissimam vi- lent decantari sub antiphonse finem; quam a prin-
%rendirationem persuasit: Adhwsit ei prm otnnibus cipio appellamusSa/t'e,&3M!a. Hanc autem desinen-
quidem ex principibus cotnes Theobaldus, et se, et tem in illis vei'bis el Jesutn bcnedictum fructum ven-
suain subsidia Glarwvailis exposuit, et inmanibus tris tui nobis post hoc exsilium ostende, Bemardus
abbatis posuit 'aiiimam suam, deposita altiiudine Pater recitasse fidenler feriur, et recitatse trinam
principali, se inier servos Dei conservum exhibens, illam invocationem addidisse fidentius . ad quam
non dominum, ut obediret ad omnia, quwcunquedo- imago Yirginis commota, alque acceptans obser
tnus iUiusinfimipostulassent. Quid tanfus princeps quium, audita est simili modo sanctum resalutasse:
monente et hoilante Bernardo prsestiterit. tum in Salve, Bernarde. t Hsec ibi; super quibus notationes
constvuendis, dotandis, juvandisque monasleriis , nonnullas lectori, partlum sludiis vacuo, el veritatis
tum in egenis subleyaudis,ium denique in exer- amanti, reprsesento.
cendo oplimi principis officio, testis est Ernaldus 485. Notus imprimis abunde est Joannes Naucle-
abbas, exquo prsemissa retulimus : testes etiam rus, quem natione Germanum, patiia Suevum, di-
Bernardi epistolse de eodem. Theobaldi pium stu- ^gnitate prsepositum Tubingensem fuisse lego. Edi.
dium seinulabatur nobilis et illustris femina Beatrix, dit hic Chronicon universale, succincte compre-
,ul discimus ex epistola 118. heudeiis res memorabiles sseculorum omnium ae
485. « Denique quautum Bernardi auctorilas in ]Q geniium ab orbe cpndito usque ad annum 1500.
corrigendis hominum moribus valuerit, exemplo est Floruit autem exeunle seeculo sexlo decimo, atque
eonversio Giiillelmi Aquitanise ducis, queni ex per- adeo qiialuor circiter seeculis post obituffi saiicti.
tinacissimo schismatico, obsequentissimum et piis- Nec vero TPfertur, quo utitur Nauclerus, parum ex-
simum principem effeeit. Ut paucis Ciirii Gaufrido tenuat rei gestce fidem. Melioris itaque notse testi-
absolvam , quw scelera non arguit? qiiw odia non monio videtur opus, ut preedicta Deiparse ad Ber-
exstinxit? qum scandala non compescuit ? quw scjti- navdum salutatio tanquam historice vera admitta-
smaia non resarcivit [MABILL. compescuii]"!quas (ta;-' tur : ideoprsesertim, quia in libro vi. Yilse S. Ber-
reses non confutavil? » Hoecsunt, quoe de .moruni nardi seu miraculorum parte i, cap. 2, ubi oculati
profectu, in Eeclesia Dei a magno Bernardo in-oittne tesles summa ciim fideet accuratione tottantaque
hominuffi genus quaquaversum difluso, collegitMa- mirabilia de viro Dei referunl, quse Spiree contige-
billonius. Quse vero ad hcereses et schismata spe- runt, nullum habent de ista sahilatione apicem; ubi
ctant, viri dexterilate, ae labore protrita, sal mul- tamen hanC silentio non prseterire, tantopere con-
t's alibi a nobis tractata surtt, ducebat ad sapcti gloriam. Nee concipio, quomodo
6.X-LYI. Ati S. Bernardutiabimagine Deipare sa- rem gestam- ignorare potuerint, cum, « cunctis au-
PATKOL. CLXXXV. m
RTFS S. BERNARDICLARS-YALLENSIS ABBATIS. 876
dientibus, t uti est apud Manricum ' supra citatum, A._ beri potest, ad Casteliionem censeo reierenchim. Sed
evenerit. .. - de his aliisque non dissimilibus agendum latius sub
486. Quanquam vero ex aniiquorum de hac re viri Dei obitum, in quem iocum consulto reser^fr -
silentio definire certo nolimus, salutationem istam mus. i Sed nos consulentes hujus rei ordini et per-
esse falsam; priusquatn tamen eam admittamus spicuitati, hanc, de qua tractare jam coepiffius,con-
tanquam veram, omnes rerum Bemardinarum ap- tinuato sermone prosequemur, ab anno 1153, cap,
prime gnaros et studiosos rogatos impense volumus, 12, quo Manricus illam transtulif uberiorem ejus-
ut accommodata dignenlursubminisf vare documenta dem narrationem huc revoeantes.
reipublicse litterarise, quibus factum prcesens, quod 488. «Ir.signesChristi.-s inquif, «etYirgiriisfavores
videtur nobis minus pvobaMle, vere et historice Rernaido Patri exhibiios, et sub quibus plerumque_
probabile fiat. Necrem conficit R. A. P. Augustinus depingi solet, nunc irroratus lacte Mariss virginis,
Sartorius, sacriOrdinis Cisterciensis ascela, quando nUnc strictas brachiis pendentis Redemptoris; at-
in suo Cistercio bis tertio, Yetero Pragce anno 1700, que item aliurii, etsi minus vulgarem, non minus
lypis excuso titulo 4, qui est de Saneto Bernardo certum, quo mater Filium eidem sancto obtulit;
Cislerciensium propagatore, pag. 91, de stalua, quee quia fixum tempus concernere non reperi, in hune
sanctum salutarit, sic scriblt: «,Heec ipsa Yirginis B locum consullo reservavi. Et quidom eos traditione
statua ad hanc usque nostram eetatem eximio fide- (potius) quam scripto acceptos, compertum est,
lium cultu Deiparse ac Melliflui clientis memoriam constanti illa, atque a patribus ad filios derivata
conservat perennem. i Heecenim qualisqualis me- quasi per manus : cujus aut minor fides, aliquande
Bioria seu tvadiiio (utinam non mere popularis!) inconvulsior esse solet, hoc in anliquis, faleor, ra-
neutiquam videtur enervare argumenia supevius riori, et picturis expresso magis, quam lilteris, non
pvoposita. Audi]am absurdam ineptiam, qua hanc lamen ideo minoris cestimando, t etc. Sic; prcefatur
historiain deturpat Guilielmus Eysengreinius, quem Cisterciensis histoiicus, moxque incipit a Christo;
mox citabimus, ad annumChristi 1147 : «Hisverbis de quo nos inferius dicemus. Deinde sic pergil
a Bernardo prolatis, vox ab iniagineeruinpens Ber-. num, 6, ad rem nostram : c Quod attinet ad lac
Earduni Deo cunctisque hominibus gratum adven-.' beatce Yifginis, receptius adhuc et vulgaiius sacris
tasse indicat, omnibus, qUiaderant,-audieiUibus. icenibus : ut magis varient de lempore auetores,
Perculsus hae voce Bernardus, adinirando , ima- loeoque, quam de ipso favore: quem Bernavdo
gini interdicit, mulieres in ecclesia tacere debere. J concessum, non est qui ambigat. Unus Joannes
Quod quidem est nugaii in re tam seria. Papehro- Bertelius, quem ego viderim, revocat in dubium
chius nosler in suo Itinere Romano Ms. quod anno, C dialogo 8 in Regul. S. Benedicti; sed adeo c-rasso-
£660 suscepit, pag. 59, de statua Spirensi, quse, et supino fundamento, iitnec merealur a nobis con-
feiitir salvere jussisse S. Bernavdum, inter aiiasic . fiitari. Quia nemo dubitat (aii) super mv.lia sw-
scribit: c Ad eam omnes riostri studiosi quotidie, cula Mariam ante Bernardum prwcessisse. Quasi
siib qubitam conveniunl, ae "Salve deeanfant cum, vero quis unqham cogitaverit, Yirgiiem sacram ,
litaniis. t Ita ille. Laudanda porro est pia illorum! mortalem ac passibilem, sugendum pectus Ber-
fides, et religiosus erga Yirgineni matreni afiecius. isardo propinasse, aut quasi post gloriosum ipsius
Jam vero quid dicemus de lacte Deiparse, quo san- transitisn, tum in coelis gloriosa, tura in suis ima-
ctum Patvem ivroratum volunt, si in pbysico seu! ginibus in terris, non maneret ceternum duratura.
reali sensu iioe iutelligendum censearu, non aufemi Cceterum his omissis, quia levibus, ex aliis nullum
in raystico ? video dubilasse.
487. Facluin Illud, quod secundo loco superiusi 489. « Yerum est tamen, quod de loco auctores
attingebam, ]am paulo pluribus examinandum est. variant, quibusdam refeventibus ad Spiram, cum
Manricus his verbis illud narrat num. 8 : «Non de- Matrem Yirginem, clementem, piam, dulcem,
sunt item auctores, iique graves, quibus plaeeat, Bernardus Pater devote salutassef At non Spirce,
D
Virgineum illum favorem, haud satis unquain abi sed apud Casfellioriem Lingonum oppidum , neque
ullo prcedicalum, quamvis ab oinnibus semperpree- in tanta frequenlia coniigisse, verosimilius "est,
dicetur, de Rernardoirrorato Marioelaeie, fovte ad[ forle cum sanctus Patet ad unam aliquam ex iliis le-
hoc idem tempus referendum. Quod a Guiliehno Ey- gatiis, ad quas mitti solebat, humilis perreclurus
eengreinio in Chron. Spirensi piirnum traditumi Virginis matris auxilium imploraret. Porro lunc
(ulinam indieasset annum Manricus!) a Canisioi creditur oblatus a Matre Filius,quem Bernardussu-
Cosleroque approbatum (non dicit ubi) noster Bi- seiperet, et eui porlarido seu manibus exterius, seu"
varius lib. H, Bernardi.vendicali § 10et alii, i nimi- interius in corde, se totum daret, et qua auspice
rum J Henriquez in Menologio, Maii15 conflrmavere. nihjltimere posset.c Hactenus historicns Cisfercien-
Nobis, ut favor ipse eertus sit, quem tamen noni sis : qui cum superius, ut vidimus, candide fateatur,
defuere qui negaverinl (ponilur ad marginem Joan- mirabiiem hunc Virgiriei lactis favorem,« a Guihelmo
nes Bertelius Dialogo 8) levi licet et crasso funda- EysengreinioinChronicoSpirensiprJfflMinifadiVam.s
mento, locus et tenipusdubiaadhuc existunt: etde. " neque assignanlur antiquiora monumenta, unde
tempore vix aliquid seribi: de loco, si quid cerli ha- ehronologusiste traditionem hanc acceperit, quifc-
 333 ACTA 878
nam vitio nobis det, si dixerimus novitiam esse A.beliis civibus circumeundo castrum, in dicio sacclto,
traditionem illam favoris Bernardo impensi, cum plus quinquagies, voccs canentes Ave, maris stella,
hic obierit anno Christi 1155, ille autem scripserit audiisse lestatur. Dictiim enhn miraculum accidisse
soeculo sexlo decimo, utpote qui suum Cbronicon memoraiur, cum , Moiistra teesse Matrem, o S. Ber-
perduxerit usque ad annum Christi 1561. Confir- nardo proferretur. Bcllis sopilis, caslroque destru-
m-atores autem vel approbatores, quos Manricusno- clo, in iemplum tutius conservanda deportala est,
niinabat, Eysengreinio posteriores seu suppares, an ubi magna c.uni veneraiione, et popv.li concursu ,
psuderis aliquid vere hisloiici possunt addere pvi- inaxime vero, ubi temporis necessitas exigit, in loco
meetraditioni Eysengreinianse?Adde, quod hic chro- celcbri, et eminenti asservaiur: ex qtw acponitur a
nologus parum sibi conciliet auctoritalis , dum vel tribus sacerdotibus trium dierutn jejunio prwparatis,
primus procudit, vel ex alio adoptavil inepliam il- et solemni in processione, una cutn reliquiis S. Ve-
lam, quam antea num. 486, castigavimus. roli, a-piurimis virginibus, eodemjejunio triduano
480. Sed ne dissimulemus alia, qucecoiigerii Man- prmmisso, devotissime circumfertur. Sutii Castei-
ticus a num. 7. « Exslat, inquit, authenticum R. do- lione qui dicant, eamdemimaginem laclis guttas cutn
mhii Edmundi a cruce, tunc abbatis Cistercii, ad dimiililur, stiilare. Nunc quoque supersunt duo viku
Fiteviensem Ignatiuni Firminum transmissum aimo B probatw presbyteri illic demorantes, unus Edmundus
£199, (quod ipsum, inter alias ejus schedas, apud vocatur; alter Clemens, quondam prwceptor domirii
- me
habeo) de hoc favore loquentis in hunc teno- viceteneutis Gaillard, qui clare, etpalam affirmant,
rem : In ecclesia S. Beroli castri Caslellionis super in manus lertii sacerdolis, qui JacobusViandol di-
Sequanam, Lingonensis diwcesis, quwdam imago in cebalur, modo defuncii, lactis copiamdefluxisse, ita ut
veneratione, et itGnore beatw Virginis Marim antiqui- sacristiam peiere, illicque manus abluere cogeretur.
lus exstitit constructa, quw quidem imago S. Bemar- Haclenus ibi: quoe si certa sunt, ingenlem facto
do oranti filium suuni oblulii miraculose in ecclesia conciliant, el fere snpra humauam fidem, auctori-
dicens:. Bernarde, suscipe puerum ineum totius tatem.
muudi Redemptorem. Deinde quoque ultra omnem 492. i Pliilolheus, i sicut pergit Mamicus num. .9,
humqnw naturm viriutem, ac siChristi frater natura- c defavorelactispressius succiuctiusque; verumnon
lis fuisset, thanu dictw imaginis suscepta mamilla, semel concessum Bernardo tradit:
iilico beato Bemardo sibi devoto tres guttas laciis, Quid referam quoiies summi Regina theatri
ab ejusdem imaginis mamillaprofluenies, tniraculose Nectareos illi visa moveresonos ?
distillabat. i Hactenus testimonium venerandi ab- Swpe suum Virgofamuium venerata solebat
balis : quod Antonius Hiepius ad hunc annum c. 5, C Visere, et ambrosias swpereferre dapes.
' et Franciscus Bivarius lib. i Bernardi
vendicati, In Hiepio lego, traditione iteni acceptum, apparuisse
aliique meinorant. Quin et Henriquez in suo Me- Bernardo Christum simul cum matre ; ac sanclo
aologio, Maii 15, iconis meminit (ejusdem ut puto) medio hinc inde velut certalim obtulisse cruorem
et subscriptionis Gallicee, quee in Latinum conversa simul, el lac; illum de Chrisli vulnere manentem ;
priorem partem favoris testificaiur, slc enim ha- hoc de Yirginis mamma ; utfumque coeleste, utvum-
bet: que irradians, el fecundans Bevnavdiora. Tum vero
Bernarde mullum dilecte, mi capellane , sancium , utrumque veneratum , et neutro se frau-
Cape , suscipe de mea tnanu dari eeque ferentem, tandem in ea verba proru-
Dulcem Jesiiin, Servatoremmundi. i pisse, quee comniuniter Augustino tribui solent:
Quasi ea Bernardo adhucviventi orantique puerum Binc pascor a vulnere : hinc laclor ab ubere. Posi-
Jesum obtulis.seperbibeaiur. ius in medio , quo tne vertam nescio. Sed heec,
491. « Idem, qui supra, i subdit Manricus n. 8. ut credo , piarum mentium devotio, quam rei ve-
« Chrysostomus Henriquez aliud recentius adhuc rilas, aut eventus siraultaneus magis conjunxit: et
testimonium superinducit ex ipso, ut ait, Castel- neque video in probato alio auctore traditionis no*
lione Lingoneusi ad R. abbatem Castellionis Virdu- titiam; neque de facili credenda, nedum asseve-
nensis nuper transmissum , a quo et se illud iesta- renda similia puto. Exstant et inter Opera Nicolai
tufaeeepisse. Porro in eo, ultra facti traditionem, sa- Saliceti qucedam alia Bernardo Patri ascripta, mi-
crameffigiemhodiequemanere, et, quodmireris, con- nori digna fide, quam ut locum mereantur in his
servafe adhuc, seu repetere magis memoriam facti, Annalibus. i Sic ibi. Porro de Philotheo et Saliceto
productis lestibus, idemmet, qui perhibuit, testifica- uonnulla observabo in fme paragraphi pvoxime se-
'tur: ln Castellione (ait) imago est B. Virginis, quentis. c Ignatius i vero « Firminus, deHibero,
quw sanclum Bernardum suo lacie quodam irrorasse monachus Nucalensis in Hispania..., ac deinde cele-
fertttr. Cum enim in B. Virginemsingulari ftagraret berrimo Fiteriensi monaslerio, (in) regno NavarreeJ
amore; se quoqne in eum, coram prwdicta imagine datus « abbas, i laudatur iu Biblioiheca Cirlerciensi
indefesse orantem , matrem esse monsiravit. In dicto pag.487. .
castro sacellum erat, in cujus parie sinistra beatce 495.Yirgineumhunc, quo de superius est actum,
Yirginis imago consistebat. Ibidem milcs quidam lactis favorem in sensu physico et reali, non au-
demoratur vocatus Pkant, qui suo fungens officioin tem in mystieo dunlasat intelligi debsre, conteadit
£79 S. BERNARDICLAR.E-YALLENSISABBATIS S80
etiam Sartorius supra citatus: « Quod sialiqui asse- A seposito partium Studio, mature expertderit, ef con-
rant, >inquit p. 91 et sequenle, «Berriardumlaetatum tulerit cum argumento Bertelii ac Mabillonii, tam-
quidem a Yirgine fuisse, non tamen in carne, seu elsi negativo, ul vocant, multum fallor, si non his
labiis carnalibus,.neque per lac reale ac pbysicum, potius, quam illis palmam delaturus sit; hujusmodi
vcvum duntaxat in spivitu , et per mysticum quem- enim argumenta, lametsi duntaxat negaliva, majo-
dam influxum, hoc utique cst antiquee veritati, ris non raro suutmomenti, spectatis revum ac scri-
quse toi calamis, tot penicillis per quinquc et am- ptorum circumstantiis , quam affirmaliva. Rationes
piius soacula firmata est, suspicionem afliicare: denique quce superius desumebantur a picturis, et
quasi vero vcteres illi scriptores non scivissent a pietate populari, refutationem non mereutur ope-
sque distinguere, ac nos, inter influxum illum my- rosiorem. Ex his, quse bactenus in utramque par-
Sticum-, ac pbysicum et realem. TJtraque lactatio tem de prsesenti controvevsia sunt disputafa, con-
eoncedenda Bernardo est, et illa in spiritu, el hccc cludimus, videvi nobis ad verum magis accedere
in carne: non neganda heec altcra, quam utique opinionem illorum , qui non admiltunt, S. Bcrnar-
principalius intenderunt historici veteres et sin- dum physice seu realiler Deiparselacte fuisse asper-
ceri. i Hactenus Sartorius satis liberaliter. Sed uti- sum.
nam c anliquse isti vevitali, queeper quinque, » uli B | XLYH. Salutatio imaginis Deiparm in cwnobio
vull,« et amplius seeculafirmata esl, t accommodalo Alflighemensi; Jesus cruci affixus, solulis ab ea
saltem vel unico documento subsidium attulisset, et brachiis Bernardum ampleclens.
suspieione n amovissel, quam rei geslseaffricaridicit. 495. Tradifio est virum sanctum, dum in ccenobio
Quiiiam, amabo, sunt « veleres illi scriplores; i qui Afilighemensi Ordinis S. Benedicti, quod in Belgio
nam c historici veteres et sinceri, i quos dicil, sed non situm est inler Bruxellam et Alostum, ab imagine
nominat? Regeri enimvero ei potest illud Mabillonii, Deiparse salutatum fuisse. De altero isto, eoque
viri in rebus S. BCrnardi longe versatissimi, sin- pvorsus singulavi Deipavsevivginis erga S. Bernar-
ceri itcra, el de scriplis, virtutibus, ac miraculis duni favore, de quo superius ad me receperam
ejus optime meriti, quod in fine Fragmeiilorum ex agcre, traduhtur ista: c Celebre monasterium Af-
Herberti libris de miraculis Cislerciensium mona- flighemense, i uli seribit Manricus ad annum 1147,
chorum , in sua editione ssepius antea laudata no- cap. 5, agens de locis in Belgio, queevir Dei adivit,
iat col. 1251 et 1252. « In omnibus, t ait, c S. Ber- «in transitu visitalum a sancto Patre, traditio con-
navdi miraculorum libris nulla uspiam mentio de stans est e]us ecclesiee, ubi et monachos ad Ci-
mivaculosoillo lacte, a beatissima Yivgine in Bev- P sterciensium no.rmam reformari, repetita oratione ,
nardum expvesso : quod tamen mivaculum pvscaliis irrito licet conatu, nixus fuerit: sed nihilominus
cevtissimis a pictoribus, et ab incautis saneli Do- baculum, quo imbecilles artus sustentare consue-
etoris devotis nunc venditari cernimus. t verat , amici animi pignus , dereliquerit, quem
494. Yencrabilis Guibertus abbas B. Marise dc hodieque observant et venerantur. Quin maius quid
Kovingento, quera anno 1651, Lutetise Parisiorum ibidem contigisse, productis eliam antiquis monu-
in lucem dedit ac notis illustravit Acherius, lib. m, mentis Afflighemenses affirmant: quod ab Arnaldo
3e pignoribus sanctorum , cap, 5, § 4, pag. 555, (Raissio) anle paucos annos vulgatum, quia multa
I.acYirginis matvis, quod « Lauduni... in columbs veritatis indicia prcesefert, e]usdera verbis placuit
cristallina huc usque, » ait, « retiiieri dicitur, i im- huic subjungere. i Laudatus itaque Arnoldus Rais-
prcbat. Inquem locum laudatus Guiberti edilor varic sius ia Auctario ad Natales Sanctorum Belgii Joan-
animadvertit in notis et observationibus pag. 575ei nis Molani, ad diem 20. Augusli bsec notala postc-
sequentibus : sed unicum, et quod potissimum huc ritati reliquit:« Eodem in ccenobioquondam viseba-
spectat, inde excerpo: e Lac et B. Bernardo Cla- tur sacra bealseYirginis statua, quse beatum Bernar-
revallensi eamdem ccelorum Reginam infudisse fe- dum allocuta est, sub Godescalco abbate: cu]us rei
runl scriptores nonnulli; sed quo ftilcianluv vero , D hi vevsus, ex Annalibus dicti monastevii excerpti,
judicent, qui gcsta illius a tribus synchronis aucto- fidem astruunt:
ribus exarata (quibuscum perquam familiariter Ber- BernardusMariw ail, Mea, ave_tu,Virgobeaia,
nardus est conversatus) excusserint. Quoenimmock1 Et tibi, Ave,Bemarde, egoimago redicovolenter.
fieri potest, ul, relatis ultra centum miraculis, hoi 496. c Cui astipulatur Chronicon Gemblacense,
tam insigne oblivionitradidevhit ?Ita Joan. Bevteliui'< ita dicens : Antc Belgii dcsolationcm,atque in ipso
lib. vm, in Regulam S. Benedicti: quem Chryso Belgipfidci calkolicw.labefactationem,in monaslerio
stomus Henriquez confutat inMenologioCisterciens AfflighemensiDei Genitricis eral imago,cui valedicens
ad diem 15. Maii, et AngelusManrique Annal. Ci Bernardus, Vale, inquit, altna Maria. At, Bernarde,
sterciens. tom.il, anno 1155, cap. 12. i Hic qu i vale, ait sancta Maria. Imago hsec beatse Marisein
respondeat Beiielio, nupervime ]am diximus : quce ulnis Christum gestabat, sculpta ex candido et mol-
nam autem e Chrysostomo Ilenriquez ab eodevi liori lapide, arena nigra nonnibil inspersa (quam
Manrico afferantur pro tuenda verilate preesenlis Brabanti labender- steen nuncupant) longitudine
facti, etiam superius indicavimus. Enimvero qr i quinque aut amplius pedum,opere et habitu prorsus
utriusque hujus scriptoris Cislerciensis argumenta , antiqua. velo ex capite dependente in humeros. Quce
 831 ACTA. -
882
iinago hac ultima tempestate a quodani protervO A vel ab hoc ex alio collectore transcriptum. Signatum
nebuloue ex basi dejecta et confracta fuit, putans reperio in ejusdem fine annum 1514; nam, tametsi
[al. putante] ligneam esse, ut inde ignem construe- alia deinde sequanlur, queead monasterium Afllighe-
ret. Ex quibus partibus duse alise sculptse sunt: mense perthient, videlicet liber quintus in tres partes
quarumuna Afflighemiiasservatur; alia veroPatribus divisus, noiitamenls chronologiam conlinet, sed ma-
Socielalis Jesu Bruxellensibus a priore donata. ""t teriem omninodiversam. Indicto autemChronicoista
Hisce e Raissio de famosa salulatione illa Deiparoe Ieguntur: « Anno 1148 (apud Sanderum pag. 10,
reeitalis, audiamus qusenam subjiciat Manricus scribitur 1146), dominus Petrus sponle sua abbaiice
num. 9. « Certant igitur, inquit, Affligemium, Spi- onus deponit : in cujus loco constituitur domimrs
raque de imagine Deiparse,quseBernardum Parentem Godscalcus, bonce spei ]uvenis, quia de nobili et
salutantem resalulavcvit, atque utvaque monumentis sancta gente originem duxit. i Postea vero hcecdi-
antiquis nixam firmalamque traditionem prsese fert, cuntur : « Anno Domini 1164, domhius Godscalcus
cui vix erit, qui audeat conlra ire; nobis, ut neutra pastoralis curseonus dgponit, i eic. Inter illud autem
vincatur, vincat utvaque,_ et repetilum favorem, tempus regiminis Godscalci menlio quidem fit de
quod solum superest, pia credulitate persuadeat. > c S.Bernardo;i sed nihil lunc ibidem invenio de sa-
Sed, dum ita loquilur Manficus, hseret in cortice, et B lutatione, qua Deiparsestatuavirumsanctumimper-
- rei medullam noii penetrat. tierit, quod tamen accidi sesub «Godscalcoabbate,j
497. Nam de«pia credulitate t non est hic qusestio: affirmabat supra Raissius ; Continuatio autem Chro-
ecquis enim neget, traditionem Afflighemenseni,(adde nici AffligemieiisisapudAcherium, e subinitio hujus
etiam, si vis, Spireiisem, de qua superius est ac- prselaturse» factum esse memorat. Quseres, cum de-
tum) pie cvedi posse? Ast ejusdein vevitatem probare buerit esse valde famosa apud coenobitas Affliglie-
ex synchronis rei gestee lestibus vel scriptoribus, menses, eorumque monasierio admodum honoriflca,
vel e doCunientis historice certis, hoc opus, hiC la- mirum videtur, nihil a prsedicto collectore vel tran-
bor est. Inspiciamus itaaue tantisper testimonia e scriptore de ea tradi. Ex Chronico autem Gembla-
Raissio allegata. Autonius Sanderus in Historia re- censi, quod supra ciiabatur, eonficitur, miraculo-
rum Affiighemensium,quse Brabantiseab ipso editce sam illam Deiparseimaginem in monasterio Afflighe»
/nserta est, similia iis, quee modo retulimus, narrat mensi anle ferales in Belgio tragosdias, seeculo
pag. 8, iiti etiam Conlinuatio Chronici Afflighemensis, Christi decimo sexto ab hsereticis excilatas, fuisse
quod ex variis e]usdem abbatise monumentis prcelo cognitam, atque adeo pro tali honoraiam.
vulgalum legitur in Spicilegio Acheviauo tomo X, 499. Antiquiora vero istius tradilionis mcnu-
pag. 610 et sequentibus. Historieeautem, qua de hic <^ menta in pvomplu nobis non sunt. Apud Gaufvidum,
est sermo, pag. 615, subjicitur, iffiaginem banc Dei- monachum Claravallensem, et viri sancti in itinere
parce summa apud laudatos ccenobitasin veneratione Belgico comitem, qui singillatim et accuvate in
habitamfuisse:nam«mos oblinuerat t apudillos, «ut parte III miraculorum, seu lib. vi, Yitsecap. 5, ejus-
mane nunquam a dormitorio in ecclesiam irent, nisi dem itineris ephemeiidem contexit: quam ne hic
per salutationem angelicam hanc imaginem salutas- cum fastidio lectoris retexamus, cum loco citato in-
serit. i HanccontinuationempreceditHistoriapreedicti spici ea possit, satis nobis erit nomina locorum, ad
monasterii in eodem Spicilegii tomo : cujus editor quee divertit vir sanctus, annotare. Leodio itaque
scrib-ifista ad lectorem pag. 25: t Ad]ecimus con- post preedicationem Germanicam pro bello sacro
tinuatibnem seu epitomen illius historiee, ex vete- profectus est ad oppidum Huy, seu Huum, dicecesis
ribus moriumentis et aulhenticis conscriplam a Leodiensis ; Huo Gembolium,seu Gemblacum; inde
D. Odone Cambiero, itideffi Afllighemensi, dum in Viliare, seu Yillariense monasteriuni petiit; hinc
vivis esset, in rebus aiitiquis apprime versato. i oppidum Fontanw; Fontana ad caslruni Bins, idest,
Porvo hujus conscriptoris seu colleetoviseetas ex his Binchium, oppidum Belgii in Hannonice Comitalu
innofescit verbis, quibus opusculum suum claudit : se contulit; Binchio eum excepere Mdns casirum,
c Novissiraus his temporibus nostvis Benedictus "' seu nunc Montes Hannoniee; postea Valencenoj,
Haeftenus, qui sanctissirnum et clarissimuin Patvem urbs Cameracensis; monasterium Humblerioe;Lau-
Benedictum maximis illustravit spiendoiibus.tlnlu- dunum ac. Remi, etc, denique suo Claravallensi
cem namque dedit Disquisitionum monasticarum= ccenobiofuit restitutus. Hinc vides, virum sanctum
libvos duodecim, quos illustvissimo D. Jacobo illuc rediisse per tractum Gallobelgicnm; non vcvo
Bponen, archiepiscopo Mechliniensi, et abbalieeAf- per Flandrobelgicum, in quo situm est monaste-
fiighemensis proelato dedicavit ibidem preepositus viumAfiiigheinense.Hoc autem iter, quod descripsi-
anno 1644. mus, respicit tempus quo narratuv res prodigiosa
498. Exstat apud nos aliud Chronieon Afflighe- seepememovata Aflligbemiiaccidisse.Eo autem lune
merise, cjuodnotatur N Ms. 5, cuique manu propria divevtisss.Sauctum nostvum, e superiore peregri-
ascripsit noster Defibertas Rosweydiis, « ex Ms. Af- nationis ephemeride extundere nos haud possumus,
flighemensirecentissimo i exceptum illudfuisse. Id neque merainimus nos id legere apud aliuffi biogra-
quod indicio est, Chronicon illud vel a recentissimo piiura primigenium. Sanderus tamen inter elogia
tunc temporis scripfore fuisse aliunde collec-tiimt ccenobiiAfflighemensispag.7, S. Bernardum ita illtid.
 883 S. BERNARDI'CLARjE-VALLENSISABBATIS 8SI
laudasse memor-af: « Anno proeter pvopter 1147, A ligiosissimi ascetse Affligliemensesin susetradiiionis
cum Afflighemensium sanctam vitam oculisiisurpas- possessione perseverare pergant.
set, ita pvonuntiasse fertur : « Ubique inveni ho- 501. Quandoquidem vero loti hic sumus in colli-
t inines; hic vero angelos. Yeium Affligenium, ubi gendis favoribus ccelestibus, qui Patri sanefissime
« geniusaffligitur.i Itahabent ejuslocimoimmenta.i indulti referuntur, eo pede, quo supra, pergemus,
500. Etiamsi vero Gaufvidusnihil dicat de adveiilu et alia in hoc geiiere charisinata ipsius recensebi-
S. Bevnavdi ad Afflighemenses, inde tainen non se- mus. Auctor Annalium Cisterciensium ad iinnum
quitur, ipsum ad eos non divertisse; cum eontra- 1155, cap. 12, mini. 2, et sequeniibus sCribens de
rium habeatur in Cbronico nostro ms. abbatum Yil- prcerogativa singdlari, qua Chrisius Dominus di-
lariensium, quod siguatur n. ms. 9, a, et transcri- lectissimum sibi famulutn honpravit, sic ait: « Ejus
ptum notatur ex ms. Rubeecvallis. fol. pevgam. ex i imaginem e cruce ipsa pendentem, cum a Bernardo
parte Novalis SS. Annus Domini 1555, ultimusesi, tenerius salutarelur, solvisse brachia, i-uisseque in
quem ibi signate notatum reperio. Post Procemium amplexus salutantis, omni excepiione major auctor
vero sic laudatum chronicum incipit : < Cum ali- Exordii magni memdrise prodit. J Factum exstat
quando sanctus Bernardus causa preedicationis apud Tissierium distinciione 2, -islius Operis, cap.
Brabantiam intrasset, ut fructum aliquem in ea B vn, his verbis descripium : c Domnus Menardus
acquireret, sicut et in cseieris gentibus, ccenobium [al. Medardus et Gerardus], quoridam abbas de Mo-
Aiflighemeuse adiit, duos sermones ibidem faciens : ris, quod est monasterium vichium Clarcevalli, vir
in cujus memoriam baculum, in quo consueverat jeligiosus, mirabilem quamdam rem quasi de alio
sustentare imbecilles artus, Afilighemenses conser- retulit familiaribus suis, quam lanien sibimet eve-
vare feruntur. Sed cum eos Ordini Cistereiensi adu- nisse putamus, ita dicens: Notus est mihi monachus
uare voluissct, nee voluisset coenobiumGemblacense quidam, qui heatum Bernardum abbatem aliquaudo
intravit, eteharilauveineo susceptus casulam suam, reperit in ecclesia solum orantem : qui, cum pro-
quee adhuc ibi cst, in eo dimisit t In Chronico seu slvatus esset ante altave, apparebat ibi ei qusedam
Historia Yillariensi typis vulgata apud Martenium crux cum suo Crucifixo super pavimentum posita
Thesauri novi anecdotorum, tom. III, a col. 1269, coram illo : quam idem vir bealissimus devotissime
eadem memorantur. Mneniosynon vero aS.Patvcre- adorabat, ac deosculabatur. Porro ipsa ma-^stas
«ictum Gemblacensibiis, ita describit Raissius idem separatis brachiis a cornibus crucis, videbatur
qui supra : « Planetam suam donavit, veteri more eunidem Dei famulum amplecti, atque astringere
undique dependentem, et stolam cum manipulo : sibi. Quod dum monachus il.le aliquandiu ccrnevet,
in quibus sunt imagines, pulchre per phrysioiiem pvai nimia admiratiorie stupidus hserebat, et quasi
acupictee; uti mihi videre aliquando contigit. > Ex exira se erat. Tandem vero nietuens, ne Patrem
iis autem, quce in laudato chronico possmodum no- sanctum offenderet, si eum veluti secretorum suo-
tanlur, c cum auteni dominus Gyroldus cessisset, rum exploratorem ita sibi de proximo imminere
factus est dominus Fastradustertius abbas Vilarien- conspiceret, silenter abscessit, intelligens nimirum
sis, et liii duo fere quinque annis sabbatizaverunt. ac sciens de illo homine sancto, quod vere supra
Sed, cum anno Domiiii 1151, sanctus Bernardus hominem esset tola ipsiusoratio atqueconversatio.»
Imnc locnm visitasset, et divina in oratorio cele- Nos piissimam hanc histpriam multa cum admira-
brasset, facta ec-nvocatione multorum abbatum Rc- tione veneramur, testimonio utique fide digno suf-
uiis sedavit ibidem controversiam ortam inter nos fultam Exordii magni ssepenumero antea memorati,
et ecclesiam S. Foillani mariyris; i cx iis, inquam, quce etiam habetur in libro n, Herberti; Turrium
colligitur, S. Bernardum ad.suos alu.mnos Villa- Sardinise archiepiscopi, cap. 19, apud Chifiletium
rienses plus quam semel divertissc. Yult Raissius, supra citatum, pag. 285. Apud Tissierium intcr no-
_ sanctum Patrern « prophetico spiritu... aflirmasse, tas ad utrumque Exordium Cisterciense, quce ha-
quod plurcs ex illoioco monachi ad ccelum essent „ bentur postpaginam 262, heecobservantur : t Quod
migraluvi, quam ex quovis aiio ejusdcm ordinis de Christo .viso amplecti S. Bernaidxnii dicitur
monastevio : quemadmodum sequentibus tempovi- non contigit Moris, ut vulgo creditur : cum hoc
bus contigisse, vel ex hoc, > inquit, c meo Auctario coenobium fuerit fundatum sub inorlem sancti
apertissime colligi potest: in quo triginta facile ex Pairis. t
eo monasterio religiosos omncs viice sanctitate cc- 502. Quis porro fuerit Mjnardus seu Meuavdus
lebres, descripsimus. > Hcec Raissius. Secl redea- isle, qui sacras hasce Bernardi delicias tesiatur,
mus ad pfopositum, unde tantisper digressi su- juvat hic addcre ex Manrico, qui ad annum prsedi-
raus. Ex iis, quce proposuinms bactemis de famosa ctum, cap. 17, oblata sibi opportunitate agendi de
traditione Afflighemensi, tria deducimiis-corollaria. fundatione. monasterii Mo-rarufn, < Aceepto, ait,
Alterum est, neutiquam nos velle eam traducere loeo, Bernardus conventum misit, cui preefecit ab-
tanquam falsam vel apoerypham. Alterum, dolere batem B. Medardum, illum nimirum, cui.sacvarn
nos, propterea quod pro volp noslro non possimus C.risti efligieiriBernafdum amplexantem per visum
eamdem tanquam historice certam nervosius com- an reapse conspeclam diximus. Porro vif Bei sancto
prohare. Terlium, per nos statuvum,q\iomimis re- familiaris, sanclus ef ipse, plures alias yisiones vi-
:*S3 ACTA. 8Sg
dere meruit, prcecipue de dilecto sibi parente, e A seecuh auctor, hur.e ipsum Cluisti amplexuni non
quibus unam... a Godefrido scviptam transcriba- minus prodit, cum sanctum Patrem ante illius ef-
ruus. > Sed videsis, lector, hoc facturn lib. iv- figiem oranteni descvipsissct his plane vevsibus:
Vitce S. Bernardi, cap. 1. De superiore favove 0 decus, o nostri lenimen Christe doloris '
Crucifixi plura alia congerit Manricus, cap. 12, 0 mihi tam duro parta labore salus:
quorum etiam hoc loco a nobis habenda ratio Felix, sitantasin tne convcrlerepeenas,
est. Et liceat misero sic milti posse tnori.
505. Sic itaque pergit -. c Consona tabula mona- Ipse immaturos ausim decerpere fructus:
feterii Clarcevallls in claustro refeclorii satis anti- Cliriste tamen dentes obslupuere tui.
qtta, delineato favore, et subscviptione posita : quse Sidera, lerra, fretunt, Domini miserescite vestri;
rem non.semel, sed. pluries contigisse, neque per Fteie meos casus, sidera, terra, freium.
visum"tanlum, sed reipsa, alterum asseverat, alte- Talia dum memorat, Chrisli pendeniis imago,
rum probabiliter prsesumil. Alibi tegiiur, ait, quod, Solvit in amplexus brachia nexa suos.
cum B. Bernardus quamdam devotissimam ofaiio- Hacteiius Philotheus, et nos de hoc favove Chvisti
mm cotnposuisseLquw incipit: _ Domini, quem lanien in Bevnavdonon slelisse, sed
Saive,tnundisa'mtare, tvansisse ad filios, quse infevius redderaus, declara^
. Salve,salve,Jesuchare: .....:. bunt.i Ileec CistercicnsisAnnalista.
. Cruci tumme aplare ' 506. liis vero, quee modo retulit, addo pleniorem
•-;'•
Vellemvere: tu scis qttare^ notiiiam de tribus scriptoribus ab ipso nominatis,
Da mi tv.icopiani, Philotheo videlicet, Yillalpando ac Salicelo. R. D. Ca.
et eam[a\. jam] coram imagine Critciftxi recitarct rolus de Yisch in Bibliofneca scripiorum sacri Or-
dinis Cisterciensis pag. 281, non videtur satis per-
[al. peroraret],tunc imago Crucifixi, solulis de cruce
brackiis amplexabaiur [al. add. et osculabatur] eum: specluni habuisse lempus Philothei: nam dicitqui-
ei pie credendumest, hoc sibi pluries coniigisse. Iianc dem, eum fuisse «monachuni ordinis Cisterciensis,
et scripsisse carmine docto el. fluido tractatum in"
subscvipiionem tvauscripsit ex ipsa tabula Bevnav-
dus Yillalpandus anno 1199 cum illuc ab abbate Fi- signem De vita et moribus S. Bernardi, qui impres-
sancti Pa-
teriensi ad hcec et alia lustranda transmissus esset. sus legiiur ad calcem operum ejusdem
Meminit et illius Antonius Hiepius, centuria se- tris: i sed de auctoris tempore tacet: quod utcun-
que colligiliir ex prologo ejus, in quo inductio po-
ptima ad hunc annum (1153), cap. 5, eisdem s
verbis; „ nitur iieatse
Yirginis Philolbeum ad scribendum exci-
apud quem sunt varise, quas modo nolavi, leclio-
ces. tantis exemplo BapiisteeMantuani, quem lego obiisse
504. «Ad idemfaeiunl Nicolaus Salicetus, ctPhi- anno 1516. Posl hunc ergo scripsit ille. In eadem
Biblioiheca Cisterciensi pag. 55, laudatur Yillalpan-
lotheus, ante ducentos aimos plus minusve; alter
etiam ibidem opera com.memorantur.«Ih
prosa oratione, vevsu aiter scribens; et quidem Sa- dus,cujus
licetus adeo constanter, ut producat antiquam ora- vivis adhuc erai anno 1626, t utibidem dicitur. Sali-
tionem ad Bernardum Parentem, in qua idem Christi celus cflorebatanno 1480, etdeinceps,stestelaudatO:
ubi etiam delibris ejusagit..
amplexus commempratur. Traiiscribit primum Ber- bibliographo pag. 251,
nardi ad Chrislum verba, sub hoc iitulo hi Anti- Superest modo ut, priusquam ad supremos viica-
doiario animm : Oratio devqiissima B. Bernardi ab- sancli Palris Bernardi annos illustrandos pervenia-
batis Clarmv.alknsis, quam cum semel diceret anie liius, nonnulla prsemittamus, qiia; ad anteriores " per-
tinent.
imaginemCrucifixi, ipsa imago de cruce se inclinans,
erim amplexata esi.t Dein subjungit orationem ad § XLVilt. Conversio Arnulfi: gloria cwlesiis ei pro-
Bernardum, in qua perhunc dulcissimum amplex-.mi tnissa; victoria, ut ferlur, regi Lusilaniw addicta;
iier cum-Engenio PP.; merila de S. Malachia,
quasi adjuratus, pro aliis intercedere rogatur ad quem uovil esse in cailo; cura pro rege' Galliw:
eum, a quo meruit tanlum favorem. Quin, et Hen- D frater ejus asceta Cisierciensis, uii et alius.
riquez in suo Menologio, Martii 25, constanler af- 507. Noninfima S. Bernardi gloria.fuit conversio
firmat, in quodam libro coenobiiCisterciensis adno- iHiistiisviriArnulfide Majorica, tum-quia illa per se
tatum amplexum ipsa, qua contigit, die designata, fuif mirabilis, tura quia mirabilis fuit modus, quo
nempe vigesima tertia mensis Martii. Imago, in- vir sanctus eam proinovit. Manvicus illam intexit
quit, Christi in cruce pendentis Bernardum amplexa- anno Cbvisti 1147, quam etibidem cap. 6, refert cx
tur vigesimaterlia dieMarlii. Et itt adnotationibus. auclore Exordii magni, Arnulphi splendorem, con-
Ut in Martyrologio Cisiercii notaium legitur. Quod versionis ordinera ac modum describente. Exslant
si ila esl, non leye pondus addit ceeteris omnibus. ea apud Tissierium dislinctione 5, cap. 47. En tibi
505. «At Philotheus cjusdem lemporis auctor, verba : «Dum reveveridissimus Pater Bemardus ali-
verbi
(nam seripsit reeens cusis Bernardi operibus, qusa quando provinciam Flandviseintrasset, et veiia
a nascente in Europa typographia vid.isse lucem, Dei in capturam animarum laxaret, ct nobiles, et
ad l.itius con-
ipsa, queehodie etiam pe-rsevavant,peraniiqua exem- litteratos multos de fluctibus sseculi
Arnul-
plaria, manifestant): Philptheus, nifluam, cjusdem versionis traheret, inler cseteros illuslris. vir
83? S. BERNARDICLARyE-VALLENSISABBATIS SSS
fus de Majorica, dives et delicalus, secreto in ma- A tractarit, opersepretium est audirc ex Jaudalo au-
nibus ejus se reddidit. Fuit aulem utriusque eonsi- ctore: «Huic, inquit, confitenti cum gemilu ef la-
lium, rem silentio tegcre, propter qucedani impedi- crymis multis delicta universa, qusein mundo eon-
menta seeculi, usque ad ulthnum diem, quo egres- traxerat, B. Bernardus intucns cordis ejus amaris-
surus esset de terva, et cogriatione sua. Evat enim simam coiitfitionem, et ad omne opus bonum spon-
niagnus patcvfamilias, ornatus filiis et fratribus, taneam voluntatem, injunxil ei, ut Pater noster tri-
tantisquc divitiis irrelilus, ut absque suorum damno bus vicibus diceret, atquc in suo proposito deinceps
et scandalo gravi abrumpere se non posset, nisi usque ad mortem perduraret. .
prius domum sapientcr et caute disponeret. J His de 510.« Quo ille audito contristatus respondit: Ne,
Arnulfi splendore, ac modo, quo in manus sancti quseso, irrideas famulurn tuum, beatissime Pater.—
Patris se totum traclidit, ab Exordii scriptov.e proe- Iu quo, ait, te irrideo?—Atilleait: Jejunia septem
inissis, pergit auctor idem exponere, quam mirabi- annorum vel decem non sufficerenl mihi etiaffi hu-
Kter divina clementia cum co egerit, ut prcestifutum miliato in sacco et cinere: et tu mihi prsecipis, Pa-
sibi voeatlonis scopum attingerel. ter noster tertio dicere, et in ordine perseversre?—
508. «Inlerim vero, dum silentium istud tenercnt Etsanctus ad etim: Ergone tu me melius nosti, quid
omnia, et arcani hujus negotii causam ipsi duo soli ^ te oporteat facere ut salveris ? An forte tibi paruns
in mundo scirent; factum est vcrbum Domini ad videlur, ordinem tenere, et in ipso usque ad mortem
quemdain rusticum armentarium, cuni bovesmina- perseverare ?—IUe vero respondit: Absit ab anima
ret ad aralrum, dicens : Vade, dic Arnulfo de Ma- mea tam iniqua prsesumptio! Sed propter Deum ob-
jorica, utsecumducattc inClaramvallem, quoproxi- secro, ne mihi parcas in prsesenli, ut melius parcas
me iturus est ad conversionem : ct cum eo conver- in futuro: et taleni nunc impone poenitentiam „
tere. Audivit vero vocem, sed neminem videbat. quatenus post mortem carnis ad requiem sine pcena
Facta autem hac voce, ccepit pauper ille atteutius perveniam. —Cui bealusPater ait: Fac, utlocutus
orare, ut, si a Domino sermo fuissel egressus, re- sum: et securum le facio quia, deposita mole cor-
velarct ilcrum auriculam e]us. Ei adjecit secundo poris, mox ad Deum sine molestia peryolabis. Hoe
loqui ad ipsam, repelens eumdem sermonem. Ac- iiaque responso quasi diviniius aeceptc. conforta-
cepto itaque seeunda jam vice oraculo, venit ad tus cst nimis, adeo ut deinceps nulla tentaiionum
pvoelaxatum virum, et ail: Yerbum mihi ad te do- violentia, nulla infirmitatis molestia, posset a cursu
minuni meum. Aquo cuni fuisset ductus in partem, desiderii, quo lotusinDeum pergehat, aliquatenus
procidit ad genua illius, dicens: Obsecro te per r retavdari. Erat autcm circa observantiam ordinis,
Christum Dominum nosirum, ut ducas me ad Cla- et custodiam cordis sollieitus et limoratus nimis:
ramvallem tuam, et salvcs tccum animam meam. ita ut nemiriem vidisse me rccolam tam studiosum
Et, si scive desidevas, Dominus pius et misevicors proprioe conscieiitice mundatorem. i E quibus ulti-
secreta tua, causa salutis meeemihi revelare digna- mis verbis colligitur, ei, qui ista narrat, Arnulphum
lus est. Audiens autem nobilisil-lepaterfamilias verba non modo. synchronum, sed etiam apprime cogni-
isla, miratus et Ieetatusest valdc. Acceptumque ho- tum fuisse. Csetera, quibus deinde religiosissimiis-
rainem conduxh ad seipsum: quem etiam postmo- tius aseetceelogium contexilur, apud eumdem aucto-
duni individuum comitcm ifineris pariter et conver- rem inspici possunt. Convcniens autem omnino fuit,
sionis habuit, liabiturus , utcredimus, consortem hanc mirabilem non preeterire conversionem, cujus
setemceretributionis. » Sic itaque visum est divinee utpotc gloria in S. Bernardum ex Arnulpho, tan-
providenliee vocalionem Arnulfi roborare et prcmo- qusiii ex filio in parentem egregie derivatur.
vere edito etiam hunc in finem ccelcsli oraculo. Nec 511. Historicus Cislerciensis ad ann. 1147, cap. 9,
vero ille vocem Domini audiens obduravit cor suum. narrationem exhibet de Alfonso I Portugalliee rege,
50.9. Nam, utipergit auctor Exordii magni, «Ex- qui Scalabim (vulgo Santaren) cxpugnaturus, vo-
plicitis... negotiis, pro quibus moram fecerat, venit Q tum fecerit Christo in favorem Cisterciensium:
Claramvallem, t.am submissus humilitate, quam su- addilque, virum sanclum eipromisisse victoriam,
blimis divitiarum affiuenlia: multaque eidem mo- prece a se pi"omolam, visamque et annuntiatam in
nasterio de suis faeultatibus contulit: sed et aliis (jlaravalle. Accedit eo ratio temporis, circa quod
nonnullis ccenobiis dona Iargitus est. Beatus vero difficultatem esse fatetur: datur itcm epistola regis
Bcrnardus, de conversione e]us multum exhilaratus, ad Bernardum, nec non hujus adillum. Yerumhuic
talem de co in conventu fralrum sententiam protu- facto, quod refertur, securius nos suffragavemur, si
lit: De conversione fratris Arnulphi nec minus ad- probatioris et antiquioris notse scriptores produxis-
mirandus, nec minus glorificandus est Ghristus, set Manricus, quam Britum et Brandaonium. Iuter
quam de resurrectione Lazari quatriduani; eovide- ea vero , quce idem Manricus de bac re memorat,
iicet, quod in tanlis deliciis clausus atque sepultus, occurrunt nonnulla, ad ejusdem persuadendam ve-
velut in tumulo ]acebat, et quasi vivens movtuus ritatem non ex omni parte faventia: etenim, dum e
erat.i At quam suaviter et patevne vir sancfus Ar- c subscriptione recenti, i ut latetur, noimullaretule
nuiphum, contractas in vita sseculari peccatorum rat; observat, « plura » esse ibidem, t sed lcmpus
sordes sacramenti poenitentise lavacro elucntem, prajvenientia. s Deinde, exposita re gesia, subdil:
 J5S9 ACTA. 890
«HaecBritoexaiUiquisexemplaribus; qusetarnendum A stulit. qua uteretur hi festis solemnioribus ad offe-
Gerardum Bernardi fralrCm colloqueiitemiiiducuiit, rendum missce sacrificium, et in qua demum, cum
quem constat obiisse ante septennium: ut non suspe- obivet, sepeliretur. Bem, quandiu vixit, omnibus
cta, corrupta esse apparent, atque additis quibus- occultam ; sed post obitum ab ipso revelatam, de-
dam depravata. t tectamque GodefridUs, qui Bernardi Yitam scri-
512. Summalim indicamus, quoa in Historia Gi- psit..., narrat.i In funebri autem S. MalachieeOfli-
sterciensi ad annum 1148, cap. 5, prolixius referun- cio" < offerens pro ejus transilu venerabilis abbas
tur, videlicet Eugenium papam Trevirim profeetum, hostiam salutarem, gloriam ejus, Domino revelante,
assumpto secum Bernardo, celebrasse concilium su- cognovit, et, eodeffi inspirante, sacriflcio jam ex-
per revelationibus et scriptis S. Hildegardis virgi- pleto, formam mutavit orationis, et collecfam intu-
nis; episcopum Yirdunensem ad illam misisse; lit, quse ad sanctorum pontiflcum cclebritates, non
scvipta et revelationes approbassc, ete., sed illa ad commendationem defunctorum pertinet, ita di-
ibidem legi possunt. Yide etiam proemissa a nobis cens : Deus, qui beatum Malachiath pontificem san-
de hac virgine § 59. Eadem Hisioria Cisterciensis ctorum luorum meritis comquasti, i etc. Adisis Gau-
ad annummox indicatum cap. 6, ila pergit: « Tres fridum lib. iv, cap. 5, e quo hsec extraxi.
menses Trevifi Eugenius papa fecit: post quos (in B 514. Hoc aiias a viro sancto factum fertur in An-
Galliam reversus, Claranivallem (incunabula suse nalibus Cisterciensibus cap. li, citato, n. 5, e quo
religionis.) dein Cluniacum,demum Cistercium vi- huc transcriboista : « Eumdem sanctuffi ante annos
sitans, utrique se familise preesentavit, utramque Ut ffiinus sexdeciffi, cum pro Alberone Yifduneiisi
fovit. Bernardus ejus vise pei'petuus comes, dum ne episcopo celebraret, hoc ipsum fecisse, Antonius
tunc quidem continuis parcit miraculis,'amantissi- DemOchares prsecedenti seeculoex libro Antiquita-
mum sibi filium, patremque, quin totius Ecclesise, tum magistri Richafdi (de) Wassebourg, archidia-
pene in dispendium vitse potuit adducere. Tantus coni Yirdunensis ; atque hoc nostro, uterque in ca-
enim concursus populorum, quacunque pergeret, talogo episcoporum Virdunensium, et Joannes
sanctum sequebatur, ut ne pontifex quidem liber Chenu vulgarunt, totidem verbis : Albero de Chini
ab oppressione, obrueretur a turba, segre tandem anno 1151 [supple moritur]: i Sed apud Sammartha-
periculo abducendus.i Faetum describit Gaufridus nos mox citandos scribitur, tunc ad episcopalem
lib. iv Yitee cap. 5, ubi etiam de. miraculis. Manri- dignitatem promotus fuisse.) Pro isto B. Bernar-
cus cap. 9, de S. Malachia. scribensvaria ex prce- dus, cum cantarct missam, mutasse colleclamdefun-
sulis istius dignissimi Yita, a S. Bernardo graviter ctorum in collectamconfessorum traditur. Hcec illi:
et pathetice ad posteros transmissa, colligit, queeque'C nos nec negare audemus, nec assevere : certe ejus-
abipso facta.sunt extremo, quo inter mortales de- ffiodiaciicnes semel in gloria; si repetantur, ma~
gebat, tempore. Capite autem 10 , scribit de ejus- gna ponderis sui parte carebunt. Quid, quod id ip-
dem pontificis sahctissimi a Claravallensibus su - suai terlio itidem faclum pro Alberico cardinali epi-
seepti morbo, mortisque prcedictione, nec non piis- scopo Ostiensi, quem anno prsecedenti defunctum
sima ad eam obeundam prseparatione, atque suavis- diximus, Joannes eiiam Pistorius adnotavit in Chro-
sima obdormitione in Domino, miraeulo eliam il- nico Belgico, anno 1158: Anno (inquil) Conradi
lustrata. Yeruffi lisec etalia mellifiuo Bernardi.ca- decimoqnarto moritur apud Virdunum Ostiensii epi-
lamo expressa videre licet in preeclara illa, quam scopuscardinalis dominus Albericus, ad cujits tumtt-
memorabara, MalachieeYita, e quaiiquidissime ap- lumB. Bernardus missam pro eo celebrans, cum ve-
paret, quanti sanctum hunc sanclus noster fa- nisset ad collectam post concionem[fort: communio-
ceret, et quam tenero eumdem affectu complecte- nem] pro mortuo, dimisit, el collectanide confessore
rctur, dixit.
515. Illudmilem, quod in ejusdem Yitcepveefa- 515. « Yerum est lamen, hos duos forte eunidem
tione, Congano abbati inscripia, narrat sibi a. Ma- (esse) ex loci idenlitate, nempe Yirduni, nec ma-
Iachia, extreinum ]am exhalaturo spiritum, fuisse gaa nominum Alberici, Alberonisque distantia, ir-
prsestitum, notari meretur ipsis sancti Patris ver- repente erroi'e, qui non facile postea discernatur.
bis. Sie narrat: « Accurri ego, ut benedictio mo- Nobis certa suis locis adnotantur; dubia, vel obiter
rituri super me veniret. At ille, cum jam membra sufiiciat tetigisse. J HUCusque auctor Aunalium Ci-
alia movere non posset, foiiis ad dandam benedi- sterciensium. Apud Sammarthanos in Gallia Chri-
ctionem, elevatis sanctis manibus super caput stiana inter episcopos Virdunenses pag. 1167, in
meum, benedixit mihi, et benedictionem beefeditate Alberone de Chiny heeeetiam lego :. c Pro. quo mis-
possideo. i Sed ulterius etiam progressaest magni- sam celebrans B. Bernardus, collectam defunctorum
tudo amoriseteesfmiationis. Etenim « cumcorpussc- mulasse dicitur in collectam confessorum, cum is
pultureepreepararetur, i ut narrat Manricus cap. 11, <Albero videlicet, J obdorniisset in Domino, anno
t dumlavandumexuitur vestibus a lavacroresumen- 1158. i Itane vero, dum S. Bernardus jam ab amio
dis , devotus abbas (quod supra notabamus) pio et 1155 obdormieral in Domino? Sequitur itaque,ut vel
amico furto certe fideli, tunicam in qua sanctus ob- jllud factum sit apocryphum , vel annus falsus. Man-
dormierat, cum propria permutatam Iatenter ab- riciis « anno prsecedenti.i id-cst 1147,« defunctura >
£9i 6. BERNARDICLARyE-VALLENSISABBATIS 892
«eribebatsupra Albericum;« annus.t autem <Conradi A stola autem 577, adeumdem dala spiral singularem
decimus quartus J incidit in amios Christi 1151 et afiectum sancti Patris erga salutem regni Galliarum
1152, atque adeo illa mutatio coiiectce, quee supra ac regis, qui nondum tunc redierat ad suos post in-
narrabatur, secundum Manvicum debuisset acci- felicem successum belli sacri. Ad hcec, cpistola in
disse aimis circiler quinque post mortem Alberici; S. Bernavdi pevsona a Nicolao scripta ad Emma-
quod cum Pislovio, quem citat, ncutiquam cohee- nuelem impei-atorera Constantinopolitanum, qua
rct: atque hinc factuin videri posset apocryphum ; commendatur ei cxereitus Chrislianorum tempore
nisi alia essent, quee facercnt illud magis accedere militicetransniarinee istius, nonne indicio est, vi-
ad verum. Sunt autera illa. 1° Quia hoc habetur rum sanctum egregie invigilassecommuni bono fei-
apud Gaufridum lib. iv Yiteesancti Bernardi cap. 5, publicse Chiistianse? Epislola illa profevtur in An-
etiamsi non sit scriptum ab ipso Gaufrido, sed Gau. nahbus Cistevcicnsibus allegatis, num. 9.
frido insertum ex ms. in editione Horstii, el in Ma- 517. Illustvis pvsetevea non minus sanclo Patvi
billoniana uncinis [ ] etiam a Gaufridi textu di- exslilit Henrici, qui erat regis Ludovici gevmanus
scretum; in qua Mabilloniana editione ad e]usdem frater, conversio ad institutum Claravallense, quam
textus marginem notalur pro <Alberti, t sicut ibi est, mundo venerabilis, atque ex rerum circumstantiis
nomen <Alberici i legendum. 2°Quia ibi dicitur pree- ^ spectabilis. Audiamus Mamicum cap. 5, num. 7:
sens factum contigisse < adtumiilum... noviler anle « Convenit ille Bernardum in Claravalle, negotia
defuncti, i Alberici videlicet. 5° Quia in Alberici qusedam vegni traclaturus: sed quse ipse pro regno
Chronico, Triumfontiura monachi, ordinis Cister- lemporali., in coeleste Bernardus commutavit, vo-
ciensisj, in episcopatu Catalaunensi, quod vulgavit calo homine, et tracto per eflicaciam verbi aut
Leibnitius tomo II. Aecessionum historicarum , et orationis. i Robertus de Monte, qui sub isto nomine
cujus auctor floruit seculo xm, preedicta mutatio vulgalus circumfertur, rem innectit anno Chrisii
diserte narratuf pag. 520, his verbis : t Anno 1151... 1149. < Henricus, ait, Ludovici Francorum regis
moritur apud Yirdunum Hostiensis episcopus car- germanus, contempto mundi schemate, pro Chri-
dinalis et legatus dominus Albricus, ad cujus tu- sto in Claravalle indutus monachali schemate. i
mulura B. Bernardus missam celebrans, cum ve- Quonam autem modo conversio isla accideiit, nar-
nisset ad poslcommunionem, collectam pro mortuo rat Gaufiidus in Vila S. Bernardi lib. iv, cap. 2.
diraisit, et collectam pro uno sancto confessore Sanctum vero hujusce eventus, pviusquam contige-
Gixil. > Hinc videtur satis conflrmari factum S. Ber- rit, prsescium fuisse, videtur haud obscure signifi-
nardi, ac refutari aimus 1147, morti Alberici car- r care biogvaphus idcm , dum Hemico ista a Yivo san-
dinalis apud Manricum assignatus, uli et apud Cia- clo prsennntiata testatur: c Confido, ait, in Do-
conium in Yitis ponlificum Romanorum el cardina- miiio ,
nequaquam in eo te mofiluruni, in quo nunc
Ihim lomo I, col. 995, ubi etiam exstat mutatio iste
positus cs: sed velocifer experimento pvopvio pro-
collectce. batuvum, quantum tibi islovum (Fvatvum Clafaval-
Hceeoccasione S. Malachieedicta sunto : de quc
al- lensium) prosil oratio, quam expetisti. Quodeodem
eliani consuli potest Manricus cap. 11, superius die non absque multoruffi admiratione
posimodum
legato, num. 4, in quo pvoferl epitaphium S. Mala- completum est. t
chieesepukro inscriptum,quodquea «BernardoPatre 518. Sed mirabilis admodum fuil mutalio dexte-
conseriptum, hodieque persevevat, i ut ibi dicitur, rce Excelsi per Beriiardum facta, et prseter spem
« sub ejus nomine.i Alia,quce solutaoratlonedeboc omnem ab eo prsenuniiata, in Andrea, qui comi-
sancto pontifice litteris mandavit, recensentur ii
talus fucrat laudatum Henvicum, dominum suum ,
ejusdem capitis decursu: quod ita concludil Man-
ad Claravallenses. In hunc ilie invehebatur tam-
ricus : «Cecterum, quod ad Malachieeadventum ac
quani in ebrium et insanum, convitia eliam el bla-
Claravallenses iallinct...nevel defunctus frustfave- sancto Patri nomeri falsi pro-
t;iv optalis votis, non solum pallia ab Eugcnio Hi- spliemias evoinens,
D pheioe tacita cogilatione impingens, et die altera
berniee data, vevura et auctas archiepiscopales sc
nionaslerium ejus diris devovens. In causa erat
des, adnitenle Bernardo, et ]uxla numerum provin domini sui conversio; sed vehementi Spiritus san-
ciarum illius iusulee quatuor designaias, aiino lioi
cti impulsu victus nocte proxima, et ante dilucu-
quo evenisse constat, referemus. J At nune aliano:
lum surgens, rediit ad "monasleriuni, ac veluii ex
vocant, queo refert Manricus ad ann. 1149.
allero Saulo in Paulum allerum mutatum se exhi-
516. Cap. 1, num. 5, occurrit vir sanclus bono pu
blico iterum intenlus, dum datis ad Sugerium abba lmit, teste biographo mox allegato, qui mirandam
hanc mutationem longiore sermoiie describit.
tem S. Dionysii, et, absente rege Ludovico juniore
nionarchise Galliarum moderalorem, [epistolis ] § XLIX. Imperat feris; dissidenlempacificat; n.pr-
obnixe couatus est impedire monomachiam exsecra~ Inum ad vitam revocat; prddcst Aurelianeusi epi-
scopo; respondel Prastnonslraiensiabbati; Henrici,
bilein inter Robevtum regis fratvem, atque Heni 1 rcgis Gallim fratris, morbus, religiosa professio,
cum Theobaldi comifis filium, quoelunc utrinqueerc t episcopatus; Sancii vaticinia; aqua in vinum ma-
indicta ad tempus pveestituliim. Consule epistolara lata;'obilus Theobaldi comiiis.
376, inter Bernardinas in Mabjllonii editione. Epi 519. < Hoc ileni anno, «nimirum -1149,i quantum
8D3 ACTA. 804
ex sorie historieelicel conjicere, cumcomites Yiennse, A supererat : qui statim in iluvium delapsus est. et
atque Florestse [f. Forestse, inf. comes Forensis" necatus. Et excitati occurrerunt vicini, defunctum
invicem impugnarent,... Bernardus Pater compo- puerum plangentes quem sanctus vir jussit sibi
nendis rebus, atque anirriis pacandis vocatus est... afferri; eoque defunctd oblalo, oravit sanctus. Puer
obviatum ab auctore discordise consiliis pacis, ei itaque, videntibus cunctis, qui aderant, et Deum
duo lupi in itinere objecti, supra insitam scevilian una voce collaudantibus, ad orationem sahcti sta-
furentes rabie... terruere venienles, etpene cunctos tim suscitatus est. Tunc a die illa et deinceps ho-
a coepto revocarunt. Consultum de reirocessioiie minem Dei, utpatrem filius affecluosissimediligens,
est a sociis vise, ne sanctum periculo exponereivl postea pvofeclus in Glaramvallem, ibi conversus
in detrimentum rei publicse Christianse. At beatus fac.tus est, dictus Tescelinus Nascardus, quia de
abbas charitate flagrans, et fide fervidus, nec al aqua fuevat sublalus, et piscatus sicut piscis. »
opere pacis dimovendus, angelus pacis, periculum Manricus nuperrime assignatus, ntim. 3, de hoc
non tam contempsit, quam amovit. i Hsece Cister- miraculo eiiam tractat; sed dubitat an < inboc ili-
ciensi historico ad annum modo designatum cap 5, nere.an iridiverso J acciderit; « certe i tamen « per
num. 1. At rei gestoe seriem accipe, leclor, ex R hoc tempus censel patratum : cui seqitens subdit
Joanne eremita in Yita S. Bernardi iib. n, num. 8. epiplionenia : < Sic Befnardus Marlino comparatus,
coi. 1288, editionis Mabillonianse: « Burgundiam. quod in pluribus aliis supeiius vidimus, in hoc
inquit, adibat, comitem Forensem, et comitem eliam ei similis evadit, trium mortuorum suscita-
Viennse paciflcaturus. Transiens autem per quam- tor magnificus : blasfhemi hominis, quem Deus
dam villam, audivit ab ineolis loci illius, duas feras morte multaverat : mulieris exstinctse ad Claram-
immaijissimas, quse vulgo dicuntur varoli (1*), in vallem, et hujus in fluvio submersi adolescentis,
nemore proximo desaevire. Quod cum audissenl so- quos de faucibusmortisliberaverit. J Sed Annalisla
cii ejus, rogaverunt eum regredi, quia malebant idem ostendit, se nomen auctoris non satis hic ha-
duabus dielis vel multo amplius divertere, quam se buisse p^rspectum, e quo hsec desumpta sint : nam
periculose feris objicere. Quibus nolens consentire, poslquam narraverat evenlum duoium coiuifum,
respondit, se nunquara divertere tali causa. Nec quem supra dedimus, citatur ab eo < antiquus au-
mora, et ecce ferseprogredienles in planum, occur- ctor, quem Sylva translulit; J miraculo autem de
rerunt eis terribili liiatu quasi ad devorandum. suffocalo in aquis, et vitce redonato per virum san-
Quas ubi vident fralres, prse limore nimio cuncti ctum, subjicit isla : < Hsec idem auclor Gallus, ex
mox ad sanctum virum fugerunt. latitantes circa > quo Sylva; el nos hactenus dicla : quem Joannem
eira , clamaveruntque una voce: Pater sancte, li- cvemitam multi putant alii alium, sed cosevum,
bera nos. At ille: Quid limidi estis, modicee fldei ? ct fidei integrce : de cujus dictis non liceat dubi-
Ad hane vocem manu elevata signum crucis feris tare. >
opposuit: quoe slalim facleesunt tanquam lapidcs, 522. At queeret curiosus lector, unde deducla sit
tanquam nullarn peniius habentes nocendi potesta- allusio ista etymologica « diclus TescelhiusNascar-
tem. Quo signo viso, omnes, qui aderant, gratias dus, quia de aqua fuerat sublatus, et piscalus sicut
exsolverunt viro Dei immensas. Hoc vero audito, piscis ?i Respondeo : NomenTescelinus putoeipro-
vicini valde Isetificati sunt: pi'cetimore cnim fera- prium fuisse ante submersionem, nec post illam
rum egredi non audebant pauciores quam duodecim. mutatum : quod confirmatur ex eo, quod paier S.
520. « Proficiscens inde sanctus Bernardus"venit Bernardi gesserit idem nomcn : unde arguere licet,
ad dictos comites: qui, cum pacemabeis queesisset, nomen Tescelini fuisse nomen proprium, el homi-
Forensis comes ei humiliter consensit. Comes au- nibus dari solitum aliquando saltem : ita ut videa-
tem Yiennee improbe refragatus est, dicens quod tur heec queestio cadere in solum cognomen Na_s-
nunquam esset cum adversario pacem habiturus cardus. De quo accipe sequentem conjecluram valde
donec eum exsulare coegisset: collectoque exereitu ) probabilem. Menagius in Dictionario etymologico
terram illius aggressus est. Tunc Fovensis comes vel originibus linguce Galiicce, ad vocem nas:e col-
timore perterritus S. Bernardum exoravit, quatinus ligit ista : < Nasse, instrumentuni piscaloris; a La"
ab omuipotente Deo victoriam impetraret. Beaius tino nassa. Festus : Nassa, est piscatovii vasis ge-
vero Bevnardus victpriam ei confidenter promisit. nus, quo cum intravit piscis, exire non potest. Isi-
Hac fide confoftatus hostes suos invasit, cepitqiie doribus lib. ix, cap. 5. Nassa, ex viminibus lan-
comitem, et hostium lanlum numerum proslravil, quam rete contextum ad capiendos pisces. Plautus :
ut vix aliquis vivus evaderet. Hujusque victorise Nunquam Hercuie ex isla nassa hodie cgo escam
gratias reddidit sanclo Rernardo. J Hactenus bio- petam. Silius Italicus:
graphus Joannes eremita, qui paulopost n. 11, col. Iland secus et viireas solers piscaior ad und_at
1289, aliud illustre prodigi.um litleris connnendavit Ore levem patulo texens de vimine iiassam.
in hsecverba: Qu33uiihi videntur proposit» modo queestioni sol-
521. <Dum navigaret aliquando per Ligerim, na- vendeeperquam accommodata : quasi dicasNascar-
vicula ejus forle concussit ponticulum, cui puer clumappellatum, quia yirlute Bernardi, sicut nassa
-
(!') f. ob varios colores sic diclus lego.
 f 35 S, BERNARDICLARjE-VALLENSISABBATIS 826
pisces solent, ex aqua extractus fuit. Superest, ut A __ scopi Aurelianensis, et in tempore abdicati ab eo
paucula alia, quee de Bernardo ad preeiiolatum an- episcopatus,ulrumquebfeviteradillasepistoIsevoces:
nam habet condilor Annalium Cisterciertsium , non < Pro Aurelianensi episcopo, t observans :- «Nempe
praeteriniltamus. Helia, inquit, qui gravium criminum accusatus, cum
525. Cap. 7, refert, prsesulem Aurelianensem Ber- neque per se, neque per regem auf amicos, Euge-
nardi consilio amplexum fuisse instilulum ordinis nium fleclerepotuisset anno 1146 episcopatu sponte
Cisterciensis : cujus rei circun.slanlias, satis diu cessit, ex aliis Notis, et epistola sequente. J EX
extractaa, uti vult Manvicus, paulo altius vepetemus. hujus quippe anno, quo nolatur scripta, et ex verbis,
Idem itaque historicus ad annum Chvisti 1146, cap. quse paulo ante ex eadem protuli, preesul ilie tune
2. nura. 8: «Sub idera, inquit, tempus , quantum non preesul erat amplius, sed monachus, In Notis
ex serie epistolarum Befnardi, et earum contextura autem fusioribus ad eamdem epistolam , accusatio
liquido constat, Eugenii (papse) zelus conslans pro ipsius innectitur anno 1144,ibidem alia videri pos-
veritale Aurelianensem episcopum (Manassem ta- sunt.
buleevidentur indicare) infulis abdicatis aut pvojecit 525. Historicus Cislercieiisis ad annum Christi
aul tvaxitad Clavaravallem. Is generenobilis...con- 1150, cap. 5, memorat difflcultates, quceiuter duos
versationeprofanus...,pontificalisdignitatisinsignia £ pvceclarissimosordines, Prcemonstratensem videlicet
B
levitate morum, gravilatem ecclesiseGallicanse pcr- et Cisterciensem, oboriee sunt. Ad hos scriptcea
niciosis exemplis dehonestabat... Ad Eugenium de- Prsemonstraleiisi abbate litterse causcim prsebuere
latus..., quse per tcsles defendere no.n poterat, per S, Bernardo rescribendi preedicto abbati, condita
intercessores saltem atteuuare, atque exponere ve- epistola, quae est inter Bernardinas ordine qninqua--
nice deliberabat, el loiam fere Galliam commovebat, gesima tertia supra ducenlesimam apud Mabillo-
uf flecterent Eugenium, aiit conciliarent... Scripsit nium ; et in qua expendit objectas a P.cemonstra-
pro eo Ludovicus rex, scripsereet proceres, scripsit tensibus querelas,"singulisque earum capitibus re-
et venerabilis Petrus Mauricius, Unus in lota Gallia spondens, liberam et vividam pro se ac suis apolo-
Bcrnardus fuit, qui, ut scriberet, adduci nunquam giam contexit, eanideni concludensterniinis apprime
potuit. Quincum Eugenius obduratus adversumpre- exprimentibus summam, qua erga Prsemonstraten-
ces, virum sisti judicio prsecepisset..., propositum sium faniiliam afflciebatur, benevolentiam, ac stu-
firmavit litteris tunc demum datis in hunctenorem, J dium procurandse cum ea pacis.
quarum fragmentum, quod buc perlinet, subditur, 526. Idem, qui supra historiographus cap. 6
quodque legi potest apud Mabillonium in principis scribit ista : < Interea Henricus, Ludovici frater,
epistolse 245, « His lilteris, i sicut pergit Historicus C
* quem anno prsecedenli conversum, ac suse, ut
ipse
«
Cisterciensis num. 9, Bernardi flrmatus ponlifex, dicebat, desponsationis splemnem diem prsestolan-
accusatoribus solemnem diem indixit, quem accusato tem commemoraviraus (ante an post professionem
non minus intimavit... At quid cum ipso, et in ipso non satis constat) ingenti viteeet victus mulatione
factum sil, qualiierque...inptirgationefaciendaper in febrim incidit molestam satis, et periculosam ;
episcopos, cum adliuc lis penderel, nec desperala, non sine ingenti doloi'e Bernardi Patris; qui in regio
nihilominusipse episcopum ultro exuens, quemso- sanguine generosum contemptum gloriee... venei'a-
lum non propitium expertus esset, Bernardum sibi. balur. Medicos medicinasque arte factas in conven-
elegerit magistrum, parentemque humilis monachus tum inferre, nequaquam uiile; sed segrotanli Hen-
factus in Claravalle, anno 1149, quo evasisse [f. eve- rico non sub%'enire, pene inhumanum, visum Ber»=
aisse] constat, lite eouscjueprolracta... more nostro narclo et fratribus est; ut Parisios curandus defer-
commodius referemi-.s. i reiur... Non curru, non lectica vectus discessit,
524. Ilanc porro reni gestaniproiixo sermone de- quamvis infirmus, nec equo ornato stramentis de-
scribit ad annuni 1149, cap. 7, quodmodo ciiabam, eentioribus-: rusticanis insedit regius adolescens,
ubi dalur videre, indictam quidem preesuli Aure- ,^ qualia decebant monachum, qui se
regum et filium
lianensi fuisse purgalionem; sed post maturam cum et fratrem esseionge minoris faciebat, quam mo-
S. Bernardo deliberationem, consuliiusne esset; ab- nachatum. > Legi potest de discessu ipsius, ac vise
dicareinfulas, an super illis litigare, viri sancti con- sociis epistola Nieolai, cujus verba ibidem referun-
silio exuisse episcopum , atque mortachum Cister- tur. Deinde autem cap. 7, idem Henricus, votis so»
ciensem induisse. Qucenam vero in ipsius favorem lemnibus Deo nuncupatis, postquam saluti pristinffi
deinde fecevit saiiclus Pater apud Eugenium papam ac Clarse-Yalli suse redditus esset, ad cathedram
patet ex illius epistola 246, ad hunc data, quse apud Bellovacensem promotusfuit. Bernardus in hac re
Mabillonium aptatur anno Christi 1146, et sic inci- quomodo se i,esserit, quomodo Henriciis; quseque
pit : «Tempus est, ut et ego scribam, non jam pro adhibita siiit media, ut ambo consentirent, legere
episcopo, sed pro paupere et huriiili monacho, J etc. pluribus ibidem licef Hcee e diversis duobus capi-
Mabillonius in notis brevioribus ad epistolam 245 tibus eitatis nos hic simul conjunximus. De obiiu
animadverlit duo, quse non conveniunt cum narra- autem Gaufridi de Amaio apud Claravallenses,prout
lione jain recitala ex Annalista ordinis Cistercien- sanctus Pater preedixerat, adisis Manricum cap. 6.
sis. Etcnim ab co differt in signando nominc epi- qui cap. 8, agit de famoso illo.ac infami Kicolao :
 897 . ACTA. 893
sed nos historiam istius sycopliantcecollegimus su- A villa, cui nomen Columbeiumin fossa, invenit fontem
pra per anlicipationem teraporis. in itineve suo a peeoiibus conculcatum. Cumque ibi
527. Sequitur annus Christi 1151, ubi cap. i. consisleret, ]ussit sibi el discipulis suis panem mini-
Manricus inter alia tractat de Raynaldi seu Rai- strari ineodem loco. Illi vero, qi ia locus ille inhone-
nardi, viri magni inordine Cisterciensi, ejusdemque stus videbalur, volebantpotiusinalium locum trans-
monasterii abbalis, moiie a S. Bernardo denuntiata; ire: dixeruntqueadhominem Dei: Non est, inquiunt,
de qua re eonsulesis Gaufridum biographum lib. iv. Pater, hic locus idoneus ad manducandum. Transea-
Vitse sancti Patris cap. 5, num. 19. Deinde subjun- mus hinc, donec ad locum veniamus ubi honestius
gitur in Historia Cisterciensi n. 8, mors Sugerii, manducare possimus. Locus enim iste coinqOinatus
abbatis S. Dionysii, superius a nobis laudati; ad est a pecovibus, et jujta viam quotidie tiitaui ab
quem, iniminentejam ei morte, exstat epistola S. itineranlibus. Yir autem Domini noluit acquiescere
Bernardi ordine 266 qua ipsum hortatuv ad eamdem sermonibus eorum. In proxinio autem erant viri
intrcpide excipiendam. Praasenti anno 1-151, etiam quidam magni nobilif ate et opibus, qui obviam oc-
illigatur epistola 270, ad Eugenium papam in causa curreruntei de villa pnedicla, volenies eum dueere
prioris Carthusiani contra trangressores quosdam, in donios suas.
pdst suborta inter eos dissidia. Vide Manricumhic IB ,529.<Qui nullateiius vohiit eis assentire,prsecipiens
cap. 2, et notas Mabilloniiad istam epistolam. « Hoc magis, acmagis in prsedictolocoescas sibi prseparari.
ipso anno, i uti vult hisloriographus Cislerciensis in Tunc vero unus ex discipulis suis, Hemericus no-
eodem capite n. 9, t Bernardus pensum solvens, et mine, dixit ad eum : Quid est hoc, Paler, quod vis
solitum de Consideratione libruni ad Eugenium pon- facere ? quia hic locus foetet, et a pecoribus est
tificem scribens, multa deplorat in Romaua curia, coinquinatus : et tu vis in eo manducare? Hunc igi-
quse per ipsuni corrigenda esse deberent; sed prse- tur sermonem cum audisset vir Dei, ultra sustinere
cipue frequenles legationes in Hispaniam, prseser- non potuit, sed aperuit os suum, etprophetareccepit
tim qusestuosas legatis, verum Ecclesisenon inuliles coram omnibus, dicens : Audite me, fratres, et qui
tantum, sed nocivas. J Deinde recitat fragffientum niecum estis omnes. Dico vobis inverbo veritatis,
lLbri m, ex eodem opere. Sed rectius illa distulisset quia veniet tempus, in quo multi hunc locum re-
historicus ad a'nnum 1152, propter rationes, para- quirent, ut in eo ab inflrmitatibus variis curentur.
graplio proxime sequenti a nobis assignandas. Ex Sanctus est locus, utpote a Domino sanctificatus.
his itaque conficitur , virum sanctum ip postremis Hoc cum audissent discipuli, acceperunl panes et
«juoque vuse suse annis, sicut consueverat in priori- cibaria, comederuntque cum eo, et alii multi; plures
bus, nunquam non fuisse attentum ad captandas *- J namque venerant obviam, ut siipra diximus. Tunc
occasiones vel studio queesitas vel sponte oblatas, virDei elevans manum suam , signo crucis super
ut operaffi conferret in commodum publicum Eccle- fontem edito, benedixit eum, et sanclificavit, dixit-
sise, aut particulare alicujus communitatis vel per- que ministris : Haurite, propinate Comedcntibus.
sonce. Accedit eo illud, quod Manricus ad annum Minisui autem hauserunt aquam , et impleverunt
1151, cap. 6, observat his verbis : « Hoc ipso anno scyphos ; et versa est in vinum : biberuntque omnes
eompilatuni Decretum pev Gratianum, Benedictimim qui aderant, et gratias exsolverunt Deo immensas,
monachum, ex codice bibliothecee Vaticanse, Baro- dicentes cum gaudio magno : Yere homo iste san-
nius notat ad hunc annum : Decretum Gratiani, ctus est, vere Spiritus sanctus habitat in eo
tnonachi sancti Felicis Bononiensis, Ordinis sancti 550. «Igitur vir beatus post cibum, quemdam
Benedicti cotnpilatutn in dicto monasterio annq Do- virum de preedicta villa, nomine Joannem, vocavit,
tnini 1151, tempore Engenii papm III. Yerum ne- qui dives ct abundans erat valde; preecepitque ei,
que id sine Bernardo factum lego in notis ad Histo- ut preedictum locum curavet, et asorde mundaret,
riam Joannis Dubravii lib. ix, lit. G : Sqncti Ber- et de lapidibus muniret, ne pecora illum coinqui-
nardi (inquinrii)Clarwvallensisabbatis hortatu, Gra- n narent. Adjecit etiam dicens : Si hoc, inquit adim-
tianus pontificumdccreta compilavit.i Sic observat plere noluevis, scias, te ante obitura talem penuriam
Manricus. pati, quod in movte, ubi revolvi possis, panniculum.
528. Et mox num. 7 : « Claudat, J inquit, « caput non habebis, Illo aulem pigritante, imo nolente
miraculum Bevnavdisatis iUustre, per hoc tempus ]ussa beati viri adimplere, res, prout sanctus ei
patralum, sed multos adhuc postannos perseverans. preedixerat, subsecuta est. Nam in morle de tota
Fons aqucefcetidseconversus in fontem vini... Id a possessione sua sudarium habere non potuit, juxta
Joanne eremita memoriseproditum, cum eumdem verbum hominis Dei. Quis hoecsine spiritu prophe-
nancisci non potuerim, ex transcriplore Sylva acci- tieevirum sanctum proedixisse dubitet? Mulla quo-
piat leclor. i Sed cum illud in Yila ab isto Joanne que, dum adhuc viveret, prophetavit, quae in effe
condita, et post lCliiffletiumnostrum a Mabillonio ctum succederevidimus longo temporepost gloriosum
vulgata, in promptu sit, alioque ibidem modo nar- transilum ejus. Nam de fonte proedieto, siCut prec-
relur, ex editioneMabilloniicol. 4289 et 1290, factum dixerat, multa evenerunt miracula. Nunc etiam , ri
damus : « Cum pertransiret die quadam circa hovam cujuspiam corporis membrum, quolibe"tdolore gra-
sextam vir venerabilis fhiagiuiu [i. e confiidum] de vatum, ex aquis fontis illius fidei devotione iuerit
$83 S. BERNARDICLAR.&-VALLENSISABBATIS 900
perfasum', cognifum est a multis , in melius refor- A . lensibus postmortem sanctiPatris, atquein Ordinis
niari. In potu quoque sumptoe, diversavum infirmi- Annalibus frequerts et bonorifica de ipso recuvrit
tatuni incolumilati prosunt. Nam et si quis febris memoria. Virum hunc annuntiat et laudat Henri-
gravi laborans incommodo , irispirante confessore quezius in suo Menologio Cisterciensi ad diem X,
Ghristi Bernardo, desiderium habuerit hauriendi, Aprilis. -
protinus ut hauserit, eonvalcscit, et ita exstinguitur 554. Ad hunc etiam annuni pertinet coronis a S.
vis febviuiii, ceu si videas supev immensum vogum Bernardo imposita aureo suo operi de Considera-
projeclis undis univevsa incendia repente exstingui. tione ad Eugenium Papam, Pagius in Critica Baro-
Tcrlianarum, quarlanarum febrium ignibus accen- niana ad annum Christi 1152, num. 2, de ordine
sis, ut potatee fuevint, doloves compescunt, J temporis et scriptionis ita disserit: « Loquitur hoe
551 Mortem Theobaldi, comitis Campanice,cujus amio Baronius de quinquelibris de Consideratione
supra mentio non parca occurrit, in hunc annum ad Eugenium papam a divo Bernardo elucubratis,
1151 incidisse, invenies apud Manricum cap. 6, uti quee iiiter ejus Opera prsestant; sed sanctus doctor
et alia plura, videlicet vitee iutegiitatem ex variis non eos uno tenore absolvit, ut putavit Barottius;
scriptoribus , qui ibidem assignanlur ; loeum sepul- verum diversis inteivallis scriptos ad Eugenium
turee; illustvem viri in suis per regia inatrimonia R transmisit, uti observat Mabillonius in Prsefatione
cohonestationem ; epislolam S. Bemardi, sincei'ee ad tomum I!, Opevum sancti Berriardi. Et primunr
erga eum amicitiee teslera, ofdine 271, monachatum quidem anno 1149 edidit, cuffi Nicolaus Clarseval-
denique Theobaldi reprobatum tanquam apocry- leusis monachus, ejusdem sancti Bernardi notarius,
phuin. ante suam discessionem scribens Petro venerabili
dical : < Milto vobis librum domni abbatis Clarse-
§. L. Arehiepiscopi Lundensis peregrinaiio ad S. i vallis addominumpapam i. Quceepistola septima
Bernardum; hic illum a se discedentem miraculo est lib. vi.
prosequitur; ratio lemporis tibroruin de Conside- Nicolaus autem paulo post recessit a
ratione; varim prmdictiones; turbwin Lotharingia sanclo doctore, uti suo loco diximus. Preeterea
composilw; luctus filiorum in ultimo morbo Pairis; Bernardus secundum librum direxit Eugenio anno
hujus pro iilis cura. 1150 post infelicem expeditionis Hieresolymitanee
552.Pevvenimusad annumChristi 1152,vitseniagni exitum: de
;quo ab ipso libri exordio apologiam
Patvis pcnullimum, ad quem annum eap. 3 ita lo- prsemiitit. Teiiium hoe anno
posl obitum Hugonis
quitur Annalista Cislerciensis : < Inter hsec venera- Autissiodorensis scripsit ; cap. enim 2, num, 11, de
bilis Eskyllus [al. Eskilus, Eschilus],Lundensis ar-. eo loquens inquit, dcfuncio.sanclo -
"* episcopo; quem
chiepiscopus, Danorum priraas, idemque apostolicee cpiidem librum num 20, declarat a se editum aiino
sedis legatus per totam Daniam..., Claramvallem quarto a concilio Remeusi. Ejus verba Baronius
adire deliberavit, Parentem sanctum pertolpericula citat. Denique quartum ot quintum librum paulo
terrse marisque, per sumptus, per incommoda vitce post, si rmn cum tertio, absolvit. i
visitaturus. De ea peregrinatione Saxo Grammati- 555. Tandem histoncade rebus S. Bernardi col-
cus, pagina 510, ad medium: < Eodetn tempore lectio noslra ad annum Chrisli 1155 deducta. Fuit
Eskyllus domesticis supra vires negotiis faiiga'us, is viro Dei terminus hu]us vitse mortalis , ac prin-
dum quicti intenlius consulit, proficiscendi licentia cipium beatse immortalitatis. Observat auctor Anna-
a rege difficiliter exlorla, nobilc Galliarum cwno- lium Cistevcienshira ad hunc aunum
cap. 1, num.
bium, quod Claravallis nuncupaiur, peiivit, ibique 2 :«Initio auni, hocest, inmedia hieme, segvotasse
asperum patrim convictum voiuntariw peregrina- Bevnardum usque ad nior.tsm, i ex ipsius epistola.
tionis lenilate mutavil , jocundiorem rerum usum Est illa inter alias Bernardinas a Mabillonio
vulgalas
apud exteros, quam inter cives habilurus. i Sed ordine 507, donimo Osliensi scripta ,. et ibidem no-
quse hic narrantur ex isto auctore, plenius exstant tata anno Chvisti 1153. Sic autem in rem nostram
apud Gaufridum in Yila S. Bernardi lib. 4, ct in JJ scribit ad eum sanctus Pater : « Deinde super statu
Exordio magno disfmctione 3, cap. 25. corporis mei cegnovi vos esse sollicitum. Yerum est,
555.Addit idem Manricus, i» votis fuisse versera- quod audistis : infirinatus sttm usque ad niovfem;
bili isti precsuli , privatam in Claravalle vitam du- sed interim revocatus ad mortem, atque hoc (ut me
cere, relictis infulis; sed viro multis perutili, imoi sentio) non diu: longe enim sum debilior quam
etiam necessario, id a sancto Patre dissuasumi credi possit, Quod tamen dixerim absque prcejudicio
fuisse tunc temporis. Mira quoque sunt, et S. Ber- divlnse Providentiee, quse et mortuos suscitare po-
nardo perquam honorifica, quse de psne, sola ejus; test.i Exhis itaque patet, sanctum tunc despera-
benediclioiie dudum seryato a corruptione; itemi lissima infirmilate affectum fuisse : at quo tempore
quse de dente et capillis viri sancli (defulerat illat morbus ingraveseens illum tandem ad extrema de-
secum Eskilus e Claravalle profectus) memorat An- duxerit, testatur Gaufridus lib. Y. .Yileecap. 2, ubi
nalista allegatus. Quee cum in loco postmodumL felieissimum, sed fratribus trislissimum viri obitum
exhibenda slnt ex eodem Gaufrido, quem modo de- describit, et de ipso, illos alloquenle, sic memorat •
signabara, adeat iilum lector. Laudatus porro Eski- « Heeesunt verba, quseloquebarad vos, cumprsete
lus, deposita infula, se adjunxit ccenobitis Claraval- rita hieme segrotarem, npn vobis esse quod adhttc
901: ACTA. S0'2
fgmeretis : eestate proxima imminere (me mihi cre- A Humberlum loe.atumdixi mus, ob rcvefetitiam san-
sere) hujus corporis dissoliUionem. >"Porro quemad- liitatis ipsius reconditse sunt. >
modum se sanclus gesserit, in gravi sua infirmitale, 558. Sed mirabile prorsiis est aliud viri sanctl va-
invictum et heroicum in ardenli fervore et piis occu" ticinium, qupd Manricus cap. % credit pertinere ad-
pationibus spiritum exercens, prcemiseralidem bio- primos hujus annj 1.155, menses , "ac producit es
grapv.us,lib. v, cap. 1. seripiove Exovdii magni. Siciiaque illud refertur in
536. « Interea fratres (sicut narfat idem Yitcc editione Tissierii distinclione 5, cap. 27 : < Nobilissi-
scriptor cap. 5) instare supplicalionibus, ef obse-; niiisprinceps Gunnarus, judex quondam etdominus
cratiortibus, quibus poterant apud Deum. Unde etiam Sardiniecdetrachalis [f. tetrarchalis], Cumaliquando
sanctus ipse cognoseens eorum pvecibus desiderium gralia orationis sanclum Martinuin Turonensem
suum diilerri, cum aliquanto mclius secundum cor- expetiisset, in reditu transiens per Claranivalleni, et
pus habere coepisset,congregatis fratribus hceceadem a beato Bernardo devote suseeptus, de salute quoque
verba locutus est: Quid tenetis miserum liomineni? animceeopiose admonitus, conversioni minime con-
Foftipres estis, etinvaluistis. Parcite, quceso, par- sensit : licet Patersaiictus, ipso preesenle, et mul-
cite: sinite o_eabire. >.Quibus subdit ista Manricus tuir. garrulante, ceeeum quemdam illuniinasset. Gti\
nuni. 4:_« Sed riihilominus prophetise spiritu plenus, B abeunti vir Domini sic locutus est: Ego quidem
nec niinus interim paterno amore eestuans, consolari instantpr pro tua conyersione Dominum rogavi; sed
lugentes, dilationem promittere, instillare fiduciam, ad prsesens exaudirinon merui. Et nunc abire te
atque in spem cunctos erigere, et se ad eestatem palior, quia retinere non licel invitum: scias tamen
usque differendum, datis dolori induciis, promitte- , te huc iterum de Sardhiia reyersurum. Abiit ei'go
bal: Hwc sunt verba, qum loquebarad vos, cum in patriam suam ; sed verba, quoeex ore viri Dei au-
prmterila hieme wgroiarem, etc. Ergo (uti per- dierafincessanter animiim ejus sthnuIabaiU, Spiritu
git Manricus num. 5) dum inter spern et metum intus suggerente, prophetiam, quamtantns propheta
flucluareiU anc.ipites, alque diu imminentem senten- sibi de se prcedixisset, cassari penitus. non posse.
tiam mortis, vix aul nevix (quidein) sperarerit possc Modieo post hinc elapso tempore. cum nuntiatum
differri, minus forte fidentes Bernardi vevbis corfir- esset ei, beatum viriun transiss« de hoc murtdo ad
niavit visio ; i qucea Gaufvidoexponitur cap. 5, jam Patrem, consternatus est animo vehementer, arguens
indicalo. <Hoeetertia, i sicpl observat Mstoiiogra- semetipsum, et pcenitens valdequod ad illius pi'cedi-
plnis Cisterciensis, i j"amde Bemardi obitu yisio, cationem conversus non fuisset. Mox ergo igne iflo
quam famen quarta alia secuta est, qua difierendum ' quem Dominus mitlit in corda electorum suorum,
ets.iminusclare, Iiaud tamen nimis obscure CQnfir- J et viilt Yehementer accendi, toius incanduit: nec
mabatur. J Exibebaf ea Odoiiem, unum e senioribus omnino moram facere suslinens, primogeniium fi-
Clarayallensibus, morilurum anle sanctuni_P-atveni. lium suum pro se in regno suo pvincipari constitiiit:
Hanc lege apud designatum raodo seepius biogra- ipse vevo, dum adhuc cpuadvagenaviusesset, celate
phum; cui adde auctorem Exordii magni, distinctione covpoviset animi vigore proepollens, relicta Sardinia
3, cap. 6, ubl,quia sequitur sancti Patris asseveratio omnique gloria mundi spreta, pauper et hnmilis in-
vel preedictio de gloria ccelesfi, stalim post mortcni gressus est in Claramvahem : ibique sub disciplina
Odoniobvenluva, ex eodera Exordio etiam transeribo suscepti Ordinis Jusque ad decrepitam setatem, imo
ista:-: ...'.-". . . usque ad mortem perseveranter militans , regnum
557.« Post preediclam ciiim yisipnem idem famu- terrenum pro ccelesti se commulasse gloriabatur
lus Dei Odp molestia corporis traclus ad extvcma 559.cYariiinLotharingiatumultus,>sicutperhibent
pervenit. Ad quem visitandum cum heatus Bernar- -AnnalesOrdinis Cisterciensis cap. 4, e apud Melert-
dus ijigressus fuissei, videns eum pavere et anxiari, ses, Bernarduni tanquam angelum pacis forte ad hoc
quasi si mmus pevfecte vixisset, et ob hoc ancipitem - rcservatuui prcestolabantur. Quin et Hlinus [al. Hi-
adhue sententiam judicis exspectavet, sic eum allo- linus] Trevirorum metropolita,sub quo Metensis se-
cutus est: Quid tvepidas, quid turbaris, o anima dis, ad Claramvallem veniens, eumdem sanctum hu-
Leata? A diebus adolescentice luee devotum Christo milis supplexque, uttantis subveniret malis sollici-
famulatum in multisel magnis laboribus exhibiijsli, tabat. > Rem narrat Gaufridus lib. v, Vitse cap. 1,
el exire formidas! Ierge, perge seeurus : egolibi in addens, vires ad tanti operis successum in hoc
veritate diep quia recto cursii ad Creatorem tuum casu, sicut in aliis eventibus prseteritis contige-
c
pervenies, ei sanctus coram ipso apparebis. Qua con- ral, viro Dei coelitus fuisse redditas. Dominus, J
splatione dilecti Patfis sui humilis Odo roboratus..,- inqiiit, i sicut semper fidelisservi sui direxerat vias,
vitam veraciter apprehendit. Ul autem Paler sanclus el in preecipuis quibusque causis aptissimo usus
sewtentiam, quam de eo protulerat, pite humilitatis ' fuerat instrumento, ex paucis ante diebus eegritu-
obsequio veram esse comprobarct, corpore sancto dinem corporisejusaliquatenus relevarat, <Et pau
sdhuc in area jacente, anlequam ad lavandum de- cis inteiiectis: cQuod quideni seepiuserga eum pro-
/erretur, reverenter accedens'., funeris Deo digni ve- videiitia divina disposuit,.., ut quoties eum grandis
stigia sacra devpte osculatus est,,. Benedicti cor- aliqua necessitas evpcaret, vincente omnia animp,
poris ejus esuvise in mphuiaeiilo, quo piee meraorise vires corporis nou deessent.., Cui in oper&EOVISSi-
S03 S. RERNARDI CLARiE-YALLENSISABBATIS 904
mo tam manifeste divina adfuit virtus, ut cx labo- A IIwc sunt verb.a, quw loquopar ad vos, curn prwter-
ribus vires capere videietur. >Interim «jam arma ita hicme wgroiarem, etc. > quce supra prscmissa
utrinque, _ inquhml num. 4, Annales citati, < el cla- SUilt.
mores aiidiebantur : et alleri ex ardore vindicloe, 542. Claravallensium filiofura de desperata affian-
alteri cx viclorioerecenlis elalione, fremebant utri- lissimi Parentis salute dolorem cOmffiemoratMan-
his verbis usus : < Jam Pater sanctus
qtie. Cum sanctus Pater admonitus per visum nulli ricus cap. 7,
repulsce cedere, taridem qusecunque vellet impetra- morti, jam mors vietoriee, jam victoria triumphG
turus, Trevifensium antistitem secutus, pervenii ad appropinquabant. Jam beati angeli, jam spiritus coe-
casu-a qusejam ]amque in se invieem irruitura, Mo- Iestes novuin civem cum gaudio, quin ipsi dcemones
sellce ripas longius occupabant. > Bernardum abeunleffi, per quem tot lnillia artima-
540. Quot el quanta bic mirabilia in vifum san- rtim perdidissertt, qua poterant, cum tripudio prse-
ctum quasi coniertim a divina Providentia sunt stolabantur, Soli fratres et filii, destiluendi lant!
congesta'. Mirabile ad illos tractus iler e]us; qui Patris solalio, tanti magislri ductu, mcerebant tri-
vitam vel propriis redempturi. Quippe
puncto vix unico dislabat ab ilinere ad aeterttitatem: stes, ejus
mivabilis in desperatissimoe pacis negotio tam sub eo discedere, in felicitale; sine eo vivere, in
certaet affirmata de bono ejus eventu prsedictio; B miseria reponebant. Yideres homines pene exlra
mirabilis denique atrocissimarum istarum discor- se faclPs, ipso, quem amittendum deplorabant, ut
diarum compositio : etenim < partis utriusque pri- apparebat, morte pi'opinquiores. v Audiatur unus
marii... coinposilis omnibus, secundurn quodfidelis ex illis Gaufridus lib. v, Yiteecap. 2 : <Nostrum sub
arbiter (Bernardus) definivit, datis sibi invicem lam gravi articulo inconsolabilem iuctum aliquate-
dexlris, reconciliati sunt in osculo pacis, i uii Gau- nns illi cestimare, ac sibimet exhibere licebit, pal-
fridus teslatur : qui lectorem, lotius rei gestse se- lidasque, si pie senserit, turffias imaginal.iitur filio-
riem describens, pleniusedocebit.«Pvemebat >vide- rum, exterminalas facies, vultus exsangues, genas
licct cbomines, J utirecteobservatManricusnnm.6, lacrymis sordentes, suspiria quoque pectorum ac
« auctoritatis Bernardi pondus, premebanl miracu- singultus. >
la, cum nefas ducerenl ulrique npn cxaudire, quem 545. Deinde idem biograprius apostroplien lener-
Deus exaudiebal, et cui ipsa riatura obtemperabat. rimi affectus, venerationis profundissimse, ac cu-
Pveeteralios illuminali duo coeci ad tactum viri Dei: mulatissimse laudis expressionibus plenam dirigit
claudi item duo donali libero gressu, Deum in Ber- ad sanctum suum Pafentem: sed, ne actum agam,
nardo prsesenlem manifestabanl. t Deinde ex eo- huc illam non transcribo. Mitto hic etiam alia, quee
dem Gaufrido refert celeberrimam mulicris, vehe- C subjungit, defiliorumad Patfemaccessu, hujusque
nienti tremore ac validis membrorum molibus ab el illorum vefbis, ac fletu. Item dileclissimam sibi
annis octo concussse sanaiionem; uti et alterius pa- sobolem consolabatur. Adiicec, monitis eam instrue-
ralyficee curalionem. Adisis ipsum Gaufridum loco bal dulcis ac sollicitus Pater (vide laudatum Gau-
superius citato : qui, poslquam narraverat ea, quoe fridum loeo citato) ad religiosam perfectionem, ia-
in hoc supremo ac prorsus memorabili abbatis sam- crymis prse afleclu sermoni vere paterno iriterffii-
clissimi itiueve contigerunt, sic eumdem affatur, slis, charissima sibi pignofa adhortans. Nec prse-
pvsedicium caput primum concludens : teribo tria illa monita, quibus testamenti seu ultimce
541. < Csetevum nimis difficile, aut omnimodis voluntatis loco dilectos sibi filios benignissimus Pa-
irapossibile foret, itineris illius magnalia universa ter affatus fuisse dicitur ab Alano apud Mabillonium
complecti. Sed neque propositi nostri est, ejusmodi voluraine n, col. 1271el 1272: «Yidens itaque suo-
modo prosequi signa, et narrandis virtutum operi- rum finem iffiminere dierum, quosdam fratfes, qui
iras operam dare. Hic enim viarum luaruffi, Patei in familiari sibi conversatione diutius adheeserant,
dulcissime, finis beatus, et hic labor ultimus fuit seorsum advocans, alloquebaluf, talia dicCns: Quia
In hoc opere non minus ulili, quam difficili, nec mi- non arbitror ffie magna vobis religionis exempla
nus desperatee quam necessariae pacis labores tuos posse relinquere, tria vobis imitanda commendo,
gloriose complevit, qui magnifice semper honeslavit quse in stadio, quO cucum, me pro ppssibilitate
te in laboribus tuis, te in suo nomine, et nomen mea memini observasse : Minus sensui meo, quaffi
suum in te glorifleaiis, rex glorice, Domiiius Deus allerius credidi; lccsus de lecdente vindictam non
tuus. J HcecGaufridus; qui cap. 2 tractaf dc sahcii expetivi. Nemini scandalum facere volui: et, si
ad ccenobium.Claravallense regressu, ac animi gau- quando incidit, sedavi ut potui. J His mefentur ad-
dio, quo erat delibutus. En nonnullaepluribus, qua? juiigi, quec Mamicus in addifs ad Exordium ma-
scribit: « Ut explefa Metensiura reconciliatione, el gnum lib. vii, cap. 10, legisse se significat,iiisce
provincise illi pace reddila, abbas sanctus ad mona- verbis expvessa'. « Ut olor dulcissimus, qui canoro
sterhim rediit, grayi admodumjamjamquedeficienti. et suavi modulo, ad limina mortis ductus, canlare
incommodo corpovis occupatus, in tanta animi sua- solet: sic et B. P. Bernardus ]am in extremo vitce
vitate, et dulcedine spiritus quotidie propinqua- prxsentls ac perilurse consiitutus, dulciora multp,
bat ad exitum, ac si in porlu navigans paulatim magisque melliflua verba sOnabat : adeo ut pfae
vela deponeret. Evidenler quoque frairibus aiebat: gaudiomisio tristitioe, omnes, qui ibi adefant, lii-
 905 ' .- -
;,AfiA, . §00
gop.ti mctu ac gemitibiis enarrabiiiPus m lacrymas A A viro sancto oiiin conversce, litteras ad ipsum detu-
dissolverentur. > lisse. Quidvero in cisdem scripserit, et quid san-
§hl. Morbus; revelatus obiius; lilierw, ul fertur, ctus respousi dederit, legi potesi apud Hisloricuni.
ducissw Loiharingicw; virotum itlustrium acces- Cisterciensem
sus; mors; ccrpus; miraculis finis imposiltis cap. 7, num>9, post cujus rei narvatio-
per obedientiam. nem addit: «Hsecexanoiiyffio antiquo, ut vocat, ms.,
544.«Modum autem eegritudinis ejus si quis nosse aquo seBrito hausisse testificatur, > qui inspici po-
desiderat, exstat epistola, quam ad aniicum quemdam tesl lib. III,cap. 28, ubiallegalur quidem codex ms.,
paueissimis diebus ante sacrain a riobis profeclio- iol. 64, ct alii nominanlur auctores; sed facti fides
nem suam ipse diclavit, i teste Gaufrido lib. v, sit apud asserentes ; cum Gaufridus adeo diligens
Vitse eap. 2, qui eam eiiani ibidem recitat. En tibi et accuratus scriptor eorum, quse sub flnem Yilce
sequens ex ea fragmentum : « Somnus recessit a , S. Bernardi acciderunt, nihil horuni mempret, Pofro
-me, ne vel beneficio sopiti sensus.dolor unquani de mirabili hu]usducissse Adeleidis conversione agit
lecedat. Defcctus stomachi fere totum quod paticr - Guillelmus in Yila lib. i, cap. 7, et Fragmenta Gau-
-est... Pedes el crura intumuerunt, quemadmodum fridi col. 1277. Yide quse supra dixi § 18, iium. 198.
hydropycis contingere solet. Et in his omnibus, ne,r» Postvemo virum sanctum jam moi ti proximum illu-
"*
quid: lateat araicum de slatu amici sollicitum, se- strium personarum consortio cphonestatmn fuisse,
cundum interiorem hominem (ut minus sapiens testis est Gaufridus lib. v, Yitse eap. 2. «Novissime,
dico) spiritus: promptus est in carne infirma. J inquit, cum exterioris habitaculi undique ]am so-uia
Epistola porro hsee ordine 510 signatur, et inscri- compago..i, magnus ille dies illuxit, quoperpetuus
bitur.Ad Arnoldum Carnotensem abbalem Botim- illi ortus est dies : ad cujus exitum vicini episcopi
vallis, notante MabillOnio,Ernaldum passimappel- cum abbatum et fratvum copiosa riiultitudine- fue-
lari in vetustis monumentis, ut in Spicilegii to- ranf congregati. > Tempus vero mortis niox sub-
moXII, pag. 590, ct apud Arnulfum episcopum dens, <Hora, inquit, diei pene teiiia... (Man-
Lexoviensem, qui ejusepistolas laudat. Omnes ex- ricus cap. 7,num. 11, fvibus , ait, <antemeridiem
-cidisse summopore dolemus; Ernaldo librumsecun- hovis, plus minusve) a corporemovtis... migravit. «
dum de Yita Bernardi, tribuendum esse, docent Deinde autem aliastemporis notas signat: « An-
?fot33fusiores. - nis circiier sexaginta tribus expletis... decimo ter-
545. Mamicus cap. 7, num. 7 et 8, scribit de dua- tio Kalendas Septembris, inter filiorum manus ob-
hus ahis, proater eas, quas diximus reyelatiortibus, dormivit in Christo, i anno videlicet reparatoe salu-
quibus sancti mofs prsenuntiata fuerit. Proferamus Q (_ lis 1153, quem diclus biographus, nomiullis rebus
-ejus vei'ba : « Hpc ipso tempore in abbatia Claise- interjectis , de quibus agetur illico, etiam notat,
valliproxima, necsatis certum adhuc in qua fue- dicens : < Facta sunt heee eodeni anno, quo beaius
rit, quarta de sancti morte revelatio abbatcm simul papa noster Eugenius tertius... ab hacluce... mi-
instruxit et invitavit, adfuturum, si vellet, obitui gravit. i
sancto, cui curia omnis ccelestis prsesens assiste- 547. Quo autem momento beatissimus Pater ani-
ret. > Factum narratur ac confirmatur apud Gau- mam piirissimam suo Creatpri reddidit, visio plano
fridum, hb.v, cap. 5. At sive rem nontam prope singulavis condecoravit felicissimum ejus ex hac vita
adesse existimaret abbas ille, sive non plenam isii transitum, quam Manricus num. 15, sic narrat ex
revelationi haberet fidem, sive aliis occuparetur ne- additis ad Exordium magnum lib. vn, cap. 10. < !a
gotiis urgentibus ; hanc monitionem ccelestem sub- _- ipso veromomento, quoultimumexhalavitspiriium,
secuta est alia, de qua Manricus citato num. 8, prse- visa-est in eodem cubiculo, quo sanctus vir jaceb»t,
dicti monasterii prceposito facta ab ipso S. Berriar- piissima Dei Genitrix, specialis B. Bernardi patrona,
do; quse cum sit breviter relata a Iaudato mox bio- Iargissima suorum remuneratrix, innumeram ange-
grapbo, eam huc ex ipso transfero: <In monasterio lorum ac coelestium spirituum multitudinem, prout
prsedicti illius abbatis, qui sic ejus natalem prsevi- D" reginam coeli ac dominam angelorum decebat, se-
derat ea nocte, quamnobiscum Pater sanctus mane cuin in comitatu habens, quse cei'nentibus omnibus,
profecturus ultimani fecit, venerabili ejus prssposito qui ad funus v^nerant, sanctissimam viri Dei ani-
apparens, valefecit illi, et ait: Noveris, quia jam mam qiiasi ab ore ejus fapiens, usque ad penetralia
migro, nec ulteriiis hic morabor. Quod ut ilie indi- coelicum eodem comitatu, lsetantibusangelis,.hym-
: cavit abbati, accelerans abbas, et Claramvallem ve- nosque ccelesies per aera caniantibus perduxit, quo
niens, ipso die abbatem sanctum, sicut dixerat, re- pia sui memorum immemor nequaquam ex-isterei.
peritjam migrasse.i.Atque hcec quidem quinta re- Similiter et visa est eadem coeh regina illam B.-Pa-
velatio mortis : uti pbservat Manricus lium. 8, SJU- tris nostri Bernardi animam in coelesti beatitudine
ctissimi Patvis : et, quanlum nos novimus, eliam ad latus suum collocasse. > Ea autem sic metro ilii-
postvema, quee utique accidit ultima nocte, post gavit Philotheus in Carmine encomiaslico de viia et
quam. pvoximo matutino diluculo erat migfatiirus moribus S. Bernardi:
ad Dominum. .Cum niveus, iqcrytnas inter gewitusquetuofum,
546. Appetente aufem mortis tempore, venisse ad Spiritiis,abjectocorpore,ceisusabit:
eiim feriur nunlius e Loiharingia, ac Ducissce, a Ipsfl per aerios Virgo nitidissima tracitis,
PiTUOX.. rTYYYV Ztf
907 S. BERNARDICLAR^-YALLENSIS ABBATIS 908
Visa cst cwleslesducere Imta choros . Alenlibus erectus est, et deductus ad altare. Ita
Purpureamque trahens animam super arce locavit Exovdimn niagnum Ordinis Cisterciensis,
Empyrea, lateri composuitque suo. 550. At magna vivtus mivaculorum exierit opor-
Hcec ibi de ista apparitione ; sed Gaufridus ni- tet de corpore abbatis nostri jam vita functi,
hil de ea scriptum reliquit, quod miror. Quid de cum injunctum ei dicatur, ne eadem ulterius con-
sacro corpore exposito, concursu homiiium, et se- linuaret, Gosvino abbate Cislerciensi illud probi-
pultura? bente. Factum audi ex auetore Exordii magni di-
548. Corpus defuncti abbalis eliam rite paratum, slinctione 2. cap. 20 : c Enimvero donmus [al. add.
et ornatum sacerdolalibus indumentis, oratoriobea- Gozvinus] Cisterclensis [al. add. abbas] qui cum
tceDci Genilvicisinfertur ; teste Gaufrido lib. v, cap. aliis pluribus abbatibus sui ordinis ad exsequias
2, concurvente ad illud plurima hominum mul- viri Dei veuerat, considerans tantam importuni-
titudine, vallemquc totam ploratu atquc ululatu talem tumultuantis populi, et ex prcesentibus fu-
impleute; sicul ibidem sequitur. « Biduo mansit lura conjiciens, vehementer limere ccepit, ne, si
ln mcdio gregis pastor cxsiinctus , dum prislina crebrescentibus signis tam intolerabilis illuc popu-
illa dulcissimi gratia vullus nil miuovala, sed lorum turba concurreret, earum . improbitaie
aucla, magis omniiim in se figeret oculos, animos g disciplina periret ordinis, et saiiclce religionis
traheret, sepeliret aflectus. i Quid pi'ceterea? Cre- fervor in eodem loco tepesceret. Quapropter , ha-
scebal autem supra modum ruens undique populi bita super hoc deliberatione, revei'enter accedens,
multitudo, et intolerabilis jam fiebat impetus con- per virtutem obedientise, ne signa ulterius face-
ciirreiilium, ac desiderabiles tenentium pedes, os- ret, inhibuit. Sed cum dicat apostolus de Domi-
culantium manus , applicantium panes , ballbeos , no nostro Jesu Christo, quia factus est obediens
nummos, et alia quseque servanda sibi pro bene- Patri usque ad mortem, el ipsius exemplo legislator
dictione. i Et vero seeunda die tam erat importuna noster sauctus Benedictus obedienliam nobisusque
corpus venerabile obsidentium multitudo, ac prse- ad ffiortem in legiila proponit; sancta et vere
slolantium sacratissimi istius pignoris sepulturam, Iiutnilis anima Patris nostri niortali homini, etiam
die lerlia faciendam, ul anticipata ejusdem fueiit post mortem carnis, ohediens fuit. Nam signa,
liora, ad vitauda, quee limebanlur, incommoda. quse func jam radiare coeperanl, ita cessavere,
Consule laudatum mox biographum, qui ista ple- ut ex illa die etdeinceps nunquampublicaniira-
nius enarrat. Quid, quod unus e fralribus, gravi cula facere visus sit : licet quibusque fidelibus
ac djulunio morbi caduci malo laborans, et prius- prsecipue sui ordinis fratribus, pro variis incom-
quam corpus tumulo conderetur, plena fide ad (~*moditatibus ad se clamantibus, usquehodie deesse
illud accedens opemque flagitans, pevfectam recu- non possit. Namque sola illa signa quse disei-
peraritsanitatem, prout vidcre licet apud eumdem plinam ordinis per turbas eoncui?rentium popu-
scriplorem : quanquam hccc sanatio aliunde ejus lorum minuerent, domnuni Cisterciensem fieri
iexlui inserla est, Adisis etiam Exordium magnum noluisse, manifestum est. >
dislinctione 2, cap. 20. 551. Cseterum , quid occasione hujus mandati
549. Neque filio suo ac domestico Pater sanc- acciderit in tartareo spiritu, qui mulierem possi-
tus dunlaxal fuit benignus; sed externis eliam debat, hidequeper merita S. Bernardi exifejussus
pveebuit se pvopitium. Audiatuv Exordium magnum hanc ipsius jaciabat obedientiam , ne occupatam
loco jamjam indicato : c Pvidie eliam quam recon- a se sedem deserere cogeretur, non abs re fuerit
dcrctur prcliosissimus ille thesaurus, puer quidam hoc loco commemorare ex magno Exordio Ci-
de pvoximo viculo advenit, prsc siccilate nervo- slercieiisi, quod paulo ante desigrialum esf Rem
rum aridum habens brachium, et manum con- itaque gestam ex illo intellige: c Evolutis dehinc
tvaciam. Cujus cetati et debililati qui prsesenles post Iransitum beati viri pliiribus annis, erat in
aderaut compassi, lanlo huc fiducialius ad sacri , partibus Italisematrona quscdam, quam coiTeplam
corpoiis tactum invitavere post horam oralionis spiritus. malignus atrociter vexare ccepit. Quo
nonam, quanto id minus innocens celas per se tam lamentabili casu propinqui et amici ejusve-
preesuniere audebat. Ubi vero brachium avidum hemeiiler consternati, si quid remedii forei, se-
brachio sanclo, et manus contracla manui bene - dula meditatione pensare ccepefunt. Erat autem
dictse applicala esl; repente vigove naiuvce ve- in vicinia ccenobium quoddam urdinis Cistercien-
deunte bracliium convalnil, ei manus libere extcn- sis ; et sicut mentibus in angustia constitulis spes
dens et refleclens digitos, sub oculis totius inul- undecunque concepta solet parere fiduciam, ad
titudinis, qua; sacrum fuuus qiiaquaversum cir- eamdem domum dsemoniacam illam causa cura-
cumdederal, pevfecle sanilati i'estitula est, Iu tionis ducere communi consilio decreverunt, Quod
cujus curationc lanlus illico factus esf clamor et factum est. Sistitur misera ad portam : et ali—
omnium, qui adcvant, .vocifevantium in laude Dei qui ex sim.ul comilantibus, qui tantum malum
ut vix eum potuerit fratvum disciplina reprimere. abbati et fratribus nuntiarent, opemque flagila-
Supervenicnle vero nocte allatus cst alius toto rent, mitlunt. Abbas vero quosdam de senioribus
corpore debilis, procubuit loculo, et coram psal- quos magis noverat spiriluales, assumens, cum
«09. ACTA, SIO
Cruce Domirtica et sanctorum reliquiis egreditur .A in Claravalle. J Rem vero gestam memorare se di-
ad pafientem. Ciimque maliguus ille spivitus per cit ex anonymo Gallo, quem Silva transtulit, Sic
Domini crucem el per sacra sanctorum pignora itaque habet: < Is eadem, qua sanctus, obiit die^
cohjuratus nil. moverelur, recovdalus est abbas, imo et eadem hora, videre sibi per somnum vi-
habeve se venerandas reliquias de capillis et bavba sus est monachos plures in cucullis albis splen-
S. Bernardi : quas eodem, ni fallor, anno ad didos, binos et binos lente procedentes, ac dedu-
capitulum vadens in Claravalle pro benedictione centes corpus beati viri a cella usque in ecclesiam
-acceperat, et ad tutelam sui continue secum. ubi funebres ejus exsecjuice celebrantur.. Evigi-
ferebat. Et nihil dicens, niauus suh CuculSasi- lans, de morte.et visioiie solliciius ac dubius dis-
lenter misit, quatenus extractis his reliquiis dee- trahebatur, an sanctus doctor de mundo jam raigras-
nionem per has urgeret. set, et an pro illo orandum, an ipse polius,
552. c Quod peslifer iile lynceis oculis dcpre- quasi qui posset pro aliis intercedere. Repente
l.cndens, coepit continuo scabellum pedibusterere, extra se faclus stellam vidit clavitatis ingentis
sputa jacere : totius quoque corporis indccenti el pulchritudinis, alque eam esse amici et Patris
molu, quid intus palerelur, prodebat invitus. animam voce e coelo delapsa clare cngnovit, ante
Et erumpens in vocem : Eia, inquit, abbatule , B Dei thronum eeternum micaturam. > Ilac visione
quid vis facere? Qaid modo mali contra me sub exposita,« Similem, i inquit, « aliam in Ilalia factnm
illa veste tua machiiiaris ? Frustva niteris ,incas- ibidem habes. > Hactenus Anrialium Cislerciensium
suiii laboras : serva Bernavdum tuum, nec cnim cpllector.
pvolicies quidquam. Dicente vcvo abbate, per 555. Accipe aliam, quce apud eumderti histori-
Domini gratiam et hujus sanctissimi yiri. mcrita, cum exstst iium. 5, ex addilis , quse citat ad
modo egredieris, respondit: Quid ? An excidit tibi Exordium inagnum lib, vii, cap. 10 : < Refert eigo
quod prohibilum est ei signa facere ? Hoc eTgo (ait) doclor Jacobus de paradiso, qui fuit de Or-
sciens, securus in hoc meo domicilio requiesco, dine Carthusiensium, quod illa hora qua B. Ber-
Audiens autcm abbas et fratres, qui cum ipso nardus de hoc sceculo feliciter migravil, tviginta
craiit, heec verba, valdc mirati sunt, quod scili- millia hominum e vita decesserujit. Inter quos
cct spiritus nequam intevdictum illud in scutum etiam fuit vir quidam decanus ecclesise Lincol-
suee defensionis iam celeriler invenerit. i niensis, qui, dum vixit, vir vileelaudabilis fuit,
Qui mundaijos honores fugicns, vitam solitariam
§ LII. Varimpost beaii Patris obilum apparitiones; elegit in quadam eremo, in qua pcr viginli quin-
lumtUus; epitaphia ; clogia ; aqua qua ejus sacrum
corpus fuerat abtutwn, prodigiosa ; sermo anni- que ahnos sanctissime conversatus esl. Obiit igi-
versarius ; corporis ac morum descriptio. tur etiam hic decanus eodem die, quo beatissi-
555. < Ascendentem in ccelunibeatam animam ex mus Pater noster Bernardus. Post morlem autem
variis mundi plagis conspexere viri sanctissimi ; apparuit Lincolniensi episcopo cum magna gloria,
sed inter alios duo commemorantur, aller in An- pro ipsius episcopi, et omiiium audicntium admo-
-glia; in Yasconia aller exislens: hic Montis Pes- nitione dicens ci c Age pcei_iteiitiam, emenda
sulani Guillelmus comes, quem dudum in Grandi- vilam , corrige conscienliam, diinitte superbiam
silva conversum, inde in Hispaniam missum, sed simul el avariliam ; aliler nunquam habebis cce-
jiunc forte reversum commemoravimus : ille ano- leslem gloriam. Noli enim tam facile esl, salvaii
nymus, sed magnee sanetitafis, nec similibus hominem, sicut multi credunf Quoniam, dum ego
dissuctus revelationibus : uterquc eadem die, qua preesentarer tremendp Dei ]udicio, affuerunt ibi tvi-
deeessit; sed alter alloquens; aller tantum videns. ginta millia auimarum , de quarum numero vir
El de Anglo heecauctor Exordii magni lib. i, cap. 58: beatus Bernardus, et ego sumus salvati: tres
Ferunt in regione Angliw quetndatn religiosum descenderunt in purgatorium : alii omnes cecide-
inagnw virtntis existere, qui in ipsa die qua B. D runt in infcrnum, His dictis disparuit decanus.
Bernardus, abb-as in Ciaravulle, dc mundo migra- Sed benedictus sit Deus in sanctis suis, et san-
vit, cutn csset in Anglia, viditin spiriiti inaximum ctus in omnibus operibus suis, qui sanctum Patretn
quemdam angelum de ccelo transmissum, maximam nostrum Bernavdum ita in omni genle, et nalione
mhilominus animain quamdam de terra assumen- glovificavidigalus est. i In Bibliotheca Carthusiana
tem, et eam cum ingenti gaiidio secum ad aslra auctorc F. TheOdoro Petreio, noialur « Jacobus
ferentem. t His exorditur Cislerciensis Annalista de Clusa, alias de Paradiso (licel alii diversos
suum caput octavum. Apparitionem vero aliam , fiiisse existiment) ante ordinis ingressiun S.
quce laudalo Guillelmo accidit eadem ipsa nocte , theologicedoclor acpi-ofessov publiCus ; poslniodum
qua abbas saiictus ex bac vita dccessil, idem vero Erphordianse Cavthiisiee alumnus, scvipsibse
historiograplius subneetit ex Gaufrido lib. v, cap. tvactalum de Apparitionibus anitnarum, post ex-
5, ubi lector pluribus illam descriptam inveniet. itum a corporibus..., obiisse autem anno... 1465,
554. Duabus bisce superaddit tertiam Manricus, aut proeter propter. >
< quatuor a Claravalle , uti refert, dictis factam 556. Plura sunt alia visa quibus Dominus Deus
regulari canonico, qui post monachuin induit fidelissimi sui. famuli ]am vita functi gloriam ma-
PH S. BERNARDl CLARJ2.VALLEKSIS ABBATIS 912
nifestavit. Legatur Gaufridus lib, v, Yitoe cap. 5, A Clarior his ctarUm nomen in orbe dedit.
e quo heee in compendium redigo : < Proxima no- Clarus avis, clarus meritis, et clarus honore,
cte, postquam sacrum eorpus scpulturee traditum Ciarus et eioquiofrelligione magis.
fueral, quantam adlmc pro filiis sollicitudinem Mors est ctara, cinis clarus,clarunique sepulcrum:
gcreret Pater sanctus..., evidenter ostendit. Ap- Clarior exsultat spiritus ante Deum.
parens cnim cuidam fratri in jnulta gloria..., ef Sic Yictorinus Adam lusit, allusitque ad sancti ab-
desiderantera tenere, cito pertransiens, aiebat, batis, et loci claritudinem. Csetera languent, et nec
quia pro quodam fratre simplice veni.... Circa Bernardi operibus digna efant, neque bis Annali-'
lioram diei tertiam veritas comprobata est visio- bus. i Non itaque opus est ad hujusmodi elogiare-
nis. Defunctus est enim quidam frater.... et sicui cur-rere.Alia gravissiffiorum omnis stalus ac condi-
omnhio credibile est, animam ejus.. secum tulit. tionis virorum de sancto testinionia paulo inferiuS
Paucis quoquc expletis diebus alteri cuidam fra- proferemus, ne vel ipsis quidem ex laudatorum
tri magnifice satis apparens... Hoe etiarn scilo, istorum agmine exclusis heterodoxis , qui suam
ait, ct dicito fratribus, cujusdam vere sancti quoque symbolamin Bernardi preecoiiia contulcre
corpus, cujus et ego habeo vestem , in oratorio Eiiim vero- si sapientissimorum viroruni elogiis ad-
esse sepultum. Dicebat autem episcopum Mala- B dere nostrum de sancto Patre sensum liceat; tam
chiam. Ipsius enim tunicam, in qua sanctus illc ex dictis per decursum hujus nostri coffimentarii,
feliciter obdormierat, ad missarum sibi serva- quam ex dicendis infra in Yita ejus; nec non post
verat celebrationem, et moriturus iu ea sese jus- iiiara in Gloria posthuma in ipsius honorem ariobis
serat sepeliri, sicut et sanctum illum in sus elucubranda, manifeslissiffie eonftcitur, sequentes
sepelierat veste. Quod tamen verbum *& ipsi fra- titulos, non adunibratos, sed veros ac genuinos ipsi
tri, et quampluribus aliis usque ad hanc visio- convenire. Fuit itaque Yir sanctissimus, ac vocavi
ncm prorsus erat ignotum. > Aliee S. Bernardi debet meritissimo jure Ecclesiee catbolicselumen et
apparitiones numero bene multce, ac genere suc columen, sedis apostolicae fulcrum, hserelicOruni
singulares dabuntur a nobis post in Gloria viri malleus, apostolus, propheta, lliaumaturgus, an-
poslliuma. Liceat nobis inlerea temporis ad alia gelus pacis, Dci omnipotentis organum, perfectio-
pcrgere. nis religioscenorma, ordinis Cisterciensis propagator
557. Terlio itaque post mortem [die corpus et gloria, vas denique electionis, ad agendas res
ipsius sepultum est. Superposilas tamen pectori magnas, et ad felicem exitum proffiovendas non
sacralissimo fuisse B. Thadsei apostoli reliquias, difflcillimis duntaxat, sed desperatissimis etiam.
sicut bealus abbas prseceperat, eodem anrto ab temporibus.
Jcrosolyma sibi missas, perhibet Gaufridus lib. 559. « Edidit... in anniversaria sacri obitus ilhi.s
v, cap. 2. Occasione sepulturse de epitaphiis solemnilale perelegantem sermonem Godefridus ,
etiam aliqua sunt nolanda. Manricus cap. 9, ejus notarius, cum postmodum abbas esset in Cla-
sequens de iis judicium profert : « Bemardi tu- ravalle. Quilicet mendis plurimis respersus; in po-
niulum ab ipso sancto sepulto ornaverunt elo- sterioribus, quse circumferuntur, editionibus, simul
gia, seu epilaphia, quee simul cum Operibus ejus ctwn opeiibus sancli luceffi accepit, subhocinitio :
cimcumferuiuur, bonitate quam numero inferiora. Quam dulcishodie, dilectissimi filii, paterna debet
Enervia ea pro argumeiiti qualitate, et nunc du- esse memoria; > prout observat Mariricus, cap. 9,
ra, nunc fvigida , aut, si quando incalescant , num. 5. Sermo iste pluribus a nobis irtdicatus est
ineequalia : certe quee ideo plura esse videantur § 4 hujus Commentarii, num. 18, ubi etiam signa-
quia nullurn satis. Nec tamen sine nutu divi- tur, quo anno fuerit habitus. De auctore autem
no factum ci-edam , ut summa alias ingenia consulaf lector observationes § 63. Mirabile autem
yelut in luce Bernardi csecutirent, et quse lau- est, quod dieto num. 5, referlur de aqua, qua ablu-
dandis aliis superessent, in ipso deficerent, qua- ^, tum fuerat corpus sancti vita functi post multos
si qui solus sibi sufliciens foret; et laureatus spiritu etiam deinde annos salutifera et prodigiosa. Au-
sanientice, non aliis coronandus veniret , quam diantur sermonis verba: Nonnullis etiam Pater
suis scriplis. Assensisse videtur Baronius ad hunc sanctus, Cumin carne eum non viderunf benigrium
aniium huic conjecturse, atque -ipsam eliam sese in spiritu exhibuit patrem, tulit opem, abstulit
judicio suo approbasse : nam Sancti laudibus lenlationem, atiulit consolationem. Nam ex-lava-
cceptis, sed vix libatis, ad Adamum de sanctc crosacri corporisejus, cum ex raore ei post trans-
Yictore propere transit, unum pree aliis Bernar- itum debiias exhiberemus exsequias, fraires qui-
di laudatorem, et landem conchidif.: Ista ir dara in remotissimas orbis partes deportaverunt,
laudem laudatoris S. Bernardiredun^ent... J ct, sicut eorum certa relatipne didicimus, cum jam
558. c Epitaphium Adami Yictgiiiii, quia revero deeimus annus transierit, non tantum aqua illa us-
prse aliis dulcius sonat, pniissis .reliquis hic duxi que modo manet Oninimodis illibata; sed eamdem
traiiscvibendum, quod haijeri indicat iuter epita- obtinet et graliam, qucecunque fuerit superfusa.
phia D. Berriardi. Sicjverpsexpressum est: Cum enim phnihus jam ad remedia postulantibus
Glarm siuii vaUe$':'-0dClaris vatlibus abbas de eodem sacro liquore donaverint (nain et eum
 "
913 ACTA. GH
multis opem lulisse confirmant) impleto tamen see- A . discrepans prsefigitur YitseGalliceeS. Bernardi, quai
pius aqua altera vasculo, talis permanet usque ho- typis edita est Lutetise Parisiorum anno 1704. Iri-
die, qualis pr.ima fuerat die. > scriptio asserit, veram hanc viri.sancti effigiecv
560. De singularibus gratice dolibus, quibus Yir esse, ceri videlicet incisam e pictura, quee Ronia
sanctus erat prceditus, asserit ista scriplor Yitee sit missa, quseque e vultu ipsius anno 1152, dum
Gaufridus lib. m, cap. 1 : « Sevenus evat vultu, ageret annum eetatis 62, expressa fuerit. Imago illa
modestus habitu, circumspectus in verbis, in opeve repreesentat elegantem simul ac venerabilem , et
timoratus, in sacra meditatione assiduus, in ora" paterna cum suavilate conjunctam vullus confor-
tione devolus, et... de omni re niagis fidens ora- mationem; sed vereor ne aflectatam. Etenim Pa-
tioni, quam industrice proprice vel labori: magnani- ter sanctus tam emaciato erat corpore, ut-culis
mus in fide, longanimis in spe, profusus in chari- vix tegeret ossa ; ossa vero ipsa segre cohsererent
tate, ete. Apparebat in cafne ejus gratia queedam, cum reliqua infirmissimi corporis compagine, morli
spiriiaUs tamen polius quam carnalis. In vultu cla- naturali ]am lum, ut ita dicam, quasi moraliter
ritas prsefulgebat, non tei'rena utique, sed coolestis. praemortua. Consule, quse modo pvcemisi ex Gau"
In oculis angelica qucedam puritas, et columbina:_ fvido sub finem § 52. Breve est illud epislolse 144,"
simplicitas radiabal. Tanta erat interioris e]us ho- B inter Bernardinas, ubi vir sanctus, « Pavidee,
minis pulchritudo, ut evidentibus quibusdam indi- .- inquit, movtis l pallidam circumferentes imagi-
ciis foras erumperet, et de-cumulo internee puritatis nem, i etc.
et gralice eopiose pevfusus -homp quoque extevior 565. A prsedictis imaginibus prorsus diversa est
videretur. t Jam vero externum corporis statum ita viri sancti forma, quse exstat apud Puricellum inler
pergit exhibere idem biogvaphus loco allegato: Ambrosianw Mediolani basilicm, ac monasterii ho-
< Corpusomne lenuissimum, ef sine carnibus eral : die Cisterciensis monumenta (Iia inscribilur Opus
ipsa quoque subtilissima culis in genis modice ru- laudati aucloris) volumine I, pag. 625. Ilia vero
bens... Csesaries ex flavo colorabatur, et candido. niihi magis probatur, quam duse aliee prsecedeiites,
Barba subrufa, circa finem vitceejus respersa ca- quia hsecmajoi'em apud nos habet aucloritateni quam
r.is. Statura mediocritatis honestce, longiludini ta- iilse.De ea scribit. Puricellus pag. 622, n. 570: « Sa-
rnen vicinior apparebat. > tis vero fideliter incisa seri haec est ex altera paris
561. Infirmo autem acplurimisincommodis sub- mensurse, quam superioribus aimis ad suos in hoc
jecto Yir sancfus erat corpove. Audiamus denuo Ambrosiano monasterio monachos ]am Cistercien-
Gaufridum citatum : « Alias autem thesaurus iste ;^^, ses Paler geiieralis e Gallia transmisit, hoc elogio
in vase fictili erat contrito penitus et undique con- commendatam, quod ex omnibus seri hactenu-?inci-
sis non alia unquam magis ad veram et nativam
quassato. Laborabat siquidem caro ejus mulljplici-
bus infirmitatum incoramodis, ut in eis virliis sancti abbatis efiigiem congvuevif J
animi perficerelur. Quarum periculosior quidem in 564. Nec tacite prceterierim nonnulla hoc loco,
nieatu arclissimi gutturis, nil peniius siccum, vir quse Manricus ad annum 1155, cap. 9, in fine scri-
solidum aliquid admittentis : molestior erat de- bit de S. Bernardi cubiculo, ac quibusdam ahis.
fecius stomachi, viscerumque corruptio. Hee cbrr « Interim adnoto, ait, exslare hodieque felix cubi-
tinuse illi, proeter alias ssepius incidentes. > Porrb culum, longitudinis ad quadvaginta pedes, latitu-
de virtutii.us Yiri, ac modo vivendi, quce laudatus dinis_sex supva viginti, quadvaio lapide in parte
cui stramineus sancti leclus imponeba-
biographus ibidem enarrat, non memoro ; sed ea pavimeiiti,
in ipso fonte legenda designo, ne justo longior tur. In medio lapidis cavitas eonspicitur, dubium
sim, si omnia singillatini descripsero , quce ibi cui usui apta : et sunt, qui dicant,repoiiendo igni
eo
scripta sunt. Inlerea temporis vellem, ut reprse- effossam, quo caloris nalurahs defectus (nam
sentasset idem auctor, qualis fuerit in ipso vul- prsecipue sanctus cegrotabat) repararetur. Yisitur et
tus i.oiiformatio, qualia frontis, Oris, oculorum D in eodem cubili iigneus lectus, cui incubabat, cun;
lineamenta. Id-vero cum nec ipse fecerit, nec spiritum emisit jxconservaius, ob sancti reveren-
ab alio antiquo biogvapho factum norini; cona- liam, integer postartnps atque illcesus. Demum in-
bor, quoad polero, hunc defectum aliunde supplere ter reliquias Clara_vallis,vr-dequibus aliquce nobis
inferius. dieendce erunt, ostenditufex Inventario Clarsevallis,
quod eilatur : Scrinium parvutn ligneum deargen-
§ LHI. Effigies; cubictUuin; calix; peregriiiationes -tatttm,cujus. sera est de argento, plenum^reliquiis,
ad sancti corpus,
_._videlicet de veslhnentis sacerdotalibus S. Bemardi
562.Tria apud me sunt eclypa, quceS. Bernarcli effk :~"db.ii_a.tis
Pairis nostri. Hoc enim titulo prseiiotalur
giem reprscsentant. Unum, hac epigraphe subscri- in Inveutario. Ilemque pulcher quidctri, sed parvus
ptum : Vera effigiesS, Bernardi, primi abbatis Clq- calix, cuin pede el pometlorotnndo per toimn,_tani_
rwvallensis, sacri Ordinis Cisterciensis amplificato- intra quamexira, bene deauratus, cum sua patena
ris. Sed veiilas illa, seu perfecfa hujus ectypi cum et cochieari etiam deauratis, ponderis unius marckw,
suo prototypo convenientia asseritur ibi quidem; et quinque unciarum; qui propter revereniiapi S.
sed non probatur, Imagp alia, ct a priore omnino Bcrna.rdi, qui co utisolebal in sacrificio, in Invcii.tn-
915 S. BERNARDICLAILE-VALLENSISABBATIS 916
rio primum locum oblinet. > Yerum de saucli r.eli- A 537, alia ibidem oblafa opporluiiitale agendi de
quiis plura forlasse a nobis profcrenlur in Gloria ejus ad Claravallenses profectione, quam inter
ejus posthuma, si major iilarum ad nos notitia per- alias ad Yivi sancti sepulcrum pcregrinationes con-
venerit. numero, uti etiam illam, quse narvatur in laudato
565. Prceler illa, quse ad sepulluram bealissimi Exovdio distinclione 3, cap. 28. « Yir venerabilis
patris spectant, qucequc paulo ante a nobis relata Simon, quondara abbas Caziaci, quod esl non igno-
sunt, dicere nunc aggredimur peregrinationes, ad bile monasleriura nigri Ovdinis monachorum, ma-
venerabilem ejus lumulura primis posl mortem gno cordis affectubealum Bernardum diligebat, adeo
temporibus pie ac religiose a variis susceptas. Hi- ut de consilioet voluntate ejus tolus pendere vide-
storicus Cistcrciensis ad annuffi 1154, cap. 1, num. relur. Huic autem desiderium magnum inerat, eu-
1 : < Beruardo, inquit, Patre ad superos tvaiislato, ram pasloralem desercre, et fieri monachum in
vota ad sepulcrum ejus, non secus ac ad alia loca Claravallc. Yerumtamen sanctus Pater Bernardus
sacra, cx toto pene orbe frequenlabantur. Primus sciens virlutem viri et gratiam, qua commisso cce-
vel inler primos Eskilus fuit, illustris Danise pri- nobio idoueus valde aique perneeessarius erat,
mas, de quo superius, hoc anno millesino cenle- quandiu vixit in carne, nunquara ei super hujus-
simo quiiiquagesimo quarto, qui fuit Cistercii R modi petitione consensum preebere voluit.
quinquagesimus septimus, ex ullimis finibus ter- 568. < Quadam igitur die dixit ad eum idem ab-
rce veniens ad Claramvallem. i Et mox rationem bas : Domine Pater, ego senex, et penedecrepitus,
reddens, cur inncctaf huic anno adventum ejus , fatiscentibus in corporp membris, et insuper ur-
uli et SardinUe reguli de quo mox) c Evgo..., sicut gcnlibus movbis, jamjamque resolvi me sentio.
pevgit, sub vevis iniliuia, qui ante biennium Ber- Quod si extra Claramvallem defecero, erit mihi do-
navdum visitavevat, cum viri transitum gloriosum lor inconsolabilis et irreparabile [damnurn. Unde
agnovissel, scribente Gaufiido, sepulcrum ejus ve- nccesse est ut vel nunc abire me jubeas, et satisfa-
nevaluvus advenit.i cere votis meis, quia mors accelerans, moram am-
566. Porro advenlus ille narratur et confirmatur plius faccre me non pevmitlit. Cui vir Dei respon-
ex verbis Exordii magni, distinctione 5, cap. 25, dit: Mane in loco tuo, et noli timere. Ego securum
ubi legunturista : c Haudmulto vero post hsec (ni- le facio quia morieris in Claravalle. Credidit hoffio
mirum postquam ex Glaravallensi coenobio redieral) sermonibus sancti, et mansit interim in preelalione
elapso tempore, tvistissimus rumor aures ejus per- sua securior pluribus annis. Post transitum vero-
culit de dormitione beati viri, specialis amici sui, P beati viri, cum jam desiderii sui stimulos nullo re-
scribente sibi libellum de traiisitu ejus domno Gau- primente tolerare nequiret, dimisso regimine Cla-
frido, monacho Clareevallensi,qui notarius ejusdem ramvallem se contulit: ubi etiam magno Dei dono,
sanctissimi abbalis non parvo tempore fuerat. Tum magnoque miraculo septennium supervivens, mira-
vero caluit cor ejus intra ipsum, et in meditatione bile prorsus in tali setate vel infirmitate, fervoris
ipsius exarsit ignis: vana transitoria atque caduca ac devotionis exemplum nobis omnibus in fine re-
reputans universa, quee hominis intentionem pree- liquit. i Hcecibi.
pedive possunl a reclo cursu, quo ad patrioe ccelestis 569.. Tametsi vero duce illce peregrinationes ab.
bealiiudinem tenditur. Itaque eommendans eecle- auclore, qui illas memorat, clare ac distinctc non
siam, cui laudabilitcr preefuerat, Deo el principibus asserantur peraclee ad visendum alque honoraudum
tevvee, relictis parentibus et propinquis, nolis el pretiosum corporis sacri apud Claravallenses depo-
amicis, ipsique palrio eespiti valedicens, exsulegve- situm ; cum tamen videatur vei'osimile, banc ctiam
gius Ciavainvallem venit: sepulcrum beati viri, in- causam vel tanquam primaviam, vel saltem lan-
timi quondam amiei sui visitavit, et ad sacratissi- quam secundaviara, ut cum philosophis loquar, in-
niara tumbam ipsius vivere et movi delegit: ub: fluxisse in eovum, qui ad illud nionasterium se con-
etiam sacree religionis habitum, Deo donante, post- D tulerunt, iter; uon alienum a vero putavimus, si,
modum suscepit. J Ilsee ibi; sed memofia repete, Manrici exemplum seculi, istas duas profectiones
qusede monastica professione apud Claravallenses, diceremus ab ipsis institulas ad honorandum vene-
viventeS. Bernardo, ab eo desiderata, prsemisimus rabile pignus illud, quod Cl.araval.lenses possida-
§ 50, num. 552. Adde, quse observat allegatus mox bant, quotidiano illius solatio fruiluris, quandiu
Mani-icusnum. 4. vivevent, eorum insliluto ascripfi. « Sic, inquit
567. « Eodem anno, et eodem ejus tempore ( sic Manricus numer. 15, venerati omnes Bernardi cine-
pcrgif Manricus num. 5) quanlum licet conjicere, res; religiosi in. Simone Caziacensi: principes in
Sardiniee rcgulus, cujus superius fecimus meiilio- Guraaro (sive Gunnaro) ponlifices in Eskylo, ncc
nein, primogenito in solio substiluto, reliclo regno. sola perigrinatione suscepta; sed constituta apud
qui bactenus adhoerere viveuti noluit, adbccsit cine eos habitatione, atque ad norniam vitce ejusdem
ribus, humllis moriachus faclus in Claravalle. i sancti, quod excellenlius, et, ipso abseiite, arduius
Hunc itaque ad sanctum fuisse atlractum, et Clara- judicabatur. > MabilloniusAnnalium Ordinis S. Be-
vallensium inslituto ascriptum fuissc, colligimus nedicti tomo III, ad" annum 854, num. 80, notio-
ex eodem Exordio magno. Rem exposui § 50, num, nem dat. « Caziacensi (Chesy) sancti Pctri abbalice;
 917 ACTA. 918
quce ad Matronam fluvium infra Castrum Theodorici lAdam, de quo Manricus paulo ante allegatus. Rem
in dioecesi Suessionica posita est, elc. Heecpotare
expono.
placuit, propterea quod de islius abbatice prseside 617. Vultitaque hisloricus ille, S. Bernardi Opera
supra occurrit mentio. jussu Deiparsecollectafuisse; pro qua re aflerftesti-
§ LIV. S. Bernardi sanctitas, doctrina, et aucto- monium Philothei:
ritas in Ecclesia. «Sequuntur, inquit,.ordhielibri,
570. Quce hic pfsenptantur, elogiorum capita quos sanclus doctor reliquit, ingens volunien ope-
sed pOndere quam mole longe praecellens:
illustratMabilioniusin sua Preefatione genefali § 2. rum,
Videsistom. lop.S. Bernardi, col. 25-26 edit. nostrw. nempe gemmea oninia, seu verius aurea, et de qui-
bus interiaudes BernardiPhilotheus..., cum collecta
§ LY. Variain laudemS. Bernardi testimonia shnul et
collecta. vulgata recens fuissent, pia quidam licentia, sed
571. Iminortalia sanclissimiabbatisnostri prceco- poetica, non aliud majus donuni {hujus generis) a
nia, a doetissimo M-ibillonioillustrata, ac paragrapho Yirgine accepisse genus huraanum, quam quod
proxime cilato a nobis ex ipso transcripta, confir- scriplis Bernardi frueretur, fldenter ait i ista , quce
mare placet ex multis ac variis de eodem viro sancto in editione Mabilloniana habentur voluminen, cap.
lestimoniis. Habentur ea quidem in introduclione , 7, col.1304.
- ad opera S. Bernardi, Colonioe " Hoc iamen audenli liceat dixisse camoena,
AgrippinaJ pef Mer-
lonem Horslium vulgata; verum quia laudaius Ma- Atque anitni sensus exseruisse tnei,
billonius illa edidit ffieliore ordine, visum est, ei- Humano nunquain generi, nostroque decori
dem nos conformare. In varios itaque personarum Parthenice tantum muneris alma dedit;
ordines distribuit prcesens argumentum in fine vo- Quantum grata suo nuper cum munere nobis
luminis seCundi. Protulit hmc brevibus scripta legcnda nolis.
His lamen quse de; S. Pio V, editio Mabilloniana 618. Hisce Philolhei versibus recitatis superaddit
recitat, aliud addit editor Bollandianus e Yita lau- ista de eodem Manricus : « Attiibuit autem Virgini
dati pontificis, auctOre Joanne Antonio Gabutio, in hoc munus, quia ejus ]ussu collecla sancti opuscula,
qua libro iv, cap. 13, hsec de eo referuntur : « Ac- atque in volumen unum conglobata usui publico lu-
cumbenti vero sibi cum magnam rerum omnium cem aspexere. i Ita ille; qui mox recitat sequens
munditiam, tum in primis sacram perpetuo voluit exeodem poeta dislichon, quo rem confirmat:
lectionem adhiberi: ac preecrpue S. Bernardi libros Protulit ipsa quidem, proprio natn Diva clienti
De consideratione ad Eugenium (quibus videlicet, Jussit, ut egregii quwreret orsa senis.
quee pro honore Dei ae totius Ecclesiee borto, ani- P | Faclum illud memoria dignum esset, si de ejusdem
marumque salute consideranda sunt, luculenter edo- veritate sufficienter conslaret. At vero nonnulla
cenlur) seepius preelegi curabal: setttentiarumque sunt, quse huic rei officiunt. Nam contra est primo ,
gravitatem attentissime ponderaws, quce suo tem- quod jussum illud confuse admo.dura referatur.
pore e't- loco exsequefetur, secum ipse diligenter Qusero eniin , quisnam fuerit cliens iste pi'oprius :
conferebat. > item quo loco, quo modo, quo tempore id aeciderit:
quibus tabulis conflrnietur. Contra est secundo,
§ LVI-LYH. S. Bernardi Opera an jussu Deiparw quod
sint collecla; edilio Mabilloniana; sancti doctoris pictorilius atque poetis proprius sil ac frequens
in scribendo characteres. episodiorumusus. Unde consequens est, ut imperata
572-016. Ad prselum paraveraffi ea, qrise illus- illa operum collectio probari debeat testimonio me-
trissimus Manricus ad annum Christi 1153, cap. lioris notse, antequam nos ei suffrageffiur. Jaffi vero,
i0, de sancti dpctoris scriptis genuinis, dubiis quandoquidem paulo apte lectorem misimus ad ope-
atque alienis collegit, opera usus tum aliorum au- rum S. Bernaidi edilionem Mabillonianam, non abs
etorum, tuffi prsecipue cardmalis Bellarmini in libro re fuerit brevem de eadem nolitiam dare.
De scriptoribus ecclesiaslicis; verum, re deiude 619. Clarissimus hic editor S. Bemardi opera
expensa,,mutavi consilium, et, ne falcem, quod di- D omnia cum genuina, tum spttria, tum dubia, tortiis
citur, mitterem inalienam messem, operose tractan- sex comprehensa vulgavit in volumine duplici. Et in
do de materia, quce propvie ad_bibliographos, non primo quidem refert quatuor priores.tomos, seu ge-
vevo ad hagiograpbos pertinet, Visum est hoc labore nuina sancti.ppera omnia; in secundo aulem, quod
supersedere, alque lectores mittere super illo argu- continet dups posteriores lomos, quintum videltcet.
lnenlo ad Mabillonii editionem propter raliones ei sextum, exhibet alia. Utrumque vero volumen, se-
statim assignandas. In memoriam tamen revocave: cundis curis ad limam revocatum , LutelieeParisio^
juvat, quasdam S. Bernardi lucubrationes in hoc: rum typis commisit anuo 1690, post edifionem pri-
Commeiitario laudatas-esse, videlicet § 15. et §54, mam, quceibidem loci prodierat anno^1.667. Socios,
De gfatia et libero arbilrio; § 23 et 28. Sermones inL qui operam suam in hac editione anni 1690, strenue
Cant.ca caiiticoruni; 1 50, libruni De.Considera- posuerunt, nominat Ma.billonius.in.fl.neP.rsefationis
tione. Adde, quod Gaufridus biGgvaphus genuinaL genevalis. Hunctameri,nonilios, tanquam auctorem,
quedam sancti Patris opera ertuuieret in.hbro m, pvimarium nos semper alleganius. .Dicebam supe-
Viies ejus apud nos cap. 5. Sed pccasipne prsesentisi rius, Mabillonium opera omnia, sancii .doclpris. vul-
argumcnti discuiiendum breviler est factum quod- gasse, elianisi scriptce nonnullee epislolse ad ipsiua
 919 S. BERNARDICLARiE-YALLENSIS ABBATIS - 92.0
manum nonpervenerint, t Sane, inquit in Prsefatione A est, totum Bernardura editura Iii lucem, si Gerardus
generali § I, nulla supcresse Bernardi opuscula, sal- Yossius (prseposicus Tungrensis) operam iiidein
tem alicujus momenli, haud edita existimo , prccter siiarn in totum Beniardum cOnlulisset. Quo miniis
nonnullas epistolas, qusc hactenus desiderantur, > mivandum est, si rn rnetropoli Galliarum tantum
c-t quas ibidem assignat. Quccnam vero in editione Gailiceiumen regiis typis meruit honorari. > Hacte-
anni 1719sini addita, disees ex prsefatione generali nus Mabillonius.
in fme ejusdem. In admonitionibus autem, quee opu- § LYIII. Variw Operum sancli doctoris editiones;
sculis, in secundum volumen ab erudito isto edilore sententia perperam ei altribuia; cur ei quwnam
rejectis, prsefigunlur, spufia, dubia vel incerta a . Clironoiogia Bernardhta hic detur.
genuinis seccrriit, eo successu, utaliis omnibus, qui 622. c In priniis nihil magis Bernardi nieritum et
in hoc studiorum genere ipsum prceccsserant, pal- pretium arguit, quam adeo frequenies, et toties repe-
mam eripuerit, teste Caveo heterodoxo, atque adeo tileeejus operum editiones, siveanle, seu postin-
ricutiquani lxe adulaiionis, vel falsselaudis suspeeto, ventam artem typograpliicam. Quippe mulliplex illa
qui hoc ei dat elogium : < Opera supposititia a ge- cditip argumento est, quam compavetur Bevnardus a
nuiiiis optime discrevit, quse neffiOlinquam ceflius multis, quam avide iegatur, quara denique ab om-
distinxit, vcl de iis doctius ]udicavit. > Hsec ille in B nibus ametur, i ut Mabillonii utarvefbis in P;*eefa-
sua Scriptorum eeclesiasticorum historia lilteraria, tione generali § 1, uhi de tot ac tam yariis eorum-
C20. Ceelerum docloris melliflui singulares, et non deui Opcrum editionibus loiigum mox ac curiosum
fac-ileimitabiles in scribendo characteres, peculiari sermoncm subnectit, ineipiendo a Moguniina, quam
nimirum Spiritus sancti, qui per eum loquebalur, Petrus Scfioyfferus fecit anno 1475, quee ei videtur
iinetione delibutas, ita exprimii idem Mahillpnius in fuisse prima. Quanlum vero diligentice, accuraiionis,
sua generali prcefatione, volumini primo pvcefixa. ac labovis insumpserit editorille Benedictinus , ut
paragvapho pvimo, num. 3, diserle juxta ae graviler sua iinpressio prodiret hi lucem, quam posset emen-
isia scribens: « hi ejus enini scriptis elucet inge- dalissime; perspicuum omnino fii, si quisiegal,
nium natuva nobile, generosum, excelsum : sed hu- quse in allegata Proefatioie de Iioc argumenlo subuit.
manum, civile el honestum. Eloquentia quasi con- ln illa autem, quse in Opcrum editione anni 1719.,
genita, sinc fuco, non sine ornamento, sed nativo. recusa est, heec de ijlo lego addita priori: < Toio
S ius pressus, oratio vivax, dictio pvopvia,cogitatus vitcetempore eruendis expoliendisque Bernardi Ope-:
sublimes, aflectus pii, lepoves sponte nascentes ribus, aliis licet ii sque gravissimis studiis distractus,
totussermo unurii Deum ac ccolestia spircns. Ardet, omnem curain, diligentiam omnem impendii. >
non urens, sed inflainmans. Pungit et sfimulat, 'non 625. Ad varias, de quibus dicebam, impressiones
ut irritet, sed ut moveat.. Corripit, increpat, non ut addi obiter potest, R. A. dominuni Godefridum
detrahat, sed ut attvahat. Arguit, minatur, lerret, Bouvart, ordinis Cisterciensis, in celeberiimo ac
sed amaudo, non indignando. Blanditur, sed non fforentissimo coenobio S. Bernardi, quod interrito-
adulatur: hvudat, sed non extollit. Urgetblande, rio Antuerpiensi ad Schaldim jacet, asceiam, obser-
pvsestringit absque molestia : deleelat, recreat, pla- vationenon indiligenti usum eSse, ut impressorum
cet. Quipne oratio ejus, inqiiit Sixtus Senensis, operum ejusdem sancti exemplaria bene mulia ac
ubique dulcis et ardens, ita delectat, ei ardcnter in- varia cognoscerel et annotaiet. Inter a!ia quippe,
cendit, ut exsuavissima lingua ejus melet lac verbo- quee de eodem sancto huc scripsit die 15. Martii
rum fiuere; et ex ardentissimo ejuspcctoreignitorum auno 1757. c Addo, inquit, bic serieni editionum
affectuumincendiaerumpere videunlur. operum ejusdem sancti, quas in biblioihecarum,
021. « Jam vero doctrinam habet minime vulga- auctionum, ct officinarum catalogis, preefat-ionibus
rem, Scripiurce sacree verbis ac siicco refertam ; sic Operum, ct alibi reperire licuii. i Earum autem
auiein Palrum senlentiis inhserentem, ut tarrien pro- catalogus , queiu subtexit, incipil ab editione Mo-
pvia ejus esse seutiatur. Ita quippe scribitde rebus D guntina anni 1475, cic desinitin Mabilloniana, anno
divinis', de gratia ct libero arbitrio, de moribus et 1719, recusa Lutetice Pafisioruni, ita ut editiones
cflicio pontificum, clevicdrum, monachorum, Iaico- omnino quadraginta diyersas dcsignet.
rinn , ut fontein heeciiidicent, non rivum aut cana-- 624. Yerum priusquam hinc discedamus ad alia,
lem. Et miramuf, si vir tanlus amatur? Si ejus conveniendus.mihi est scviptpr quidam catholicus,
scripta comparantur, leguntur, terunlur ab omni- qui sancto doctori nostro sentenliam quamdam im-
bus ? Si ediliones eorum sine numevo fiarit ? Si viri pulavit a sana doctrina alicnam. De beterodoxis,
docfi et erudili iilis augendis, illustrandis, el ad na- qui einellito Bernardi succo venertum conficiunt.
livam integriiatem j'evoeandis operam adhibeant ]am egimus §. 54 , num.. 574.. An vero hiter catiio-
suam? SL Roma ipsa, orbis domina et magistra, lieos auclores inveniarttur, qui alia queedam iri.ejds
quse BeiT.avdum quondam docentem, iino et redar- operibus vcl niiiius, recte inlelligunf, vel perperam
guentem venerata esfj.si Roma, inquam, ipsa libros carpunt, sicut non est mihi promptum dicere, si'c
De eonsidevatiorte, Eugenio III priraum oblatos, tum operose inquirere supersedeo":. cuffi illud argumen-
Kicolai V iussu elegantissime descriptos , demum liim lion sil pvoprie fori nostri, sed theologorum;
poriliflciim typis. sub Cemente Ylll publicari" passa quihus-inciimbil ganctum Pairem. rccte int.elleclum
 §25 ACTA. - Mti
explicare, non secus alque alios Ecclesise calholicee A gia uhimo loco reponendum, quod primus ex or-
doclores. Res itaque hic mihi esf cum auctorequo- dine Cisterciensi in sanctorum album solemni ritu
dam catholico, qui in Bernardp invenisse se putavit, referri meruerit. Poscebant hoc B. viri sanctitas
cjuod in Befnardo non est. Factum intellige. singularis, immensi pro Ecclesia suscepli labores,
625. Lucas Gastellinus in tractatu De certitudine coelestes denique insignium. miraculof um altestatio-
glorise sanctorum canonizatorum cap. 1, puncto25, nes,queis serius subscribere nefas esse videretur.
§ 5, convenit eos qui asserunt « S. Bernarduffi se- Yix a sacro ipsius obitu anni decem effluxerant,
cuiurn fuisse errorem illorum qui negabant animas cum in concilio Tuionensi, anno 1165 celebrato,
justorum ante extremi judicii diern, frui gloria sern- sedente et pi'oesidenteAlexandro III; ea res primum
piterria, quemadmodum de illo scribil Alplionsus de agitari coepit. At suriimus pontifex, quamvis alioqui
Castro lib. m. Adversus hsereses , tit. Beatitudo , pro sua erga Beruardum veneratione libentissime
post sextam heeresim, § Beatus Bernardus. t Quce annuisset, lantisper nihilo minus differendam cen-
vero deinde affert idem Castellinus pro defensione suit ob eas ratkmes, quas ipse in lifteris canoniza-
. sahcii doctoris , legi possuntiPco ffiox allegato. Sed tionis postea exposuit.
pluribus hoc avgumentum pevtractat Mabillonius vo- 662. « Cum enim, inquit, eidem negotio (scilicet de
lumine primo, pag. 709, ubi expendit sententiam S. B canoniizando Bernardo) favorabili salis inlenderemus
Bernardi de medio animarum siatu. Sancfum do- affectu, supervenit mnltiludo et frequenlia pelitcrurii,'
ciorem eliam defendit Natalfs Alexandev toin. VI- qui in diversis provinciis rem simitem postulabant,
Histovise ecclesiaslicoe, anno 1714 Pavisiis edita. , VndecUm nos videreinus, non posse congruenier orii-
agens d.e hac re pag. 527 et 528/ Siquisporro piura nibus satisfieri, statutum fuit pro scandalo devitando
desidevat de Alfonso a Casiro, qni natione Hispa- etiam in hoc differri, quodoporte.bat pro temporecw-
nus, pvofessione Frai.ciscanus fuit, adeatWaddingi teris deiwgaru Bemum vero ipsemet Alexander,
scvipioves ovdinis Minovum, _et Nicolai Antonii Bi- rogatu Gerardi abbatis et conventusCIareevallerisis,
bliptheeam Hispanam piorum volis fiiiprum factufus satis, Bernardum
626. Etiaiisi me no.i laicat, in Intrbductione ad patrem sanctoruffi fastis ascribi voluit. > lla Ma-
Opera S. Bernardi, a prccslanfissimo viro Jacobo biliortius-. Quod -vero, ut supra indicabam, sancto
MeflonO Horslio Colonise puhlicata, exsfare chro- abbati riostro, neciion sacro ordini Cisiereiensi urii-
nologiam viteeet scriptoruin ejusdem sancti Patris, verso, ac prsesertim aseetis Ciaravalleiisibus, mari-.
cum pveefatione ad lectoreni: chronotaxeos tamen me honorifica fuerit res ista, perspicuum fiet eiifteri >
Bernardince hoc eiiam loco rationem esse habendam . apostolicis, ciuas paulo post referemus.
~~ 663. Nunc interea
duxi, ut rebiis videlicet ab isto magno doctore ge- dispiciendurn etiam est, eui .
stis , atque in meo hoc commentario proevio ad de- nain anno innecti debeat canonizalio illa. Idem,
lerminatos annorum calculos revocatis e conditore qui supra, Operum Bernardinorum editor de hoc
Annalium Cisterclensium, uova vel melior etiam lux faclo ita disserit columna 1541 citata :« Quo autem
accedat, si eoesub uno veluti aspectuhic ita reprce- anno lioc contigerit, cum in litteris apostoli-
senteutur, uf cum temporis ratione Manriciana, cis diserte non exprimatur, non una est auctorurn
quam in dicto commenlario secutus sum, conferri, sententia, aliis ad ancum 11'54, ut Horslio et Henri-
alque licecex illavel confinnari, vel emendari, sicubi quez; aliis vero ad aiinum 1166 referentibus : sed
forte aberret, nierito possit ac debeat. Et vero utrisque, ut videtur, contra temporis rationem;
quisnam inficias ierit, chroiiologiam esse lucidam cum GerardUs Clarsevallensis abbas, cui Alexandri
histovise faceto? Produco auteni Chronologiam il- lilterse inscribuntur, anno duptaxat 1172 prsefe-
lam, quam Mabillonius ad calcem siii voluminis cturam iuierit. Melius omnium Ciaconius in Alexan-
primi vulgavit, non vCvoHorstianam. Etenim cum dro 1H, cui ex Romanarum antiquitatum, liltera-
posthanc ordinala sit ista, el in Ittcem data; iriirari rumque pontificiarum notitia tutior fides; reponit
non debemus, ultiiriam isiam melioris esse.notce, ab I) ad alirtum 1174 eumque secutus doctissimus Sir-
eo videlicet ordinatam, qui posf Horstium, alioscpae mondus iri Notis ad Petrmu Cellensem ad epist. 9,
operum ac scriptorum S. Bernardi edilores, in lib. ix, et Manricus in Annalibus: quibus adstipula-.
camdem recudendam et iiluslrandam graviter ac tur Albericus inChronico. Acceditomni exceptiorte
sapienter incubuit. Vide nosirw editionis tdm. I, inajus tesiimonium Chronici Clarcevallensis apud
init. Chiffletium Societatis Jesu, ab auctofe anonymo,
sed eequali eonscripti. >
§ LIK-LX. S. Bcrnardus solemni ritu sanctorum
canoni ascripius. 664. fn dicto itaque Chronico, quod vulgavit
627-661. Sicuf magni Patris in Sar.ctorurn rtu- idem Chiffletius in libro, quem composuit de S. Ber-
m.ei'umrelati dignilas tum ipsi Yivo, tum sacro Or- nardiClaravallensis genere illustri asserto, pag.84,
dini Cisterciensi. universo fuit honorifica_ propter notanlur ista ad annum Domini 1174 : « Eddem
modum ac reruni adjuncta, quibus actus ille sacer anno facta est dedieatio ecclesiee Clarevallensis, Ct
ac selemnis peractus est; sic de anno, quo accidit, cauonizatio beati Bernafdi, et elevatio ejus : ubi ad-
inier erudifos non convenit. «Non est,> inquit Ma- fuit doiniius Wichardus Lugduriensis arehiepisco"-.
biJJoni.is volurriirie"II,col. 1541,i inter Bernardi elo- pus, abbas quondam Pontiniaci. Et sequenli amie
B23 S. BERNARDICLAR.E-VALLENS1SABBATIS 924
in capitulo generali recepevunt cantum B. Bcrnardi, A tionis accrescat. Pelisti namque rogatus a fratvibus,
et cantum de Trinilate. > Hinc conflcitur, sacram ut ad honorem beati Bernardi primi Claroevallensis
hanc actionem, qua Bernardus coelituni contubernio abbatis, quein apostolica sedcs sanctorum ascripse-
ascriptus est solemni rilu, restituendam esse aimo rat catalogo venerandum, rios ipsi collectam et alias
1174 et incidisse in diera 18 Januarii, in litteris orationes ore proprio dictaremus, tum propter aucto-
Apostolicis distincte notatum; atque adeo ab ejus: 1'itatemdictantis, tuinpropterstylumdictaminiscum
obitu, sicut compulaf Mabillonius, viginti annisi majofe devotione dicendas. Et ecce sicut potuimus,
actis, mensibus quatuor, et diebus viginti novem. ad instantiam dilecli fllii fratrisRaineri, petitionem
uti clarum est retrogradienti a dictis anno ac dics tuam curavimus exaudire. Cotlecla : Perflce, qusesu-
mensis, ad diem 20 Augusti, et ad annum Christ i raus, Domine, pium in nobis sancfc religionis effec-
1155 sancti emortuarlem. De elevatione ipsius, d<! tum, et ad obtinendam tuee gratise largitatem, R. Ber-
qua fiebat meritio apud Chiffletium mox memora- nardus abbas et doctor egregius suis apud te semper
tum, redibit inferius sermo, poslquam protulerimu!; prp nobis meritis et precibus intercedat. Per Donii-
documenta antiqua, eliamsi alibi una cum S. Ber iiuin, etc. Secreta: Grala tibi sit, Deus, bujus oblatio
nardi opCribus vulgata exstent, quce sacram vir 1 sacramenti, quod in memoriam Dominicsepassionis
iiiter sanctos relati inaugurationem illustraiit. Ii i R tuse oflerimus ma]estati. Postcommunio. Suum in
editione autem quce anno 1719 iniucem pvodiit, lit- nobis, omnipotens Deus, cibus, quem sumpsimus,
tevis apostolicis pvcemittitur epislola Ti-aimundi set i operetur effectum, ut incorporel nos sibi esus eden-
Tvomundi, monachi Clavavallensis, ad Gevardun:i tes. Qui lccum, etc. Datum Lalerani vi Idus Julii. >
abbatem, a quo Romam missus fuerat, ut beati do 675. Hisce productis superaddit ista Mabillonius :
cioris canoiiizationeiri urgeret. Ycrum cum nihi I < Ubi vides S. Bernardum doctoris nomine a summQ
magnopere intersit lectoris legere, quse in istaepi Ecclesice preesule fuisse insignitum , quod quidenv
stola memorantur, eamdem huc transcribendam noi i ab ipso ctiam Alexandro Rl.in Missa canonizaiionis
judico. Sequuntur epistolw Alexandri III de canoni- usurpatum teslatur vetus codex Corbeierisis, in quo
zalione S. Bemardi, jam supra editm, vide col.2595 sancti vila continetur, ubi proemissls; Collectis ,
665-672. Ex his omnibus sumniee erga beatun i Adesto supplicationibus nostris, ete., de communi,
vivum veneralionis testiflcationibus et argumen- epistola, Hwc dicil Dominus, Ego.misi ad vos man-
tis, a sede apostolica ad publicos eidem decer- datum islud, etc, nec non Evangelio de doctoribus,
nendos coelituni honores exhibitis, coneludere de- Vos estis sal terrm, beec subjiciuntur : Hcecmissa
bemus, vix ullam ad illud usque lempus in Ecclesi:» suprascripta de S. Bernardo a D. papa Alexandro
Dei majore cum solemnitate celebratam fuisse ca-- ^ III in primis est celebrata. >
nonizationem, quam S. Bernardi, atque adeoham i 676. Regrediamur nuric ad sancli doctoris eleva-:
et Yiro ipsi, el ordini Cisterciensi universo, e't asce- tionem, quee paragrapho proxime antegresso obiter
tis prcesertim Claravallensibus maxime honorifican I a nobis est indicata ex Chfonico GlaravaUensi apud
exstilisse. ChilTielium; ubi vidimus, ecclesiceClaravallensis de-
dicationem, canonizationem S. Bernardi, et elcvalio-
§ LXI. Oraliones pro missa ab ipso Innocentio PP
III dietalm; elevalionescorporis; altaria; reiiquicj nemejus alligari anno H74.Manricus adjstum annum
in varias Europm regiones transmissw. cap, 2, numer. 2, elevationem diflert, ita loquens :
673. Prseter alia, de quibus modo egimus, eaqui; < Dedicationem ecclesiee Clareevallis, et canonizatio-
provsus singularia ornamenta, a Christi vicarh ) nis sancti Bernardi meminit magnum Chronicum Bel-
Aexandro III dum S. Bernardum ecelitum ccetui gicum ad hunc eumdem annum : quamvis confundat
aggregavit, lilteris commendata; illud etiam accidi t cum elevatione coiporis sancli, quam tamen conslat
singulare, quod poslea alius summus pontifex ofliciunl contigisse post quadriennium. > Sed quia auctor Chro-
ejus m sacrificio missee recitandum non modo pree nici Claravallensis synchronus, et omni exceplione
scripserit, verum etiam ore proprio dictaverif Fa - r, raajor, quidquid sit de Magno Chronico Belgico, is-
ctura accipe e Mabillonio anlea designato, qui ilhu1 tam elevationem affigit dicto anno 1174, nonvidetur
sic narrat a columna 1544 : < Non eranl satis aii nobis accusandusde errore, si alia via excusari pos-
Bernardi memoriam et ingentia merita tantse com sit. Et quippe ni possit, si duas elevaliones tempore
mendationis monumenta, nisi etiam supremus Ec diversas accidisse admiltamus, preeeunte Mabillonio,
clesiee anlistes ore proprio ejus oflicium diclarel qui columna 1541, observat sequentia?
HOc prsestitit Innocentius III ad supplicafionCiiii 677.« Quod spectat ad elevationem, de qua men-
Joannis, ex melropolita Lugdunensi monachi Claroe tio in citata auctorilate (Chronici videhcet Clara-
vallensis, simulque Raineri monachi Heisterbaeen vallensis apud Chifllctiuni) in libro sepulcrorum
sis Innucentio a confessionibus, litteris ad Joanner n Clareevallisfacta esse dicitur ab ipso Guicardo qui-
datis anno 1201, > quas dictus auclor mox ibiderii dem Lugdunensi, et Iienrico abbate Clarsevallensi
recitat in hoec vcrba : post aliquot annos a canonizatione : sed hoc de alia
674. « Joanni quondam Lugdunensi archiepi solemniori translatione intelligendum esse, satis
scopo. Negare noluiiiius, quod pctcre voluisti, cur Li ipsa verba deelaranl; dum prsedictum Henricum ab^
ex co tam nobis, quam tibi fructus eelernecretribu batem insinuant per G. archiepiscopum Lugdu-
S25 ACTA. 926
nensem curasse >elevationem istam. Verba libri se- A Palris offerrent, et ccelestis aulee secrelario preesen-
pulcrorum Claravallensium apud Manricum, qtiem tarent.
allegatus Mabillonius citat ad annum 1178, sic ibi- 680. « Preetevea ne absentiee corporalis occasio
dem cap. 3, numer. 1, referuntur, oblata opportu- regias apothecas inventi muneris participatione frau-
nitale Godefridi Soritani, qui prsesens aderat inter daret, mittimus vobis de thesauro reliquiarum ejus
cseteros : « Audiens autem (Godefridus) canoniza- houorabilem portionem : indignum penitus reputan-
tionem beati Bernardi per felicis memorioeAlexan- tes, si pietas tanli principis, tantse sanctitatis par-
drum papam III factam, et iraiislationem corporis ticipio fraudaretur. Suscipite igitur digitum sacrse
ejusdem beati Bernardi sub domino Henrico abbale illius manus, quam pro eo quod vir justus ab onini
septimo Clarsevallis faciendam, ad capitulum gene- munere terreni qusestus excussit, Deus eam, ut di-
rale veniens, exinde Claramvallem feslinavif: ubi gnum fuit, affluenlissima copia coolestisbenedictio-
cum archiepiscopo Lugdunensi, et coepiscopis ofli- nis implevil: illius, inquam, manus, cu]us tactus
ciosissime studuit iuleresse. > sanabat segros, roborabat invalidos, firmabat homi-
678. Deinde ex eodem libro in epitaphio Henrici, nes, dsemones effugabat: illius manus, quse Clarse-
« Duo, i inquit Manricus, nuffier. 2, « in Claravalle valli nostrse, cui vos dare tecta disponitis, primum
bona opera et magnifica, exemptis aliis innurneris B iujecit lapidem fundamentis. Fuit aulem studii no-
bonis, gloriose consummavit. Nam beatum Bernar- stri diligenter in vasculo consignare quod mitlitur,
dum quem jam dominus Alexander papa III cano- ne vel thesaurus ibi reconditus per frequentes aper-
nizaverat, et dieni depositionis ejus ab universa Ec- tioues injurise pateat, vel devotse surreptionis in-
c'esia cum gaudio celebrari prseceperat, commotis stinctu dolus aliquis pise fraudis irrepat. >
hinc inde venerabilibus episcopis, aliisque reveren- 681. Janivero quid dicemus de aliis honorem in-
dis personis, per venerabilem patrem nostrum do- signium ornamentis, quse viro in sanctorum cano-
minum Guicardum, archiepiscopum Lugdunensem, nem relato honorifice impensa sunt?Auctor Anna-
quoudam abbatem Ponligniacensem, fecit cuni raa- lium Cisterciensium ad aiinum 1174, cap. 2, num.
gno gaudio, et exsultaiione totius ecclesioeGallicanse 2, scribens de illa sollemnitate, « Ci'ediderim, ait, in
elevari, et relevari, et in tabernaculo marmoreo re- eodem etiam festo sacratum sancto altare; qualia
tro altare beatee Marise virginis, sicut hodie appa- plurima in honorern ejus, in aliis etiam ecclesiis
rct, religiose et honorifice collocari. >Nonne igitur erigcbantur. > Et ibidem num. 5, subdit idem histo-
ex hisce tesraoniis videtur omnino verisimile, et ve- riographus Cisterciensis : « Certe hoc anno Tareu-
ritati consentaneum, duas accidisse corporis S. Ber- -, tasiensis preesul, senio jam fractus, sed ad bona om-
nardi elevationes; alteram quidem anno 1174, quse nia promptus proclivisque, ad ejusdem Lingonensis
minus fuerit soleranis; alteram vero anno 1178, so- episcopi (de Gualtero erat aclum) et Fratrum Lon-
lemniorem ? givadi (2) petitionem, Longumvadum adveniens,
679. CoeterumHemici Claravallensis abbalis lit- novum in honorem sancti Patris, dedieavit altare,
lerse de hac posteriore elevatione, nolis taiucn chro- coenieteriumque, coeuntibus populis, alque inlcr se
nologicis non signatoe, ad regem Anglorum Stepha- certantibus, quis proprior nova sacra lustvare pos-
num, exslanl apud Mabillonium columna 1345 et set. >
1346, et continent isla; < Celebratus est apud nos 682. Honorem sancti nostri non mediocriter am-
dies honorabilis el solemnis, nova feslivitate jucun- plilicaruiU pignora sacra, quse in varias Europec re-
dus, el ampla ]ucunditate festivus; utpote quem giones migrarunt. Ponam hic illa, quoe pevveneve
nobis revelatio sacralissimi corporis beaii Bernardj ad meam nolitiam, etiamsi mihi plane persuadeam,
celeberrinium reddidil, et lumine clariore perfudil. plurima alia vel apud Cistercienses, vel alibi asser-
0 quam voluiinus gaudiis illis, plus uiique coelesli- vari. In Kalendario Cislerciensi, quod Divione im-
bus, quainierrenis, vestree majestalis interessc proe- pressum est anno 1617, signalur ad diem 17. Maii
seiiliam ! quatenus et nobis de gloria principali de- D Translatio S.P . N. Bernardi ad Avenionera. Id quod
cjr tantoefeslivitaiis excresceret, et vobis c'.eraeri- de aliqua sacrarura reliquiaruni parte forsan intel-
lis illuslrissimi coufessoris, ffiiro quodam irviguo ligi debet. De pretiosissimo pignore, digito videlicet
uberioris benediclionis largitas emanarel. Yerum S. Bernardi, quem Henrieus abbas ad Stcphauum
quia id nobis ampla dislanlia remotissimoe regionis Aiiglorum regem misit, modo diximus. In historia
invidil, ad spirituale remedium vota traiislulimus cegioeabbatise DeipareeYirginis Suessionensis, auno
fecimusquc, Deo propitio, quod vestra ibi, elsi pree 1675, Parisiis excusa, lib. iv, cap. 2, pag. 598,.nar-
sentia defuit,- meraoria n.on vacavit. Solemniler et- ratur dominus d'Honcourt, anno clrcitei'1400, lilia:
enim nomen vestrum cum suce pielatis insignibus, sueeAgneti dedisse hierotbecam argeiiteam, in qna
vestrorum, ut oportuit, et affectioiiibus fratriim, ct reliquise S. Beruardi, S. Guilielmi, et aliorum vi-
cordibus impressimus fllioruni : qui ampla illud de. ginti. Sed incatalogp reliquiarum pag. 403, invenio
volione susceplum, asptctui quodam inodo sancli de vestibus agi S. Bernardi, npn autem de aliqua

(2) Longum- Yadum ordinis Cislercicr.sis in dioecesi Lij.goncnsi, filium Clarccvalhs, constructum
anno 1149.
927 S. EERN»KDI CLAPJE-VALLENSISABBATIS 028
parte corporis ejus. Mabillonius volumine primo , k lensis, sicut sequituv ex iis, quce mox proemisimus
col. 362, in notis ad epistolam 410, antea 566, san- ex eodem auctore; nisi post annum 1625, eo esset
tli Patris, occasione abbaliee sancfi Yicloris extra missum, quod deberet probari. Hinc collige, quid
muros Parisienses, Canonicorum regularium Ord. sit dicendum debrachio S. Bernardi, quodMasinius
S. Augustini..., refert, ejusdem Sancti cucullam in in Bonouia perlustrata, ad diem 20. Augustini affir-
thesauro ejusdem abbatice servari, pereune ejus in mat esse apud moniales S. Leonardi.
illam amoris monumentum, cum charla, ex qua . 685. Raissius in Auctario ad Natales sanctorum -
dependet S. Bernardi sigillum, de quo supva, ait, ad Belgii Joanuis Molani, signat hasce S. Bernardi in'
epistolam 284. > eodem Belgio reliquias; fol. 170, verso. « Cambe-
685. Ad Hispaniam spectant pavs coslce quinque rone, inquit, vidi aliquando... hu]us melliflui do-
digitis longa, et quinque aliceveliquise minoves, si- cloris planetam unam. Sancti Bernardi ascctse in
cut notaluv in nostro nis., qnod cx Inventario re- Brabantia ad Schaldim fluvium, securtdo lapide ab
liquiavum, seu lipsanologio, uti apud nos indicavi Antuerpia, etiam unam planetam Patris ac patroni
solet alibi, vegii monastevii S. Laurentii Scorialen- sui sese habere gaudent, simul cum junctura una
sis desumptum est. Quid de Ilalia? Tomo IY Italise integra ejus sacrsemanus. s Sed die 14Februarii an-
sacrse apud Ughelluin inter ea, quoenarrantur de B r.i, quo hsec scribo, 1757, durn essem in hospitio
episcopis Januensibus, in Olhone, columna 850 no- seu refugio, ut vocant, quod dicti ascetsein hac urbe
vissimeeeditionis Venelee, agitur de amore ac Vene- Antuerpiensi babent, relatum mibi fuit illam
ratione S. Bernardi viventis erga Januenscs; nec juncturam furto esse ablatam. Ibid., fol. 170, agi-
non de eorum adeumdem Sanctum vita functurn tur de fonte S. Bernardi in Luxemburgensis Buca-
perfugio , dum anno 1625, exorlo in Italia beilo lus monasterio Clarifontis; qui cum fide ac devo-
(Adisis Comiuenlarium hunc nostrum § xxm). Ti- tione epolus, contra morbos opitulalioni esse cre-
mebant libevtati suce: etveronon modo eum Janueu- ditur. Supersunt alia Sacra lipsana indieanda para-
ses tutelavem elegere patronum ; sed ovalorem etiarn grapbo proximo.
in Gallias deslinavunt Augustinum CerUurionem,
ut abbatis noslvi sepulcrum publico hortOi'elampadis § LXIF. Alia sacra lipsana apud Belgas; Ofliciutn;
tetliones propriw; an Sanctus aniipkonw Salve
argentese coBtineiUer arsuree condecoraret, prout Regina, siculin iis dicilur, auctor; konorpublicus
ibidem invcnies apud Ughellum. Quoe vevo mox se- illi iributus Parisiis, Leodii, ac Rotnm.
quunlur columna 851 huc pertinent : c Ceniurionem 686. Raissius in Hieiogazophylacio Belgico ahas
autem abbas Clarssvallensis Claudius ArgeiUerius „ benemullas S. Bernard reliquias eomraemorat, nimi-
cum monaehis ita honorifice excepit, ut ex consensu rura pag. 514, duo egregia ossa in cathedrali ecclesia
eorumdem monacborum, adapcrto S. Bernardi se- S. MariccTornaci : pag. 82, in elencho De ossibus
pukvo, legatum cum Tanuensi populo costa ex sanctorum apud S. Auberti Canonicorum Regula-
sancti corpove detracta donandum censuerit, tanio rium S. Augustini coenobiumCameraci, ponitur no-
gralius Januensi populo donum futurum, quanto meu Bernardi; pag, 218, os in Eloressiensi ccenobia
constabal, nemini baUenus contigisse, vel sublaio ordiuis Prseinonsiratensisinterritorio Namuicensi;
iapidea,nioiiumettlo S. Bernavdi covpus oculisusur- pag. 227, planela cum stola et manipulo in Gem-
pare, vel ejusdem reliquias a coeteris membris di- blacensi ccenobio ordinis S. Benedicti, inter Bru-
vulsas secum aufevre. xellas ei Namurcum sita in Brabantia Gallo-Belgica.
684. c Coeterumdelatam Januam sancli corporis < Ipsa autem illa planeta, a nie, ait idem Raissius,
eostam tantus populi concursus excepit, ut illis sup- haud semel conspecta (cum qua eliam ssepius Mis-
plicalionibus uil fieri potuevit magnificcnlius; in- s?e sacvificium Deo Patvi indignus obtuli) aniiqui-
clusamque argenteo vase ad saneti promerendam tatem mire redolet. Non enim siculi modo noslrse
tutelam perpetuam, in metropolim intulere. lnde pianetse, hinc et inde a lateribus aperta est, et bi-
collige, lector, alicujus alterius S. Bernavdi fuisse D fida, sed undequaque clausa -in rotundum, ad me-
oporiet illa duo brachia, quorum allcrum Cassinen- diam usque tibiam desceudit. Hinc celebrans utram-
s:-s monachi S. Catharincc Januoc;'alterum Fratres que illius oram lateralem inferne collectam super
Pvccdlcatores apud S. Mariam Novcllam Florentise brachia sustinet : nec enim manicas vel foramina
se gloviantuv habeve. -Siquidem spectante legato habet, per quse brachia sacerdotis exeranlur. >
Centuvione, Claudioque abbate, numerosaque Clarse- 687. IIis accedunt exuvisealise in eodem Hiero-
valle.nsiscoenobii monachorum multitudine, constat gazophylacio notatae. Pag. 298, de cicilio et sudario
ita integvum illibatumque S. Bevnardi corpus fuisse S. Bernardi abbatis in Maricolensi ord. S. Benedicli
repertum, ut ne minima quidem pars ceetero cor- in Landresiensi territorio Iiannoniee ccenobio; pag.
pori excidisse videatur. >At digitus tunc saltem 459, de ossibus et cucul'a-S. Bernardi Clareevallen-
aberat a rcliquo corpore, seciir.dum dicta paulo an- sis antistitis, in parthenone Salsiniensi, ord. Cister-
te. Ughellus cit.atus tomo IS, exhibens Cusentiiiam ciensis prope Namurcum; pag. 80, inter reliquias
nietropolim, col. 183, inter alia sacra lipsana, quse abbatice Cisterciensis AuvecevallisinDucatuLuxem-
fefert in basilica metvopoliiana asservari, ponit burgensi, « deauratum ibidem, ait citati Hievoga-
Lrachium Bernardi abbatis; non utique Claraval- zopliylacii auctor, preetcrea vidimus beati Bernartli
 929 ACTA. 950
Clareevallensis calicem, quo in missee sacrificioute- A i in niedio angelorum, quoruro unus manusuathu-
batur, quem Constantini primi Auresevallensisabba- ribulum aUreum: aiius incensum tenebat. Horum
tis tempore ibidem reliquit; i pag. 515.« Yidimus, > altero deducente, sanctus Yir quasi a dextris
glo-
inquit idem reliquiarum collector, agens de Valcel- riosse Yirginis ipcedens ad altare usque pervenit.
lis sive Yalliscella ord. Cistereiensis in agro Came- Ubi voceangelica audivit decantari hanc
antipho-
racensi, « ibidein indusium S. Bernardi, preegnan- nam : Salve Regina, ex integro usque ad finem,
tibus muelieribus contra partus pericula remedium quam corde tenus retinens, postea scripsisse, ef
singulare; >pag. 3, signatur ab eodem « baculus... domino papse Eugenio transmisisse fertur, ut ex
quo imbecilles artus sustantare consueverat; quem prsecepto auctoritatis apostolicas per ecclesias so-
monachis bu]us loci, >nimirum Affligeniensibus lemnis haberetur, in honorem virginis rnatris Dei.
ord. S. Benedicli in terrilorio Alostano, « mnemo--. Qiiod et factum est, ut adhuc plerique tesiantur.
~
syni_ Ioco reliquit. > 690. Lectio IV. Cum navigaret beatus Yir ali-
688. Nec a proposito nostro fuerit alienum ali- quando per Ligerim, navicula ejus forle concussit
qua etiam observare de sancti cultu, quo in Eccle- pontilium, cui pontilio puer supevevat : qui slatim
sia honoratus fuit, poslquam in sanctorum album in fluxium dilapsus est, et negatus. Excitata fama
eratrelatus. Olficium ejus deinde stabilitum fuisse gf occurrerunt vicini defunctum piangentes; quem jus-
Papam ritu semiduplici; sed S. Pium Y illum eve- sit sibi afferri : eoque defuncto oblato, oravit san-
xisse ad duplicem, mutata tamen in eodem oratione, ctus : puer, cunctis videntibus, ad oralionem sancti
et homilia, quee hodiedum legitur, apponi jussa, suscitatus est.
notat Bailletus sub finem Vitse S. Bernardi, ex Ga- Lectio V. Fuit vir quidam religiosus nomine Odo ;
vanto : qui de hac re videri potest in Thesauro sa- cujus pars corporis per>aliquantum tempus pene
crorum rituum tom. II, pag. 160. Habemus apud mausit emortua, adjacens incoffimota conlractionis.
nos apographum lectioiium propriarum, <jusehoc ti- Is post mortem. B. viri pervertit. Cumque ex eo,
lulo prsenotantur : « Ex Breviario ecclesise Forila- infirmitatis loco [se] perfudisset ex aqua, a B. viro
nensis parochise desumptse sunt hsenoveffi lectiones, sanctificata, sanus et incolumis i'eversus est.
quee in festo S. Bernardi ad Nocturnos solent legi, Lectio VI. Alius vero dolore capitis immaniter
nonnulla in ejus Yita omissa continentes. > Supra vexatus, et_ omnirio sensu piivatus, fonte a sancto
hunctitulum adscribitur: DonoReverendissimiP. Ge- Bernardo sanctificalo irrigatus, sanatus est. Alius
neraiis Feullant [leg. Feuillans] : (id est Fuliensis) per septennium languerat, a parentibus ad sacrum
el apponitur nomen Joannis Bona, cujus inerita sa- fonfern ductus , sospes factus est. Alius quidarn
tis nota sunt, laudaturque apad Ciaconiura inter Yi- ^1 C longo tempore de febre quartana labovaverat, qui
tas pontificum Romartorum el cardiualium tomo IV, potu fontis ejusdem sanitatem recepit.
col. 793. Dereligiosis refoi'matis ordinis Cister- 691 Lectio YII. Igitur apud Barni [f. Barru] super
ciensis, qui in Gallia Fuliensium, in Italia autem Albam erant duse feminse, quas dsemones vexave-
Pieformatorum S. Bernardi nomen habent, agit rant. Deinde parenles earum adduxerunt eas ad ho-
Hippolytus Helyot, in Historia ordinum monastico- minem Dei, ut ab eo curarentur. Et cum porlee
rum, etc. tomo V, parte iv, cap. 58, a pag. 401. His Clarsevallis approqinquassent, dixit unus ex diabo-
animadversis, en tibi nunc, leclor, prsedictas lectio- lis per os mulieris ad alterum diabolum : Oportet
nes. exire de hacmuliere. Quare, inquit docmon,oportet
689. Lectio I. Beatissimus Bernardus in.pago heec fievi? Qui respondit : Bernardum non possum
Lingonensi Fontanis oppido patris sui digna pro- videre, nec vocem ejus audire. Et confestim egressus
pagiiie oriundus fuit. Carnis quidem prosapia no- est de muliere, et sanata est ex illa hora.
bilis: sed culmine mentis nobilior. Genilor ejus Lectio VIII. Qui preesentes huic miraculo ad-
Tesquilinus nomine, genitrix vero ejus Alet, filia erant, laudantes Deum dicebant : Yere sanctus est
Bernardi Montis Barrl domini, viri potentis, et de rx rj homo ille, et Spiritus sanctus habitat in eo. Et cum
antiquonmf Bui-gundise ducum generositate origi- hcec dicererit', venit servus Dei, et gratias agens
nem trahens, Sex namque filios, et unam filiam oravit.
Dei providentia genuerunf Sed quia de ejus ge- Leclio IX. Post orationem vero conversus est ad
nere historiam in prseseiiti explicandam non susce- alteram mulierem dicens : 0 dsemon pessime, ini-
pimus, saltem pauca miraculadevita ipsius, Domino mice Dei, exi de hac femina ; ad quam vocem
largiente, referamus. egressus est dsemon de muliere, et sanata est ex
• Lectio H.
Igitur quadam nocte B. Bernardus vi- illahofa.
gilans, monachis circuraquaque dormientibus, au- G92.Expono voces quasdam superius occurrentes.
. divit angelos in ecclesia voce clara et delectabili Negalus,_id est submersus, vel in aquis suffocatus.
Deum collaudantcs, et B. Yirgiriem : quos cum au- Yide Glossarium Cangii tom. iv, col. 1165 editionis
disset, occulte surrexit, ct perrexit protinus ad novissimse. Incommota contractionis, (in nostro ms.
ecclesiam, ut in proximo conslitutus "videretmani- vel mendose, vel modo non salis intelligibili scribi-
festius, quidnam hoc esset. -.- tur in-commota) ita explico ex sensu , ut significet
Lectio III. Yidit namque sanctam Dei Genitricem sine motu contractionis. Utrum S. Bernardus com-
S3i S. BERNARDICLAR^-VALLENSIS ABBATIS 952
posuerit antiphonara Salve Regina , sicut indicaba- A in fine voluminis primi, col. 117 et 118 occasio-
tur supra in leclioue 5, stallm discutietur. Si Bar- nem quidem dedit disserendi de prsesenti controver-
rum in leclione seplima super Albam, vel Barri, sia, ac varia proponendi et discutiendi; sed exilu
suhintelligendo oppidum, sit legendum, est illud in tamen dubio et incerto, prout patet ex verbis ejus,
Campania Gallise provincia. Heec tot tamque vaiia quee subdimus:
publicee erga sanctum doclorem vencrationis signa, 695. «Hujus antiphonse auctorem fuisse Herman-
quse in hoe paragrapho ac proxime preecedente col- num Contractum monachum Benedictinum pluribus
ligere visura fuit, argumenlo sunt, eum, uli prome- probat Wion, Ligni Yitselib. v, cap. 105, variis re-
riium, ita ct nactum fuisse communem omnium centioruni adduclis testiraoniis, quibus hic contex-
«stimationem tam publicis quam privatis dotibus suis tus nonnihil adversari videtur. Nam Hermannum
parem. Adde, quod facultas , ut vocant, llieologica sancti nomine insignitum nullibi lego. Preelerea Joan-
Parisiensis in memoris animi tesseram pro benefi- nes Eremita lib. n, YitseS. Bernardi num. 7, re-
•ciis, a sancto nostro prsestitis buic corpori contra fert, S. Bernardura voce angeiica audivisse decan-
Abeelardum, Gilbertum Porretanum, et alios quos- tari aniiphonam SALVEREGINA,ex integro usque ad
dam e membris ejus morbidis ; anuls singulis , ut finem : quam corde tenus et postea scripsisse , atque
celebret solemni ritu sacrum , quod cbmitatur dictio R D. papwEugcnio transmisisse re.fertur, inquit, uiex
ad concionem , adeat Bernardinos die 20 Augusli. prwcepto aucioritatis apostolicwper ecclesias solemnis
sicut Baillctus ad calcem Yilse sanctissimi doctoris haberetur... Quod et factumest, etc. Quo ex loco
teslatuv. Populus Romanus in memoriam beneficio- angeli istius oralionis auclores dicehdi essent. Ad
rum a viro sancto acceplorura , quando in magnisi quod alludere videntur alia hu]us sermonis verba,
^admodum angustiis versabatur Roma, calicem ei superius relatis proxima : A suinmis labiis canti-
ofiert cum quatuor facibus, teste Piazza in Hemeixi- cum islud effusum venit. Paulo aliter hanc histp-
logio sacro ad diem 20 Augusti. riam refert Albericus in Chronico ad annum 1150, ubi
693. Apud Edmundum Martene in Vetevum scri- commemorat, S. Bernardum Divione apud S. Reni-
ptorum et monumentorum amplissiraa collectione. gnum aliquando hospilio exceptum qitam, inquit, ab-
tomo VIII, a col. 1486, interstatuta ecclcsieKLeodien- batiatri setnperdilexit, eo quod mater sua ibi sitsepulta ;
sis, facta anno Domini 1356 et 1557 notantuv ista : dudivisse ante korologium circa altareab angelis atiti-
< Insuper pia consideratione el rationabili debito, phonam SALVEREGIKAdulci modulamine decantari,
excitati, staluimus et ordinamus , ut bono confes. pritnoque credidisse, fuisse conventum, ac dixisse ab-
sori et doctori egrcgio beato Bernardo abbati, qui - bati die sequenti : OPTIMEDEGANTASTIS AKTIPIIONAM
sua prsesentia, dum viveret, sanctam ecclesiam, ur- DEPODIO UACNOCTE CIRCA ALTARE B. YlRG.'
hem et palriam Leodiensem in Missarum- solemniisj 696. Dicebatur autem ANTIPHONA DE TODIO , eo
el crebris precdicalionibus, divinis ac admirandh -, quod Haimerus episcopus Podiensis eam fecerit. . ..
signis ct miraculis illustravit, sicut in historiis no- Vnde in quodam capitulo generali Cisterc. veniam
stris dignoscimus confmeri, specialis devotio, et ali- suam accepit, qualiter hwc antiphona ab omni ordine
qualis pro tantis donis recompensalio eidem confes- rcciperetur , quod et faclnm est. Haimerus seu Ai-
sori glorioso siugiilis annis in ejus festivitate red- marus, Ademarusve, fuit episcopus Aniciensis, bea-
danlur, videlicet ut festum ipsius cum iribus lectio- tse virginis in primis cullor , lempore Urbani papse
nibus de propvia ejus legenda, et collecta speeialii II. Yerum a Guillelmo Duraiido in Rationalis libro
cum Te Deutn, et horis ac missa de communi uniuss iv, cap. 22 , Petrus Compostellanus episcopus hanc
confessoris non pontificis , in hac ecclesia cele- antiphonam composuisse perhibetur : quod eliam
bretur. > asserit Claudius a Rota in notis ab pseudo Luitpran-
694, Controversia qusedam paulo ante huc remis- duin. > His, quse hactenus , ex ,Mabillonioproduxi,
sa, an videlicet S. Bernardus composuerit antipho- nulla alia superaddenda mibi suppetunt, quibus pri-
nam Salve, Regina, nunc examinabitur. In primis. D mus famosse antiphonse auctor ex incerto et ignoto
non videlur cerlo constare, quod vir sanctus istius; fiat perspicuus.
antiphonse primus exstilerit auctor : deinde nou1 § LXIII. Trcs primi rerum a Saiictq gestarum.
salis liquel, si alius fuerit, quisnam ille sit. Ulrum- scriptores.
que patebit ex ralionibus, in quibus varii vario. ; 697. Superius 'de Rernardo pro aliis vel ad alios
ejusdem antiphonse designant auctores. Inter opersi scriplis diximus ; nuuc autem de Bernardo ipso ab aiiis
supposilitia et aliena S. Bernardi, queein suum vo- descripto, seu de vitee ipsius historicis tractabimus.
lumen secundum con]ecit Mabillonius, exstant Ser- Egregie in primis eos laudat Mabillonius in Admo-
mones quatuor in illam anliphonam ; quos cur ab- nitione ad libros de Yita et gestis saricti Patris, qiiee
judicel isti sancto, indicat ibidem columna 721 antcj habetur volumine secundo pag. 1057, his verbis
sermonem pvimum. Illius auctorloco citalo dicens,, usus : <Yix quisquam sanctorum est, qui tot rerum
i Canlicum istud . . . a Sanclis compositum, > remi suarum gestarum preecones, tamque eximios, et
invohit potius, quam decidit, dura nullum ex iis; probatse fidei scriptores habuerit, quam beatus
nominal, et plures videtur indicare. Enimvero lo^ Bernardus : cujus vitam et preeclara facta U'es au-
cus ille pvsedicloMabillonio in nolis, quoe habentui ctores claiissimi, continuato sermone, quasi ei con-
955 ACTA. 954
dicto sunt persecuti; nempe Guillelmus, olimSancti A quem Arnoldum exlrema Bernardi epistola 510
Thebderici prope Remos abbas ; sed turtc monachus scripta est, quidquid alii in conlrarium sentianl.-
Signiacensis ; Ernaldus Boneevallisin agro Carno- YideNotas fusiores ad epistolam 510. Hunc librum
tensiabbas, et Gaufridus, ipsius Bernardi notarius; adoitus est Ernaldus rogatL Clarsevallensium , qui
omnes quajsi testes rerura oculati. His accCsserunt pveemodestia hahc provinciam in ipsum rejecerunt,
alii post eos, Alanus episcopus Autisiodorensis, et, ut in Prsefatione libri seCundi auclor testatur , qui
ut alios postetiores prcetermittam, Joartnes Eremita, opus imperfectum moriens Teliquit. > Quo autem
etmulti alii recentiores : quos inter Philolheus, ve- circiler tempore occupatus fuerit scribenda S. Ber-
rum an fictttm nomen, ffiortachus Clareevalleiisis, nardiVita, disces ex adnotatis ad libri n ejusdem
Bernardi gesta carmine cecinit. > Yitoe, caput 5 (5). Duobus hisce Actorum S. Ber-
698. Mabillonius de biographis isla prsefatus, tres nardi scriptoribus suCeessit terlius : quee autem in-
pfimos, eosque preecipuos geslorum sancti doctoris terest lecloris de eo discere, tradit idem, qui supra,
scriptores hisce observalionibus illustrat: «Librum Mabillonius. Proferanlur hujus de illo-verba :
primum de Yita S. Bernardi, vivente ipso Bernardo, 701.« Superiofibus duobus libris tres adjecil Gau-
sed nesciente scriptum fuisse, diserte asserit in pi'ee- fridus, non alius sine dubio, quam ipsius Bernardi
fatioue ejus auctor Guillelmus, pridein sancti Tlieo- " notarius ; distinguenduS utique a Gaufrido de Pe-
deriei abbas , sed tunc ]am monachus Signiacensis trona , cujus mentio in libro iv, num. 16, itemque
ccenobii, in pago Regilestensi dicecesis Remensis, ad a GodefridoBevnardi consanguineo, et conversionis
quod desiderio solitudinis «t quietis sese contulerat, socio, postmodum priore Claroevallensi, ac demum
leslante Burchardo abbate Baleruensi in subscri- episcopo Lingonensi, qui tandeni ad pvivatam Cla-
ptione ejusdeffi libri primi. > Detempore, quo vitaffi rsevallensium vitam sese recepit, ibideittque mortuiis
quietiorem amplexus sit Guillelmus, magis deter- est vi Id. Novemb. anni 1164. Gaufridus vero in
minate constat, quam quo suum de Vita S. Bernardi Prajfatione Irium sequenlium librorum lugens scri-
librum inchoarit. De utroque hoc puncto ita memo- bit, posl armos a sua ipsius conversione, eirciter
rat citatus Mabillonius : « Tempus Guillehni seces- tfedecim acerba morte ab se avulsum fuisse Bernar-
sus Signiacum iutelligilur ex chartaceo S. Theode- dum, atque adeo Gaufridi conversio anno 1140 ac-
rici libro, in quo Helinus abbas, ejus apud S. Theo- . cidisse dicenda est.
dericum successor, anno 1135 primum nominatur. 702. « Is patria Autissiodorensis, ante suam con-
Quo anno inchoatus sit a Guillelmoliber iste, non versionem Pelri Abselardi-discipulus fuit, et quidem
coristat. Certe post translationem monasterii Clarse- -i clericus, ut patet ex libfo Declamationum, cujusct
vallensis iri CapaciOremlocum , novamque eedium ipse auctor est, num. 13 :, Poslremo et nos in clero
fabricationem, ex num. 54 et 62 itemque post fuimus. Post conversionem Bernardi, una cum Nico-
scbismata Ecclesiee sedata, et confutatas heereses, lao Clareevallensi notario, ac peregrinationum so
ex num. 40, adeoque post annum 1140 et forle post cius, dein, Bernardo mortuo, Igniaci primum, tum
1145. Porro ante Bernardum obiit Guhielmus ; de Clarsevallis postFastreduffi abbas anno 1162, cui loco
quo plura in tomo V in adnionitione prsefixa epistolse qiiadriennio ciiciter prwfuit, ex Chronico Clarseval-
ad fratres de Monte Dei, et in notis fusioribus ad lensi apud Chiffletium ; sed poslmodum a suis vexa-
opistolam 85. lus, abbatiam diinisit anno 1165 , et ad Fossamno-
699. Hcec de biographo , qui librum primum de vam in Itaha se recepit : ubi et abbas postniodum
gestis S. Bernardi conscripsit, observartda censuit fuit, ac demum Allacumboe,ut fusius in eodem Chro-
Mabilloiiius. Quousque verb Yitam e]us perduxerit, nico legitur. Ibidem qusedani ejus opefa recensentur;
et qucenam iri"eadem pertfactarit, intellige ex Man- nempe opus insigne super Cantica canticorum, Yita
rico ad annum Chrisfi 1155 , cap. 11, num. 1 : S. Petri arcliiepiscopi Tarentasiensis, el plures alii
« Sevipsil primovdia, geiius,patriam, pareiites, ado- libri et sennones.
lescentiam, conversionem, monachatuni, et prcefe- y 705. « Exslat apud Baronium ejus epistola ad
cturam nascentis tunc coenobh Claieevallis cum reli- Henricum cardinalem, et episcopum Albanensem,
quis, usque ad schisma Petri Leonis. > Cceterum atque Domini papee vicarium seu legaluin scfipla
aureo hoc auclore a continuando opere permortem de quadam uova coiUroversia, quam reversus in
avulso, non defuil alter aureus, qui illud proseque- Galliam compevit, scilicet de substatilia aqttw, quce
retur : de quo audire supra designatum Mabillonium vino tnista in cdlice offerlur, an et ipsa simitiler cum
juvaf: eodemvino in sanguinem Domini convertatur. Iiem
.700. « Yitani, inquit, a Guillelmo irichoalain, ejusdem esl libellus contva capitula Gilleberti Por-
ffiortuo Bernardo, persecufus est secundo libro Er- relani, Pictaviensis episcopi, queni libellum post
naldu6 seu Arnaldus abbas Borieevallis, non ejus, libros de Yita Befiiardi cum aliis ejus Ppusculis re-
quee in dicccesi Vesonlionensi; ncque alterius, quse feremus. Denique scripsitefiam contra Abcelaj.dum,
m Rutinensi drdinis Cisterciensis ; sed illius, quse ut mox dicemus, et SermOnemedidit de S. Bernardo
est in agro Carnutensi Nigrorum monachorura ; ad inferius edendum cum commentariolo in oratior.em
1159 nec post. ann. circifcr
(5) Ex hisce adnotatis eruitur Ernaldum hsec non scripsisse ante annum
1169. EDIT.
 i535 S. BFRNARDI CLARJE-VALLENSISABBATIS C5S
Dominicam. Anautem Bernardi Yitani, cujus frag- A oculares, ut neque falli possent, nec fallere voluisse
;menta tertio loco proferemus; secundamque partem credendi sinf Porro Guillelmus, ut dixi, vivente
libri sexti de miraculis Bernardi, preeter libros fres sancto; Arnoldus abbas, statim ab ejus obitu: Ga-
jam memoratos, composuerit, nunc dispicien- defridus biennio post scripsit. ldeo enim de pano
dum. benedicto, alque ab Eskylio in Daniam aspor-
704. < Quinque libros deYita Bernardi moxdictis tato loquens, ait lerlium tunc ahnum essv et ni-
subjicimus libros duos dc miraculis cjusdem : unum hilominus incorrupum conservafi : tertium," in-
a variis auctorilms scriptum: alterum ex Magno quam, ab Eskili adventu in Claram-Yallem, vivente
Exordio Cisterciensi collecium atque ex fragmcniis Sancto, quem anno Christi 1152 uno, ut minimum,
Berberti, ex monacho Clarce-Yallensi archiepiscopi ante Bei'nardi Patris obituru contigisse, Exordio
'Turritani in Sardinia: qui libros tres de miraculis magno auctore commemoravimus,
isuorum Cisterciensium composuit, editos apud Chif- 707. « Unde obiter cOrrigendus venit Trithemius
(fletium. Prior liber miraculorum dividitur in tres in libro De scriptoribus ecclesiasiicis, ubi non solum
jartes; quarum prinia scripta est a Philippo mona- Arnoldum Cisterciensem (quasi uno horaine ex suis,
dio Clara-Vallensi ad Samsonem Remorum archi- nostris ascvipto, innumeros, quos aufert,
' compen-
cpiscopum : altera ab aliis Clarce-Vallensibus, qui- saret) sed circa annum 1160 floriiisse tradif, non
bus Philippus ipsehanccuram injunxit. Exhisunus minus inhoc errans, quam in illo. Quippe Godefri-
est Gaufridus lerliee partis item scriptor in epistola dus nequaquam assumpsit opus, vivente; qui
ad Hermannum episCopum Conslantiensem, de mi- sine dubio argumentum iraplebat proipso
dignitate. Quare
a
raculis scilicet, quee Spira usque Leodium a Ber- assumptum, ut ex liquido patet, civca annum Do-
nardo facta viderat. Huic alia ejusdem argumenti mini 1155, Arnoldum anle obiisse
plane convincit,
succeditepistolaGaufridi monachi magislro suo cka- ideoque Godefiidum continuasse, quod jam Arnol-
rissimo Afchenfredo et utrique. Capilulo frairibus dus, qui ccepit, nequaquam posset. s
«uts uierinis. Hunc porro Gaufridum eumdem esse,
'qui tres posteriores vitse libros scripsit, rion dubito. §. LXIV. Alii biographi post trcs priores; alii re-
705. « Neque enim assenlior Carolo de Visch, qui centiores; Vitm apud Surium, Horstium, et Ma-
biltonium; kujus ex-emptiircur prm aliis prwlo a
' nobis
hos libros Gaufrido notario tribuit; illam vero par- detur.
tem libri Demiraculis GaufridoAutisiodorensi: quem
a Gaufrido notario minime distinguendum esse pro- 708. Disttili huc paulo ante reliquos VitceBernar-
bat Helinandus monachus in Chronico his verbis -. dinee scriptores, qui post alios § 65 recensilos sancti
Hujus Petri (scilicet Ahselardi) atiquattdo Juerat di- C Doctoris gesla et prodigia ad posteros transmise-
scipulus GaufredusAulisiodorensis, quimuiio lempore runt. Mabillonius non preetermisil operam suam de-
fuerat notarius sancti Bernardi: qui inter cwtera de siderari in notandis rebus variis, quce ad notionem
eodemPetro dixit: Egq mihi aliquando recolo magi- hu]us argumenti conducunt. En tibi, lector, quceapud
strum fuisse illum, qui pretium redemplionis twslrie ipsum Iego voluffiine II, pag. 1255. < Primus, ait,
evacuans, nihil aliud in sacrificio Domiuicw passionis est Alanus >... Reliquavide supra. Heec sunt, qus9
commendabat, nisi viriulis exemptum, et atnoris in- supra memoratus Mabillonius deistis biographis a
ccnlivutn, etc. Benedictus Deus,qui mihi simut et vobis se editis observavit.
magislrum dedit meliorem (Bernardum), per quem 709-713. Pdrroin animum induco nieum, leetori
prioris redarguil ignorantiam, et insotentiam confu- non displicituras alias de biographis recentioribus
tavit: secundum quem tria spccialia in passionc sua notitias, quorum catalogum contexuit, atquehiicmi-
Ckristus nobisexhibuit, exemplum virtutis, inccnli- sit R. D. Godefridus Bouvarlus, quem!supra Iauda-
vum amoris, et sacrificium redemptionis. Apud Ber- bam 58, num. 625.
§ Philotheum,GilbertuffideHoy-
nardum tomi II Opusculo xi, num. 25. Hwc,et alia landia, Ccesarem Baroniura, Laurentitim Surium,
multa (addit Helinandus) diclus Gaufredus contra D Zachariam Lippeloum ibidem ille memorat; sed suf-
Petrum magistrum suum fortiter el Catholicescripsil. fecerif, si sequentes ex eodem catalogo huc tran-
Ad Gaufridum Nicolaus Clarse-Yallensis scripsit
scripsero : suntautem hi, et hoc ordine referuntur:
epistolam 42, pro episcopo Aletensi. s Hsecde Gau- Franciscus Csesar, monacbus de Dnnis. 1485,
frido, aliisque Yitse pf.oris, et miraculorum scri- Beraardus de Rosergio archiep, Tolosanus. 1474.
ptoribus sufliciant: de aiiis scriptoribus post ipsa Guillelmus Flameng canon. Lingon. 1528.
miracula agendum; sed nos paulo post huic nostro Congregalio Regularis observantiee.Romee1587.
Commentavio illos iniexemus. Joannes Alvarez Arragonius, 1595 Hispanice.
706. Porro detribus jam laudatisbiographiscon-
Christoph. Gonzales, 1601 Hispan. et Latine.
suli etiam potest historiographus Cisterciensis ad Chichere
Bailly de Cileaux, 1601 Gallice.
annum Christi 1155, cap. ll.num. 4, ubi inter alia, Philipp. Malabayla, 1654 Italice.
cuse de illis memovat, eorum sic laudat fidem, ac Anlonius Le Maitre, sub nomine
LaffiyGallice, 16<i4,
scriptionis tempus" definil: < Ergo Bernardus hos 1655, 1665,1674, 1684, elc.
tres scriptores habuit suovum operum, insignes re- Theophilus Raynaudus Soc.J. 1657,1665.
ligione ct scientia viros; nec minus omnes testes Anonymus. Gallice. Divione 1653.
 S57 ACTA. - 958
Nicolaus Hacqueviile Parisiis 1667. A accuranda etiamsi vir eruditus ac sedulus insignem
7i4.LueasBartoloitus abbas carmine 1682. prorsus atque ulilenv insumpsit laborem ; non banc
Josephus Almoriazid. Hispaniee 1682. tamen, sed Mabillonianam potius a nobis reeuden -
Franciscus Giry. Gallice. dam censuimus.
Petrus Ribadeneira. Hispanice. 717. Movit nos primo, quia Mabillonius Horstiano
P. Yiel. Gallice 1603. labori secundas curas adjecit, dum illum editovem
Petvus Lenain. Gallice 1687. prse oculis habuit. Secundo, quia eumdem auxit,
Franc. Jos. Bourgorn. Gallice 1704. uli patebit e Yitsc, quam vulgavit, dewrvsu, ac indi-
Gaspar Yerstockz. Flandricei650. cat ipsemet in admoriitione ante librUm primum
Religiosi de Baudeloo. Latine et Fland. 1615. ejusdem Yiloe, dicens : -In fme hic monemus, ea
Quid, quod eliam Chinice scripla fuerit Yila S. quce ansulis in consequentibus oftendes, ab Horstio
Bernavdi, quam habel domnus abbas Sambernardi- ex codice Campensi, vel a nobis addita fuisse. Ter-
nus adScaldim, prout superiori caialogo subjungit tio , quia exemplar Mabiilonianum, quod praelo
laudatus Bouvartus. Biographis autem jam nomiiia- dabimus, est magis emandatum, quam Horstianum,
tis adjici possunt alii ncoterici Galli dno, videlicet uti perspicere nobis licuit, quando hoc cum illo
Adrianus Baillet in Yilis sanciorum, quee Luteilse B eontulimus. Quarto, quia illud novis ac doclis notis
Parisiorum anno 1704 impresseesunt; el Yillefore, illuslratum, ut nihil dicam de variis leciionibus.
qui sancti Yitajn ibidem eodem anno vuigavit, Ulimur autem hic impvessioue, quffi apud nos est,
7i5. Sed quandoquideffi Yifa apud Suriam, de queeqne in lucem prodiit Parisiis anno 1690. Nove-
quo mentio facta est supva, omnium passira manibus rit interim lecto.r, non omnes Yitas quee apud di-
tevitur, censeOlectoris interesse, ut non ignovet, ctum editorem exsiant, typis commissum iri t
qucede Vila ista animadvevtit Hovsiius in admoni- ncbis, ob raliones proxime cesignandas.
tioneadlectovem, quani pveefixitYifis a se editis, et 718. Nova aulem a nobisfiet capitum pavtitio,
ibidem observal, « Yilam istarn collatam cum ca, novos capita ipsa dividentur in numeros. Antiqua
queehactenus, inquit, una cum Operibus S. Ber- tamen lihrorum quiuque dabimus post Preefationerfi
nardi edi solet, depreliensain a me non parum ver- libnpiimi: queedeinde eiiam assignabunlur admar-
bis et reipsa variantem. Mirabar initio sane (jam ginem nostree impressionis. Tituli item miraculo-
timi necdum ms. Yiteenactus eram) cur, vel quomodo rum sive libri sexti Yiiee, dabuntur. post ejusaeis
'dfactum. Suspicabar, an fofte Surius aliquid' soli- Prsefationem. Preeter adnotaia, quibus hunc libruni
tce et faraiiiaris sibi licentise, qua in plerisquc aliis n conabimur elucidsre, raiio etiam habebitur obser-:
SS. Yitis usus evat, hic quoque usurpasset. Sed su. vationum,-quas mense Septemhri anno 1672, buc
spiciortem vix admisit oraiio horum auctorum non misit Tornaco R. P. F. Josephus Ignatius a S. An-
egens lima, ulpote per se, ae pro insiitulo tersa satis tonio, Carmelita excalceatus. Miraculorum eiiam
etelegans : uftaceam, quod sfylus sanctis illis viris S3Tnopsimpvoferemus in Gioria posthuma S. Ber-
paritev ac evudilis, illo prsesevtim oevo, familiaris, nardi, eorum commodo consiileiiies, quibus vel non
habeat peculiare quiddam ac patheticum, et nescio vacat longiores ac numerosas eorumdem miraculo-
quid lalentis eiiei'giaead commovendos iectoris affe- rum narrationes periegere, vel quibus sclecta quce-
ctus, quod noslri non ita facile assequantur. dam placent, atque ad concionem accommodata,
716. « Esto itaque noietur alias aberuditis velut quse convenienter ad suee dictionis materiem pro-
intempesliva Surii diligentia; ego bic culpa illum ponant auditoribus, magisque ad manum hoc modo
vacare credebam ': neque enim verborum duniaxat, iila habere possint.
licet rarius ; sed et refum discrimen inter utrasque LXY. Iltustrissimus Manricus quo apparatu, et
et tale Suriansra §
editiones iiolabam, quidem, quod qua fide scripserit suos Annales, aique adeo res
recer.lis alicujus niutaiionis nota facile liberaret, gestas S. Bernardi eisdem. iniextas: de auctore
-, Exordii magni Cislerciensis.
uipole quse vulgata pleniov et ubeviov, fide alicu- I
jus ms. exemplavis haud dubie niti videvetuv. Atta- 7i9. R. D. Carolus deYisch inBibliofneca scripto-
men dum hic anceps fluciuo, tandcm ofierlur raihi, rum sacri Ovdinis Cisterciensis Angelum Manricum
quod hactenus anxius qusesieram, antiquum Yitce laudat a nobilissima familia, acuto ac facili ingenio,
S. P. exemplar ms. e bibliotheca celeberrimi mo- atque ad omnia prompto ; nec non a singulari adeo
naslerii Campensis ord. Cisterc. id quod inspectum in studiis philosophicis ac theologicis progressu, ut
mox omni suspicione Surium absolvit, utpote Su- professoribus admirationi esset. Addit idem biblio-
rianse editioni respondens; sed in multis taraen graphus, cum magna ad coucionem dicendi, suosque
lorige correctius et auctius : nam librum quoque audilores ad quemcunque vellet affectum inclinandi,
miraculorum. adjunctum babebat. Ex hoc itaque verbovum copia ct elegantia pveeditum fuisse, idque
Vitairi S. "Bernardi tibi, benigne leetor, reprsesen- munus summo cum concuvsu et plausu exercuisse,
lamus.. Quee his notis ( ) inclusa vides, scito in undequaque ad illud invitatus : virum item summi
hactenus" editis desiderari; et nunc recens ex ms. in rebus gravissimis consilii fuisse ; cathedrse autem
inserta esse. > Atque hsee sunt, quse Horslius inter theologicse in academia Salmanticensi prsefectum,
alia preefatur ad Iectdreni de sua editione ; in qua summa cum nominis celebritate spariam hanc per
PAxr.OL. CLXXXV 30
SS9 S. BERNARDICLAR£-YALLENSIS ABBATIS 940
annos plurimos egregie exomasse. Yaria ejus opera .A rigant, qui deleant ! Utinam et qui addant, osten-
allegatus bibliographus etiam recenset. Ad cathe- dantque quam parum fecerimus, dum , qnee non
dram episcopalem Pacis Juliee vel Augustce (vulgo fecimus, plura in lucem edant. Bernardus Parens
Badajoa) a Philippo IV, Hispaniarumrege, proveetus volumen cum cultello Mattheeocardinali legato mi-
est anno Christi 1644 (Nicolaus Antonius mox ci- sit quatenns itnposturam,' quam avulsione dignam
tandus signat proxime sequentem), prout ibidem judicaret, proprio ipsius auctoris gladio snccide-
invenies. Insignia denique elogia, quibus alii viri ret: nostros Annales cum cultello et calanio vel-
docti Manricum prosecuti sunt, habenlur ante to- lemus eruditis cunctis transmittere, succidendis,
mum primum Annalium ordinis Cisterciensis. De quse irrepserunt per. errorem, sed non minus ad-
laudato auctore etiam tractat Nicolaus in Biblio- dendis, quse desunt per ignorantiam : quod ob uti-
theca Hispana, ubi scribit eum in urbe Pacensi nam Deus multis inspiret! >
obiisse anno 1649. Hunc itaque virum Annales or- 725. Jam vero quandoquidem creberrime supe-
dihis Cisterciensis nacti sunt auctorem. rius usi sumus libro, qui inscribitur Exordium riia-
720. Cseterum egregia documeniorum supellectile gnum ordinis Cisterciensis, quod in distinctiones et
Manricum fuisse instructum, antequam eosdem An- capitula dispertitum exstat apud F. Bertrandum
nales conderet, abuude liquet e pvsefatione e]us, B Tissier, doctorem fneologum Bouifontis in Theras-
tomo primo istius Operis prsefixa, ubi hcecmemorat sia ejusdem ordinis priorem, in Bibliotheca Patrum
num. 4 : « Adfuerunt...quatuor bibliotbecse, fjueis Gisterciensium pag. 13 et sequentibus ; videtur in-
refertissimis Salmantica iilustvatur, domestica Ci- siiiutf nostri ratio exigefe, ut Operis istius notilia
sterciensis collegii, nulli inferior, Ludovici Ber- lectorem imbuamus, iis usuri, quse dictus Tissierius
nardi de Quivos, sacvcc oiim Bibliocpvimavii pvo- ad illud prcefatur. Ac de titulp quidem mpnet ista :
fessoris conquisita industria. Nee minus nobis per- In codice mannscripto cwnobii Fusniacensis, quo
vice, beneficio suorum, .tres externee : altera ex utor, habetur hic tiiulus : Incipit narratio de initio
regali collcgio Societatis Jesu ; duo ex his, quoe Cisterciensis ordinis; qualiter Paires nostri de Mo-
Majora vulgo appellant, Sant-Baiiholomseano ni- lismcnsi ccenobio propter puritatem Ordinis secuv.-
niiruui, et Ovetensi. Atque hsecultima (inagni quon- dutn tenorem regutw sancti Benedicti recuperandam,
dam viri Didaci Covarruvias gloriosa cura) fere prce egressi, fecundam Cistercienseni ecclesiam fundave-
cunclis aliis in usu fuit. Csetera supplevere >ass. runt, qttos est mater omniuin nosirum : quoniav.iex
undecunque quoesita ex Gallia, Italia, Belgio, Ger- ipsa laricjuam de fonte purksimo rivuli cunctaruin
maniaque, et qusereiiquit Ignatius Firminus Iberus, ecciesiarum Ordinis nostri derivaii sunt : et de non-
Fiteiiensis abbas, ipsa autographa : quin per trien- nullis reverendis, atque in omni rcligione conspicuis
nium paiens Yaticanum insignis eruditionis viro personis, quw in Cisterciq et Claravalle ctaruerunt.
Leandro Yadillo , ad hoc transmisso Romam, cum Quia tartien hic liber Exordium magnum ordinis
primum hos Aunales meditaremui'. > Cisterciensis solet appellari, sicut et preecedens
721. Quandoqiiidem autem prirna gcnuini histo- (ibidem a pag. 1:) ex opposito Parvum exordium;
rici dos est veritas ; hanc se unice prse oculis ha- idcirco titulum preedicturn prseelegi. >
huisSe, gravissimis verbis, quin imo interposito 724. De auctore autern sic pergit : « Hujus Ma-
etiam ad firmiorem rei confirmationem sacramento, gni Exordii auctorem ignorari, ait Angelus Manri-
teslatum reliquit loco citato num. 8. « Non dubita- que in Annalibus : verum Fusniacensis codex heec
mus, inquit, a nobis multa omissa : qtiis cuncta habet verba : Isium librum composuit quidam ab-
colligat? multa aliter narrata, quam evensrint. bas, Conradus nomine, Everbacensis ccenobii, qui
Quis in lam varia rerum multitudine non quando- fuit monaclius Clarwvallis. Et monasticen quidem
que ceecutiat, aul dormitet? Illud asseveramus cum in Glaravalle se professum, non obscure indicat in
sacramento, nihil a nobis scienter immulatum; nihil fine hujus operis ; ubi temporibus B. Petri et D.
consulto auctum, detractunive, quod facere ad his- D Garnerii, poslea Lingonensis episcopi, quorum ille
toriam putai'emus. Sed neque nostris quidquam octa\Tis, hicnonus Claravallensis abbas exstitit, se
&ttribuiiim, quod alienum censeamus, verse quam Claravalle disciplinis claustralibus eruditam fuisse
falsoe glorice appetentiores. Non sumus hi, qui alio- asserit, videlicet circa anuum 1180. Est autem Eber-
rum dispendio quceramus laudem : non indiget Ci- bac, cui Conradus iste dicitur prcefuisse, monasle-
stercium furtivis bonis. > Heeciiiustrissimus Man-• rium de linea Clarcevallis in Moguntina dioecesi:
ricus, candide professus, se, si non semper el ubi- cujiis ipse auctor summa cum laude meminit in
que veritatem fuerit assecutus, semper tamen et. distinctione 5, cap. 17, et alibi: ubi tamennonin-
ubique eam fuisse secutum in suo opere, cujus gra- • dicaf ejusdem loci se abbatem esse. Sed quisquis
tia hcee a nobis indicata sunt. sit libri auctor, hunc lectu dignissimum, et utilis-
722. Et vero quemadmodum sese veritatis lena- slmum in BibliotheceePatrum nostrofum capite lo-
cissimum esse testatur, sic eliam corvectionis, si- candum judicavi. >
cubi a vevitate aberravit, cupidissimum non ob- 725. Opus porro istud laudat etiam Horstius in
scure scribit, loco mox citato concludens suami Inlroductione ad Opera S. Bernardi
pag. 70, ha;c
Prsefationem"inhcec verba : « Utinam sint, qui e^r- prccmittens libro septimp Vitce S. Bernardi, quem
 941 ACTA. g42
e laudato Exordio typis edidil : « Huiic, iuquit, A quse se vivente accidere; sive alia postmodum ac-
librum verbotenus ciecerpsimus ex libro Virorum cesserint; nos et Exordium ipsum, et ejusdem au-
illustrium ord. Cisterc. quem quidem ms. Confluen- clorem in commentario praevio itentidem citavi-
tiee accepimus e collegio Soc. Jesu. Aliud ejusdem mus.
exemplar e carthiisia YVesaliensiPP. Carihusiaui § LXYI. Quwnam Vitw, et cur a nobis non recusw;
Colonienses nobis curaruul. Sed et lertium Pater ulia quwdam prwterita.
N. Societ. Jesu, Embricce propria manu descriptum 728. LibrossexdeYitaacrebus gestisS. Bernardi,
exhibuit.: qui et variarum lectionum notas ad]ece- qui jam pridem excussi exstant apud Horstium ac
rat : cujus industria magno nobis subsidio fuit. Mabillonium j-ecudemusac illustrabimus, sicut supra
Porro de eo libro lector monendus, ne forte falla- indicatum esi. Vitis hisce adjiciemus cum Mabillo-
tur, dum hosce titulos alieubi legit, Exordium ord. nio Fragmenta, non tamen omnia, ex Herberti libris
Cislerciensis; liber de Viris illusiribus ord. Cisterc.; demiraculis Cisterciensium monachorum : nonvero
item. lib. de Initio ord. Cisterc. quos Heuriquez librum septimum de Vita ejusdem sancti, qui ex-
tanquam diversos libros non raro allegat, cum cerptus exlibvo, cui litulus Exordium magnum Cis-
unus idemque sit (etsi alibi aliam forte sorlitus terciense, distinct.onc secunda, notatur in editione
epigraphen , uti facile depvehendet, dum quse ille, B Mabilloniana; de Horstiana autem consule qusepree-
quasi ex diversis afleii, in uno de Viris itlustribus misi, § 65, num. 725. Ratio, cur libros istos a
Cisterc. (nam hunc solum tilulum tria, quee ego nostra editione secludamus, est, quia ex eisdem li-
vidi, mss. prceferunt) reperies. Id te monitum volui bavimus, et huic Commentario intexuimus varia
confuskmis vitandee causa, cui occasionem preebu* facta, quse in illis ibideffi de sanclo Patre referun-
dictus auctor eo magis quod Exordium in libros; tur. Si quse tamen notabilia supersint, poterit illo-
illum vero de Viris illustribus, in distincliones di- ruin etiam haberi ratio in Gloria posthuma. Nec
spertiat. Sedejusdemnihiloniinus scriptoris de hoc vero Viia ab auctore seu compilatore Alano, quon-
iibro censuram audiamus : dam episcopo Auiisiodorensi conscripta, quee e?t
726. Omnium nostri Ordinis historiarum (in- apud Mabillonium, iteratis typis exhibebitur.
. quit) quasi lapis fundamenti, et scriptum maxime 729. Etenim biographus ille « ex quinque priori-
authenticum est liber ille, quetn Exordium ord. Ci- bus libris prsemissis continuam rerum a Bernardo
sierc. nominamus. > Et paulo post: « Quantum ad gestaruni seriem eontexuit, et adhibitis quidem
me, inquit, quotiescunque hunc librum evolvo, non propriis auclorum verbis : quos ad temporum ordi-
possum satis pietalem, styli gravitatem, sententiarum nem utcunque reduxit; > uti observabat Mabillo-
^
pondus, etmirandoseventus, qui ibidem refcrunlur, nius, § 64, a me citatus; ad hsec, sancti doctoiis
non mirari : idque ausim dicere, hunc in suo genere testamentum , ab aliis scriptoribus omissum, pri-
csse ex majoribus et pretiosioribus ihesauris , quo mus commemorat, sicul ibidem est dictum : verum
gaudet Ecclesia, talemque a fidelibus habendum. Cumordini tempovis, pvseeunte Manvico, pvospexe-
Ita Henriq. Appar. ad Menol. Cist. cap. 4, cui et rimus in Commentavio noslvo prsevio et Chrono-
ego libens assentior; dignum scilicet esse librum, logiam Bernardinam in eodem dederimus; cumque
qui totus edatur in lucem. biographos priores, e quibus suani Yitam compila-
_727. « Quod etiam Aubertum Mirseumbene de vit ac contraxit Alanus, producturi simus; quid
liistoria monastica meritum optasse video. Miror e opus est illam denuo typis cominittere, et tam gran-
Cisterciensi familia iiemmem hoc sibi operis su- dem aliunde rerum S. Bernardi molem sine neees-
mere. Ego ipse admoverem manum, nisi vererer sitate augere?
in messem alienam mittere falcem. Poir-3 auctor 750. Sed audiatur Alanus ipse in Prologo ad eam-
hujus libri vicinus fuil temporibus S. Bernardi; dem Yitam : Nos, inquit, ex eadem plurium, qui
nam his cum familiariter egit, qui simul cum Ber- jam tum Acta viri sancti, et miracula conscripse-
nardo vixerunt : et ex eorum ore fere refert quse ]Q rant, auctorum narratione nonnulla omiltentes, et
hic narrantur : ut videas, qua fide et auctoritate apponentes perpauca, hreviori perstringimus sche-
nitantur. > Heecille. Porro doctorum istorum viro- dula. Quodmpdo dicebatMabilloniusdetestamento,
i'um desiderio factum est satis, quando opus illud quod... primus ipse commemorat; videtur peiii-
edidit Tissierius. Specimina vero, quse ejusdem pere ad tria illa monita, quse Pater sanctus filiis
operis meritum commendant, suggerit noster Com- suis imitanda reliquit jam morti proximus; de qui-
mentarius prsevius. Mabillonius librum seplimum bus Alanus, cap. 50, quseque nos supra ex eo de-
Yitse sancti Bernardi ex eodem Exordio excerplum, dimus, § 50. Post istara Vitam subjungit Mabillo-
post Horstiuffi etiam vulgavit volumine II, col. 1195 nius Fragmenta ex lertia Yita S. Bernardi, auclore,
et sequentibus; quod indicio est, ei etiam in pretio ut videtur, Gaufrido monacho Clarsevallensi, ca-
fuisse. illud opus. Additis autem hoe accrevisse, pitibus octo comprehensa. Consule dicta, § 64.
babemus ex Manrico, qui illa allegat, ut videre Fragmenta ista non semel nobis usui fuere in Com-
licet in Commentario nostro prsevio, § 50 in fine; mentario prsevio, et forte erunt postea, si quse re-
§ 51, num. 547; § 52, nuffi. 555. Postremo, sive stant digna notatu. His ibidem proxima datur Yit.a
Exordii auctof collegerit vel scripserit ipsemet, quarta... duobus libris scripta a Joanne eremitss.
 ' 944
04.3 S. BERNARDI GLARJ5-YALLENSIS ABBATI.S
Quse ad istum biographum attinenl, habes mox in- _i minisse iaterim hoc Ioeo non pigeat illud, quod ha-
dicato, § 64, cujusYita bis jam recusa superseden- betur apud Mabillonium, col. 1506. « In Ms. coa.
dum nobis duximus; cum persuasum habeanvus, Aquicinctensi legitur carmen sic inscriplum: Ve-
biographos primigenios abunde suffecturos tum lec- nerabili abbati Ciarmvallensi Bernardo Anselmus
torum utilitati, lum sancti gloriee, tum denique mu- in laudem Claraivailis sub hoc initio.
neri nostro. Quod si nonnulla referat singularia, « Vallis devcxa, quatn mons devexUsopacat. i
quee novisse lecloris intersit, poterit eliam eorum Post brevem hanc .observationem daiur ibidem
haberi ratio. dcscriptio positionis seu situationis monasterii Cla-
751. Idem, quem modo nominabam , Viiafum . rcevallensis; 'quaj. apud Eorstium etiam exstat, el
S. Beruardi editor, col. 1292, profert Preetermissa quam supra allegavi, § 5, num. 56.
apud Chiffletium ex Gaufrido superius, inquit, 752. Hsec habui, de quibus lectorem meum pree
col. 1278, post articulum 10 , et posiea reperta : monerem. Si vero in Yitis, ab hac nostra impres
quoe excipit carraen paiiegyricum Philothei mo- sione seclusis, preeter illa, queeiri an.tecessum a
nachi de Yita et.moribus ejusdem sancti, quem in- nobis inserta ex iis sunt huic Commentario preevio,
ter scriptores ordinis Cislerciensis ponit Carolus alia se offerant documenta, quse vel ad sancti glo-
de Yisch in sua Bibliotheca. Carmen illud eliam ex- Briam,vel-ad lectoris inslructionem conduceve ad-
stat in editione Horstiana. Adde duo alia de laudi- moduni cornperero , locum illis dabo post Yitas, in
bus sancli Palris; alterum, cui auctor pvamotatur Gloria poslhuma S. Bernardi, in cjua colligentur de
Nicolaus Hacquevillle, sacri senaius Parisiensis pree- viro res bene muliee aique insignes, quas eo differve
ses eequissimus; alterum Baptislse Manluani ex vin visum est. Tandem itaque longum ffiaris, ut ita-di-
Fastorum. Sed facile patimur abesse ab editione cam, iter emensus vela contraho, ac subdo Acla: in
noslra rivulos hosce poeticos, ubi genuinis antiquis- quorum impressioiie queenam a nobis sirit servata,
Eimorom biographorum fontibus abundamus. Me- supevius leclorem monui, § 64 hi fine.

(Sequuniur varim de vita S. Bcrnardi lucubraiiones qumexstant supra.)

GLORIA POSTHUMA .-',"

'
AG SUPPLEMENTUM-

AD S. BERNARDIVITAM, ET MIRACULA, NEC NQN AD NOSTRUM COMMENTAIUUMPR^YIUM.

CAPUT PRIMUM.

Teneratio publica; monasteriorum propagatio ; recentissimce notitiw de sancti sepulctiro ae

reliquiis. Umbraejus, et alia sacra lipsand.

i. Queein Commentario preevio§62, dicta sunt de iC solemne servilium celebratur; in hunc modum salu-
offlcio S. Bernardi, ac de veneratione publica ipsi briier staiuil generalecapiiulum , etc. Undeliquet,
tributa, hisce suppleri possunt. Inter Statuta selecta Officiumde S. Bernardo tunc celebralum fuisse apud
capilulorum generalium ordinis Cisterciensis, quceex Cluniacenses omnes ritu solemni. Ad venerationem
variis codicibus mannscriplis habenlur apud Marle- publicam etiam speetat, quod viri sancti patroei-
nium in Thesauro novo Anecdotorum tom. IV lego ista nium imploratum fuerit contra morbum conlagio-
ad annum 1521, cpl. 1506, nuru. 5: Item cum ad sum. Etenim post Yitam et miracula S. Adriani, luis
muluam chariiatis gratitudinem ex debito professio- pesliferaj patvoni peculiaris, quse, auctore P. Gui-
fti* monasticw tencamur, servilium pro sancio Hugo- lielmo Hardigny e Societate Jesu, anno 1656 Luxem-
ne, pritno abbate Ctuniacensi, eo quod in dicta domo burgi Gallice sunt impressa, una cum parvis aliqTJOt
ci suo erdine universo sancli Bernardi Patris nosiri tractatibus aliis. pag. 260. S. Bernardum adnume-
945 GLORIA POSTHUMA. 946
rat ccelitibus aliis, qui morbo isti sunt propitii, et A tu ex concilio Rotnano, Clarevallem divertit, et reli-
addit, anno 1625 opem viri contra eum imploratam quias beati Bernardi ab ejusdem cwnobii abbate, pre-
fu-isseLirse, prope Antuerpiam, in sacello ejus. Imo cibus impetrat: quas Aquicinctumdelatas, magnis hc-
forte in sede sacra monialium Cisterciensium B. noribus affecit. In Gallia Christiana, tomollleditionis
Mariee de Nazareth, extra muros Livanos : ubi fre- novissimce,col. 412, res etiam narratursub Simone I,
quens etutilis, utaudio, ad sanctum quotannis est abbate nono' Aquicincthio. Adde ex Manrico, quod
concursus die 50 Augusti, et per octavam. Paulus abbas Palaciolensis in Castella veteriHispa-
2. Superius parte tertia mivaeulorum, cap. 7, nice, singulare aliquid inhonorern sancti excogitarit,
num. 545, referuntur ca quse Rutilce patrata sunt quando prsescripsit, ut in confessione,qum in missa-
Locus aulem iste scriptofis ex grala Rutilensium rum initio proferri soiet, sanctns Bernardus Parens
memoria coramendatur, qui magnum Sospiiatorem poslB. Virginem iintnediateinvocarelur : Confiteor
singulari cultu proseculi sunt, teste Raissio in Au- Deo, beatm Mariw, et beato Bernardo. Hseee dicti
clario ad natales sanctorum Belgii Joannis Molani, bistorici Cisterciensis libavimus appendice ad tomum
acl diem20 Aiigiisti,fol. 170, ubihoec scribit: Ilunc IV Annalium Cisterciensium pag. 629, et habentur
etiam locum,Rulilensem scilicet vicum tniracutis illu- inter alia quoe intexuiilur anno 1550.
stravii, quando tres mulieres claiidas, et duos cwcos R 4. Sancti nostri gloria maxime inclaruit apud po-
resiituil sanitati. In cujus rei perpetuam memoriain, steros ex mirifica sobolis suseClareevallensis propa-
imago sancio Bernardo erecia esi in ipsa ecctesia, gatione . de qua re scvibit Guillelmus libro i Yitse
quam vidi: fiunlquead eam annuw processiones feria apud nos supra cap. 7, et quamvis in meis ad illud
sexta-post Penteeosten , quando ilia miracula facta adnotatis hoc argumentum singillatim noniractare
jbidetn finsse, ex veteri traditione , devotus populus stalueram, sequentia tamen ad illum biographi lo-
arbitratur. Hwc aulem tnihi ibidem exsistenii, mona- cum illustrandum subjungere hoc loco visum est.
sterii dicti prijr, Petrus Haymam communicavit. Apud Gaufiidum libro v, Yitee, cap. 2, num. 262,
3. Joannes Cognatus, vuigo Cousin, libro m Hi- dicitur Clarwvallensis comobiiprimus abbas aliorum
storiee Tornacensis, cap. 50, afQrmal, S. Bernardo quoque amplius quam centum sexaginta monasterio-
obstrictos admodumesse Tornacenses, acjuve me- rum pater. Quod sic est intelligendum, ut magnam
lito eum tanqjiam patronum et protectorem episco- tot fundatorum nioiiasteriorum partcm sanctus Pa-
patus Tornacensis haberi ab ipsis posse, propterea ter non immediate per se, sedper suam sobolem ex-
cuod ejus apud Eugenium papam auctoritate iuter- citarit; ita tamen, ut, quod filii e]us fecerimt per se,
posita obtinuerint antistitem particularem, cum an- Bernardus Paler in fihis fecisse merito dici possit,
tea subessenl episc-opoRoviomensi; atque hac de atque adeo felix ac secunda illa propagatio ad glo-
causa viri efngiemin vitvo feneslroead latus septen- riamipsius Sanctiposthumampertineat; observante
trionale, in circuitu chori ecclesicecathedraiis, depi- Mabilionio ad locum Gaufridi, quem proxime indi-
ctam esse supra historiam itidem in pictura reprse- cabam, nempetamper se, quam per abbatias Clarm-
sentafam restauvati episcopatus. Favov autem ille vaili subjectas abbatem sanctum fundasse ista mona-
novi ac pvopvii episcopi'Tovnacensibus concessi, steria. Nam Bernardus, ait, per se tanlum septua-
suffi^aganieBeriiovdo,contigit sicut testatur Alberi- ginta duo circiter monasieria excitavit vel adoplavit;
cus in Chronico ad annum 1148. Apud civitaiem, nempein Gallia 55, in Hispania 11, in Betgio 6, in
inquit, Tornacum, cum per quadringenios annos cir- Anglia 5, totidem in Sabaudia, et in Hibernia; in
citer fuit istacivitas sub episcopisNoviomensibus,tan- lialia 4, in Germania duo; duo item in Suecia, ac
dem sancto inedianieBernardo, positus estper Euge- detnum unum et alterum in Htingar.ia et Dania, ex
nium papam novusepiscopus,el recepit ecclesia privi- Chronotogianostra : quam lector etiam invcniet in
lcgiumaniiquum. Primus episcopus clictusest Ansel- nostro Gommentario prsevio § 59. Innocentius ita-
iKffs,secundus Geraldus, tertius Galterus.t Favor au- que papa III, in littevis apostolicis ad ecclesiam Gal-
lc-mille, quem Albericus supra citatus narrabat ad g licanam, quas Commenlario nostro prsevio inlexui-
an. 1148, contigit anno 1146, uti eonstat ex ipsa mus § 60, hanc singularem viri proerogativam inter
bulla EugeniipapseIII, quserefertur in tomo II edi- alias merito suspicit, quando illum laudat, quod us-
tionis noveeDiplomatum Mirsei, pag. 1167, domino que ad exteras quoqueet barbaras nationes sanctw re-
de Gastillion in sua Chronologia sacra Belgii, pag. ligionis instituta transmiserit, atque monasteriorum
405, asserente aulhenticam habere se copiani hu- fundaiionem extenderit.
jus bulleeanno 1146, dateesecuiidum notationem am- 5. Aiter vero Christi in terris vicarius Gregorius
plissimi ac eruditissimi doinini censoris hujus tomi. IX insigne ad perpetuam viri saneti memoriam in
Nec vero religiosum S. Bernarui cultum apud cce- simili materia adjunxit decus, dum in bulla, quaS.
nobitas Aquicinclinos, in Gallo-Belgica prope Dua- Dominicum, ordinis FF.Prsedicatorum fundatorem
cum, indictum relinquam, quando ipsius reliquieeeo sanctorum fastis ascripsit, hsec de S. Bernardo ;
delaieesunt ab istius monasterii abbate. Quippe Fer- Poslqu:s, (primos videlicet novoelegis pvcedicato-
reolus Locrius in Chronico Belgico ad amium 1179, res, ac S. Benedicti filios, de quibus'egerat), Chri-
c Cnronico Aquicinctino heecnarrat: Anno 1179Si- stus Domimis quasi lassum renovaiurus exercitum,
mon^nonusAquicinclinitnonasterii antisles, in redi-• ei reddilitrus jubitum post tamentmn, applkitis ad
8X7 S. BERNARDI CLAR.E-YALLENSIS ABBATIS; £43
quadrigatn terliam equis albis, fratribus CisterciensisA
ordinis, etFlorcnsis, velut tonsarum greges, geminw
charitatis fetibus ubcres, de pwnitentim lavacro fecit
ascendere, sancto Bernardo, ariete oviuin in virtute
cpiritus, qua ex alto indutus exslilit, et in abundan-
tia frumenli vallium prweunle, ut transeuntes liberati
per eum, in forlitudine clament ad Dominum, dicant
kymnum, etponant caslraDei exercitnum super mare.
Supersunt qucedam notanda de statu hodierno cor-
poris S. Bernardi, ac sepulcro.
6. De hac re subjungo ista, uti etiam alia nonnul-
la, quss ad idem fere argumentum pertinent; qucs-
que omnia supplementum erunt ad dicta in Com-
mentario nostro preevio § 50, de sancti corpore, ac
testamento ejusseu ultima vohintate; § 51, de tu-
mulo ; § 55, de cubiculo, etc. Hisce autem ibidcm B
prcemissis noveepostea ad nos submissse sunt noti-
tise, quas cum gtati animi memoria debemus R. A.
et Eximio D. Candido Briger, ord. Cisterc., in Yalle
B. V. M. de Campo Liliorum, vulgo Lilienfeldi, in
Auslria inferiore, ac in dicecesi Pataviensi, priori
meritissimo, ac saereetheologieedoctori. Etenimpost-
quam viro, ad capitulum generale, quod sub initia
mensis Maii anno hoc 1758 Cistercii inchoatum
fuit, proticiscenti, ac sua nostrum museum precsen-
tia in transitu honoranti, exposuissein meum dcsi-
derium discendi plura de stalu preesente corporis S-
Bernardi, id sibi futurum curseaddixit. Necminus Quoevevo sintlateramausoleidiscetlectoresche-
fecit quam addixit; prout patet ex humanissimis mate secundo.
Utrique, prout huc est missum, su-
ejus litteris, quas huc direxit e Cislercio in Burgun- pereminet sanctus; sed manu adscribitur, in 1*nos
dia, octavo Idus Maii, anno 1758, actu sedente ca- m 2°. esse verum ejus vestitum. En illud :
piiulo generali. Ex iis autem delibo sequenlia , quee
j»otuit Brigerus in rem nostram comperirc in mona-
GterioClaravallensi:
7. Corpus. . . sub terra conditum quiescit. Caput
vero pelle et carne nudum (quod calvariam vulgo di-
cimus) argenlem inclusum tkecw, eo loco asservatur,
quo locoecclesiw thesaurus reponilur : ubi etiain pro-
stat argentea tumba; at prwtcr viri sancii cucullam,
nihil omnino condens. Tumulus ejus retro aram tna-
iorcm in Clarwvallensi templo, octo circiter pedes su-
pra terram attollitur, et marmoreis columnulis vesti-
tur: cui stalua sancii viri desuper insislil. Ad pedes
tumuli erectum cernilur altare : super quo Missarum
sacrificia Deo offarunlur. Facies et latera sepulcri ea ^
figura sunt, quam acclusa schedula exhibet, rudi licet
penicillodepiclam. Dominus nihilominus abbas Cla-
rmvaltensis, quemea super rc hodie hic loci conveni,ac-
curatiorem se tnissurum spopondit. Promisso rcspon-
dit eventus : nam nomine Reverendissimi Domhii sui
abbatis Claravaliensis meliorem mausolei S. Bernav-
di delineationem huc misit e Claravalle, die 29 Ju-
lii anni 1758 R. A. D. Joannes Antonius Macuson,
Sedis Apostolicseprotonotarius, et magister novitio-
rum ejusdem abbatioe.Delineatio autem , quam ac-
cepi, e ma]ore forraa ad minorem hic contracta est
a noslro chalcographo, qui faciem sepuleri, secun-
dum exemplar sibi propositum, accurate imitari co-
natus esl, prout in hoc ejus ectypo cernis.
 ©49 GLORiA POSTHUMA. 950
8.. Alia, quse huc spectant, his-verbis describere A prehendalur ; idque fieri posse judicat naturaliter
pergit laudatus Brigerus: c Tumulo antrorsum ge- per reflexionem luminis. Hsee ille. At quidquid sit,
mina tabula ferreis catenis affixavisitur, quarum prior mirabilis quidem isla luminis reflexio est: an vero
'
sic habet: . fiat per stricti nominis miraculum , in ffiedio relin-
HICREQDIESCIT SANCTUS BERNARDUS PRIMUS ABBAS quo. Audiamus inlerim de hac re Chrysoslomum
SACRI M0NASTER1ICLAR_EYALLIS. Henriquez in Fasciculo ordinis Cisterciensis lib. i,
In allera tabula leguntur sequentia : distinctione 4, cap. 51. In sacro, inquit, cwnobio
TESTAMEN.TDM BEATISSIMI BERNARDI, ABBATIS : TRIA Claravallensi, stupendum,idque continnumexsiat mi-
VOBIS OBSERVANBA RELINQCO, )>ETC raculum, quod non parutn sancii abbatis commenda-
Yidesis nostrum commentarium prsevium § 50, num. vit virtutem. In lapide enitn ubi corpus ipsius, sccun-
545, ubinon adduntur ista verba: Ecce, charitatem, dum consuetudinemordinis , fuil ablutum , ejusdetn
humiiitatem, patientiatn vobis relinquo. Post qucese- corporis utnbra in kodiernum usque diem perseverat,
quiturin epistola laudali Brigeri, testamentum sanc- ab omnibusque clare el manifcste videtur. Cumque
ti Patvis metvo alligatum: ac de tabulis istislocutus, kwretici tattti miraculi meirioriamabotere niterentur,
Pneierea , inquit, domus, seu cella potius , tota et variis instrumentis lapidem ipsum cavnrent, um-
pene lignea, etgrqbalus, in-quo spirilutti emisit, ho- '.i bra descendit, nec aliquo modo deleri potuit, ut a
diedum supersunt in Claravalle. R. D. Adriano Cancellier, abbate Dunensi accepi.
9. Porro si quis plura desiderat de ipso Clara- 11. Laudalus supra Martenius inltinerario alio,
vallensi monasterio, Gallicum adeat Hodceporicon, quod in luceni prodiit Lutetise Parisiorum anno
seu Itineravium litterarium duorum religiosorum 1724, agens de celebri abbatia Camberoncnsi, or-
ordinis S. Benedicti, e congregatione S. Mauri, auc- dinis Cisterciensis, in territorio Monteiisi Hamio-
tore Edmundo Martene , parte i, ubi pag. 99, leget, nise, pag. 198, seribit casulam S. Bernardi,- quas
in ccemeterio, de quo ibi agitur, sepulcra fratrum ibi ostenditur, inspirare pietatem : nec esse illam e
S. Bernardi spectari, uti etiam ejusdem sancti cellu- panno aureo, nec ai-genteo, nec serico; sed ex sim-
lam, quam Guillelmus de Campellis, episcopus Cata- piici gossipio contextam : usui eam esse in die festo
launensis, exstrui pro eo jussit, ut irtfirmitalibus sancti, et in primitiis religiosorum. Idem auetor
corporis iaboranti solalium afferret. Yide commen- pag. 40, inter alia quee refert de Valleclara, quseque
tarium nostrum prsevium § 7, num. 78, et librum signatur superius in Chronologia Bernardina apud
primum Yitee, eap. 4, num. 57. In dicto liinerario nos parte prima, ad annum 1154, mentionem facit
etiani heec narrantur pag. 100, videlicet caminum de S. Bernardi pallio , quod Gallice vocat la coule,
non esse in ista cellula; adeo quippe S. Bernardum dicitque illud ibidem conservari. Nec piget hic ob-
fuisse mortificatum, ui ignem pro se strui noluerit; servare quod duplex sit apud Beniardinos pallio-
verum sub viri lecto magnum lapidem exstitisse, in rum genus; unum nempe candidum, quod est ves-
pluribus locis perforatum, sub quo accendebatur fo- timentum valde amplum , et quo ascetseBernardini
culus , ut cubiculum ealefieret, ipso id non obser- utuntur in ceeremoniis, et quando assistunt officio ;
vante: ad hsec, cubiculo isto, ac S. Bernardi lecto, alterum vero nigrum, estque eliam vestimentum ad-
qui ibidem hodieque conservatur , nihil magis sim- modum amplum, et quo Bernardiui utuntur durata-
plex videri posse; celleeitem huic contiguum esse xat in urbibus , et quando incedunt per plateas ; ex
parvum sacellum, quod verosimiliter fuerit con- Dictionariu Gallico-Latino, quod anno 1074 Tre-
struetum, adaram faceret; vita ibi functum esse, afiir- voltii editum est, in voce coute.
mari; legique ibidem inscriptionem, queesatis perspi- 12. Apud eumdem Marteiiiumin Veterum scripto-
cuehocenuntiet.Exhis, queeex isto Itinerario libavi, rumetmonumentorum,elc. amplissima collectione,
magis lucescunt paulo anle preemissa, et ea quseha- tomo YI prOducitur furidatio monaslerii B. Maris
bentur in Commentario pvsevio§ 55, numevo564. de Altaripa, ordinis Cisterciensis, filiceChariloci,
10. Preeter ea, qusejam memorata sunt e Marte- p linese Clarsevallis, etcol. 517,ponitur inter reliquias
nio, mentio etiam fit apud eum de calice S. Ber- sacras prsecipuas ejusdem ccenobii, istola sanciissi-
nardi, pag. 99, de casulaautem pag. 104, ubi etiam mi P. N. Bernardi ex grossiori panno coloris grisci
tractat de magna capsa argentea, quam episcopus obscuri, qua sancius hic Pater sacrarium nostrut»
aliquis Santonensis fieri curavit ad imponendas in decoravit, dum eundo et redeundo ex Germania, p/r
eadem reliquias S. Bernardi; sed addit religiosos, hoc monasterium iransiret.t In libello reliquiavum,
timentes ne, si ossa ejus extraherentur e sepulcro, quse Aquisgrani asservantur, auno 1754, ibidem ty-
principes plurimi, quibus id negari haud posset, pis edito inter ornamenta ecclesise virginis Matris,
aliquid ex illis peterent, maluisse, ut ea ibi relin- pag. 46, ponitur casula, qusemore Greecorumfacla,
querentur. Fertur etiam apud Claravallenses spee- et ex serico cseruleo terso ac denso contexta esi-,.
tari umbra sancti supra lapidem, in quo corpus ejus acu eidem appicta cruceex margaritis. Hanc casulam
lotum fuit post mortem ; at nescire se asserit Mar- mellhiuus doctor Bemardus in ista ecclesia ad sa-
tenius, an hoc tam sit prodigiosum, quam creditur: crifieium missee adhibuisse anno 1146, ac postillud
nam umbra, ait, illa iion spectatur ab omni parte; dedisse visum csecisquatuor, et paralytico uni gres-
sed oportet esse in certo quodam situ, ut illa de- sum, iii eodem libello dicitur.
m S. BERNARDICLARJE-VALLENSISABBATIS 952

"
CAPUT II.
farirn S. Bernardi apparitiones ac prcedictiones.
| I. kpparet monacho Cisterciensi; et converso, quem j^ cum ille vidisset, procidit ad pedesejus, orans ei ve-
consolaius prosperum negotiorum successum ei tens aliquid ab eo. Cui Sanctus ait: Quid i.bi vis fa-
prwnuniiat. ciam?Et ille : Domine tni pater, si inveni gratiatn i/i
i5. In Coinmentario prcevio § 52,retuli variaspost oculis tuis, indica miki, utrum salvus ficri debeam. Et
viri sancti obitum apparitiones ; de aliis me actu- Sanctus ad eum : Nunquid parva res est ista, qnam
rum dixi in Gloria ejus posthuma. Harum igitur pri- postulas? Ilodie cum egrederer de paradiso, quam
muni bic obtineat Jocum illa , quee exslat apud Tis- multa miilia Iwmimimforis ad januani reliqui, qui
sierium iu Exordio magno ordinis Cisterciensis, ulique istius modi iimore lorquentur : ignoranies uti-
dislinclione 5, cap. 14. Faclum est autem in una que, utrum atnore, an odio digni habeantur. His ila-
dieruin, cum prima cantaretur in choro, et ipse (vide" que prwmissis, dedii ei responsum super verbo, quod
licet Guillelmus, quem mox pluribus describam) imploraverat. Sed quid ei definite responderit, incer-
conjunctus psallentibus siabai in ordine suo , vitulos lum est nobis : quia vanm glorim pestem vitans, Itec
labiorum suorum in voce exsutiaiionis Domino red- nobis indicare noluit. Erat enim vir ille circumspec-
dens. Et , ecce, apparv.it ci vigilanti, alque psallenti tus, el gravis in locutione , mullumque cavebat, ne '
S. Malachias , Hiberniensis quondam episcopus, qui quid dicerei, quod suani ipsins gloriam redoleret. Ve-
in eadein basilicajacet honorifice tumulatus. Reside- " rumlamenexfiduciasermems,el vultus itliu-s liilari-
bat vero in calhedra juxla allare , annule, baculo, tate, salis dabalur intelligi, quia jucundum a sancio
miira, caiterisque poniificalibus ornamenlis mirifice Patre super tali verbo responsum acceperit.
decoraius : lanquam missarum solemnia post finem. 16. Iste est Guillehnus, quem supra (distinelions
illius horm cetcbralurus. Erat autem tunc anniversa- 2, cap. 22), memoravimus, spiriium fornicationis in
ria dies depositionisejusdem beatissimiprwsulis: quw speciephantasticw meretricis vidisse infirmiiorium cu-
eliam osnniv.mfidelium defunctorum memoria esl so- riose circumev.ntem, et exiis, quw ab ea audierat ci
letnnis. Apparuit quoque cum eo B. Bernardus, ejus- viderai, D. Roberto, abbati Clarwvaliis, aposiasiam
dem ccclesim felicissimus pasior alqite patronus; qui duorutn adolescentium prmdixisse : quod eliam verum
ei ipse erat veslibus pretiosis et candidis mieans, fv.isse, fwda eorum fuga inconiinenii subsecv.ta de-
cnque tniiratus, minimctamen infuiaius (4-5). Etme- tnonstravit.t Povro Guillelmus iste, priusquam Cis-
riio qtiidem. terciensium ordini se contulissel, mulio tempore vixit
14. Erai enhn palerfamilias in propria domo, de- in monasierio Sancii Albini Andegavensis, ut dicitur
ferens atqu.econgratulans venerando ac speciali hos- m pvincipio citati capitis 14, in quo plura alia de
viii suo : dignoquehonore prwveniens amantissimum, eodem legi possunt. In Menologio Cisterciensi apud
cedebalei libenlissimesolemnia missarum, ea potissi- Manriquez refertur cum titulo beaii ad diera 19 No-
mum die , qua sanctiis ille pontifex curiam supernam vembris, etvocaturS. Bernardi discipulns. De dua-
higressus, ct cwlesiibus hymnis primo fuerat honora- bus autem, qucemodo sunt datse, apparitioiiibus, legi
tus. Unde etiam ipse beaius Pater off.ciosumacsedu- potest Herbertus lib. i de Miraculis, cap. 4.
lum sesecirca eumdem sanctum episcopum, et circa 17. Laudatum Exovdium distinctione 4, cap. 55
ipsius altaris ministerium, exhibuit. Porro beatus anti- aliam commemovat apparitionem : Erat, inquit, in
stes baculo pastorali innixus , defixa lumina versus Ctaravalte conversus qv.idam religiosus, nomine Law
chorum assidue tenebat. Sanctus vero Bernardus tnodo rentius... vir... spiritualis ei devolusin omni conver-
episcopum,modo cotwentum, modo ipsuin allare, tan- satione sua, oraiioni atque compunctionimirabiii per-
quam soliicitus omnium, respiciebat. Hwcvisiotam tna- tinacia jugiter insislens : ila ut per pturhnos dnnos,
nifesta eidetn famulo Delvigiianli, et corporeis oculis cum sanctornm confessorum Bemardi et Malacliim
hti.v.cnti,visibilitcr apparuit, qnandiu psalmus unus in corpora in sccretario diu nocluque servaret, vix un-
eadam hora a conventu percantarelur. Finito itaquei quam aliqua hora posset ibidem aliier inveniri, nisi
psalmo finiia est visio, sed in corde videniis deinceps; semper orationiincumbens, et diuiurnis flelibv.spavi-
finiri non poiuit visionis iilius pia devoiio. Hacte- j) mentum rigans... Post iransituth autem B. Bernardi
nus Exordium magnum de una sancti Patvis appa- conligit, ut idem frater a domno Philippo, venerabili
ritione. Alia, quce ibidem mox sequitur, his verbis: Clarmvallis priore, ad regem Siciliw Rogerum miiie-
conscripta est, et eidem Guillelmo exhibita. retur, pro negolioejusdent ecciesiw. Qui cum Romam
15. Altero quoqtiedie apparuil ei nihilominus idein: fuissct ingressus, comperto, quod idem rexnuperrhne
beaius Bemardus, vultu et habilu gloriosus. Qtiem tnortuus fuisset, consternatus est animo: et quid iti
(4-5) Milraius et infulatus r.onne passim sunt vitlis. Sunt enim , qui ab inferus vel infru , vocem
synonyma?Quomodo igitur hic distinguuntur ? Sus- iufulse derivari putarunt, propiei xhta^s. quw infe-
picov scriptorem indicave voluisse,S. Malachiami rius ex ea pendent; sicut mdicutuf in blymologico
apparuisse tectum mitva, e qua deorsum vitiseutvim- liiiguce Lalinse apud Vossiuin.
que pependevint: Bcrnardum vevo mitra sine islis
 SS3 GLORIAPOSTHUMA. 954
taii articulo facerc debcrei. prorsus ignorabat. Et A ma non modicam auri summam per etimdemfralrem
recordaius sancii patris sui Bernardi, sub quo pro magna devolione transmisit.
diversis negotiis frequenter missus prospere ibat et 21. Reversus itaqueRomamprwdictus frater, talem
redibal, cum gemitu ei lacrymis multis conversus ad nihiiominus ibidetn graliatn reperit, ut de donariis
orationem, eumdem sanclum Dei invocabat, dicens : cardinalium, aliorumqne Romanorum, pluritnam ac-
Pater mi,pater tni,currusIsraeiet aurigaejus,ut qttid ciperet benediclionetn,ita ut etiam, largientibus eis,
dereliquisti nos? Ileu me, Paier sancte, quid dicam, ex Urbe usque ad decembubalos educeret: qtios non
vei quid faciamego paupercuius et misellus, ego omni sine ingenti otnnium slupore, Deo se protegenle, san-
consilioet auxilio destilulus ? ciique Palris sui meritispatrocinantibus, Claramval-
18. Tevivenie, et te jubente securus procedebam leni usque perduxit . . . Factuni est autem, ut trans-
ad terras et ad nationes diversas, el ubique recipie- ire cogeretur per quoddam municipiutn, cujus princi-
bar ob gratiam tui, nimirum deferens salutaliones et patum latronum principes obiinebanl; quorum tnanus
litteras tuas, quas reges et prwsules cum cwteris om- nv.lius immunis evaderc potcrat, nisi forte qui viribus
nibus tanquarit cmlitus missam benedictionem susci- prwvalebat. Mane verojatn rulilante aurora, cumde
in quo cum anhnatibus- pernoctarat,
piebant, et eutogiis tuis twbiliores quique se nobili- B aliquo prato,
iari gaudebant. Nwie autent, te defunclo, defuncta egrederetur, rogavit atteniius Dominutn, sanclumque
est teciimpariier et gralia mea : nec eril jatn, qv.ipe- Bernardiim, ut ab imminenti periculo erueretur. Et,
ei procul quasi duo viri obviam ve-
regrino el inc-pimanum porrigal adjutorii. Et, ecce, ecce, apparuerunt et
tnorluus est rex, qui iesincero diligcbat affectu: sur- nientes, singulos cereos accensosin manibus feren-
tes, Qui paulatim appropinquantes, cum jam pene ad
te
rexitque filius pro eo, pucr qui forsitan ignorat. subito ab oculis
Qtiemadhuc tam lenge remotum si adire voluero, et ipsum pervenissent, evadendiDei ejus contulerunt-. evanuerurit,
repulsam ab eo pati conligerit, inconsolabiiis mihi mullamquefiduciam diaboli fatnulo
erit dolor, post tanii laboris et longissitni iiineris de- Ingressusitaqueillum nidiim, illico sistitur,
redire te atque ad prwdam diripiendamundique accurritur. Nu-
fatigationem, infeclo negotio: qui, vivente, tu vero Dei supervenienteseadem hora quidam honesti
bonis omnibus cumulalus in Clarainvattem tuatnre-
dire splebam. viri, cum eum Clarwvallensem esse cognovissent,de
manibus irrueniium liberaruni, el cum snis omnibus
49. Si verp incontinenti reversus negotium inten- abire fecerunt,. etc.
tatum reliquero, torporis et insipienlim argui perti- 22. Qucenam sint gesta Beruardum inter acRoge-
mesco. Porrige, precor, auxiliuin, prwbe consiliuin 'n rium supra inemovatum, narrat noster Commenta-
indigenti: et ne despicias gemitum servuii miserandi. 01rius pvcevius§ 27. Yerum, quse modo relata sunt
Eadem itaque nocte apparuil ei idetn beeiissimus Pa- de itinere, quod Laurenlius suscepit, _utcum eodem
ter, ei magnifice consolalus est eutn, dicens : Quid Rogerio ageret, non cohserent ciim chronologia. Nam
tibi visum esi, frater, ita de Dei misericordia et mea in sententia Raronii, qui movtem Rogeviiatngit anno
intefventione diffidere? Quando enim, vel ubi sensi- ChriSiilI52, quomodo fieri potuit, ut S. Bernavdus
stidcfuisse libi adminiciUummeuitiinnecessitatibus isti fratri religioso appareret tamquam vitafunCtus,
tuis ? An fprte hnpotentioremmemodo auiumas, quan- qui anno proximo duntaxat fuit mortuus ? Quo-
do jam introducius sum in potenlias Doinini, quam modo iiem conversus ille per plurimos aniws, cum
oiim fnerhn, dutn in came vixi ? Vade ergo securus, sanctoruin confessorumBernardi el Malachiw corpora
quia prospera cuncta evenient: et in hoc ipso scics, in secretario diu noctuqueservaret ? etc. Si aulem
quia ego te miserhn. IIwc et alia plurima sancto lo- cuni Pagio Rcgerii moriem diffevasad annum 1154,
quente, fraier ille prw nimio pietatis ardore totus in ubi num. 4, deeademex pvofesso tractat; sic qui-
anima liquescebat: el corde ejus immensam pariu- dem tollilur diflicultas prima ; sed manet secunda.
riente laititiam, foris quoquedevotionislacrymw erum- Hiue lamen nonsequitur, ut superioris apparitionis
- _
pebant. Q historia sit falsa : cui medela affertur, si TOper plu-
20. Cumqueevigilasset, madentibus oculis atque res annos expungas, quse circumstantia intrudi huc
maxillis, etiam pulvillum, in quo caput reclinarai, eo- facile potuit ab incauto aliquo, vel imperito descri-
dem lacrymarum profluvio undique perfusum esse ptore aut interpolatore. Quod atlinet ad wdificatio-
cognovit. Summo igitur mane iter arripiens, cum de nem novw basilicw Clarmvailis, dequasupra; Jomo
urbe fuisset'cgressus, reperit ctineum institorum, mer- IY Gallise Christianse, col. 129, in Guichardo archi-
cimonii gralia Siciliam adeuntiwn. Qui cognoscenies episcopo Lugdunensi, hcec deeoexstant: Prwsetu
cum esse de Claravalle, mox eum in suo conduciuat- fuit ecclesiw Clarmvallensis dedicaiioni anno 1174.
qt,e conviciugratanti anitno receperunt, et quwquene- Sed de illius dedicationis anno videvi etiam potest
cessaria cjralis quotidie minisfrabant. Tandem ingres- noster Commentarius prcevius § 61, nuni. 676.
sus ad regetnSicilim, invenitgratiam magnain in ocu- § n. Duobus monackis Ctaravatlensibus apparet, et
iis ejus. Et non solum de negoiio, pro quo fucral ad eorum aposiasiam hnpedit; adotescentulumquem-
datn in proposito monasiico confirmat; ikcendiuni
pairem destinatns, prosperum evenium oblinuit: ve- comprimit; morti proximo se videndum prwbet; et
rum elicnnrex, apertis thesauris suis ad mdificalionem atleriwgroto.
novwbasilicwCtarwvaltis, pro ejusdem pairis sui ani- 25, Herbeiius !ib. j,cap. 28, narratmonachumCIa-
95S S. BERNARDICLAR.E-VALLENSISABBATIS S5S
ravallensem, qui a propositO resilire cogilabat, visis A fevt in rera nostrani. quod vivente sancto Patve ac-
per quietem S. Malacbia et S. Bernardo, cujus ba- cidit. Excevpo sequentia : Egregius' quidam ado-
culo contundebatur, ad sanammentem rediisse. Pro- teicentulus de parlibus Aicmannim oriundus, studio-
ieramus Herberti verba : Quidam de fratribus Cla- rumgratia, comitantedidascalo suo, Parisius adibat,
ravaltensibus, cum inslinclu diabolicoin mente cor- Quicnin transitum kaberet per domum Claravallcn-
ruplus esset, ut jatn ad swculum apostaiare dispone- sem, magister ille vidensloci coitventum et ordinem,
ret, vidit in visu nociis B. Bernardum sanctumqne nescio quo Dci judicio compunctus ad horam, pctiit
Malachiam in dormitorio deambitlantes, et eos, qui el obthiuit, ut susciperelur ad conversionem.Cumque
ibi pausabant, visitando benedicentes.Quicuminor- rogaret adolescentnium ut secutn remanerel, penilus
dine visilationis, ad cjus lectulum devenissenl,ait non acquievit: mulliiin siquidem abkorrebata consor-
sanclus Malachias, Hotno iste perversus nihii otnnino iio, eliam et colloquio Cislerciensium monachorum;
boni in corde versat; sed diabolo suadenti.jamdedit swpiusquerogaverat Dominum, niinquatnsibi dari ad
assensum, ul ad vomiium swculi proxhne revertatur. ordinem illutn velle converli. Proinde roganti magi-
Quo audito, B. Bemardus dixilei: Tu ergo fugere slro et fralribus monasterii adhorlaniibus eum,dura
quwris ? El quo fugics, miscr, a facieDomiui ? Crede cervice resisiens, nutlis prwdicalionum mackinis po-
mihi, quia malo tuo tatia cogitasii. Neque enim dele- B teral expugnari. Eadem igitur nocte, dum eorutn
ctabit te amplius fuga, quandojam evaseris de manu tnoniia tnente revolveret, facta est vox diviniius ad
mea. eum, dicens: Si kinc recesseris, et Parisius vcneris,
24. Et his dictis, cmpil eum crebris ictibus tun- vsque ad Pentecosien morieris, et sine dubiomorieris.
dere baculo, quem tenebat, et ait: Ecce slipendia Ad hanc itaque vocem juvenculus ille mullum obslu-
quw mereris. Surge nunc, et fuge, si poteris. Evigi- puit: necdum tamen potv.ilduriiia cordisillius emol-
lans itaque fratcr, invenit se tutisionibus illis iia do- liri.
lentem atque confractum, ut in infirmitorium ducttts, 28. Porro sequenti nocte, cum soporimembrade-
lccto detineretur. Qui, accersito priore, confessus est disset, videbatur sibi esse dcmersusin limo putet pro-
maliliam quam intenderat, et pcenam, quam inde fundi. Cumquedesperaius ibidemjaceret, subito ap-
pertulerat: acceptaque pwnilentia perfecte resipuit, paruit desuper ad Iwram [1 ora?)i]ptttei beaius Joan-
non apprehendit eum uttra dcsiderium fugiendi. t nes Evangelista, in vultu et kabilu beati Bemardi, cum
Ibidem cap. 51, consimilis arcumenti apparitio re- alio quodam sancto, cujus noinen exiidii miki: qui ei
fertuv in hoecverba : ipse simillimns erat cuidam religiosissimo viro, no-
25. Alius quidam ejusdemcwnobiifrater, vir hone- r mine Gerardo, portario Clarevallensi. Quos cum ille
stus et religiosus, tnihi de seipso narravit, cum vcre- vidisset, rogabat obnixius ut sui misererentur. Cui
cundia tamen, quod scilicei in primordio conversio- B. Joannes respondil: Tu sano consilio acquiescerc
nis, cum anxie stimularetur a spiritu fornicationis, contemnens, openiflagitas a nobis ? Cumque ille pro-
deliberavil animo cedere tentatori, et, projecto reli- mitleret se facturum qnidquid ei placerei; Vis ergo ,
gionis habitu, ad smcuium reverti. Qui dumjam op- inquit, fieri mcnackus in monasterio Clarevaltensi ?
portnnilaiem recedendi sollicite aucupuretur, asiitit : Eiiam, dominemi; libentissimevoio. Quod cuin fir-
ei per visionctnB. Bemardus, paulo ante defunctus ; miler pollicitus esset, sese citius impteturum, pro-
increpans illius socordiam, et arguens super. iniqui- linus eductum de profundo liberum abire permise-
tale, qtiam tnenlc conceperat, et aclu perficere saia- rutit.
gebat. Cui cum ille respondisset sese diutius relu- 29. Mencigitur faclo, postulavit prmsentar.iquan-
ctasse [immoreluctatum esse], et jatn tentaticnis vio- tocius B. Bernardo , quem cum aniea non vidisset,
lentiam ferrc non posse, ait sanctus ad itlum : Scitci coniinuo illum in vuliu el habitu deprehendit, ipsum
prwnoscens, quoniam adhuc tnulta certamina te tna- esse pro certo recognoscens,quem in nocte iransacta,
nent. Scd age virililer, et noli deficere: quia Domi- sub condilione convertcndi,liberatorem habere merue-
nus aderit tibi, tanquatn adjutor in opportunilatibus. D rat. Proinde miralus vekemenleratque compunctus,
ut eruat te. protinus eidemsancto viro se reddidit, a quo benigne
26. Unde polliceor tibi, quod, si in ordine usque it i receptus, mox in mtate teneriori, gravitatis et sapien-
finem perseveraveris,salvus eris. Quod siforsitan ali- lim canos, cunctis tniranlibus _indv.il. Alia, quce ibi-
quis tibi nocere tentaverit, in die novissimo ego re- dem de illo exstant, manifestationum chaiismala,
spondebopro ie, el animam meam pro anima lua po non sunt hujus loci. Ad majorem tamen histovise,
ttam. Hac ergo poliicitatione frater ille corroboratus, quam modo referebamus, fidemconducit allegati ca-
deincepsa slabilitate sua moverinott potuit: qui eliani pilis clausula, qua Herbertus rem confirmat: IIwc,
nunc in ordine complens annum quinquies quinum, inquit, omnia, quce superius retuli, aliaque quatn-
viriliter usque hodie decertat, muitaque victoria jan i plurima, quw licet magna exislimem, latnen brevita-
protinus , salutein reprotnissain certius opperiiur lis amore reticui, ab eodem Dei fatnuio arcana reia-
27. Idera auctor lib. n, cap. 9, agens de quodanl tione cognovi: ea videlicet conditione,utusque ad obi-
adolescentulo Alemanno, qui in Claravalle ad vitai.l tum ejus, apud me secreta lenerentur. Sed quia jam,
monasticam mirabiliter conversus, egregia sancti vocante se Dotnino, explelis in ordine annis 26 quam
tate, et divinis manifcstationibus claruit, factum re sinceriter vixit, tam feliciler obiil, ego solttfns anad&
mi GLORIAPOSTHUMA. 958
polliciii kujus, prmfalas revelationes; m quibus non A quasi strenuus operalor, prmcinctus ad iaborandum
modiceconsolaluin fuisse mememini, adaliorutn mque in agro latissimo, in quo manipuli triticew messis
solamen prwsenti paginw inluli. innumerabiles esse videbanlur, ex quibus mullitudi-
50. Apud Manricum tomo IV Annalium Cister- nem magnam in acervumgrandem congesserat : reli-
ciensium in Appendice, inter ea quse pag. 659, quis vero, qui supererant, qui etiam multo plures
lium. 15, exstanl ad annum 1592, habetur sequens erant, comportandis et coacervandis pertinaciter in~
apparitio. Mense Augusto, in die Parentis Bernardi, sistebat. Quod cum vidisset, intellexit itlico, conge-
sattus novalis miserabililer conflagravit, prmsentibus riem illam manipulorum figuram tenere multitudinis
abbate, et majori parte conventus sancti Petri de fratrum, quam idemegregiusprmdicaior, quandiu vixit
Eslonxa Benedictinis, qui venerant cum noslris, san- in carne, Gkrisio Dotnino aggregarat: adhuc autem
cti Patris solemnia celebraluri. Vulqavit fatna ap- restare imumeros, qui ejus meritis et exemplisad sal-
paruisse cuinam ex ipsis utrumque Pareniem, nitnir vationis gratiam essent perducendi. Unde multum
rum Benedictum , Bernardumque , aique flammas exsultans, seque unum ex illis fore non desperans,
grassantes compressisse,ne ultra procederent : cum, Clarainvallem, quam citius poluit, adiit, postulans
aere in contrarium iinpellenie, nikil non absutnpturw et impetrans se ad probalionem admilti.
limeri possent. Nota, quod sattus novalis in ista 3 55. Hac itaque sancti viri apparitione frater ille
Appendice pag. 602, num. 18, in regno Legionensi, ad tirociniuin Claravalleiise vocatus est: quem
dioscesiquesignetur. vero favorem in eodem acceperit ab eodem sartcto,
51. Herbertus lib. n, cap. 29, mira queedamnar- pandit altera illius apparitio , fratri isti facta : Qui
rat de Gerardo de Farfa, admirandee pielatis, et dum ibidetn novitius esset, et beati viri memoriam
sanctitatis eximiee sene ; quibus subdit ista : Huic peneincessanter aique insatiabUiier animo volveret;
atiiem viro jam posito in extremis beatus Bernardus quadam die Dominica circa finetn vigiliarium fati-
angelico vultu et vestibus albis decoratus apparuit, gato illi, et modh pluribus affiicto, ccepitobrepere
ineatamen constantia et habitudine corporis, qua sopor. Et ecce apparuit ei reverendissimus Paler,
ante oLitum fuit. Quem cutn ille inspiceret ad se in- cujus amore flagrabat, dignanter alloquens eum, et
gredienlem, et veteranos ac vcnerandos arlus baculo monens de dirigenda ad Deum jugiter intcntione,
suslentantem, manu ac voce, qua poterat, suis ser- cum quotidiana lacrymarum effusione. Quod si fa-
vienlibus innuil, ut Sancto venienti assurgerent, et ceret, divinatn miserationem, et suam ipsius visila-
locum scdendi citius prwparareni. Illis vero miran- tionem securus exspectaret. Et cum isla dixisset,
iibus ac qumrcntibus de quonam sanclo ille loquere- . , recepit se in tumbam suam, quw ibidemcoram altari
tur, premente se wgritudine non poierat respondere. beatw virginis Matris posita erat. Quw videlicetre-
Postmodum vero recepta virtute toquendi, cum id- cepiio iam videns fuit, ul fraier ille nesciret, utrum
ipsum denuo sciscilarentur, confessus est se vi- dortnilans, an vigilans hocvidisset.
disse beatum Bernardum blando ipsum alloquio con- 54. Cumque aperuisset ocuios, et piissitniPatris
solantein. Qui cum benedixissefeum, benedixitetiam admonitionemdulci recordatione pensarel, subito ite-
Mam domuin, subjungens hwc eadem verba, el di- rutn apparuit illi jam plene vigilanti, et corporeis
cens :~IIwc est domus tnea, quam wdiftcavi,Dominus oculis intuendum se obtulit. Stabat igitur cominus
custodiat eain in wternum, et in swculum swculi. coram ipso, ila ut manu iangi facile posset : dili-
De Gaufrido Sorensi episcopo, qui, dum gravi ac gettter eum considerans, et quasi explorans, utrum
pene a medicis desperata gutturis molestia labora- dormiret an vigilaret, more eoruin, qui excitant ad
bat, a viro sancto sibi apparente sanatus est, legi vigiiias dormientes. Qucm cum novilius stupidus ei
polest Herbertus lib. ni, cap. 10. altonitus intueretur, protinus ilte, qui videbaiur,
evanuil: et quod mirum dictu est, visumesl illi, quod
§ III. Tribus vicibus se manifestat cuidam fratri;
apparel item B. Marim Ogniacensi; alteri prwdicit quasi sensibiliter prmcordiis ejus illapsus fuisset»
pwlestem gloriam; Ascelinw tnortem; tnira libri ]) Unde vehemenleraccensus in atnorem Dei et ejusdent
miraculorum inventio, ac monacki litteratura. beatissimi viri, ad suscepiionemnovwvitwin gaudio
52. Prsedictis apparitionibus addi possunt alise et exsultalione spirituali de die in dietn inslitueba-
tres, quse narrantur inExordioinagno Cisterciensi, iur. Denique sequenli nocte cum vigiliis fratrum si-
distinctione 4, cap. 7, his verbis : Fraier quidam militer interesset, talem ac taittam divinwvisitafionis
de Ordine Regularium-canonicorum, cum esset pro- graliam ibidem expertus est, qualem ac quantam in
ficiendi avidus atque charismaium meliorum mmu- vila sua nunquam antea senserat; quod totumutique
lalor, desiderabat desider.io magno beati Bernardi meriiis ejus, quem diligebat, se oblinuisse gratula-
magisieriosubjici, el Ctarwvallensiuin collegio so- tus est. Cumqueper dies piurimos inemoriatn abun-
ciari, licet koc, ipso sancto Patre vivente, conse- dantiw suavitalis liujus recolendofrequentiuseructa-
qui tninime poiuerit. Quo decedenie, andita fama rel, fundebat ubertim dulceset pias lacrtjmas, quibus
preiiosw morlis ejus, consiernaius est animo veke- die nocluque saliari nonpoterat. Haclenus Exor-
tnenler, miserum se atque indignum clamitans, quod dium magnum Cisterciense; quod de laudati fra-
voti sui compos fieri non meruissct. Post autem tris, vestigiis S. Bernardi jugiter insislentis, vita
paucos dies apparuit ei in visn id.emvenerabilisPater, ac morte etiam agil.
95D S. BERNARBICLAR^S-YALLENSISAB3ATIS am
35. Nai.vat Jacobus de Yitriaco, scriplor Yitce _A gereht, svpradictus monachus, obfivionesubripiente,
B. MarieeOgniacensis, ei accidisse S. Bernardi ap- sicv.t mulloties fieri solet, librum quetn panlo ante
paritionem , quam his verbis refert: Apparuit ei in tnanu tenv.erat, humi per improvidentiam depo-
aiiquav.doB. Bernardus, Cistercicnsis ordinis Pater situm reliquit.
etlucerna, quasi atatus, et alas suas circa eatnex- 58. Abiit itaque, et regularis disciplinm studiis
pattdebat. Cutnque d-iucum eo in cantello [leg. can- occupalus, e_.ni tandem reduceret ad memoriam ,
cello] ecclcsiw sedissel, el illa, cujusmodi essent kw quomodo, ubi, et quando pcrdidisset itlum., nullam
alw quwreret, respondit, quod ipse velut aquila su- Otnninospem recupcrandi concipiens(tuin quia prope
biimi volatu subiimia cl subiilia divitiw Scripturm viam dimiserat, tuin quia interim tanta fuerat facla
atiigerat, et multa de arcanis cwlestibusei Dominus inundatio pluviarum, ul etiamsi reperirelur, nikit am-
reseraverat. plitis quam perditum valere crederelur) , post ali-
56. Hcrberlus in libris de Miraculis, lib. n, cap. quanlum temptis ab illius inquisitione cessavil : hno
28 , refert sequenlem viri sancti apparitionem : etiam penitus desisiere visus cst ; tnaxime tamen
Defuncius est ibi (actum erat antea de abbatia coniritus, quod per negligentiam suam miraculorum
Domus Dei, filia Clara vallensi) monachus, wtate sancli viri volumeiiamisisset.
" 59. /..' kunc modum
quidem juvenis, sed religionis maturitate provectus : transigens unuin circiter
de quo etiam asserunt, quod fioremvirginitaiis usque tnensem, cum post tnodicam per hortutn deambula-
ad mortem, Domhto largienie, servaverit. Eic vero lionem, sub arbore prwdicla resedisset, non tatnen
spe tnirabili confortaius, iia cupicbal dissotvi, etcum proposilo qumrendi, vel spe recuperandi quod perdi-
Christo csse, ut nikil timere vidcretur, nisi adlw.ca derat, miro et inaudito modo librutn, tanquam ab
tnorte differri, et in corpore remanere, muliumque aliquo conservatum, et lunc dc recenti, ct ex induslria
doleret, si aliquis ei coinmedlumvel promilteret, vel juxta se posilnm, subiio in mediuni proferri miratus
oplaret. In ipsa vero die migrai.onis suw apparuit ei est. Et ut tnirabilius esse credatur, quod contigit,
beatus Bernardus cum supradicto F. [id esi Franco- tatn charia, quani scriptura adeo sana ei incorrupta
ne], qtii dixii ad eum: Frater Bernardc (sic enim ju- permanserat (nisi qv.odpauculis guttis exierius ope-
venis vocabaiur), ecce,adduco.libi sancium Palrem rimenium respergi videbalur), ac si cum cmteris libris
noslrum Bernardum, ut te in manibus illius reddara. in bibtioikeca iibar idein fuissel repositus. Quid su-
Beatus vero Paler ciemcnii dextera suscipiens cum, per hoc audieniibus visum fuerit, nescio : ego au-
ait illi: Ilodie mecum eris in paradiso. Et his diciis letn pro parte mea asscverare non dubito, rera talem,
evanuerunt. Tunc monachus ille, qure videra! el au- r tanique insotitam, nequaquatn sine miraculo conti-
dierat, fralribus indicavit, atque subjunxil : Si usque gisse, quod siquidem beati viri merilis adscribere et
in crastinum vixero , non sum vcra locutus : quod ratio pefsuadel, et veriias competht.
si kodie migravero, fidemfaciat diciis ipsa migratio. 40. Nocturni temporis silentw, cum post faiiga-
Befunctus est itaque.fraicr in ipsa die, ut perfice- tionem diurni laboris, modica repausaiionis graiia
renlur in eo orania quw dicta fuerant il-lia sanclo Pa- rccubuisset in lectulo, apparuit ei vigilanti vir vene-
tre. Iiistoriographus Cislerciensis ad annum 1195, rabiiis, amictus. stela nivea, el stalurm medioeris,
cap. 5, nuni. 7, virum sauctum transiias sui nocte mtate grandaivus, crine candidus, angetica facie re-
apparuisse Ascelinee, ac mortem ei suam denun- verendus.Is inmanibus suis duos libros ienere videba-
iiasse commemorat. Porvo Ascetina virgo iu Gat- lur. Aeccdensilaque ad frulrem stipra memoratuin ,
iia, S. P. Bernardi secundum sanguinem neplis, porrexil ei uirumque, dicens : Accipe, vide, et lege.
secundum spirilum discipula, cum iiiulo beatwmemo- Qui repentinw visionis horrore (sicut fieri solet) at-
rari ab Henriquez in Appendice Menologii Cister- tonitus, securitaicm lamcn ex affatu benigno,aspeciu
cicnsis, diximus inter Pveetevmissos ad diem 18 tranquiilo, vultu quoque angelico sumens, respondit:
Maii; cujus cullus examinavi potevit ad diem 25 Domine Paier, nescio tilteras. Simplex ct illitteratus
hujus mensis Augusli. D quomodo legam ? Ac ille : Fili, noli timere. Ecce
57. Joannes Evemita, qui S. Bernardi vitam con- Dominus tecuin est, ei docebit lc, ei, me interce-
scripsit, in epistola, qure pvimo loco Yitce eidem dente, bene erit iibi. Ilujustnodi pia adtnonilione
proefixa est, et apud Mabillonium recusa volumine confortalus frater, utrumque volumen accepit, evol-
II, mirabilem hanc refert appavilionein col. 1279. vit-et legit; mirans el obslupescens in semelipso,
Monachus quidam, venerandi abbatis verax diiector quonam modo id fierei. Persona deinccps assistens,
et sincerus, forte cum quodam laico fraire, Humberto quasi alterttm volumen secum deferens, allerutn fra-
nomine, pcr virgultum adjacens monasterio Clarm- tri reiinqucns, vate faciens ei daia benedictionedi-
vallensi deambulabat, librum miraculorum sancti sparuit.
Patris ienens in manibus; exponens ea secnndum 41. Quid igiiur ? Mirabile quidemdictu est quod
idiotna Romanw linguw, tam suw, quam illius mdifi- dicemus. Qv.id enitn mirabili koc mirabilius ? Fra-
cationis causa. Coniigit ergo eos, modicie pausa- ircm novimus omnes quoiquot sumus : laicus quidem
tionis gratia, consedere sub arbore piro, secus viam crat paulo ante, nec etiam alpkabeium noverat. Deo
per quam quolidic vadunl et vcniunl laborantes in lamen illuininanle ejus_hitelligeniiam, et quibusdam
Itorto. Gutnque mn post modicutn leinpus consur- frniruin suffragahiibus, in brevi ad Iwc profecii, ut
 96i GLORIA POSTHUMA. £02
ncn solum legere, verum etiam cantare saiis decen- Krutn,clousis
_ ocutis eadem hora obdormiviiin Domit.n,
ter et convenienter sciret. Exinde tam usu,quam . Et sane observatu digna sunt, quce mcnioraiUur
graiia cooperanle, diclionum significaliones aiiquan- ibidem in eodem Exordio cap. 14, de tironibus cpii-
tum intelligere cwpii, et in kujusmodi scienlia pau- busdam, ad abbatialem dignitatem, ne vel uno qui-
lathn proficere. Visionem iiaque sv.pradictam scri- dein eorum excepto, sicut prsedixerat sanctus Paler,
psit in spe adjutorii divini , et subvenlionis beaii eveciis. Factum audi. - '
viri, quem credhrius ei apparuisse. Nonnulla mira- 44. Ad benedictisnem liujus sancii Patris quidam
eiUoruni ipsius, quw vel scriptoribus ignota, Velper aliquando noviiii ejus, veterem hominem cum acli-
negligeniiam fuerant prwtertriissa, tam decenter, tam bus suisexuenles, novum, qui secundum Deum crea-
bene, tamque eleganier titteris commendavit,-ul sub- lus est in justiiia et sanclilate verilalis induerunt :
inde rapti in admirationem, dicamus cum propketa de quibns vir beatus,in spirituDei loquens,prccdixit,
David : A Doniino factum est illud ? et est mirabiie omnes eos graiiam spiriiualis dignitaiis adepiuros,
in oculis nostris. Quis ergo neget, koc miraculbse et notnen et officiumabbatis sortiiuros. Cumque, suc-
factutn esse? Quod apertius, quod evidentius mira- cedentibus annis, temporibus oppbriunis, in singuiis
culum? Ascribhnus igiiur in primis graiiw Dei; eorumverbum prophetiwhujus effectui mancipareiur;
itlud attribiiimus deinde meritis sancii, assignatnus jn unus ex eis, nomine Pelrus, quem in -Stielia ad do-
denique fidei et obedieniiw fratris. mum Novmvaliisabbas sancius direxera-t, posl obi-
§ 1Y. Aliquot viri sancli vaiicinia. tum ipsius per annos quamplures usqne ad sencciam,
42. Tametsi in nostro commentario prcevio ad S. hno pene decrepitam mlalem, absque koc tnunere
Bernardi Yitam, ac in Vita ipsa conlineantur tot et gratiw vixit, eo qaod siinplicioris esset nalurw, ct ad
tanta vaticinia, quibus liquidissime probatur, virum tanlum officium administrandum minus idoneus exi-
sancluni, preeter alias eximias preerogalivas in hoc siimarelur. Sed quid ? Numquid vel in extremis fini-
genere summum mereri nomen : non ita tamen bus mundi latens, vel gravioris celalis ihcommeda
hsec ffiateria ibidem exhausta est, ut non supersint susiinens, otnnipotenliam sancii Spiriius ejfugere po-
exempla nonnulla, quorum notiiia leclorem meum tuit, quo mitms implereiur de eo, quod per eos pro-
privari nolim. In Itinere litterario, de quo superius pheiw sui Bernardi idem Sptritus tanto anie prw-
cap. 1. num. 9., actum fuit, parte 2, p. 201, narra- dixeral? -
tur saiictl- abbalis nostri prophetia qua, dum Yilla- 45. Benique post lanli icmporis spatium, cum
rium venisset, ut ibidem monasterium fundai-et, et jam fere in obiivionein venissel, quod de hoc colutu-
in monte esset (monasterium quippe duos inter binw simpticitaiis komine Paier reverendisshnus prw-
montes situm est) baculum suum plantasse dicitur C ^ dixerat, accidil, ni fratres de qv.adam domo Nor.w-
inierra, et preenuntiasse : In hoc loco salvabuntur VKIUSin insula, quw Godandia [Gollandia] diciiur,
multorum animm : baculum vero illuni, jaeia.'radice sila, destiluti paslore, secundum generalem consue-
excrevisse in arborem quse superstes fuerit in an- ludinem ordinis, dd mairem suatn recurrerent, qua-
nuin usque 1697, eodemque "tempore, quo Thomas tenus per providentiam et sotHcitudinem palris abba-
abbas, emortuam esse. Quoeres materiem dcdit qua- iis, domui ipsorum dicjnus dispensuior constituere-
tuor bisce pangendis versibus : tur. Et, volenie Domino, sine cnjus nulu nec foliuni
Villaria quondam tellure recondita phcenix arboris,nec unus passer in terram cadit, lam patri
Emorior pariter, commorienie Thoma. abbaii, quam cwteris, qui electioni intererant, pla-
cuii, privdictum senem in hahc- pariem solliciiudinis
Quinque et dimidium tustravi saicula el annum .
Bemardi tne dextera sacra sevii assumere, ut lanto fiduciatius de pietale Dei, san-
Quo [f. serii].
clissimique Palris sui merilis confiderel, quanlo itu-
45. Yir sancius tironi cuidam preenuntiasse dieni tniiius.de sua insufficientia diffideret. Quod ubi fa-
mortis perhibetur in Exordio magno ordinis Cisier- clum est, ei verbum, quod otiin sancius prwdixerat,
ciensis distinctione 2, cap. 12. Invenitur etiam in , cd meinoriam revocatum, ubique divuigalum est;
gestis hujus beati viri, quod adimc in carne degens mirati sunt universi, qui audierunt dicentes, promo-
novilio cuidam in Ctaravalle graviier mgrotanii, cum tionem tam senis etshnplicis hominis, ad koc lanixm
mullitudine monachorum in spiriiu apparuit, prwdi- divina dispensatione fuisse provisam, ne ex omnibus,
censei quod quinta die fdret.-nioriturus : et quod in quwperspiritum propkeiiw locutus estkotno Dei, unum
ipsa quinla die, sole jam ad occasum vergente, visi- saltem iota, vel unus apex incassum prolala videren-
tans -eum,jussit considereet nihil timere : sed recto tur.
prptinus cursu pertingere ad Dominum Jesuni Chri- De Iaudato Petro agitur apud nos in Prsetermissis
stum, et offerre ei humilem sum Clarwvallensis fa- ad diem 10 Junii. Gotklandia autem insula in mari
miliw salulationem. Ad quam vocem novitius, qua Baltico satis nota est, ita ut non indigeal ulteriore
potuit capitis inctinatione, et motu annuens labio- explicatione.
SC3 S. BERNARDICLAR^-YALLENSIS ABBATIS SS4

CAPUT III. '-+—

Supplementum miraculorum.
| I. Varim cor-porisinfirmiiales sanatm; prmfixus A De Miraculis, cap. 15, e quo eam transcribo :
moribundo lerminus moriis; miraculum perperam Quidam de fratribus ejusdem loci, ccenobii videlicet
S. Bernardo Claravallensi attributum; epilcplicus
c.urnon omnino curatus ; mortnus ad vitam revoca- Claravallensis, cum esset positus in extremis, ingres-
tus. sus ad eum visitandum B.Bernardus post Completo-
.46. Chrysostomus Henriquez, iii Fasciculo sancto- rium, etvidens hotninemmortiproximutn,jamjamque
rum ordinis Cisterc, lib. i, dist. 4, cap. 51: Non migraturnm, ait : Nosti, charissimefrater, quia con*
muliis, ait,elapsisannis posl obituinpii Patris, Gun- ventus noster modo faligatus esl de labore, et jam
disalvus abbas Morerolw, quod est cwnobium ordinis postniodum habei ad vigilias surgere.. Quod si teite-
Cisierciensis in Legionensi regno ,-podagra oppres- rum [I. interim] obdonniente, oporteat illum suam
sus, vix doloris acerbitatem sustinerevalebat. Summa inlerrumpere dormitioivein,nimittm vexahitur, et prm-
tamen reverentia ct devoiionepariem aliquam kabilus grandes vigilias minus celebriter exsequetur. Ut ergo
S. Bemardi, quw in eodetn monasterio inter cmte- bene sii tibi, et longo vivas tempore super terram, ad
ras reliquias servabatur, membris languenlibus ap- quam ingrederis possidendam, in nomine Christi
plicavit, el subilo dolor omnis discessil, cl integrain prmcipio, quod usque ad horam divini officii exspe-
obtinuit sanitalem. Suerus, abbas Nucalensis,in His- cles nos. Cui ille respondit: Faciatn Domine, ut ini-
"
pania, spina piscis, quam incaute deglutierat, et fere perasti, si tatneii voto meo tuis precibus suffrageris.
strangulaius, et tandem,. ingravescente ntorbo, jam Quid mulia ?
sn extremis constitutus, et a medicis derelictus, lecto 49. Abiit Pater in dormitorium, et frater KGII
jacebat. Tunc prior Morerolw corrigia qua prwcin- obiit ante terminum conslilulum. Moxque, ut signtint
gebatttr, quamque devoiiouis causa sepnlcro sancti ad vigitias pulsari cwpit, pulsata est tabula, et ille
abbatis Bernardi, ctim Ctaramvallem visitassct, im- decessit. Qnod non modo de illo fratre, terum etiam
posuerat, guliur inflatum infirmi abbatis tetigit,et de pluribus aliis pluries aicidit ut uno, pktribusve
staiim spina descendit, et ab ontni prorsus infirmita- diebus protciareiur finis eorum ad ipsius Patris hn-
tis incommodo tiberatus fuit, ac proinde a pericuto periutn et votum. POrro ut lector norit quid sibi
mortis. Narrat hoecduo niiracula Bernardus Britto, velit pulsata est labula, Manricus ad annum Cbristi
lib. m, cap. 29. 1141, cap. 4, nuni. 6, usitalissimum, ait, in omni
47. Mirabilia prorsus sunt, quse in commentario Ecclesia oliin, in Cisterciensi etiam kodie perseverat,
f/ioevio § 49, narravimus de prodigioso fonte. His significato decedentium exilu per crebros raucosque
vevo, quse ibidem de illo legenda pvscmisimus, ad- tabulw ictus. Alia deinde subdit. Sed nos csetera
junge sequentia ex Joanne Eremita apud Mabillo- (., magninostri thaumaturgi prodigia prosequamur.
nium, col. 1290. Fuit vir quidam religiosus, Odo 50. Inter boecperperam recensetur apud Mabillo-
nomincj cujus pars corporis pcr aliquantum tetnpus nium, col. 1109. Mira sa-cerdotis concubinarii, et
pene mansil emortua, adjacentis incommodi contra- tnonacki quondam Glarmvallensis, conversio quse da-
ctione. Is posl mortem beati viri ad euindem fontem tur ex cod. Barbelliano ord. Cist. in diwc. Senonetisi.
perrexit.Cumque eoinfiriniipiis locum perfudissel,sa- Neque enim ullam in ista conversione partem ha-
nus et incolumis rediit. Alius dolore capitis immani- buil S. Bernardus noster; ceeterum miram illam
ter vexatus, et otnninosensu privatus, fonte irrigatus conversionem sancto abbati Claravalleiisi etiam tri-
sanatus esl. Alius per scptennium languerat, qui a butam invenio apudHorstium lib. vn Yitse.pag. 77,
parentibus ad sanclum fonlem ductus, sospes fa- ex editione Parisiensi, quam allegat.
cius est. Alius quidatn, Suyntis twtnine, longe 51. Herbertus lib. n, cap. 20, rem miram memo-
temporefebrequartana laboraverat,quipotu fontisejus- riee proditam reliquit de monacho, qui, dum labo-
dcm sanitatem recepit. Quidam vero maxima infir- ret morbo epileptico, per merita S. Bernardi obti-
mitate gravatus, cutn gustassel deeadem aqua, vermi- nuit ut morbum preesentiens, lecto decumbere, et
culus cuidatn shnilis locustw, per os itlius, omnibus repenlini casus elisionem vitare posset. Recito eju-
videnlibus, egressus esl, et statim convaluit. Mutus ir\ sdem Herberti textum : Exiit aliquandp Paler san-
eliam, ul aiunt qui viderunt, ad fonlem venit, et lo- ctus ad visitandum fratres suos metentes in agro.
quelamrecepit. Hmc mulia alia tam a nobis, quam Qui quoriiaminfirmus erai, el pedesire non polerat,
ab aliis visa, quibus noncredere impiutn est, ne forte perrexit iii asello. Porro monackus qiidam cutn eo
narrationis prolixilate audientibus fastidium genere- tunc ambulans alque asinum mhiatts, cutn ab oiiin
ttir, perslrinxisse sufficial. paterelur caducum morbuin, subito coram eo in ipso
48. Yiri sancli miraculis etiam accenseri potest itinere corruit, et cwpit ab cadem epilepsia graviter
mandatum ejus singulare, quo obitus cujusdammo- torqueri. Quo viso, vir sanctus condoluit ei; unde et
nachi Claravallensis disserlur. Res gesta exstal apud deprecatus est pro eo Dominum,
utpassio illa non ap-
Mabillonium iuter excerpta emagno Exordio Cister- prehenderet atnplius improvisum. Igitur
mger ex PO
ciensis ordinis, col. 1200, et apud Herbertum lib. i tempore usque ad diem morlis, per
viginti el eo atn-
 SG5 GLORIA POSTHUMA. 936
plitis annos, quibugpostea supervixil, datum est ei, A lalttrus. Cui Henricus: Non, inquii, sed defero ut ad
quod aniea non habebat, quodque cwleris epUepiicis benedictionefnviri Dei recuperel sospitatem : et ex.
vix atiquando contingil, quolies ex eodem tnorbo ca- certissima salulis ejus fiducia tibi polliceor, quod si
dere debebat, per aliquantum lemporis spalium prw- eam non sanaverit, equum cui insideo tibi dabo.Ver-
sentire, ita ut opportune posset lecto decumbere, et bum igilur koc ille graiutanter et gratanter accipiens,
repeniini casus elisionemjuyiter prwcavere. tota diffidentia faciendw virtulis risit paiiterel irri-
52. Et quidem vir sanctus, qui hoc ei a Domino sit, tam dc curalione diftdens, quam de adeplione
minus hnpetravit credimus, quia perfectam illi sani- equi prwgaudens. Itla vero dutn ad Sanctum Domiv.i
taiem ebtinere potuisset, si saluti animm ejus expedire delaia fuisset-, et desideratatn sibi benedictionem il-
cpgnosceret. Sed quoniam ille homo gravis moribus ad lius adepta, itlico surrexit incolumis, alienojam, si-
portandum,et dttri admodum cordiserat, cui saivando cut hactenus, ministerio nqn gestanda.
et virga correctionis, et baculus consolationis semper 55. Viso hoc serviens swpefatus in impeiu spiri-
necessaria videbantur; concessum est ei misericordi- lus maligni, quem gerebat in peciore, festinavit, et
ter_,_utsubitanei casus pericutuni prwsciendo jugiter coiwersus in faciem viri Dei, quidquid nequius vet
declinaret, et saiaiiferi-morbi stimtilo non care- .turpius, aspirante Satana, concepisselinterius, inip-
ret. B sum, toto conamine matedicens et convicians, jacti-
§ II. Mortuus ad vilam revocatus. labat. Veruni, utlionc Domini protinus occurrente,
Tissierius in Exordio magno ordinis Cister- ipse relro corruit resupinus, et cervice collisa spiri-
ciensis, disfinctione 2, cap. 19, narrat miraculuin, tum exhalavit. Unde subito lamentandw mortis ejut
quod inter alia primee notee merito adnumerari delore percussus Henricus, casum hunc lugubretn, ct
debet. Factum audi, his verbis descriptum ibidem : occasum nunliavit abbali, supplicans, cunifaululuin
Terram Jerosolymornm tempore quodam occupan- processisset, ut ad lam triste spectaculum remearet.
libus Saracenis, beqtus Bernardus, cujus anitnam Dicenle quoqueeodemHenrico: Hoc ei propter vos ac-
phristianw desolationis gladius acerbitate singulari cidil, quoniam invos blasphemus esse, et contumelio-
perfoderat, circumquaque discurrens, ad uiciscendam sus, non timuit: Heu ! inquil Dotninus, ut propter me
Salvatoris injuriam, et ad expugnationem gentis in- quispiam moriatur.
credulm, lurbas fidetium,non verbis tantum, sed si- 56. Retrogressus igitur ad oralionem, in qua sola
gnis et virtuiibus hortabaiur. Accidil autem, eum in in omni difficultate fidebat, se contulit: et ad longi-
Aletnanniam devenire^et egredientemdie quodam de tudinemunius Pater noster, super eum silenter oravit;
Fribure, oppido meinorabili in partibus Brisgaudiw r et mox prwcepil asiantibus, iltum erigere; qui erectus,
constiluto, a quodam Henrico viro nobili, et adkuc utpote jam defunclus, caput carens cervicis suffragio
juvenculo, ad quamdam mansionem ipsius, ubi erat, quaquaversuin agebat miserabiii eircumflexu. Rursus-
in.vespera pernoctandum deduci, copiosa inultitu- que ait: Tenete, lcneie firmiier ei capul, Demutn
dine eum sequente. _ appropians, et saliva sua, cujus medicinali unctione
55. Cum aulem idem Henricus, acceptojttm cru- perswpius utebatur, loca twsurw deliniens, et consi-
cis signaculo, iwti equitare, sed pedes proposuisset gnans, In nomine Domini, ait surge. Et iterum: In.
incedere, donec, expensarum apparatu coltecto, pro- nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti, Deus tibi
positw peregrinationis iter arriperet (6). Ascenso spiritum tuutii reddat.
igitur equo. secutus esi eum protinus abeuntem. Vi- 57. Iilevero, recepto mox spiriiu, factus est in
dens hoc et invidens quidam vir Betial, serviens ejus- aniinam viveniem, vel potius redivivam : mirantibus
dem Eenrici, homo toiius pravilaiis amator, et boni prm gaudio, et in cwlum voces ac laudes attotlentibus
lotius incredulus, in servum Deiait : Ite modo, et universis, qui aderant et viderant tam manifesle
diabolum illutn sequimini, et ipse vos diabolus appre- quam miraculose mortuum revixisse. Interrogatus de-
aendat.A lalere vero duw mulierculm venientes,inter nique ab eodem sancto Dei, quotnodo viclurus, quid
se deportabant tertiatn, pedum et quorumdam tnem- _D ) acturus esset in retiquum: Domine, ait, modoquo jus-
brorum destilutam officio et contractam : virumque seris vivam, faciamque quidquid prmcipies, quidquid
Dei rogare volebant, ut calainitatem ihfirmm, et ba- voles.Ab astantibus etiqm requisilus, utrum essetjam
jularum angustias, curatienis oplatw remedio releya- mortuus, Mortuus,inquit, eram, et sentenliam dam-
ret. Porro Henricus hancintuens et misertus: Mgram, nationis acceperam : ac nisiabbas sanctus festinasset
inquit, snper coiium equi -tnei mihi.porrigite, et vos accurrere,irrevocabilitereramad infernaducendus. Ad
ad servum Domini properantes subsidiutn implo- exkortationem quoque quorumdam astantium, crucis
rate. accepit signaculum, et cum cwteris Jerosolymam est
54. Prwfatus ergo serviens ad kocpietatis optis profectus. Henricusiste in eodemitinere Deo et beato
domini indignans et impatiens usquequaque, ipsutn Bernardo se reddidil, el in Claravalle postmodum mo-
invectione arguit acriore, quasi ad incantatorctri et nackus ejus fuit. Hoc ipse tniraculum cum fidelibus
maleficum,et mentium eversorem, £sset mtseram de- oculis essel intuitus, credereique scriptoribus Vitm
(6) In notula marginali apud Tisserium dicitur e Ms. S. Matlhiee: Sanclus abbas nihilominus in equo
sensusiioc 'ioco esse imperfeclus. Forte desideran- secum comitari prwcepit..
iurilla,quee proxime sequunturinnostroapographo
937 S. BERNARDICLARyE-YALLENSIS AB3ATIS 9G8
saiicti Pdiris csse noiisshnum; dcprchenso, tandem A Clarevallensis ccnvertisset omnes fralres suos, et fc-
fuisse silenler omissum, indoluit : et ad gloriam D-ci cisset eos monachos, solo palre tnagis indurato in
et sancii sui, juxla quod prwsentanee fuerai contem- smcuio manenic, venit ad villatn suam, et prwdicans
platus, narravit: ut in quanta gloria sit habendus, ibi juxta. Iruncum antiquissimum in prwsentiapatris
quem ita glorificavil Allissimus, audial et inielligat sui, citm videret ejus duritiam, prwcepit hominibus
otnnis generatio in swculum swculi secv.tura. Hsec qui in circuitu trunci sicca ligna apporiaveranl, ut
ibi: Histovia ista etiam exstat apud Horslium ac ipsc eis mandaverat, ignein succenderent: quo facto,
Mabii'onium, lib. vn Yilce, cap. 19. lignasicca cito sncccnsa sunt, ct truncus iarde circa
58. Habemus apographuin, quod ex monasierii mediutn, ab extremis emittens humorem fccdnmel fu-
S. Matthia prepe Trcviros, post libros de Vila S. Ber- mum telerrimum, diu ignem servavit. Tunc incepil
nardi desumpium noiaiur, cui el-iarnsequens preefi- sanctus loqui de pcenisinferni. Pairi dixii, quod ipse
gituv litulus : Gloriosum miraculum a quodam tno- esset simitis illi irunco, qui non poierat igne divim
nacko Claravallensi cum sequentibus conscriplum , succendi,nec flere peccata sua, nec suspiraread Desm,
quomodo S. Bernardus moriuum rcsuscitavit, quw setl ipse-in infemo, nisi pxnitentiam agerel, in mter-
in Viia omissa sunt. Quce in isto ccgvapho se- ntim arderel, fieret, et feieniem fumuincmilleret.Ad
quuniur post hoc miraculum, pveeievmitiimus; sed B qum verba paier dicius compunctus,eumsecuius est, ei
notamus superiorem historiam ibi etiam notatam monackus facius est. Et ad majorera facti confirma-
esse. Mivamur iuterim adeo iliustre ac primee tionem subdit Stheplianus : Ecsc audivi in loco
classis "miraculum non invenivi inter aiia innu- ipso, ubi prwdicaiio facla est, a D. Caione, domino
mera, quoo summa cain fi.;e ac diiigcntia scripto- de Fontanis prcnepote B. Bcrnardi, in loconaiivi-
rcs cmni exceptione majores annolarunt, ut su- taiis suw, Fonlanis dicio.
pra vidimus , quaudo sanctum thaumaturgum, po- 61. In nostra apographo e ms. Aurecevallis, de
pulos Germanieeciassico sacro eientem ad expedi- quo mcminit commentarius prsevius § 2, num. 21,
tionem orientnlem, comilabantur, et quce patrabat el cujus exempiar, sicut colligo ex"ejusdcm pvinci-
miracula, accuratissime observabant. Consuli in- pio ac decursu, idcm ilhid est, vel simile cum eo, e
teriin possunt, queehabenlur in Commentario pvee- quo desumpta sunt excerpta, quse sub nomine Gau-
vio § 40, n. 428, de mortuo ad vilam vevocato pev fvidi exslant apud MabjHonhim; m nostro, inquam,
sanctum, in Gevmania pveedicanlem, ex libro Mi- apographo, auctore, prout eidem prceiiotatur, disci-
raculorum domni Hcrberli : apud quem tamen in pulo,Parisiis a S. Bernardo ctd ordinem converso,res
edilione Chiffietii I.oe mivaculum non invenio; ac xaira navratur in huuc modum : Facium est in
pvoinde non est mihi exploratum, idemne cum su- pritnis annis, messis tempore, venerabilis Bcrnardus
periove, an aliud sit. loquens cum fraire qv.odam,scdebatin d.escensu.ne-
§ III. Modus tnirabilis, quo pater sancli Bernardi tnoris, quod tninisierio illi (actum erat proxime de
conversus dicitur, secnndis curis expcnsus; piau- Claravallensi) qued nunc est,in escctso superetninet
strum, fracto axe, longius promolum; caducus monte : eccevero coram
Humberii morbus sanaius ; alier in Spiritu et in ipso fractum esi plauslnnn,
corpore adjutus, etc. qnod oneraium manipulis fratres laici, bobus iraken-
59. Palvem S. Bernardi ad monasticum hisiiluiiim, tibus, dcducebant. Fraclus esl auiem axis, iia ul vis
relicio soeculo, transiisse retulimus in commentario transversi digili spatio cokwreret. Turbati iiaque fra-
preevio, § 8. Modus autem mirus, quo iila res acei- ires conquerunlur abbaii super gravi damno, qucniam
disse, ibidem narrabatur e Yincenlio Bellovacensi, et manipulos jamjamqne cadenles qiwinodo in.grangiam
cujus locum unum non convenire cum altero, ob- possent deducere, non habebant. At itle, facto eminus
servabatur; modus, inquam, mirus ille babebat ali- sigtw crucis; in nomine, inquit, Domini, ileusqttein
quid, unde Manrico et mihi displiceret. Notabam arcam. Erat aulcm grangia tongius posiia a locoisio
ctiam, quod nihil de eo scriptum reliquisset Guil- ul vix posset abindc vox ciamanlis audiri. Cumque
lelmus biographus. At modum hunc magis pvobabi- D ht areatnpervcnisset carrus, tanquam compleiojam
lem faciunt ea, quseleguniuv apud P. Jacobum Eckard obedieniiwmhnstcrio, qvAprius cadere prohibebatur,
in Scripioribus ordinis Prcedicatovum tomo I, pagg. confracto axe, cecid.it in ipsa hora. Quo facto vaide
188 et 189, inler scripla F. Slephani de Borbone, consolali sunl fralres.
vel de Bellavilla, qui floruit proximo post Bernar- 62. In laudato mox ms. referuntur isla : Illud
dum sseculo, Christi decimo tertio. Quanquam au- quoquequod de viro reverendissimo Eumberto, posi-
tem in diclo Commentario prolati sunl loci duo eju- modtimabbale Ignacutri [forf ad Igniacum vel Ignia-
sdem, qui supra, Yincentiide bac conversione, quo- censi], factum est, non siiebo : erat enim, cum ad
rum uterque esl fere consimilis ei, quem Stephanus Claramvallem vcnit, jatn provectioris wiaiis, et ca-
memoratus de illa refert; ejusdem lamen Stephani duco morbo laborare solebat. Arreptus ergo sclita in.
narrationem, ut cum Yincentiana conferii possit, firmitate,_sed multo acrius sotito, una in die septies
quia brevis est, huc etiam transcribendam duxi. cecidit : iia ut in insaniam versus, deniibus appeteret
Siephanus itaque reni gestam, ejusque adjuncta sic eos, a quibus lenebatur in lccio.Videns aulein vir
memorat: Domini, fidei zclo. accensns : Quid agimus, inquil :
60 Audivi, inquit , quod , cum B. Bemardtis eanms ad oraiionem. Cuinqueingressus oratorium in-
 969 GLORIA POSTHUMA. 970
clinassel se, sine mora petietrans cwlos oratio justi, A perfecte omnta cognoscensper spirilum, qum versa-
desideratum reportavit effectum. Prolinus enim inter bantur in corde meo, sicut post reditum ejus comperi,
manus fratrum donnivii Humberlus, sequentiquc die oravit pro tne, ne deficeret fides mea. Ibi, ibi, supra
accipiens sacramenta divina de-tnanu sancti ,et beali quam essem, impressisti me mirabiliter cordi ejws,
viri, sanus factus est: et plurimis postea vivens annis, Doinhte Deus meus! Gralias iibi! gratias tibi! Unde
nunquam deinceps hujusmodi infirmitaie laboravit. enim tal: animWfintali pectore talis locus? Simile
Faetum hoc aliis verbis refertur superius apud nos quiddam sibivenerabilis Albericus , qui hodie abbas
lib. i Yitse quod tamen cum non sit in ipso textu est in loco, cuinomenest BenedictioDei, de se, cum
Guillehni, sed aliunde eidem intevjectum; rei gestee novilius esset, accidisse testaiur : subita siquidem et
veritas ex citato optimse notce apogvapho coiifir- veheinenlissima tentatione impulsus, pautominus ces-
matur. sit, cutn venerabilis Bernardus, qui ilinere diei unius
65. Ignoseat mihi lector, quod hic subdam ex eo- aberql, hoc ipsutri, Domino revelanle, cognoscens,
dem ms. Aureeevallissnnitatem animse, quam auctor surgensque de nocie eadem hora festinavit ad conso-
inter miracula a se reiata, a S. Bernardo se acce- landuni eurii.
pisse ingenue et gratantev agnoscit, quando vir san- 63. Alia nonnulla , qtice apud laudatum scripto-
ctus oculos ejus, in tenebris hujus sceculi, et quasi R rem lego, in compendium redigo. In villa proxima
in umbra mortis sedentis illuminavil, etpedes ejus Castellioni, sanguinis fluxnni patiebatur hotno per
divexit in viam pacis. Non debeo, iuquit, qui de cm- tnuttos dies : queni sanctus, dum illac forte trans-
teris loquor, tnei ipsius oblivisci, ne forte ingratus in- ibat, signavit, ac sanguinem stitit, videnlibus atque
veniar. Deinde exposito insigni fructu, quem sanctus stupentibus universis. Sequenti vero nocte malum re-
retulit in scholaribusParisiensibus, itadeseipso lo- diit; at vir sanctus librum'suum mitli ad eum, et
, quitur idem auctor : Sit benedicta dies ilta a Do- ad caput ipsius deponi jussit, et convaluit. Ho-
riiino, qua sedenti in lenebris, et umbra moiiis, Inx minem pauperem de Campaniamulier adultera male-
orta estmihi! Sit benedicta dies, qua sol jusiiliw, ficiis appetens, ul djcebatur comminaia fuisse ei, ita
imo misericordiw Oriens visitavit ex alto miseram tractaverat, ut miser homo, consumplis carnibus, nec
animam meam! Adversum et perversum nimis hotni- mori posset, nec viverepermilleretur Hic cum ad
nem, in verbo uno, in momento, iriictu oculi,inwsti- Dei hominemesset adductus..,, per duos fratres lan-
mabili tnutatione dexterw Excelsi prorsus in alium guentem hominem anle allare deportari Jubet; et
hotninem recreans, ut sim initium aliquod crealurw supposito capiti ejus vasculo, in quo corpus Christi
ejus. In wterttum non obliviscar miserationis hujus, conlinebalur..., in brevi convaluit homo. Potuisset
qua lam copioseprmvenius, tamsubiti mutatus, mul- intexihuic paragrapho conversio monachi, qui ter-
lorum super me animos obstupescerefeci. Multi vero lio defecerat ab ordine, monitis hac precibus S. P.
in illa captura Dominicis retibus irretiti sunt pisces, Bernardi obtenta, nec non poenitentia ejus, ac pa-
multi et in itinere adjuncti nobis, ita ut,_ transacto tientia in paterna Dei castigalione; de cujus felici
probqtionis anno, ex kpc collegio monachi facti simus consummatione, prout narratur locis statim allegan-
viginti et unus, Ex his supplenlur et confirmanlur dis, beatus Bernardus [Tissierius add. thullum]
ea, quce in Comraentaiio preeviog 10, preemissa simt hilaratus, sermonem devolissimumad jratres in capi-
decaptura apud Parisienses : deinde commendatur tulo fecit, comincndans in co dignuin pwniientim fru-
anliquilas et auctoritas scriptoris istius, e quo tam ctuin, el admirabilem paiienciam ejus, omnibuspro-
hsec, quain superiora, queemodo ex eo recitabamus, ponens exemplum; sed quia hujus rei gestce nar-
sunt extracta. ratio satis longa est; legi ea potest apud Horstium,
64. Proxime subjuugit idem scriptor, se ab eo- ac Mabillonium, lib. vn YitseS. Bernavdi, cap. 25,
dem viro saiicto curatum fuisse, dum infirmo erat apud Tissievium vero in Exordio magno ordinis
16.
corpore, et afflicta mente. Eodein sane, ait, iiroci- Cislerciensis distincfione 4, cap.
itii nostri teir.pore, absente aliquando Patre nostro , D § IV. Synopsis miraculorum S. Bcrn.ardi, quw sunl
innumerabilia (7).
capi corpore infirmari, ei affiigi mente (scio quia Sa-
tanas expeiivil rne, ut cribraret sicut triticum); sed SECTIOI. Infirtni, cmci, surdi, muti, claudi,
non tatuere Palrem, qum circa me agebantur, et contracti, fatui, pkrenetici, el alii a- S. Bernardc
(7) Quamin Commentarib pfeevio § 64, u. 718 pro- ita tamen ut in hac capitum ac numerorum nova
misi mivaculorum synopsim, huc distuli. Rationes, facta sil divisio. De locis, qui occurrent ex libro
quee rae moverrint, ut illam darem, ibidem exposui. septimo, consulat lcetor Conimentariuin nostrum
Ejusdem exemplar ms. perhumaniler mecum com- libris Yitee preeviuin | 66, et quse posf librum sex-
muiiicavit Reverendus admodum ae amplissimus tum a pag. 551 dicuntur de Fragnientis ex Herberto
dominus Alexander Adriaenssens, celeberrimi cceno- . apud Mabillonium vulgatis. His adde ea quse.relata
bii S. Bernardi in lerritorio Antuerpiensi ad Schal- sunt superius in Gloria posthuma. Caeterum hanc
dim, abbas meritissimus. Svnopsim porro lianc col- nos synopsim in sectiones duas, appositis etiain-
legit R. A. D. Bernardus Tiftimermans, pastor in utrique ad marginem numeris ac nolationibus,lecto- par-
capella S, Jacobi, quondam superior, el novitiorum tjmur. Hsec habui, dequibus moneremmeum
magister in ista abbatia. Citationes, quas designat, rem; ut nihil jam supersit, quam producere. ipsam
procedunt secundum ordinem anlerioris editionis, synopsim, verbis laudati Domini collectoris ' huc
libros quinque Yitce, ac sextum , qui est de rairacu- transcrintam. ..
lis, complectentis, proutetiamfitmeditionenostra;
PATHOL.CLXXXV. 31
t)7i S. BERNARDICLAR^E-VALLENSISABBATIS 972
spspiiati.—66, 67. Pvimummiraculum a S. Bernardo A Ilem ibideni, virum pauperem longa infirmitate
factum narrat Guillelmus lib. i, cap. 9, num. 45. vivibus fvaclurn.
Josbertum scilicetin extremis positum, et extra sen- Itcm canonicum regularem semivivum curat
sus, feeit libere loquenteni. Confitetur homo sua ibid., num. 7.
peccata, cseterisque bene dispositis ]uxla sancli Pa- ltem ibidem, puevum morbo incognito Iaborari-
tris consilium, duobus aut tribus diebus post mori- tem, et post benedictionem lapklem evomentem,
tur. ibid.
Absens periculose quemdam cegi'Otantemsanaf, Fratrem suum Girardum, ipso tesle, sanat a
dicens cjusdem uxori : « Yade, sanum invenies vi- morbo, serm. 26, n. ull. in Cant.
rum tuum. » Illa vero sie invenit. Cap. 6, n. 27. 69. Multos alios a variis morbis ab ipso sanatos,
Avunculum Galdiicuni a febri subilo sanat. Cap. pvceter diclos viginti tres, manifeslurfl est ex cap.5,
10, num. 46. mim. 15, lib.ii, ubi dicitur e maxima ei in cura-
Ipsum Guillehnum libri auctorem, eoquod sancto lionibiis segriludinum gvatia i fuisse e Febvicitan-
Patri in comedenda carne non obedirel, reiuciden- tibus, inquit ideni auctor n. 18, multis nianus im-
tem, et usque ad inortem afflictum, ]arn aquieseen- ponens, et aquam benedictam povvigens ad biben-
tem comedere, subito sanal. Cap. 12, num. 60. dum, sanitatem obtinuit i et divefsa loca perlu-
Mulierem a caduco morbo sanat. Cap. 14, num. si.vansbenefaciebat iis , qui infivraabaiituv . , cu-
67. rando fcbricitantes, lib.-m, cap. 6, nura. 18, nar-
Episcopus Mediolanensis discum, ex quo sanclus rat, ingentem multitudinem languentium , 'guslato
Pater comederat, afferri jubet : ]ubetque infundi pane ab eo benedicto convaluisse , omnes, qui gu-
aquam, et panis exiguas buccellas apponi. Comedii staverunt juxta promissionem a S. Patre factam.
et bibit, el absque ulla dilatione a febrium vehe- Manifestum est ei'go, paucos, vespectueorum,quo5
nienti ardore convaliiit, lib. 11, cap. 5, n. 19. a variis morbis curavit, ab auctoribus iu parficii-
Nobilis quidarn de medicoruni auxilio desperans, lari adnctatos, quod el confirmabitur ex avt. 5 se-
bibit de lavacro manuum ejus, el convaluit, cap. quenti.
7, num. 46. 70. Reverendissimum Humbertum, Igniacensis"
Sacerdos desperabililer cegrotans, et ad extrema postea cccnobii sedificatoi'em,et primum Palrern,in
devenisse visus, per tunicam S. Bernardi subitc Claravalle ab acri morbo epilepsise sanat, lib. i,
sanaiur, lib. iv, cap. 1, n. 2. cap. 10, num. 48.
Fralrem Robevtum Clarevaliensem positum in n ltem mulierem prse boc morbo impolentem ad
extremis a' sens sanat, n. 4. loquendum , manus impositione, lib. vi, cap. 14,
Militem quoque in via, ut quocunque modo de- num. 47.
portarelur ad vivum sanctum , n. 5. Item monachum quemdam , sed pvo pavte; ita nt
68. Miles ad piimum gustum panis ab eo bene- casum pv32seniivel ad elisionem pvsecavendam, eo
dicti, plenam recipit sospitatem a febre quartana, quod sic magis saluti animce ejus expedire cogno-
qua graviter labovaverat mensibus fere octodeciffi, visset, lib. vn, cap. 8.
usque ad phrenesim, cap. 4, n. 24. Absens sanat paralylicum , Albertum nomine, in
Ibidem nuin. 25, indicat aiictovmullitudiuemfe- Hispania, lib. iv, cap. 6, n. 55.
bricilaiitium curatam, et intev alios clericum quem- Item mulierem paralyticam, tangens eam sub suo
dam gvavissima fehvi corveptum, in pcenam , quod palliolo, lib. v, n. 6.
subsannans fideni populi blaspbemassel, sed corn- -. Lib. vi, memorat duodecim alios a paralysi saria-
punclum sanavit S. Bevnavdus. tos : ex quibus, ni fallor, sunt decem , quos lib. iv,
Juvenis quidam correptus febri, epistolam su- cap. 5 et 7 memorat.
sceptam a S. Patre collo suo appendens sanatui 71 Yirum hydropicum clngulo suo accingens sa-
prolinus, cap. 7, n. 40. D nat, lib. iv, cap.7, n. 57.
Mulierem ab annis octo pessima ccgritudine Ia- Aiiselmum episc. Ilavenbergensium , in fronte et
boranlem, vehementi tremove et validis motibus faucibus gravissime patienlem, ita ut vix aliquid
uuiversa paviter membva epnculientem sanat, lib. guslare posset, aut loqui, sanat, Iib v, cap. 5,
v, cap. 1, ri. 5. n. 19.
Movti pvoximum manus imposilione facit subitc Exanimem, et diu sine sensu ]acentem, ac quod
anibulave, lib. vi, cap. 13, n_ 44.... detraxisset miraculis S. Patris, sanat, ibidem
Item puevum a mullis diebus.ne unum quidem n. 20.
passum poteiitem. ambulare, ibidem. Pueruni incessanter flenlem osculo sanat, lib. i,
. Ilem niulieremv.iribus corporis adeo destitufam, cap. 11, n. 25.
ul.nec ambulave, nec stare posset, cap. 14, n. 50. Petrur.i, Astuiicensem episc. in Hispania, pileo
In eodem lib. vi, alius a febri sanatus narratur. suo ipsi transmisso etimposito, sanat a dolore ca-
^ num.5, epist. Gaufridi, post. lib. vi. pitis, lib. iv, cap. 6, n. 56.
Yi um nobilem-gravissima infivmitate laboran Aiterum a dolove capiiis sanaium memorat, lii..
tem curat, ibid. vi. - .
 873 GLORIA POSTHUMA. tm
in capites aucium curat, lib. iv, cap. 4, n, 24, A Ihidem cap. xv, num. 51, gradiens genibuset ma-
Unum a tremore capitis sanat. lib. vi. nibus curatur. -
72 Yeniamus ad ceecos, surdos, claudos, maneos Lib. vi, memorat undecim contractos, et omnino
etc. Transeo modum curation.s, nisi eircumstantia impolentes curalos, lib. YII, cap. 19, unam.
occurrat notabilis, conteutus etiam solum lib. vi, Caputerigere non valentes memorat, lib. vi, cu-
sine eap. et n. eitare, quia neglexi ea nolare, eo ratos 5.
quod non judiearem esse opus.. 75. Puerum fatuum et mentis inopem, ciaudum
Puellam lucis impatientem sanat, -J-lib.n, cap. 5, quoque surdum et mutum sanat, lib. iv, cap. 8, num.
num. ult. 44.
Illuminat puerum csecum in testinionium quod ex- Lib. vi, fatuos duos menti restitutos memorat.
peditionem in Orientem, Deo inspirante, prsedica- Henricum virum magnum et potentem in domo et
verat, lib. iu, cap. 4, n. 29. farailia ducis Bavarorum, magna ex parte phreneti-
Pueruni in uno oculo ceeeum sanat, Iib. iv, cap. cum, et aliis incommodis laborantem desperabiliter,
'
1. n. 6. . sanat, Iib. iv, cap. 7, num. 57.
Alterum ibidem utroque oculo orbatum ex utero Item phrenelicam idem, lib. iv, cap. 4, sanatam
malris, n. 7. B commemorat.
Omitto multos alios, quos idem lib. iv, illumina- Itemalteram ibidem, cap. 6.
tos memorat; cum lib. vi, eosdem videatur memo- Lib. vi, etiam phreneticum sanatum memorat.
rare. Ahsens corpore, sed prsesens spiritu, submergen-
Lib. v, caecum et csecam illuminatos memorat. dum salvat.
Lib.-vi, memorat illuminatos centum octoginta SECTIOH, Mortut ad vitam revocali;mors dilata;
quatuor, ex quibus pro ma]ori parte utroque oculo impetrata proles; parlurientes adjutw; imperium in
ccecos, quosdam uno, multos ex utero matris inve- dmmones, besiias, el elementa; atia stupenda miracu-
nies. la; conversiones; pwnm obslinatis inflictm; reconci-
Lib. VII, cap. 18, memorat urtum illuminatum liationes; prodigia S. ihaitmalurgi innumerabilia.—
osculando lerram, et eadem oculos confricando, 76.Mortuos resuscitavit tres: urtum memoratlib. vn,
quain audierat S, Patrem tetigisse tvanseundo, Ita- cap. 19, idque mortuum subito in poenam blasphe-
que habes centuni nonaginta unum in parliculari mise adversus S. Patrem. Alterum resuscitatumme-
csecos illuminatos. morat, lib. u Yitse ejus a Joanne, cremita, editus :
< 75, Surdos auditum percepisse octoginta sex me- lertium, mulierem scilicet resuscitatam memorat
morat, lib. vi, 'u Barnabas de
Montalbo, Hist. Cislerc. lib. m, cap.
Mutos triginta ct unum. loquelam recepisse me- 65. Yide cap. 50 MedullseYilceS. Bernardi.
morat, ideni, Ub. vi. In agone positum revocat, et quasi retrahit com-
De uno vero mentionem facit lih. vii, cap. 21. meanlera, nec insalutatum abire permittit, lib. IV,
Lib. i, cap. 9, num. 44, pucrura ab utero raalri cap. 2, num. 8.
habentem inanum aridam, et brachium tortuin, sa- Quidam moribundus ex mandato S Patris mor-
natum memorat. tem differt ad magis opporlunum tempus, lib. vn,
Lib. II, cap. 5, n. 18, memorat aridas manus, et cap. 9.
membra paralysi dissoluta incolumitati restiluta, Reginee Gallieesterili partum.prsedicit et impetrat,
et hiteraliamanum adolesceritis afidam et retortam lib. iv, cap. 5, num. 18.
ad brachium. Malhildis Anglorum regina invocat absentem, et
pavtum edit desperatum, ipsa pariter desperata, lib.
Lib. IY, cap. 4, n. 29, memorat pueros mancos
iv, cap. 1, num. 6.
duos curalos : quos vero in sequentibus nieraorat
Mulierem anno inlegro gravidam mirabiliter facit
mancos curatos, memorat etiam lib. vi, memorat
autem hic mancos et habentes manus aridas cura- parere, cap. 4, num. 22.
Alteram ibidem periclitaatem in partu, aquabenedi-
tos quinquaginta septeni. Plures alios a simili infir- cta liberat,
Habenles bra- potata
mitate sanatos indicat cap. 9, n. 52. 77. Nunc dicendum de virlute miraculosa, quam
chia arida, seu impolenlia ad motmn, curat tres, habuitin deemones, lib.ii,
' cap. 5.
Hh. VI. « In deemonibus eliminandis, ait Arnaldus lib. u,
-74. A fislula pedis sanat juvenem, lib, i, cap. 9, cap. 5, num 15, frequenlior operatio erat. J Ilem •
ni m. ult. Huc spectant claudi, qui gressum per vi- t Maxime oppressos a diabolo diligentiori studic
ru m sanctum acceperunt. pui'gabat, s cap. 4, num. 24.
Lib. i, cap. 2, num. 54, memoratunum, Inter alios, de quibus particulariter fit mentio,
Lib. iv, cap.'4, num 28 et 29, memorat duos, lib. i, memorat^deemoiiiacum, surdum, ceecum, ef
quos in sequentibus memorat, eitat etiam, lib. vi. mutum euratum, cap. 14, num.67.
Lib. v, num. 7, memorat etiam duos. Lib. II, cap. 2, num. 10, mulierem; num.li,
Lib. vi, memorat centum quinquaginta sepfem puellam; cap. 5, num. 15, mulierem; num. 17,
claudos ereclos, ex quibus pauci curvi fuerunt. puerum: et mulierem; in fine num. 20; eap. «,
 975 S. BERNARDl CLAR^-YALLENSI.S ABBATIS GLORIA POSTHUMA. 976
rursus mulierem, num. scilicet 21 et 22, num. 25, A nec ullatenus, se preesente, ejusmodi exercere posso
virum, num. 24, mulierem ac deemoniacosliberatos rapinam : nempe abborrebat ab ea vir mansuetus,
memorat. lib. in, cap. 7, num. 27.
Lib. IV, cap. 1, num. 7, memorat dcemoniacum Aquam mutat in vinum, lib. vi, cap. 17.
curatum per stolam qua S. Paler in missa usus fue- Candelam shie igne miraculose aecendit; num. n,
rat. Alterum, lib. vi. epistolsein fine lib. vi.
Monachumadiabolo agitatum ad inslar damioniaci, Rigor et inflexibilitas seris, leneritudini digili ejus
iiberat, lib. n, num. 7. cedit, lib. VII,cap. 27.
Feminam ab incubo dsemonemirabiliter liberatam BenedictioCjuspanem ab omni corruplione mullis
jnemorat, lib. u, cap. 6, num. 54 et 55. annis vindicat, quod et ipse Esldlo Danorum archi-
A malcficiis virum liberat, lib. l, cap. 10, in episc. lninus confidenti promiitit, lib. iv, cap. 4,
fine. num. 24 et 25.
, His adde, quod narrat lib. u, exordii ofdinis Ci- 80. Sequuiiturqiieedam conversiones iiori sinemi-
slerciensis, cap. 7, item traditio. Yocaius S. Palef raculo factee. Gceterse,(este etiam Alexandro III,
ab Innocenlio II. Romam, in fine schismatis dcemo- in bulla canonizationis S. Patvis, sunt innumera-
nem, cujus insidiis rotam curru vectus fregerat, Bbiles.
ejusdem rotse fractioni miraculo substituit. Noii dubito quin mivaculosa fuerit conversio il-
78. Sequuntur qusedatn miracula, ad graliam sa- lorum amplius quam tfiginta sociorum, cum quibiis
nitatum non pertinenlia, ex quibus conslabil, Ber- Cistercium est ingressus , cerle aliquorum, lib. i,
nardum ct elemenlis, sed besiiis, etc, per mivacu- e.ap.5.
lumimpevasse. Huic adde conversionem suee sovoris, cap. 6,
Pluviam procural miraCulose nondura religiosus , num. 50.
lib. i, cap. 5, num. 14. Nobilium cobortem militum per potum benedi-
Miraculose vires obtinet ad laborandum, cap. 4 , ctuin convevlit, facitque omnes moiiaclios, cap. 11,
.num. 14. num. 55.
Subvenit penurise suorum per miraculum, cap Ducissam Lolliaringiee converlit. Yiderat illa in
.6, num. 27. somnis Bernardum serpentes seplem horribiles de
Annonam multiplicat, cap. 10, num. 49. ulero suo manibus propriis extralieutcm, etc., cap.
Epistolam scribit ininibresine imbre, cap. 11.i 14, num. 6S.
nura. 50. Convertit miro modo Guillelmum Aquitanise "du-
Indignusnon potest deglulireeucharistiani, oranti! ^ cem, posiea sancte mortuum, lib. n, cap. 6, num.
S. Patre, qui eum indignum novcral: sed confessu:> 58. Item Petrum Pisanum, cap. 7, num. 45 et 40.
ipsi, siue diiTicultate deglutivit, num. 51. Yictorem antipapam, num. 47.
A multitudine muscarum oratorium purgat, eas! Ilem venerabilem quemdam clericum Mascelinum,
excommunicando (iinproprie sciljcct, juxta alib i lib. IV, cap. 5, num. 14.
dicta), num. 52. Itcm Ilenricum Germanum regis Gallise, lib. iv,
Equum indomitum anle suos pedes facit stare , cap. 5, num. 15.
cap. 15, in fine. 81. IteniAndrseam quemdam miro modo pree cee-
Donum lacrymarum subito impetrat cuidam Ni- leris jam diciis contra iiitentcm, ibid.
colao, cap. 14, num. 68. Item Gaufridum de Perona cura variis aliis, num.
Gaufrido de PeTona nimia tristitia affiicto impe- 16. Item illius palrem, virum nobilem etpotentem,
trat subilo spirituales consolationes, lib. iv, cap. 5 , num. 17.
. num. 16. Ilem nobilem virum Henricum de Salinis, cap. 8,
Yicioriam impetvat duci Ranulpho, lib. n, cap. 7 , , num. 49.
num. 44.
U Clevicos obstirialissimos converlil, iium.5, epist.
Item duci Theobaldo, ibidem in fine lib. n. post lib. vi.
Itera Povlugallensibus contva Saracenos. Ita habeiL Item populum Albigensem obstinatissimum in
Medulla Yitse ejus. hceresi Iienriciana, ibid., num. 10.
DeiUemex capite B. Ceesarii miraculose extrahif , Item monachum dubium civca vevitatem Euciiavi-
lib. iv, cap. 1, num. 1. sliee, in sua fide ]ubet communicare, el convertit,
79. Cum lues grassaretur in animaliabruta, bene- lib.vn, cap. 6(8).
dixit sal, et apponi ipsis jussit, ct prolinus lues ces- Yavios clevieos Parisienses adreligionem conver-
sa?it. Quod iii aliis, ait, quoque monasteriis vidi-- lit, eap. 15.
mus et cognovimus, efe., cap. 4, num. 28. Lalronem a crucis supplicio liberat, et sanctum
Aliquoties fugienlem, et, ut videbaluv, protinu: ; facit, cap. 15.
capiendum vel lepusculum a canibus, vel aviculair' Blaspheinura suum a-morte suseilatum convertit,
ab accipitribus, signo crucis edito, mirabililer libe- cap. 19. - _
ravit; dicebalque scquenlibus, fruslra scse conari,i 82. Alexandrum canomcum et doctorem Coloniea-
- (8) Vide comment. pi'ccv.num. lil.
977 DONATtONES PI.E PRO CLARAYALLE. 87!
sem per piscem ipsi oblatum, et priusbenedictum, j\ 84. Numera nunc miracula in particulari recen
religiosum facit, cap. 20. sita, et jnvenies sexcenla septuaginta sex. Yerura
Sacerdotem concubiiiarium el monachum aposla- bsec esse pauca respeclu eorum, quee in pa.rticulari
tam couveriit, cap. 21 (9). non sunt reeensita^ modo ex dictis constat et con-
Item monachum terlio apostalantem, cap. 25. firmabitur articulo sequenti, in quo R.D. Pastor,.
_Hcec breviter de conversis a S. Patre, quorum anlea laudatus, ostendit mir.acula S. Bernardi essc
conversio non tam exemplum, quam miraculum innumerabilia. Manricus autem ad annum Christi
venit reputandum, ut videre est suis locis : uride 1185, cap. 4,- hwc scribit in rein noslram, oblala sib*
meritoGerson,doctoretcancell.Parisiensis: c.Inter opportunitate agendi de libro Miraculorum invento <r.
miracula, ait, serm. deS. Bern., prcecipua egoilla Petro Monoculo abbute, de qua re exstat - narraiw
deputo, quee egit in conversione illorum, qui etiam Herberii superius in principio libri sexli, el quam at-
converfi totonisufugiebant. i Sed tales pro inaxima legatus Manricus ex eodem auctore eliam recitat:
parte ]am allati erant. 85. _ Invenio, inquit, num. 5, nolatione dignum *
85. Consiat et nonnullos viro sancto obstinate. circa hunc librum, id quod Ignatius Firminus Fite-
resislentes divinitus fuisse punitos. Inler alios Rani- riensis observatum reliquit, postquam cum aliis
nulphum quemdam Doratensem abbatem, lib. n, 13 quhique contulissef, etctim Joanne Eremita, si-
cap. 6, num. 55. mulque cum Exovdio atque Ceesavio, quibus ex_
Yarios a dsemone possessos, num. 56. parle avgumentum haud dissimile, ultra palrata
Petvum Leonis antipapam, cap. 7, nuin. 47. quasi -calervatim, et in confuso, velut cum cunctis
tI;ijusfautovem,Gerardum Engolismensem, cap. 6, gustaturis panem, cui benedixit (et erat panum in-
num. 59....... gens mullitudo) reproinisit salutem,exsingularibus
Gaufvidumcomitem Andegavensiurii,lib. iv, cap. o, alque speeiajioiibus, centum et septuaginia supva
nuni. 15. mille mivacula refervi, cpjceSanclus fecerit. Vcrba
Girardum quemdam clericum, lib. IV, cap. 4, ejus, qum sunt apud Manricum, ita sonant: t Nam
nuni. 23. ceecos a nalivitate inveni illuminalos 221; mutos
llem Thomam de Beverla, quem ipse S. Paler loculos, et surdos auditui rcdditos 180 ; claudos
testatur, subita et horrenda morte proereplum, gressui donatos 126; mancos, et. debiles viribus
epist. 108, num. 5. et manibus 184; contractos libero suorum mem-
Tvanseo reconciliationes varias, ab eo non sine brorum usui 125; amentes 11; deffiimi ires mor-
miraculo factas inter privatos et publicos, inler . tuosluci et vitae redditos, et sexaginta sanalos ab
J aliis morbis. >
et
reges principes, inter civitates et civitates ; inter
_ios ct Eeclesiam; inter episcopos et clerum : ita
til rnerito vocetur angelus pacis.
(9) Yide supra, numero 50.

- "
DONATIONES PliE
: TEMPORE S. BERNARDI
CLAR^EVALLENSIBUSFACT^:.
Quce numeralibus^notis 1, 2, 4, 7, 9, 10, 11 prajnotantur, nuuc primum in lucem prodeunt. rias nobis-
cum perhumaniter communicavit D. RIBIEREDEJUBENVILLE, Scholw chartarum alumnus.\

I. -"'_' D quod Deus nostris temporibus revelaverat, Abbas

: JOCEHANiNUS IMMUNITATEM DEelMillUM. religiosus, rogaus, et cum omni humilitale depo-
scens quatenus de fundo ipsius loci et inmiiiiitati-
(Cartulaire de Clairvaux, Grangia-Abbatie. IVa. -r-
Anno 1121.) bus suis et de aliis quibusdam jebus necessariis,
ln nomine summe et individue Trinitatis, Patris aucloritatis nostre presidio murtitum privilegium fa-
elFilii et Spiritussancti, Ego Jocerannus, Lingo- ceremus, et presentis pagine decreto sollemniter
iierisis ecclesie nutu D.ei episcopus, cum in e]usdem confirmaremus. Cujus juste et i'acionabili peticioni,,
niatris basilice greffiio una cum Archidiaconis no- libenter adquiescere decernentes, qnicquid justicia ;
,stris et multis aliis religiosis personis, presente et honestate dignum postulare visus est, tantoruiii
etiamDomiuo et patre nostro Lugdunensium Pri- virorum judicio recto ordine ad effectum perducere
mate Humbaldo, cum suoruni comitatu reverentis- curavimus. In pvimis igitur firriiam inmunilalem et
simo, destatuel ordinatione ejusdem ecclesie una- perpetuam libertatem in Cliristo, salva Lirigonensis
nimiter tractaremus, venit.ante nostre presencie Episcopi canonica obediencia et subjectiorie, ipsi
-
optuUis domnus Bernardus,inonasterii Clarevallis, loco et fratfilus presenlibus el in postcrum succes-
979 DONATIONESPIM PRO CLARAYALLE. 980
suris deceviiimus, mandatnus el confirmaraus. De . _ capellani. Actum est hoc apud Molismum anno ab
possessionibus aulem et laboribus eorum pveci- incaimalione Doffiini MCXXXI% regnante Rege Lodo-
pienles precipimus ut quocumque.loco in toto epi- vico, 'Wilenco Lingonensi Episcopo, et Hugone Duci
scopatu nostro nulriture vel agriculture ipsi et.fa- Burgundie, et Thebaldo Coniith
miiia eorum labores exevcuerint decirnas suas ipsi m.
habeant, el de manu Lingonensrs Episcopi, cui de- UEGULAEES CANOMCI S^CULARIBUS SUBROGAKTUS. IS
cimarum dislribucio proprie perlinet, ad sustenla- ECCLESIA S. LUPI.
tionem et receptionem pauperum suorum decimas
(CAMUSAT, Proinptuarium sacrarum antiquitatuin
illas possideant. Si quis lamen presbitevorum qui Trkussinm diwcesis, folio 297. — Anno 1155. —
anteriori dono decimas illas hodie possidet hoc tam Collatum cum originali.)
legitimum noslve dispensatiOnis donum concedere Coriligit, Ut divse memorioe Teobaudus
nolueril, et in tanta cordis duricia perseveraveril, Comes consultis religiosis vhis Ilugone Altissiodo-
prohibemus tamen successuris ne sibi ab aliquo rensi episcopo, Hattone Trecensico episcopo, bonee
decimas illas contra nostram auctovitalem posse do- memorise Bernardo Clarevallensi Abbate, Guillelmo
nari esliraeiu, nec illas ulterius accipci'e presuraant. prsedicti Sancti'Marlini abbale pcrvigili cuva traela-
SMautem eveneril ut in aliquibus lerris vel locis ret qualiter ecclesia preefati S. Lupi quse per ne-
alii ecclesie, vel monaslerio, cenobio et jam vel gligentiam quorumdam a divino cullu torpuisse vi-
xenodochio prius ab Episcopo donatis, supvadictos debatur el dicebatur ad religionem convevterel,
fratres laborare contigerit, prout Deus destinaverit, placuit memoralo principi, pveefatisque religiosis
fraterna dileetione requirant, et si habere poterlnt viris, coiisentientibus et universis S. Lupi canonicis
habeaiit. Si quis autem contra hujusmodi nostve ut decessioni secularium fratrum qui tunc ecclesice
institutionis paginam temerario ausu agere pre- prseerant, regulares canonici subrogaventur, ut
sumpserit, iram Dei el maledictionis sentenciam quod illi minus honeste faciebant, isti solemnius et
incurrat: et nisi cito resipuerit cum divite misero cum ffia]ori devolione Domino deservirent. Igitur
infernales penas sustineat. anno inearnali Yerbi 1155. 5. Cal. Decembris, pra>
Ego Humbaldus Lugdunensis ecclosie. Signum dicti religiosi quosdam de ecclesia S. Martini fra-
Guilenci decani. S. Ayrardi archidiaconi. S. Guar- tres elegerunt, quos iii B. Lupi ecclesia sicut dis-
nerii archidiaconi. S. Ego Joceranuus Lingonensis positum fuerat Domino servituros transpOsuerunt,
Episcopus. S. Ego Gocelinus Lingonensis ecclesie qui fuerunt inibi sine proprio Abbate, GuillelmiAb-
archidiaconus. Acla sunt hec anno ab incarnalioiic C balis S. Mariini regimini et providentiee respoiiden-
Domini millesimo centesimo xxi. Indiciione v. Ca- les anno uno, mensibus sex, diebus xn. Anfto4157
lixti Pape II anno m. Francorum Rege Lodoico. n idus Junii. Gerardus prior S." Martini prsedictis
Lingorieiisis ecclesie Jocei'anno Episcopo. Ego Du- fratiibus in abbalem datus est et pvcelatus,vif mirce
randus Lingonensis ecclesie notarius ad vicem Ftil-
simplicitalis et seculai'ium_negotiorum ignarus,
conis. cancellarii scvipsi, dictavi et recitavi,
IL IV,
DONATIO GUIDONIS MOLISMENSIS ABBATIS. IMMUNITAS DECIMAB.UM.
(Cartulairede Clairvaux, Bettus-Mons. HI. — An- de xxxiv. — An-
—
no 1151. In marg. : Guido Abbas Nolismi dedit (Cartulaire Clairvaux, Campigni,
no 1156.)
quicquid habuit in loco qui dicilur Ileis.)
Tempus est juxta Aposlolum operari bonum ad Notum sit presentibus et futuris quod Domnus
omnes, maxime autem ad domesticos fidei; perinde Bernardus primus |Abbas Clarevallis quesivit et
Ego Guido, per Dei patienliam Abbas monastevii impetravit ab Abbate Molismensi Ebrardo et Capi-
Molisniensis, laude el consensu Capituli noslri, tulo ejus decimam laborum fvatrum Clarevalien-
biudo devotissime et concedo ecclesie Clarevallensi [) sium de his que laboraverint infra terminum parro-
ct fratribus ejusdem loci perpeluo possidendum chie Campaniaci, que anfiquitus juris fuisse dice-
quicquid omiiino hactenus habuimus et de nostro batur Molismensis ecclesie. Concessum est ergo et
jure fuit in loco qui dicitur Heis, constituto tamen litteris istis roboratum ne unquam de laboribus vel
aniniQ censu xu denaviovum, quos illa scilicet ec- nutrimentis eorum quoquo modo, sive per mona-
clesia nostre pro hac donatione reddere curabh chos sive per conversos, vel et per mercennarios
qtiotannis circa feslum Sancti Remigii. Quod nostre fiant ad opus Clarevallensis ccclesie, Molismenses
deyocionis donum ut et predictis fratribus pevpe- vel quilibet pro eis decimas accipiant: sed eas per-
tuo maneat inconcussuin et cetevis omnibus cavi- petuo sine reclamatione el calumpriia Clarevalleu-
tatis exemplum, littevis mand.o et nostro sigillo ses teneant, Factum est hoc anno Dominice iiijcar-
munio. Signuffi David prioris, signum Aymonis sub nationis raillesimo centesimo tricesimo sexto, in
prioris, signum Martinitercii prioris, signum Rain- communi Molismensi Capitulo, coram ambobus
gerii camerarii, signum Roberti subcamerarii, si- pvefalis Abbalibus, el affuerunt de. personis eccie-
1
gniim Gallerii cellerarii, signum Roberti subceile- sie Aiho pviov, et suppviores Pctrus et FredericuSs
varii, signum Pelri deRaveriis, sigtiumEnjorranni el lokis conventus, ..-..-
881 iDONATIONESP1_E PRO CLARAYALLE. 982
'
V. A in perpetuumsuccessores hujusmodi feudum in per-
CHARTA ALpnONSI REGIS. petuuin babebuiU in die Aununtiationis B. Marice
[Journal de Trivoux, Aout 1759, p. 1875. — "
Yirginis. -.
Anno 1142.). Et ideo, Yirgo Mater Domini mei Jesu Christi,
In nomine Dei. in cujus Iaudem hic ordo constitutus micat, ego hu-
Quoniam decet unumquemque fidelem de bonis milis servus tuus, Aldephonsus rex Portugalensis,
sibi collatis a supremo largitore Dei ministros par- peto quatenus meum regnum defendas a Mauris ini-
licipes efficere, ut per eos coelestium bonorum par- micis crucis Filii iui, et coi'am hanc ab omni ex-
licipes efiiciamur : ideo ego Aldephonsus, miseva- terno dominio liberam conserves, ac de pfole mea
tione divina Portugalensium rex, noviter, Deo ju- fideles servos et feudi largitores in regni sedecor-
vante, creatus, quia me plus pmnibus debilorem robores. -.-.-.
sentio, cupio me et omnia mea Allissimo offeri'e, u.t Si quis vero contra boc vassallitium et feudi te-
tam ego quam successores mei in perpeiuum re- stimonium aliquid attentaverit, si vassallus fuerit, a
gnaluri, agnoscanl habere regnum de nianu Domini, regno nostro expellatur; si-vero (quod Dorainus non
qui prsesentialiter tradidit illudmihi, ut corde fivrao consentiat) rex fuerit. sit a nobis malediclus, et
et charitate perfecta fidem Christianam ab infide- in stirpe nostra non numeretur, et a-Domino Deo,
lium injuriis defenderem, et sanctam Ecclesiam de qui nobis regnum dedit, omni dignitate spolietur, et
regiji reddiiibus dilarem, ut sic esset regnum san- a suis inimicis victus et cum Juda tradilore in in-
ctum, Deo charum, et in perpeluum stabilitum. feviiosepultus. " : _
Etquia jam me et omnia mea B. Petro et ejus Faeta charta in ecelesia Lamecensi,iv Kal. Maii,
successoribus vectigalem constitui, cupiens nuncet anno 1142.
B. Dei Genitricem apud Deum advocatam habere; Ego vex Aldephonsus.
de_consensu vassallorum meorum, qui absque ex- Egas cuviee preeses confirma
traneo adjutorio me in regiupi sohum conslitue- Petrus Pelaides cuiiee signifer confirmat.
runt, me ipsum, regnum meum, et genteni meam, Evas Ropinias Colom. preefectus confivmaf
et successorcs ineos, sub beatee Mariee de Clara- Pelagius de Sauva confivmat.
Valle protectionem, defensionem et patrocinium Gondisalvus de Saura pvote-sl.
constituo et coustituta fore decerno, ordinando et Rosendus Alvav prolest.
mandando omnibus et singulis successoribus meis, Alphonsus Egea protest.
hi hcereditatem hujus regni iegitime intrantibus, ut s
VI.
singulis annis eidem ecclesice Sanctee Marise de
"Ciara-Yalle,quee est Cisterciensis ordinis, posita in CUARTA SANCI.E REG1N_E.
regno Franciee, in dioecesiLingoneiisi, tribuant in Annal. Cisterc. II, p. 87.)
modum feudi et vassallitii quiiiquaginta marabiti- (MANRIQUE,
nos auri probati, boui, et digni quod recipialur. In riomine Sanctce et individuse Trinitatis, Patris,
Si vevo contigeiit per dominium nostrum aliquem et Filii, et Spiritus sancti. Araen.
hujus monastcvii ordinis pvcefati inlrare, vel mona- Quoniara scriptum est : Declina. a malo, el fac
sterium inibi construxerit, personce et res talis mo- bonum; et non sufficit abstinere a malo, nisi fiat
nasterii sub tutela et patrocinio regis erunt taliter, quod bonum est. Ilem : Initium Sapienliw limor
quod a nullo possirit molestari, inquielari, pertur- Domini, et, qui ihnet Deum facicl bona : et, ope-
bari, vel a siiis bonis defraudari. Quod si contin- ranii bonutn, bene erit in exiremis. Igitur ego San-
gat, in pristinam libertatem restifuantur, quacun- ctia Alfonsi imperaioris Hispaniarum soror, his, et
que hora temporis vel momenti in quo niajori com- aliis exemplis preemonita et edocla, spontanea vo-
moditale id fieri quiverit. Quapropter bona talium luntate, nullo cogente, pro redemptione animsenieoe;-
monasteriorum, et personarum erunt quasi bona n e_tparentum meorum, do vobis Domno Bcrnardo
regalia, et de iUis erit regi eadem cura quam de Claroevallis abbati, boareditaiem sancti Petvi de
suis debet habere. Sivero rex aliquis vel tyraimus Spina, atque hceveditatemsanctse Mafiee de Abor-
(quem de imnbis nostris fuiurum non credimus), ridos, scilicet terras, vineas, prata, fontes, montes
preefafas personas molestaverit, seu illarum bona cultos e.t incuitos, ulviusque exitus et ingressus
subripuerit, non meam aut earum, sed Yirginis ufvinque, videlicet cum omnibus terminis sibi per-
hcereditatem usurpare se credat, et tanquam do- linentibus, quatenus ibidem, me opitulante, in ho-
riiino suo infidelis, sub cujus tutela regnum.nostruni novem Domiiii nostri Jesu Chrisfi, ejusdemque Ge- .
coinmittimus, eodem privetur, et semen ejus non nitricis, monasterium sedificelis in quo vestri mo- •;
elucescat super tervain. Fvafribus vero in dicto nachi, vestrique- ordines assidue assistentes, pro ,''
monastevio de Clava-Yalle, et aliis sui ordinis, sla- suis. atque meis, parentumque meorum, atque om-.
tum regni nostri Deo devote commendare, et ani- liium fidelium, tam vivorum quam defunctorum
inam meam, et parentiim meorum missis et vigiliis. peccatis, De.um deprecentur. Siquis autem hoc
de exfraneis prava,
adjuvare et d.efeudo seu vassallitio altare B. Marice meum donuni, tamde meisquam
ivritum facere voluerit, hoc
reparabunt. Abbas vero domnus Bernardus ef ejus. cupiditale compulsus
9.3 DOXATIONESPI/E PRO CLARAYALLE. S81
adeffectum nequaquam ducere possit; sed, si con- _^ rensis : Rodulfus, caslellanus Bnugensis; Gisleber-
tigeril (quod absit!) omnia illa supradicta prius lus, castelianus Bergensis; Balduinusde Baliul; An-
in duplo reddat; ac poslea rcgi, vel cuicunque ve- selinus de Baliul; Theodericus, camevavius; YVal-
slram commiseritis vocem, peclet in quotto mille terus Gunela; Hugo de Fareseles; Robertus, abhas
libras auri purissimi, et insuper sit maledictus, et de Dunis, fvater Osto et frater Roberlus, niilites
uti Dalhan et Abiron, eura terra absorbeat; alque templi.
cum Juda traditore inferni poenas luat. Amcn. Actum anno dominiceeincarnalionis M°C°XL II"
Facta charta hujus doni, tevlio decimo Kalendas Indiclione Y« Concuvreitte HIa Epacta XXII».
Februarii, era 1154, imperante Alfonso imperatore, (Original en parcketnin, conserve aux' arckives de
cum imperatrice Berengaria in Legione, et in To- rAube. Le seeau manque ; il pendail par lacs de
—
leto, et in Coesaraugusta, el in Cordubia, et in lota soie. Au dos on lil en ecriture du xn« seecte :
Hispania. Theoderici comilis Flandrie de libertate abbatia-
Ego Sanctia regina supradicta, quoe lianc char- rum Clarevalehsium.
tam scribere jussi; corani his testibus roboravi : " Carta Teoderici, comitis Flandrie de immunitate .
Domnus Petrus Segobiensis episcopus confivmat. c«nsuetudinum per totum domhiiura suum
Domnus Loysius Legionensis episcopus confir- B El en ecrilure du xvc siecle:
mat, Camites Flandrie, prima.)
Domnus Petrtis Palentince sedis episcopus con- YIU.
firmat.
Guiter Fernandes cortfirmat. JSKOSLAW, EPRIMATIBUS BOEMI^E^PERSUADENTE HENRICd
Marlinus Moniez confirmat. MIRAVI^: EPISCOPO, FUi\'DATETOOTAT MONASTERIUJJ
Nicolaus Pelagii confirmat. ORDINlS C1STERCIENSII.:MSEDLECESSE.
Ponlius comes de Cabrera confirmat. Cod, diptom.Morav., I, 221.— Annoll45.)
(BOCZEK,
Manric comes confirniat.
Comes Amergot confirmat. In nomine sanctse et individuee Trinitatis.
Cid testis confirmat. Notum sit oranibus Chrisli fidelibus, tam futuris
Belid teslis confirmat. quam preesentibus, quod regnante domiiio Wladis-
Duaya testis confirmat. JaoBoemiorum duce serenissimo cum uxore sua no-
Omncs lestes mesecuriee visores, et auditores hu- bilissima domina Gertrude, quidam de primatibus
jus dationis, Boemice Miroslaus nomine divino monitus partim
limore et amore, saluti suse volens consulere, cum
YH.
seepius et asapientioribusetsetateproveclioribus au-
CHARTA TnEODERICI FLANDRI.-E COMITIS. divisset, sine cultu vere religionis nec cliaritalis
(Cartul. de Clairv., Comites Ftandrim. I. —Anin.j unilatem posse subsistere, necDeo gratum exhiberi
1142.) gervitium ; Statuit se religiosas personas diligere,
In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Amen, el earum quieli, auxilianle Domino, providere. Con-
Ego Theodericus, Dei gralia Flandrensium co- sideratis ergo sanctorum virorum secundum diver-
mes, utilitali et paci eeclesiarum pro bona voluntalc3 sam professionem variis convevsationibus, ad unius
prospiciens, votis religiosarum personarum me CSH- tamen domus coelestis Patvis mansiones tendenti-
cordare deberejustisquepetitionibus assensum pre hus, delegit de ovdine Cistevciensium aliquot fra-
bere non solum honorificum immo in Deo anima3 tres medialores sibi cum Christo procurave. Hoc
meee frucliferum fore perpendi, perpendens operc» evgo pio ac sancto volo de die in diem magis ae
id in lucem ponere deliberavi. magis per gratiam sancli Spiritus incalescenle de
Yenerabilis igitur et piee memorice abbatis Clare- claustro Waltsaxen convenlum fvatvum sibi irape-
vallis Domni Bernardi meriio sui per secula com-- ^.travit coramilli. Cujus petitioni sanetse conversa-
mendandi piis postulationibus devote et benivole oc- tionis venerabilis abbas Gerlacus acclinatus conven-
currens, annuere volui e.tiu perpetuum contradidi , tum fralrum in Boemiam direxit, quibus sancto
ut per totam terram et omnes transitus mece dilio- desiderio suseeptis proefatusdominus Miroslaus,con-
nis, mci comitatus sive mece potestatis abba- sentiente et attestante prsedicto venerabili duceBo-
tia Clarsevallis et omnes abbalice de. Claravalhe emise YVladislao, ct reverendo Otlone Pragensium
egressse, vel ullerius exituroe, vel etiam ab his ab episcopo canonica auctoritate conCrmante, persua-
batiis processurse, que a Clarsevallis cenobio sunt denle eliam et attestante venerabili domino Heinvico
progressse, in eundo et redeundo a tbeloneo et pas- Movaviensiumepiscopo, locum qui dicitur Sedlecz
sagio sint omnimodis liberse. Quod, quatinus ratun (i cum omnibus quse attinent, Deo et sanctse Dei gc-
stabile ct imperturbatum permaneal, sigilli mei iin nitrici Marieein usus fralrum prsedictorum in per-
pressione auctorilale et baronum meorum subscri petuuin libere dedit. Imprimis siquidem statuens,
ptione confirmare inslilui. nt ordo monachicus, secundum beati Benedicli Re-
Testes hujus concessionis Rogerus, preposilu:s gulam, et patrum Cislevciensium insiitutionem pev-
Brugensis; Willelmus, castelianus Sancti Andoma peluis ibi tcmpovibus iuviolabiliter consei;velur_
 985 DONATIONESPI^ PRO CLARAVALLE. 988
Succedenle ergo temporis opportunitate, divina gra- A Ea pvopler, dilecti in Domino filii, pietatis intuitti
lia auxiliante, fundata est in Sedlecz ecclesia divino vestris precibus annueiites dedinms vobis et mona-
servilio apta, eteiordini congvua. Cui a pvimofuu- sterio vestro, laudante Manasse de Yilleniauro Ar-
dationis suse exovdio possessiones quaruin iioraina chidiacono nostro, velus altrium de Clareio et ca-
infra continentuv, ad iisus ipsius ecclesiseet fvatvum pellam que in eodem attiio est, ad pelicionem bonee
ibidem Deo deservienlium libere sirie ulliris recla- memorie Bernardi Clarevallensis abbatis. Hac ta-
matione collatcesunt: Solnic, Hothonici, Podollani, men lege et tenore ut presbyter Claveii nicliil uiir
cumomnibiisappendiciissuis; Gradiscliecum aqua, quaffi ibidem accipiat, sed ea que vivenles illic ob-
pratis ct-Silva", Sdebudiei. ln Pbbor', ciiria cum tulerint vel morientes diiniserint singulariter mo-
terra; Odolen et lerra Donati. Rilani, Maleionici, nachorum sint. Huic dono probabi.Ies persone in-
Lubenici, Glusow, et Cacin cum omnibus attinen- terfuerunt prediclus Manasses de Yillemauro, ar-^
liis suis usqUe ad rivulum circa Pqrrain silvam cbidiaconus ; Manasses, Rumiliacensis archidiaco-
fluentem. Cceterum ut bonum pfincipium finis me- nus; Odo , archidiaconus ; Falco, ai-chidiaconus ;
lior consequalur, preefatus Miroslaus totis viscevi- Gibuinus, cantor ct archidiaconus ; Bernavdus, Ab-
bus intentus in posteiuim quoque preedicieeecclesi* bas Clavevallensis ad cujus peticibnem hcecomnia
pvovidere cum unicuni haberet filiura, constitiiit ut B facta suut et coneessa.
si hic filius sine filio heerede inorerelur, vel etiam
in posterum deficiente in linea filiorum hserede shie De(Originalen parckemin, sans date; au dosest ecrit:
- cognatorum, vel consanguineorum coiitradiclione vetevi aitvio de Claveio nobis dato.
Le sceau manqtie; il pendail par double queue en
tota ejus hsereditas ad usus ecclesieein Sedlecz re- parchemin. Conserve aux arckives de iAube, fonds
veiiatur. Hoc etiam Dersislaus, Miroslai sororis fi- de Moniicramey.)
lius, nullum habens filium de sua hoereditate con- X.
stituit. Divino ergo amore inflammati, tam venera- -.-,
hilis dux, quam reverendi patres episcopi doffiinus AUCTORAMENTUM TnEOBALDi COMITIS BLESENSIS DEDO-
Otto Pragensis, ac venerabilis' Henricus" Moravien- NISJOBERTI DEFIRMITATE
sium episcopi, eujus prudenti consilio Bobemia de-
corata regebatur decreverunt, ut nulli omnino lio- (Cartul de Clairvaux , ComiiesCatnpanim, Ya, —
minum liceat preefatum locum temere perturbave, Anno 1145.)
aut ejus possessiones auferie, vel minuere, vel etiam
iillateuus invadere, vel illis vexationibus faligare ; Ego rheonaldus, comes Blesensis, notum fievi
sed omnia integra conserventur et illibata perma- l volo omnibus hominibus tam pveseiitibus quam fu-
Joberlus de Firmiiate, profecturus Hie-
neant, tam ipse Iocus, quam possessiories et omnia turis, quod concessit Deo
rosolimam, et Sanctee Marice de Cla-
qucecunque illius loci ecclesia ab inilio possedil,
aut iu futuruiri, coneessione ponlificum, largilione ravalle, quicquid habebat in villa Petrecini, ni-
chil oninino retinens vel s>hi, vel heredi suo, exce--
principum, oblatione fidelium, seu aliis ]ustis mo- si rediret de Ilierosoliinis, iilain pariem:
dis, preeslante Domino poterit adipisci. Si qua igi- pto quod,
tur iu futurum ecclesiastica sceciilarisve persona de commuiii, quam cum aliis tribus ejusdem v-iile
vel dominis parliebatur, dominationem scilicet in ho-
preedictam ecclesiam, ejus possessiones inquie-
minibus et justiliara, accipiet, si voluerit, in-innnu
tare lentaveiit, ream sedivinojudicio deperpeti'ala
sua, et in vita sua, quamdiu voluerit, lenebit. Post
iniquiiate cognoscat. Cunctis autem jam. ssepe di- mortem autem suara redibit et
ctam ecclesiam, vcl ejus possessiones tuentibus sit hocipsumin maimm
et possessionem preedictoeecclcsiee. Reliqiium v.cro
pax Dominiriostri Jesu Cbristi, quatenus et hicfru-
ctus bortseactionispevcipiaritet apud distviclum ju- lotum, id est quicquid velin villa, vel in finagioin
diceiri prsemiaoelernsebeatitudinis inveniant. Ut au- sua pvopvietate tenebat, et non eral ei comrauiie
lerii hcecconstitutioniset privilegii pagina rataper- j cum aliis tribus, sive viveret, sive moreretur, abs-
manens onini ambiguitate careat, ]am scepius dicli que ulla retractatione donavit eidem ecclesiee pt:-
fideles servi Christi, dux videlicet et venerabiles petuo possidendum. De hac autem donatione inve-
suorum notis confirnia- stivit apud Firmitatem domnum Bcrnardum abba-
patres episcopi sigillorum lem Clarevallensem, laudante Gertrude, uxore sua,
vcrunt.
in pvesenlia domni GodefvidiepiscopiLingonensium
IX. et nostva. Ego vevo, decujus casamento erat, eaw-
HATONIS TRECENSIS EPISCOPI. dem donaiionem laudavi cum Henrico, filio meo, et
DONATIO
inde pvecepi hanc cavtam facere.
(Motiiierametj.— Anno 1122-45.) Testes sunl hujus donationis: Hilduinus de Yen-
EgoHato, Dei graiia Trecensis<;cclesiee episco- dopera, YVallerusde Bernoue, Pelrus Bursaldus,
pus, dileetis filiis Guidoni abbati et monachis Avre- milites comitis; nec non et Ilugo dominus de Bel-
marensibus imperpetuum, Officiinostri noshortatur lomonle, sororius suus; et Rogerius de Orgiis ; et
auctoritas religiosa loca diligere et fratres in eis di- Wiardus de Yiila ; et Joliaimes , ma]or ejusdem
vino famulatui mancipatos rebus ecclesie sustenlare. villee.
9S7 DONATIONESPLE PRO CLARAVALLE. 9S8
Factum cst hocapud Firmitatem, anno ab incar- A i et Luca, et Bciosa, sorores eorum, et Raitierius,
nalione Domini millesimo cenlesimo XL. V., re- filius Luce, et Adeliua, uxor Ricardi, etRainaldus,
guanle Ludoyico, filio Ludovici, rcge Francorum. lilius ejus, et Beatrix, filia ejus, cognomento Sylve-
stris. Testes sunt: Rainerius de Firraitate; et Guido,
(Original en parckemin, conservi aux archives de
iAube. Lc sceau manque. II pendait par double filius Odelini; et Duvandus Molendiiiarius. Simile
qtteue. — Au dos on lil: donum fecit de sua parte Egidius, filius Rai-
Carta de donis Josberti de Firmitate; Sigillum naldi, et obtulit per libruin unum super altave.
comitis Theobaldi. Comites Campanie: Quinta.) Testes sunt : Rainevius de Firmitate; et Guido, fi-
XI lius Odelini; et Rainaldus de Pelrocinio; et Guido,
DONUBIFRIDERICI COGNOMENTO SALVATORIS. filiusejus.
de Chartw communes. Maria, filia Humberli de Molenvilla lauda-
(Cartul. Clairvaux, originaux. vit donum quod dederat paterjejus Clareval-
II. — Anno 1147.)
leiisi monastevio in pascuis de Yilla« Testes
- Notificetur posteritati nostrse quod Fredericus,
suiil : Ricoldus; Aiino; et Bernerius de Molen-
cognomento Salvator, laudante uxove sua Hevsende, villa.
dcdii monasterio Clarce-Yallensi, quicquid habebat n Notificelur etiam posteritati nostrse, quod Josber-
in iinagio Gundree Hispanise, absque ulla relen- tus de Firmitate, filius Isobevti Rufi, donavit mo-
lione. Sedet tam inaliis locisquam in eodem finagio nastevio Clavevallensi, quicquid habebat apud Pe-
fratribus e]usdem loci concessit, quicquid clefeodo treciiiium, laudante uxore sua Gertrude, et quic-
cjus vel jam acquisisse, vel in futurum acquirere quid habebat in finagio Petrecini. Testes sunt: Ber-
possint ab his, qui ab ipso tenebant. Et testes sunt: nardus, abbas Clarevallensis," cui et in cujusmanu
Hugo de Bugeio; Pontius, de Sancto Lupo; Hugo, hoc donum factuin esl; Everardus de Brecons;
serviens; Odo, filius e]us. Et Leiardis, filia; et Aimo Bocardus; Paganus de Villa; Gaufridus Fele-
maritus ejus Frederius hoc ipsum donuin •lau- nia. Idem quoque Isobertus concessit prcedieto mo-
daverunt; testibus Jheremia fratre Fvedevii; et naslerio omnia dona quee dederat paler ejus, et
Frederio, nepole eorum; Letardo; YVidone,capel- quicquid fratres ejusdcm loci possent adquirere vel
l?.no. adquisievant ab eo vel ab hevedibus suis de terva
Item in eodem finagio Drogo, Crassus, laudanle sua et de casamento suoet omnes aasentias in
uxore sua hodierna, el filiis suis Wicardo, Milone, oiiiiii tevva sua, laudante pveedicta sua. Tesies
Widone, Agnone, quicquid habebat vel ab eo teue- suiit : Ihigo de Bellomonte, frater preediclce Ger-
baiur, monaslerio Clarevallensi dedit. • 'C trudis ; Ilduinus de Vendopeva, comes Theo-
Hugo de Villa Iaudante uxore sua Heldiarde, et baudus, qui hoc laudavit de cujus casameRlo mo-
fitiis Widone, Everardo, Bencelino, et filiabus Gev- vebat.
trucle, Allrude, Emmelina, testibus, Agnone, Lam- Clarembaudus de Capis, laudante uxore sua
berto, Fulcone, el Rainaldus, filius Everardi, filii Aaliz, dedit monaslerio Clarevallensi, quicquid
Aalermi, laudanle malre Lezvide et filiabus Lesceli- fralres e]usdem loci possint acquirere de feodo
na, Emmelina, Gertvude, quicquid in eodem finagio ejusl Tcstes sunt : Anculfus de Capis; Gauterius
habebant eidem monasierio concesserunt ; tesiibus de Suprapontg. Mortuo Clarembaudo, filii ejus Cla-
ilcrum Agnone, Lanibeiio, Fulcone. Laudavit hoc rembaudus et Hugo Rapina hoc idem eoucesse-
donum Wido dc Wangionis rivo de cujus feodo ipsaL runl; teslibus, Ilduino de Yendopera, et Gaufrido
possessio descendebal. Siinililer el in aliis locisi Furnevio.
quicquid de feudo ejus possint acquirere concessit Waiteriiis, fiiius Walterii Pineti, et Henricus, fva-
hmdavit ct line ipsum Aalaydis, uxor ejus; les- lev ejus, filius Freevii, laudante eodem Freevio, pa-
fes sunl: Wido, prior Sancti Stcphani; Odo de tve Henrici, etYilrico Waltevii, dederuntmonasierio
Clemenlino pralo, Mavlinus de domo Dei; Evevaiv ,. Clarevallensi quicquid habebant apud Pelrecinium
dus, filius Garengcvii • Lcbaudusvex. et in finagio ejus absque ulla retcnlione, el quod in
liem in finagio ville Guiardus de Juvencurt as- tota terra Clarevallensis moriaslcrii non accipe-
scnsu fMtriiin suovum iVhilippiel Arlebaldi parlemi rent paagium, quod apud Petvecinium accipiebant.
nloilii, quam lial.ebat, Claravallensi monasterio• Simiie donuni fecit ex parie sua I-Iugo,filiusEreevii
liherain dedit el de communia quam in villa etl deBvion, teslibus, Rainaldo dePetrecinio, Guiardo,
in Juveiicuii heveditale habebat se exhcredavil. fiho Odelini, Rainaldo Chavdon de Fivraitate. Lau-
Testes sitnl : Milo Mahart; Haimo viveus; Agno vi- davil bsec dona Hugo, vicecomes de Fivmitate, de
ridih. cujiis casamenlo hoc evat, laudanle uxove sua Ilde-
Ricavdiis et Paganus fratres de ViHa dedcruutt bevga, ct aiiibovumfiliis,Evebaudo, Rovico,Johanne,
Deo cl Sanelee Mavioede Clavavalle, quicquid ha-- "et filiabus Lancenna, Isabel. Concessit etiam idem
hebanl ab Aivablousque in Albam, et ab ii.de versus; Hugo, quod si aliqua calumpnia orirctur de his do-
Claramvallem a silva usque in Albam, et quicquidI iis, ip.sc eam in pace poneret. Supradictorum dono-
habehamus vcl ab hevedibus vel ab hominibus co- rum Waltevii et Henrici, et de laude Fvcevii, et de
rum. Hoc donura laudavit Bealrix, maier coruni,, laudc ilugoiiis vicecoipitis, testcs sunl : Bavtholo-
 9S9 DONATIONES" PLE PRO CLARAYALLE. "990
nieus Coquilla; Gohterius de Buxeriis ; Rainerius A _ cujus capite hoc erat; et laudantibus filiis el filia-
de Firmitate; Guiardus de Capis. De laude autein bus stiis Hugone, Guidone, Henrieo, el Gerlvudi, ct
uxoris vicecomilis et filiorum el filiarum suarum Flovetia, dedit monastevio Clavevallensi quicquid
tesles sunt : Raiuerius de Firmilate; Guiardus de habebat in finagio Pelrecini absque ulla retenlione.
Capis ; Evefavdus de Bvecons; Garhms; Aimo yi- Testes suiit: Simon, filiiis Isoberti; Gonlavdide
lidis. Hoc quoque laudavit comes Thcobaudus et Firmitale; Rogerius, frater Stephani; Stephanus,
Ilemicus, filius ejus, a quibus preedictus vicecomes capellanus; Oibertus, capellanus de Blesia.
tenebat. Et ut hoc firmius staret accepit comes Aimo Bocardus dedit monaslerio Clarevallensi,
Theobaudus super se, rogaiiie Hugoneviccecomile, quicquid habebat apud Petrocinum in finagio Pe-
quod si ex his dortis. aliquando aliqua calumpnia trecini absque ulla retenlione. Simile donum feeit
orireluf, el ipse eam 11011 possel extinguere, comes ex parle sua Rainerius de Gronai in eadem villa et
Tlieobaudus tamdiu omne reliquura casamenlum, in eodem finagio ; laudante uxore sua Ascelina et
qiiod ab ieo tenet, in manibus suis teneret, donec filio eorum Lainbeiio el filiabus Ildiarde elErmen-
eani olnniiio pacificaret. garde. Tesles sunt: Milo Crassus; et Scotus Yena-
Adelina, uxor.BaviholomeiCoquiIIee,laudante Dlio tor. Hsec omnia concessit Goriardus, fvatev ejus,
suo Guicardo, ct filiasua Gertrude, et ipso Barlho- IB et Bvuna, uxor ipsius Aimonis. Bcncelina similiter
ioined, marito suo, et Hiigone, patre suo, de Ostre- - dedit eidem monasterio quicquid habebat ibidem ct
cort, ef Aunone, filio Suo, dedil monasierio Clare- eadem conditione; el hoc concedente iiiio suo, Si-
vallensi quicquid habebat apud Petrecinium, et ia mone et Galiena, uxore sua. Idem donum fecit
onmibus finibus ejus inmanu Godefridi Lingonensis Guiardus de Capis de sua parte. Iioruin omnium
epjscopi. Testes suiil : Hugo, decanuS, de Belona: testes sunt : Agno vividis, Bartholomeus Coquilla,
Everafdus, presbiter ; Raineriiis de Rocha; Hugo Milo Crassus, Evevavdus de Villa, el Landvicus.
Chavaucheia.Laudavit hoc maier ipsius Adelinee, Idem donum fecil Dvogode suapaiie; testibus his."
Maiqldis, et Ilugo, filius Adelinse. Tesles sunt: Guiardo de Capis, Seguino de vacua Silva. Idem
Hugo, decanus; Everardus, presbiter; Morellus, quoque donum de sua parle fecit Petrus de Aissi;
miles, deCIavomonte; Rollanus de Petreciuio. concedente Abelina, uxore ejus; testibus : Erberto,
Guilelmus Guarescous de Covlenz dedit monasle- saeerdole; et Guiardo de Yilla.
rio . Clarevallensi, laudanle uxore sua Isahel, de Mavco de Yegniaeo dedit monastevio Claveval-
cujus capite hoc erat, quicquid habebat in finagio lcnsi, quicquid habebat apud Petvecinum absque
Petrecini absque ulla retentioiie, Iaudante filio suo iilla releiitione, concedenlibus Einmelina, uxore
Raiualdo. Testes sunt : Hugo, avmiger ejus; Ra- J sua , el Henrico, filio suo, testibus his : Hugone de
diilfus de Covlenz, et Radulfus, filius e]us, ca- Yeniaco, Garnerio, et Sir.ebeiio.deBarro. Quale do-
nonicus Lingonensis. Hoc donum laudavit Emme- j_umfecit Marcus talefecit et. Milo Crassus de Fir-
hria, maler Isabel, etilberlus, filius ejusdem Em- mitate, gener illius, de sua parte; concedente Sup-
meline. Testes sunt: Rainerius, fvater Emmeline; plicia, uxore ipsius Milonis, et Marco, filio ejus
et alii mulli qui ibi erant. Laudavit eliam boc Tho- DonuiiiMarci et Milonis concessit Ermengardis, so-
mas, frater Isabel, iu presentia Godefidi (sic), ror Supplicice. Tes^es sunl: Rainerius de Fivmi-'
Lingonensis episcOpi, ct Bernardi, Clarevallensis tate, Hugo de Coiifinio; Guiardus, filius Odeliui de
Abbalis; tesiibus Ehrardo de Firmitate; et Gui- Firmitate. Bono Milonis consenseruiit et alii liberi
done, filio ejns; el Giremode Brithiniaco. ejus Ilenricus et Sera; lestibus : Hugone de Ye-
Erbertus de Barro super Sequanam dedit mo- niaco, Gavnevio,et Sirebello de Barro.
nastevio Clarevalleiisi quicquid habebat in.villa Rolannus de Pelrocino. dedit moiiasterio Clare-
Petvicini, sive iii finagio ejusdem vhiee absque ulla vallensi,quicquid habebat in.eadem villa et in fini-
retentione el quicquid ibidem tenebatur ab eo. Lau- bus ejus absque retentione.; concedente uxore sua
davit hoc frater ejus TfiOiiiaset uxor ejusdem Tho- rjj Richildi et filiis suis Clemente et Bernardo et alio
ince Ildiardis et filius ejus Thomas. Laudaverunt Bernavdo et fratre ejus Pagano et nepote ipsius
lioc csetevi"fratres. ejus Htimhertiis et Hagauo ct Anscherio; teste : Silvesiro cuni duobus slipradictis
Guiardus, nepos ejus. Testes sunt Guido, comes de Pagano et Anscerio.
Barro super Scquanam; et Milo, filiusejus; elMHo Richardus etPaganus dedcrunt monaslerio Clare
de Yalvurio; Ricardus de Cacenniaco. Laudavit vallensi, quicquid habebant a Pelvocino usque ad
hoc Rocelinusde Yendopevaet Gaufridus, filius ejus Evinenioiii, quod est juxta Gaudvici inontem sicut 1
et Ilulduinus, frater Roscelini, a quibus lenebal. via romana dividil"; hoc esl, quicquid habebant iii
Laudis liujus testes sunt : Radulfus, capellanus tevva de Juvvilla et de Wo.veiieemoiit.Hoc donum
comitis; Martiuus, prior de caslro Radulfi; Odo laudavil Bealvix, matcr eorum ; el Luca, et Belosa,
de monte Omevi; Josceranus Rigandus de Pringe- sororcs eofum, et Rainerius, filius Lucse, el Adelina,
rio. Postea Richardus, filius Thomse, laudavit hoc uxor Richai'di, el Rainaldus, iilius ejus, et Beatvix,
domiin; tcstibus : Guiardo, iilio Everardi de vacua fiiia ejus cognomenloSilveslra. Testes sunt: Raine-
Silva ; et Deodardo; et Seguino. riiis ile Firmilate, Guido, filius Odelini, Durannus
Slephanus Rxierius,laudantc uxore suaLucia, de Molendinarius. Siinile donumfecit de sua parte Egi-
991 DONATIONESPL<E PRO CLARAYALLE, 092
dius, filius Rainaldi, et obtulitper hbrum unum su- .i Hugo. Laudavit eliara utnusque donum Stephanus
per altare. Testes sunt : Rainerius de Firmilate, de Grangia, de quo tenebat Rogerus. LaudavitHi-
Guido, filius Odelini; Rainaldus de Pelrocino, et bertus de Barro de quo tenebat predictus Stepba-
Guido, filius ejus. nus. Concesserunt etiam Rogerius et filii ejus et
Hugo Bouez de Joveneprt dedit monasterio Clare- Stephanus de Grangia ef Hirberlus de Barro, quod
vallensi, quicquid babebat in finagio de Juvilla et si quam calumpniam super his donis"ofiri conlin-
de Warencemonf absque ulla retentione; lau- geret, ipsi eam penitus extinguerent. Facta sunt
dante Bertha, uxore sua, cognomenlo Poma, et hcec dona in minu Guidonis monachi, presenle Do.
filiis eorum, Odone, et Hugone, et filia Gonce- minico, preposito Barri. Testes : Radulfus, decanus
lina; lestibus : Stephano, presbitero; et Guidone, de Barro ; Hildierius, magister de domoDei; Falco,
filio Odelini. gener Herberti; Galterius Scqtus. Laudavit etiam
Odo et Petrus, fdii Milonis Debois, laudanlema-, hcec omnia Gaufridus, filius Herbeiii. Testes : Ra-
tre sua Dameron et sorore eorum Agnes, dederunt dulfus, decanus de Barro; Hildieiius, magister de
monasterio Clarevallensi, quicquid habebant in domo Dei; Odo Rufus; Lambertus, ei Girardus Lin-
terra de Jurvilla et de Warencemont absque ulla gonenses.
retentione. Hoc donum laudavit Raherius et uxor Gilo, filius Rainaldi de Yilla, dedit rtobis pratum
ejus Bona amica el filii eorum Guido et Milo et juxfa ripam Aibee, quod vocalur Croipralum, el Iau-
filia Magaleh. Testes sunt: Thebaudus, nepos presbi- davil quicquid pater ipsius dederat riobis in fine
teri; et Walterius; et Iterius de Beloun; Hugo; et B Gondeoe Hispanise; id es.t, pralum Girardi et pra-
Pelrus. fuin Hugonis.el pratum Garini et alia omnia quse
Sinion de Chameon dedit monaslerio Clareval- habemus a patre ejus; testibus : Remigio, capei-
lensi, quicquid habehal in valle Mortui fontisusquC lanodeYilla; Guiardo, iilio Odelini, Engelranno fu-
ad Emmaurici fonlem et quicquid habebat in eo sore.
monte, qui dicitur Medius Mons ; laudanle Hilberto Gaufridus Felenia dedit pralum Befoldi monaste-
deBarro, decujus feodo hoc ienebat. Testes sunt: rio Clarevallensi, in firiagio Yillee, iaudantc Ai-
tsobertus Rufus, Rainerius de Pulleriis. Alio tem- rardo, sororio suo; festibus : Peiro Yentario,
pore Odo, Simonis fraler, partem suam de Medio Arberto, Bernardo. Concessit hoc dOnum Lancen-
Monte, quam habebat, concessit. Testes sunt:Hen- na, uxor Airaudi, laudantibus filiis auiboruni
riciis de Acoiivilla, Giberlus, Carpentarius; Petrus, Girardo, Rainerio, Guisirdo, et filia Galia; testi-
lilius Henrici. bus: Beiiiardo, majore; Guiardo, presbitero; Theo-
Rogerius de Esclar.tia, laudantibus filiis suis dcrico.
IKWierio et Hugone, dedit monasterio Clareval- Ego Goderridus Bei gratia Lingonensis episco-
lensi, quicquid monachi exartaverant in bosco et pus, lotam presenlis pagin.secaiiam laudo et prqprio
Acunvilla. Concessit etiam quandam partem bosci C sigillo munio _et Clarevallensi monasterio in per-
juxta Mortuum fonlem, quee necdum exsartata erat petuum confivmo. Anno ab incavnatione Domini
et ul omnes aasantias nostfas haberemus ubique in millesimo ceiitesimo quadragesimo septimo, re-
reliquo bosco, excepta agri cultura. Similedonum gnante Ludovico, filio Ludovici, rege Francorum.
fecil comitissa de parte sua, laudante Odonemarito Signum Jocelini Archidiaconi. Signum Pontii, Ar-
ipsius. Pro his tamen donis veddelur eis annuus chidiaconi. Signum Waraerii, Archidiaconi. Si-
census diiodecim numniorum Trecensis monete, qui gnum Guiardi, Archidiaconi. Signum Fulconis, Ar-
censiis a Kalendis Oclobris usque ad Kalendas No- cbidiaconi. Signum Humberti, decani.
vembris minis.lro eovum de Acunvilla debet reddi.
Doaum comilisse laudavit supra scriplus Rogerus pendant (Original', en parckemin. — Sceau decire rouge ' =•
par d_.ublequeue. •—Archives de VAube.)
de quo tenebat et filii ipsius Rogerii Hildierius et
 VARIA

LIBRIS DE YITA EI HElilS GESTIS S. BERNABDI

ADDITAMENTA

QUIBUS

SACRI ORDINIS CISTERCIENSIS

GENUS ET GLORIA POSTHUMA

CLARMALLENSES CISTERCIENSESQUE ANTIQULTATES

ILLUSTRANTUR
— -—--. -1

EXOBBIUM MAGMM

ORDINIS CISTERCIENSIS.

De antiquitate et maxima hujus libri auctoritate ha3c F. Chrysostomus HUNRIQDEZin

Menologio ordinis Cisterciensis, Apparat. c. ry; _.
Omniumnostri ordinis historiarum quasi lapis fundamenti, et scriplum maxime authenticum, esl Iiber
ille, quem Exordium ordinis Cisterciensisvocamus. Hujus enim venerandam antiquitatem suspieimus non
solum nos Gisterciencis familiaj alumiii, sed et classici quique auctores illum magno in pretio habenl :
ubique enira antiquitalum ecclesiasticarum peiiti in eo reperiunf prseclara testiraonia, quibus opiniones
ethistorias siabiliant el confirment. Quaiitum ad me, quoliescunque hunc librum evolvo, non possum
satis pielatem, styli gravitatem, seiitentiarum pondus, et mirandos eventus, qui ibidera referuntur, non
mirari : idque ausira dicere, hunc in suo genere esse ex majoribus et pretiosioribus
" thesauris quo gaudet
Ecclesia, talemque a fidelibus habendiim. .-. .. .-,-..
Huius libri auctor-seu verius collector, veterum Patrum imitatus exemplum e.l modestiam, nomen
suum siipprimit, et quidquid scribit, poiius aliorum diligentiae et utili labori tribuit, ut primi libricap. 2.
diserlis verbis faletur. Operwpreiium reor, generationibus futuris describere, qualiter Cislerciensis Ordo
sumpsit exordium, quamque copiosa benediclionegratim Dei a principio sui profusus sit, sicul partim per
litterarum monumenta tradiderunt nobis viri sancti, qui ab iniiio sacrm hujns Religionis auclores exstiiere,
parlim vero majorum relalione didicimus : quatenus hi, qttos in smculis superventuris-divinagratta aa ordi-
nemnostrum vocare dignabitur, si hanc noslrm parvitatis paginam, quam ad ipsorum consolationemelabo -
ravimus leqere dignutn duxerint, considerantesquam nobili regum inamilla lactati sunl, erubescanl filn de-
qeneresinveniri, etc. Unde liquet, auctoris dicti libri nobis expressum non esse; constare tamen lpsum,
quicunqtie ille fuerit, archiepiscopi Herberti, Joannis Prioris, et Gosvinimonachi scriplis adjutum luisse,
licet eorum nomina ab ipso non exprimanlur, sed universim loqualur, ut hbro vi, cap. 10, ait: Ea quw
a studiosis sparsim exardta recephnus, ad manifesliorem rerum noiiliam, majoremque legenltum uttlttaiem,
in unum colleqimus. _-_,-,,_, _•• . „ „,
_Et(juaiilumlibet eius nobis nomen lateat, hoc saltem hquet, Clara-ATallensemfuissc monachum, ct
ipse lestatur his verbis lib: i, cap. 2 : Siauem. vero movet, quod Clara-VaUenstum iantum, el noneliam
 "
995 ABDIT. AD LIBROS DE 'VITA S. BERNARDI. 906
Cistcrcienstum seniorum menlionemfecimus, noverit, nos, ut Ecclesiw Glarm-Vallis alumnOs, nosttorum
seniorum sacra studia familiarius et efficaciusinvesiigqre poluisse. Nec ea qum de paucorum sincera con-
tersalione, scu felici consumntationead absotutionem sponsionis nostrw descripsimus, innumerabiliumser-
vorum Dei, qui tam in Cistercio quatn in universitate sacri ordinis spiritales agones virililer desudarunt,
prmjudicare sanclitati. Et licet sancti Palris Bernardi discipulus non fuerit, tanien certum,"illum ahquos
scripsit ea quse de san-
ejus filios spiriluales novisse, et illis familiariter usum fuissc, quorum rclatione ait;:
ctorum gesiis ef vhis habet. Loquens enim de beato Raynaldo, lib.u,: cap. i3, Respondcns aulem
unus ex iis, vir religiosus, quohdam Abbas Fusniaci, qui secretoriun famuli Dei (Beriiardi scilicet) magis
conscius eral, et cujus eliam relata isla cognovimus. Familiariler eliam Conversaius est CuinbealOGerardo
abbate Longi-Pontis, ejusdem Bernardi discipulo, ut iegkur lib. H, cap. 10 : Hmc autem significavit no-
bis .0. Gerardus abbas Longi-Ponlis,. qui unus ex senioribus Glar-m-Vattis, dicta et.facta sancti Patris stu-
diose rimari satagebat. Additque sub finem lib. VF,cap. 10 : Vidimus etiatn ibi ex discipulis sancti Ber-
nardi seniores tnorum gravitaie, reiigionis inlegritale, prudentia et simplicilale reverettdos. Auream setatem
vidit, qua tauta in ordine peifectio, et poterat uti, et usus est tot sanctorum Patrum familiaritale et
aspectu, qui primajvum illum Ordinis nostri vigorem et rigorem, quo fuit institutus a piimis fundalor.i-
bus, exacte observabant. Quod idem auctor uliimo operis sui libro testatur, dum inquit: —
Cwierum,'posl-
quam clara illa Vallis primum ei clarissimum abbalem suum post unum[leg.: octo ut optime correxit
Magister D.-F. Ignatius de Vbero, ahbas perpelu.us Filerie.nsis in prima editione Magni Exordii: Pampi-
Ione, 1631, in-f°r:DiT. NOTA]et triginta annos ad superni lmperatoris iransinisiipalaiium, ut',jam- tanio
esset potenlior ad stibvenietidum,quanto sttminm Majestalis faciem vicinius contemplatur, per sanctos suc-
cessores ejus, de quortim virtulibus supemis aliquid comprehendimus, sanclw Religionis vigor conservatus
in eadem Domoitlibalus duravit : sicut intemporibus venerabilis acJQeodigni viri D. Petri, ejusque succes-
soris domini Warneri, postea Lingonensis cpiscopi, divina favente tjratia nobis probare concessumesl. Unde
patet, quo tcmpore in Clara-Valle vixerit. Denique dico, non plu.i_.es,sed unum fuisse hujiis libri collecto-
rem et seriptoiem, eumdemque opus hoc inchoasse et perfecisse, utipsemet dilucide ait. Postquam eniin
lib i, cap. 2, dixisset, Operw pretiuin rcor generalionibus fuluris diligenlius describere, etc, addit totius
operis cap. ultimo : Sicut in exordio hujus volutninis prwfati sumus, elc. 0_uose ad id quod operis princi-
pio se scripturum promiserat refert,et ad ordinemquem servare proposucrat. .-*

-
EXORDIUM MAGNUMv ;;

ORDINIS ClSTERCrEHSIS.

{Bibiiiih. PP. Cisterciensium F. Bertr. TISSIER.Bonofonte, 1GG0.in-fol. tom. I, p. 13.)

Isi codice manuscriplo coenobii Fusniacensis quo utor, habeiur hic titulus, seu inscriptio operis se-
tjiienfis : Incipil narralio de inilio .Cisierciensis Ordinis, qualiler Patres noslri de Molismensi cwnobio, pro-
pler purilatem Ordinis secundumtenorem Regtdw sancli Benedicti recuperandam egressi, fccundam Cister-
ciensem Ecctesiam fundaverunt, quw cst tnater omnium noslrum : quoniam ex ipsa lanquam de fonle puris-
shno rivuli cunclarum Ecclesiarum Ordinis noslri derivali sunl : el de nonnullis reverendis, alque in omiii
retigione conspicuis personis, quw in Cistercio el Claravatle claruerunl. Quia tamen hic liber Exordiuim
magnura Ordinis Cisterciensis solet appellari, sicut et prsecedens ex opposito parviipi exordium; idcirco
titulum praidictum praeelegi. Hujus.ni.agni Exordii auciorem ign.orari, ait Angelus Maniiqiiein Ainialibiis.
Verum Fusniacensis codex hsec habet verba : Islum librutn composuit quidam abbas, Conradus notniue,
Everbacensis ccenobii, qui fuit monachus Clarwvallis. Et monasticen quidera in Claravalle se professum,
non obscure indicat in fine hujus operis, ubi temporibus B. Peiri; et D. Garnerii postca Lingonensis
episcopi, quorum ille octavus, hie nonns Claravallensis abbas exstitit, se Claravalle disciplinis claustrali-
bns eruditum fuisse, asserit, videlicel circa annum 1180. Est autetn Eberbac, cui.Conradus iste dicitur
pra_fuisse, monasterium de linea.Clarievallis in Moguiilina dinecesi, cnjus ipse auctoi' summa ciim laude
mcniinit in dislinct. S, cap. 17, eialibi : ubi lamen non imiicat ejusdein loci se abbateffi esse. Sed.qhis-
quis sit libri auclor, liunc leclu dignissimum et iililissimuin , et in Bihliothecaj Patium noslrorum
capile locandum, judicavi. Notandum superest periisse umim aiit etiam plures lmjus libri quaierniories,
ante cap. 13, qui de B. Alberico agebant, de quo jam nil omnino dicitur. Unde cum, cap. 37, dicatur
corpus S. Stepiiani juxta prajdeeessoris sui, scilicet Alherici, tumulum fuisse conditum, constalolim locuin
sepulturae AU.erici in isto libro declaralum fuisse; alioirai ignotum psr ignolum declararetur. Vide Man-
riq., tom. 1, Annal., an. 1106.

DISTINCTIO PRIMA.

CAPUT PRIMUM. Jesus Christus, Creator omniura rerum, Redemptor

omniiim Adelium, dum in diebiis lnimilitatis sme
Quod Dominus Jcsus in doclrina sua formatn perje- sahilein in medio terras operaretur, salutarem per-
clw pwnitenlimtradideril. feclae pccnitentia» viam mundo prsedicarit dicens':
Deus asterrtus a?lenii Dei Filius, Doininus nosier PamifeKtimii agiie; appropinquabit enim regnum m*
 987. EXO.RDIl.M MAGNUMCISTERC. — DIST. I. 098
lorum (Matth. iv). Gratiss insestimabili misericor- A postquam a mortuis resurrexit et in coelum ascen-
dise Dei, qui sereniori tandem oculo respiciens mi- dit, discipulis eiiam Spirituin sanclum quem promi-
seruni genus filiorum Adain, districlionem legis, serat misil, multiplicatis jam credenlium lurbis,
quse oculum pro oculo, denleni pro dente, omni- clarius ejusdem spiritualis vitsc, quam perfeclam
modamqiie talionem pi'0 omni excessu immisericor- poenileiitiam dicimus, nitor elucereCcepit,cum sicut
diter reddebat, per iucarnatam Verbi' sui dulcedi- Lucas testatur, mutlitudinis credenihiirierat cor untim
nem teniperavil, dicens : Pwmteniiam agiie. -Ne et anilna utia, necquisquam eorum sntim aliqti.d
vero imbecilles homines ad verbum peeiiitendi, id essedicebat, sed erant illis omnia communia. Pos-
est pmnam tenendi, terrerentur, mox verbo conso- sessores eiiam agrorum el domoruin vendebant quw
latorio, verbo omni aeceplione digiio, prsemissse possidebant, ponentes pretia anle•pedes qpostolorum
senteiitias severitatem dulcorare xuravil, subjun- (Act. iV). Quantam vero i-evereutiam in Cordibus
gens : Appiopinquabit enim regnum cmhrutn.: Qiiis jion credeiitium sublimis illa conversatiogeneraret,
enim sauiira sapiens, .licet infirrtius, licet delicatus testatur idem beatus Lucas, cum dicit quia cmtero-
sit, non patienter, iinp graianter, prsesentis posnse rutn netno.audebai se conjtingereiliis, sed magnifica-
momentaneum pondus sustineat, non sohim iit bat eospppulus (Aci. v). Nec solum Jerosolymi.s haie.
Eeternitatem iutura. pcense fugiat, verum etiara ut schola piimitivai Ecclesiaa ccelestibus iiisiituebatiir
ccelestis regni nuiiqiiam finiendi particeps fiai? Ve- disciplinis, verum etiam Antiochise sub- magistris
i'iim quia beatus baptisia et prsecursor DominiJoah- Paulo et Baruaha gloriosissime floruit: iblque disci-
nes in ordine prsecursionis suse 'poenitenliam..prae- puli primo appellali suut Christiani. Philo quoque
dicans, dignos ejusdeni pocnitentise fructus agi cen- p diserlissimus Judseorum in.Iibro quem ikeorica Viia
suit (Maiih. in); quasrendum summppere ndbis est prsetitulavit, de ferventis.simi.s eorum in, Doiiiiiio
quse sit fonnula perfectse pcenitentise, quoe ad di- studiis niulta conseripsit. Monachorunl etiam cce-
gnos promerendum fruetus suijQciensesse videatui'. nohilarumque nomen, vitam et inslilutioiiem ab
Sed ubi formulam illam dignius quserimus, quam eis exordiuni sumpsisse perspicuum est. Cseterum
in ipsius.magislrorum magislri Domini nostri Jesu disseininato verbo Dei per universam i'egionem,euin
Christi dictis et factis?:Cum enim quidam posses- jam in omnem terram exisset sonus prsedicationis
siones habeiis multas: aDomino qusesisset quid fa- apostolorum, necesse erat ut arca sanctse Ecclesia;,
ciendo vitam seternam obtineret, et Dominus man- quse perfectissimse hujus rehgioiiis typo in superio-
data legi.s-ei proposuisset, illeque: se ortinia aju- ribus suis angusta uniialis cubitum perficiebat, di-
veiitule sua-servare dixisset, subjunxit Dominus. lataio cbaritatis sinu in inferioribus suis, pusilla-
Adhuc unum tibi deest. Si vis perfectus esse, vade, nimes et ad perfectioim celsitudinem minus ido-
vendeomnia quw kabes, et da pauperibus, et veni.se- neos colligeret, quatenus omnipotentis Deimiseri-
quere tne; et habebis tkesauros in cwiq (Mallh. xix). cordia non solum homines, sed et ipsa quoque
llle vero qui. non se, sed sua, et iila non fota, sed jumertta, id est terrense substantise pulvere se ex
ex parte, et parte satis modica, videlicet decimas, infirmitate fcedanles, dignantissime salvaret. Hinc
primitias caeierasquelegales oblationes, offerre con- jam nobilis illa respublica, quam Dpminus Jesus
sueverat, e.t hoc magnum aliquid esse puiabal, au- Christus instituerat et Spiritus sanctus robqrarai,
diens verbum consuiiimatEejustitiae resiliit, et tra- in qua cum nullus quidquam possideret, nemo.ta-
hens cor in.tcrram abiit tristis, quia nimirum te- ,^ meri egens erat inter illos, ccepit ad privatas res
stanie Verita.te, qui divitias quas habent affeeluose distrabi, cobperuntque Chri.sliaiii subslanl.isiieen-
diligunt, difricile salvaniur.'(ibidX-O quam aliter ter uti, sic tamen, ut terrena ccolestibus non p.rse.-
affectus erat beatus Petrus! 0 ([uam largo cceleslis ponereflt, sed temporalia bene dispensando, facilius
graliaj rore perfusus ab aaslu inundanas cupiditalis ad coelestiapervenirent.
i7efi'iguerat,Tqui de sesuisque condiscipulis tam liu- CAPUT III.
mililer quainiiducialiter Doniino dicebal : Eccenos monachicus ordo per beatuin Antonium,;cw-
rcliquimus omnia, et seculi sumus le (ibid.). Hic plaiie Quod terosque satictos patres roboralus, excellentef
iofmam perfect_epfleiiiteiiliaareperimus, quam Sal-
valor consilium salulis quscreiui suasit, discipuiis claruit.
eiiam sequentibus Se -tradidit, licet lCgamus non- Licet vero imperfectorum multitudini condescen-
liullos in diviliiset in oroni gloria mundi continen- dens mater Ecclesia, remissioris'vita. laxaVeril ha-
ter et humiliter vixisse. Sed quia privilegia pau- benas, tamen ab ipso nasceniis Ecclesia; principio
corum communem legem noii faciuut, tulius rtiulto usque ad h_ecnostra tempora nUnquam: defuerunt
quicunque celsitudinem perfectionis. sectaii conan- viri virtutum, qui ferventissimo divini ainoris igne
tur, obaudiuiU vocein Domirtiin Evangelio dicentis. ilagrantes, remissioris quoque vitae blandimeiila
Si quis non abreniintiaverit omnibus quw possidet, respuentes, commurtis vii_erectiludinem, "quse.'sol.a.
non potest irieusesse discipulus (Luc. iv). peiiectse poenitentiEe,quam Dominus Jesus praedir
CAPUTH. cavit, Stabile fundamenium est, indefesso pietaiis
studio tenuerunt; et posleris suis tenendaiii mulii-
Quod a primitiva Ecclesiacommunis vitm tradiiio D plicibus sancise conversationis regulis et exempiis
cwpcrit,etquod hinc tnongslicw religionis insiilulio tradiderunt. Inter quos primi vel proecipui exsliler
principiiiirisumpserit ({). runt Ahlonius, Paehomius, Basilius, quorum prior
Enimvero decebat ut summiPalris Sapientia, qua3 Aiitonius, non atramento neque liltera, sed spiritu
perfectaejustitiaj noiTiiamIradere venerat, hanc in Dei vivi scriptam legem charitatis in corde suo
ipso statim hascenlis Ecclesise pusillo grege signaii- denionstraiis, perfeciissima? conversafionis sua3
ter imprimeret, quatenus universi qui eprum exem- perfectissimos discipulos reliquit : quales fuefunt
pto provocali viam arduam_et angustam incedere Machaiius, Papliniitius, Pambo , Isidorus, aliique
proponerent, tantaj majestatis informati magisterio, quamplures, qui monasteriorum per ^EgjptUffi et
tantorum etiam Patrum excmplo roborati, viam Dp- Tiiebaidem Patres effecti, caiervasque innumerabi-
niini dilaiato corde currerent, dicentes cuin Psal- liiim jnonachOrum per tramitera perfectse poenUert-
jnisla Domino .: Proplef verba labiorum luorum ego lise ducentes , de muiido ejusqueprincipe diabo|o:,
puslodivi vias dttras iPsai. xvi), sciens quoniam cen- cum suis omnibus gloriosissime triuniphariinl. Pa-
Xuplurn quod promisi.sti reddes, et insuper vitam chomius vero, cinn factiis esset aposlolica gtaiia
seter.iain adjicies. Passo vero in carne Domino, insignis, sciipsit monachorum Regulas, quas An-
(IVnieronymus, epist. ad Paulin.,:monas.ticsevita; lntota jEgyplo, et proecipuc circa Alexahdriam fio-
originem re|ert ad Eliain, Eliseum, et fiiibs pio- ruisse.
phc arum. Ex Philone constat hoc vilse genus
999 ADDIT. AD LIBBOS DE VITA S. RERNARDI. 1000
gelo diclaiile didicerat: ad quarum institutionem A verbi gratia, adeo juslitise tenax;, quis sanctse reli
infinilam niultimdiiiem vivormn lapidum poliens , gionis adeo fcrvens scmulator erii, cui si gratia
muris ccclestis Jerusalem resedificandis convcxit. duce datum fuerit, ut duodecim gradus humiritatis.,
Beatus eliam Basilius Cscsariensis episcopus, Eccle- qui inReguia describunlur, asceiidal; et si crescen-
sise doctor eximius, scripsit monachorum Regulam : libus merilis eatenus profecerit, ut ad sextum c.
quse, sicut teslalur B. Pater nosier Benediclus (2), septimum,id est iid ullimum primi, et piimum se
reclissima norma est vitae huinanse, per quam ad cundi senarii gradum perveniat, qui numerus per
ccelestem patriam sine offensione perveniatur. Ad fectionem sigiiificaiis, et in ii.s gradibus humiliialis
horutn itaque tam venerabilium Palrum docu- geiuinatus , dilectionem Dei et proximi, quse esi
menta et exempla virtutum, tota Orientis Ecclesia perfeciionis siimma, per Regulain doctoris.demon-
mullo tempore per monasticse religionis sectatores slrat, nonne si se sine dissimulatione respiciai,
iiisigJiiler lioruit, sicut etiam paulo ante hsec nosira si cunclos infirmanlis consCientise angulos diligen-
lempora bealse memorise Ansclmus primum Havel- fer excutiat, noiiiie, inquam, vires suas metiens, dc-
bergensis episcopus, post modum Raveimas archi- fectumquesenticns, continuolugens exclamabii CUK<
episcopus disputatioue, quara ipse cum GrseCis de Apostclo qrioAqui pula! se aliquidrursuni esse, cum nihil sit
pertinacia schismalis eorum habitam eleganli stylo tiis ipse se seducit? (Gal. yi.) Quis adeddelica-
coiiscripsit, leslatus est. Hic cum esset a Lothario, et infirnnis erit, ut in observaiUiisRegiilse,jeju-
B.oinanorum imperatore Chrislianissimo, ad Con- nlorum suoruiii, vigiliarum, el labonim cailerarum-
stantiiiopolitanse urbis imperatorem apocrisiarius que inslilulionuiii moderatissima discretione dispo-
missus, el subtiliter-diversarumreligionum staiuta Q sitarum in.flrmilalis suse congrua remedia non in-
Scrutaietui', vidit in monaslerio, quod Panlocraton, veniat? QuOcirca, quod idem legislator in ultims
id est .Oninipotenlis dicilur, septingeiuos ferme capitulo e.jusdem Regulae dicil,; in ca noh omnen»
moiiachos sub Regula beati Anionii Domino mili- juslilise observationeni. esse descriplaiii, et vorat
tnntes. Inccenobio quoque, quod Philoahthropon , eam minimam inchoationisReguIam, et adperfeclio-
' id esl amantis horainem, dicilur, vidii circiier nis fastigium lcndere volenles nii.llit ad doclrinas
qiiingentos nionachos sub regula sancti Pachoiiiii e't regulas veleriini Palrum, testante beato Bernar
Domiiio servientes. Vidit etiam quamplura moiia- do, causa humilita.lis- facit, lie videlicet in descri
steria sub Regula beati Basilii jugum Domini suavc bendo Regtilam videretur se veteribus Patiibus ar-
portantia. roganter sequare, sludens et in hoc humilianti con-
CAPUT IV. _ scieiiiise suse providere. Beatus quoque Gregorins
vir aposloliciis (3), rton minus nicrilo quain oliicio,
De instituiione et aucloritate Regulw sancti Patris coiniiiendat eam sermone csse luculeiuam, discre-
Benedicii. Quomodo per gratiam Dei floruit, et tione prsecipuam, latenter aucloritate sua suaden,
usque kodie florel. monachis ul, relictis cseterarum institiitionum con-
Pominus noster Jesus Christus,-qui sacralisshna; sueludinibus mirnis forlasse discrel s, Regulam Deo
lnimanitalis suse prsesenlia Orientem illustravil, dilecli Patris Benedicti discretione prsecipuam de-
quos digniores et subliniiores in Ecciesia sua ha- voto corde susciperent, et ad ejus norinam cunttiim
biiit, bealissimos videlicet apostolorum principes vilse suse ordinem informarenl. In concilio quoque
Petrum ei Paulum, yice sua desiinavit Occidenli; p quod pnstiiioduii: in Gailiis celebratum est, com-
quatenus Occidenlis populi prciiosum fidei arca- nmni dc::rcto sancitiim est ui: hioiiachi, per pro-
num, quod Pelrus non per carnem et sanguinem , vincias Gallise et Germaniai degcntes, relictis crelc-
sed per inspirationem summi Patris acceperat : et raruni Regularuni institulis, iii omnibus coenobi'5 _
ilein, Evangoiium quod Paulus nOn ab liomine, suis Regulani pr;eiicli Patris reciperent, et in omni
nec perlioiiiinem, sed per revelationem Jesu Chrisii convei^salione sua forinain ab eo pnescriptam ub-
didicerat, Spiritus sancti magisterio edocti, cmn servarent! Ad liujus il-aquc sanctai Regulse exem-
populis Orieiit:s in eamdem iideiplenitudinem con- pjar phira per llaliam monasleria correcta, multa
currerent, el sic ex omnibus una Christi Domini quoque per venerabilem Patrcin de novo con
sponsa non babens maculam aut rugam efficerelui. structa sunt, in quibus miilliiudinesrnonachoruiii ifi
Porro eadem gralia, quse ad insliluendam roboran- spiritu hurailiiatis Domino servientes, lanquair
damque monaslici ordinis disciplinam, prsediclos veri IsraeliLc dignos poeniteiilise fructus facic^
, sanclos Palres contiilit Orienli, non inferioris me- bant.
riti virum in dignatione misericordia; suse preero- CAPUT V: ;
gavit Occidenti, sanclissimum videlicet Patrem n.o-
strum Benedictum : qui non solum Anlonii el Basi- Quod beatus Benedictus, rogiilu Cenottianensisepi-
lii spirilum, verum eliam, lestanle beato papa Gre- scopi, sanctum discipulum suum Maurum causa
gorio, justorum oinnium spiritu plenus, tanquam fundandi cwnobia ad parlesGatliw direxit.
sidus purissiinum el lucidissimuin singulari prssro- Nec soluin Italia, .verum etianii Gallise trina divi-
. gativa sanctitatis, superexcellenti puritate convcr- -Qsio, sacrse hujus religionis boiio odoie respersa,
sationis, signorum denique miraculorumque ina_-. jugum Domini suave e_tonus ejusleve, sanclse v:de-
siimabili gloria ab Occidente usque iu Orientem cla- licet Regulse insiiiuta suscipere laudabili desiderio
rissime rcfulsit, ila ut quidquid Oriens in diversis gestiebat. Unde accidit ut vir magnificus, Cenoma-
Patribus divisis charismatibus habere se gaudet, nensis urbis episcopus, legatos isuos a.d venerabi
hoc lolum in uno sanciissimO Patre suo Benedicto, lem Pairiffi Benedictum dirigeret, Flodegaiiiirn
juslorum omnium spiriiu pleno, se possidere Occi- suum archidiaconurn et Hardcradum vicedominuiu
dens iion imnierito glorietur. Scripsit namque idem suuiii, devoiissima instantia pelens quatenus ei ali-
reverendissimus Palernoster monachorum Regu- quos sui monasterii fraires transmittere dignaretur,
lam, quam diuturno virtutum exercitio non per qui sibi in Galliarunipartibus eoeuobium secundum
hominem, sed per unctionein illius qui docet ho- instiiuta Regulse sancti Patris sedificare debereiit.
minem scienliam, didicit : in qua mirabilis ar- Beatus vero Benedictus convocans discipulum suum
tifex Spiritus sanctus summam perfectionem et Maurum, quem ab infantia in timore Dei educavc-
moderatissimam discretionem tain sublili con- rat,ipsum cum aliis religiosis fratribus ad Gallia-
nexione copulavit, ut quartlumcunque religiosus rurn partes direxit: ubi etiain eocnobium religione
in ea inveniat unde adhuc prolicial; et quan- pariler et divitiis clarum conslruxit, magnseque
lumcunque pusillanimis aut infirraus infirmitalis inullitudinis monachoruin Pater effeclus, signis et
suae iu ea seoue remedia invcniat. Quis enim . vii'lutibu_sornatus quievit in pace. Ferlur quod in
(2) Bciied. c. ult. Regulaj. (5) Greg., li DiaL, c. 3G.
1001 EXORDIUMMAGNUMCISTERC—- DIST. 1. 1002
eodem monasterio libra panis, et hemina vini, quam A Benedicli ccenobiuni in Francia , ubi, sicut dicitur,
sanctus iliuc transmisit Benedictus, in memoriam sacratissimum corpus ejus requiescil, ipso beatis'
antiquitatis alque ob tanti Palris reverentiam usnue simo Patre Benedicto invitanle perrexit, sicut in
hodie reservelur. Abhinc pev universas Galliarum geslis ejusdem sancti Odonis invenilur. Cum enim
provincias crevit et multiplicala est religio mona- quadam die monachi ejusdem loci in claustro se-
chorum, sub Regula Palris Benedicli Ghristo Do- dentes conteulionibus et scurrilitatibus occupaii
uiino vero regi militanlium ; multiquc ad eam divina non erubescerent, sanctus Pater Benedictus cuidani
gralia inspirati confluebant, qui sacrse disciplinfe monacho ante portam monasterii visibiliter appa-
offieiis exereilali, de lerra cordis sui fructum boni ruit, dicens ad eum : e Vade > et dic fratfibus islis
operis afferebant in paiienlia. Verum, succedenli quod perversis moribus suis nimium me coniri-
tempore, irruentibus intra Gallias barbaris,_ cum stant : ideoquejam nuncvadam, ut adduCam virum
Doniinus peccata populi sui multiplici paganorum secundum eor meum de Aquitania, quatenus per-
incursione castigare decerneret, mulla eliam coeno- versos istos corripiat, et Ordinis disciplinam in hoc
bia sanetorum aut igne cremata, aut ad solum us- meo monasterio restauret. i Stupet ille," celerique
que deslrueta sunt : qusevero remanserant, in tan- gradu ad fralres veniens, quod spiritualis eorum
lam negligenliam resoluta sunt, ut anliquse religio- Pater mandaverat, cunctis audientibus, refei t, con-
nis vestigium vix in aliquibus monasteriis invenire- sternatosque el attonitos reddit universos. Quaere-
tur. Caeterum gratia Domini noslri Jesu Christi, bant tamen inler se cum magna aduiratione quis-
quemadmodum Ecclesiam suam, refrigeseente cha- nam esset de quo Pater sancius dixisset, ipsum-
ritate et abundanle iniquitate, variis tribulationibus fj que, sicul poslmodum rei exitus docuit, beatum
flagellari permittit, nec lamen unquam ab ea viscera Odonem fore trepidi suspicabantur. Devotissimus
misericordise suas elaudit, ita nimirum ordinem itaque Patris Benedicti pedissequus Odo veniens ad
monasticum, per infirmilatis humanse corruptionem prsedictum locum, licet per multas tribulationes et
continue ruentem, temporibus opporlunis per viros contumelias, quas ab illis qui perniciosam liberta-
virlututn restaurare rion desinil. tem magis quam regularis vitie districtionem dili-
CAPUT VI. gebant, passus est, lamen per gratiam Dei ct adju-
lorium sancti Palris Benedicti laudabiliter satis Or-
Qy.odbeatns Odo Chiniacensisabbas ordinem mona- dinis disciplinam in eodem monaslerio reformavil.
chicumccltapsumper gratiam Dei strenue reparamt. Cseterum speciale ejusdem Deo dilectiPatris Odonis
Ilinc est quod beatus Odo, nobilissimi illius Clu- coenobium quod Cluniacum dicitur, quodque usque
niaeensis coinobii rector eximius, ad tantum san- hodie maximum et nobilissimum refuiget, maximum
clitatis apicem excrevit, ut Ordinem monasticum multitudine fralrum, nobilissimum possessionibus,
lemporibus suis omnino in prseceps ruenlem, se- diviliis et gloria ; sed et monasterium de quo Pater
curidum graliam sibi a Domino collatam, peromnia Odo curii fratribus suis Cluniacum secessit, quam
in antiquum sacrse religionis vigorem reslaurave- consummata fuerint, quamque perfecli et Deo digni
rifc:Ut enim de ruina morum temporis illius brevi- in eis claruerint viri litteris traditum scimus. Unde
ter dicamus, cum coepisset idem venerabilis Pater et riobis duo jucunda valde miracula excerpta huic
Odo in riionasleriis suis districtionem diseiplinas nostro opusculo inserereplacet, qualenus prudens
regularis rigide, sicut oportebat, tenere, alii qui- '_ lector ex his duobus csetera perpendere valeat.
dam mouastici videnles quosdam de fratribus ejus CAPUT VII.
subtaiares suos lavanles, vel ungenles, seu alia
quaslibet vilia opera facientes, silentium etiam slu- De fralre, in cnjus manu conversce
mica;panis inpreliosissitnas
sunt.
diose tenentes, etsi necesse fuissel, signis pro ver- margaritas
bis utentes, nimio iracundia; felle commoti : « 0 in- Canon erat monasterii, quatenus fratribus ad
felices, inquiunt, quid facitis? Quse lex, vel quis meusam sedentibus refectione peracia micas quse
Ordo prsecij)it, ut tam vilibus et servilibus operibus de fragmentis pahum deciderent, diligenter collige-
insislalis? libi, quseso, Scriptura haecjubet utma- rent et insumerent, ne vel in lioc negligentise rei
nibus pro lingua utamini? Nonne ipsi Creatori in- coram Deo invenirentur, Accidit autem quadani
juriam facere convincimini, qui, reliclo naturali die ut unus ex fratribus, qui conscienlisa guse non
usu lingusaet vocis organo, manibus irrationabihter incuriosus servator erat, cum cseteris ad mensam
tumulluamini? J Sed vir beaius, dispulatorum et residens, refectione peracta micas secundum con-
pseudomonachorum garrulitatem parvipendens, fra- suetudinem colleclas replicans in volam, digitis
tres suos ut in melius proficerent verbo et exemplo manus clausas leneret, atque eum mulla coi'dis
commonebat, sicubi etiam a religiosis viris evoca- dulcedine lectioni intenderet; sed priusquam eas
tus fuisset. impiger pergebat, et cajnobia aul disso- sumeret, repente ad nutum prioris lector lectionem
Iuta ad districtioiiem Ordinis revocabat, aut nova fmivit. Quid tamen ageret?Nec rejicere fas, nec
fundabat. Plane quam rigide monachi ipsius disci- sumere jam licebat, nimirum utrobique periculo
plinse censuram tenuerint, per hoc unum virtulis D praevaricationis occurrente. Itaque clausas manu
eorum indicium, quod ad demonslrandum in eis tenet, cogilans hanc negligeniise culpam non nisi
animi constantiam referre volumus, innotescere per confessionis et posnilentise remedium aboleri
poterit. Quadam namque vice dum quidam ex eis posse. Dictis vero gratiis, signo confessionis facto,
itecagerent, mediis noctis tenebris a praadoriibus priorem in partem trahit, el cadens in facicm ve-
circumvenli, cum suis omnibus capiuntur, trahiin- niam petit, cum multa cordis simplicitate negligen-
tur, spoliantur, contumeliis anlciuntur, ad ultimum tiam suam manifestans. Priore aulem culpam ejus,
in viucuia conjiciunlur, praedonibus sane miranti- sicut dignum erat, corripienle,. et quid de micis
bus pariter et indignantibus, quod in tantis malis fecisset inquirente : « Ecce, inquil, domine, in
ipsis a se illatis, ne unuin quideni verbum ab eis manu nostra sunt. i Cumque prior prseciperet ut
ullatenus exlorquere potuissent. Tanquam enim eas ostenderet, ille exerto brachio manum aperuit;
inuti et elingues seu damna el contumelias non sen- et ecce in vola ipsius pro micis invenlse sunt pre-
tientes, iu siientio duvabani, quousque nocturnse et tiosissimse margaritse. Utinam laudabilem fralris
matutina? laudis solemnitale peracta, aurora quo- liiijus fervorem attendere dignentur quidam negli-
que radios suos vibrante, linguani ad loquendum gentes fratres, qui, finita leclione, si forle offulam
laudabili discretione solverent, quain prius lauda- in manu habuerint quam edefe velint, aut si in sy-
biliore censura propter tiinorem Dei et Ordinis disci- phulo aliquid reroanseritquod ebibcre cupiant, siiie
plinam coercuerant. . respectu timoris Dei id facere non verentur, cum
Nec modo in GalliisOrdinis sacristatum repara- ulique sacri Ordinis consuetudo tradat, ex quo
vit, sed etiam in Italial Ad speciale quoquc Sancti lcctor incceperit dicere: Tn auiem, Domine, ne«
PATROL.CLXXXY. 32
 1003 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. EEIWARDI. 4004
mincm quidquam cibi aut polus "sumere debere. %_ postea vero abbas Paracliti, quse est de Ordine
Sed quid putamus quave omnipotens Deus lam domus Sancti Victoris, cerla relatione cognovimus.
gloriosum miraculum, ct sieut videbalur, minus Apud Parisiorum civitalein exslat ccenobium regu-
necessarium, in rebus quoque minimis facere vo- larium canonicorum : in quo quidam de fralribus
hiil? Ulique,propterea ut palam cunctis innole- ejusdein eongregationis paralysi adeo dissolulus
sccrel quanluin sibi placeanl fralres in coiigrega- jacebat; ut sine adminiculo alterius de lectulo sur"
lione spif-ilu ferventes, qui non solum majora, sed gere non valeret. Venerat forle illuc venerabihs
c;iain iriinima maiiflata propler timorein ipsius Hugo Cluniacensis abbas. De cujus adventu fratres
ciim sollicitudine cusiodiunl. ' plurimum exhilarati, spem recuperandse sanitalis
CAPUT VIII. infirmo fratri non miriiinam conceperunt. Itaque
accedcnles ad virum Dei, suppliciter poHlulabant
De [ratre morieiile qui vidit mtiltitudinem cattdida- Deum sanitatem fra-
torum ad se venire. qualemis apud omnipotentem
tri diuturr.a segritudine laboranti suis precibus
Frater quidara in Cluniaco , cutn laudabililer in obtinere dignaretur. Fertur autem ineodem monas-
oiiini fervore el devotione sacrne religionis vitam terio esse media pars casulse beati Petri apostoli;
saain custodisset, tactus iufirmitale peremptoria, quse, sicul dignum est, a fratribus in magna vene-
ad exlrema deductus esl. Cumque jam morti proxi- ratione habelur. Sanctus ergo Domini, quod a fra-
mus agouizaret, aperiens oculos vidit magnam mul- terna charitate petebatur, negare non potuit;.sed
liludinem monachorum ad se intranlem, qui omnes pro salute fratris infirmi Domini clemenliam intimo
candidis veslibus induti erant, illo suo genere ve- p pietatis affectu rogabat. Deniqtte celebralis sacro-
stimenti quod usu ecclesiastieo alba vocatur, sicut " sanctis mysteriis, accedens ad altare, supradictam
soleut convenliis Ordinis illius in prsecipuis solem- partem casute beati Petri reverenter inde tulit,
nilatibus revesliri. Quos cum viderel, pulans con- veniensque ad infirmum, sacra eurii veste operuit,
' venluin fratrum esse, mirari valde coepit cur ad se lenensque manum ejus antiphonam illam moderata
" revcstiti inlrarenl; el infirniario sibi assistenti, voce ccepit cantare : Petrus apostolusdixiiparahjiico,
quasi cum quadam indignallone, dixit: e Quid cst, duobus verbis in ea conimutatis, scilicel pro dixit,
cliarissime IValcr, quod video? Quando solebat con- dicit, et pro Mnea, Roberle: vocabatur enim idem
venlus nosler ad frolrem morieniem revestilus ve- infirmus Roberlus. Cumque teneridd manum ejus
nire? t Respondente inliraiario et dicente conven- canlaret: Petrus apostolusdicit paralylico: Roberle,
lum fratrum nondum venissc : « Quid est, inquit, surge, el slerne tibi (Acl. IX), continuo surrexitf
quod loqueris? Nonne vides ttirbam magnain fra- omni membrorum debilitate prorsus fugala ; cun-
trum circa me, qui omnes candidissimis albis re- clique qui aderant, glorificaverunt Deum, qui virtu-
vesiili sunt; et ad exsequias meas celebrandas mu- tem beali aposloli sui Pelri per merita venerabilis
liio se prasveiiiunl. i Quod cum infirmarius au- Hugonis deelarare dignalus est. Tanto quippe faci-
disset, sed nil tale ipse viderel, inlellexit religiosum lius abbas sanctus tam gloriosum miraculum a
fralrem visionem beatorum spirituum videre. Post divina largilale impelrare potuit, quaiito hoc non
modicum vero sancta illa anima cafne soluta est, suis merilis, sed specialis paironi sui beati Petri
el de convalle ploralionis, de tabernaculis Cedar, apostoli virtuli assignavit, cujus reverendo nomini
: hoc est de nigredine peccali ad candidalos cives se attilulatam esse nobilis Ecclesia Cluniacensis
co3lesiis Jerusalem, quos adhuc in carne vivens vi- C gloriatur : cuique sacrse venerationi fratrum uni-
deremeruerat, feliciler, ut credimus,lransmigravit. versitas devolissime invigilat.
Prsefalo vero Cluniacensi coenobio post revc- Sub talibus itaque tam sancliseiinomni religicme
rendissimum Patrem Odonem prsefuerunt abbales conspicuis Patribus Cluniacensis Ordo clarissime
religione conspieui, quorum praicipui fuerunt san- refulsit, multisque exslitit odor vitae.in vitam, ita
cli et Deo digni, Maiolus tt Odilo, modernis quoque etiam ut bealus Henricus Romanorum imperalor
temporibus beatus Hugo, qui, Ordinem Cluniacen- Auguslus ejusdem nominis secundus, cujus memoria
sem longe lateque per universas Europse terras et apud Deum et homines in benediclione est, audiens
insuh.s propaganles . iiicontaminatum monastici famam "re.ligionisillius, Cluniacum adiret, oblatisque
Ordinis tramilem subditis suis tradiderunt. in ea- donariis et redditibus, prout imperialem magnifi-
dem quoquemagna et religiosa domo inter coetera cenliam decebat, fratrum se orationibus devotis-
spirilualis vitse exercilia, saluberrima et omni pie- sime commendaret. Liberet nunc, si oplio daretur,
lale plena consuetiido inolevil ut, pro liherandis cum beato Petro aposlolo exclamare, et dicere
animabus fidelium defunctorum, sancta illa fratrum Doinino: Domine,bonumest nos kicesse (Mallh. xvn).
niultiludo devotis precibus missarumque celebra- Bonum esset utique omnibus ad monasticse religio-
tionibus sollicile invigilet, et aut poenas addicta- nis apicem venientibus , ut Ordiiiis disciplina per
rum mitigent, aut paHiis omnibus absolulas in re- sanclos Patres ad lhieam veritatis correcta et reno-
quiem transferri oblineanl. Sed et praler quolidia- vata, inconvulsa perduraret, propulsata lelhali
nara orationum psalmoruiuque instantiam, so- negligentia, fervor sacrajreligionisper omnia ubique
lemnia pro fidelibus defunclis officla crtis tempori- D vigeret. Sed quid agimus, cum sub sole nihil in
bus per annum fieri pia Palrum solertia in eadem eodem statu permanere posse, Sapiens plangat?
domo decrevit, iia ut solemnis dies fidelium aniiua- Quid agimus, quod negligentia quse, proh dolor! in
rum, quempostfeslumOmnium Sanclorum sancta el ipsa quoque religiosorum conversalione deprehen-
universalis Eeclesia celebri oificio peragere consue- ditur, ad vilia tam proelivis est? Vse semel, et vse
vit, aCluniacensi Ecclesiainitiumsumpsissedicalur secundo, sed ettcrtio! Vse tibi, liegligenlia, mater
dissolutionis, rubigo mentium, tinea cordium ,
CAPUT IX. inorum corruptio, disciplinae effugatio, religionis
subversio, virtutum enervatio , mala beslia, vul^-
QnomodobealusIlugo Cluniacensis abbas paralyticun, pecula callidissima, quse lantadolositateexterminas
cvravit. [Deplorat et Iwc capite auctor negligenlian
monaclwrum, el lapsum Ordinis Cluniacensis.] vesligia lua ut mordens non sentiaris, demoliens
non videaris, etnon nisi gravissimo damrio peraclo
Verum quoniam beati Hugonis, qui modernc deprehenderis! quanta mala fecisti' quanta inala
tempore Cluniacensi ccenobio laudabiliter prsefuil, facis ! quanta mala (quod Deus avertat!) non irn-
liienlionem fecimus , unuin ejus miraculum ac merilo faclura timeris! 0, inquam, detestanda
uiilitatem legentium memorabimus : quod tantc negligentia, quam modica, quam exigua, quam
erit jucundius, quanto recenliori leriipore hoc ges- nullius momenti viderisin oculis hominum, ila ut
iiini esse constal, quodque venerabilis viri Gujllel- etiam reprehensione vix dignaj.udiceris ! secTlamen
liii, quondam superioris Sanct-x GenovefseParisius. quite lam>modicairi spernit, paulatim decidit. Quis
 1005 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. I. 1006
crederef, si experientia fidemnon -faceret, guttulam, A.bus futuris diligentius describere qualiter Cister-
cum primum stillare leni lapsu coeperit, duritiam ciensis Ordo sumpserit exordium, quamque copiosa
lapidis penetrare posse? vel quis annulum novum benediclione gratise Dei aprincipio sui perftisus sit,
et rigidum digilo immilti videns eum usti eonsumi sicut partim per litterarum monunienla tradiderunt
posseputaret? Attameti verum est quod dicilur quia nobis viri sancli, qui ab initio sacra? hujus reli-
Gutta cavai lapidem, consumitur dnnulus usti: gionis auctores exstitere; partim vero majorum
relatione didicimus, quatenus ii. quos in sseculis su-
. , (Ovm. de Ponto, tv, Eleg. 10.) pervenluris divina gratia a.d Ordinem nostrum -vo«-
sic etiam (quodsine magno cordis dolore dieere non care dignabilur, si hanc nostrae parvitaiis paginam,
possumus), negligentia paulatim subintrans religio- quam ad ipsorum consolationem elaboravimus, le-
nem exlerminat. Sanguisugx duce suni ftiioe,ait gere dignum duxerint, considerantes quam nobili
"Sapiens, dicentes: O
Affer, affer(Prov. xxx). quanti regum mamilla Iactati sint, erubescant filii dege-
sunt, qui lalas hujus ssecuii yias, quse ad mortem neres inveniri. Porro ad hoc opus non solum devo-
trahunt, deseruisse et arctairi angustamque viamj, tio et utilitas rerum nos invitat : ver-um eliam
quae ad vitam ducit, apprehendisse videntur : sed necessitas nonnulla compejlit. Monaclii namque
quia pessimse hujus sanguisugae, detestandse hujus Nigri Ordinis, maxime in provinciis Germanise de-
meretricis, id est negligentise complexuir. iriinime genles, ubicunque vel apud quoscunque possunl,
devitant, generant exeo viper.eo semine.duas filias, sacro Ordini nostro derogare non cessant, asse-
ipsa matre sua deteriores, voluptalem scilicet et rentes sanclos patres nostros. cum scandalo et in-
vanitatem, quse sine cessatione, sine omni prorsus .R obedientia , contra voluntatem abbatis sui de
interpolatione clamant miserae matri suse, dicentes: Moiisinensi coenobioegressos fulsse : quorum quam
Affer, affer. Isti sunt qui segregant seirielipsos, sit impudens meridacium, subsequentis nafralionis
animales spiritum uon habentes, qui liabitum reli- texlus rem gestam enucleatius.pandens, manifeste
^gioiiis gestantes, mentiri Dep per tonsuram noscun- declarabil. Propositi nenipe nostri est, divina fa-
tsir; qui rion Dominicis, sed suis inclusi ovilibus vente gratia, nonsolum plenissima ratione, verum
.pro lege habent desideriorum voluptatem; qui cum etiam gravissimse auctoritalis poridere obstruere
nulriri deberent iri croceis, amplexantur stercora; os loquentium iniqua ; fratribus quoque nostris qui
locati in locopaseuse, qiiotidie mutanlurde pascuis hsec hactenus fortassis adeo perspicue non noverant,
ad pascua,et lamen moriunlui'faiiie ; quorum cibus ad refelleiidam malitiosse cletractionis falsiialem,
est radix juniperorum,et siliquseporcorum; quorum instrumenta sincerae veritatis teslimonio subnixa
vinum est fel draconum, de botro prsevaricationis coritradere. O caca semper stultae semulatlonis im-
amarissimo; qui, cum castimoniam corporis et pietas , quse cum oculis videat, ratione probet, divino
saiictimoriiam spiritlis profiteantur , exemplum ta- pariter et huinano judicio, Cislereiensem Ordinem
inen mulieris nequam et procacis imitarinonveren- super candelabrum virtutis et honoris exaltalum,
lur, qusc comedil in occulto, el tergens ossuum dicit: ut luceat pmnibus qui in domo Dei sunt, clande-
Nonsum. operala.malum (ibid.); qui in hujusmodi stinis tamen susurriis ah ejus amore et veneralione
laetantur, et esse sub sentibus dissolutionis deli- nititur avertere quos potest, quasi tanlum sibi ho-
cias computant. Et quid facient iniseri, cum inspi- noris accedat, quantum proximorum famse dero-
cere cceperit Deus? Certe rehus ipsis experimur ( gare potuerit! Verum, quoniam, secundum senten-
quam non immerito propheta plarixerit, obscuratum C' liam Apostoli, non qui seipsum commendat itle pro-
esse aurum, mutatum colorem oplimum, dispersos balus est, sed quem Deus commendat(II Cor. x), post-
lapides «anctuarii in capite omnium platearum quam litteris summi pontificis, cardinalium quoque
(27ire».'ivj. Sed non est nostrum mordacius aliena et episcoporum, qui negolium tantoe pietalis tfa-
vilia carpere, ne forte dicatur et de nobis quod ctaverunt, ostenderimus quam rationabiliter, quam-
lippientibus oculis ad nostra caacutientes, in alio- que auctorabiliter humano judicio probatus et
rum vitiis cernamus acutum. Legat qui voluerit approbatus sit in inijtio sui Cistereiensis Ordo,
Apologetieum beali Bernardi abbatis, quem scripsit consequenter etiam demonstrare curabimus quali-
ad venerabilem Guillelmum Sancti Theodorici ter divino judicio approbatus sit.
abbatem. Inveniet quomodo obscuratum sit aurum, Cunctis nanique sanum sapientibus liquet omni-
mutatus sit color optimus : ibi, inquam, inveniet potentem Deum approbare religionem, quamtantis
quomodo nobilis illa religio Cluniacensis Ordinis, charismatum benedictionibus a principio.sui per-
de qua multa jam diximus,.quam, peregrinis et fundere, et in qttatanlos, lantseque peffectionis et
adulterinis consuetudinibus, imo desolationibus sanctitatis Nazaneos suscitare dignatus est. Sed
fuscata ei obnubijata, a pristina suas puritalis quis digne oestimare, ne dicam referre sufficiet,
sanctitatisque integritate degeneraverit. Sed quor- quam prKclare in diversis mundi parlibus, non
sum ista? Quid intendimus, alterius Ordinis et solum in majoribus, verum etiam in minoribus qui-
prius perfeclis.simam religionem, et postmodum buslibet Cisterciensis Ordinis domibus saerse reli-
miserrirnam, quam hodie oculis nostris eernimus, gionis vigor effulseril; quam sublimes in virtutibusf
dissolutionem replicando et ineulcando? Nimirum D) quam graves et humiles in moribns exstiterint
ad hoc nilitur. intentio, ut nos qui per gratiam Dei prajlali; quam devoti et ad voluntariam pauperta-
in renovato et ad tramitem veritatis perGistercien- tem pro Christo tolerandam patientissimj atque ad
ses Palres correcto monastico Ordine, Dominomili- omne opus bonum parali subditi; quam crebris
tamus, ex aliorum ruina cautiores effecti, lavemus revelatioiiibus, supernisque visitationibus religiosae
manus nostras in sanguine peccatorum, et semper Ordinis personas sinl glorilicataa; quamque multi
memores simus, quod beatus Pater noster Bene- spontanese tribulalionis angustia decoeti, felici
dictus in Regula praecipit negligentiam et oblivio- decessu absque igne purgalorioj (qupd quidem in
nem omninofiigere;illudetiam apostolicum continue alio genere hominum rarissimum est), transierint
. ruminemus; Qui stat, videat ne cadat (ICor.x)-, ad terram viventium, ad videndum Deum deorum
certissime scientes quoniam res nostra agitur, in Sion. Ne tamen illustrium personarum copia nos
paiies cumproximus ardet. (HORAT. Epist.i, 18.) ad loquendum inopes fecisse videatur, ppstquam
ad exhilarandum devotos et ad reprimendum de-
CAPUT X. tractores fsilsiloquos exordium sacri Ordinis dili-
Qualiter fratres qui CisterciejisemOrdinem fundave- gentius descripserimus, etiam de reyerendissimo-
runl adhuc in Molismo degentes divina gratia sunt rum Patrum quorumdam, videlicet abbatum Cistercii
iltustrali. . atque Claraevallis virtutum studiis, aliqua breviter-
perstringemus, seniorum qupque qui in Clar.avalle
Sed jam minc operse pretium reor, generationi- purissimae religionis imitalores efiecti, mempriaiB
 1007 ADDIT. AD LIBR08 DE ViTA S. BERNARDI. 1008
sui posteris in benedictione reliquere; qualenus per .;.4 CAPUT XI.
hoecfidelis quilibet et devolus proficiat in fide robo-
ratus, infidelis autem et detractor lividuni cordis Quod dominus Roberlus abbas, et fralres cum eo.,
oculum purgans, religioso Ordini nequaquam de- desiderium innovandaimonaslica; religionis liaben-
trahere, sed magis religiosorum devolionem imitari tes, tegalum sedis aposlolicceadierunt.
consuescat : aut certe propalatae veritatis radiis
reverberalus, malitiosse derogationis materiam sibi Christi Itaque magnanimes viri, innumerabilium militum
subtractam esse, contabescens ingemiscat. Si quem duces etsigniferi futuri, non tam novarum
vero movet quod Claravallensium tantum, el non rum quam magnarum rerum tolique mundo profutura-
eliam Cisterciensium seniorum mentionem fecimus, se cupidi,idcum assiduo traclatu qusererent modo inler
noverit nos ut Ecclesise Clarsevallis alumnos, 110- ad qualiier quod pie cupiebant congruenti
effeclum perducerent, consulto rationis jiidicio
slrprum seniorum sacra sludia familiariuseteffica-
cius invesligarepotuisse; nec ea quse de paucorum. prudenter adverlere loci vel Ordinis sui muiatio-
sincera conversalione, seu felici consummatione, nem, absque sedis apostolicse consensu, se prsesu-
ad absolutionem sponsionis nostrae descripsimus, mere nequaquam debere. Erat tunc in Galliarum
innunterabiliuni servorum Dei, qui iam in Cister- Eartibus sedis apostolicse legatus, venerabilis Hugo
cio quam in univcrsitatesacriOrdinisspiritales ago- liaugdunensis arcbiepiscopus, vir religione, pruden-
nes viriliterdesudarunt, praejudicaresanclitali. Cum et et auctoritate venerandus. Hunc pra?dictus abbas
igitur, sicut supra diximus, in tantum negligentiae gionis fratres, qui deside'rio innovandse monaslicse reli-
adeunt, aastus et vota cordium
lorporem monasticus Ordo collapsus fuisset, ut B ' suorumflagrabant,
liumiliter pandunl, consuetudines Ordinis a
venientibus ad conversionem, non tam profectus
quam periculum mtiltis in locis imminere videre- R.egula quam eranl professi, nimium discrepare
tur; nec spes ulla restaurationis uspiam arrideret, conqueruntur; et propterea manifeste perjurii cri-
men se scienter incurfisse dolendo fatenttir. Ad-
omiiipotensDeusqui servos suos ab seterno praescitos dunt praelerea se vitam suam ex
in temporevocal eijustificat, ut in seternum quandoque institula integro secundum
sancti Palris suiBenedicli ordinare
glorificet, dum medium silentium tenerent ornnia, velle, et Regulae ut eis ad hoc
Spiritum sanctum suum de secrelis ccelestibus a legatus sui juvaimnis liberius robur
exsequendum , idem
auctorilate
regalibus sedibus misit in corda quorumdam fra- porrigal, constaiiter flagitant. apostolica Oominus autem lega-
-trtim (Sap. xvin), qui in ccenobioquodam degebant, cum essct prudens et discrelus, coiisideralis
quoil in Burgundiae partibus sittim Molisnms vo- tus, subtilius allegationibus eortim, laudabiliter eos
cattir.
Hi itaque servi Dei pauci numero, sed igne illo moveri pronuntiavit, ipsorumque spiritalibus votis
quem Dominus Jesus miilit in terram, el vult ve.he- laelis auspiciis favens, tali epistola eos ad perficien-
menler accendi, forliter infiammati, dum quolidia- dum tota libertale quod pia menle conceperant
nas Ilcgulse lectiones in capittilo audirenl, et aliud exhortalus est.
Regulam praecipere, alque aliud consuetudines Or- CAPUT XII.
dinis lenereperpenderent, gravissime contrislaban-
feir; videntes se cselerosque monachos Regulani Epistola Uugonis apostolicaesedis legati, per qv.am
beali Patris Benedicli solemni professione servalu- ,r Cisterciensis Ordinis exordium sua auctoritale fun-
ros fore promisisse; sed secundum instiluta ejus datum est.
nequaquam vivere. Primilus ergo privalim ssepius «HUGOLugdunensis archiepiscopus et aposlolh ce
inter se colloq!ientes,lransgressionem suamconquc-
rebantur; et quonam modo liujus tanti mali reme- bus sedis legatus, RODERTO Molismensi abbali, et fratri-
dium invenire possent, sollicile tractabant. Cum cum eo secundum Regulam sancti Benedicti
vero postea verbum elfusum esset in publicum, servire Deo cupienlibus.
caeteri qui carnales erant, nec polerant dicere cum « Notum sit omnibus de sanclae matris Eccle-
pvophela quia de excelso misit ignem in ossibus sise profectu gaudentibus, vos et quosdam fi-
meis; et erudivil me (Thren. i), servosDei deridere, lios vestros coenobii Molismcnsis fralres, Ltig-
modisque omnibus, quibus poterant, ut a tam san- duni in nostra prassenlia astitisse, ac Reguice
cto proposito ecssarent, infestare ccoperunl. Al illi beatissimi Benedicti, quam hucusque tepide ac ne-
qui Spirilii Dei agebantur, el projr.erea liberi erant, gligenter in eodem monaslerio tenueratis, aiclius
non curantes eorum malevolas inlestationes, loto deinceps alque perfectius inhasrere velle professos
mentis annisu ad Deum conversi, precibus insian- fuisse. Quod quia in loco praedicto pluribus impe-
tissimis posttilabant, ul Domini pietas eos ad talem dientibus causis consiat adimpleri non posse, nos
locuiii dirigere digriareltir, in qtto vola labiorum ulriusque parlis saluli, videhcetMnderecedenlir.m ,
suorum, quae secundum Regulam firmaverant, sed atque illic remanenlium providentes; in locuni
non servaverant, reddere possent. Deindc considc- alium, quem vobis divina largilas designaverit, vos
raiilcs, quod Apostolus monei, iion omni spiritui B declinare, ibique salubrius atqae quietius Domino
esse credendum (/ Joan. iv); et quod Regula quani famulari ulile duximus fore. Vobis ergo tunc prse-
modis"omnibus perfecie servare cupiebanl, prsecipit senlibus, videlicet Roberto abbati, fratribus quoque
corripi eum, qui sine permissione abbatis quidpiam Alberico, Odoni, Joaniii, Slephano, Letaldo et Pe-
facere prsesuinpserit, abbalem suum humiliter tro, sed et omnibus , quos regularilcr et communi
adeunt, de transgressione Regulse querimoniam consilio vobis sociare decreveritis, hoc sanctum
proponunt, voti sui fervenlissimum desiderium pan- propositum servare et tunc consuluimtis : el ut in
dunt, et ut ejus consilio pariter el auxilio, quod hoc perseverelis prsecipiinus, et aiictoritate aposlo-
Spirilu sanclo inspiranle mente conceperant, per- liea per sigiUi nostri impressionem in perpetuiiin
fieere possint suppliciler precantur. Nutti vcro Dei conlirinamus. i Post hs:c prsefatus abbas et sui
ad horam compunctus abbas ille propositum servo- tanta ac tali aucioritate freti, Molismum redierunt,
rum Dei laudat; et non solum consilium auxilium- et de illo fratrum collegio socios remissioris vilsj
que se praebilurum, verum etiam seipsum indivi- blandilias respuentes, ad puriiatem siuiplicitalem-
duum comitem eorum in tam sancto proposito fu- que sacrse Regiilae pure simplicilerqr.e tenendam
turura firmissime pollicelur. Quo audito humiles prompto ar.iino flagfantes, elegerunl, ita ut inter
spiritu fratres illi magnifice corroborati stinl, tunc eos qui legato Lugduni asliterant, el illos qui de
primum intelligenles quod vere a Domino egressus ccenobio vocati sunt, viginti el unus nionachi essent,
est sermo, nec sonmia cordis sui i.n tali desiderio qui perfeclioris vitoset RegulaeS. Patris Beuedicti
secuti sunt, sed dexleram Dei vivivirtutemoperan- ad litteram tenendae desiderio arctam et angustani
tis jn eis. viam ingressi sunt.
ie0'9 EXORDiUM MAGNUMCiSTERC. — BIST, I. iOiO
CAPUT XIII. A Dei et monastici Ordinis habentes, foverel et manu-
teneret riecessitatibus secundum magni-
Qualiter et quolo anno Dominicm Incarnalionis san- ficentiameortimque principalus sui siibvenifet. Cujus pelitioni
cti Palres Cisterciensis Ordinis deMolismo egressi, et consiliodomnusOdo
eremum Cisterciensem adieruni. Btirgundiaedux acquiescens,
ffatrum etiam iljorum fervofe delectatus, monaste-
Ariho igitur ab Incarnatione Domini raiilesimo rium ligneurii, quod ipsi in paupef late sua incepe-
nonagesimo octavo, dominus Robertus Molismeiisis rant, de suis impensis toturii consummavit, eosque
coenobii iri episcopatu Lingonensi fundali abbas, et ibidem in omnibus necessariis diu pfocuravit, terris
cnm eofratres^ quorum Deus leiigerat corda, r.ia- eliam et p.ecoribus abunde sublevavit.
icntes cum dilecto Palre suo Benedicto pro Deo Ja- CAPUT XIV. . . -
boribus fatigari, quam vitscliujus commodis resolvi,
de Molisriio egressi sunt, atquc ad locum quem Quod locus ilte, consensu Cabilohensis episcopi, ad
proposito suo congruum jam ante per graliam Do- cujus dioscesim perlinebdt,, canonice in abbatiam
iniiff praevideranl, id est ad eremurn , quse Cister- surrexit, elde recessii abbatis illius qui advenerat.
cium dieebattir, alacriter letenderunt. Qui locus in Eodem lempore abbas qui advCnerat, ab episcopo
episeopalu Cabijonerisi situs, et pro nemoris spiiia- Cabilonensi, ad cujtis dicecesim Jocus ipse perlhie-
. rumque densitate timc temporis accessui bominum bat, virgarii pastoralem cuni cura ariimarum jussti
hisolitus, a solis habhabatur feris. Ad hunc itaque pfaedicli legati suscepit, et moriachos qiii secum
loctim hofforis et vas.lsesolitudinis viri Dei ver.ien- advenerarit, in eoclem loco stabilitatem firniare re-
tes, tanloqiie iilum reiigioni,quam jamdudummenle w gulariler fecif, sicqu.eEcciesia illa divino pariter Ct
conceperant, et propter quam illuc advenerant, ba- huniano favOfe vailata, apostolica quoque aucto-
biliofem, quanto ssecuiafibiis despicabilioferfi et rilale munita, in abbatiarn secunduiri Regulam S:
inaccessibiliorem hiieUigentes, nemoris ac spina- Patris Benedicti disppnendam surfexit. Haud Riulto
rum densilate praecisa ac remola, nionasterium jero post elapso temporis spatio, Mdlisinenses mo-
ibideni voluntafe Gabilonensis episcopi et consensu nachi voluntate domai Gaufridi abbatis sui, qui Ro-
ill.itfs, cujus ipsa iocus erat, construere cceperunt. berto suceesserat, nuntios a'd Romanarri curiam de-
Eodem ifaque anno, tjuo prsedixi.nus, duodecimo stinarurit, a domirio papa Urbano importune postu-
Kalendas Aprilis, solemrii die natalis sanctissimi lanles, quatenus prsefatus abbas Robertiis loco pri-
Benedicti, qiiern geniinaia Isetitla, tunc. celebrem stino, id esl"Molismensi Ecclesiae redderetuf. Quo-
redcliderat, ob Dominicam Paimarum , quse in riirii imporlunitate domnus papa roaridavil legalo
ipsurii occurreral, laetantibus angelis, labescerilibus suo, venerabili scilicet Hugoni, ut, si fieri posset,
dasmonibiis, Clslerciensis domus, ae pef hoc totius idem abbas reverterettfr, et mohachi eremum dili-
Cisterciensis Ordinis religio per vifos ad Christia- genles iripace consisterenl.
namphilosophiain penitus expeditos exordiimi stini- -CAPUT XV.'"
psit, prudenli sarie consilio, pt qui canonein divini Gisterciensis
servitii eunctumque vilae stise"ordineni, secundum Depromotione beali Slephani secundi ddlme
formam in Regula praescriptain disponere decreve- abbalis. Qualia institula ipse novello Ordini
rant,. hoc in ejus potissimuiii natali, qui legem per superaddideril, quatiter eiiam sub eo multiplicalus
Spirltiim vivificauteniadmullorurir saluterii dederat, C sil Ordo, et quibus virtutibus clarueril.
felici omine inchoarent. Ecce summus et seterrius Post decessum sui pasloris (i) Cisterciensis Ec-
Paslor, qui relictis in supernis montibus. in seternai clesiaadhucpauperetmodicaconvenit, de eleclione
viridilaiis pascuis beatis ovibus, dignatione sua3 alibatis sine personaruiri acceptione tractatura. Et
gratiae descendit, unam in hac lacryniarum valle mediarite gratia Spiriius sancti tlegertinl virum
evranteni qtiajrere, novo miserationis suaj ordine iionurn, hoiriihe Stephanum, natione Anglicum, qui
caulas pietalis staluens, signiim salulis super eas cum eis de Molismo exieral, virum conspicuse san-
taaftavit, quatenus oviculaaipsius moribundseet lan- ctitatis, oriiniumque virtutum gratia decorattim,
guidae, quae spinis cupiditatum et voluptatum car- ererhi amatofem et fervenlissimum sanctse paupcr-
iialium irretitae, per silvas vitiorum vagabanlur, taiis semulat.orein.Hicbeatus virin adoleseentia sua
audienles voceriimrturis ad caulas pietatis invitantis oxierisde terra et cognationesua, limina sanctorum
veri Samaritani stabulum, vino pcenitenlia8,oleoque apostoloruhi peregriniis adiit. Iri quo iihVere non
rcmissionis peccatorum curanda? intrarent; denmm- otiosis fabulis, sictit lieri solet, occupabatur; scd
que salutis signum veraciter apprelienderent. Sicut cum socio s.uo divinis laudibus vacans, Psalterium
enim initip gratise, nascente Christo Domino Salva- ex integro quotidie decantabat. Peregririationis au-
tore nostro, mundus , dum nesciret, pigntis redem- tem volo peracto, cum ab urbe rediens Gallias in-
ptionis uovae,reparationisanliqua;, felicitatis seternse trasset, supra dictum nionasteriuni Molismum adiit,
suscepit; sic in diebus istis novissimis refrigescenle ibiqiie sacrum monastici Ordinis habitumsuscepit.
jam charilate et abiindante usquequaque iniquitate, Postmodtim vero, cum verbum inhovandae religipnis
omnipotens et misericors Deus ejusdem gratise suae I* in eadem domo moliini fuissel, ipse priinus inler
seminarium plantavit in eremo Cisterciensi: quod primos fervenlissihio studio laboravit, ac modis
Spiritus sancli pluvia rigalum, spiritualis pihguedi- oninibus instltit, ut locus el Ordo Cisterciensis" in-
nis Iargissimum sumpsit incrementum, crescens ct stitueretur, cujus ipse postmoduni, ordiiiahtc Deo,.
profieiens in arborem grandem, pulchrain et fructi- pastor et doctor exiiriius efat inslittieridiis. Quod
feram nimis, ila ut aiversarum nationurii populi cum, donaiite Domino, sictit prasfali suinus, faclnm
tribus etlinguae, sub umbra ejus requiescere, atque fuisset, tanquam fidelis cl prudens dispensator, cos-
de fructu ipsius se satiari gratulentut\ Caeterum pit illico devotissima iflcntis intentione traclare,
doriinus archiepiscopus Laposlolicae sedis iegatus, qualiter Ordinem suum novitef fuhdatum, et adhuc
cujus beriedictione, praecepto :el auctoritate tantum iii multis vacillaiiiem, quippe nondum perfeclis et
tonuni slabile fnndariieritufflacceperat, considerans irieram paupertatem redolentibus institutionibus
laupertatem servorum Dei, et quia in loco. sterili excultum, in inelius provehcret el extolleret, talique
qtieiii occtipavefant, prorsus nec.subsistere, nec moderaraine roborafet, ut. Domino Jesu fructum
aediilciaconstriiere possent, nisi personae alicujus plurimum afferre valeret. Convoeatis itaque fratri-
potentisadmiriieuiofulcirentur, scripsit ad illustrem jbhs suis, ct Irabito cuni eis consilio, tam ipse quanv
principem Odonem tuncBurgundias ducem, petens et .fralr.es ejus ihterdixeriint?, ne dux Serrseillius, seu
suaderis quatenus pauperes Christi, zelunv glorice alius aliquis princeps curiam stiam aliquo tenspore
. (4.)iAgit-lirhic'de obiliv Alberici; huiccnimsucces- rico scripta erant, iripost Manrique in prseiatioue
sjt Stephanus'-: exciderunt autem qiise-deipso Allie- mohiii.
 1011 ADDiT. AD LIBROS DE ViTA S. BERNARDI. iei'2
in illa Ecclesiateneret, sicul in solemnitatibus agere A minus spiritum pueri jtmiorrs, cui nomen Rernar-
solebanl. Beinde, ne quid in domo Dei, in qua die dus. Qui cum esset adolescens, nobilis; delicatus et
ae nocle Deo devote servire cupiebant, remaneret lilteratus, tam valido igne divini amoris accensus
quod superbiam aut superfluitalem redoleret, aut est, ut, relictis universis mundi vohiptatibus et di-
paupertatem virtutum custodem, quam sponte pro- viliis, ecclesiasticis quoque 'dignitatibus, arctissi-
pler Deum elegerant, aliquando corrumperet, con- mam conversationem Cislerciensium tanquam primi-
lirmaverunt, ne retinerenl cruces aureas vel argen- tise frugum Doirvini, devoto animo propoueret imi-
teas, sed tantum ligneas coloribus depictas ; neque tari. 0 quam mirabilis est Deus in operibus suis !
candelabra, pr,elerunum ferreiim ; neque thuribuia, quani velocitercurrit sermo ejus"! quani facilia sibi
nisi cuprea vel ferrea; neque casulas, nisi de fusta- fore demonstrat, cum voiuerit, quae apud homines
neo, vel lineo, sinepalleo aureo et argenteo; neque impossibilia sunt! Cum enim non solum nobileset
albas vel amiclus nisi de lino , similiter shre palleo divites, sed eiiam mediocres, ipsi quoque"pauper.es,
aureo et argenteo. Pallia vero omnia et cappas videntes Ordinis asperitatem, detreclarent accedere
atque dalmaticas tunicasque ex loio dimiserunl; ad eos, iste tam tener et delicatirs juvenis, quasi
calices lamen non aureos, sed argenleos, et, si fieri de cella vinaria prsevenientisse gratisfiDei egressirs,
potest, deauratos; fistulam argenteam, et, si possi- et inebriatus vino, c[uod laelificat cor hominis
bile sit, deauratam; slolas quoque ac manipulos de (Psal.cm), fervens et asstuans circuibal et praerii-
palleo tantum, sine auro et argento retinuertmt. cabat verbum vocationis, quod in secreto cordis si-
Pallse auten. altarium , ul de lino fierent Ct planae bilo auretenus audierat, cupiens et aliis propinare,
sine pictura statuerunt, et ampullse ad ministerium g sicut sCriptum est : Qui audit, dicat : Jeni (Apoc.
altaris sine auro et argento essent. His el hujus- xxri). Unde factum est-ut associalis sibi fratribus .
modi saneliset Deo placitis institutis iiovtim Ordi- suis, propinquis et amicis, aliisque nobilibus, litle-
nem suum servi Dei roborantes, et ex iis qute prius ralis et potentibus in soeculoviris, triginla simul in
in usu liabuerunt, alia quidem lanquam verse hu- Ecclesia Cislerciensi cellam novitiorum alacriter
militati conlraria penitus amputantes, alia vero me- iiitrarent; et in spiritu forliludinis conlra vitia car-
lioribus, et sanctam paupertatem magis redolenti- nis et incitamenla malignorum spirituum incipienles
bus consueludinibus commuiantes, posuere prava decertarc, et suadebant ca;teris hominibus , non
voluptatum in directa contincnlise, ct aspera vani- verbis, sed factis, omnenr illani asperitatem Ordi-
tatis et supefbise in vias planas justitise, ita ut, se- nis, quam refugieb.arrt, norr esse aliud, nisi jugum
cunduni prophetam, etiam slulli in hac via errare Domini suave et onus ejus leve. Quorum exemplo
non posshvt (Isa. xxxv). 0 quanli in Ordine Cisler- provocata innumera nmltiludo hoininuni diversae
cierisi ligoneexciiltidisciplinse fructus reddunt corr- setaiis et conditionis, hobiles, mediocres, pauperes,
linentiae, qui, si alibi locati fuissent, ubi disciplinse ita stabulum illud Chrisli pannis innocentiae ejus
rigor minime vigeret, per vohiptatum et carnalium obvolutum repleverunti tit fratres illo tsedio et de-
desideriorum monslruosa portenta facile praeeipita- speratlone posteritatis afflictos mirabijiter' lactifica-
rentur. Quapropter nequaquam pulandum sanctum rent, et tanquam e stagno ralionabilium piscium
Ordinem nostrum adinvenliones esse homhvum, sed pennulis piae intentionis, et squamis sarictse opera-
vere Spiritus sancti magisierio traditum, qui sacrav lionis mundiliam suam declarantiuni, rivuli miflto-
rcligionis candorem, qtiem negligentia cordis hu- r, rum coanobiorum exundantes , uriiversas occidui
nrani ab adolescenlia in malum proni denigrafe non orbis partes occuparent.
cessat, temporibus opportunis per liumiles servos ; CAPUT XYI.
suos reparare rron desinit, ut non glorietur in con-
abbas Stephanus dililalionemsui Qrdinis,-
spectu Domini omnis caro (/ Cor. t); et longe sit Quomodo Domino revelante, el defuncto fratre
ab omnibus religiosis blasplreraa illa vox, de sua - sibi
" vigilanli
prsidenlia etindiistriaprsesumenlium el dicentitim : apparente, recognovit..
Mianus noslra excelsa, et non Dominus fecit licec Hanc inspiratam divinse vrsitationis gratiam Do-
omnia (Deut.xwu). rninus lrumili servulo suo dorano abbati Stephano,
Cum ilaque venerabilis abbas Slephanus et fra- paulo antequam fieret, clementissiina revelalione
tres ejus quolidianis virtutum incrernentis in me- proeostendere dignatus esl. Cum enim, sicut supra
lius profieerent, et felici experientia probarent quo- retulimus, gravi mcerore afiicereutur pro eo quod
niarn bona eralnegotialio eornm, dare scilicet lerrena, successoribus pene carerenl, accidit ut urrus ex eis
temporalia atque cadtica et recrpere ccelestia, a'.ler- prsesentis vitse Cursu consummato, tanquanr enie-
na, divina, unum eral, quod spiritualern eorum riise militiaa famulus in gaudiuni Domini sui inlro-
exsultalionem inlerpolabat el non mediocri tristitise ducendus, et laboris sui bravium recepturus, nvorii
subdebat, quod scilicct raro quis illis diebus ad eos approximaret. Qui cum jam in extremis agerel, ve-
causa conversionis veniebat. Viri eninv sancti tlie- nerabi-lis abbas taediodesperalav.posteritatis nimium
saurum virtutum coclitus inventum successoribus affectus, aususest aliquid prsesumere; quod quidem
suis ad multorum salutem profuturum comraittere „ lemeritati ascribi potttisset, si non pletas intenlio-
gestiebant; sed fere omnes videntes el audientes iris praesumentem excusasset. Cum eriim consiet
vitae eorum asperitatem insolitam el quasi inaudi- quod quidquid agant homines, intentio judicet om-
tam, plus corde ct corpore se elongare , quam.ap- nes, credimus quia coram oeulis Domini pietas in-
proxiinare eis feslinahant, el de perseverantia eo- tenlionis, et durae articulus necessitatis nasvum ex-
rum penitus, desperabant. Sed Dei omnipotentis mi- cluserit prajsumpiionis. Dum rlaque, sicut prsefati
sericordia, qui hanc militiam spiritualem servis sumus, frater ille in exlremis posilus fineni vitaa
suis inspirare dignatus est, ad niultorurii profectum prseslolaretur, accedens ad eura abbas sanclus, talia
magn.ifice eam amplificare et consummare decrevil, loctitus esl : « Yrides, charissime, in quanto tsedioefc
sicut sequenlia declarabunt. Nam cum fere ostio defectione menlis versamur, quia arctam et angu-
desperationis appropinquanles, devotissimis preci- stam viam, quam in Regula nobis beatissiirius Pa-
bus ad Dominum clamarent, pro eo quod per.e sue- ter noster Benedictus prflposuit, utcurique.ingressi
cessoribus carerent, petentes ut viscera misericor- sirmus; sed utrum hsec nostra conversatio Deopla-
dise sua; super eos Dominus effundcre dignarelur, ceat, necne, non satis nobis constat; praesertiin cum
nreritis el precibus, ut credimus, beatissimse Dei ab omnibus vicinis monachis tanquam novarum re-
genitricis et virginis Marise, cujus sancto nomini rum adinventores , et scandali schismatisque. in-
specialiter Ordo noster- altitulalus est, nec non et centores dijudicemur. Super pmnia vero mosroris
aanclissimi Patris nostri Benedicti, cujus prsedicti acerbissimi jaculo transfigit cor meum paucitas no-
fratres rx integro Regulam servaturos promiserant, stra, quoniam singuli quotidie mofte intcrvenieiite
exaudivit ^ominus preces eorum. Et suscitavit Do- tollimur e medio, et sicut vaide pertimesco, nobis-
 1013 EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. I. m&
cum pariter hsec noviter ccepta religio finem acci- A a Domino collala esl benedicemli potcstas , utpote
piet, quoniam personas industrias, el ad humilila- in apice dignitalis et spiiilualis magisieni eonsti-
lem sanctse pauperlatis idorieas, usque ad praesens tuto; mihi vero discipulo tuo, qui per salutarcm
Dominus associare nobiscum nequaquam dignalus doctrinam ttiam mundi htijus inquirramenta devi-
est : per quas hujus nostrae instilutionis formulara lavi, benediclionem a te-accipere oplabile esl. Nee
ad posleros transmillere valeamus. Quapropler enim prorsus hinc recedam, rrisi beriedictiorrem
in nomine Domini nostri Jesu Chrisli, pro cujus luanrrnerueio. i Abbas namque slupore et admira-
amore arclam et anguslam viam , quam ipse in tione replelus, necausus ultra perlinacher renitr,
Evangelio sequacibus suis proponil, ingressi su- elevata rnanu benedrxit ei. Sicque sancta illa aninra
mus, et in virtule obedienlise libi prsecipio qna- disparens, speciem visibilem , quam assurirpseral,'
lenus post obrtiim tuum , tempore et nrodo, quo secretis invisibilibus festiluit. Altera vice cuidam
ejusdem Domini nostri gralia decreverit, ad nos ex eisdem fratribus viam universse carnis ingres-
fedeas; et de slatu nostro, quantum ipsius miseri- suro apparuit in visione innumera mullitudo homi-
cordia voluerit, cerlos nos facias. > Cui asger : irurn prope oratorium ejusdem ecclesise, ad fontem
« Faciam, rnquit, liberrler, domirre Pater, quod quemdam lucidissimuni lavaiis vestimenta sua , et
pravcipis, si tamen precibus tuis adjutus manda- in ipsa visione dictunr est ei, quia fons ille fons Err-
tuni tuum effectui mancipare valuero. > Dixit, et rron (S) vocaretur. Quod cum indicasset abbatr, irr-
post modicum de convalle plorationis ad montem lellexitvir magnificu-sdivinam per hoeconsolationcm
gaudii, ad nronlem seternsebeatitudinisfeliciterascen- significari; et multum quidem jam tunc quidem de
dit. Paucipost havcfluxerantdies,etvenerabi!is abbas, B promissione, sed magis postea de exhibitione laeta-
cum conventu fratrum in labore positus, sicut fnoris tus, gratiasegitDeo. Nam cum per continuos qua-
cst, pausandi dederat signum, ipse quoque paululum luordecim annos patientiam el fidesrrservorum- suo-
remotus ab aliis, medilationr insistens, caputiocoo- runr Donrinus per varias tribulationes et multam
pertus caput sedebat: et ecce frater ille defunctus paupertatem probasset et iideles eos invenisset;
magna claritalis gloria perfusus repenle eoram ipso quinto decimo denriim a constitulione domus Ci-
astilit, ifa tamen ut magis in aere ferri quam in sterciensis arrno, supradiclas personas eis raittendo
terra consistere viderelur. Requisitus quomode se visitavit illos Oriens ex allo. In ipsis etiam diebus
baberet, vel qualiter sibi esset, respondit: « Bene, in pratis vineis, et agris curlibusque eadem Eccle-
optime Pater, bene niihi est, benesit et libi, quia sia crevil, liec lameir religione decrevit.
pcr doclrinarn et sollicitudinem tuam illius inlermi- CAPUT XVII.
nabilis gaudii, illius mcomprehensibilis pacis Dei,
quae exsuperat omneur sensunr, participium mertri, De eo quod beutus abbas Stephanus quwaam secrela
pro qua adipiscenda duros novi Ordinis noslri Ia- novitii sui per spirilum prophetiaideprehendit.
bores patienter et hunriliter sustinui. Et ntine, juxta Puer Donrini Bernardus, Clarsevallensis Ecclesise
prseceplum luum redii, gratiam et misericordiain postmodum primus futurus abbas, cum adhuc aptid
Dorrihrinoslri Jesu Clrrisli fibi, Pater, et fratrihus Cistercium novitius esset, solilus erat diebus sin-
tuis annunlians. Quia verp praeceperas ut dc slatu gulis pro anima malris suav septem pcenitenliales
vestro vos certificare deberenr, sciatis, et, onrrri psalmos in srlentio dicere. Die vero quadam cum
scrupulo dubietatis excluso, certum teneatrs quod Q supradiclos psalmos post completorium inchoasscl,
sancta et Deo placens est vita et conversalio vestra. omisit eos, per oblivionem nescio , arr per somno-
Porro moerorem qui de non relinquenda poslerilate ientiam",antequam perdixisset; veniensque ad slra-
precordia tua 'mmium depascitur, quantocius a le lum suurri, quiete soporifera membra refecil, et so-
repelle, et in jubilunv et exsultationem spiritualem lilam refectionem parenti non impendil. Abbas vero
cvade, quorriam adhuc dicenl filii sterilitatis in au- per spiritum cognila negligentia, die poslera con-
ribus luis : Anguslus est nobis locus. Fac spatium, venit eum, dicens. « Frater-Bernarde, ubinam ,
ut habitare possimus (Isa. XLIX).Ecce enim janr quoeso,illos psalmos luos lreslerna die dimisisli,
nunc ex lroc tempore magnificabit Domirrus facere aut cui eos commendasli? i Quod audiens adolo-.
nobiscum, miltens nobis personas niultas; inler scens, ul erat verecundus et tinioratus erubuit, et
quas erunt nobiles et lillerali viri plurimi, qui ila ccepitinlra se mirando cogitare et dicere: « Dotnine
domum istam replebunt, ut hinc tanquam examina Deus, quomodo palam factum esl verbunr islnd, de
apum avstuantia et redundanlia evolantes, plurimas quo mihi soli conscius eram ? > Et intelligens a
iirundi parles penelrent; et de semine Domini be- viro spiriluali se esse deprehensum, prociditad pe-
nedicto, qtiod in Irocloco per gratiam ejus eoaluit, des ejus, negligentiam confitensatque indulgentiam
multiplices sanctarum animarum manipulos de peterrs. Qua.faeile impelrata, curavil deinceps in
universis mundi partibus colleclos cceleslibus gra- hujiismodi tam privalis quam publicjs observalio-
nariis inferanl. » nibus sollicitior inveniri, et quaeconsulta ratione
His auditis abbas sanctus gaudio et exsultatione servanda proposuisset,"non facile transgredi.
replelus, divinse pietati gratias ex inlimis medullis D CAPUT XVIH.
eordis retulit, felici experimento probarrs quam ve-
raciter Scriptirra testalur quoniam nonderelinquet De pisce S. Stephano cxliius delato; el victu divin.i-
Dominus sperantes in se (Psal. Vxet xvi). Parabat tus concesso.
nunlitis ccelestis abire; sed sine benedictione Palris Minuerat aliquando sarrguinempropler Chrisrum
spiritualis, quod mirum dictu est, minime prsesum- pauper abbas Slephanus, et propler inopiam domus,
psit. Dixit itaque abbali s« Tempus est, dorhinePa- cellcrarius, cui ex prsecepto Regtilae paupertrm et
ter, ut revertar ad eunr qui nre niisil; et propterea infirmortim ctira incumbebal, nil adrnanum habe-
pelo, quatenus benedictione tua me firmatuni dimit- bat unde pauperi et infirmo abbati suo qualiter-
tas. >Cui stupens etpavens abbas respondil: «Quid cunque lauti.us ednliuhr praepararet. Et sincera cha-
csl, quseso, quod loqueris? Tu de corruptione ad ritate abbatem suum diligens discurrebat, si forte
incorruptioirem, de vanitate ad veritatem, de tene- alicubi aliquid inveniret unde charilatein, quae in-
bris ad lucem, demorte ad vitam transisli; et a me, tus ardebat, etianr foris ostenderet; cum ecce gran-
qui sub his omnibus adlruc miserabiliter genio, be- dis qusedam avis advolat, non mediocris quantita-
nediclionem petis ? Hoc contra omnem juris et ra- tis piscem unguibus fererrs : qiiem corrtinuo coram
tionis integrilatem esse videtur-. Ego polius a te de- mirantium fratrum oeiiiis projecit et recessit; co-
beo benedici; et propterea obsecro, ut beriedicas piosam prsedam cellerario relinquens, unde abbatis
mihi. >Cui ille:«Non ita convenit, Pater. Tibi enim sui nrinutioni sulliciehter provideret. Instabat ali-
(5) Eiiiion vo\ esl Hcbraica.
1015 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. IDiG
quando sacrosancta solemnitas Pcntecostes, et A speritate revertevis ad nos. i R.espondens autem .
in ipsa sacraiissima die vix tanii panes inveniri in fraier, dixit: c Paratus sum, domine Pater, ut tuis
eademdomo poterant, qui fratribus sufflcerent.Tum jussionibus obsequar, si prelium dederis niibi ad
vero fratres vchemcp.ter exlrrlarati, tanquam sr ilia snbsidia comparanda. > Cui venerandus abbas,
de ipsa pauperlale
' sua, quam propter Beum in paupertate sua de misericordia Dei magniiice
susthrebant, saginarenlur , missam laniat so- praesumens, respondit : t Vere, frater, scias, quia
Icmnitatis ctim summa devoliorre in jubilo cor- cum sollicilus et anxius quaererem unde necessita-
dis canlare . coeperunt; et ecce nonduin finila tibus fratrum nostrortim subvenirem , tres tantum
missa de promptuariis gratroe Dei largam be- denarii in lota domo ista reperli sunt. Hos si.,vo-
nedictionem repenle, unde non sperabatur, sibi lueris tolle; relitma vero quavcunque defuerint,
transmissam cuni multa gratiarum actione susce- tibi Domini noslri Jesu Christi gratia providebit.
perunt. ln his et similibus vir Dei perpendens Securus itaque vade, quia mitlel Donrinus ahgelum
quam veraciter Scriptura dicit, quoniamnihil deest stium tecum, et prosperum faciet iter tuum. i Pro-
timentibus Deum (Psal. xxxm), largitatem etiam feclirs itaque frater, cum Verzeliacum perveh.is.set,
liriserationiim Domini super se et super fratres a quodam viro fideli et limoralo hospitio reeeptus
suos vehementer admirans, magis ac nragis in sau- est. Qui dunvilineris ejus caiisas et fratrum indi-
cta religione proficiebat, el beatai paupertalis an- genlias agnovissel, abiit irr instanti ad quemdam
gttstiis gloriabatur, sicut in omnibus divitiis. lociiplelissimum lionrinem finitimum suum, qui
CAPUT XIX. desperate languens, ac pene jara moriens, facultates
B suas pauperibus erogabal. Cumque Cisierciensium
De hujus sancti devolioneet humililate. monachorum, quorum ]am in partibus illis san-
Caaterum quam non surdus auditor sancioe Re- ctitas celebris habebatur, eidenv infirmo penuriam
gulse fuerit (0), proecipieiitis ut "sicstemus ad psal- indicasset, vocatus est ad domum cjus supra dictus
lendum, ul mens nostra concordet voci noslree, frater, tantamque pecunise summam in eleemosvTia
ex eo quod suhdinms, liqtiebil. Mos erat ei ut, ab ipso moriente recepil, ut cuncta quseei injunxe-
lecta collatione, cum ecclesiam intraret, ostium rat abbas sufricienter ex ea compararet. Acceplis
ecclesisenranu teneret, et digitis frrmius, quasi pro itaque tribus rhedis cum novem quadrigariis equis,
signo premeret, sicut solerrthomines signum aut oneravit atque ornavit eas cunctis quav fratrum
nodum facere, qtiatenus per hoc admoniti, ma-. usihus opportuna esse cognovit : et itaqui vacuiis
morise arctius imprimant, quod oblivisci nolunt. venerat, secundum prophetiam abbatis plenus ct
Cumque hoc frequenter faceret, quodam die unus gaudens ad suos renieavit. Cumque Cislercio ap-
de fratribus, cui familiaritas ausum praebebat, in- propinquaret, nuntium misit, qui abbali significarct
tcrrogavit eura, cur hoc facerel. Cui Pater sanctus : ejus adventum pariter et provenlum. Quo audiio
< Omnibus, inqtiit, cogilationibus, quas exinjuncto venerabilis Paler exsultavit in Domino vehementer,
oflicio pro dispositione doraus per diem admittere et convocalis in nnum fralribusait: c Deus mise-
cogor, dico, ut foris remaneant, nec prorsus in- rationum Dominus , Deus miseralroirum libere ac
gredi raecurn praesumant, sed exspectenl quousque iiberaliter egit. Vere nobiliter, vere eleganter egisli
dicla primahic eas inveniam. > Quod audiens frater nobiscum, Domine, procurator et paslor noster,
ille mullunv oedificalus esl, nimirum inlelligens C aperiens inanum tuam et implens benedictione lua
sancti Patris conversationemcommunem cavterortmi penuriam nostram. >Tunc ordinata processione,
negligenliam transcendisse. Quantav vero humili- occurrerunt obviam venienti fratri usque ad por-
tatis fuerit hic vere pastor, non mercenarius. tam, ita ul abbas ipse proccderet indutus veslibus
quamque odio habuerit omnem fastum superbiav. sacris cum pastorali virga, ministris prsecedenlibus
ferula pastoralis ejus cum qua in feslivis proces- cum cum cruce et aqua benedicta. Exceperunt ergo
sionibus irrcedere solebat, satis indicat: quaeusqucs solemniter, et cum nrulta gratiarum aclionc elee-
hodie in Glsterciensi secrctario ob reverentian i mosynam illam, non ul ab homine prsestitam, sed
tanii Patris conscrvata et in magna venerationc; tanquam coelilus missam benedictionem a Domino,
babita, non multum a communibus sustentatoriis,, et misericordiam a Deo salutari suo. Pprro vir iste
quibus senes et debiles inniti fere solerrt, distarc! prudens et spiritualis, sicut intelligi datur, in hac
videtur. Hic est bealissimi Patris nostri Bernard i tanr cehbri susceplione beneircii frlios suos tam
in sancla religione Pater, lric tam perfectus ma- pravsentesqtiam posteros, admonere voluit,"ut hu-
gister perfectissimum habere discipulum nreruit i jtis miraculi gratiam jugi meditatione retinerent,
quorum doclrina et exemplis usque hodie innumer:i atque ex eo discerent, in cunctis necessitatibus
caplivitatis vasa regi superbiav, id est diabolo , atv suis pia confidentia prsesumere de misericordia
lerunlur, etChrislo Domino, vero rcgi lmmililatis, Dei, qui nunquam deserit speranles in se, sed est
hrcorporaulur. semper pauperum suorunr piissimus consolator,
CAPUT XX. atque adjutor in opportunitalibus, in tribulatione.
De eo quod S. Steplianus misil fralrem quemdamac,'' r> Ab i!lo ergo die et deinceps, sicut iir illa donro, lar-
nundinas, sine pecunia, ul necessaria emeret,prw- non gienle Domino, spirilualia seniper abundant, ila
defuerurrt etianv temporalia bona, cpiamvis,
diccnsci cuncta prospera futura.
jtixta Ordinis instituta, parcitas in omnibus obser-
Quodam tempore cum domus Gisterciensis ma- vetur.
gna fuisset pauperlate constricta, venerabilii| CAPUT XXI.
abbas Stephanus vocavit ununi ex fratribus suis
cl loqucns ad eum in Spiritu Dei, dixit : c Yrides Quod Ecclesifi Cisterciensis coznobiain diversis epi-
charissinre fraler, quia magna coarctati sumui\ scopalibusfundavit; et de insiitutione capituli ge-
inopia : et prope estut fralres noslri fame el fri- neratis et de privilegio, quod domnus abbas Ste-
gore cselerisque lnolcsliis periclitenlur, nisi ei:; phanus cum coabbatibus suis a sede apostolica
concle subvcniatur. Vade ergo ad nundinas Ver- promeruit.
r.elliaci, quoeproxime inslant, et compares ibi qtia- Postquam divina largienle gratia crescente nu-
drigas tres, et earunr singulis ternos equos fortei5 nrero personartim in Cislerciensi Ecclesia, Ccepit
al!|ue tractores, quibus maxime iiidigemus a<I jam m.ater multorunv frlioruni laetari, queoi prius
oncra nostra coniportanda. Cumque quadrrgas illa:3- diu slerriitalerrr suam moerendo dohierat; coopit
paimis et aliiiientis, aliisque rcbus necessariis one- etiam vinea ilia Domini Sabaoth longe lateque
raveris, adducens eas tecum; cum gaudio et pro-. propagines suag eniitlere, et in diversis' locis,
^fi) S. Beuedict.iiiRes. c. 13.
 1017 EXORDIUMMAGNUMCISTERC.— DIST. I. 1018
diversisque regionibus civilates refugii consli- A CAPUT XXII.
tuere', ut qui sanguinem animarum fudissent,
ad iljas confugientes (Deut. xrx, Josue xx), per Decrelum Calixti papm, Ordinem Cislerciensera
- 1
morlem surntni Pontificis , qui per proprium san- conftrmanlis.
guineiri semel introivit in sancta, selernam redem- (7) i CALIXTUS episcopus, servus servorum Dei,
plionem (Hebr. ix),et exsilii siii perpetuam absolu- charissimis in Cbristo filiis, STEPDANO venerabili
tionem invenire merereniur. Sarie abbatise, quas Gisterciensis monasterii abbati, et ejus fratrrbus ,
eadem Ecclesia in diversis episcopatibus ordinavit, salutem ct apostolicam benedictionem.
lam larga potentique benedictione Domini cresce- «Ad hocin apostolicassedisreginien Doininodispo-
bant in dies, ut ab illo tempore quo fundata est nente promoli eonspiehhur, ut ipso.preeslante reli-
firnritas, quas est primogenita frlia donaus Crster- gionem augere, etquserecte, alque ad salutem ariima-
ciensis, et pulchre significatione nominis sui firmi- rum statuta sunt,nostrr debeamus auctoritateofiicii
tatem et slabililatcrri Ordinis jam lunc prsefigurabat, firmare. Idcirco, filii in Christo charissimi, petitioni
inter illos qui de Cistercio Specialiter sunt emissi, vestrae charitate debita imperlimur assensum, et
et aeteros, qui ex eisdem .sunt exorti, infra octo religioni vestrse paterno congratulanies affeelu, Dei
amvos duodecim ccenobia constructa fuerint in- operi, quod ccepislrs , manum vrostrse confirriialio-
venla. Jucundo naroque satis spectaculo el in hoc nis apporiimus. Siquidenv assensu et" deliberatipne
bealissimi Patris Benedicti imitatores exslitere, communi abbatum et fratrum monasteriorum ve-
qui vitanv-et instituta ipsius toto conamine merilis strorum, et episcoporum in quorum paroclriis ea-
oemulari cupiebant, ut sicut ille stalulis Palribus g dem; nvonasteria continentur, qusedam de observa-
duodecim rironasleria.construxit, quibus prsecepta tioneRegulse beati Benedicti, et de aliis nonnullis,
Regulse suae servanda tradidit; sic et isti in rerro- quse Ofdini vestro et loco necessaria videbantur,
vatione Ordinis secundunVeamdem Regulam duo- capituia statuistrs : quse nimifum ad majorem mo-
decitn coeirobia stalueruiit, quae in similitudinem nasteriii quietem et religionis observantiam, au-
duodecim apostolorum Chrisli Spirilus sancti gra- ctoritate sedis apostolicse petilis confirmari. Nos
tia debriata, sahitis poculum universo mundo pro- ergo vestro profectui in Domino congratulantes,
pinareiit. Verum , antequam abbaliav Cistercienses capitula illa et consiitutionem auctoritate apostolica
florere hiciperent, reverendissimus Pater Stephanus confirmamus; et omnia in perpetuum rata perma-
cum consilio fratnim suorum decretum, quod nere decrevimus, illud nomhratim omriimodis pro-
charta clraritatis -vocatur, Spiritu sancto inspiratus. bibentes, ne abbas aliquis monachos vestros sine
exaravit: in quo docemurqualiter ccenobia Ordinis regulari commeridatione suscipiat. Iiilerdichnus
liostri, per diversas mundi partes propagata, diver- etiam ne quis conversos Jaicos vel professos ve-
sis quoque linguis diversa, mirabili charitatis stros ad habilandum [forte habitum] suscipere
connexione et honoris in invicem exhibilione con- 'prsesumat. Si qua igitur ecclesiastica ssccularisve
glutinata, una Ecclesia, unus Ordo, unum denique persona noslrse huic confirmationi et vestrse con-
in Christo corpus efliciaritur. Hcc vero decretum slitutioni temeritate aliqua obviare praesumpserit,
propterea chartam charitatis appellari cehsuit, quia lanquam monasticsereligiOniset quielis periurbatrrx,
ejus statutum orunis exactionis gravamen propul- auetoritate beatorum apostolorum Petri etPauIi, et
sans, solam. charitalem ef anirriarum salutem in ir nostra, doneC satisfaciat.-excommunicationis gladip
divinis et humanis sequitur. feriatur. Qui vero conservator exslilerit, omnipo-
Inter castera sane, quse in charta charita- tentis Dei, sanctorumque apostolorum ejus, bene-
tis ob pacis charitatisque custodiam disciplinav et dictionem consequatur. Amen. »
sacri Ordinis censuram conservandam mrfabili pro- CAPUT XXIII.
vrdentia beali viri fratrumque ipsius digesta sunt,
hoc prsecipuum, et omrri acceptione dignum inve- Deindianitateni:-
eo quod beatusPaier Stephanus successoris sui
nitur, ut cuncti abbates Cisterciensis Grdinis se- pc-.rspirilum agnovit, el de preiiosa
niel per annum apud Cistercium convenientes, ge- tnorte ejus.- . ..
nerale capitulum celebrent, et de totius vitav suse Gum autem beatiis Pater Stephanus offrciumsibi
ordine ac indissolubili pace inter se cuslodienda commrssum secundum veram humilitatis Domrni
diligentissime tractent, quatenus tenof vivendi sae- nostri Jesu Ghristi Regulam itastrehue administras-
pius replicatus ac divhvarum Scriplurarum auclo- set, Jongo confeetus senio, ut caligarent oculi
ritate corroboratus,npn facile lepere, sed per multa ejus,- et videre-non posset, curanr pasloralem depo-
plurimorum annorum spalia possil vigefe. Hae ergo suit, soli Deo et sibi per sacrse contemplationis
ratiorre extunc usque ad hoec tempora , reverendi gustum vacare desiderans> Successit itaque ei qui-
Palres Cisterciensis Ordinisseriiel per arrnum m"a- dam indignus honore, nomine Wido, qui donis
trem suam visilant, generale capitulum celebrant; et exterioribus, ad inslar sepulcri dealbati, non
unctionesancti Spiritus edocti, capitula quavin libro medipciler pollens, interius eral pulredine vitio-
DiiTrnitionumpleniusdescripta continentur,tanquam Q rum sordens, Cumque in ipso promotionis suse
confecta ex diversis speciebus anlidota saluti ani- priniordio fratrum professiones demore recrperet,
nrartim prorsus necessaria, per universam congre-' idem Dei" famulus Stephanus in spiritu vidit im-
gationuni nostrarum fraternitalem tenenda decer- mundum spiritum ad illunr venientem atqne in
nunt. Considerans autem pius Pater Stephamls, ejus os ingredientem. Vix mensis prseterierat uirus,
talia nequaquam consulte absque sedis apostplicav et ecce, revelante Donririo, denudala est impurilas
auctoritate actitari, prsedecessoris quoque sui reli- ejus, et eradicata est mox de paradiso Dei planta-
giosum imitatus exemplum, ctim conniventia co- lio spuria, quam Pater eoeieslis lrpn pianlaverat^
Instante vero tempore, quo emeritorum laborum
abbalum et fratrum suorurir Romarn misit, a.do-
mino papa Calixto lune sedis apostolicse ppntifice senex in gaudium Domirri sui inlroducendus, et do
suppliciter petens quaterms Ca quse ipse cum co- tiltimo paupertatis loco, quenr seeundum consiliuni
abbatibus et fratribus suis, ad roborandam mo- Salvatorisin hoc munclo elegerat, ad. sumnri patris-
nastiei Ordinis discipliriam statueret, apostolica fnmilias convivium ascensurus decumberct, cohve-
auctpritate. in perpetuum rata et inconvulsa fore. nerunl f-ratres : quidam etiam ex abbatibiis sui Or-
decerneret. Cujus pelitioni. sunrmus: ponlifex cle- dinis, qupriini numerus eo tempore usque ad vigiati
arenter annuens , ad confirmationem Ordinis taie excreyissetraditur, iit amicum fideJem,et Patreni h*"
decretum promulgavit. mi!limum."repatriantem. devotissimis;obse.quii's;etpre-

(7) Calixfus II, cleeius anno Sii3.

1019 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDl. 10-20
cibus prosequerentur. Cumquc inagonia constitutus A Quo facto sublata est visio ab ociilis ejus; et rediens
morti approximaret, cceperunl fratres inlerse-lo- ad seipsum, intellcxrt, quoniam a Dornino egressus
quentes tanti meriti honiinem beatilicare, dicentes, esl serrno, et quia vere filii Dei et merirbra Christi
euni secure pergere posse ad Deum, qui tanlum esserrl, qui ejus providenliav commitlebantur.norr est
fructum in Ecclesia Dei temporibus snis fecisset. Hac igitur lavta visione prsemonitus, jam
Quo ille audito, recpllecto, proul poterat, spiritu, Dei ausas ullra recalcitrare, ne videretur ordinationi
quasi increpantis voce dtxit ad illos : « Tacete, velle resistere. Suscepto aulein tara insigriis
sollici-
fiatres, tacele. Quid esl quod loquimini? In ve- ccenobii regimirre, quam discretunr, quam
rilate dico vobis quia sicut trepidus el sollrcilus ad lum, quamque benignissimum pastorem exhibuerit
Deum vado, quasi qui rrunquam aliquid boni fece- se, non est nostrae siraplicitatis exponere. Nam
rim. Nam et si boni aliquid In nre fuit, vel si fru- quemadmodum alios pr^aecellebalofficio dignilatie,
cttts aliquis per parvilalem nream provenire potuil ita eliam praeccdebat religionis exemplo, el merito
et humilis, mansuelus,
cooperante g^atia Dei, timeo valde et corrtremisco sanclilatis. Castus, pius
ne forte minus digne, ininusve humililer eamdem atque modestus, super omnes, quos in diebus ejiis
gratiam apud me detinuerim. i Hoc ergo perfeclae vidisse nie memini. Parcimoniam vero, ut ait ille Se-
humilitalis scuto, quse in ore sonabat et in corde verus de beato Martino, non est necesse in eo lau-
vigebat, nrunrlus, hominem exuil, et omnia nequis- dare, cum adhuc in savculo positus ita frugaliter
simi adversarii tela, quamvis igirea, quamvis sul- vixerit, ut non selrolasticus, sed monaclrus putare-
plrurea, potenter repellens, aereas potestales secu- tur. Nam biennio srcut ipse quibusdam intimis suis secrete
rus pertransiil, et acl portas paradisi coronandus g innotuit, ante conversionenv suam, licet se-
ascendit. Sacri corporis ejus exuvise juxta praede- tate nondum adultus, ita absthventise operam dedit,
cessoris ipsius reliquias venerabilrter conditse sunt ut nunquam voluerit parre salteni et aqua saturari.
ut quibus in hacvita unus erat spiritus et una II Carnium autem edulium, quamvis in ipso tempore
des, sit etianr in oslerna bealitudine non dispar glo- pene usque ad rriorlem segrotasset, nunquam stt-
ria. Anven. mere acquievit. Jam vero monachusiactus, quam
CAPUT XXIV. sobrie viverrdo, imo quanv rigide abslinendo, corpus
in servitutem redegerit, supersedeo dicere, quia ut
De vila et oplimis moribus reverendissimi Faslrad verum fatear, vehementior exstilit inhacparte. Sa-
Cislerciensis abbatis. tis elenim illum super Irujusmodi notavi: quippe
Ea quse de sancta conversatione sancti ac Deo di- qui pluribus annis eidem in mensa sua ministravi.
lecli Faslradi Cisterciensis abbatis avdificalioneple Nam cum in seipso vilia carnis sine miseralione
na et utilitali legentium accommoda, religiosus qui persequeretur, ipsi quoque miserse carni, cui nalu-
dam, et veracis lestimonii monachus Claravallen raliter insunt, minus quam oportebat, compati vide-
sis conscripsil, qui etianv familiaritatem lanli vir batur. Gseterum in exleriorr habitu et cujtu, pro of-
habere meruit, sed et nonnulla de senioribus Cla- ficii sui dignitate quam humilis et quam tempefans
rsevallis admiraiione digna, sicut in libello ipsiui exstiterit, hoc urio quod dicturus sum, facile ad-
digesta iriveninrus, buic operi nostro inseriiimus vertere erit. Quadam siquidem die cum vestiarius
nt quoe ille sparsim et aliis narrationibus permisii monachus in lectttlo illius cucullam nescio an tuni-
posuit, hic in Prdinem redacta, et sibi similibus co C cam, qua ipsum indui vellet, solito meliusculam ap-
pulata, clarius elucescant, et ad utilitatem legentiun posuissel, increpavit eum Pater, audierue me, et dr-
laagis proficiant. Sic ergo scribit : Venerabilis ai xit: «Quid est, dilecte mi frater, quod facere cupis,
piai niemoriae Fastradus, quondam Cisterciensis ab ut a communione fratrum nostrorum me separes, et
bas, vir eximiae sanctilatis, nobilis quidem genere rrolabili habrtu decolores ? Aii quia abbatis nomine
sed rnorum elegantia nobilior fuit. Qui liberalibu censeor, proplerea monachus essenon debeo?Nun-
studiis non mediocriter initiatus, sacris tamen lilte quid idcireo constitutus sum minister etservusalio-
ris, ardenliori desitlerio semper inliaesit, ita ut cun runi, ul laulioribus epulis debeam saginari,. et cul-
postmodum sapientia et aetate proliceret, eas prs lioribus veslibus ornari ? Siergo medhigis, sfpa-
oculis et manibus incessanter baberet: et ne a< cem meam quseris, el prseceptis meis obedife non
mensam quidem, sine lectione divina discumberi despicis, precor aique pracipio, neid amplius facere
vellet. Quod non modo faciebat in propria. donio vclis. Nam curn ego sinr onrnium rninimus, et apud
verum etiam in sclrolis peregrinando. Hic cum es Deum indignus, magnuiu rnihi est, si communi om-
set abbas Camberonensis, decederrte pise memoris nium viclu atque veslilu fuerp honoratus. Ex quo
domno Roberto, qui beato Bernardo successerat.ele enim assumptus sum ad regimen animarum,, hoc
ctus est ad regimen Clarasvallis. Ad quara tamei urrum est, quod prae caetcris.tiniui semper et limeo,
electionem venire dissimulavit, quamvis ex nomhr ne occasione hujus adnrinislrationis pauperem vitani,
-foCaretuf, tiihens ulique ne hoc illi aceidcret, quoi quam professus sum, deseram,et rnonachi praviirium
semper accidei'e verebalur. Verumtamen antequan perdam. i
legaii Glarsevallerrsesad eum requirendum perve " Hic itaquc dilectus a Deo el honiinibus, chari-
nire poluissenl, garrula fama pravvolanle cogrrovi, smaium donis excellenter adornatus , nou solum
quia in ejus personam omnes unanimiter convenis verbo et exemplo subditos informabat, verum etiam
senl. Hoc ilaque runrore turbalus el anxitrs, fugar i gr.atissima corporis habiludine mira devotionevrr-
arripuit, veniensque ad dotrium Yallis Sancti Petri tuenles afficiebat.Tanta siquidern Spiritus Paracleli
quod est monasterium Ordinis Carthusiensis, pe gratia in ipsius vultu angelico radiabat, ul vix pos-
dies aliquot ibh latuit. Ubi cum die noctiique i i set fideliunr aliquis desiderabili ejus aspeclu satia-
ovaiione persisteret, factus est in menlis excessu.E '. ri, praesertim qui puritatem animi ejus, et singu-
ecce apparuil ei in magna gloiia Virgo puerpera do larem mansuetudinem cogilabant: quanv in exte-
mina angelorum (8), portarrs in manibus Regem glt riori homine, velut in pvoprio sigillo divinitus
rise, parvulum suum Jesum. Quam ctim vidisse! , impressam esse cernebani. His virtufum ornamen-
procidit ad pedes ejus, obsecrans ut sui miserere tis decoratus vir venerandus, ciiii) pastore vacaret
lur. Cui beaia Vhgo respondit: t Quid turbaris, > Cislerciensis Ecclesra, quoe est nrater omrrium no-
horrio? > El imponens in uhras ipsius, velut allei i strum, abbates el monaehi qui eleclioni intererant,
Simeoni, rrobilem illam saicirram quam gestaba , borro odore ejus allecti, parr voto , communi con-
ait: « Accipc iiliuni meum, et serva iliutvr. (9) f silio, ipsum Cisterciensis ccenobii, ac totius Ordi-
(8) Apparuit ei B. Virgo. Adhuc cernitur irr Va tiquioris, queis lioe cl aliis eapiluJis indueit loquen-
lis S. Petri ecclesia hoec historia in vitro depicl; teni.
(9) Non stinl hsec verba auctoris libri : sed ar
 1021" EXORDiUMMAGNUMCSSTERC. — DIST. 1. 1C22
nis Patrenr universaleni elegerunt. Quo regimhn3 A viderit, cerlum tamevrhabeo quod eam a pluribus
susceplo, magnunr, ul credhnus, in e.o fructum fe ct pluries audisse nre contigit. Ferunt irr regione
cisset, nisi peccatis nostris exigentibus tam cilt> Anglioequemdam religiosum magriaeqtie virtutis vi-
subtractus fuisset. Sed quia ejus sanctissima vit:i rtim exisiere, qui in ipsa die^ qua beaius Bernar-
diutius frui digni norr fuimus, praecisa esl velut: i dus abhas in Claravalle de rnundo migravit, c.urrr
texente, dunr adhuc ordiretur. lpse vero constim--" csset in Anglia, vidit in spirilu maximum quem-
matus in brevi, explevit tempora multa; placil;i dam angelum de ccelo transmissum, maximam ni-
enim erat Deo aninra ejus, el angelico consorlic» hilomirrus animam quamdam de lerra assumenlem,
digna. De Cujus felici transitu mox futuro euidavvi et eam curn ingenli gaudro securvr atl astra feren-
de seniorrbus Clarsevallis, healse videlicet memorises lenr. Postmodum vero cunr hic de quo loquimur,
Petro Tolosano, de quo in consequentibus aliqusi beatus Fastradus abbas exiret a corpore, eadem die
dicenrus, facta esl hujusmodi revelatio. Videbal ini vidit ille qui supra, eumdenr angelum ad terras rie-
visu noctis, el ecce in nubibus cceli Filius Dei, san- scendentenr, assumptamque ex.ea quamdam ani-
ctorum freqiientia Coihilante, de ccelo adveniens et marn ad coeli fastigia sublevantem. Quse, quainvis
in ipso aere consistens, in throno glorise rcsidebal, magna atque prseclara videfetur, prioris lamen rna-
et splendor ex eo procedens nrurrdum illuminabat. gniludini minime oequiparabatur. Hsecde beaiissimi
Porro ad dexteram majestalis illius monumentum Palris conversalione, pretiosa quoque morle ejus
quoddam gloriosissimum in aere suspensum appa- succiircta relatione disserui, non ut illius vitam et
rebat : quod miro . opere fabricatum intiientiiim opera, quse utique magna sunt, et nream omnino
oculos valde delectabat. At vero ante fores basilicae fj parvilatem excedentia, stylo comprehendere cuircta
Claraevallismultiludo promiscui sexus innuinerabi- interiderem, sed ul ea solummodo quse vel milii
lis assislebal, qui sursum ereciis vultibus Regem soli, vel paucisineciim nota esse sciebam, liltcra-
gloriaeDominum noslrum Jesum Christum, ipsuni- rum monumentis tradita, non perirent.
que nrausoleum inlenle respiciebant. Pr<efalu'sau- CAPUT XXV.
tem monachus Petrus accedens ad eanrdem turmaiir,
de sepulcro illo, quod coranr Domino apparebat Demirabili conversionedomniAtcxandri Cislerciensis
abbatis.
ccepit interrogare quid esset, aul quid signilicarel.
Tunc iinus ex eis respondit : « Sepulcrtim istud de (Yide supra S. Bernardi Yritampiinrara, lib. vn,
quo sciscitaris, scias esse cujusdain sancti viri de hujus volumirris col. •451.)
lerra proxinre assumendi, de cujus tfansilu magna CAPUT XXVI.
in parlibus istis longe laleque desoiatio erit, cujiis
elianr mors futura est in conspectu Donrini pre- De revelalione, quam beatus Christianus monackus
liosa el inconspeclu hominum praeclara. s Trans- . de domnoabbale Rainardo et Cisierciensiconvenlu
acla autem visione, senior qui viderat eanr, cospil videre meruit.
de ea cogitando turbari et mceslus esse. In cra- Rainardus vir venerandus, qupndam abbas Cis-
stirro autem cum eum vidissem obnubilato vtillii, lercii, audiens famam beaii Christiani monachi, -vi-
animi dolentis indicia praeteridentem, sciscitalus runr lam sanctum alloqui cupiebat. Scripsit iia<]ue
sum ab eo moeslitudinis ipsius Causanr. Cumque domno abbati de Eleemosyna, sub cujus cura idem
rogatus multum, landem exposuisset mihi per ordi- Q domnus Christianus eral, quatenus ipsum sibi cum
nem visionem quanv viderat, ego sciens illura multa reverentia Iransmilteret. Qui accilo tnio de fralribus,
gratia praditum, magnis consolationibus a Domiiio qtiem ad hoc idoneum esse sciebat, eirmdem Dei
frequenter honoratum, cogilavi et credidi quia ver- famulum ipsicommendavitut, sicut sibi prseceptum
bum quod viderat lrpmo tam sanclus tamque per- fuerat, ad donvumCisterciensem ducerelur. Dtimvero
fectus non polerat orrmino noh inipleri. quadani die iter agerent, el secundum avstimationem
Evolutis aulem postea diebus circiter viginti, temporis regularem horam sexlam simul dixjssent,
ecce repente perculit aures noslras de inopinato retraxil se monachus qui cum viro Dei ibat, in par-
ejusdem sanctissimi abbalis obitu rumor tristissi- tem, ut horam deDominanoslra secrelo singuli per
mus : quo tristiorem a nuiliis relro diebirs irr tem- se psallerent quia nondunr data eral licenlia horas
pore illo accidisse non credirntrs, neque in parlibus de beala Virgine publice cantandi (10). Yir autern
istis, neqtie in universo Ordine Cisterciensi. Yerurrr- Domini dum solus prsecederct, subilo in excessum
tamen, juxta prsedictse revelationis modum , mors mentis raptus esl et stillantibus lacrymas oculis ,
illius, ut vere confidimus , in conspectu Domini facie quoque ad coeiiini erecta, in diversa nutabat,
exslilit pretiosa, et in corispectii hominum celebris ita ut equo quo vehebalur vix hsererel. Quod nrona-
atque proeclara. Nam cum Parisrus pro negoliis chus aller cernens, licet nmltum limerel ne forte
monasterii ac totius Ordinis sui domino papae de equo labereiur, tamerr dans honorem Deo, no.n
Alexandro assisterct , coneplus aegriludine leclo prsesuropsit propius accedere, sed palienter exspe-
decubuit, et infra quintum diem sancto fine quievit. ctabat, quem res exitum lrabilura forel. Cumquepost
Huic autem decedenti tola Romanae curise dignitas rj modicum senror ad se reversus fuisset, soeius iti-
astitit, rta ut ipse quoque dorrrnus papa propriis neris ejus reverenter accedens, cocpil humililer pe-
ilhrm manibus inungens atqtte apostolica benedi- tere quatenus si aliquid ad honorem Dei et ad aedi-
ctione communiens, magno pietatis affectu morienli ficationem proximi perlinens vidisset, sibi pandere
conrpateretur et mortuo congralularetur. Et non dignarctur. Tttm Domirrrfamulus hilari vultu re-
solum aposlolicus, verum eliam piissimus Franco- spondit: « Frater mi dilecte, quanam, rogo, parie
rum rex Ludovicus, cjui et ipse prsesens erat cum sita estdonurs Cislercicnsis? «ElcumnunquamCis-
sua curia, planctu magno sanctissimum viruin terciiim vidissel, nec unquam viam, qua illuc itur,
quasi patrem charissimum planxrt, mullasque super ambulasset; -in direclum protensa manu ad illanv
eum lacrymas fudit. Tandern sacrum corpus ejus plaganr cceli, ubr ipsunr ccenobium situm est, dixit:
Cistercium relatum esl, magnaque devotiorre turnu- t Nonrre ex hac parle? >Cumque monachus admi-
latum. Constat ergo quia fehx consumnratio sancti rans diceret : « Etiam , sancte Pater; J ille in jubi-
Patris, rpsaque clarilas celeberrimi funeris desi- Ium corde et ore erumpcns. « 0 beati, inqiiit, fra-
gnata fuerii evidervter, in splendore iliius pretiosis - tres qui Cistercii babitant! 0 quam bealus et sacer
simi et coram Deo positi rnonumenti. Aliam qtio- ilie convenlus, qui Dotviinotam sinccre quam de-
que de eodem Patre piissimo visionem breviter re- vote die noetuque deservire contendit! >Et conver-
fero, de qua, quanrvis incerluin habearn quis earn sus ad monachum :« Modo,art, curn, sicut vidisti, in
(10) Notandus mos recitandi lroras B. Virgrnis, primo. quideni privatin*., postea .in choro, et pu-
blice. . •
1023 ABDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1024
excessum mentis venisscm , raptus sum in spiritu A. . quc prsedictus clencus pavens et trcmens hoc rpsum
Cislereium; et vidi conventuin monachorum'm affirmando promilteret, Dominus ait : « Et quis nre
choro in ordine suo stantem multa clarilate perfu- inde securum faciet? » Respondil bealus Jacobus :
sum, laudes Deo devotissime persolvenlem. Supra t Domine, ego fidejussor illius sum. > Evigilans au-
eumdem vero eoirvenlum vidi alium conventum lem idem clericus, dum secum ista miraretur, ite-
sanctorum angelorum eodem ordine stantium, qui rum obdormiens vidit camdem visionem. Cumque
etiammulto majorisluminis clarilate radiantes, fra- beatus Petrus supradictum librum teneret apertum
trum devolioni congratulari videbarrlur. Porro irr coram Domino , in loco ubi fuerat nomen clerici
superiori illo choro vidi domnum abbalcm quasi in exaratum apparuil hujusmodiinscriptio: Murenutas
slallo suo stanlem; qui et ipse compclenli gloria aureas faciemus libi, vermiculatas argenlo (Cant. r).
circumdatus magrraelucis radios emiltebat. > Cum- Transacla vero visione expergefactus, el graliarn
que fralcr ille qu:ereret, ulrumrram vidisset domnum Dci vocantem se toto animo secutus, reliclis uni-
abbatcm pari cum angelis claritate refulgentem, versis mundi vanitatibus, ad domum Cisterciensem
respondil senior : <Scire debes quia in hac morlali feslinanter accessit; ibrque probatus et fidclis in-
et corruplibili vita quanlumcunque quis proficiat, ventus, monachicum habiiuiii suscepit. lrr qua
non polerit pari cum sanctis angelis claritatis gloria etiam domo religione et sapienlia proficiens, factus
vestiri. > Audiens haecfraler ille niultum sedifica- est postmodum abbas Bonsevallis. Inde vero assum-
lus cst, el indiibitanler agnovit domnum abbatem plus est etiam ad episcopatum Yalentinae urbis ;
Cisterciensem magni apud Deunvmeritiesse. quem per annos plurimos strenue regens , piultas
CAPUT XXVII. U ihi adversitales pro defensione justitise loleravit.
Attcndant, quasso, istud , qui boni aliquid propo-
Be visione per quam conversus est domnus Joannes nunl facere, et ad effectum perducere negiigunt,
quondam monachus Cisierciensis, postea episcopus qui nullo se reatu conslringi putant, si bonum,
ValcnlinaiEcclesia:. quod facere proposuerant, non solvant, dtimmodo
nonvoveant; cum manifesteB. Gregorius doceat (H)
Vir vitos venerabilis Joannes episcopus, qui de quia, si quis in minori borro constitutus majus ali-
Ordine Cisterciensi assumplus, Yalenlinam satrs quod bonum faccre proponat, jam sibi minus bo-
slrenue rexil Ecclesiam, dum adhuc essel saecularis, num illicitum fecil; _'elsi irorrsolvat quod proposuit,
proposuitirranimosuo vanilatemsaeculiabjicere, et quamvis in ocuiis hominum in minori bono starevi-
liabilu religionis accepto servire Dominoin Ordines deatur, jam tamen in oculis omnia ceinentis Dei a
et in domo Cislerciensi. Cumque hoc quod salubri- majori bono cecidit, qur rron solumoperum, verum
ter proposucrat per ncgligcntiam difierret, ccepit ctiam cogitatioirum et inteiitionum cordis judex
paulalim in nrerrte ipsius fervor ille bonae inlenlio- venturus est. Certe iste servus de quo loquimur,
nis lepescere. Interim vero profeetus est ad sanciumi nullum volum fecisse scitur, sed tantum quod sim-
Jacobum orationis gralia. Qui cum ab illa percgri- pliciterproposuerat, per negligehtiam distulisse; et
natione regressus fuisset in donmm suani, eademi lanien subtilissimus ille scrulalpr cordium hoc ita
nocte apparuit ei pervisionem Dominas JesusChri- pensavit, -utcum de libro vitae deleri jussisset, nisi
stus cumbeatisapostolis suis Pelroel Jacobo. Porro) bonum quod raente conceperat quantocius effeclui
bealus Jacobus librtim quemdam hahcbal ptilcher-• ,-. " niancipare curasset. Haecpauca, quse de virtutibus
rinrum, quem.el aperlum eoram Dominotenebal, ini reverendissimorumPatrumCisterciensis coenobiiad
quo ejtisdcm clerici nomen erat descriplurri. Et aitt nostram nolitiam pervenire potueriint, fideli rela-
Dominus ad sancttim Petrtmr:« Delenonrenejusde ! tione perslrinximus ; certissime scientes quod san-
libro nreo, quoniam resilivit a proposilo suo. t Ac- clissima domus illa perfectis , et in omni religione
cedens autem bcatus Jacpbus ad Donriiium, ait :: consunrmatis viris clarueril; ad quorum virtutes in-
« Obsecro, Domirre,parceilli/quiapercgrinus meus_ vestigandas parvitalem nostram minus idoneam
est, jaurque seipsum corrigere festinabit. > Cunv- fuisse profilernur.
(li) Gregor. h<vm.5 in Ezechiel, in firre, ct rcfertur, 17, q. i. c. Qui bona.

BISTINCTJO SEGUNDA.
De vktutibas et miracuas B. Patris nostri Bernardi prioii Clara^vallis abbatis, et quorum-
dam ejus successornm.

CAPUT PRIMUM. D CAPUTIil.

Dc visione qit-a monachus defunctus, S. Bernardo Sanclo visi angeli adnolantes ea qna.•singuti mcna-lii
apparens, ei fausta prccdixit. in'choro orabant.
(Yide supra S. Bernardi YTitamprimam, lib. vu, (Vide ibid., col. ill.)
hujus volunr. col. 415.)
CAPUT II. CAPUT IV.

De fralre dcfnnclo ope S. Bernardi e purgatorio Videi sanctns angdoschorum excilantes, dum cane-
ereplo (12). returcanlicum, Tc Deuin.
(Vidc rbid., col. MG.) (Vide ibid., col; 418.)

(12) Defuncliis, qui hic tradilus dicilur diabolo, patet crgo animas purgatorii a daonvoneeru-
in purgalorio fnil, alioqui libcrari non poltiisset; ciari
102S EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. II. 1026
CAPUT V. A CAPUT XIX.
Sanclus senliens in spiritu quosdam nimio timore tur- De moriuo quem beaius Bernardus suscilavit. '
bari, magniftceeos consolatur. (Yide ibid., eol. 450.)
"Videsupra S. Bernardi Vitam primam, hb. vn CAPUT .XX.
hujus volum. Col. 418. De obilu beaiisshni Bernardi abbaiis.
CAPUT VI.
Monachus incrcdulus communicarc iti fule B. viri (Vide ibid., col. 447.)
:
CAPUT XXI.
jussits, ad fidem reducilur (15).
(Vide ibid., col. 419.) fie domnoRobertosecundo Clarcevallisabbate.
CAPUT VII. Successit beatissimo Patri Bernardo in regimine
Clareevallensis coenobiidomnus
Visa aliquando.Christi crucifixi imago S. Bcrnardnm Dunis, cujus praslationem, sex Robertsis abbas de
vel seplem aimis,
orantem amplecti (14). antequam ipsa promotio fieret, Domhrus revelare
(Vide ibid., col. 419.) dignalus est. Cum enim anle tanti temporis spa-
CAPUT YIII. tium dtio de fratribus Claroevallisde felicibtis acti-
bus dilecli abbaiis sui Bernardi colloquerentur :
S. Bernardus monacho epilepsia laboranli iir.petrat, « Scisne, ait tinus ad alterum,
ne improvisusea tangatur. quantum ternporis
iste Pater noster adlruc viclurus sil? > Altero vero
(Yideibid.,col. 420.) B se nescire respondente : « Ego scio, inqurt, quod
CAPUT IX. sex vel seplem anrros victurus est, et quia domntis
Robertus, qui hodie est abbas de Dunis, in htijus
Prcecipit sanctus moribundo, ne anle vigilias decedat, monasterii regimine succedere debet. > Quod ubi
cui ille obedit. Deo donante faetunr est, idem religiosus abbas pa-
(Vide ibid.) sloralem curam lanto humilius exercuit, quanto se
CAPUT X. inferrorem merilispraedecessori suo judicavit. Quan-
Prmdich S. Bernardus Guidonemfrairem non mcri- to enim emineirtrores pensabat virtutes iilius qui
turum in Claravalle. pracdecesserat, tanto in se magis despiciebat qtiid-
quid boni facere polerat. Srcque faclunr est ut, cum
(Videibid., col. 421.) nragnaereligionisspecieur darcl; comparatione ta-
CAPUT XI. merr melioris, in beulis stiis propria sibi vita vile-
S. Bernardus Romm agens, mirabililer visitai in spi- in seeret. Hujus venerabilis abbatis temporibus erat
monasterio Claraevaliis reiigiosus quidanr rrrona-
rilu Claramvallem. clrtis, qui vidii gloriosam quamdam visionerii, quanr
(Videibid.I ad consolationem humilis suse Clarsevallensis fami-
CAPUT XII. liaeDominus ostenderc- digiratus est. Verum frater
Iterum visilans sanctus in spiritu Claramvallem ille qui eanrdem visionem videre meruit, ulrum
videt omnia quai ibi aguntur. dormilans, an plerre vigilans eain viderit incertrrni
-, habet;
magis autenr vrgilans et irr exstasrn rapius
(Vide ibid., col. 422.) vidisse se credit. Isitur secunda feria Paschae, cunv
CAPUT XIII. esset ad vigilias in choro Claraevallensi, facta est
M-ulti lilterati lacrymis et sermonibus S. Bernardi super eunv ibi nranus Domirri.Et ecce sursunr in
conversi,mundo valedicunt. aere corrlra nredrum chori apparuit ei dextera re-
col. fulgens atque gloriosa, quos pr-seserrtemfamiliam in
(Vide ibid., 425.) psalmis et lrymnis et canlicis spiritualibus sancto
CAPUT XIY. nomini suo confitentem, bencdixil, et viviiicaecrucis
Pr&diclio S. Bernardi de quibusdam novitiis mira- signaculum sernel ac secundo longo traciu super
biliter implela. eam impressil. Spiritus autem fevelans rnysleria
eol. loquebatur in corde videniis hsec alqtie dicebat :
(Videibid., 425J « Islud est brachhim Dominantis, hsec est dexlera
- CAPUT XV. Omnipolentis. > Eadem itaque die conversus est
S. Bernardus lalronem cripil ab imminenii morte, ibi vir nobilissimus Andreas Virdunensis archidia-
el reiigiosa vesle donat. conus, qui causa orationjs iliuc advenerat, nec ta-
men aliquod ad prsesens conversionis propositum,
(Vide ibid.) habebal. Sed cuin oraiionum suffragia peliturus,
CAPUT XVI. capitulum fratrum inlroiissel, videns sanctse illius
Civis Mediolanensis vidisse. se S. Bemardum iv.ler multitudinis ordinem, et velut angelicaiu eonversa-
aposioios palam fatetur. D tioneni, compunctus est vehementei', et insiiiente in
se Spiiittt Domini mutatus est in virum alterum.
(Vide ibid., col. 420.) Tanto nahrque fervore mtindum"deserttit, ut ne ad
CAPUT XVII. horam quidern, vel pro anricis salulandis, vel pro
Prudenler respondei sanctus hmretico, de collo cqui dorao rebusque disponendis ad suos rerrrearet, sed
ipsius eum siiggillanli. incontinenli omnia, rumpendo magis qtiam solven-
ibid., col. do, reliquit, ut Christo citius adhsereret. Ul aulem
(Yide 427.) gemina crucis impressio evidenlius appareret, alius
CAPUT XVIII. clericus, Gaufridus rromine, cum eo se.reddidit.
Cmcus illuminaivr : unde- Calholici confirmanlur, genere quidem humilior, scd probitate morum et
hmretici confunduntur. Humilitas quoqne sancti generosa conversione forsitan non inferior.
Palris commendatur. Arrrbo igitur intrarrles, anrbo simul in Ordine
" perseveranles, bonam nvilitiam rniliiarunl; jamque
. • (Videibid., eol. 428.)
(15) Monachus, de quo hic sermo, fuit scrupulo (14) Quod de Christo viso amplecti S. Befnafdum
et involuntaria incertitudine vexalus : alioqui non dicilurj non contigit Moris, ul vulgo creditur: ciim
jussisset euhi sanctus communicare, nec se dixissel hoe Coenobiuvnfucrit fundatum suh mortem sahcti
lnonachus scire, se in infernum, eo quod non cre- Palris.
deret, descensurum. -
 1027 ADDIT. AD LIBROS DE Y7ITAS. BERNARDI.
consumnwlo certamine benedictiorhs selernaj par- A dum, roborandum et confirmandum in sacro Or-
licipes existunt. Porro praefatus Andreas multa in dine, quantumlibet deliciosos, nunc triste nirnia
novilate conversionis suaalentaraenta suslinuit, sed exemplum de aliis duobus subjiciihiis, qui, susce->
rteitera cocleslis, quos benedictionein dederat, eum pto religionis habitu, redierunt relro posl Salanam,
in omnibus illsesuni conservavit. Erat enim qttasi ne forte quis sancto Ordini iricprporatus, continuo
tenerrimus Iigni vermiculus, mollis et delicaius securitatem sibi promittat, cuiri tunc primum ma-.
irimis, ut lanto gloriosrus in-eo dextera Domini nus ad fortia miltere debeat, et, nisi legitime cer-
triumpharet, quanto infrrmius erat vasculum, in taverit, coronam proposilam niinime consequatur.
quo virtutem operabatur. Cum errim teneritudinam Quidam de seniofibus Claraevalleiv&ibus,Guillel-
pristinse conversationis asgre dedisceret, et noviter niiis nomine, religione pariter et aeiate provectus,
iiichoatse laborem nimrs arduum reputaret, cogita- quem etiam domnus Bobertus abbas ob ipsius
vit, ut Lot, quia egressus de Sodomis non posset sanctitaiem plurimum venerabatur, premente cor-
animanr suani in morrte salvare. Urrdeet proposuil poris molestia quadam vice irr infirmitorio decum-
ad aliquem remrssioris observantise Ordinem de- bebat. Nocte vcro quadam post Matutinos, quie-
clinare. Quod cum spiriluali Patri suo venerabili scerrtibus casteris infirmis, ipse, sicut erat ferven-
Roberto jam saepitts rndieasset, et ejtts saltitaribus tissimus, more solito vigilabal et orabat in lecto.
inonilis ab hac inierrtione pedem aliquandiu colri- Etecce per pstium infirmitorii d_emonium iritrans,
buisset, tandem urra die victus a pusillanimitate oculis ejus manifeste apparuif in vestitu et vuliu
spirilus et tempestate, denuntiavit ei quia non po- fornicarise mulieris, qusecoranr eo transiens, cir-
terat amplius suslinere. Tunc abbas preeibus ac R ctiibat oberrarrs et quasi aliqtiem quserens. Erat
blandiliis multis exiorsil ab eo ut sibi ipsi viriv.fa- aulem in medio domus lampas accensa : quse co-.
cerel, et iisque ad diem tertium patientiam teneret. piose refulgens, petulantes illius nronslri moius et
Quo landem vix impetrato, capiluluin fratrum in- gestus lascivos aperte videri faciebat. Ibat ergo
gressus, orationem convenlurn ad Deum facere pro phanlastica meretrix obtutu gyfovago cuncla per-
eo instituit. Ipse eliani pius Pater toto mentis anrrisu lustrans et singulorum pene lectulos explorans,
conversus ad Dominum, devolissimis precibus ora- quis dormiret, quis vigilaret, diligentius investi-
bat ut oviculam, quam diabolus rapere conabatur, gans ; si quem forte de suis ibidem "agnosceret si
Doriiiniis sua misericordia conseryare dignaretur. quis blandienti ac lenocinanti consentiendo Occur-
Eadem itaqne die, cuni idem novitius ad mensam reret, illum cito prseleriens, hunc niorosius in-
accederet, pisorum edulium appnsitum reperit, tuens, istuin de longe visitans, illi magis appro-
quod genus legunrinis ila prse caeteris omnibus fa- piairs : manus quoque interdum usque ad ora quie-
stidire solebat, ul cliam nauseam ei provocaret in- scentittm molliter applicans.Nihil -intactuhi. nil in- .
tcrdum. Intuitus vero pulmentitm quod nimium ab- discussum relirrquefe volebat; et quod per sugges-
horrebat, conturbatus esl, et vix, fame compellente tionenr semper interius actitat, hoc permiileiite
irt alrquid sumeret, reluctanli stomacho persuadere Donrino ad admoriitidnem riostram, in oculis spi-
poterat. Et, o Deus boiie, quam dives es in miseri- ritualis illius viri visibiliter exercebat. Tandem
cordia leneris et delicatis morera gefens, ut in vero quera qua_xebat offendens, sislitur ante le-
omnibus consilium volunlatis tuae adimpleatur, et ctunr. Erat autem juvenis irionachus, et noviter mo-
sanctum nomen tuum glorificetur! Praefatus vero r nachizalus. Turic illa prdcaci manu injecta a parte
novrtius, curn cibum srbi invisum vix tenuiter gu- capilis opertorium parumper amovit, el tactu leni
stare coepisset, mirabilem quamdam sensit suavita- pulsitans dorniientem, clara voce sic ait:« 0 homo
tem, ita ut carnium vel piscium esum saporis illius insensate, quid lrrc habes faCere? Surge celerjter,
pravstanlia vinceret. Quod ubi deprehendit, arrepto et sequereme; et dic etiara socio tuo, ut exeat
protinus cochleari catirrum propius admovit, obli- post le. Ego autem fpris ad januara prsestolabor
lusque parcimonia:, coctionem legumrnis voravit vos. >
usque ad fundum. Inter edendum autem digitum Hoc ilaque dicto, pervicax bellua festinanterreces-
in os frequenter mittebat, exislimaris se deprehen- sil, et per ostium quo intraverat, exiit. Experge-
dere posse cremia lardi, in quo legumen illud fri- factus vero juvenrs resedit in lecto, el Irontem ma-
xum esse putabat. Finita autem refectione festinan- nibus frrcans huc illucque respiciebat scire cupiens
tcr abbatem adiit, sollicite perquirens ulriimrram quis eum excitasset. Qur cuui neminem cernerei,
pi'33cepissetpulmerrtum illud saginare, vel quavis capite iterum reclinato obdormivit, sed non in Do-
alia pinguedir.e propter ipsum ex indusiria condiri. mino. Mane igitur facto, vir Dei qui lalia viderat,
I!lo vero negante, converrti sunt etiam super hoc abbati suo, pi;e videlicet memorisedomno Roberto,
pulmentarii. Tunc et ipsi proteslali sunt in veritate, rei gestaeordinem intimat. Ille vero lanquam bo-
nil in eo prseler sal et aquam apposuisse. Quo au- rrus pastor sollicitus, ne. aliquam de sibi creditis
dilo, neophytus ille divinoe circa se visitalionis mi- ovibtts perderet, juyenem super cpgitationibus suis
raculuui laetus advertit, et gratias agerrs Deo, dein- secretius convenit, dilrgentius admonet, cautius
ceps a proposilo Ordine moveri non poiuit. Curaque p instrttit; accepitque ab eo responsum, quod nulla
niagno Dei nrunere secunda et tertia die, et multo turpi cogitatione aliquatenus pulsaretur, verum ad
postea tempore, prsediclam suavitaiem in ejusmodi perseverantiam proposili sui volunlate firmissima
cibariis persentiret, magislra tandem experientia traheretur;" sed mentita est iniquitas sibi (Psal.
ciidicjtquiapotenseslDominus, cum voluerit, ad con - xxvr). Erat enirrr cordi ejus, prsesidente drabolo,
solationem servorum suorum eamdem saporis gra- confessionis adilus obslructus, rre per poanitentise
liam conferre legtnninibus et oleribus quam carni- portam, venra salutaris ingrederetur. Cum ergo
bus et piscibus indidit. Unde et soepedicebat quia abbas.prsedicto viro Dei juveriis responsum insi-
magis nunc delectabatur in comestione pisorurn et nuasset, illerespondit. «Exspectate patilisper; et ex
olerum, quam antca in comestionc altihuni et vena- facti fine probabilis verum esse quod dixi. > Quid
tioiium. rnulta? Non multi fluxerant dies, et eeee juvenis
CAPUT XXII ille lihidinuni furiis agitatus, inimemor tremendi
De seniow, qui apostasiam cujusdani monachi in.spi- judiciiDei, professionis vincuhim rupit, et ad vo-
riiu prkvidit, et eam domno Rcberto abbali prw- sic niitum sseculi reversus, apostata vilis eulcitur : et
dixit. demum phantasticae illitis merelricis seductione
deprehenditur. Porro socius rlle quern secttm edu-
Sed quoniam jucundum satis exemplum de his cere jussus fuerat, ipse curri eo rrovitius exstiterat,
diiobus alhletis Chrisli retiiiimus ad incitandum et sacrum habituiri. licet frustra, Cum eo suscepe-
leneros el delicalos, ne conversionem refugiant, ral. Qui ad aliam transmissus domum, currv audrs-
qiiopiam nou est invalida manus. Donrirriad tenen- set socium suum jngum Ordinis abjecisse, tunc et
1029 EXORDIUMMAGNUMCISTERC — DIST. IS. 1050
ipse rupto professionis vinculo, •cunv eo apostatare A cum omni reverenlia nominandus Faslradus, cujus
non distulit. Unde patenter innotuit quod spirilus supra fecimus mentronem : quo ad regimen Cister •
fornicationis ille, qui secundum prpphelam sufflat ciensis EcclCsise, sicut superiora declarant, as-
prunas in fornace (lsa. Liv), virulenlas carnalis stimpto, domnus Gaufridus, qupndam notarius S.
voluptatis delectationes in cordibus eorum accen- Patris nostri Bernardi, plurimumque ab eo dile-
derat, et per.-.Iroeutrosque seduxerat. Cujus inextri- ctus, qui etiam ultinros-ties libros Vitae ejus rnel-
cabiles nequitiae nexus, quoniam, secunduuv sen- liflue sermone deseripsit, quarla institulione pastor
lentiam beaii Joh, nervi testiculorum ejus perplexi et abbas Claraevallis subrogatus est. Quo post ali-
simt (Job XL), lorrge faciat ab irrfirmis servulis suis quantos annos cedente, veirerabilis Pontius Gran-
oirrnipotens et misericors Dominus. dissilvse abbas, merito religionrs et prudentise suae,
CAPUT XXIII. commimi abbatum et fratium Clara.vallensiurn ele-
- De jucunda visione, quam domnus abbas Robertus ctionead hujus offieii dignitatem sublimatiis est. Iste
servus Dei, dum adhttc esset monachus in doriio
in obilu cujusdam spirUualisviri Vidit. Grandissilvse, quae esl una de filiabus Clarsevallis
Quidariv de spirilrialibus Dhis reverendissimi Pa- in partibus Tolosanis, iri qua etiam constat multos
tris Rotertf, eum viam angustam et arduam, quae praeclari ct magrri merili viros ab initio fuisse, stu-
ducit ad vitarrr, indeclihabili studio cucurrisset, debat omnibus rnodis murrdum sibi seque ipsum
landem placuit Domino laboribus ejus finem impo- crucifigere mundo, vitia carnis et cordis resecare,
nere, ut iri pace in idipsuni obdormiens reqriiesCe- votis et sacri desiderii suspiriis ad coslestem pa-
ret. Cumque jam instaret hora , qria de niundi hu- _" triam anhelare, seniorunr, quos spirituales et re-
jus stadio evocandus , et ad coeleste bravium esset ligione conspicuos esse noverat, aniicitias et fanri-
invitandus, domrrus abbas cum cseteris fratribus haritates avide expetere, quatenus rpsorum exem -
gratia quietrs in lectulo suo colloeaverat. Et ecce plis et exhortationibus fenovaretur in spiritu nientis
sopor Dorainr irruit supCr eum, vidrlque in spmnis stise de die in diem , quolidianisque jproficiens in-
duos pnlcherrimos adolescentes, vultu et habitu iii- cremenlis adversse Philosophiae scientiam trarrscen-
signiler relucentes, qui quasi Jilia, rosas el violas, derel. Inter ca^teros vero uni specialius adlrsesit,
ac diversi generis flores in ehoro Clareevallensi co- qui novitiorUm magister erat in eadenr donro, vir
piose spargebant, UaVulpavimenlum omne pictum, eximise virtutis et irr omni virtulum puritale fuiida-
ac variis coloribus veriustatum esse videretur. Quo tus. Hic ergo velut emeritorunr laborum senex cospit
viso miralus est valde, et quasi simplicilatem Or- de requie felicrtatis selernaecogrtare, urriversa quse.
dinis zelansi dixit ad'eos: « Quid vobis visum est, o mundi et carnis sunt fastidire, ad Christi Dornini
boni juvenes , conlra cpnsuetudinem nosirairi pavi- nostri bealrssimam pragsentiam lotis medullis cordis
mentum hoc floribus sternere, et monaslerio nostro suspirare, ferventissimum habens desiderium dis-
hujusmodi novitateni inducere? t Illi vero dixeruht solvi et cum Christo esse (Philipp. i); hoc enim
ad eum: « Noli ista mirari, neque molestus nobis sis mtillo magis lirelius. Ipso itaqne in hoc spiritualis
inhacexsecutione offiCiinostri, quoniam modo jam in desiderii agorre consliluto et dicenle quotidie in ora-
choro islo celebrabitur nova cujusdam novi sancti lionibuS suis : Quando veniam et apparebo ante fa-
festrvitas, de cujus solemnitate gaudebunt airgeli, ciemDei (Psat. XLJ)? siipervenil sacratissimus dies
et hynrnus Donrino cantabitur in Sion. > Adhuc lo- CcenseDomini, in quo solemrriter, sicul mOris est,
quebantur illi, el arrimum videnlis et audienlis haec C convenlus ad mensanr Dominicam accedere vivifi-
in admirationeni rapiebant, cum. ecce concitatus cisque sacramenlis participare debebat. Cttmque
tabulse crepitus excitat dorinientem , et ut iestivi- jam instaret hora divini sacriflcii, et fratres ad
tatem , quam celebrandam intus in spiritu cpgno- percipiendam sacram communiorrem irr ordine suo
verat, foris secundum dignitatem ofiicii sui exse- ad altare accederent, rpse quoque inter cseteros
queretur, signo consuetudinarip invitatur. Accur- accessit, divinis murreris particeps fieri gesliens.
rens ergo cum caeteris fratribus properanter venit Sumpta vero sacra coninrunione, cum ad.htic eam-
ad eum , et cum nragna devotione corirmendavit ani- dem eueharistiam saititarem irr ore teneret, prse in-
marrr ejus, certissime credens atque confidens quia ena.rrabili dulcedine clivinsedilectionis liquefacta est
hic erat novus ille sanetus, de quo in requiem as- animaejusinipso ;etprse impatienlia sacri desiderii
sumendo angeli sancti novam fesiivilatem et novum admovens gutturi suo digitum, petivit aninrae suse,
gaudium essent illico celebraturi. 0 beaii el vere ut morerelur, hujusmodi oi'alionem fundens ad
beati, quos eiegisti et assumpsisti, Doniine, qui Dominum : i Domine Jesu Christe, Fili Dei vivi,
nunc in hac vita per ardorein pdeiiitcntiae eatenus Salvator generis bumarri, qui hanc purissimain et
excoquunt in se omnenv scoriam peccati, ut rn illa innoeentissimam carnem ,. quam indigiius sumere
vita, ad quam per prsesentrs vitae hiorlem transitur, prsesrrmpsi, ex immaculatse et intemcratse Mariae
in qua Doniinus abluit SOrdesfiliarum Sion (Isa. rv) virginis utero pro nobis peecaioribtis sumere di-
tremendo spirhu judicii et spirilu ardoris, purga- gnatus es, si tibr norr displicet isla petilio qualis-
tiorie non egeant, sed mox sine omni obstaculo de- cunqtie servuli tui, precor et -supplico pietalis
licti ad beatitudiiiis requiem perlingant! Beatae ila- D tuse clementise, quatenus per rireatuui gutluris hu-
Cjue memorise domnus Robertus secundus Glarse- jus, per quod nunc cibura coelestem , panem vitae
vallis abbas, cum talentum sibi credilum in lucra asiernse, trajicere debeo, terrenurii parrem, seu
animarum fideliter, pfudenler et humililer expendis- quamcunque aliam terrenam siibstantiain , de cae-
set, in gaudium Donrini sui introductiis est, san- lero nullo modo transire permiltas. >Et haec di-
clissimi praedecessoris sui, etsi. non par rrieriiis, cens, hostiam saluiis, quarri ore tenebal, cum
lamenbeatitudini conjunctus, ut simul ciim eo gau- siimma alacritate et devoiione ad intenora potius
deat in ccelis, cujus in tam religiosa congregalione animae quam corporis trajeeit. Continuo itaque,
dignus successor esse meruerat in terris. Reliquiav tanquam si Dominus responderel ei : «Fial tibi,
corporis ejus conditae surrt in monumento, quod sicut pelisti, > eadem hora et eodem in loco vi-
constf ucttrm est in muro claustri Claraevallis, prope ribus corporis coopit repente deslitui, et die ler-
ostium ecclesiae, ubi et alii perfecti, et vere Deo tia, lroc est Sabbato sancto Paschse, obdormivit
digni mpnachi requiescunt: de quibus in conse- in Domino, vultti illo quein lantis suspiriis et votis
quentibus aliqua dicemus. qusesierat eeternaliter saliarrdus, in quem desiderant
CAPUT XXIV. angeli prospic^re (IPetr. I). Beatus vir, qui sic
implevit desiderium suunr! Felix oratio, quse tam
De domno Pontio, quinlo Clarmvallis abbale, postea celerem suae petitionis consequi meruit elTectum!
Clarimontis episcopp; el de quibusdam sanctis Porro prsedicttrs domnus Pontius, lunc ejusdem
monachis , ejusfratribus et filiis. monaslerii monaehiis, qui eum unice diligebat, et
Tertio loco nroeftiitClarxvaUeusi cccnobio beatus infirmanti acmorientisedulum iniiiisterium devotus
1051 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDl. 1032
impendebat, percunclaitis est eura ulrum corporali Ai fratres ad ejus exitum muriiendum. Canlaniibus -
tnoieslia graviler preineretur. llle vero respondit aulem moirachis circa illum iitaniam et psalmos, et
seplacidiim ac tranquillum existere, nihilque sen- ipse confortalus a Domino, voce qua poterat cmir
tire molestise, nisi tantuin in gultiire , ubi digilum aliis psallebat. Explicita vero psalmodia, domniis
apposuerat : ibi se aliquantisper dolere dicebat. abbas Ponlius sigriofactoprsecepii conventumabire,
Cumqueidem domnus Pontius mira devolione cirea eo t[uod hifirmum psallenlem aspiceret, et puiaret
lam feliciler morientenr afficeretur, accessit adeum, eum adhuc aliquandiu spiritum trahere. Quod cum
et cum magna contritione cordis, intimis precibus frater ille videret, protensa manu significavil abbati
rogavit ut, si per divirram concessionem Ueri pos- ul faceret eos ibidem adhuc subsistere patiliilum,
set, posl morlem ad se reverleretur, el de his quse quia sciebal se ad punctuni in modico migralurum.
circa se gerereulur, eum certificaret. Qtroannuente, Gernens itaque abbas fervcntissimum virum, quia,
post paucos dies dormilionis suse ad fratrem prse- propter regularis disciplinse censuram, post Corn-
dictunirevertitur, cuin magha claritate refulgens, pletorium,etiarvr in mortis articulo, silentiunr fran-
et quasi cryslallus aul vitrunr purissimum toto gerenollet, praj gaudio se continere non potuit,
corpore translucens. Dixilque ad eum : « Noluni sed rupto ipse silenlio, et prasmisso « Benedicite, >
tibi facio, charissinie, quia miserante Domino sus- ait : i Obsecro, dileelissime fraier, quia video
cepltis sum iu nragna bealitudine. Corpus vero istud, Dominum esse tecum, ut indices nobis si tibi reve-
in quo nre conspicis, collatum esl mihi usque ad lalum est aliquid de illa beata spe cjuani exspectas,
diem generalis resurrectionis, in quo proprium cor- ul et nos valeamus in Domino respirare, el tibi pa-
pus, quod modo vermibus scatel, et in pulverera jj riter congaudere. > Tunc idem inlirmus respondit:
redigitur, reeuperabo, incomparahili gloria prse- « Ut ad ea qua3poscilis, domine Pater, respondeam
stairtius atque praeclarius isto. In lrocaulem inlerini breviter, sciatis me vrdisse quse loqui non licet.
suavisshne requiesco, quod per omnia railri accom- Yrei'umtameii hoe unum dicere possum, quia, si
inoduni, et ita translucidum est, ut de singulis omriium hominum merita solus ego transcenderem,
membris ac de cunclis partibus ejus, quasi de ocu- necdum utique dignus existerem adipisci aetern»
lis clarissime cernam ; et totum corpus ita mihi sit beatitudinis gloriam , q-use praeparata et prsemon-
undique, ac si essel oculusunus (15).» Cosierum in strata est milri, jamjamque habiliiro. > Et cunvhoe
pede uno ejusdem purissimi et translucidi corporis dixisset, obdormivit in Doniino.
apparebat obscuritas cujusdam maculos, de qua CAPUT XXVI.
trisli aliquantiilum vultu sic ldcutus est : « Macula
ista quanr cernis, conlracla est a me per negligeh- De fralre pusillanimi, quem domnus abbas Ponlius
liam meaur, eovidelicet quoii ad laborem quotidia- magnifice ad pcenitenliam animavit.
iiuiii alitjuando segniter incedere solebain, rrec con- Frater quidam magnoe religionis in eodem turie
ventunr fratrum ad opus manuum exeurrtem, eo cccnohio degebat, nomine Bernardus. Hic hi pri-
fervore quo debebam, sequebar. > Haec el alia mordio conversionis suse, dum peccalorum suofum
urulla, muliumque miranda praedicto monacho enormitaiem, districtique Judicis seqttitatem atlen-
arrinra illa sancla innotuit, tandem<|ueab eo recedens lius intuerelur, taiita foriniUine niotus est, ut m
magnifice aedificatumconsolatumque dimisil. Alten- desperationem propemodunv laberelur.. Quo corn-
dant, qusesG, istud qui non solunr ad laborem < Q perto venerabilrs abbas ipsius Por!tiiis,..exerirp!is et
segniler incederc, verum etiam pro frivola qttavis monitis mtiltis ei persttadere conabatur quia con-
occasione a communi labore solenl remanere, cum fessus et posnitens quilibel, quantumlibet reus,
certunr sit omnem Ordirris instilulionem sanctam nunquam indulgentia privaretur. Et cum necdunr
et Dep placentem esse, nec sine gravi periculo ani- ei hoc modo satisfacere posset, adjecit el aii :
inarum negligi posse. « Ego salutis liise fidejussofem me conslituo, et
CAPUT XXV. anima mea pro tua requiratuf, dumrnodo obediens
De fratre morienle, qui gloriamsibiprceostensam perseveres in Ordine isto. i Hac ergo.proniissione
ifater ille magnifice roboratus, spiritum diffidenfiss
domno Ponlio dectaravit. a quo expugnabatur, penitus expugnavit, el. exsul-
Faniulus Domini Ponfrus, qui pradiclam visio- tans in Doniino cum tremPre, niisericordiam et
nern ad consolalionem noslrain, qui in ordine Cis- judieium deirrceps cantare consuevit. Qui cuiii essct
terciensi pondus diei et assttis portamus, videre nobiiis genere, nullam lamen generositatem arbi-
meruit. Cum succedenti tempore, proficientibus trabatur, nisi pro Christo pauperem.fieri et servire
meritis, ad reghnen ejusdem Ecclesise assumptiis pauperibus. Erat eirim ihfirmarius pauperum in
fuisset, locuni digtiitatis condignis adornabat rno- hospitio deputatus. Quibus offieiosissime superhi-
ribus, pastoralem quidem curam debita auctoritate tendens, non sicut extraneis et hiendicantibus ser-
exercens, sed ovis nransuetudhiem et innocentiam viebat; sed dominis suis, e't tanquam
nnn amittens. Factum est autem ut in diebus pras- membris filiitariquam Dei. Si qtiem inter eos morbidum,
lationis ejtis Domiims occulla dispensalionelreineir- r. si qtiera ulcerosum, et.vermibus scatUrienlem aspi-
dorunr judiciorum suorum ineaiiideindomum immi- ceret, huic omrrem prelaiis operam impendens
teret mortalitatem velrementer grassanlem, ita ut abluendo, tergendo, atque refocillando, quasi mater
infra duos menses quadraginta circiter et quinque a3grotanti'filio jugitef assistebal. Dum ha3Cct his
fratres de medio lollerentiir. Qui fcre omnes cunr simrlia Dei famulus agere non eessaret, contigit
tanto pietafis desiderio dormilaliouem accipiebant, eum in praedieta mortalilate migrare ad Domirrum.
quasi jam ccelitus . prscvidissent se, post miserias Cum enim videret socios suos quotidie subtrahi,
lnijtis vitse, conlinuo beatiludinis seternse vitae et ipse desiderabat desiderio rnagno dissolvi, ci
participes fuluros. Et mnlti quidem ex eis coelestem esse cum Christo. Et pius vero Dominus , qui sem-
graliani sibi conferendaur praeviderunt, et praevisam per prossio est corde contrilis el spirittr contribu-
accipere meruerunl. Ul riuricverbis fidemfaciamus, lalis servis suis, decrevitadimpleredesideriumejus.
exempli gratia pauca de pluribus referemus. Erat Oborla vero febri parva cum lenuiter aegiolaie
ibrdem monachus qtiidam probaiissinise conversa- ccepisset, lento decubuit. Cumque domnus abbas
lionis, qui in prsefala mortaiitate defunclus csl. Hic introrisset ad visitandum illum, mirabatur quod
ilaque cum jam ad horam ullimara devenisset, pul- Iumo ferventissinms tanr levi occasione lecto deli-
sata est labula post Completorium, et convcnerunt neretur. Unde et stibridens aiebat.: « Ne linieas,
: (15) Parum probabile
est, quod monachus appa- ad quid errirn huic corpus,. polius quam aliis : vel
rens fertur dixisse, corpus in quo apparebat, sibi ad quid el illis?
pro mtinere dattim usque ad dicm resurreclionis :
1035 EXORDIUMMAGNUMCISTERC. - DIST. II. I0BI
frater mi Bernarde, quia non modo morieris, sed A tus erexit se contra se, studens in lacrymis et luctu
adhuc comessurus es nobiscum de fabis el oleribus pcenitentise, infirmantibusquc sedula servitii exlri-
noslris. > Ipse verorespond:t: c Non timeo, Paler, biiione, sacrificium cordis contriti et spiritus hiimi-
non itmeo; sed coniido in Domino, quia minime liatr Deo quotidie immolare : ideoque faciem, quani
jam fraudabor a desiderlo meo. > Quid muIia?Post nimium tremebat iralam ,quamque nrodis omnibus
quatuor aut quinque dics scintillula-crevit in incen- sibi placare satagebat, ad consolationem omrrium
dium magnum; e't faeta Cst peremptoria febris, qusa vefe pcenitentium, adhtic in hoc fragili mortalitatis
©phcmera putabatur. Tuhcproprium judiciumabbas. corpore positus, non solum placatam videre, verum
irepreheirdit, et fratris sententiam, quam de seipso etiam benigrrissinia lenrtate peccata sibi indulgen-
protulerat, praevalere cognovit. lem, seque ad aeternaebeatitudinis gloriam invitan-
Appropinquante aulem hora migralionis, inun- tem, contemplari promeruit. Non «nim dormicnti-
cius est ifater oleo sacramentali. Expleta vero un- bus et negligentibtis, et peccata sua dissimulariti-
ctipne factus est stalim in spiritu; -et rapius in bus, seu de numerositate annorum, qtros in sancta
•contemplationem, per multum temporis spatium cohversatione fecerint, prsesumentibiis, provenit
jactiiC sine sensu et sine motti, ita ut pene morluo regnum ccelorum, sed vigilantibus, et in observan-
similis videretur. Inleriuv ergo aperti sunt ei cceli, tia mandalonim Dei voluntaria exercitatione die
et revelata facie meruit inspiceregloriam Dei, adco noctjique laboranlibus. Igitur sanctai recordaXionis
ut dicere possct: Vidi Dominum facie ad 'faciem, el dominus Pontius, Grandfssiivse abbas, ctijus sarrcti-
salva factaesl anima mea (Gcn. xxxir). Gunique per tatem et religionenr in tam perfectis et religiosis
aiultam heram velut exanimis jacens, secreta cceli, » discipulis, dequibus locnti sumus, asstimare iicet,
sion prsesumptiorre, sed gTaiiaduce rimafelur, tan- ut, sicut scriptumest, sanctus sanctificarelur adhuc
dem ad se rcversus, ipsa hilaritate vultus ubinam (Apoc. xxn), et qui In modico fidelis inventus est,
fuisset, satis indicavit: Ad quem pius Pater acce- supra multa bona Dominisui constitueretur (Luc.xix);
dens, interrogavil quomodo sehaberet. Qui respon- divina pariler et liumana electione Claraevallensis
densr < Benc miiii, inquil, est, domine Pater, per Ecolesise,totins quoque Clarsevallensis generationis
indulgentiam Dei. Et nunc charissime Paler, ab- Pater el pastor consiiiuttis esl. Ubi dunr vigilanti
solvo te a debito. sponsionis iuae, rnultas gratias sollicitudine gregi Dominico superintenderet, et in
agens sollicitudini tuse"circa -me peccalorem. Jure praelatione Doniini.Iucra, non sua quaercret, ne lu- -
enim promissor absolviiur, quaiido promissionis cerr.a per Spirilus sancti benignitatem accensa su.b
exhibilio jam tenetur. > Abbas autem, pristina.'illius modio lateret, vocanle Domino, totiusque cieri et
obligationrs suse, qua se pro anirna ejusdem -
fratris populi elecf.ionear.nitenle, in episcopum Clarimon-
responsalem fecerat, oblitus, mirabalur unde lo- tis assumplus est. PorttJficatus vero iionore subli-
queretur. Tunc frater expressius commonefecit nratus, monachi humiiitalem rion reliquit, gemiiiam
sllum, et ait:'« Ergone excidil tibi queniadmodum hanc gratiam mirabiiiter in se copulatam oslendens,
wlim-salutis mere responsalem te constituisti? Ab ita ut sumrrri sacerdotii dignitas monastjcas huiniii-
illa.ergo fidejussione securum te facro, quia jam de tatis puritatem conimendabilioicm redderet, el rur-
salvatione iriea per misericordiam Domini nostri sum religionis vigor pontifici auctoritalenr trilijierel,
•Jesu Christisecurus existo. > Tumvero abbas sol- sicque verbo ct exemplGpopulum , cui episcopus
ficila irvquisilwne ceepit ah eo indagare qiionam dafus fuerat, pnscens et instruens , inter antistites
nvsdo id potuissot agnoscere. Quod-cum modis om- " sui temporis speetabiiis apparuit, demumque cinsti
•nibus dicere recusaret, cernens abbas nil se preei- vitae suae laudabiliter peraclo, laboiis sui pra_mium
hus prcficere, in liomirieDomini per virtutein obe- a Domino receplurus requievit in paee.
dientioa praaeepit qualenus ea quse vidisset, ad _edi- CAPUT XXYIl.
{icationem el consolationem niultoruni exponeret.
Quo audito frater ille infirnrus rta efTatusest: i Quo- De bealo Gerardo, sexio Clarwvallis abbaie.
niani virtus obedientise veritaiero me shere prohr- Assumpto ad porrtificatus apiccm domno Pontio,
bet, renv dicturus sum vobis, cui fortasse fidem qtti quinttis a sancto Bernarcio Clarsevailis abbas
dubiam adhilrebitis. Sed ut lestimonium hoc credi- exstilerat, beaius Gerardus, Fosssenovaeabbas, vir
bile faciarri, scitote quia cum fine dicti etiarri finem puritate conversaiionis et mortini integrilate per
vilse accipiam. Noverit er«o dilectio vestra nre, li- cuncta Jaudabilis, serrarii numeri perfectionem, tam_
cet miserum et indignum, Bonrino et Salvatori in vita tjuam in morte sua , .adiinpleturus, scxlo
nostro Jesu Christo fuisse prsesenlatum , vidisse il- ioco eidem Ecclesise abbas subsfilutns est. Hic ve-
lum-facie adfaeiem, nontamen in sua divinitate, nerabilis Pater, acceptus Deo el homirribus charrrs,
sed taniiim in illa heatissima hr.militalis forma, lanta gratia decoratus erat, ul uiviversitas'fratenii-
qtiam dignatus. est pro rrobis assumere , cujus be- latis ipsum tanquara paradisi vernanfissiitrumfloreni
iiigriissiina indulgentia remissionem peccatorum aspiciens, nriro veneraretur affeelu. Quemenimper-
accepi, et spem felicilatis seternse per gr-atramipsius fttderat Deus gratia, necesse erat ut ab omnibus
in sinu rneo repositam habeo. Ex ipsius etiam sacra- amaretur. Auctor nempe el dator omniurii virluiuiu
D
tissimo ore audivi quia omnes, qui obedientes in Christus, in quo omnes thesatiri non solum sapien-
isto Ordine usque ad liiortem perseverabunt, salu- tiae et scientioe, verum etiani pictatis et gratiae sunt
tem Kteriiam ab ipso consecuturi sunt. Fratres au- ahsconditi, ila liuric famulunr suuni spiritualiiim
tem nostros, qui de saeculomigraverunt, in niagna charismatum nectare replevit, ut non tantum in
iieatitudine pausantes aspexi, etmeum ipsitis locuni, ipsiini credere, ipsique feliciter servire , sed ct du-
quem inter eos, miseranleDomino,.ianr nunc sorti- ram horrendamque mortem pro eo nati r.on tiimie-
S.uri!ssum,pra3vidi. i rii. Nam si quaiisGujusqiie sit fides tribulalio pro
Cum erg« ista dixisset, oblicuit, statimque feli- bat, et si constat perfeclam babere cliarilalem il-
cem arrinram reddidit. Aceingamur ad pcenitentianr, lum qui in ipsa perseveraverit, liquet lmnc beatum
fratres, et cum hoe pcenitente proeveniamus faciem virum in utraque ftiisse perfectum, qni tanquam
Dei in confessione et cordis Contritione, qualenus servus bonus et fidelis curavit irr liibuiaxione iiiiem
postmoduin cum ipso mereamur faciem Dei videre servare non fictam, charitatcm de corde puio et
In cprdis jubilo et spiriius exstiltalione. Vere, se- conscientia bona proferre, ita ut eliam inimicum
ctindum Dei lestimonium, regunm caAoriim-.pini:pa- sanguinem suanv crudeliter sitientem diligerct,
titur, et .violenli diripiunt iilud (Matlh.. x_r)..Eece pluris seslimans animse vitam qua;n corporis, miiius
inagnus iste peccator, qui in initio conversioriis suoe horrescens carnis mortem quam fidei detrimenlum,
numerositate.m et enovmilalem criminurn suoriim malens pro-jtrstiiia agonizare quam meticuloso si^-
districte,' sicut oportebal, considerans, pcne in lentio Ordiuis inhonestatem el periculum animarurii
dcsperatioheni lapsus fuerat, divina gralia"liltisifa- dissiniulare. llaque qualiter posl laudabilem, et ia
PATOGI.. CLXXXV. Si
 =i055 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1030
orhni religione perspicuam vitam, ad palmani mar- A devotioni tuse congaudentes, per voluntatem" Dei
re- ad te venimus, super iis quse iu-corde luo versan-
tyrii perveneril, succincta, quantuni ppss.umus, lur consilium tibi tlaiuri.-Yohinlas tua el proppsi-
latione pandamus. Monachus quidam, nobilis qui- et
dem genere, sed degener moribus, contra formam et ttini cordis es.t ut oliicio praelaiipnis.absdliiius,
lionestatem Ordinis ubique vagabalur, frequenlaris mordacibus negotiorum tumultibus exonerstus.
curias principum , et ssecularibus negoliis serpsura s.o.li Deo et tibivoluntas vacare incipias, sed seire debes
conversalione stia c[i;oniam hsec lua non est secundum vo-
-hnpudenler fngerens., in Umni lunialem Dei. Quocirca suadeo et admoneo ne gra-
raagis se gyrovagum quam monachunv claustralem
-ostenilens. Hunc domnus Gerardus abbas Claraeval- dum honoris, quem divina largienle gratia conse-
lensis, zelo justiliae et Ordinis semulaiione succen- cutus es^, tenrere deseras ; sed coristans esto, et
sus, leneii jussit; el ablalis eilam equis qr.am om- viriliter age, quia in proximo est ut a: Domino vi-
nibus quae habebat, venerabili viro domno Pelro sileris , el pro laboribus tuis immarcessibilem glo-
abbali Igniaci ipsum commisit, quatenus in domo riosse victoriae coronam adipiscaris (16). > His di-
ejusregulari dislrictione coercitus, omni denique ctis disparuere, abbatem quihsec audierat et viderat,
vagationis licentia decisa, poenilenliam ageret vel stupore pariter et adrairatione confirmatum relin-
invitus. Et licet pastor bonus laudabili irrlenlione quentes. Interea ccepttim accelerat iter, domos pro
ad correctionem Iralerni erroris hoc fecerit, nia- quibus partes illas adiefat visitat: et jucunda sua
lignus tamen ilie shiistra suspicione praivenius, pracseirlia et doctrina fratres jn Dei laudibus et sacri
minus sana intentione hoc faclum esse rriurmura- Ordinis observatione ferventiores reddidit : prse-
bal. Ideoque unde mcliorari debucrat, dclerior ef- {} dictse visionis dulcedinem mente revolvens, vimque
fectus est, nempe diabolicum sphiium tota mcnte verborum quffi audierat, quod scilicet in proximo a
concipiens, horrendiim virus immanitatis el Sicvitias Domino visitandus esset, sedula meditatione per-
spirabat, et tanquam crudelissima beslia pii Patris traclans. Caelerum affectupsius de eisdefn sanclrs,
cruorem sitiebat. qui sibi apparueraru, cogitare iiicipiens, mirabatur
Accidit interea ul doninus Gerard-us Ciaraevallis yaldede animaB. Materni ubinam fujsset, vel quali
abbas parics Gernrariiarum ingrederettir, gralia vi- vita vixissel, spaiio quadraginta dierum illonnn,
sitandi ccenobia qua3 in partibus illis habct Clara- quibus corpus ,ejus in .sepulcro jaeuit, aniequam
valiis. Inler eundunr vero contigit eimr Treverim per.b.aculiim apostoli resuscitarettir, Et.quasi pcenL-
dcvenire, Belgicae primoe metropolim : | qtiae olim leutia ductus ingeriiuit, quod cuni in pr;cdicta vi-
riobilissima et secunda Roma vocata, nune vastitate sione eongruanr satis opportuiiitalevii quaerendi
ruinartim suarum quid ohm fnerit demonstrat.-.In nactus fuisset,mir.ime hoaquaesissef,
hujus suburbio civilatis exslat famosum ccenobium, verim Expiicitis ergo negoiiis, pro quibus ierat, Tre-
qsiod S. Maihrav riourine vocatur, eo quod corptis revertilurj sed minime apud S. Mathiam hos-
ejusilem sanctissimi apostoli inlegruni illic requie- pitatur. Nam quidam potenset dives homo de eadem
-Scat.quodHelenaAugusta, Constantini Magnimater, civitate raagnis precibus extorserat ab ep, cum
a Judoea translatum ibidem honorifice recondidit. priori vice illic fuisset, quatenus in redilu suo
A.cccdit autem ad aucloritalem conferendam loco benedietionem domui ipsius dare dignarelur. In
quod discipulorum beati Petri apostoli, scilicet Eu- eadem ilaque domo suscCptus hospitio priusquanv
cbarii, Yalerii atque Materni, corpora in crypta Q cubilum iret, conversum suum secretitis alloquitur,
ejusdem ecclesia3 decenter locala magna fideliuni el ut duos equos sibi ante lucem sternat, imperat,
devotioire coluniur. Qui beati a praefato apostolo ipseque solus cum eo ad Sancium Mathiara vadat.
directi, priini Gcrmanise -populis verbum salulis et Parel ilie, dictisque tenipestive malulinis, abbas
tropaeum crucis prsedicaverunt, quique diebus prationis gratia corpora sanctorum devottis hwisit.
suis tres nobilissimas Germaiii;e civitates, Treve- Ubi dum lacrymosis precibus atlenlius insistit,
rim, Tungrim, et Coloniam, pontificatus hpnore niagno Dei rnunere eosdem sanctos eodehi schemate
insigniter illustrarunt. Ad pracfatam itaque Treve- quoprius viderepromeruil. Tum vefo S. Eucharius
rorum civilatem domnus abbas Gerardus verriens, r.espiciens ad abbatem et proiensamauu ad S. Ma-
gralia hospitandi cosiiobium S. Malirisepeliit, atque ternum, dixit : i. Ecce. iste frater meus est Mater-
ab abbate el fratribus ejusdera loci officiosissime nus : Sciscilare ab eo quod vis. > Cunique nutaret
snsceptus est. Sed is qni non tam corporalis com- ilie, et pra. reverentia et gloria vultus eorum nihil
modi, quam spirilualis emolumenii gralia illo diver- respondere ;prKSumer'et, heatus Malernus sic ad
•ierat, iritenrpeslse rroctis silcnlio surgens oralorium Ciim locut-uscsl : « Merito,fratcr charissime, caves
'petil,.cryplanv ingredifur, ante memorias prsedi- frontose requirere qnod scire desideras, quia tani
ctorum coiifessQrum Christi corporepariter el mente p.rofundam judiciorum Dei abyssum, et a sensibus
prosleniitur,, affecluosis precibus sibi suisque divi- humanis prorsusseclusam scrulari velletenieiilatis
nttni auxilium pcr eorum suffragia postulaturus. essevideliir (17). Quia tarnen pius magis quam cti-
Ast ubi prolelaia -ora.iio graliam.devotionrs -prome- riosus scrulaior cs, arcanum lurjus secreti trbi,
ruit, irrfusa devoiio menlem dilatavit, dilatata mens „t quarrtum capcre poles, patefaciam. Tu cogitas,et
ccelestium seeretorum capax effecta est, vidit re- sedula mentis intentione versas, ubirranv arrima
pente eosdem Domini cpnfessores ccfilesti gratra rnea fueril, velquali vita vixerit spatio quadra-
refulgenies prope se assistere, quorum unus,.id est. ginta diertim illorum quibus corpus meum irr se-
Eiicharius , lalibus eum verbis aliocu.tiis est : pulcro jacuit : ethoc scire ardenli pieiatis alfecttr
< Fraler, ne timeas, neque paveat cor-luum in aspe- - desideras. Scito igitur quia sicut infans iritra vi-
clu noslro. Nos enim sumus, qtii ab apostolo Petro s<:era clatisus vivil, nec tamen sentit, sic eram ego
tlirecti, primi inhis parlibus Chrislum evangeliza- in visceribus terrae jacens, et sonmo mortis in cor-
- vimus, ego quidem Eucharius, isti quoquefratres mei pore dormiens, Doo tamen in anima vivens, in
Malerntis et Valerius, quoriim opem flagitalurus cujus omnipotenii prsesentia jam tunc eram, quod
memorras nostras adisii. Quapropler et hos fidei et postea resusciUvtus ,in oeulis hominum fjturus
(10) S. Matennis el alii falso lric dicuntur missi a 40, quibus mortuus fuisse dicilur, ar.tequam a.S.
S. Petro in Germarriara : eura ipss Maternus a Con- Petro suscilaietur. Adde quod non convenit rnter
stanlrno legalur fuisse delectus judex contraDona- Csesarium et hunc auctoreni de responsione : unde
.tistas, post Irecemos circiter atnios a sancti Petri facile est judicare, a Germanis corrfictam hanc ora-
Xeiiipore, ut scribit Oplatus lib. i in fine. Curiosa lionem, ut originem Ecclesise sua. ad ssectiluni Apu-
quoqtie, inulilis. ac indigna B. Gerardo martyre stolorum revocarent: quod et alii tentaruni aiibi
Ehoxfnturo oratio, qua peteret sibi revelari, qtrid facere, contra veritatem historiarum. :"-
jegeril, ct nbi .fnerjl ar.ima ipsius Materni per dies (17)De hac visipne etpraceaenli vide suprj not.
 [05? EXOB-DIUMMAGNUMCISTERG. — DIST. H. I0M
crarii > fiac efgo gcinina visione et allocutione A posse putabant qtiahr quod iii tam brevi tam hof-
domnus Gcrardtis Clarsevallis abbas conforlaius, rendi facinoris perpetratiorre seipsrim aeternoemor-
studebat de die in diern proficiens Chrislo sedulunv tis et damnationis laquco innecleret.
exhibere fainulatiiin, tanlo cerlior de imniinenie Poslero die fralribus ad nociurnse synaieos ofu-
sibi termino vitae, qtianio nrintis falli posse, vel cium persolvenduin coilgfegaiis, dum ex more de
fallere velle scicbat rrtintium coelestem, qui huncin via verrientium domrro abbali oblalunl fuisset, qua-
j.roxirno esse prsedixeral.- .-"-' tenus de Malulinis exiens lassitudinem ex ilinere
CAPUT XXVIII. xontractam nocturna quiete repelleret, sicut erat
fervens spiritu, persistit : et loto vigiliaruni spatio
thmaus Gerardus visit&ns lgniacense comobiumcru- divinis laudibus
deliter occiditur. vigiianter iniendens, quasi jarii
• -gitur eodetn anno <pio hanc beatam visioriem vi- praesago spiritu quse super euiir ventura erant prse-
nosceret, futtrro se agoni pracparabat. Quid plufa?
derat, iinniinenle temporc, quo sanetifs abbas ho- Finitis Laudibus dum seciindum constictudinem Or-
slia Ghristi effici mererelur, et Agni immacuiati pe- dinisPrima continuaiini subjungeretur, domnusab-
dissequus sangainem pro juslitia, sicut ille pro bas de choro exiil, dormitorium ascendit; inde ad
universali Ecclesia funderet, visilationem domorum abluendas manus deseensuruSj quaienus, finita
suarunr,secundunvOrdinis instituta,facereproposuit, Hora, ad celebranda sacra mystcria expeditior oc-
et inler cseieras etiara Igniacum adire decrevit. curreret. Quod exsecrabilis ille, non monachus,
Fratres autem, quia belluhiam pseudonvonachi iilius sed parricida, nequiter deprehentlens, nequius in-
rabiem, quera supra a domno abbaie correptirm, et r, seciitus est euin : eXih loco dorniitoril, quenr tarrlo
in eadenr domo sub pocniientia conslrictiim retuli- facinorl perpeirando congruum praeviderat, tanquam
«rus, suspectam habebarit, monebant domrriiiri ab- leo paratus ad prsedaih, in insidiis se occultabat.
batem, ul cautius se haberet, ne forte, quod vehe- Yir itaque Domini fediens, et per dormitorium ver-
menter abhorrebant, lucerna irr Israel exstinguere- sus gradus quihus iri claiistruni descenditur ince-
Sur. Ille vero metu mortis intrepidus, et totum se dens, ad insidiarinn locum pervenit. Et ecce filius
divinse voluntati comnieiidavis,viec propler mortem, iile perditioiiis subito exsiliens, impetum fecit in
si immineret, ea qtKe ofiicii sui essent se intermit- eum, et cultrum acuminatum longum et latum vi-
Sere .posse dicebat. Cumque in procinctu itineris scerihus ejus imraergens, crudeliter scindcnd.o, se-
positus jani parapei exire, fraler quidara spirilualis cando, fodiendo, usque ad spinam dorsi pervenit.
accedens, ut secretius sibi loqui dignaretur, orabat. Sed sicut verus Agnus Dei, Dominus noster Jesus
Quo impelrato, lacrymosis susprriis eoepit rogare, Christus, non quidem coram tbndente, sed coram
ne iier quod proposuerat cxsequerelur, dicens sibi sacras manus ac pedes fodierite obmuttiit, el non
per revelationem ostensum quia, si tunc Igriiacuni aperuit os siium, sic el iste verus imitator et ho-
veniret, crudelt morte esset perimendus. Cui vir Do- stia Christi coram lerribili laniatore et fossore vi-
mini respondit: <:Chare fraier, graiias ago soliiei- scerunr suortim nori nrodo clamorem, sed vix alr-
t'jdini tuae pro me ; sed scire le volo quia non facio quam vocem doloris emisii. Tunv vero Deo odibilis
animam meam, idest temporalem hane vitam, pre- et hominibus invisus ilie homicida, cum cralem co-
Uosiorem quam me, nec <vmnin'0espedit mihi ut slaruni obsistere seritirel, ne sacrum corpus sicut
quod ex debito officii, quo indignus fungor, facere ~ volebat translbderc posset, gravibus tormentis gra-
ineumbit, meticulosa mortis imaginaiione terrilus Viora superaddens, deieslabilem sicam intra viscera
intermittam. Quis enim scil, si lentat me Dominus versando atqtie reversando, omnibus modis salage-
meusV Quis item nesciat omnipotentem esse Deuni: bat, ne Pater sanctus vivus de rnanibus ejus evade-
qui, si voluerit, mortem quam tu iiriminere dicis, ret. Mitis vero pastor exsecrabilem ipsius instan-
et quam ego secura conscientia me rion meruisse tianr perhOfrescens, leni voce dixit ad eurn:« Qtineso,
confido, facillhne averlere poterit? Quod si noluerit, frater, parce. Cesset jam manus tua, quia jmllo-
nos tanquam servi inutiles ipsius per omnia volun- mudo de ca3tero vivere potero. > Ad quam vocem
tati obsectindave hecesse habemus. Ipsius ergo Vo- malignus ille pernici cttrsti aufugit, et dsemonum
luntas de nobis et vobis fial. > Sic dixit, et fralres praeda facttis, ultricem lanti sceleris conscienliam
oiimes divin;e gratiac commendaiis, in spiritu forti- secum ferebat. Venerabllis atiteni abbas recolleclis
tudinis iter qnod proposuerat aggressus, Igniacurn viribus, per gradus quibus in ecclesiam descendi-
pervenil. Ubi ab abbaie ejusdem lpci beatsa memo- tur, lam horrendo vulnere Confossusdescendit: sed•
riae domno Petro cunctisqtie fralribus cummulta, cum ad exlremos gradus venisset, prss nimia san
sicul dignum erat, raverenlia susceptus, jticundum guinis effusrone sentiens .defecturn corruit, et tan-
se et affabilem exhibebat universis. Cumq.tie singu- qtiain exanirais jacebat. Nutu vero Dei sacrista per
lis publice et privatim de salute animarum et de ecclesiam incedens jacentem offendit; sed quis
Ordinis observatione loquerctur, etiam illunr, de csset, aut qtrare illic jaeeret, in ienebris discernere
qtio supra diximus, non monachum, sed deteslabi- non poterat. Terrilus itaque vehementer, concilus
lem parricidam rnox futurum, ad se vocari proece- candelam aecendit; et adinoto lumine Patrem san-
pit. Qui cum venisset, Pater sanctus, hostia Chrisli " ctum rccognovit. Prolinus ergo lamentabiliter ex-
posl paululum fulurus, dulcissimis eum vcrbis clamans, et heu, heii, co.rigeminans, fratres tmiver-
adorsus monere coepit ul, quod causa salutis animse - sos ad lam miserabile spectacuhim concurrere feeit.
ipsius factum fuerat, patienter ferret : se nullo Ipse etiam domnus abbas Pelrtis arifuit: et videns
modo quidquam rancorls adverstis eum habere, imo martyrem Christi in sanguine suo volutari, lacry-
vero sicut filium suuni charissimum amplecti para- mosis suspiriis intenvuin cordis prodebat dolo-
tum, si correclionem ejus sanctae humilitatis el pa- rem.
tienliaa indiciis depreiiendere poluisset. At iile, qui Itaque manibus fratrum lugenliiim in infirmito-
cnni diabolo ab initio homicida existenle tinus janv rium est delatus. Ubi vero paululum conquievit,
spiritus effectus fuerat, ne scelus horrendi parrici- recollecto spiritu immensas omnipofenti.Deo gralias
dii, quodjamdudumnrenteconceperat. aliqub modo agere coepit, quod eum in praserrti tam dtira morle
propalaretur, et sic effectu malilise suse privarelur, puniri permitleret, ne pro peccatis et negligenliis
tanquam caliidissinms serpens capite demisso si- siiis post mortem in purgatoriis locis graviores pce-
mui-abat se ea qnav drcebantur huriiililer audire; nas exsolverel. Triduum, si bc-nc memini, post ea
verbum eliam mansuetudinis et pacis proferebat supervixit : in quo spatio sacraraer.tis ecclesiasti-
ore quam non habebst in pectore. Exhilarantur fra- cis munitus, devolis precibus et piis saircti desido-
Ires, et superducto falsse humilitatis habitti, quo rii volis ad beatitudinem futurae vitoe stispirabal.
se pestifer ilic, ne depreheiideretiir, induerat, dignos Occisori suo ex corde inuulsit; et omnes qui ado
poeniler.tise fruclus sperabani, nilquo minus (ieri rar.t attentiu'_rprecal)alur,"ut si forte compreheride-
I039 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. iOiO
retiir, nil mali a quoquam pateretur. Speciales filios tS_ A nror-te
i nrultattis esset, ubiqtie vulgarelur, ad aures
suos Ciarrevailenses ex inliirro cordis affectu divinae summi s ponlificis, bealse videlicet nieinorissAiexan-
graii;e commendavil, sicqtie sanctailla anima carne cdri, pervenit, Qui quoniani speciaii eum dilectione
soluia, tanlo liberior, ut credimus, rethereum pe- pro I suas reverenlia sanetilalis amaverat, multo pic-
nelravit coslum, quahlo durius liic camino iribula- '
tatis affcclirsuper lam indigna morte ipsius con-
tionis et liorrcndae morlis extremilale purgari me- trislatus l est, ipsumque tanli facinoris patralorer.i
ruerat. Sacrum corpus ejus baslernae impositum, excomrnunicatum ( el extorrem a socielale omniuni
diviiiB psalmis ct lrymnis per tolamviam resonan- I
fidelium habendum censuit. Evoiutis post haec ali-
libus, domrro quoque Petro abbale fnnus cum iria- < quantis annis, erudelis ille carnifex, qtii tantum
gna reverentia prosequente, Ciaramvallem bonori- i
scelus commiserat, poenitenlia dticlus summum
iice delatum est. Ubi quam sublimi et manifesta re- pontificem adiit, atque.ad pedes ipsius misericor-
velalione, de gloria marlyrii ejus, idem abbas cer- diam ' pr.sttilaturus corruit. Domrro vero apostolico
tificari meruit, ad coivhnc-rrdandamposteris tanli qtiserentiquisesset, velquid mali commisisset: e Ego
inartyris memoriam referre non incongruunr piilo. sum, ait ille, qui Gerardum abbatem Claracvailis
CAPUT XXIX. occidi. > Cumque domnus papa dilectum olim sibi
abbalem nomirrari audisset, et aticlorenr morlis
Quod domnus abbas Petrus de glorificatione Christi ejus coram se positum cerneret, tolus inhorrtiit, et
inariyris Gerardi pcr revelationem certiftcarvme- veheineriter turbatus, minus discrele, srcut dicilur,
ruit. pede etim repulit, dicens : c Vadc, frliperdilionis.t
Cum a convenfu Clarsevallis pro commendalione: Quo audito mrser ille coucitus surgens recessit, Car-
healae animasmissa solemnilcr, sicut moris est, ce- B " dinales qui aderani, reverenter accedenies sugges-
leiiraretur, prsefalus domnus abbas Pcirus sacroi serunt donino pp.pse,quamvis sceleratissinmm ho-
altari astabal, solita sua devotione salutarem ho- mineni, rrondebere sinc misericordia dhniiti, Do-
sliam imnrolalurus. Qui licet hiiaritatem vultus in- minum Jesnmincruceprocrucirixoiibiis suisorasse,
luentibtis se prsetenderct, erat tamen trislis el mce- nec expedire apostolatui ejus, si tam iriiiniie despe-
rens valde super lam indigna mortc pii Patris, nra- rationis exemplum posteris relinqueret. Qtioruin
xime quod in domo stia, scilicet Igniaco, Doinhrus; verbis territus aposlolictis, festinanier par-ricidam
tam immane scelus fieri permisisset. Cumque di- rlium vocari prsecepit, quoniam non propterca ad
versis cogilai.ionibus oesluaret, repulans ne forle; horanr illuin repulil, ut desperanduni de ipso cerr-
propter peccala sua Jioc accidissel, vidit repente; serct, sed ut horrorem et enormitafenr lam imma-
visibiii specie beatissimum Bernardum a dextris5 nis (iagilii praecordiis ejus arcthis imprimeret, et
altaris stantem; eum quoque, de cujus morte luge- per IIKCad dura qua.i|ue pro scelere suo toleraiida
bat, doiiinunr Gerardtim a sinistris : ulrosque inae- provoearetur. Sed o quam terribilis -cst Deus i:i
stimabili claritatis glcria refulgenies. Quortun vi- consiliis super filios hoininum, quoniam nemo valei;
sione obstupefactus dum atlonitus hsereret, dixii adi corrigere quemille negiexeril. Cum enim adjussum
cum beatus Bernardus : « Ctir, quseso, tanqnaml pontificis miserabilis ille peccalor a niinisiris qua-
movluuin lugcs eum cujtis transitoria mors in pe- qtiaversum quaererelur, non in consistprio, non in
rennilalem beaiae vitse commutata, prellosa est ini palatio, scdnec in universa uiie inveniri potuit :
conspeetu Doiiiirri? > Et proLcnsa manu ad niarty-- ^ quovcdevcnerit, vel qualifine defccerit, usquehodie
rcm Christi Gerardum, qui irr smislra parle altariss G C ignoratttr.
siabal : c Err, inquil, iste est frater metis. cirjiis s CAPUT XXX.
ftiireri debilas pcrsolvilis exsequias : qui quarrto
crudeliorem et indigniorem mortem in oculis homi- De pim memorim domno Henfico, sepiimo Clarwvat-
ii.im pertulisse visus est, lanto majori gioria a Do- lis abbate, postea Atbanensi episcopocardinale.
iiiiiro sublimatus, inter viclrices el purpuratas mar- Glorificato per martyrii paliuain beato Gerardo
tyrum calervas sortem sua: voealionis accipere me- !- sexto Claraevallis abbate, domnus Hemicus A!ta3-
rtiit. i His dictis, tam jucunda visio ab oculis in-i- .cumbae abbas, ad sabbatisrnum populi Deijamiii
tuentis sublata est. Tanla .vero laetilia et securilasis septima aetate qtiiescenlis, cui dicit Spiritus : Vt
de glorificatione dilecti amici sui in corde ejus qui ii requiescat a laboribus suis (Apoc. xiv), desiderio,
haec viderc el audire meruerat, successit, ut nonn. vita <3tmoribus suspirans, septima ordinatione np-
jam quasi mortuum plangendum pularet, sed pro-i- bilis illius in sincera religione Clarsevalfensis ctm-
pulsato omni mceroris et dubietatis nubilo, tan- i- gregationis, spirilualis Paler eleclus est. Hic verre-
quaiii fidelissinrum intercessorera apud omnipolen- r- ramius Paler, nobilis qurdenr genere, sed longe no-
tem Dei misericordiam habendum censeret. Hanc ic bilior virtutum generositale, a primis adolescentiae
revelaiionem a piaememoriaedomino Gerardo quon- a- suae annis in sanctuario Domini Iocatus, maiium
dam priore Clataevallis, postea Everbacensi abbaie le misil ad fortia, magis eligens ferrejugtim Dornini
audivimus, qui quanlse veritalis, puritatis et imio- o- suave et onus ejtis leve (Matlh. xi), quam dici et
cenliaevir fueril, norunt ii qtii cum eo conversati iti essc filius Belial, id est abs.que j.ugo; plus appeiens
sunt, de quo etiam a senioribus Clarsevallis referri ri D
1 pro Chrislo Domino lrumilir.ri cum miiibus, quam
audivimus, quia cum ad manus bealissimi Bernardi di dividere spolia cum superbis, ac per hoc in sortern
accc-deret, quatenus sc per eiim Ordini et dornui ui iliius cadere, qui est rex super omnes fiiios snper-
Clarrevallis redderet, idern venerabilis Pater in spi- i- bi;e (Job XLI).Porro dies adoiescentiae suse tanfa
ritu Dei loquens, audientibus qui aderant innocen- n- puritaio et innocenlia pertransiit, sicque canos sa-
ti-_e ejus testimoniuni reddidit, dicens : Ecce vere re pietitiaein annis tenerioribus indueral, ut dum vix
Israelila. in quo dolus non est (Joan. r). Exsequia- a- adhuc limen virilrs aitafis attigisset, merito masis
rurn itaque celebritate, luciu mixto gaudio, peracia, a, religionis et prudenlise quam setalis , sequcster rn-
et. spirilualibus ejus filiis tanti Patris non tam tem- ii- ler Deum et homines coiislituereiur; et vica.-ius
poralem mortem ejus lugentibus quain gloriosse ;re Fiiii Dei factus, nonien pariler et officiumPalris ;<i
victorisc ipsius, qua de inimico pro justilia foriiter er pastoris adipisci mercrelur. Qtiam lamen pra;roga-
occumbciis triunrpbavit, congratulantibus, sanctuin rn tivarii honoris, vel polius poncius sollicitudiiiis, se-
corpus ejus ante fores oratorii Clarscvaliis in cel- ;!- nrei susceptum,-tahta fidei et devolionis alacritaie
lula, quse-olim ob receptionem corporum sanclo- o- administravit, tit internus illejtidex, discretor co-
rtun confessorum Bernardi et Maiachisa construcia ia gitaiionum et inteniicnuni cordis, qui irr maiiti om-
ftierat, in sarcophago super pavhnentum exaltato lo niiiin signat, ut noverint singuli opera sua, fidelem
venerabiiitcr condituni est. in nilnoii disper.satione prohans, niajori aim clra-
(gitur dum faina preliosse morlis ejus, quomodo Jo rismaitnn gratia suhlimare decerneret. Nehipe ma-
jsrUicel i_moccr_spr.oji.slUia et zelo Oidinis crudeii ;!t luriori jam aelate virtutibusque in habitum versis,
l)H' . EXORDIUM MAGRDMCISTERC. — DIST. II. '
10i2
abbas Clarsevallensis facltrs,-rigorem disciplime per A
. milteret. Benedictus igilur Beus in donis suis, et
quem alios ad tramilcm justitlos cogebat, in seipso sanctjis in omrribus rnisericordiis suis, qui in his
miniraencglex.it, sed quantum dignilas officii sui novissimis diebus tanr perspicuis et evidentibus re-
paiiebatur, ad communis vitae socialitatem se con- velalionibus consolaiur. humiles servulos suos, trt
stringens, ipsi eliam labori manuum aliquolics pro per hoc a visibilibus abslraeli, invisibilibtis pedeui
tempore ctirrr casteris fratribus insudabat. Cseterum, irdei fortius irnpriniamus, certissiirie scientes quo-
quam saniim consilium dederit Sapiens omnibus irr lriaui visibilium el invisibiliuin ipse unus et soius
subiimitaie constitutis dicens : Quanto magnuses, estDominus, qui inconiprehensihili majeslate sua
hiimilia te in omnibus (Eccli. m), quamque acce- soli polique patriam, unam facit esse rempublicam...
r.tum sit Deo , si. prselatus propler timorem ipsius CAPUT XXXI. .;:
(luris etiam et yilibus laboribus carnem suam casti-
gare" non dedignetur, pius Dominus huic famulo Derabitis converso, qui per gratiam Dei et orationem vene-
abbalis Henrici damnationis senlcnlialn
suo demorislrare dignatus est: qui euin pro qua-
daur negligeniia sua, qiiam, dum labori nisnuura evasit.
ardenlius insisteret, conlraxerat, nec tam gravem Frater quidam Iaicus in Claravalle quideni ali-
fuisse pulabat, mirabiliter simul et niisericorditer quandiu conversatus, setl sub caslissima Clara3vai-
eorripere voluit (17'). Accidit enim quadanr vice ut Jensium disciplirra nequaquam fuerat nutrittis , ve-
idem venerabilis abbas lenipore secationis colligendo runr de alia domo illuc transmissus , cvimina gra-
feno instans, in pratis grangise, qtise trans flumen vissima, quse in priori domo sua commiserat, usque
Aibam sila, proxima est monasterio Claravallis, R ad ipsum mortis articttluni, horrenda cordis du-
ciun fralribus suis hnpigre laboraret. Et ecce dum L rilia, sine confessione et poeiiitentia abysso pes-
ferveniius operi insisteret, frater quidam feslinus simas celabat conscientise. Hunc Deus onrnipotens ,
advenit, nuntians unum deconversisinfirmis, aagri- in cujus ditione et voluntate universa siinl posha.,
titdine. prtevalesceiite, niorli approximare : et pro- tam liberaliter quanr nrisericordiler ab ajlernse dam-
pterea graliam hiunctionis desiderare. Abbas au- nationis voragine, janr jamque super caput ipsius
tem sciens ca^teros stia prsesentia roborari, el ad immrnerrlis, eripere dignalus est. Pressus enim
laborandum ferver.tius ineitari, segre nimis lnlit gravissima infirmiiate, cunv jam niortem viciriaiu
se ab opere diveili: idcoque unum de senioribus adesse senliret, divina gratia, quse quandoque mi-
vicarium pro se niisit, qui eidem infirmo solemne seris et inuignis peccatoribus miseretur, ilhislra-
iiruuctionis officium inipenderet, Quod rrbi factum lus , accito confessore peccata sua -confit-::rivoluit.
cet, fraier ille sacramentis ecclesiasticis conlra Livida vero malignorum spirituurn caterva, quse
aereas potestaies rite niunitus. in pace vitam fi- quantum in ipsa est, semper gratlse Dei advcrsatur,
nivit. timens ne per salutare eonfessionis antidotum pec-
Post hsec die quadain, uicto completorio, dum calorem pei'deret, quem diu laqueis suis irrctilum
clara adhuc luce fratres se in lectulis suis coHocas- incontirienti se rapere posse prsesumebat, tanta vi
sent, ipse eliam domnns abbas vigilans in lecto suo malitioe suae super eunv irruit, ut perdito flaminis
jacebat. Ctii sic jacenti monachus quidam , qui officio diutius permanens, mutusjam uliimum tra-
pauio ante pra?diciuni fralrem vita decessei'at, visi- here flatum viderelur. Pius vero Doniinus, qtii sic-
Liiiter apparuit, sicque ad eum ioculus est:Scias, ut novit parcere supplicanlibus, ita novit etiam
C
clomine Paier, quoniam fraler ille, qui proxime debcllare superbos, sicut quorrdam typictim illuni
dcfunctus esl, mox ut carnis induvias exuil, anle Pharaonis cxercitum medise noctis silenlio per co-
throriuin glorite Domhii noslri Jesti Chrisii a san- lnmnam ignis et hubis respicierrs contiivit, ita et
eils. angelis praesentatus est. Ubi cum subtilissinia nunc mediffinoctis silentro per intercessionein , si-
exam.hralione vita ejus discutitur, landem ad c-a, cut credimus, beati Bernardi sanclorumque qui in .
cjuse cirea eum in extremis agentem gesta siirri, Claravalie rcquiescunt, tj-rannicam da;.monum su-
discussioiris scriitinitim processit. Cumque beni- perbiam increpans et fugans, reum suum absolvlt,
gims Judex qusereret si omriia qu;e circa niorientes redditoquc linguos officio, ad confessionis saera-
fratres' fieri solent rite circa euiii adimpleta fuis- mentum anrmavrt, Denique cuni fratres infirmarii
sent, responsum esl quia iite, exceplo eo solo quod sollicitc circa eum observarenl, et jam nullus
abbas, dum labori ferventius instaret, eum in pro- aliud , nisi mortcm illius praestoiaretur, ecce re-
pria persona inungere neglcxissel, scd pro se vi-- penie medise noctis hora instante aperuit oculos, et
carium misisset. Quapropter Doininus mevocans, absoiute loquens, se confiteri velie fratribus indi-
cujtis cum ca:teris treinenda; majestati astabam, cavit. Tunc velociter accersito venerabili domno
dixit inihi : « Vade, et ex parfe mea dic abbati, Iienrico abbate, confessus est ei, loquens iu amari-
quatenus pro hac negiigentia sua, cuncio lempore ttidhie aniinse suse , et dicens : « Ego peccator im-
viise suse singulis diebns septem psalmos poeniten- mundus, ego onrnium flagitiosissimus , confiteor
tiales persolvat. J Hic dictis, nuntiiis coslestls, Deo, et tibi, Pater, quia cum essem pridcm in mo-
dum ea quse intus audierat foris nuntiasset, ad Do- naslerio meo, nomine Esrom, quod silum est in
ininum milteiitem redirt : a quo, licet foris appa- D Dacia, ex quadam foinicaria fllium genui ; et he-
rens, irrlus minime recesserat. Abbas vero cunr tre- que confessiorrein neque pccriilcniiam super hu-
niore et adrniratione niulta quse audierat niente jusmodi scelere hactenus egi. Proinde nunc- cum
pertractans , divinas pietati ex intimo corde gralias obmutuissern, maligni spiritus miserrimam animam
retulit, proprio experimento probans , irrefragabili ad loca infernaiia rapuerunt* ibique vidi supplicia,
veritate subnixam 'esse sententiam, quam de Do- quibns rnox exrrtus corpore mancipandus ero ad
inino teslalur Apostolus dicens quoniain, ipsi cura puniendum. Ibi quoque ad cumuluni damnationis
est de.nobis (I Petr. v). Humillima itaque obedientia rneaefilium meum jamnridem morltium reperi, ini-
p03nitentiain sibi a sumiiro omnium abbatum Abbate quilates meas arguentem el exprobranlem mihi iru-
Lajunclam suscipiens, tanla curavit soliiciLudine jusmodi verbis : Heu, deiestande peccator ! heu,
observare, ut etiam poslea facius Albanensis epi- exsccrande proditor casiitatis et religionis, nun-
scopus cardrnalis soliius esset familiaribus suis di- quain natus fuisses, nunquani adultus fuisses!
cere quia , si hoc articulo premeretur , ut ununr e quasi tjui non esses, de utero ad tumulum trans-
diiobus modis oninibiis fieri oporteret, scilicet in lattis fuisses ! quoniam exigente malitia tua, egp ia.
die sancto Paschse, seu Natalis Domini, aul missam islas perduci merui miserias! >
aut psalmos illos omitierc, polius missam inl.cr- llis rgitur auditis et visis conlurbor atque coar^-

(17*) Henrici culpanoiinisi vcnialis fuit, quaiabo- vil, quem per sc unge.re.debc.it : fortassis sucs inda
rem nranuum non dhnisit. ct per alium ungi cura- scandajizans.
f«M5 ADDIT, AD LIBROS DE YITA S. BERNARDL. 10«
clor nhrris, tum pro ejtisdem filii tnei imputata A faciunt comniunem legerii : icleeqire qiwcunque de
posnalitale, tum pro mea ipsius jainjamque inimi- misericordia Dei tam superbe prtesuinant, et tem-
nente damnalione.. Cum ergo hsecaudissel discrelus pus grafise quod prse manibus, per "negligentiam
et prudens Paler domnus abbas Henricus, commota suam perdunt, cum tempus gratise transicrit, et Iror-
sunt viscera ejus vehementer, super tanta tribula- roretcaligosenipiteriiseiiiortislueein vitsehujuscon-
lioue peccaioris in supremo agone perielitantis. tenebraverit; tiinc sicut capiuntur pisces hamo, et
Undeet salutaribus verbis aggrediens hpinineni aves laqueo, sic capienlnr miseri tempore malo :
coepit eum oinnimoda argumentosse pretatrs in- ttinc omnipolenlis Dei trenrendam majestaiem,
stanliv ad spem venise animare, consulens et sua- qjjanr nunc despiciunt peccata bominum propler
uens ellicacifius monilis , ne unquam aliquo modo pcenilentians benignissime dissimulantem ; sentient
de ineffabili misericordia poteii.lissiini Redemploris Juslissinia et saevissima districtione peccaia supplir
dhfideret, sed plerra fidei deyoticne clamarcl et di- ciis nunquam finiendis punienlem. Igitur reveren-
eeret ei : t Credo, Domine, quia si etiam in profun- dissimus Pafer Henrieus abbas:Claravaliis, d.uni
dura inferni demersus fuero, indc ine polens est quolidianis yirtuium iiicrementis ad meliora profi-
misericordia tua liberare (Job xxx). > Taridem ceret, ct opisio sanctitatis ejus elara ubique VUI-J
itaque injuncta pceniteiilia, facl.aqiic absolulione, garecur, voluntaie et electione summi porrtificrs,
abbas dimisit Kgtotum , seque recepil in dormito- fratrum quoque cardinalium eonsilio annuerite, in
rium. Vix ho.ra transierat, et ecce denuo, sollici- Albanensern episcopum cardinalem assuniptus est,
lante Infirnvo, abbas ad eum revocatur, ae sine Quam dignitatera adeptus, sie ea qtioe pontificis
ioora reveiiitur. Ad quem sic ait rnfirmus:« Obsecro JJ erant exsequebatur, ut prima; suae professionis et7
te, dorninePater, miserere mei, et ora pro me nrisero huinilitatis neciuaquam immemor exisleret, foris
peccalore, quia modo postquam libi locutus sum, auctoritatem sacerdotio condignam'praetendens, sc<f
ad loca.pcenarunv reductus sum : ubi etiam signifi- inttis luctum monacbi in spiritu contrito et corde
catu.m est mihi, quoniaru propter confessionem humiliato sacrificans, obtutlbus interni inspectoris
qtiam niiserante Deo feci, et propter peenitentiam placere festinabat. Factus aulem episcopus Claram-
quam accepi, per gratiam Dei liberandus sum a.b vallem suani oblivioni mirrime tradidit, sed sincero
seternae damnationis voraghie, in purgalpriis tanren eam semper dilexit amore , honori et utilitati ejus
supplicris scelera- quae conrmisi et omnia peccata tam in curia Roniana, quam alibi, nbicunque pole-
nieausquead novissimunr quadrantem exsoluturus. rat, fidelissima devotione intendens. Coiisummatis
Quia vcro minus pure confessus sum, et absque vero feliciter diebus vitae suas sopulsus est in Llara-
pura confessione salvari nequeo, magno Dei mu- valle, in loeo quem sibielegerat, e! niagno desideria
nere ecce secuuda vice redire permissus sum , qua- praeoptaveral : qui locus medius esl inter niemorias
tenus virus, quod adbuc remordet coiiscienliam, sanctorum confessoruin Christi Bernardi efc Mala^
per salularem confessronis potionem evoirrere fe- ciiise, quemque ea inteiilione sibi ad locum sepul-
slirrem. Confrteor itaque Deo, et. tibi, Pater, quod a turse prseelegit, ut iir die generalis resurrectionis
ivtiodain-frs-treiHaicam uriam sirre licentia acciperc prssfalis sanctis adhserens, quidquid nieritorum s;M
praesumpsi, et de hoc propriclatis et irrobedientite deeril in se, sanctissimorum coutubcriialium suo-
crimine* hactcnus. siiie. coi-ilcss.ione cl posnitenlia rum meritis adipiscatur.
vixi. >_Itaque religiosus et piits Pater Henricus, lan- C CAPUT XXXIi.
ta.m divina; bonitatis abuiidanl.aro stiper tanto pee- De vcncrabili viro domno
catore vehementer admirans, et-, tanquam bonus Pelro, oclavo C'iu\i'cat:i's
abbate.
pastor oviculae perditae quidem, sed inventae coi>-
gralqlans, facla denuo absolutione, pcenitenliaquei Postquam maler universalis, videlicet sancta Ec-
injuncta, infrrmum et pcenitenlem tenerrimo pie- clesia Romaira, quse habei pleriitudinCm potcstatis,
tatis affectu gralise Dei commendavit. Qui etiam in paiiem solliciludinis ascivit domnuin Heiiricuiii
infirmus,oraiite abbalCi animsequior factus, et ipsa qjrorrdam Clarsevallis abbafem, cunr qusererent cni-
serehalione vultus stalum suum melioraluhi 'esse xirrs abbates et fratres Clarsevallenses, quem in lo-
signifveans, rursus obmutuit, et post modicum in- cuin ejus subrogarent, cit.o de proximo oblulit se
tervallum iii pace quievit. Quis accusabit adversus fragrantissima. virtutnm suaveoleiitia domni Petri
eiectosDei ?Si Deusjustifical, quis est qui condemnel:!. abbatis Igniaeerrsis, cujus supra nienlionem feci-
(Roin. vni.) Ipsius oinnipoientise soli licitum et pos- mus : qui banc specialem graliam ab hominibus sui
sibile est de eadem massa generis. huinani facerc; lemporis obtimrerat, ut s.aiicltis et bonus, electus
aliquod vas in conlumeliaih, aliqupd in honorem,' ex; millibus prjedicaretur. Hunc ilaque dignum di-.
n?c quisquani valet ei dicere :.Quare sic fecisti. gnoruin successoi'em, oclaviim Clarsevallis abbatenv
cujus judicia vera justificata in semetipsa, cujusquc!. uuaninro cousensu elegerunl : dignuni, inqtiam,
misericordiam ab seterno et usque in seternum su- qui pro snaarevererrtia htimilitatis ad alliorem Jociuii
per limentes eura, sicut nullus omiiibus
ex onnribus filiis; ascendens, templi Domirii, quod ex vivis lapidibus
Iiominiim, sic nec quisquam ex viiiutibus ; Q redificatur, minister consliluereUir, de quo per Eze-
angelorum co.mprelierrdere poterit. Srcut namqtic; chielein dieitur, quoniam. in octo gradibus ascerisus
conscius ille ccelestiiim secretorum Auguslimu i ejus (Ezech. xxxiv): hoc significante Spiritu sancto
super sententram iilam, quam in Evangelio ail Do- quod per gradus octo principalitim viiUittim ad
ijiinus : Nemo potesl venire ad me, nisi Paier qui" octavam teiernoe bealitudinis ascendilur. Iste Dei
tnisit me, traxerit ev.m (Joan. vi), dicit: t Queni" famulus, ciim arrte suscepltim regimen Clai-seval-
iralrat Pater omnipotens, vel quem non traiiat. , lensis Ecclesia; perfecius etsanctus judicio orrrnium.
quare illum trahat vel non trahat, noli velle discu- habitus ftiisset, taiiien tanqnam prseterita conver-
lere seu judicare, si non vis errare. > salio sua nullius nionienti fuisset, ad novum ago-
Coslerum, sicul beaii nimis, qui tam speeiali r.em seipsum extendere ccepit, sludens modis oni-
privilegio graiice salvari inerentur, ut hic dc quc> nibus dare voci suoe vocem virtutis, id est ut quae
iccuti sunius, sic econverso rniseri et iufelices ni- ore docebal, opere non destrueret, omnia jtista et
mls, qui taliiim exemplo peccata sua iisqtie ati sancla factis niagisquam verbis ostenderet; PaLrunr
inortis articulum confucri d.issimiilairt, tcinerari: r quoque proscedentium vesl-igia cpntinue prac oculis.
valde hvipudenlia eamdeni se graiiam iu exlremii3 haberet, prsecipue sanctissimi Palris. ncslri Ber-,
suis conseculuros, prassunientes , cum D.ominus pe:v rrardi, cujus se indignum vicariunv judicabat. Cum-
Psahnislam dicat : Nqn cougregabo conventicult7 qtie cteteris fforeret virtulibus, graiia tamen nran-
eorum sangujnibus (Psqltu. xv), q.uia pauci sunt , s;<eLudinisita decorattis erat, ut in habitu, in in-
qui in sanguine peccatoruin perdurantes hanc gra cessu, in vultu, in locutione ipsius nihil aliud, nisi
\ia,m consequantur: s.ed neque privilegia paucoitiiiv sairctse humililalis qua; allius in cortlc ipsius radi-
i045 , EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. II. 104(3
caveral, judicia reniterenl. Denique universa fere A postposito timore Dei multa mala quotidieperpeira-
tiomus administratione in lemppralibus cellarariis bat, rapinis, incendiis, caedibus, caeterisque siinili-
el provisoribus ejusdem donrus eomniissa, ipse spli bus diabolicis operibus frequesrter insistens. Hoe
Deo vaeare salulique animarunv inleridere proposuit. autem solummodo boni in eodem esse videbatur,
Nenipe quotiescurrque exoecupalus esse poterat, in quod vrrunr sanctissimum Petrum itmc Igniaci, po-
airditorio solus in silentib, demisso in terrarn vultu stea Clara;vallis abbatem, cum tota domo Igniacensi
sedebat, ut.si" quis de junioribus, vel infirmioribus sincere diligens magnifice honorabal, multumque
fratribus ihultitudine teivtalionum percussus, seu de ejus ineritis confidebat. Neque vero id fruslra,
quavis molestia gravatiis ftiisset, liberara eum ad- quemadnvodura rei exitus declaravit, ut adimplero
etiridi fecultatem haberet : quem etiam continiio, tur sententia, quam Donrinus in Evangelio alt-.Qui
secttndum datam sibi graliam salutaribus monitis recipit juslum in nomine jusli, mercedem jusli acci^
et.diilcissimis oedificationjiiiieloquiis ad agonis pro piet (l/fl_(/i.x).;Nam cum adhucessel in astate virili,
Christo siiscepti lolerantianr roborabat. contigit eiim lethali segritudine pressum ad extrema
Caeterum quam rigidus casligalor corporis sui perduci. Proinde misit quantocius nuntium, ro-
fuerit, ex hoc satis apparet qtiod nunqiiam duabus gans et supplicans qualenus prssdiclus abbas ad se
tunicis et duabus cucullis simul, sed aut uria cu- venire dignaretur. Qui concile veniens, inveriil ho-
ctilla et duabus tuiiicis, aut una tunica et duabus iiiinem jam pene consuiriptum, et lingtiaBofficiope-
cnctillis, eliam in asperrimo frigore vestiebatur; . nitus desLilntuni. Sed oraiite abbaie sancto, larga
hotis quoque rarissime utebatur. Frugalitaii vero benrgnrtate Christi Domininostri iridulla est protr-
eipareimonise in taiituni operarh dabat, utipsisquo- B nns segro loquendi facultas , el. vohintas confitertdi. .
cpie coavraunibus cibis parcissimeutens, magis qiia- Confcssione vero cum mulla cordis conlritione fa-
IeciiiKjue sustenlamer.tuni fragilis corporis quserere, cia, voluit inconlinenti munclum deserere,' et liabi-
qsami guke irritamenlls indulgere se comprobarel. tuni sanctse reiigionis assunrere. Conjuge autem
Seniperin cofde, frequenter el in ore habebat, s.e ipsius, quse plus corpus mariti sui quam aninram di-
iiidignum, se iiisufticieiitem esse, quiiantamdoiiruHi iigebat, muita pertinacia ne hoc fieret prohibente,
regeret;"se minus idoneum, nihiiisqiie discretum, ad dilatum est inlerim votum, donec illa de sospitate
qiiein de Jiuivefsis Hiundi partibus. tanla abbatum ipsius penitusdesperata, tandem stiuin dedil assen-
et fratrura mulliludo respicere deherel. Unde etiam siim. Qui gavisus vehementer de inipelrala conver-
regi-Francorbin, qui propinquus efat, quadani vice sionis liceutia, mox ad supra proedictam Igniaci do-
dixisse fertur :« Vicle,domiire mi rex, quod egotan- mtun transferri se fecit, futurus ibidem moriachus,
tilhis honuuiclo, nuHam prorsus habens personam, si vixissel. Secl morte accelerante soluta est proli-
lnentis etiani et rationis inops, tam sublimem do- nus anima ejus a corpore, amarissinra contritione
IBUIIV regendam suscepi, et limeo graviter ne forte ingemiscens ac posnitens vehementer, quod tempus
per impiiideiiliam et insufficieiitiam meam, slatus pcenitentise sine posnitentia transegisset. Cumque
Clarsevallis, qtti hucusque inviolaLus permansit, la- defunctus fuisset, factse sunt de eo revelaliones
befactetur. s Cniiishuraililaterex admoduin delecta- niultse pra;falo abbati , casterisque senioribus loci,
tus, respondit ei:« Cur, dominePaler,ifilantam pu- qtias quia longum est onmes explicare, paticas ex
sillaiiimitalem temelipsum dejicis, ut cttram aninra- phtribus annotare curavimus. Eadera igittir nocte
rum, qnas Deo auctoi'e regendas suscepisii, deserere /-. qua defunctus est, apparuit in visione cuidam viro
velis? Ne quseso, ita feeeris, sed secundum gratiam reiigioso, quasi de lecto se erigerrs , in quo gravi
tibi-a Domino collaiam, ciiram Dominici ovilis vigi- segritudine pi'essus jacere videbatur. Cui cura ille
lanler exercere noiv negligas. Tu tantttm esto ab- adminiculuiii ferre conaretur, ait : « Norr est mihi
bas intiis, _iniisqua;ad ho:rorem Dei, et ad salutem necesse, fraler, ut teipsum fatiges; sanctus namque
aniiiiaruiii perlineirt; ego foris ero abbas, in ornni- Be::edictus sub cujus alas, licet indignus, corifugi,
biis quse ad utilitatem_domus vestrse spectant, pos- adjutor est ni.ihi fovtissimus, ipseque me mittit aci
sessipnes vestras tutando, ei, ab omni exactione li-' dominum Petrum abbalem vestrum, ut ab eo iso-
beras rcddendo, omnem etiam qui maligna volunia'e nachus fiam. > In ipsa nocie cuni idem venerabilis
vos quolibet modo inquietare prsestinipserit, regias abhai pro anima peccatoris, sed pcenitentis sollici-
animadversionis ultione ferieudo. > Purissimam et tns et anxius valde exisieret, coepit.animo pertra-
Deo placilam hujus beati viri in sancla religione ctare qualiter homhii mortjio tanta peccatorum mole
conversatioiiem manifeslius indicat gloriosa illa re- gravato succurrere posset. Ooecillo cogitaRte, su-
velatio, quaiiv supra expressimus, per quam glori- bito aslitit ei quidain cujus vultum non agnoscebat,
ficationem Ciirisli martyris Gerardi quondam Cla- quem tamen angelum Dominifuisse eredebat, respon-
raevallis abbatis , non solum spirilualibus , veruin derrs cogitalionibus ejus, et dicens : « Magno adju-
eijain corpnralibiis oculis et auribus videre etaudire lorio indiget. Haud dubiura vero est quin de ipso
digr.us fuit. ^Quamvero copiosa supernoe gratioedul- mortuo dieeret. > Ethis dictis, statim ab oeulisejiis
cedi.ne perfusus ftterit, quamque non inefficax pro sublatus est.
sceleratis et peccaloribus intercessor exsiiterit, n:i - " Itaque sancttis abbas, accepto divinitus hujusmodi
rabilis illa et vere menioiia digna Balduini militis responso, liquefactus est fotiis pietatis et fraternse
el sceleralissimi peccatoris in extremis conversio compassionis unguento; et mox conversus ad.ora-
manifeste deciarat. Quss qualiter aceiderit, non ad fionem altaria sanctorum cifcuibat, eoruroque suf-
hiipiinilatem promitteridam criminosis, sed ad ho- fragia pro salute defuncli nredullilus implorabat.
norem Dei, el ad consolationem pcenilentium pro- Cumque hoe arderili pielatis affectu diutius actita-
feremiis, sicut idemreverendissiuius abbas eam cui- ret, ex infirmitate fragilitatis humana?. tariquanr
dam fratri multis precibus exoratus seriatini expo- nrcesto et fatigato somnus obrepere cospit. Tenui-
suit, cujus verhis fidemnon adhibere, omni religiorri tervero obduclis palpebris,' cunr nec plene vigilans,
nclrahere est. Porro menioralus fralcr scripto, quoe nec plene dormiens sibi videretur, repente appa-
andieral, commendavit: tinde et nos ea quaedicturi ruit ei Salanas, vulu terribili minaciler fremens
S'Jiiius, ipsius verbis expressjmus. adversus eurn et dicens: « Quid? Balduinum aufe-
CAPUT XXXIII. res mihi ? » Et cum hoc dixisset, in impetu furoris-
exsiliit in eum, coarctarrs et comprimensveheineii-
Qualiter omnipotens Deus cuidam sceleraiissimo pec- ler. Qtii statim expergefaclus, ita se omnibus rneni-
calori, meritis et precibus venerabilis Petri abbatis bris astriclum reperit, ut eamovere nonposset, sed.
pxnitenlim fruclum eoncessit. verbuni Dei non fuit alligatuin. Dixit ilaque ad in-
Miles quidam, nomine Balduinus, dominus caslii, satiabilem illum homicidam : i Adjuro te, spiritus-
fuiitl in lerrilorio Remensi sittim Guiza ntnicupa' immunde, per sanguinem Jesti Christi Filii Dei,
»_w,cum csset liomo bellieosus et strenuus annis, qtiem pro nobis niiscris el peccatoribtts in crtiee
Mil ADDIT. AD LIBROS DE YTiTAS. BERNARDi. 1048
fundere dignaius est; et per gloriosam ejus geni- A dit catholira mater Ecck-sia Dominum Jesum pro
tricem et Virginem Mariara, qualenus huic anhnoe peccatorihus el impiis in passrone ct in riiprte siia
confessse el pconiienti nocere non prsesumas. » Et irinocenlissiiiium sanguinc-nisuum fudisse, ita pror-
cura hoc dixissel, divina virtute eoaclus reliquit sus inccrlissimum est quisnani sit ille qui ad rc-
eum diaboius, et fugii. Ipse vcro in sua relaxatione demptionis hujus sacranientum pertineat, ve! quis
defuneli liberationem intelligcns, resurnpta orandi ille, qui non pertineat: ideoqiiemerilo judicare pro-
consiantia, magis ac nragis interim precibns irrsi- hibeinur,'neque de quantumliijetseeleratiKsimo peC-
stebat. Tanta nanique in illa hora devolionis gralia catore prsBCipitem ferre senteiitiain, quia qualis
perfusus cst, tantamque de Dei miseiicordia fidu- quisque si.l. hodie, utcuirque sesthnarc posstimus,
cianr ruente CGircepil,quantam nunquam in vila «iiaiis vero. crastino fulurus, omnino seivc non
sua fuerat cxperlus. Unde etiam indubitanter cre- possumus. Neque enim soluni quidam pcr. graliaro
didrt suas suorumque frafrum supplicationes pro Dei de peccaiis et vitiis iranseunt ad remedia yee-
eodem defuncto divinitus exaudiri. Mane ergo faeto niienthe, verunr etiam, quod onmi Iacrymarum
cum capitulo fralrtrm prsesiderel, emnes in com- fonte plangendnm est, terriblli aimis judicio Dei,
mune sollicife.rogai, aiienliiis monet, quatenus pro de viruilibus et sanctis operibus nonnulli tandeta
arrima peccatoris, qui ad ipsos in supremo necessi- dilabuiitur ad vitia.' Ergo qui slat, in limore et tre-
laiis articulo confugissel, devoias preces effunde- rirore videat ne cadat; qui autem cecidit, modis orii-
reut, raullasque et diufurnas orationes slaiuens, nibus sollicitus sit ut resurgal. Ubicunque.enim li-
ipse per dies triginta pene quolidie saerificijim no- grium humanae naturse in morte carnis ceciderit,
strae rcdeniplionis pro ejtts anima offeiTecuravit. r» sive ad auslrum, sive ad aqiiiloiicm, ibi erit ( Ee-
Porro per totum iricenarium illud vix aliqua dies cle. xr), id est aut eum Chfisto, qui est vera vita,
prcetcriil, quin memoralo abbati, aliquando qui- in aeterna beaiitudine, aut cum diabolo.qui esi vera
detn dormieiiti, al.quando eliam, quod magis mi- mors, in pefpetua damnalionis miseria.
rum est, vigilanli, idem defunclus," scilicet Baldtii- Perpende itaque, lector, quam cbaruset acccptus
iitis, appareret, interdum quoque flexis genihus et Deo fueiit iste beatus abbas Petrus, cujus meritis
iunclis nianibus corain eo sfans supplicare videba- et prccibus dorravit hominem peccalorem, qui ob
tur, ut pro se orare non desisleret. muitipiicitalem et enonnitatem scelcrum suorum
Contigit autem in ipso tempore abbatem quem- vix unquain de profundse ranriis voragine respirare
dani monaeher-iiin nigri Ordiuis, quem miles ille posse videliatur. Quod si ante susceptum regimcm
adiiuc in carne vivens aliquando graviter injufia- Claiosvallis tam perfecius fuisse dignoseiLur, post-
verat, ad eamdein domum Igniaci bospitandi gratia qtiain pastor et lector buius rehgiosoe domus fierj
diverlere. Gavisus vero reverendissinms abbas Pe- meruii, de qua, sicut beatus Bernardus in quodani
trus, .juod hanc quoque occasionem adjuvandi pec- sermone suo testatur , optimos et preliosissimos
catricem animam sibi prseslitisset Domirrus, supra animarum reddilus singulis annis colligit Deus, ni-
diclum abbatem duxit ad tuniulum defuncti, obse- hiine meiiiemm illi accrevisse putabiinus ? Accrevis
crarrs in Christi amore ut eum absolverct ab ilia utique, quia piiorc-m religionem suam posteriore
injiiria quani, suadente diabolo, in ipsum commi- sanctitate niulliplicihus viiiiitumincrenieiitis ctiiini-
serat. Quo slaiinr srne dilalione, tum propier ho- lavit, sic Marthos inquieias in semetipso casSigaiis.
norcm Dei, tum- proptcr ccmpassioneni fraterna; Q occupationes, ut Marise quietem per saerac cpntcnv-
jnisericordiic, fluod peiebatur concedente. ecee in plalionis studiumtoio mentis complecterebir affeclu.
ipsa nocle defunctus ille domno abbati Petro gra- Sic suJidiios arctam et angustam viaivrincedere do-^
tuiabundus apparuit, ostendens ei corpus suum cens, vtt legenr quam aliis imponebat, primitus hanc
purgaluirs a lcpra, qua se ab oiini contaminalum tenendam esse, in sua sancta conversaiioncdenioh-
fuisse insinuabat. Pneterea in facie ipsius apparuit straret. Consuminalis igitiir laiidabiliter diebus vilse
immensi cujusdaui vulneris penitus obducla cicv- suse, debilunr universitalisexsolvii; el qui aliquan-
irix.cttjus saniias recens deiettim oslendebat esse diu in lacrymis seminaverat, claudens oculos iu.
piaeuium, quod in abbatein commiserat. Post hrec raovte car-nis, in gatidio immorlalis v:tse dulcissi-
autem, cum jam Dominus declarare vellel exaudi- mos laborumsuoruni manipulos a^lernaliter meiii.
tas ftrisss in conspectu suo preees sancti abbatis Yenerabile corpus cjus in cellula, qua stip.ra dixi-
frafrunique ejus, pro anima po.nileniis illius, iu nius, marlyrem Christi Gerardum positum, in sar-
ipso sancto die Parasc.eves, jani inchoato circa ho- cophago super pavimentiim exaltato cum condigno
ram noiiain diviuo ofiicio, in ipsa, inquam, hora, honore reconditum est - ubi cum beato collega suo
qua Donunus Jcsus Chrislus pro peeeatoribus cru- in pace in idipsunr obdoriniens el requiescens, ge-
cis supplicium suhire el mort::m gtistare uignatus neralis resurreclionis diem, et gioriam, quse ttnc
cst, cum idem venerabilis abbas indutus sacerdo- sanctis reddetur, feliciler prsestolatur.
talihus juxta altare prcesidercl, apparuerunl ei dtiG
juvenes prarclaris vullibus ct sericis vestibus reni- Recapitulalio supradictorum.
leirtes.: qui eumdem Baldu-iiiuradefuuctuni dextra 'n De virttitibus et laudabilis vilse prseconiis reve-
tevaque incedenies ad altare deduxerunt/Trans- rendissimorum Palrum, beati Alberici primi, et
eunles vero coram abbale, ronverterrtes se ad beati Stephani secundi Cisterciensis cosnobii abbar
euni dixeriiiit : Eccc domir.us Balduinus. Erat au- tum, nec non et sanctissimi Bernardi primi Clara;-
lciii ipse defunciiis liigiisquidem vesiimenlis, sed vallis abbafs, eoruinque successorum, quasi de-
tamen bonis el decoris amictus, qua; quasi de spatioso et florido cainpo non ifiuiiiiter, ut reor,
Iser.ibruno esse videbantur. Quod videns sanctus ista decerpsimus, et fratribus nostris lcctioni stu-_
abbas, lset.atus esl valde, iiimirum intelligens in deniibus, et lectione quoque proficere cupieiitibus,.
veslibus nigris posnileiitrsesignum, et in reprassen- tanquam vernaiitissrnios flosculos apposuimus, DeL
tatimie ipsius ad aliare certum reconciliationis irs- omiiipotentis misericordiam postiilautes , quatemis
dicium. Ut vero reconciliationis hujus omriis a non tantum Gistercio et Clarcevalli, sed etiam uni-
corde famuii Dei reinoverelur scrupuliis, qui prius versilati Ordinis nostri Patres tantse religionis ct
crebro apparere solebat intereessionis opem flagi- jjerfectionis senuilatores suscitare dignelur , itt om-
taus, clehicc-psnec ipsi abbati, nec alteri cuiqjiam rres nos cjui in Cislerclensi Ordine pondus diei et
apparuil, ul cliam per lroc magna misericordia Dei sesltis , quod instilutores noslri indefesso studio-
se in numcro pccnileiiiium, et in pnrgatoriis locis portaverunt, nobisque porlandum tradideruiit, fcrrc
ad similitudinem Dei reformandorum receptum decreviniiis, nohsoiuin exleclione sacra^prseceden-
fuisse declararet. Quis, rogo, divinse bcnilatls ct tium Palium exempla cognoscamus, verum etiam
clenientios viscera s.iper nos rniseros et peecatores prsesejitiiim Pairjim illuminali robor_;tique doctrina
dig.ce ffisthnare SJifiiciut? Sed sici.l cerlissime cre- intra Dominiei ovilis caulas, ubi hitranles ete.xeun-
1049 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. III. 1050
tes pascua \itoe invenianrus , recipi mereamur. A exstitisse, quorum meriiis et precibus tisque hodie
Nemo veropulet nos ha;c de Cislerciensiu.ri et Cla- per universitaleiri congregaiipnis nostrse vigor. dis-
rsevallensium abbatum sacfa conversatione ista cipHnae el fervor sancte religioiiis adjuvante Do-
eonscripsisse, quasi non cl in aliis domibus nostri mino conservatur. Scd nos ea, quae.de principalium
Ordinis, prascipue in iliis qu:e cum Cistercio et doinorum Ordjnis Patribus eognpvimus, ad exem-
Clarevalle captit Ordinis esse noscuntur, Firmi- plum suQicere credimus, quorum et sanctitas sine
tate sc.iiicet Ponliniaco et Moriniundo claruerint, prsejudicio caelerorum excellentior esse credilur,
Palres vita et religione conspictii, cum cerlissi- el auctoritas animuin Iegentis ad reverenliani amo-
ine stiamus, in diversis Cosnobiis noslri Ordi- renrque sacrae religionis faciiius accendere spe-
nis P; tres diversartnrr gratia virtuturh flprentes ratur.

DISTINCTIO TERTIA.
De quiJvusdam S. Bernardi fratribus et discipulis, aliisque C.areevallis. religiosis.

; GAPUT PRIMUM. B propositum vero seu votum quoa voverat, non mu-
tavit. Cumque frafer ejus laboraret, ut erui posset
De d mno Gerardo fratre sancti Bernardi, cellerano sed nil proficeret, Gerardus magis ac niagis contri-
Clarmvatlis. stari el anxiavi coepit, eovjuod votum quod Doniino
Janvvero ad sjniores, qui sub beatisshrio Patre voverat reddere prohiberetur; quodque cunv libe-
nostro Bernardo, et deinceps in Clarevalle clarue- ruin sibi fuisset, amore sseculi debriatus, vovere et
funt, stylum vertamus, viros vere religiosos, con- reddere. Contempsisset. Bernardus vero, "cum nec
teiiiptu saeculi sublimes, ordinis semulatione ferven- lequi ei permitteretur, accedens ad earcererii cla-
les, diversorum charismatum gratia tanquam sidera mavil : i Scito, lrater Gerarde, quia ituri suinus
cceli relucenles, sancta; conieniplationis studio sine in proximo, et moriaslerium intrbituri. Tu vero
tsedio riientis invigilantes, qui nomen et haivituni quando quidem exire non licet, hic monachus esto,
ltioiiachi sanclis moribus et opiima conversalione sciens qupd vis ei non potes , pro facto repulari.»
decdravere, ulque hoc quod dicebantur , vere e.s- AlrquandO itaque tempore in carcere Clausus et
serit, et adiriirabili devotionis instantia elabpravere. compedibus vinclus, didicil durum esse sibi contra
Quorum priniuni tanquam primogenitum , quod in slimuliim gratise Dei recalcitrare. Didicit, inquam,
lege Domiiio offerri prsecipitur, non immerito po- fellea dulcedo amoris htijus sasculi quantis calaini-
nemus domrium Gerartluin quondam Clarsevallis tatibus, quantisve amariludinibus repleatur. De-
eellerariiinV, gernranjrm fralrem sancti Patris nostri mum cum suffrcienter et salubriter pro obstinatione
Befnardi, plurimumqueabeo dileCliim : qui. quanto sua castigatus a Domino fuisset, quadam noelc
difirciiius ih iniliis conversioni consensisse visus Q audivit in somnis vocera dicentem sibi: « Hodie h-
fuil, lanto tenacius et sincerius postmodum in beraberis. J Eadem itaque die circa vesperam divi-
onini conversatione siia ejusdem. conversionis exer- nitus coinpedes ejus confractse sunt, claustra eliain
ciliis adhsesit. Cum enirivservus Domini Bernardus carceris spoiite reserata sunt, exieiisque Gerardus,
in adolescenlia sua ianquam tenenimus ligni ver- per meditim illorum qui se caplivaverant et recluse-
nriculus delicatus existens, Spiritu sancto praeven- rant liber incedebat. Sicque a gemina captivilaie ,
ius manuhi ad foftiainittere proposulssei, conver- corporis scilicet ct aniiiise magna Dei misericofdia
sionis eliam gratiam mente conceptam Doniino liberatus, ita ut ex senienlia dicere posset: Virga
vovisset, epdem qiioque Spiritu inflamrnatus con- tua et baculus tuus, Domine, ipsa me consolata sunt
vefsioiiis socios quaquaversum colligeret: cum jam (Psal. sxii), cum fralribus suis, caeterisque , qui. iu
eeteri fralres ejus salularibus monitis assensum eadem spiritualis militise sacramenla juraverant,
prasbuissent, Gerardus salubre .consilium difficiiius Cisteicium vcnit, lanto humilius et devotius vottim
admiitebat, quia, cjjtn esset niiles in arriiis stre- quod voverat Domirro redditurus, quanlo ex sola
hfius, juverittitis robore validus, magnse prudeiitiae, divina gralia et vohmtate vovendi, et ejusdeni voti
benignitatis eximise, et qtii ab omnibus diligerelur, implendi facultatem, tam maiirfeslo miraculo edo-
radicem cordis hujus mundi pompis et vanitalibus clus, sibi inesse sciebat. Postinodum vero, cum re-
altitis infixerat. Cuinque obstiirato animo fratris sui verendissimus Pater Stephanus Cisterciensis abbas,
iiionila repelleret, Bernardus fide jam igneus, el beatum Bernardum et fratres ejus , cum aliis viris
fralernse charitatis zelo miruni in nvodum exaspe- religiosis, ad sedificandam domum Clarsevallis nii-
ratus : c S_Vcio, inquit, scio, sola vexatio intellecluin r. sissct, ipsunique venerabilem Benrardunr cseteris
dabit auditui. s Et ecce praesentialiter in latere ejus- prsefecisset abbalem, dominus Gerardus in eaderiv
dem fratris sui lancea infixa ei appariiit prsesagium domo cellerarius constituius esl. Quam vero slre-
futurorum. Moxque digitum loco Iateris ih quo nue, quamque prttdenter et humililer officium sibi
lanceam soliis ipse videbat, apponens : ! Veniet, crcdilum adniinistraverit, melius ipsius beati Ber-
inquit, dies, et cito verriet. Cura lancea Jateri huic nardi verbis quam nostris explicabimus. Cum enim
i/ifixa pefviuiri facietiter ad cor tuurn consilio sa- post obitum ejUs idem venerabilis abbas nobili illa
luiis tua3 quqd aspernaris, et timebis quidem, sed sua facundia sermoiiem piissimo luctu plenum in
niinime moriefis. t Sic dicluin, sicque factum esl. conventu fratrum faceret, inter Cseterasic ait (18) :
Paucissimis namque interpositis diebus cir.cttmval- « Scitis, 0 filii, quam juslus sit dolor meus!
latus ab inimicis, capitur et vulneratur jtixta ver- quam dolenda plaga mea.Cernitisnempe quain fidus
bum fratris sui, lanceamque ipsi laieri, eidemque comes deseruitme inviahac qua ambulabam ! quam
loco, quo prsediclum fuerat, trahens, et mortem vigil ad curam, quam .nori segnis ad onus. quanv
tjuasi jam prsesentem perhorrescens , clamabat : suavis ad mores! Quis mihi ita pernecessarius,_ cui
i Monachus sum, monachus sum Cisterciensis. J a;que dilectus ego? Frater erat genere, sed religione
JViliilomih.ustamen captus, et in cnstodia reclusus germanior. Dolete, quseso, vicem meam, quibua
es_t.Porro de vulnere oraeter spem cito convaluit. hsec nota sunt. Inurmus corpore eram, et il.le po'i>-
(.18).Oratio funebris in obitu G_ei-ai'd..Serni..26K iaCant.
1051 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. [1052
tabal ine; pusillus corde, et conforlabat me. Piger A nus sapientes, non plus iangeiet illa malediclio ;
eram et negiigens, el excilabat me; improvidus et Vw qui sapienles estis in oculis veslris (Isai. v).
obliviosus, el commonebat nie. Quo milri avulsus Scieniibus ista loquor,el adhuc plura his de ill.o
es? Quo milii raptus e marribus, homo tinaniiiiis, experlis et comperlis. Parco aulem, quia caro rrrca
boino becundiim cor ineum? Amavimus nos in vi- et frater nreus est. Hoc aulem securus addo, mihi
ta, quomodo in morte sumus separali ? Amarissi- utilis in omnibus el prse omnibus fuit; ulilis in par-
ma separatio, et quam omnino non posset cflieere, v.s et magnis, in privatis el publicis, foris et intus.
nisi mors. Quando enim me vivus vivum desereres? Meriio ex eo pendebam totus, qui mihi loium erat.
Omnino opus mortis, horrendum divortium. Quis Solum perre rcliquerat mihi provisoris honorem et
enim tanr suavr vinculo nostri non pepercisset a- liomen; nam opus ipse faeiebal. Ego vocitabar ab-
nioris, nisi totius suavitatisinimica mors?Adomne bas ; sed ille prasc-ratin sollicitudine. Merito re-
quod enrerserit, respicio ad Gerardum, ut consue- quievit in illospiritus meus, per qucm lkebat di-
veram, et norr est. Heu! tttnc iugemisco miser, sic- lectari iu Doinino , praedicare liberius, orare se-
ul. homo sine adjutorio. Quem consulain in am- curius. Per te, inqiiairi, mi fraler, erat mihi mens
biguis, cui in adversis fidam, quis portabil onera, sobria, quies grata, sermo efficacior, oratio pin-
quis pericula proptilsabit? Nonne ubique gressus guior, frequenlior leclio, et ferventioraffectus.Beii,
nieos Gerardi oculiariteibanl?Nonnetuuiii, Gerarde, sublaius es, et haecomnia siniul.;Tecuin pariter ab-
pectus curas mea; iiolius quam nieum ipsius habe- ierunt omnes delicite ct lyctitiaemese. Jam curce ir-
Lanl, familiarius ineursabanl, acrius urgebant? ruerunt, jarnmoleslise hinc indepulsant, et anguslia;
Nonne in lingua tua illa placabili et polenli nrcanr ,.j, undique solum me i'eperiunt, solaeniihi te abeunte
a sernionibiis saeculi frequentissime virrdrcabas, et remanserunl; soltis sub sarcina gemo. Aut poncre,
ainico reddebas silerrlio? Dominus dederal ei lin- aiitopprimi necesse est; quia tu tuos humeros sub-
giiam erudiiam : ul sciret, quando deberet proferre duxisti. Quis niihi tribuat cito mori post le?Nam pro
sermonem. Ita denique in prudentia responsionum te nolim, nee tua te fraudare gloria. Porro supervi-
suarum, el in gratia dala sibi desuper, el domesli- veretibi labor.et dolor. Exite, exite, lacryraae, jani
cis satisfaciebat et exleris :.ul pene me nemo re- pridemexirectipientes. Exile, quiais qui vobis mea-
quirerel, cui prior forte Gerardus occurrisset. Oc- luiii obsti'uxerat, commeavit. Non sum iusensibilis,
currebat autem adventantibus, pppOnens se, ne fateor, ad pcenas; horreomortera meairi ct meorum,
meum otium incursarent. Si quibus sane salisfa- Meus eral Gerardus, meus plane. Aimon mec.s, qui
cere per se non quibat, hos adducebat ad me: cse- frater sanguine fuit, professione filius, sollicitudina
leros eiuitlebat, 0 virum induslrium! o amicum paler, consors spirilu, inlimus aflectu ? ls reccssit
udelem! et amico gerebat anvorem, et officiis cha- ame;sentio, laesus sum, el graviter. Ignoscite,
ritatis non decrat. Quis vacua reCessit ab eo manu? filii, imo, si filii, vicem paternam. Doleo super te,
Si dives, consilium : si pauper, subsidium reporla- • Gerarde charissime; non quia dolendus, sed qtiia
bat. Nec quasrebat quse sua erant, qui se mcdiis in- ablatus. El ideo fortassis dolendum mihi potius
gerebat euris , ut ego vacarein. Sperabat enim , super me; quia bibo calicern amarittidinis. Ubi est,
sictit erat hurnillimus, majorem de noslra quiele mors, victoria tua?. Ubi est, mors, slimnlus tuus ?
fructiiiii, quam si vacaret ipse. Iiiterdum lamerr (I Cor.xy.) Gerarduste nonformidat,larvaliseliigies !
postulabal absolvi, et alteri cedere, quasi qui me- Gecardus per medias fauces luaslransil ad patriam,
lius providerel. Sed ubi ille inveniretur? Nec pe-CC non modo securus, sed et lsetabimdus et laudans.
tulanli aliquo, ui assolel, in eo olficii deiinebattir Plango igilurprimunr supermea ipsius plaga, alqtie
affecltt, sed solo intuilu charitalis. Siquidem p!us liujus jactura domus. Plango deinde super paupe-
oninihus laborabat, et minus pmnibus accipiebat, riinr necessitatibus, quorum Gerardus pater erat.
ila ut savpecum aliis necessaria minislrarel, ipse PlangO ceile "et super imiversi nostriOrdinis slalu,
egeret pluribus, verbi causa, cibo, aut vesle. Gra- noslraeqtie professioirrs; qui de tuo , Gerarde,
lias tibi, frater, de oraiii fructu meorum, si quis csl 7.e!o,eonsiiio et exemplo, robur non mediocre ca-
iij Dnmino, studiorum; tihi dcbeo si profeei, si pro- piebat. Plango poslremo, etsi non super te , pro-
fui. Tu inlricabaiis, el ego ttio beneficio feriattis pter te lamerr. Ilinc prorsus afficior graviter, quia
sedebam niihi, aul cerle divinis sanctius occupabar veliemenler arao. » .
obsequiis, aut doctrinse filioruni utilius inlen- CAPUT II.
debam. Cur enim securus intus non essem, cum le
scirem agenlem foris, iiianiim di'.xteram meam, lu- De laudabili abstinenlia domni Gerardi cellerarii.
men oculorum meorum, peclus nieum et Iinguam Iloc cst testimonium, quod de vita et cOnversa-
ineara? Sed quid dixi foris agentem illum, quasi tione.dilcclifratrissuiGerardr reverendissimusPaier
inlerna Gerardus nescifel, et spiritualium expers Beruardus perhrbuit, quod no? de longo sernioire
essel donorum ? Norunt qui illum norunt. spiritua- ipsiusdiversisinlocisexcerpentes.ad deinonsirandas
les, quara verba ejits spirilum redolerent. Novuiit taiiti viri virtules conlinuaiim posuimtis. Sciinus vero
contubernales, quam mores ejus el slutlia non <ar- fuscum adulalionis ei lanti Patris lioslri verbis et
iiem saperent, sed ferverent spiriiu. Quis illo rigi- D E sensibus longe prorsus ahfnisse, nec sanguinis af-
dior in custodia disciplinae?quis in casligando cor- fectione altractuin, ut vel uno veibo pltis laudaret
pus suum dislriclior? quis suspensior rn contem- eutn quam mera verilas hiudandum esse ccnsebat.
plando, subtilior iri disserendo ? Quoties cum eoi Proinde si veruin est, imo quia"verum est iestimo-
disserens, ea didici, quae nesciebam : et qui doctu- nium e.jus, liquct profecto periectum irr virtuii-
rus adveneram, doctus magis abscessi. bus fuisse famuhim Dei Gerardum, cui magno ad
•;Nec niirum deme, cum niagni ac sapienles virii observanliain vercereligionis exter.orum administra-
id ipsiim liibilominus de illo sibi accidisse testen- lio nil oberat, quse lam mullos a tramile disciplinos
tur. Non cognovil lilleraturam, sed habuit lillera- claustralis solet avertere, et in baralhriim saecula-
ruin inveiilorem sensum, habuit el illuihinantemi lis conversalionis iminergere. Quis aulem tanla;
Spiriltim. Nec in maximis tantum, sed et in nrini- laudis prMConium digne admirari sufliciat, quod
mis maximus erat. Quid, verbicausa, in sediftciis,ini phis omnibus laborans, roinus omnibus accipiebat,
agris, hoiiis, aquis, cunctis denique artibus seui qtiod nullo pelulantice affectu in officiosuo deline-
operibus rusticoruni ; quid inquam, vel in hoc ge- batur; quod quidein temporibus noslris rarissimum
nere rerum Gerardi subterfugit peritiam ? Caemerr- esl; sed solo intuilu charitalis; quod cum eacleris
tajiis, fabris, agricolis, hortulanis, suioribus atque: necessaria minisiraret, ipse egebat in pluribus? Sane"
textoribus, facile magister erat. Cumc|ue jtidicio> ad coroprobanduni quam fuit ligidus in observar.tia
oninium omnibus esset sapientior, solus in suis ocu- disciplinse, qiiamque districlus casiigator 'corporis
lis non crat sapieijs. Utinam -—".— -<-; -.;. S''i. !!>.'M'*.l PVl.-?:'_tl',;.!II>n^ ^'_JI_C_3
fn.'t:^ r.i_.c."Y_^i'-^>lx
1053 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. -- DIST.III. 1054
p inemus, ulni, qui sanetorum virttttes ad profectunr A stistinuerat, sed vacalioirem Mariseioto mentis co-
suuni scrulari satagunt, si fervenles hi religione liamine airrplexus fuerat_ Seniiens ilaque se ceitis-
suni, lrabeant quod hniiari debeant ; siu vero re- sime migraturum, et de Iaboriosis hjijits sajculi
inissi vel infirmi, habeant unde de se doleanl. So- curis ad aeternsebeatitudinis requiem iransiturum,
lebat fauiulus Douiini Geraj-dus, grangias ex debito ubi "vacare iiicipjens, gustarel et videret quonianr
oflicii sui circuvnieiis, coniiiuini fratrum nrensa et suavis est Doniinus, et coniprobarel nequaquain
victu coritentus esse, aquam cunv eis el ipse bibens: se earnali seu sieculaii aliquo desiderio in oflicio
nec facile aliud quid. pra^ter comiriunia pulrnenta suo deteiittim fuisse, elevalis in ccelum oculis:
sibi patiebatur apponi. Accidit aulem quadam vice i Deus, inqurt, tu scis quod, qtiaiitum in me fuit,
Ut ad grangiam iturus infirmaretur. Quod sciens seniper optavi quietem intendere niihi, vacare tibi.
eonversus, qui cum eo ire debehat, ad priorem ac- Sed implicitum tenuit me amor luus, et voluntas
cessit; cellerarium infirmari suggessii, timere se fralrum, et studium obediendi; super oninia vero
dicens, quia si aquam in grangia, sic-ut solebai, abbatis et fratris mei germana dilectio. »
biberet, infirmitati ejus poridus accresceret. Jussu Circaniedium vero noctis, quam ultimam cummi-
ilaque prioris vasculum virio pleniim secum tulit, seris niortalibus egil, mirtim in iuodum exhilaratp
cellefario penitus hoc igrioraute : quod eliam ipsi vujtu invoce exsultationis subilo erupit in illiid
sedenti cunv fratribus ad mensam oblulit; signurii, Davidicum, sti'peiilibus qui aderant: Laudale Do-
siciit nioris est, ex parte prioris faciens, ut causa minum de cwlis, laudate eum in excelsis (Psal. XLVIII).
infiririitatis suae modico illo vino solus uleretur. Jani enim huic beato vhp nocte adhuc media dle-
Quando vero ille pauperlatisetcommunis vilav fer- j> scebat, et ultima nox ipsius sictit dies illumhiaba-
ventissiirius aemulator in hoc corisenliret, ut, cse- tur, prorsus illa nox illuminatio ipsius in deliciis
teris omnibus aquam bibentibus, ipse solus pocttlo seterni luminis , quod est Ohristus Domrnus. Quo-
vini deleetaretiir ? Erat autem vas aqua plenuiii in nrodo enim tenebrse npn vertuntur in luceni, ubi
medio positum, Unde fratres bibere debebant. Pa- cantando morrtur homo, et moriendo canlat? Usur-
rumper ergo ihtra semetipsuin quid sibi facienduni paris, o inimica mors , ad lsetitiam, cum sis mater
essel deliberans, continuo surrexit; et tollens va- moBioris; usurparis ad gloriam, gloriae adversa-
sciiluiii vini, cunctis videntibus, urceo qui aquairi trix; usurparis ad introilunr regni, porta hiferi;
habebat vinum infudit, signum faciens, ut omnes fovea perditionrs , ad inventionem salulis, Fratres
hibereiit in commune. Malebal quippe corpus suum itaque qui aderant, tanli novitate miraculi ationiti,
infirmiiate pericliiari quam vel in lantllja remis- cucurrere citius, dileclo fratri ipsius S, Bernardo
sione ahslinentiae conscientise suae maculam dare. lioininem irt mortem exsullantem el insullantem
De cjuo ejus tam religioso faclo fratres exhilafati morti niintiantes. Qui cuin debilis et infirmus acce^
pariter et sedificati, delectabilius aquam illam bibe- lerans venisset, exlrema jam psalmi quem cantabat
runt, quam si pfetiosissimum vinum eis propinarl ipso audieiite clara voce coinplevit. El suspicrens
fecissel. Legebant hinrirunr in vita et moribtis op.ti- in ccelurn, ait : Pater, in manus luas commendo
mi cellerarii sui quam corilemueiida sit carnis ille- spiritum meum (Luc. xxni). Et repetens eumdem
cebra, qui riec pro tuenda vel recuperanda corporis sermonem , ac frequenter ingemiiians : Pater, Pa-
sui sanitatepoeulum sumere acquievit, unde infir- ter, conversus ad sancttim abbalem et fratrem
mis occasiOnenr scandali dedisse vlderelur. exhilarala facie : « Qiianla, inquil, dignalio
^_, suum,
Dei Patrem homirrum esse ; quanla homintim gloria,
CAPUT III.
Dei fiiios, Dei esse haeredes. Nam si filii, ei haere-
De pretiosa morle venerabilis viri Gcrardi. des. i Sic sancta illa animain jubilo et exsullaliorre
Cunv pro sedando schisraate Petri Leonis S. Pater spiritualis gaudii carne soluta, et hymiiidicis ange-
Bernardus terlia jam vice, vocanle domno papa lorum choris admista, tanto liberiori volatu side-
innoceiitio, Ilaliam intrasset, et niagnis ubique si- reas petiit mansiones, quanlo suum nil in ea mali-
gnis et miraculis claresceret, domnum Gerardum gnortim caterva spiriluuir invenire poterat. Funeri
cellerarium suum tanquam fidelissimum adjulorem ejus sanctus ahbas et frater ipsius debitum com-
prudenlissimumque consiliarium, per omnia secum mendationis et exsequiaruin oflicium dulcissima
Iiabebal. COntigit vero cum essent Yiterbi ut ideni mentis afiectione devote impendit, cum tamen aliis
doninus Gerardus gravissima valetudine correptiis fleniibus ipse non fleret, sed erumpere gestientes
lccto decumberet, venerabilemque abbalem con- lacrymas magna fidei constantra castigaret, ne
turbatum vehementer et consternatum redderel. quasi mortutim plangere et flere videretur illuni
Cumque manifesta signa morlis exilum imminere quem de niorle sua in aeterna vita et gloria sem-
dehurrliarerit, servus Domirri Bernardus aegerrime piterna natum esse non dubilabat.
ferens, comitem peregrinalionis, etiilum comitem, GAPUT IV.
in terra relinquere aliena, nec resignare iis, qui
eum silri commiserant, quoniam amabatur ab omni- Dcreverendissimo Palre Bumberlo, quondam priore
bus, sicul erat amabilis valde, cum flelu et gemitu Clarwvallis.
convers.tis ad Donrjnum: • Exspecta, inquit, Doniine, D Postqttam gratia et misericordia Domini nostrL
exspecta usque ad reditum, restituturiv amicis tolle Jesu Chrisii domus Clara;vallis fundata est, et fra-
eumjam,\si vis, et non causabor. » Sed qup- grantissima sacrae religionis ejus opinio multis facta
hiodo pius et misericors Dominus humillimum ser- odor vilse in vitam, inter cseterbs, quos divinse
vuin suum, ctim tanta contritione cordis in propiia bonilatis arcanum consiliiim de diversis .niuiidi
causapostiilantem, despiceret, quem tanla facjlilate, partibus vocabat, plures religiosi viri, qui suis in
quanta beiitgnitale in catisis alienis exaudire eon- locis perfecli in rehgionis observantia videbantur,
tinue solebal ? Nempe praster spem universorum audientes , quod fam specialiter et excellenter ma-
tanquam de portis iiioiiis ad vitam revocalus, cilo gnificasset misericordiamsuamDominus cuni dpmo
convaluit Gerardus; perfeclrsque negotiis, paee eadem, et ejus sanctissimo abbate, tanquam novi^
sanctse Roriiana; Eeclesise reddita, Leonina rabie tirones, ex emeritse militiae laboribus venientes,'
penitus exsiiiicta, redierunt in . patriam , cuni tantae sanctitatis collegio sociari ferventissima spi-
exsultatione universse terrse repprtantes nianipulos, ritus deyotione cupiebant. Inter quos primi vcl
pacis. Haud niulto vero post hoc elapso.temupre, praBcipui exstiterunt Humbertus Igniaceusis cceno-
lanquam jam votis et desideriis fidelis servi sui bii primus abbas. Renaldus, et Pelrus. cognomenlo
Bernardi satisfecisset Domiirus, rursus Gerardus Tolosanus, Guillelmus, et Gerai'dus Farsensis : qtii
ccepit viiibus corporis repente destitui, paulatinr- norr urro quidem in Joco, sed divisis et ab inter se cii-
que ad rxitum appropinquare : qui occupationem slanlibus provinciis hsbilanies, ila se, ipsis in-
quidem Marthse pro injuncto sibi officio jiatieiiter fanlise rudirnentis, diviuis obse<iuiisvnancipaveraiit^
i055 ADDIT. AD LEBROSDE YITA S. BERNARDI. iOoG
ut iu oinni virttittim gratia florentes, alienis, quasi ii impenditur, non solum miniiire appeterel, verum
perfeetioribus, exemplis irrstilui, minus necessa- etiain concedere volentibus nequaquam acquiesceret.
iium habere vidercnlur. Yeruintamen niellifluam Peraclis autcm in Claravalle iriginla circiter arinis,
sanctitatis dulcedinem , qua cceteris sui temporis felici agone constiminatus niortem Isettis subiit,
saiicius beattis Paler noster Bernardus , tanquam non abipsa consumendus, sed de ipsa in assum-
cedrtis exaltata in nionte Sion , siipereroinebal, pliorie novse vitae, el tunc in anima, et postmodum
crehra et certa relatione cognoscentes, lanquam in corpore glociosissime triumphaturus. De eujus
vere mites et humiles corcle , nec surda aure prae- transitu beatus Bernardus vehemenler turbatus.
lereuntcs illud de Apocalypsi: Qui.sanctus est, san- quid de ejus excellentissima conversatione sentiret,
cliftcetur adhuc (Apoc. xxn); priora sua nihili re- in conveniu fratrum quodain sermone declaravit (19).
piitanles, sed in anleriora extenii, tanti el tam CAPUT Y.
spiritualis Patris magisterio prona et IiJimillima Ex- ilio sarmone colligitur consummatum fuisse
se voluiitale subdidere. Quos etiam pro sua; reve-
rentia sanctitatis idem Jieatus Bernardus unico sancium senem Humberlum in virtutibus.
semper cliariiatis ainplectebatur affectu. Nutrc Considera, lector, tanquam in brevi tabella, virum
ilaque de reverendissimi Patris Humberti puris- perfeclae virtutis coram oculis tuis eleganter depi-
siina et vere nionastica conversatione pauca com- clum, itaut ex sentenlia dicere possis quoniam istc
inemorabimus; de caeteris vero, suo loco , quod beatus vir monachus factus monachi vigilavil in
Dominus dederit dicemus. Servus Dei Ilumljertus a aclus : qui hoc quod erat habitu et nominC, solertis-
ptierilibus annis in sanctuario Doraini locatus, cum g sima industria elaboravit, ul esset etiam in rei ve-
janr per viginti annos in rcligione slrenue Domino ritate, indignissimum fore reputans vacuo nomine
niilitassel, tandem perfeclioris et saiiclioiis vitse nionachi sinevirtutisopere gloriari. Sciebalnimirum
desiderio Claramvallem se contulit, in ipso fere virtulem gradum essead gloriam et vanam prorsus
principio domus illius. Ubi taiilisVirlulum chari- gratiam, fallacemque pulchrrtudinem, quam non
sinatibus effulsil, taniaque inansiietudinis et chari- parturiret illa. Idcirco, beatissime Pater uumbeiie,
tatis gratia decoralus exstitit, ui tanquam unus de longeerit-ateiroiiicum illudelog;um,quo quidam, qui
numero ccelestium seraphim uiiiversilatem congre- vacuo nomine monaclii absque virlutis opere in vita
gationis ferventissima conversalione sua in amorem glorialusfuerat, posl mortem irrisus fuisse perhi-
Dei veliementer accenderet. Ipse etiam sanctae hu- betur. Si vestis pulla, rasum caput, ampla cuculla
jus el a Deo benediclse coiigregationis speciali prce- quemquam juslificanl : hic homo juslus erat. 0
rogativa bcnedictus abbasin verlice virtulum stans, cjuanljini dislat inter lucera ei.tenebras! quara ma-
ireqtie ab homiiie religionis incremenla mendicare gntim chaos firnialum est inter filios irae et filios
necessc habens, cinn esset tanren doclus unclione gralise! quam disparem sententiam hijlc exeunles
Sprritus sancii humiliora sectari potius cjtiam stt- excipiunt ficte religiosi et vere religiosi! Non erai
blimiora, Hunrbeiium Dei famulum ad imilandum Humbertus de nuiuero fatriaruni virgiirum, quse ac-
perfectionis exemphnn sibi proposueral', ipsius ceplis lampadibtis suis detestairda negligentia obiita;
virtules admirari satagcns, merita ejus niagna el sunt oleum secuni sumere; erat de numero prudeh-
sublimia avsthnare; ipsum sanclilatis exemplar, re- tiiin, dc quo iion fucatus adulator, sed vertis Jauda-
ligionis formani , moiiasticae puritatis specuUim P tor ipsius dicil quod fiicrit compositus supra omnes
repulare.rcspeclti iilius convcrsalioncm suamnullius homines quos viderit in diebus suis, unus idenvque
momenii peusare, sancti fervoris ipsius inluil.ii, sua perseverans omiii tcmpore et omni hora;" pulchre
iicet ferveiitissinia studia, tanquam uiintis habentia, eadein seirtentia, licetaliis verbis difiihitioncm illanr
(iiti noctuque castigare, sciens nimirum oninem qua poeta sapierrtera diliinit, reprsesentans :
homiiiem considcratione iiifirmoruni deficere, per- Constans ipse sibi, totus leres aique rolundus, .
fectorum vero conleinplatione quamvis' in virlulibus (HORAT.Sat. lib. ii, vers.85.)
coiisummatum , proptcr ipsam sanclre humililalis
laiidabiiem curiosilatein, adhuc virtutis incrementa quod estetunum eumdemque perseverare, et omnr
reperire. Uinc idein B. Bernardus rrr quouam ser- temporc omni hora. Sciendiini prreterea htinc bea-
morie siio sic ait : « Utinam, fratres mei, nos pec- ravalletum virum prioralus officiosub S. Bernardo in C!a-
catores haberemtis illam humilitaiem in peccatis functtim fuisse : ad qiiorum. doctrinam
nostris, quani sancti viri habuere in virlutibus cxemplaque virtutum universa ClaravaJIis irriga--
suis! * liatiii' sicut hortus deliciarum ct sicut- .paradisus
Domini, saliebatque in singulis ct in omnibus fons
Igitur venerabilis Humbertus missus postmodum justitice iii acquisitionem vit.re selernae. Quia vero
ad cedificanduin Igniacense ccenobium , el ejusilein memoria ejus in benedictione eiil omni geiieralioiii
co3iiobii primus abbas a feato Bernardo conslitu- fralrum, qui in Claravalle Domino servituri sunl,
t;is, impaiientissime ferebat amicam sibi pauperla- in monumenlo, qtio supra diximus domnum R.ober-
lis, huinililalis et subjectionisniaieriam csse sub- tuni secuiidum Clancvallis abbatem posilum, quod
iraciam. Denique ferre non valens pro speciosa D est sub arcu.in muro clauslri prope
sancise quietis et conteniplalionis Rachele lippien- eliam reverendissimi Patiis Huniberti capituium, venerabile
tcm Liani, id est ssecularium negotiorum inquielos corpus reconditum esl, ubi et loculus
tiiinultus supponi sibi, invito licet el renitente S. ossa serval, titulum qui sacra ejus
Bernardo, sarcinam curse pasturalis deposuit, et inde fralres in claustro nominisipsius prceferl, ut pro-
sedentes, et ex lectione fer-
Claramvallera rediens, nobili suo collo subjeclionis venilssima sanctae religionis
cl obedienlise jiiguni imposuit, quia nullum collum les, quse tanta ejus studia cognoscen-
nisi flexibile tamque magnifica fuerunt, ut es.
nobile, , quod cliam indcfessus , tan- lilterarum mouiiiienlis tradere hcatissimus Patei
quara jugum Domini suave , et onus ejus leve, us- Bernardtrs non dubitarel, sinmleliani tuinbam sacro-
que in finem vitse suse portavii. Cum vero jam se- riun cinerum ejus pravoculis habenfes, incalessant
nuisset, et fatiscentibus membris vigor corporis animis, oblivionem fugiant, toi-porem et neghgcn-
defecisset, insuper variis adversse valetudinis inconi- iiam procul a se repellant : ncc omnino nisi per ar-
ihoditatibus urgeretur : eral lamen animus vigens duos claustralis disciplinae labores, coronam mana-
et frrvens in opere Dei, ila ut arduos Ordinis labo- chis propositam se
res, quos vix robusta juvenum asias lolerare poierat, adepiuros esse prcesumant.
ipse senex et fere decrepitus paticnler, imo alacrr- CAPUT VI.
ler percurreret : remissiones vero et indulgentias De domno Odone, quondam subpriore m GlaralMe.
niisericordise, quse senibus csusa compassionis Fuil qttidam de seniorihtis Clarcevallis , Odo
(19) Serm. in pbilu Humberli.
 105" EXORDIOM MAGNUMCISTERC. — B!ST. III. 1053
nonihte, suDprioralus oflicihm in eadem donio pcr A nisse, et poslmodum in corpore pervciiiurus esse,
plures annos slrenue administrajis, honio vere ceitissime speralur
pauper spiritu et liumilis corde; qui a priniis fere CAPUT VII.
anftis domus illius arduoslabores, non solum volun-
tarise paupertatis, sed etiam durae necessifaiis, qua Ds domno Guerrico quondamubbate. monacho Clarwvallis,
irr vrovitate sua donrus illa ob penuriam rerum sau- poslea Igniaci
pius Constringebatiir, tara alacriler percucurrit, ut Banctse recordalionis donrnus Guerrictis quondam
luirc fervenlior esse in Dei laudibus nolarelur, ciini abbas Igniaci, dum adhuc sub disciplina beali Ber-
coi'poraIibtts subsidiis ex aliqua parte carere vide- nardi n.onaclius essel in Claravalle, et regalibus
retur. Tanta autem inerat ei morum suavitas, lan- sacrse doctrinse uberibuslactaretur, haud degenerem
laque mansuetudinis dulcediiie tractabal conventum se tanti pairis fiiium moribus et vita probabal.
fratrum, quem priore alias occupato, assidue duce- Tanto siquidem sublimius aicem virtutuni conscen-
bal et reducebat ad laborefn vadens et inde rediens, dere didicerat, quanto secretius, raagno Dei munere,
ut usque hodie sancta illa congregalio nremorram de incorruptionis titulo testimonio cohscieniia; glo-
abundantise suavilalis ejus.cum grattilatioiie eru- riabatur. Sicut enim ii, quibus secreta tailli viri
luet. Cum autem fidelis paslor S. Bernardus, ruinis nosse dattim fuerat, astruebant, imniaculatain in-
sacri eorporis ejus crebrescentibus, magis ac inagis corruptionis luiiicam, duce gratia, usque ad exi-
ad depositlonem vitae coiTupiibilis et iiilroilum tuin vitaeconservavit. Porro quantse puritatis elin-
healas incofruptibilitatis approximaret, Onrnipolens tegritatis ftierit vita et conversalio ejtis, qtiamqtie
-Deus, qiii humilium vota nunquam despicii, htiic B puriss.mutn sanclce devolionis lliyniiania quotidie
bealO Odoni, seciinduin desiderium cordis sui, con- Deo in ara cordis incenderet, Dominus gioriosis el
cessrt, ut ante Patrem sanctum ipse decederet, ne manifeslis iiidiciis declarare dignaius est. AcCiciit
postaurea saeciila, quae sub tanlo Patre jticunclis- namque qtiadam vice ut ad leclionem in vigiliis le-
sinie florueraiit, ferrea, qua3niox"subsccutura.erant, gendam ascriplus esset. Cumque se moveret de
higenlibtts oculis, videre cogerelur. Quod eliam fu- stallo suo ut ad gradtim presbyterii veiiieiis, sieut
turum essO, ita Domintis uni ex fratribus, prius- niorisest, incJirraret, aiiussquidamspirilualis mona-
quam fieref, mahifesta visione prseostentiere digna- chus, qui sanctoruni ejus in Domino studioriim cu-
tus est. Aspiciebat namqtie quid m fraler in visu riostis scriitator esse solebat, rron livoris vel inyi-
noctjs : et ecce parabat vif bealisslmus Bernardus diD3peste labescens, sed ut exeii;plis ejus ad me-
ascendere Jerosolymam, jamque ipso in proc.iiielu liora provocarelur, observavit eunlern. iiaqne incji-
itineris erat. Ad qtieni venerabilis Odo reverenler naiile eo devole ante gradum presbyterri, ecce
accedens, dicebat se praccessurum. Cujus visionis angelus Domini dc ccelo veniens, supradicto fratri
sic osiensa est veiitas, ut prssdictus vir Deo dignus, spirituali cernente, veste candidissinia el splendi-
ad cccleslem Jerusaiem, ubi vera visio pacis est, dissima induit eum; ct per medium clrori reveren-
paranlemi jani egredi, et paulo posl subsecuturum ler deducens, usque adanalogiura cum eoascendil;
Pairem sairctum, felici functus legatione prseiret. el star.sjuxta euiii, quousque loiam p.eiiegeret le-
Post- prsediclara' enini visionem idem famulus Dei ctioneni, cum multa reverentia minisiri oflicio fun-
Odo, molestia corporis tracttis, ad exlrema pervenit. cins est. Qua perlecta, rursusper medium cliori etim
Ad quem visitaiidum curn bealusBernardiis ingres- (] deducens usque ad gradum presbyterli prosecutus
sus fuisset, videns euin pavere el anxiari, quasi si esl, illoque satislactionem, quse post leclaslectioncs
iniiiiis perfecte vlxisset, elob hoc ancipitem adhuc aute gradum fieri solet, facier.te, angclus Doitiini
senlentiam Jtidicis exspectaret, sic eum allocuttts receptaveste coelesti ab oculis hsecvidcnlis sublatns
est : « Quid trepidas? quid turbaris, o anima beata ? cst. Fraieratitem ilie, ctti tantadignationegraiise Dei
A diebus adolescenlise tuce devolum Clirislo famu- tam secretum divinse benignitaiis doiiunr cognoscere
latuin in multis et magnis laboribus exhibuisti : et datum fuerat, de gioriosa hae visione rnulluiii avdi-
exire formidas? Perge, perge securus, ego tibi in licattis, didieit, ipsum de quo lalia videre meruit,
veritate dico, quia reclo cursu ad Creatorem tuuni verc esse Dei fainuluiii, qui angelicse puritali ap-
pervenies, et sanctus coram ipso apparebis. J Qua proximans, tanquam Benjamin a:i antfssiraus Do-
consolatione dilecli Palris sui huiriilis Odo robora- inini, tota die cum iilo in ilialamo sanctse contem-
tus, placidiori vultuad exitum tendens, et posl mo- plationis morareiur. Succede.nti vero tempore ve-
dicum lrominem exuens, nrortem perdrdit, et vitarn nerabilis Guerricus factus abbas lgniaci, qtialem se
veraciler apprelreridil. Ut autem Paler sancius sen- exhibuerit, quam slrenue ofiiciura sibi commissum
tentiain, quam de eo protuleral, picehuinilitalis ob- adimpleverit, non est nostrae parvilatis edicere. Pla-
sequio veram esse comprobaret, corpore sanclo ne quam sanae et uberis doctrinas fueril, luculen-
adhuc in area jacenle, anlequam ad lavandum de- tissimi atque discrelissimi et vere spiriluales ser-
ferretur, reverenter accedens, funeris Deo digni ve- niones ejus, quos in solemnilatibus praecrpuis in
stigia sacra devote osculatus est, patenter cttnclis conventibus fratrum fecii, et a canlore ejusdem
oslendens quarilo honoredignr sinl, qui hr exercitiis „ ecclesiae excepti sunt, manifeste declarant. Csete-
regulse, quam professi sunt, sine dissimulalione rum supernus ille artifex, qui pressuris et tunsio-
exercentur, et in via mandalortmi Dei, sicut in nibtis variis solet polirevasa miscricordise, ut dis-
omnibus diviiiis , delectantur. Benedicti corporis cernanlur a vasis irae, conlinuis et gravibus infir-
ejus exuvisein monumento, quo pise menrorise Hurn- milalibus hunc famuluin stium laborare pernlisit.
berlurn localum dixiinus, ob-reverenliam sanctitatis Quas ille incommoditates patientisshne tulerabai,
ipsius, recondiise sunt, ubi felici pausatione requi- stiens nimirura taiilo se in fuluro gloriosiorcm de
cscens, Salvalorem exspectat Dourinum noslrurn Je- summi Regis marriLus coronam pcrceplurum,
sum Chiistum, qui reformabit corpus humiiitatis quanto alacrius in prsesenti certaininis agone desu-
ejus configuratum corpori clarilatis stice (Philipp. dasset. In hoc tamen nimis conlristabalur, et se-
m). Dicit Psalmista loquens ad Doniinum : Nun- melipsum valde humiliabal, tiuocl pene conliriue'
quid adhceret tibi sedes iniquitalis, qui ftngis laborem cohventiim fratrum dcserere, e't in infirmilorio ja-
inprwcepio? (Psal. xciu.) Si enim dici libeat, quid cere, causa debilitalis suce, cogcbatur;nec polerat
esl eleclis Dei- omiiis pressura, dolor et anguslia ita iratribus suis exeir.phim quotidiani laboris prse-
praesentis"temporis, nisi quaedam ficlio laboris?Jsio- bere, sicut verbum sancta; praedicaiionis inipendere.
inciitancuin namqiie et leve trrbulationis eorum, Vernm quidquid uiiims liabehat de exercilio corpo-
"in
qii-S prcesenli est, immensum pondus giorise ope- rali, t.oluin sincera; pietalis affectns, et ardens- iii
raiui' irr eis in suhlimitate seterncevitae (II Cor. iv); Detim devotio supplebat. Conqueritur ipse debiiita-
ad quam venerabilis Odo jam nunc in aniroa perve- teni et insufficieijtiam suam in ciuodam scrmoue
 1059 ADDIT. AD LSSROS DE YITA S. BERNARDt. 1000
suo, ita diccns (20): i Amici vcncrunt ad me de via ; A monibus il!is invenitur, ita movet, afiicit et acccn-
scd non habeo, quod ponam ante illos. Noii sum dit legentem, ut durissinius corde sil, qui non ex
medicas, el in domo i.nea non est panis. Ideo dice- eorum lectione eompuiicliis, ad rneliora proficere
lam ab inilio : Nol le nse eonstituere prineipem. studeat. Sic ilaque jusitis et timoratus servus Dei,.
Non enim debcl pra;esse, ([tii.non potesl prodesso. deliclo, quod conscientiam ejus remordebat, severa
Qiiomodo aulem prodesse polesl, qui nec medicus examinatione correcto, alacrius jam et propensrus
est, nec pancm in donio habet, id est, ncc artem ad cosleslia suspirabat, Christi Domirii jucundiss>
novil, qua sciat eurare, nec doctrinam, qua sciat pa- niam el bcatissimam prsesenliam vptis cl desideiiis
scere? Hscc quidem dicebam, sed heti, non audislis sacrse devolionis requircbat : qua etiam post uio-
me; principera enini eonsliluislis me. Supererat dictim, misera morialium eonsorlia reliiiquens, sic -
igilur, ttt quia non pottii elfiigere periculiim, confu- ut pie credimus, saliari promeruit.
gerem ad reinedium, et audircm super lioc illud Sa- CAPUT IX.
pientis consiliuin : Pincipem lc consliluerunl, eslo De domno Roberlo monacho Ciarmvattis, posiea
intcr ilios quasi unus ex illis (Eccli. xxxn). Sed vse
niihi, neqtie hoc ipsuin relielum est iiiihi. Sicul abbale.
-enim impeiilia prohibet esse super alios, sic imbc- Doinnus Robertus qiiondam Domus-Dei abbas5
cillitas esse non palilur inter alios; et sicut spiritu ct S. Bcrnardi secundtmi cariiem propinqutis, in
non siilTieioad ministrandum verbnni, ita corpore adoleseenlia sua jtigiim Doniini suave c-lonus ejus
deficioadprtebendum exeniphnu. Qui igittir idoneus leve apud Cistercium susceperat, postraodum vero
rron sum nec prseesse, nec coesse; ubi potero esse, rj reverendissiuio viro Dei Bcrnardo primo Clarseval-
nisi ultimum el lulissinium eligain locum, scilicet lis abbale constituto, sub ipso in eodem ccenobio
omnibus subesse? Et hoc quidem valeo; huroilia, coelestibus discipliuis instituelialur. Cumqtie doce-
imo vera, de me senliendo : nihilque me probibet, retur a pio Patre carnis incentiva sacris orationi-
imo plurinium verilas ipsa monet suhesse cuntiis bus repallere, petulanles et inquieios adolesccntise
aiiimo, licet prceesse cogar ofiicio. Tu DomineDeus, inolus labore manuuni, vigiliis ct jejuniis edomare,
ipse es, qui subesse raones; et nihilominus prsecsse delicatus adoleseens pusillaiihiiilate victus, sacro-
jubes. A le expeto ut humilem simul et utilem in runi qiioque exercitioium assiduitatem pertaesus,
injuncto me facias minislerio : humilem, vera de ihiniis patienter verbtnn posl tergum monentis au-
nie sentiendo; ulilciit, recla de (e loquendo. llltid diebat. Inlerea Cluniacenc.es fratres audienles, qu- d
inspira cordi, boc niinisfra ori. Da sermoiiem re- idem adolescens Ordini Cistereiensi se reddidisse.t,
ctum et benc sotianlem in apertione oris mei, qtii iiidigiiati sunt vehementer, asserentes eiun hoe
dixisti: Aperi os tuum, el implebo iltud (Psal. LXXX) : juris ralione nullo modo facerc potuisse ; quippe
ut omnis familia tua benediclionibus replealur. t qui ipsortim monasterio a parenlibus suis, secun -
CAPUT VIII. duni Regulam S. Renedicli, puer promissiis fuissei.
Inaslipulalione eliam snac asscrtronis nionstrabant
Quanta dislrictione domnus abbas Gnerricus consc'ex- terram, quam a parentibus ipsius cuiri eo Clunia-
tiam suam in obitu suo discusserit. censi nionaslerio fuisse donatam memoralani.
Perpende,. lector, sinceiitatem conscienlise san- Gumque auttoritate B. Bernardi prenrerenttir, ne
clse viri hujus, qui tam fiducialiler sibi facile esse r eum publice repetere prsesurnerent, ad callidiora
pronunliat, quod paucissimis el perfectissimis di- sese argumenta veriere. Missus est namque prior
vina concedit benignitas, cunclis videlicet animo sub- quidam ab ipso sunimo priore niagnse illius doinus,
esse, quamvis cogantur oflicio prxesse. Cum au- ut, si fieri posset, blandiliis et fuasionibus suis ju-
tem fidelis servus Domini Guerricus, fidelissiina venem illitni circuniveniret, qua<^iiiis, abdicalo Gi-
dislribulione conservis^suis annona domini sui dis- stercienei Ordine domoque Clarsevallis relicla,
pertila, plenus dierum et virtuluni tralisiturus cs- sporitanea volunlate Cluniacum se transferret. Y'e-
set de hoc mundo ad Patrem, taclus segritudine, niens ilaque memoralus prror Claramvalleui, spe-
ipsiusque cegritudinis molestia ingravescente, ad ciem pielalis, quam foris iii vultu ethabitu praeten-
extrema deductus esl. Ctiriosius vero cunctos an- debat, intus habere credebatur. Sed heu, nusquam
gulos conscienliae suae eo disculiente, ne si quid - tula iides, ideirco fallimur omnes. Heu ! vse illud ,
forle esset perperam gestum et inemendatum, di- quod inleiiiatur peccalori terram ingredicnti duabus
striclum sibi Judicem offcnsum redderet, et mali- viis (Eccii. m): cujuscor et cor divcrberat conscieii-
gnis spiritibus occasionem calumniandi p;;eberet, tiaiii, in ipsa quoque religione (quod sinegcmilu
recordalus est libelli Sermonum quem fecerat, si- dicere non possuraus), duplicitaiis et maledictionis
mulque niemorise occurrit Palres statuisse nullurn spinas gerniiiiare quandoque deprehendltur. liic
absque generalis capituii licenlia libros facefe de- enim, de quo loquiiniir, prior, conveniens magistros
berc. El graviler ingemiscerrs, convocalis fratribus ffalrum , pelebal sibi dari licer.liam loquendi fralri
dixit : Enfratres, dum vestris profeclibus invigilare Roherto, gratia visitarrdi et consolandi eum se ve-
vestrceque petitioni parere sludui, crimen inobe- J nisse teslalus. Sed quis hoc tali viro negarel? Quis
dientise, quod, testanie sancto Samuele (/ Rcg. xv), non crederet iiovum Christi tiruhctiluin de tanti
quasi scelus idololaliiae est, incurri. Libellum nempcs senis cedificatoriis verbis viilutis incremenlum ca-
Sermonum, quem rogatu veslro dictavi, lemeraric s pere, quo validior ad vitia propulsanda eflicerelur?
nimis absque capituli geueralis licentia edere prsc- Sed heu , pelle sub agnina deprehensa est mens lu-
sumpsi. Quapropler qiiantociiis illum afferentes, pina; et qui credebatur ad virlutem provocare,
igne cremate, ne pro culpa inobcdientia; ullricibus ; suadet rudi adhuc militi stationcm suam deserere,
gehennceflanimis tradar coiisumendus. Dei vero pro- arma projicere ; nec lam sponlanea quam misera
videniia accidit, ut jam in aliis quaternulis tran- voluniate crudeli hosti ultro se tradere. Quid plura?
scriptiis esset liber : Deo aliquid melius pro nobiss Suadet el persuadel delicalo adolesc.enti duros Cla-
et in hoc disponcnte, ne videlicet sancta Ecclesia,, ravvallensium labpres fugere, Cluniacensium moliia
ipsius et praecipue Cisterciensis Ordo, tanlse erudi- carnemque magis quam spiritum redolenlia insti-
tionis gratia privaretur. Mirabili liainque tempcra- tuta capessere. Sequilur itaque ovicula lupum ,
mento ila litteralis scienliae lepos in volumine illc» nesciens se in.horrendum aposlasiae ruere bara-
tuniet; et Christianae simplicilatis humilitas sic irt thrum. Yenerabilis aiileiu Patcr Bernardtis, licct
eo resplendet, ut non moclo minime onerosus, ve factttni hoc cegerrime ferret, dissimulavit lainen, ne
1'iim etiam gratiosus valde sit iegenLibus. Porrc> ltedentibus se vel in aliquo talionem redtlidisse vi-
igiiitum eloquium Domini vehemeiiler, quod in scr- derelur. Postea vcro qtiam aliqiiandiu dissimuia-
(20) Serm. in Rogation.
 1061 EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. III. IG62
yit, eunideni fratrem sialurt per epislolam revo- A , CAPUT XI.
care. Quo dictante domntis Guillehnus Rievallis ,
monasterii piinius abbas, in membrana scri- De Rainaldo monacho, qui vidit B. Mariam fratres
ens eaiiiciem excipiebal epislolam. Erant aulem
Eoslea meienles visitantem (21).
ambo pariter sub dib sedentes. Ad diclandum quippe In coenobio Ciarawallis fuit monaclnis quidam
seerelius, septa monasterii egressi fuerant. Subito religiosus el bonorum memoria dignus, humine Re-
autem inopinatus imber erupit, el is qui seribebat, naldus, vir bonae simplicilalis, tiinens Deum et re-
sicut ipso refereute didicimus, charlam reporrere linens iiinoCeiii-iamsuam ab infantia sua usque
voluit. Ad quem JPater sanctus : t Opus, inquit, ad seneclajn. De hoc senior ille, qjicm supra dixi-
Dei esl ; scribere ne timeas. s Scripsit ergo episto- mus de rcligiosis pcrsonis Ordiiiis nostri. prsecipiia
lam in niedio imbre, sine imhre. Ciiin enim tmdi- desenioribus tain monachisquam cpnveisissuse Cla-
que . plueret, ciiartam expositam viiius operuit rsevaliis. phira l.tlerarum monimentis tradiciisse.qua:
cbaritalis ; et qua; dictabat epislolam , scheclulam eadein fide qua ille ea expr. ssit, rros inseruimus, itj
qtioque pariler conservabat. Et hacc quidem epi- scribit: t Yir Domini RenaUius, licet ante convei si-
slola ob tani grande miraculuiii in codice epistola- oiiem suam per triginta aiinos et in habitu ssectrlari
rum ejus a fratribus noii immerito prima est ordi- degeret, non taraen ssccuiariter vixit, sed operibus
riata. Hujus vero epislolas lexlus hic eral: Salis et pietatis insistens, in corpore suo gloriticareeipor-
plusquam salis, susiinui, clilecte ftli Roberte,,"etc-. lare Deuni soliiciius luit. Na:n inter eseiera bona,
quce cordc integro faciebal, etiam.corporis inlegri-
CAPUT X. r[j tatein Doniiiio dedicavit, cujns opitulante gralia in-
centiva libidinum, et carnis spurcitias, ab ulero
Quanli periculi sit, professum Cisterc. Ordinis ad malris suae usque ad diem inortis, inipolluto calle
alium Ordinem declinare.
transivit. Suscepto autcm monastico iiabitu in nio-
. Accepta itaque et perlecta liac epistola, fraler naslerio Sancli Amandi, viginti et eo amplius an-
ille, niox ut diligentis se abbalis el propinqui sui nos ibidem in sancta conversatione transegit: ubi et
characterem recognovit. perpendcns quam intimis sanclitalis suse non parvum specimen oninibus de-
eharitalis visceribus calaiiitini linxcril, siniul ctiam dii. Indc majore viriutum ardore flammescens, ad
consideraiis quaiii dissimilibus sltidiis, in loco ubi doiniim Clarsevallis Dei semulatione se contulit, an-
lunc manchal, ct i!lo quem inconsulle reliqueral, tea lanieii praemonitus a Deo revelationibus niultis.
vivereltir, .coiiipiiiicius resipuit et, licet sero , se Quanlos vcro labores, quanlasve molestias, a fratri-
errassc, vel polius ab aliis in errorem missum in- bus Ordinis illius, dutn felicibus ejus aclibus invi-
gemuit. Spiritum denique libertalis lota mente con- clerent, et ab isliiismodi proposilo eum averlere cu -
cipiens, lociim quem iiiordinate petierat, ordinale pcrent , bea.tus isie pertuleril, superse.leo dice-
deseruil; et Claramvallem rediens, sub discipliua re, duiii legentium ta:dio volo consulere. Susce-
beati Patris Bernartii in tanliiin profecit, ut ,suc- pl:;s autem m Claravalle, illico ad novam niilitiam
cedentlbus viiiutum incrementis, Domtis-Dei post- virilrler se accinxit, et ex niilite veterano fortrssi-
niodum sit abbas constittittis. Perspicue docemur munr se nobis lironem exbibuil; in laboribus, in
•hocexemplo onmein hominem Cisterciensem Orcli- vigiliis , in jejuniis, cseterisque sanelav disciplime
nem professtim, nequaquam absqtie gravi periculo c' obsequiis, seipsum tnta die morlificans. Habebat
animae suae, ad alterius rcligibriiVvei Oniinis pro- auteni incessanter orandi sludhim, et in oratione
fessores declinare posse : imo, ut, quod verum est niirabilem vim lacrymarum. Quadam igifur die cuni
ingenue fateamur, nriijus bonum , quod enerviter in Iaborem triticese messis cum cseteris exissct, se-
greg;;tiis paululum a conventu, cum magna aniirii
" deseril, perdit; et miniis bonuni, quod rnajus eli- delectatiojie
gendo , sibi illicitum fecit, niinime consequitur ; coepit intueri nielenles, secuiii reputans
insuper etiam foedissimo aposlasisc cauterioiniist.us pariter et admirans quia videlicel tot snpientes, tot
perpetuse coiifusionis nolam, nisi resipiscat, non nobiles ct delicati ibidem viri propter amorem Liiri-
evadel. Ut auleni assertioninostrse, remoto dubie- sti Iaboribus alqiie serumnis seipsos exponerent, et
tatis scrupuio, fides adhibeatur, quoniam in ore ferverilissimum solis ardorem ctini lania aiaCiilate
diioruni testiuin slat omne verbum, aliud exemplum suscipererit, ac si in horto deiiciarum suavissimse
in astipalatione veiitafis subnectimus, Abbas qui- fragranlise poma decerperent, vel in mcnsa Jaulio-
dain de filiis Claraevallis in partibus Italiae abbati- ribus epulis plena deliciosissime convivarent. Inde
zans, licct aiias religic.stis, pro quadain tamen culpa ergo prolerisis in cceluni oculis ac nrairibus, grales
sua ab oliicio praelalionis depositus est. Quanr de- Doinino referebat, qtiod eum tanlic miilliliidiiii,
jeclionenr suam rninus palienter ferens, quam de- quamvis indignunr et peccatorem, ailjur.xerat.
beret, iiidiscrelo quoque dolore stinrulalus, Ordi- Dum haec et similia animo volveret, ct prse im-
neni Cislercrensenr deseruil, et Cluniacum se eoirtu- mensiiate Isetiiiseseipsum vix caperet, en subito ap-
iit.Ubi dum aliquanto lempore in simplicitate cordis paruerunt ei quasi tres matronss venerabiles, vul-
sui DpniinOsecundum Ordrnis illius institufa servi- -Q . tibus , roseis el candidis veslibus renitentes, qua-
ret, Detis qtii solus sitnplicitatem cordis rntuetur, rum una, quas proecedebat, veste fulgenlior, forma
p.rteteritoruni laborum ipsius, quos in Ordine Ci- venuslior et stalura procerior apparebat. Descende-
slerciensi desudaverai, recordatus, per revelalionem banl vero de monte propinquo ; et appropinquabant
ei insinuare dignatus est, quod neqiiaquam in Or- coriventui fratrum, in ipsius latere montis frugcs
dine illo aiiimaiii suarn salvare possel: quippe qni metenlium. Quas cum ille vidisset, prae niniia a<l-
elsi in oculis hominmn in niinori bono stare vide- miralione turbatus et obsttipefacius, erupit in vo-
reiur, anle; coiispectum tamen ipsiusa majori bono cem bujusmodi: < Domine Deus, inquit, quaenam
cecidisset, ideoque niinsis bonuni inodis oinnihus sunt istae feminae, tam formosa;, tam revereridtc,
iiifrucluosuni sibi fecisset. Hac itaque revelatiorre quse, pi'aeter aliarum consueludinem feriiinarum,
senes ille salubriter admonilus. gralise Dei se lam conventui nostro appropianl ? i Et dum talia diceret,
r.iiseiicorditer ab errore suo revocanti rreqiiaquam aslitit ei quidanv veneranda canitie, stola candida
ingratus cxstitit; sed coniinuo a praecipitio prceva- coopertus, qui dixit ad eum : « Major illa, quce cae-
ricationis pedem retrahens, Claramvailem quanto- teras prsecedit, ipsa est virgo iriater Jesu Christi
citis rediii; ibique de praeterito errore suo pceni- Maria; alia;, qua; sequuntur, sunt S. Elizabeth, et
tentiam agens, et deihceps vitam suam in sancla S. Maria Magdalena. » Ille vero cum audisset ma-
conversatioire corrsummans, beato frne quievit. trem Domini nominare, commota sunt omnia yiscera

(21) Visitationem hanc refcrens Caesarins, pro raevallis laudet liurc auctofi.notum, errare credittir
S. Elizabeth S. Anriam pon.it. Sod cura JibrtimCla- ipse.
I0G5 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1064
cjus stiper p.elale nominis illius, quam velienienler AL slanler efflagila, ul In benepJacito niiscricordise'suae
amabat, iterumque percunctatus cst tlicens : « El alia qjiceciinqiie volucril mihi prseparare indiimenta
qtio tendii, domine rai, qun tendii Domina nostra.? t dignelur. Polens eiiim atque benigna est, dives in
Cui ille respondil: « Ad visitandum messores suos oiniies, qui htvocant illam. r Quid niulta ? Ego, qui
venit. i Ilis ita diclis, persona qucc loquebaiui; re- morli proximus a:sliniabar, vellem nollem, revoca-
pentc disparuil. Quo viso vir Dei plus magis intra tus sum ad tolcrandas vilse liujus cerumnas ; ipse
se stupuit. El reductis ocuiis ad sanclam Dei geni- vero, qui sanus videbaltir atque incoliimis, non am-
tricem, et ad comites ejus, altonito visu inlendebat plius qtiani vrginti quinque diebus postea supervixit.
in eas. Ulae auleni moderatis gressibus incedentes, Qui taiidem, cursu vitaeleliciter exacto, corruptibilis
venerunt una post aliam tisque ad conventtini. Quse carnis indunienta deposuit, et slolam immortalitatis
ctiin inlroissent, separata; ab invicem dearabulare perbealissimam Dei malrem, ctii devoie servierat,
cceperunt, tanquam gratia visilationis, huc alque il- juxta fidem promissionis illius, absque dubitatione
luc, inter monachos et conversos. Et dum ita face- recepil. Non esl autcm sileniio proalereuiidum quod
rent, tandein ab oculis hiluentis evanuerunt, seque istc vir, ante diem sextam.sua; dorraitioiiis, dinn in
in coelos uirde venerant receperunl. Porro vir Dei ecclesia solus post Completorium oralioni hisiarel,
hserebat fixus: el de loco moveri 11011 polerat, us- repeitte pulsata est in auribus ejus tabula defuncto-
quequo miraculum finiretur. Quai.lum vero de bu- rum duobus ictibus tanluin. Quo ille audito, statini
jusmodi visilationeprofecerit, quanttimque in amo- exsiiiit, et petiit iiifirmitorium, pulans ibi aliquem
rem Dei, el ipsius bcatissiime Dei genilricis excre- de fratribus iiifirmis esse nroritiirtim. Se<iduin cer-
verit, amiulanda eonversatio ejtis, et quolidiana pr>tius cogndvisset nulluiu ibi tunc in extremis posi-
vhtutum incrementa monslrabant. Mullas quideni tum, venit ei in nieniem quod ipse esset propter
et alias revelaticnes ssepe drvinitus accipiebat: quas quem siginim hoe factiis fuissct, el quod in sonitu
tamen ad devitandum csenodoxitc vilium, reticere tabula; stia siisi migratio significarctur. In hac igitur
qitam dicere maluit. Nam et banc eamdeni, quam memoria niortis subito totus infremuit, invasitque
per octennium fere sileiilio presserat, parvo tem- curn tremor alqsie-horripilatio carnis, el coepil illico
pore, id est quadraginta, si bene memini, diebus fehricilare, et ingravescente morbo, landcm ad ex-
anfe obitum suum inviius, el quodammodo coaclus, trema pervenit. Porro beats_ Virginis niairis salu-
mihi, licet indigno, lali occasione palefecit. Qtia- lationem, quam antea semper frequenlare soiebat,
dam siquidem die, cum de saltiie animarum ambo quandiu lecto deciibuit, pene incessanler corde et
familiariter lpquerenmr, ego sciens eum virum jtt- ore volvebat, alque ctim verbis ejusdem dulcissimi
stum et sanctum, el a Domino scepius visilalum, in oraculi felieem animani exhalavit. Contigil autem
ea confidenli:<,,;qua illum diligebam, el me ab iilo conversum quemdam religiosse conversationis et
diligi senliebam, ausus sum seiscilari el petere ali- boni leslHKOuiivirum, ipsa diemigraread Dominum,
quid ah illo. Itaquc propter amorem Christi, eipro- ita ut amboriiin exsequiaa simul eelebrareiilur, el in
pter miseraliones ejus, coepi illum medullitiis obsc- eodem mausoleo ambo parilcr tumularentur. Et
crare, ac vehemeiiter ins>stere, ul ad honorem Dei dum ista Gerent, viro cuidam spiriluali demonstra-
iinam aliquam ex suis consolalioiiibus hiihi manife- lum est in visione quod duopulcherrima templa fa-
staret, illhm scilicel de qua me raagis aedificandum bricarentiir in Claravalle, uiiuiii in infirmilorio
censeret. Tali igitur obsecrationeconipiilsus, supra- „P monachorum, allcrum in infirmitorio conversoruin;
dictam visionem mihi narravit. Sed quo tandem af- sed primiim illtid hoc allero Jonge nobilius erat, at-
fectu ? Teslis est iipse Deus quanlo limore et tre- que honeslius, vel venustius. Constat igitur quia in
morc, quanta lacryinaruni iiiundatioiie, quantis ge- gcinina conslruclione templorum, et in genrino ictu
mitibus el suspiriis ea protulerit, ita ul gemitus et labula; mortuorum, designala sit evidenter pretiosa
singiiltus a fundo cordis erumpenlcs, vocem loquen- in conspectu Doinini mors amborum. Templorum
tis saepius inlerrumperent, tanquam si eadem hora atitem difterentia meritorum distanliam indicat
ipsam cerncret visionem. quia, quamvls utrumque sanctuni, lanren allerum
Evolutis autem postea diebus qualuordecim, ap- altero sanctiOrem existere, Credimusapud Deum, de
paruit oi per visuinj Domina angeiorum, incidens cujus misericordise thesauris tantum quilibet eorum
ac praeparans ei ornamenta carrdida et pretiosa, accepit, quaiitum mater gralia impertiri dignata
quibus in proximo vcsliendus erat. Quae cum prse- est,
parasset, colligavit in unum, et recedeus delulit ea CAPUTXII.
secuiii. Quod cum vidisset, suhsecutus est eam, eL
clamabat posl tcrgum ejus dicens: « Eia, mi Do- De monaclio qui labuiam in signum mortis sum
mina mea desideraiitissima, quando habiturus sum audivit.
ista,qua3ini!ii praepararedigiiataes ornamenta?» Cui Eodem mense, quo prsedicttisDei servus migravit
sanclissima Dei genilrix ait: < Quando venies ad ad Dpminum, conligit ibidem tale aliquod farium.
mc, tunc rccipies ea. t 0 visio lsela! o promissio Erat in eodem monaslerio sacrisla, nomine Gerar-
cerla : quse utique tanlo cerlior exstilit, quanto ce- y.
^. dus, vir bonis moribus pollerrs el bene religiosus.
lerius exhibita fuil. Mane igilur facto, inlroivil ad Hic, juxta prophetse consilium (Thren. m), jugum
me ille Dei servus, taiicfuam infirihtira visilaturus. Donrini portavil ab adolescehtia, et levavrt se siiper
Ego enim tnnc segrotabam pene usque ad moriein; s™,quoniam, cuni adhuc lenellus esset et fragilis,
et crat languor forlissimus, ita ut de sospitate mea manum suam ad forlia misil. Laclatus iiaque mam-
eliam medici desperarent, et ol) hoc die pra:cedenli milla regum, et casta discipllna feiiciter educaliis,
fui inunclus oleo infirmorura : quia credebar.t-nie crevit alque profecit scmper in melius, et magno
concilo moriturum. llle vero cum venisset ad me, Dei munere carnis corniplionem, sicul fanf.liares
mullo pielaiis affectu coinpassus est mihi: et ut ejus teslantur, nunquam fuit expertus. Appropin-
posset me aliqualenus consolari, relulit mihi istam, quanie autem liora, qna de mundo ad Deiim trans-
quani in eadem nocte viderat visionem, reptitans rre debehat, die quadani cuiii in ecclesia post Com-
scilicet alque denunlians, quia non propteripsum, jdetorium more solilo remaneret, faclus est re-
sed propier me facla fuisset ad eum. Erat enini hu- pentesonus in amibiis ejus, acsilabula morier.tium
milliinus corde, el nihil lale prsesumens de sua san- crebris ictibus p;rc',ilerctiir. Quoti cuin ille audirel,
ciilaie. Cuiegomox respondi: « Noli, quavso, paier putayil quempiam fratrnm in infirmitorio tunc ob-
amantissime , noli benediclionem tuam inlerprela- ire. Post pauhilum vero, ubi certissime comperit
tione sinistra a le alienare. Qrnamenta, quse tibi quia sonitmn illuni nullus hominuni fecerit, siib.iit
sunt coelitus prseparata, iiiinqiiam allerius erunl; animum tabula illa prognostica, quam vir Dei Re-
sed miserante Deo salva libi et inlegra permane- iialdus ad indicium suse dormilionrs audieral. Jara
buni. Tu.vero piissimam illam visitatricfcin ttiam ins cnim exierat sermo iste inler fratres, el slupl-dos af-
IGSS EXORDIUM MAGNUMCISTERC. DIST.-III. 10(55
toriilosque reddiderat universos; .el duni isla reeo- A proponeret, cum aliunoe tentationis renrediura ln-
gltaret, ascendit in cor ejus qupd ipse per signunv venire non posset. Sed neque hoc silendum quod
illtid mortis debitum solveretur. In hac autem me- hostis ille antiquus multoties ab eo in diversis for-
moria morlis subito pili Carnis ejus inhofrueruni, mrs videbalur, Una siquidem vice apparuit ei sub
et tinior et tremor venerunt super erim. Pfotinus Inimana efligie in choro Clarseyallensi, oculis ar-
ergo invasit eunv pererapioria febris, et infra deei- dentibus et vuitii lerribili. Erat auleni slatura enor-
mum diem consuniptus, feliciter emigravit. De cu- mis atque deformis valde. Qui etiam iridulus erat
jus pia devotione illud silere non possumus, quod cueulla nigerriuia, cujus manicae decurtalse erant,
-qu.asi divinitus factunv ab eo, vel p.otius in eo nri- et vix usque ad ctibiios perlingebaiit; reliqua vero
faculum vidimiis el gratulati sumus. Nam cum ul- brachiorum pars discooperta erat. Venrt ergo et
timum spiritum traheret, et jam vires loquendi non stetit ante hominem Dei, ille malignus apostata.su-
haberet, tribus autquatuor fere horismamis junctas perbo oculo respiciens iilum, et quasi indignans
aique protensas lenuit immobilcs contra crticem, ac quod suggestionlbus ejus tam pertinacitef relucia-
si alirjuo funecolligata; essenl; etciiin caetera cor- retur. Pprro vir Dei slupidus animo, lanquam vin-
inembra huc atque illuc, urgerrte dolore, cre- ctus ienebatur, ut se movere non possel. Tandem
rius jaetitaret, manus tamen, quas, Ut diximus, visitante se Deo, signo Dominicae crucis se munivit,
Eoris
tendebat ad crucem, nunquam ab invicem sepa- cujus virtule perniciosum monstrum evanescens ni-
ravit, nunquam amplius ad se retraxil, et quid bil eum nocuit, nisi quod tentationis auxit incen-
vivens siEpius actitasset, etiarn mortuus indicavit. dium, Evolutis autem postea cliebus paucis, appa-
CAPUTXIII. g i-uit ei in eodem loco, liguram belluse moiistruos_e
De servo Dei Petro, qui Dominum Jesum tempore prcelendens; quse partinr leoni ssevo, partim aquilaa
in altari videre solilus erat. rapaci similis esse videbatur. Stabat vero conlra
sacrificii fortissinium athletam pervicax nionstium, acriter
Inter cseteros, qui in beala illa domo Clarseval- iinminens illi, rabidoque hiatu efferebatur in eum,
lis, exemplis, exliortalioriibus el oralionibus san- quasi vivum devoratura. Sed diiina virtule repri-
clissiini Patris nosiri Bernardi, in robur spirituale riiebattir, nt eum tangere non valerel. Tunc deiiium
evaserant, et virtutura arcem conscendere didice- ad invoealionem nominis Chrisii phantastica bellua
rant, senex quidam erat, nomine Petrus, cognomento repente disparuit. Qua recedente illico vir Dei lan-
Tolosanus, vir multse pufllatis magnseqiie devotio- tum su.pradictse passionis incendiunr perliilil, ut
riis. Huic unum semper a puero stttdium atque de- evidenier agnosceret ibi prsesentem fuisse illum de
siderium fui|, seipsuhv crucifigere mundo et mun- Isaia fabrum, qui sufflat in rgrie prttnas {Isa.uy).
dum sibi. In juvenili autem setate, antequam Cister- Unde quia vidit violentiam tentationis patientise suce
ciensi Ordini se suhmitleret, habitavit in soliludihe, modtim excedei-e, definito consiho statuit seipsum
jejuniis et laboribus multis velerem hominem in se abscindere, malens in hac parie apud Deum: peri-
niorlificans, et sacrifiCiurii spiritus contribulali quo- clitari quani in barathrum luxurise labi. Jainque r.i-
tidie Doraino in ara cbrdis immolans. Denique her- hil alitid exspectabal, hisi ut novacttlani, vel aliud
his agrestibus el pane Iexiva confecto iugiter utens, quodlibet ad hoc idoneum ferramentum reperire
liiulto ibi lempore Christo miliiavit, et innumera posset. Veruin misericors et miserator Dominus,
"bellatentalionum a spiritihus malignis, protegente £ ille adjutor in opporlunitatihtis, in Iribulalione
se Deo, fortiter su.peravit. Postca aufein, comperta (Psal. ix), ille qui solus laborem cl dolorem consi»
cClebri faina de sanctitate beati Bernardi abbatls, derat, -famulum. suum noluit in tanio agone dese-
alque ipsius iiionasleriL Clarasvailis, cum magno - rere; sed fecit.cum tentatiorie provenlum, ul susti -
spiritualis desiderii fervore ad eumdehi locum se nere posset (I Cor-.x).
contulit, quatpnus in tanta congregatione justorum, Itaque dormienti apparuit angelus Domini .in
veiut in tabernaculo Doaiini, in seeuritatem et ah- forma juvenis, dicens se medicum esse p.eritum.,.
sbonsionem a"turbine et a pluvia tiilior viyeret, siib etejus rei gralia.advenisse, ut eum secarel, et ab
disciplina praedicti Patris, quod sibi deerat perfectio- illa passione sanaret. Quod ille gratanier accepit.,
riis, consecutuj'us, ubi eliam per miiltos annos et voluntati ejus inContinenti seipsum exposuit. A
Gliiislo; Doiniiio.feliciter serviens, usque ad exitum quo dum incideretur, tolerabat in omni patienlijt,
vitae suse perseveravit. Huic autem, cum adhuc vi- secantis roanum et doloris acerbitatem. Ciimque
vens esset, Doriiinus per visionem apparere dignatus evigilasset, ampiilationem illam in se veraciler et
est, residens in throno subJirai et sanctorum niillia niaterialiler factarii esse putavit. Ubi vero cognovit
cum eo. Videbatur auteih ei quod ad judicium co- niembra quideiii corporis integra sibi mariere, ten-,.-
l-amDoniinoduceretur. Cumqiie Irehvendse majestati tationem autem radiciliis. in se abscissam, ila ut
pi;eseiilalus fuissef, pavidus ac tremebundus procidit nihil oninino-nrojestise postniodiim ex ea senli.reW-.
ad pedes sedentis inihrono, flagitans, ut sui mise- divihse gratioe, siciit dignuin erat, gralias referens,
rereiur. Dixit aulerii illi DOminus : t Quid tibi vis curavit lanto alacrius currere viam rnandalorum
faciam? i Af ille : « Domirie, ut saivus fiam, » Et Dei, quarrio bonitalem ipsius in suis lentationibus
Boiiiinus ad eum : « Vade, convertere eilo ad ser- D iargius experiri meruerat (22).. Ab hpc itaqne tem-
vilium meuni, ct in eo jugiter persevera; nec de- pore, exstinclis in eo passionum carnalium incenti-
erit tibr salus quam postulas. » Hanc efgo pro- vis, ccepit illum Dpmirrus in benedictionibus dulee-
inissionem firmissimum pignus aelerriaesalutisha- dirris suae visitare, et implere splendoribus animanv
Ircns servus Dei Petrtis, mundunv perfecte dese- ejus (Isa. LVIII),iia ut ex sententia dicere possel :
ruit, et seiotum divinis obsequiis mancipavit Secundum multiludinem dolorum meorum in corde
AcCinxit itaque forlitudijie lumbos suos, et robo- meo, consotaliones tum Imtificaverunt animam meam
ravit brachium suum ad expugnandas nequitias (Psat. xcrrr). Ex tunc ergo, et deinceps, increpanle
spiriluales, qriaeillum postea nmllis diebus et arrrris Domino hras arundinis (Psal. Lxvrr), quieverunt
acriter impugnarunt. Siiper omnia vero spiritum ab eo penitiis slimuli carnis\ et reqnievil super
fornicationis infestum tolerabat : qui eum lam dor- eum Spirilus universse consolalionis. Magnificavit
miendo quamvigilando, magnis tentationum aculeis enim Dominus miserrcordiam suam facere curn ilio
continue stiraulabat. Propter quod sibimetipsi vehe- (Psal. cxxv), thesaurizans super eum jticttnditatem
menter indignaris, in labore et avrumna, in vigiliis et exsullalionem, atque in bonis omnibus satians
et jejuniis multis, aliisque posnitentiae cruciaii- desider-ium ejus. Quem enim diu potaverat vino sa-
hus carnem suam incredibiliter affiligebal, ita ut lubrisamaritudinis, postmoduni inebriare dignatus
meiite turbatus, abseindere sibi virilia plerumque est nectare suavissirha; contemplationis. Iniercsetera
(22) Hanc eliam euiiuchizationem Gcelarius referens, in circumstantiis fallitur, ut ad Dislinct. ejus 4
videre cst, in tom. II Biblioth. Cisterc.
'
PATROL, GLXXXV. Sk.
10G7 ADDIT. AD LIBROS DE YJTA S. BERNARDI. I08S
vero Dei dona, speeialera acceperat devoiionis gra- A ginta in liabitu monachali Domino serviens, car-
tiam in oratione, prcecipue vero in Dominici corpo- neni suain ctini viiiis et conctipiscentiis assidue
ris et sanguinis consecralione. Unde fratres, qui ei crucifigebat, lor.giimque diulino cruciatu martyriuiri
ad missam ministrabant, satis superque miraban- trahebat. Qui pritisquain Cistercierisium Ordini se
tur in eo redundaniiam Jacryma.um, qua totus ibi- conliilissel, mulio tempore vixit in monasterio
clem aflluere solebai. Revclabal ei Doininus dc se- Sancli Albini Andegavensis. ubi religiose convef-
cretis coelestibus magna el multa, alque innumeris sarrdo, formam bonoriim operum se ipsum exhibuif,
cousolalionibus eura,seu dormiendo, sett vigilando, et magnse sanctitalis spem ejusdein loci frairibus
sau ctiam menie excedendo, creberrime visitabat : demonslravit. Unde eliam tani ab abbate quam ah
Qucesi omnia lilleris niaiiilarentiir, magni voluminis universitate congregationis in magna reverenlia ha-
comprehenderent quantitatem. Unde quiamihi lon- bebatur et diligebalur :.b omnibus. Erat auleni in
gumestatque onerosum etiamillaqusedeeodembeato possessione monasterii quidam locus, qui niagis
viro comperta sunt mihi, universa slylo exprimere, solitarius magisque quieti religionis videbatur ac-
uiium ex eis saltem, quod slimulante conscientia conimodus. Ad hunc igitur cum paucis fralribus,
peniltis reticere non audeo, sicut ab ipsius ore au- anhuente abbate, se conlulit, ubi in cellula angusla
divi, specialiier refero. Quod quidem tale ac lanlum reclusus atinis plurimis habilavit, ut.et arctiori con-
cst, ut ex "uno hoc a fidelibus auditoribus cselera tinentia se ipsuin aliligerel, et de ausleriori conver-
credi vel ajslimari facile queant. Yereor siquidem satione sua infirmioribus fratribus molestiam non
et mtiltuni vereor Deum meum offendere, si rem inferret. ItaquC jejuiiiis el Oratidnibus dres noctes-
gloriosain ,ulque mirabilem, quse vel niihi soli, vel nr> que congeminans, rron nrodo carnis edulium et Jau-
forie rarissimis credita est ab eodem Dei famulo, tiores epulas, quibus inlerdum fralres illi ex pri-
•quorum lamen nulluni bodie superesse exislimo, stinamonasterii consueliidineutebanlurjundittisre^
silemio meo perire permittam, in qtia Deuui glori- cusabat, verum etiam cibo quadragesiniali, et ipsius
licari, et miiltoriim fidem alque devolionem sedifi- aquas potu ssepius abslinens, parcissimo victu cor-
cari posse, confidhnus. pus debile sustenlabat. Hanc auteni contiDentiaevir-<
Igitur, dum sacris altaiibus offerens vivifica sa- luiem non sine difficultate magna olrtinuit, sed
cramenia vir beatus adstaret, in ipsa perceptionis post longuni inedia; eruciatum, post inenarrabiles
hora tenenli in nianibus super calicem sacrosan- gemilus et singultus, cooperante gratia Dei, tandem
ctum Domini corpus, apparebat in specie parvuli genuinas ventris el gtilce illecebras cura cseteris vi-
speciosi parvulus ille speciosus forma prse filiis tiis a propriis sedibus exturbavit. Quadam ilaque
hominum, verus Deus et verus homo, Dominus no- die cum venisset ad eum salutandum unus de se-
sler Jesus Chrislus : ille milis et humilis corde, nioribtis monasterii, pravcepit ei carnium refectio-
qui seipsum sapientibus et elalis abscondere, et nem apponi, eo quod debilis et longo itinere faliga-
parvulis revelare consuevit. Quod cum ille-cerneret, tus esse videretur. Senex vero ille respondit se
iremefactus pra; fulgore atque reverenlia majestatis nullo modo carnium cibunr guslare, nisi ipse qui
illius claudebat oculos suos : non enim audebat minislrare jusseral causa charilalis, secum inde re-
respicere contra Dominuin. Qui etiam tunc ciausis ficeret. Cujus familiari amore et persuasione quo-
oculis videbat eum, sicut apertis. Cumque declina- dam modo coaclus, atque ipsius, tit postea fateba-
ret vultiim suum in alterani partem, et aliquandiu „ tur, obsonii quantulacunquc aviditate illectus, tit
nraneret palpebris obductis, facieque sic aversa, vi- ^ comederet acquievit, finitoque prandio senex amico
debat eum nihilominus sicut ante se positura, ali- et bospiti suo valefaciens, ad monasterium rediit.
quando super manum, aliquando super brachiuni Post cujus discessum confestim frater ille ad se re-
suum : miro videlicet atque ineffabili modo, tan- versus, coepit a fundo cordis alta suspiria trahere,
quam si alios oculos haberct in occipitio, vel in et ingemiscere graviter, quod tanli temporis propo-
tempore defixos, quibus eum inlueretur. Hac autem siium tam frivola occasione fregisset.
lain dulci lamque mirabili revelatione, non semel Vix talia coeperat cogitare, et ecce repente qui-
aul bis, sed frequenter ille vir helificatus est a qam ad feneslram cellulse pulsabal." Cui cum ape-
])eo, ut per qualuor aut quinque menses singulis rtiissel, tremefactus in conspectu illius obstupuit.
fere diebas iili appareret. Quse si aliquanlo diutius : Eral enim persona reverendissimi vullus ethabitus,
inlerdum tardare videretur, lanta inerat illi cum ac stipra hominum modum mirahilis, cui similera in
l)eo faniiliaritas, lanta de ejus pielate frducia, ut onrni elegantia ipse non viderat. Y7estimenla ejus
ipsius sacrificii consummatione protelaret, nec fa- eandida el pretiosa; capilli capilis ejus srcut lana
cile illud vellet explere, donec reddita sibi lsetiliai alba, et sicut nix. Facies ejus singulari reftilgens
salularis Dei, consuetam benedictionem mereretur venustate angelum potiusquarahominemindicabat.
accipere. Hsec ego, sicut jam dictum est, fideliler Verba oris ejus plena suavitate et gratia erant: et
ac siinpliciter narrare curavi, quemadmodum ipso,, superccelestein sapientiam mirabiliter redolebant.
cui tauia gralia collata pst, referente cognovi. Nami Denique quidquid apparebatin illo, supra hominem
cum ei faniiliari aflectu propler saiictitalem ipsitis; esse videbatur. Nudis tamen pedibus incedens, di-
adhacrere satagei'em, muitumque de ejus solamiiie; D * cebat se peregrinum esse, ei de. remotis parlibus
atque allocutione penderem, hanc ab eo visionem,, gralia visitandi venisse ad illum. Qui blanda saluta-
sicut et alia nmlla, precibtis magnis, et quadami tione prsemissa, ccepit eum super iis quse nientevol-
violentia charitatis extorsi, ea tamen conditione,, vebat farailiari et amica increpatione, tanquam co-
nL nulli ante obitum ejus prsesumerem indicare , giiationum illius cognitor atque inspector esset,
quod et facile polui observare. Parvo namque po- convenire et dicere : « Merito quideni ingemiscis ,
siev tempore superstes, felici taiidem consummatiis5 merito plangis super excessu tuo, quo nunc diutur-
agone, coilectus est ad palres suos, cum quibuss niini laudabilis parcimonice propositum deliciosa
iitinc, propitio Deo, in Ciaravalle quieseit, ubi reli- charitate rupisti. Non bona est charitas , quse de-
giose corrversatus, supremum quoque claudere diemi struit charitatem. Improbanda est pietas illa, quse
ardeuli devotione senrper optavit. . animas laedit, ut corpora foveat. Et nune audi
CAPUT XIV. exemplum, quod tibi propono.Eral in partibus Hi-
sanctimonialis feminarecJjisa : quae pane et
De venerabili Guillehno monacho, qusm angelus Do-" spanise aqua, vel semicrudis interdum oleribus ulens, con-
mini pro cutpa sua corripuit, el vwniteniiam eil versatione sobria et casta petulantiam carnis virili-
injunxil. ter edomabal. Huic aliquando iiistiiictu diaboli de-
Eral eodeni lempore in Claravalle monachus qui- siderium hoc maltim incidit, ul carnein comedere
dam vencrabilis, nomiiie Guiilelraus, setate pariterr vellet. Quse ditt multumque leritalioni reluctans ,
et riligioiie provectus. Hic anni3 fernre qiiinqua- ciim jam violentissimas iniiiiici suggestiones susti-
 1063 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. III lO-Tt
nere non possel, manibus illicilo desiderio datis, A redderel. Siisceplus vero a beato Bernardo abbate, et
ad eonseiisum irahebalur. Jussit itaque sibi carnis dcsideralo Clarsevallensi collegiosociatus, tanlain eo
eduliiim prceparari. Quo super iiiensam posito, prius- virtuliimgraliaradiavit,utin onrnisanclitate mirabi-
quam gustare prsestitueret, prostrata in oratione lis apparerel, etiam quibusque perfectis, Huic ergo
voce lacrymabili Doinhrum supplicabat, ut ei non multas elniagnas consolationes per Spirituni suinn
permitterel prseparatum langere cibum, si hunc sa- pius Pater mittebat, nruliaque iiii, quod pro certo
Juti animae suae periculosum fore pra;scirei. Sur- eomperimus de secretis ccelestibus revelabat. Ipse
gens vero ab oratione, ad mensam ingredilur, et tamen, quia xenodoxisepeslem incurrere meluebat,
dala benedictione operciilum submovet, quo carnis de limiLispaucissima, ipsaque paucissimis refere-
iereulum velabaltir. Et ecce pro carnibus quse ap- bal. Faclum esl autem in una dierum, cum Prima
positae fuerant,_tres pulli corvorura in disco vagien- cantaretur in choro, etipse conjunctus psallenlibus
tes et sine pluniis apparueruhl. Quo viso sancli- siabat in ordine suo, vitulos labiorum suorum in
monialis illa vehementer expavit; et accita sorore, voceexsultationis Domino reddens. Et ecce apparuit
quae illi lninislrabat, rei veritaleni inquiril. Ula ci vigilanti atque psallenti S. Malachias Hibernien-
vero sub obteslalione iremendi judicii Dei respon- sis quondam episcopus, qui in eadeni basilica jacet
dit se iu eodem niensaii non implumes aviculas, honorifice, tumulatus. Residehai vero in cathedra
scd tria frusta catiiis cocta apposuisse. Erat autem juxta altare, annulo, baculo, niilra ca;terisque pon-
•ceilula ipsius supcrripam violeiili cujusdam ct ina- lifiealibus ornamenlis jniiifice decoratus, tanquam
gni flumiiiis sita, quod de saxeis monlibus erumpens, missarum solemnia post fiiiem illius horse celebra-
et confragoso ilinere ruens, prsecipili cursu labilur g turus. Erat autem lunc anniversaria dies deposilio-
adinferiora. nis ejusdera beaiissinri prsesulis, quse etiam omniuni
«Igitur ancilla Dei exsulians et gralias agens, quod fidelium defuiictorum memoria est solemnis. Appa-
exaudita essel ejus oratio, jamque multo veheuieit- ruit qtioque cum eo B. Bernardus, ejusdem Eccle-
tius abhorrens esum carnium, quam prius desidera- sise felicissimus jiastor atque palronus : qui et ipse
verat, prwcepitnigredinis etmalse suggestionis pul- erat vcstibus preliosis et candidis micans, atque
ios cum calino in quo continebantur, in praefatum milratus, nirnime tarnen infulalus. Et raerilo qui-
fljiviiiinjactari.Qiii projecti inamnein, nullatenuspo- dem. Erat enim paterfamilias in propria domo, de-
luere segregari ab invicem, sed fluitanlevasculosu- ferens atque congratulans venerando ac speciali
per undas, laiidem devoluli stintin quenidam sinuui, hospili suo, dignoque honore prseveniens amantis-
eidem cellulse proxiinum : ubi ingentis saxi conca- simttm, cedebat ei Iibenlissime solemnia missarum,
vitas copiosam aquaruni cengeriem stagnat. Ibi ergo ea potissimuni die, qua sanclus ille pontifex curiam
jam-per raulta temporuni curricula assidue rotan- supernam ingressus , et ccelesiibiis hymnis primo
tur,et usquehodie, in testimoiiium miraculi htijus, in fuerat honoralus. Undeeliam ipse bealus pater offi-
jpso vasculo super aqtiasfluiiare videntur(25). >Hare ciosum ac sedulum sese circa eunidem sanclum
ethissitnilia viro perorante, fraler idem compunetus episeopum, et circa ipsius altaris roinisterium, ex-
est valde de gratissiraa illius sermocinalione. Et ca- h.ibuit. Porro beatus anlistes baculo pastorali in-
dens in faciem, fusis lacrymis reatus sui veniain rrixus, defixa lumina versus ehorum assidue tenebat.
posiulahat. Acteptaque pocnilentia, non niodo ah- Sanctus vero Bernardus modo episcopum, modo
soltitiojieni peccatorum, verura etiara coiisolalioiiem p conventum, modo ipsum altare, tauquam sollicitus
pluriinaui ab eo suscipere nieruii. Curnquejam fi- omnium lespiciebat. Hsec visio lam manifesla eidem
ducialiter illi loqueretur, percunclari ccepil ab illo famulo Dei vigilanti, el corporeis oculis intuerrii,
quisnani esset. Cui iile respondit : « Non est tuunv visibilrter apparuit, quandiu psalmus unus in eadera
scire modo quis sim ego,. neque agnoscere unde hora a convenlu percantarelur.
veiiiam, aulquo vadam. >Tunc ille : « Ohsecro, in- Finito ilaque psalnro, finila est visio, sed in
quit, domrnemi, uthodie saltem ingrediaris ad nos, corde videntis deinceps firriri non poluit visiorris
et ministremus libi.t Respondens alter : « Ego, ait, illius pia devotio. Altera quoque die apparuit er
non vestro pane, non veste, non lare indigeo: secl nihilominrrs idem beatus Bernardus, vultu et ba-
abundo omnibus bonis, et habeo cibuin manducare, bilu gioriosus. Quem cum ille vidisset, procidit ad
quemvosnescilis (Joan. vv). Tantummodo sollicilus pedes ejus, orans et petens aliquid ab eo. Cui San
sUinde vestra salute; et vosnihiloininus inde sollicili ctus ait ; « Quid tibi vis faciam ? t Et ille : « Do-
estote. > His dictis cum feslinalioiie recessit : et iia mine mi Pater, si inveni gratiam in ocnlis tuis, in-
repente ab ociilis intuenlis subtractus esl, ut magis dica mihi utrum salvus fleri debeam? t Et sanclus
yisus sit evanuisse, qtiam abiisso. IUevero quauto- ad eum : i Nunquid parva res est ista, quam postu-
eius accitis fratribus qui ei iriinistrabant, jubeteos las? Hodie cum egrederer de paradiso, quam
instantiuspersequi recedenlem, et adhospitium pre- multa"millia liominum foris ad januam reliqui, qui
tibus niuitis cogere. Qui celerrime abeunles, cum utique istiusmodi limore torquenlur, ignorantes
hacillacque discurrerent, nnlluin prorsiisvesligium utique utrum arapre an odio digni habeanlur (24). >
ipsius reperire poluerunt. Unde vir Dei eerlissime 'f His itaque praemissis, dedit ei responsum super
eredidit angelum Dominiadfuisse, qui cordis ejus verbo quod imploraverat. Sed quid ei definite re-
arcana cognoscei'e,etipsum proexcessu suo moeren- sponderit incertum est nobis, quia vanae glori.e
tem lara diilci consolatione valuitrefovere.Decujus pestem vitans, hoc nobis indicare rioluit. Erat enim
eiiam beata pravsenlia tantum devotionis et gratise vir ille circumspectus et gravis in locutione, mul-
mente concepit, ut post anrros ferme viginli, cum lumqtie cavebat ne quid diceret quod stiani ipsius
mihi isla referret, prse.nimio pielalis affectu, etiam gloriam redoleret. YTei'unilameiiex fiducia sermo-
tunc alacrymis abstinere non posset. iiis, et viiltus illius hilaiitate, satis dabatur intcl-
Processu itaque lemporis, cum B. Bernardi abba- ligi, quia jucundtim a sancto Patre super tali verbo
tis celebre nomen, ejusque virtulum fama, necnon responsum acceperit. Isle est Guillelmus, quem
et ctenohii ipsius clarissima religio iibique jatn vul- supra memoravimus (25), spirilum fornicationis in
gata ad praedicti viri notitiam pervenisset, non po- specie phantasticae nieretricis vidisse infirmitoriuni
tuit requiescere spiritus ejus, donec felicissimo ejus curiose circumeuntem, et ex iis qtiaeab ea audieral,
m.igislerio gubernandum se subieret, ut de ferven- et viderat, D. Roberto abbali Claraevallisapostasiam
tiore ferventissiinum, et de sanctiore sanctissinium duorum adolesceulium praedixisse : quod etiam ve-
(25) Miraculum illud continuum rotationis pullo- quasi inceiii sint, sed de vivis, qui bonis operibus
rum corvinerum, cum a nullo notatum sit, dubiiim ad jaituam cceli accessisse dicuntur, adliuc tamea
esl. .. de siia salute incertis.
(2i) Non videtur S. Bernardi loqui de defunciis, (25) Supra dist, 2, cap. 22
Um ADDIT, AD LIBROS EE YITA S. BERNARCI. 1072
riiiu fuisse, fosdaeoruui fuga in continenti subse- A genarius, nullausum tamen senectus vel debilitas bona;
cula desuoiistravit. Siuil aulem et aiia plura, nobis consuetudinis prsepedire poleral, sed quo-
de pradiclc viro Dei coraperta, quae legentium de- tidie infatigabilis animi fervore juvenes.cere vrde-
votionein excitare possenl, sed ea silenlio premi- batur, ita ut vix segrrtudirie gravi compellente,
niJis, dum el fasiidiosis lectoribusHic consulimus, el posset ih infirmltorio deiineri, vix posset efiam a
nos ,ad al;a narranda festinamus. ergo beatus labore messium retineri. Qui aii.juando gravissims
et sanctus, sicut fideliler vixit, ita el feliciter obiit valetutline pressus, cunr in quadam secretioii do-
plenusque dierum et virtulum migravii ad Donri- muncuia lecto (iecumberet, contjgit qiiadam nocte
ntim Desideratam et votis omnibiis expetilam sib; exsiingui lampadem ibi ardentem. Quo viso frater
sepulturam in sanclissimo Clarsevaller.sium coile qtiidam, qui ei tunc temporis ministrabal, surrexit,
gio, Doinino Iargiente, sorlitus. et abiit reaccendere illain. Cumque rep.erisset clau-
CAPUT XV. sas undique ofiicinas, sine igue reversus est tristis,
ct firmalo oslio .cellulaa iterum fecubans obdormi-
De domnoGerardo de Furfa, macjnm sanclilath- vit, Profunda vero-noctc cum sahctus ille vir ad
monaciw. liecesssria surgere vellet, assurrcxit frater, dolens
Dilectus a Deo el lroniinibus Gerardus de Furfa quod liiniinare ei deesset. Respiciens aulem ad for-
ctijus memoria in benedictione est, quemque Ber prc iiacuiam pncscntem, in qua per octo dies antea
cua singulari purilale et -.ancLimonia, beatus focus noii ftierat, vidit ibi prunarum ardenlium
riardussingulari gratia prse cseteris honorabat: mi- non parvam cougericm. Acccnsaque ex cis lam-
rabilcm alque aiiiabilem niniis se universitati con Q pasle, cum stalim ad eamdem fornaculam oculos
gregalioiiis in omni forina religionis exhibebat, Qu reducerel, non modo prtihas illas non reperil, sed
chim adhuc esset monachu&in Farfa, qua; est Tu- ne uliuiii quidemiiiea caloris vesligium deprehen-
seiseiiobilis abbatia, revelanle Dominovrdrt in spi dere jvotuit. Giim aulem uliima acgritudiiiequa et
ritu se iransposiliim in Claravalle, idque gerenieu moriutis esl dectimberct, jam in exlremis posito
oificii, ut cum dsiobiis baeinis singulas officinascir boalus Bcrnardus angelico vuitu ct veslibtis albis
ciiiens, fralriiih manibus abluendis aquam infunde decoratus apparuil,. in ea taraen consislcnfia et ha-
ret. In quo nimiruni dcsigrialuiii fuisse rei exitu: bitudine corporis quam ante obitum habuil. Quem
doctiit, quia.ipse futurus essel qui fralrum Clara; cum ille conspiceret ad se ingredienlera, ei vele-
viillensiuin cxcessus quotidiana, imo fere conlinu: i'ar,os ac venerandos artus baculo sustentanteni,
oculorum inundatione, ac si duobus infusoiiis rnanu el voce qua polerat, suis sermonibus innuit,
abiueret. Cutn itaque dulci hac revelatione prsesa ul sancto venienli assurgerent, et locum sedenti
gitim fiilurorura accepisset, exarsit contiimo ii citius prcepararent. lllis vero .miranlibus-, atque
praecordiis cjus vehemens ignis sacri desiderii, nei qnaercntibiis de quonam sancio senes loquerelur,
oinnino quiescere poterat spirilus ejus, doncc paii premente se segritudiire respondere non polerat.
perum Chrisii, quorcun se servitio deputalum fttiss' Poslmoduih autem, reccpla viiinte loquendi, cum
divinilus cognoverat, consortio jungeretur. Cunv idipsum denuo sciscilarentur, corifessus esl vidisso-
que cacleris floreret virLutibus, sacrse lainen com se sanclum Bernardum blandp ipsum alloquio con-
punclionis pietas speciali praTOgativa peclus eju; solantem, qui cum beneJixisset eum, signo crticis
repleveral, itaut coiuinbinse jiupillae oculorum eju; Q cdiio, lolam eliarn donium benedixit, sulijungeus
raro quiescerent: sed tanquara gemini fontes fer haec eadem verba, et dicens : « Ilcec est donius
ubique, praeseiiim iu celebratione divini mysierii niea, quam sedificavi: Dominus cusfodiat eani in
niaximo lacrymaruin imbre faciem ejtts madida celermnn et in sseculum sseculi. t Benediclione Lla-
rent. Habebat autem graiiam singtilarem, lam apui q.uc &anciissimiPatris sui vir Doroini Gerardus fir-
Deum qttam apud lionjiries, quam universi mira lsiattis, lsctus mortis debittim solvil ; .aeternneviise
baniur et intuebantur vultum ejus, lanquam -vul fonte, quem tanio desiderio sitieral, satiandus. Ali-
Uim angeli stantis inier illos atque dicebanl Hi quanto vero postea tempore elapso, apparuii in vi-
est fratrum amalor et populi Israel : hic est qy sione cuidam converso rcligioso, nomine I.aurentio,
inultum orat pro poptilo et universa societat lsattis atque praeciarus pretiosis etiam veslibus de-
nostra (II Mach. xv), Huic atilem Dominus multas center ornatus, indicans ei quia per Dei gratiam
quod diibium non est, consoiationes in abscoiiditi gaudium seiupilei^nam ohtinerct el gloriam. Fratri
iaciebat, ipse tanien ut verecundus et bumilis, vir Jiiitem irapensius supphcanti, ut ejus beiiedictio-
lutes suas lalere inalebal, ct nullus ei super hujus neni atque suffragia mereretur., benedixil, atque it_a
modi percunctatione, propter sanclitatis iilius reve respondit: « Ego orare non cesso, non soluni pro te,
)'entiam, inolestus fieri audebat. Novilius auter verum etiam pro ipsius iiniversitate Ecclesiae. De
quidam , nomine Julianus , honest_e vitae sacerdos lioc tamen conqueror aliquanttiliim quod fratres
qni de Ordine regulariuni clericorura Clarsevalli s iiifirmarii, adhuc viventem et spiranteni me, prae
contulerat, vidit aliquandp spiritum immtnidtim ii nimia festinatione collegerunt, alque taiiquam pe-
ehoro petuhinter ad instar hsedi pervagantera. Qu n" nitus exanimem, de loco in extremis agentiiim .as-
cum venisset ante ipsunr, aliquandiu subslitit, e porlaver.unt,> Transactis vero posi obitum ejusali-
ccepit eum rictu patulo subsarniare, obscenum ca quanlis annis, constiramalis jain novo clauslro et
pnl contra illum exagitando, et dentes ad iiivieen . nova ecclesia, quse licentia et lienedictiorre beati
liiinutlssinie concutiendo. Cumque recessisset a! Bernardi initiala fuerant, sacra ossa ipsius deJoco
eo, venit et stetit anie hominem Dei Gerardum, e quo primitus lumulata fucrant sublata, in tlieca,
ecepii eum simiiiler petuleum animai pudendis ges qua supra diximus venerabiles Patres , Robertura
tibus irridere. A quo magis irrisum atque exsulfla abbatem, Humbertum priorem , Oilonem subprio-
tmii, illico lanquam fttmus cvanuit, et ultraeum no rem reconditos fuisse, condigno hoiiore ob reve-
vilitis non vidit. Q;ii mox accepta colloquendi li rentiam sanctitatis ejus collocata sunt.
centia, percunctalus est etim uirum irr choro aliquii CAPUT XVI.
in tali illa hora conspexissel. Perpendens auteii
senior eum seereli illitts conseitim fuisse, cenfes De mirabiti gratia cuidam monacho perfectw religio-
stis est ei phanlaslicuni hsedtim se vidisse, qui lu nis speciatiler a Deo collata.
bricis molihus et se ct illmn pariter s'ubsannassct Egregius quidam adolescentiiliis de partibus Ger-
Quod audiens novitius ille, miratus est valde; a maniae oriundus , coinilante magistro suo , studio-
per hoc intellexil quod liiulta hujusinodi eernerei rum causa Parisius adibat. Qui cum iransitum ha-
iicct secretum sutim Deo et sibi, tesie conscientia beret per domuin Claraevallis, magisler ille videns
celaret, Huic autem vii-o Dei, quamvis corpore ni loei conventum et ordinem, nescio quo Dei judicio
iiiium esset debiiis, utpote q;ii jam fercerat nona conipunctus, ad horani peliit et obtinuit. ut susci-
t073 EXORDIUM MAGNUMGISTERC. — DSST. III. iOTi
peretur ad eonversionem. Cumque rogaret adole- A et [Deo piacentem existere , el r.ptid illius cleinen-
sceniul-iiih, tit secum remaneret, peiiitus non acquie- tiam magnte familiarilatis accessum specialiter ob-
vit. Mullum siquidera abhorrebat a consortio simui tinere. Hic ergo amantissimus Domini lola die cum
et colloquio Cistereiensium nioirachorum , saepius- illo-velut in thalarop morabatar, et beata ipsius prs;-
que rogabat Deuro, nunquam sibi dari voluntatem sentia per conleinplatioiiis dulcedinera suavissinie
ad Ordinem illunv causa conversionis venieridi. fruebatur. Per praedictam namque visionem Domi-
Proinde roganti magistro, fratribus quoque mona- rius manifestare dignatus est quanta dileclionis et
slerii adhortantihus cunr dura cervice resistens , gratise stiag pleniludiiie famulum suum repleverat.
nullis praedicaiionurir machinis poterat expugnari. Itaque cum in omnibus sancti Ordinis exerciliis de-
Caeterum, quam mirabilis sit Deus in consiliis super yolus el fervens existeret, el per coiilinuu.m sacra»
filios hominum, quamque irrefragabile slel sempi- compimctionis studium miscricordiam Domini im-
iernae prsedestinationis ejus arcaniini, quis digne ploraret, quadam nocte apparuit ei in somnis ange-
admirari sufliciat, qualiter scilicei electorum suo- lus Doinini, et introduxit eum in quemdani tliala-
rum menles misericorditer immtilat, ridens eprum nmiii gloriosum, in quo videbatur Dominus Jesus
vana conamina, insuper voluntates sibi adversas ad Cluistus in cruce pendere, et beala materejusvirgo
pietatis lineam dirigens, qualenus in ipsis, et de Maria, cum beato Joanne evangelista juxla crucera
ipsis, loco, modo et tempore, quo ab aelerno decre- illius slare. Qtiem cum ingi'essus fuissel, lanta; sua-
yii, proposiium voliinlatis ejus irapleatur? Eadem yiiatis frag-rantiam sensil, ac si c.ellamaromaiicam
ilaque nocte, dum prsodicitis adolescens jnonila fr.v respersam omni pulvere pigmentario inlroisset. Yri-
irum mente revolveret, facla est vox divinitus ad 3 dens vero Doroinum niajeslaiis passionis et crucis
eum, dicens : « Si hinc recesseris , et Parisius ve- su;e signa piissima dignatione sibi reprsesentantem,
iieris, usque ad Peuleeosten morieris, et sine dubio prostratus in faciemsolo tenus adoravil, benedictio-
morieiis. * Ad hanc itaqtie vqcem juvenculns ilie. nemque ipsius lotis medullis cordis flagilare ccepit..
tnultum obstupu;t, necduiu tamen potuil durilia cor- Quam etiam benigna largitate Domini consecutus
dis ejus eniolliri. Porro sequeriti nocte cuni sopori mox evigilavit, sed visionem iilam non vanam seu
inembra dcdisset, videbatur sibi demerstis esse in iliusoriara fnisse, manifestis indiciis declaratum est.
Hmo putei profundi. Cumque ibi desperaius jacercl, Fragrantia nempe cosleslis nectaris, quam dormiens
subito apparuii ei desup.er ad os piitei beatus Joa.n- hauserat, excitus a somno mirahili suavitatis un-
nes evangelista, in vtiitu et habitu sancii Bernardi ciione totrrm irileriorem Iromrnem suum delihulum
luiic adhuc isi corpore vivenlis, cum alio quodara sensit, sed tribus continuis poslea diebus eadein be~
Eaiicto, qui et ipse siraillimus esse videbalur cui- nedictionc se renovari et illuminari gavrsus est.
dam religioso monacho, nomine Gerardo, portario Alia quoque nocte Cum esset intenttis lcoralioni,
Clarsevallis. Quos cum ille tremulus et anxius vi- meruitaudirecorporeis auribus angelic.as voces har-
disset, rogabat atieniius, ut sufmisererenlur. Cui monia dulci atque prseclara in a:there persiiianles.
beatus Joannes respor.dit: « Tu sanoconsilioacquie- Quarum yidelicelvocumlanta erat- allitudo, ulquan-
scerecontemnis, elopeni flagilas anobis? « Cumquc lalibel humanaruiii vocum intentio ad eanr. nois pos-
ille promitleret se esse faclurum quidquid illi pla- sel ascendere. Gumque ftiisset in eisaliquandhr de-
ceret, iantuni ut imminens periculum evadere me- leclatus, sublala est tandem ab auribusejus melo-
rerelur. «(Vis ergo, inquit,| fieri monachus in nio-, J] dise cceleslis amcenitas, .sed reniaiisit irr corde con-
nasterio Claraevallis ? > Et ille : « Etiam, dominemi, ccptse devotionis immensa jucunditas, ila.ut sa_pe
libentissimc volo". > Quod cura firmiter pollicitus memoriam abundantiae suavilalis ijlius eruclans,
fuisset, educljim coiiiiuuo deprofundo laci liberu.n rnira devotione alficerelur, et lotus in gaudinm ver,-
abire dimiserunl. teretur. Jam vercsecretorum cceleslium consclus
f|Mane igilur facto postulavit se quanlocius pi'a;- effectus, ibatsicut pater Abrahanr proficiens atqsie
sentari beato Bernardo. Qiiem cura anlea non Vidis- siiccrescens,-donecmagnuseffectiis est'valde.(GeHfs.
set, mox illmn invultu el liabilu.deprchendit ipsum xxvr), sed quod omni magniludirie cx-cellentius est,
pro certo esse quein transacla nocle sub conditione quanto potioribus donis ccelestis graliae cuinulaba-
convertendi se Iiberatoremhabere meruerat, Proinde lur, tanto se humiliorein, non solum coram Deo,
miratus vehemeiiter alqcie couipunctus, prolhms sed eliam coram fratribus suis exliibere curavil ,
eidem sanclo. viro se reddidil; a quo benigne susco. nihil insoiituni, nilril singulare in conversalione
p.tiis, mox in ostaie teneriori gravitatis et sapienti;e stta praesumens, Jicet in ipsa comr.iuni vila siisgcila-
eanos cunclis miranlibus induit. Porro prssdictns ris puritatisdevotione singularis existei-et. Sedquo-
magister ejus a proposito bono. citius corruens, ct niam humilibus semper augetur gralia, adjecif, Do-
eiuhdem seciim evertere salagens, fundaium in Chri- minus adhuc manifeslare [forlc roagriificare] ser-.
sti ainore lirjinculum movere non potiiit. vumsuiim, ut illum, qtiemccBlico?.lcrum,et agr.iiiia
Hjc ergo delicattis attjtie lenerrimus adolescens, corum, quem cherubim el seraphim ccolesli harmo-
cumesset annorum quatuordecim, nianum su.am ad iiia collaiidant, in quein desiderant angeli prospi-
fortia niittens, laetanlibus angelis et hominibus, ju- >. cere (I Pelr. 1), Dominumnostrura Jesum Chrislnm,
gtim Chrisli suave poriandum aggreditur, et quasi in beatissima humanitatis sua; forma corporalibus
agnus ad aralrum suscepti Ordinis applicatur. aii- oculis videre meieretur. Accidit eniniquodam lenr-
serantevero Dpmino ab ipsis rudimentis conversio- pore, ciim hic de quo loriuimur beatus homo, sacris
nis suse.jtivenci fortitudinera induens, sed agni man- Quadragesitna; diebus jejunanliiim et oraniiiim par-
siietudineiii reiinens, tanta chaiismatum einineniia tii-eps effecljis, cum Ruth Moabitide buccellam pice
a priniis annis enituil, ut conversionis ipsius ele- operatiorrisirrtihxisset rrr acelo sahibris compunctio-
gaiilia atque fragrantia conlubernales vehemenier nis (Rulh n), ut sacralissimus Dominicce resurre-
affecli gralularentur, sanclsequedevotionis et liiinii- ctiohis dies illucescereti Cumque, sicut tanla; diei
litalis, quae in ipso relucebat, exemplis informari sublimitas exigebal, solcmnes a fratribus vigilias de-
certatim niterentur. Quidam vero religiosus ac spi- volissinre celebrarentur, ipse,. laxato inlima; medi-
ritualis ejii.sdeiivccenobiifraler, prolestalus esl mihi falionis siiiu, cpepit aitentius cogilaie de passione
qtiod aliquando vidisset visionem hujusmodi. Aspi- ctresurreclione Domini, ila ut ardente pietatis af^-
ciebal eumdem adolescentem Invilatorium anie al- feclu tutus in lacrymis funderetur. El ecce secunda
t-are caneiiteni. Porro imago crucis, quse super al- lectione jam lecta, cum Responsorium Angeius Do-
tare erat, quasi melodia ipsius delectata, de cruce mini a conventu cantarelur, repen.teis qui in coi'da
descendit, veuiensque ad eum , expansis ulnis di- ejns devotionis ignem accenderat, Dominus Jesns
gnanter aniplexata esl illum, tenere sibiinet astrin- Christus vigilanti et; flenli apparens, sletit ante il-
gendo ac deosculando eum. Quod cum frater ille lum in raedro chori, manus suas expandens, et quasi
vidissel, animadverlit in hoc animam iljius sanctas? oslendens ei. Porro in ejus bealissimis palmis loci.
«75 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. £070
clavorum evidenlissime apparehant, ita ut de ipsis A Talibiis ergo visitstioiiibus et consolalionibiis
plagis recentibus sanguis elnanare vitleretur. Domini illevere hionachus lailificattis et corrobora-
Yiso itaque Domino, frater ille gavisus est gaudio lus, quotidianis lamenlis exercebatur, suspirans ct
nraguo valde, sed obstupescens , el quasi exlra se desidei'ans corruplibilis vit_esarcinam deponere, ut
faclus, nesciebal in arcto temporis quid agere de- faciem Domini, quam per speculum et senignia in-
herel, Volebal namque in medium prosilire, et pe- luitus fuerat, in ipsa sui purilale conlemj.Iando,
des apprehendere Salvatoris, sed rethiebat eum pu - unus cum ipso spiritusefncerelur. Rogalus autein,
dor el reverenlia convenlus, ne velul insaniens re- ut ad lionorem Dei et ad a;dificationem proximi, ali-
piilarclur. Nam ct hoc ignorabal utrum videlicet qua ex iis, in quibus a Domino visitatus fueral,
apparens Domhius ab ipso solummodo, an et ab aliis pandere dignaretur, non facile acqui.evit, timens
pariler viderelur. Flebal autem uberrime, eratqtte utique ne hoc forte Domino displiceret, sed taraen
c.or ejus in semetipso pietate liquescens, pra; im- precibus multis constrictus,ha;cquseroemorayiinus,
mensa dulcedine anroris illius qiiem inluebalur. et alia nonnulla, cuni tremore et profunda humili-
Eadem vero apparitio Domini tandiu duravil, quo- tate revelavit : quae Iicet magna esse sciamus, quia
usque in Responsorio, quod tunc cantabatur, dictio- ad alia festinat inlentio, brevilatis studio relicui-
ncs istae, jam surrexit, venile et videle, tanla moro- mus. Modum lamen visitationis, quam de beata
sitate, quanta a sancto conventu illo cantari sole- Trinitate, quse Detis est videre meruerat, nullale-
bat, perdieereiilur. Quis autem digne explicare va- nus explicare consensit, asserens quod ntiiiquani
leat quantum de visione illa profecerit, quomodo eam alicui revelare prsesumeret, nisi forlasse volun-
cunctisTnotibtis, universisque affectionibus animae B latem divinam snper hoc ei daretur agnoscere. Qusa
ipsius recrealis et renovatis, in aniorem illius quem vero pandere voltiit, ea condilione patefecit, ut
viderat, totus iiicanduerit! Solius dantis et accipien- usqtie ad obituinipsius silentio jiremeferitur: quod
tis nosse est, quam festivos exinde ciira dileclosup eiiam studiose servatum est. Explelis auLem in Or-
duxcrit dies, cum sponsa non tam vocihus oris quam dine Cislerciensi, quem in adolescentia stia taiituin
affeclibus cordis exclamans :. Inveni quem diligit abhorrucrat, viginti el sex annis , cum quadraginta
animamea, tenuiiilum nec dimiltam (Cant. m). Et essel annorum, sicul sincera devotione vixeral, ita
cum Patriarclia Jacob : Vidi Dominum facie ad fa- quoque felici tlefunctione carne exeraptus esl, sic-
ciem, et salva faclaest anima mea (Gen. xxxn). Quia que consummatus in brevi, explevil tempora multa;
vero in humilitalis custodia fiduciaepedem ulterius placita eiiim erat Deo aniraa ipsius (Sap. IV). Libet
exlcndere curavit, ut secundum divinum promissum, nunc in timore pariter et exsiiltationecum Psahni-
orariis locus, quem calcasset pes ejus, ipsius fieret, sta exclamare et dicere Domino : Misericordiam et
adlruc excelleniiori charismatum gralia dilari nie- judicium canlabo iibi Domine, quia neque ab oriente,
rtiil, Qui eniin, sicut jam diximus, Christi Domini neque ab occidenlc, neque a deserlis monlibus, quo-
nostri dulcissiinam huirianitatem beatis oculis con- niam Deus judvxest, hunc humiliat, et-Iiunc exallat
spexeral, etiam ad sempiternum individtiavTrini- (Psal. c et Lxxiv). Ecce enim magisler ilie, cujus
talis iiiysteriura coiuemjilaiidum , quantum quideni supra mentionem fecimus, qui non gtalia, sed prce-
homini adhtic morlali carne circtinidato possihile siimplione duce, pietatis opus adorsus, maims ad
erat, mirabili dignatione graliav Dei admissus cs.t. fortia roittere lcnlaverat, tanquam seminaltis supra
Factum est namquein die sancto Pentecostes, duni p petrara, ad tempus crcdidil, sed in tempore tenta-
a fratribtis alacri instantia sacrae vigiliflacelebraren- tionis citius exaruit. Hunc vero, cujus fidem et
tur, etjam divinus ille hyinnus, Te Deum laudamus, sanctitatem descripsinrus, repugiianlem quodam-
in quo evangelicsegraiia; prasnuutia laus figuralur, modo atque relnclanlcin mater gratia assumens,
cantaretur, eluniversilas fralrum mystica illa veiba minime contenta est coramuni servorum Dei cceitii
quibus sub distinclione l.riuni personaruin uniis inserere, verum eliain de negligentia piirgalum cum
Deus prardiealur et adoralur, scilicel, Sanctus, san- paucis ad perfeciionis et divinse speculationis api-
ctus, sanclus Dominjis Deus Sabaolh, ob honorem cem provelrere dignala est. Sicut igitur beatus,
sancta; Trinilalis inclinis, sicut est consueludinis, quem elegisti et assuinpsisti, Domine, iiabitabit
canlaret; in ipsavero inclinatione prsediclus servus cnim in atriis tuis (Psal. LXIV),sic nimirum omnes
Dei, non quidem scrutans, seu commissum fidei se- qui te derelinquuiit, coiifiindentiir; recedentes a te
crelum irrumpere gestiens, sed pavendo, (remendo, in lerra sciibenluf (Jer. xvn),
et adroirando, ccepit in simplicitate cprdis sui me- CAPiiT XVil.
dilari quam subliiiie el incomprehensibile esset lan-
l;e majeslatis arcanum, qjiaiu nosse vita, et vita Qualiler vir magnificus Arnuiplius per S. bemardttm
iclerna est, secundum quam sapere, sapientia sine conversus sil.
errore est, in qua delectari, voluptas sine compa- (Vide supra S. Bernardi Yitam primam, lib. vu,
ratione, cui conlormari, similitudinem Dei, quain in col. 454, usqiie ad haee verba : ut scilicet pro omni-
Adain perdidinrus, recuperare est, cui servire, re- bus peccatis suis ordinem servaret? ethic accipequse
guare est, sine cujus gralia omnes gentes qtiasi non r. in excerptis suis Mabillonias non dedil) : Arguit
sitit, sic suiit cpram ipsa, quce in fulura vita erit profecto inslanlia pceiiilenlice ejus tepiditalcm et
sanctis omnibus par exsuperans oiimem sensum, et iiegligentiam noslram, qui eurndem Ordinenr pro
gaudium sine inlerpolatione , seu lemporis discur- peccatis nostris in posnilenliam sttscepimus, el non
sione. Inclinatione verp illa divinse reverenlise ex- solutn tepide ct negiigenter vivimus, scd eiiam pro
hibifa, cunr frater idem se erigeret, subilo aperti frivola aliqna infirrailate vigilias fralrum desei'ere,
sunt Intellectuales oculi ejus, et quasi totus exlra seu infiriiiitorium inlrare non erubescimus; cum
$e raptns vidit visioncni quamdam gloriosam alque iste servus Dei, nisi jiro infirmitale responsum nior-
miraliilem de Trinitate, quae Deus est, quam nrira- tis habente, infirmilorium inlrare non acquieverit,
biliorem, digniorem, atque excelleniiorem essepm- et insuper ad vigilias servilii Dei quandoque gravi
nibus visitationibus, quibus unquara a Domino vi- debilitate laborans, devole perstiterit. Yroiatirrevo-
sitari meruerat, iirtellige.bat. 0 felix anima, in qua cabile tempus, quo nihil est pretiosius, quo tamen
divinse dilectibnis ignis scnriam pcccati et rubigi- nil vilius a nobis avstimatur, et dmn poenam, quas
r.em negligentia; usque adeo cxcoxit, ut illara dulce- in prKsenli pro Domino suscipitur, declinamus,
dineiri, illain bealitudinera, quam Dominus electis centJiplicatam in futuro incurrimus. Si autem ali-
suis reservat in prsemium, in lrac corruplibili vita quis carnis su:e infirmitatem causalur, sciat scri-
praalibare quodammodo et pra;gustare mererelur. ptum esse quod nihil deest limentibus Deum.et
Felix r.ihilominus heatissinuis pater ille Bernardus, quia Prophela jur.ior fuitel senuit, nec vidit juslum
sub ciijtis disciplina tanise perfectionis discipuli in derelicliim (Psal. xxxm ct xxxvi). Quis enim spera-
CJaravalle floruisse noscunlur. vit ii< Domino, et confusus est : permansil in nran-
107« EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. 1:1. 1078'
datis ipsius, et derelictus est? Quod ut non solum A Laudes divini servitii celebrandas ad ecclesiam fe-
testinioniis Scriplurarum, veruni etiam exemplis siinabat. PorrO ad oslium ejus ecclesice siabat illa
prsecedenlium Patrum manifeslius fiat, duo gratiae lam humilis quam stibliniis, mater inisericsrdia;
Dei miracula subjicimus; quatenus per hsec et.le- pia Y7ifgoMaria : qua; tanqiiaiiv pretiosi elecluarii
piditas nostra eonvineatiir, et infirmitas nostra ad pixidem portans, singulis fratribus orilorium in-
agonem cerlamhiis rohoretur. tranlibus singula ex eo cochlearia dulcissima sua
CAPUT XYffl. manu dignanter irihuebat, ct mira dulcedine gu-
stantes reficiehat. Quo viso frater ille gratulatus.est
De.monacho qni a gravi dolore capitis virlute sacra- vehementer, reputans secuni quod et ipse coelestis
mentorum Christi liberatus est. illius alimonise sine obstaculo particeps fieri debe-
Frater qtiidam, iiomine Petrus, Glarsevallis post- ret. Cumque ad manum piissimse procuratricis ac-
ea futurus abbas, cum in adolescentia siiain ob- cederet, benignissima dissimulatiix, et veremitis
servantia saeri Ordinis satageret quotidie semet- Virgo repulit eum dicens : « Niinquid nostro nredi-
ipsura exhibere bosiiam viventem, sanctam, Deo canrine opus habes? Nonne tu sapiens medicus es,
placentem, quoniam onmes pie in Ghristo vivcre et tuimel sollicite curam geris? Yradeitaque, vade,
cupientes, persecutiones inimici sustinenl, permil- et tuis medicamentis, sicut volueris, ulere, quo-
tente Deo, qui Girinia ad salutem electorum opera- niam de iis, qui curam suanv super Doniinum et
tur, gravissima capitts passione laborare coepit. Filium menm jactant, cura est mihi.. > Quod ciim
Quam passionein fortis railes Chrisli patienter to- ille audisset, erubuit, et petens irrdulgenliam pro-
lerabat; studens semper in dolore gratias agere, et B misiteiquod ampiius de seipso se non intromille-
viperam proprise volunlalis a murmurecompescere. ret, sed lotam vitae suaa curani Deo et sibicommit-
Et lieet optaret cum propheta, ut ingrederelur pu- teret. Ad qitam sponsionem, generaie refugium oni-
tredo in ossibus ejus, qualenus quiescere mererelur» nium Christianoruni, sed specialis proiectio spe-
in die tribulationis (llabac. III), pro hoc tamen ina- ciaiium servorum siiorum Cislerciensium fratruin,
gis animo gravabalur, quod sphilum in eo prosu- satisiactione accepta, beiiignissime indulsit; et riie-
plissimum ad ardua quseque vhiutum ; caro infirma. dicamenli saluliferse pitantias pabulum iraperlivit.
pro volo subsequi non valebal. Qiiadam iiaque no- Gustata igitur benediclione ccelestis antidoti, pro-
cte Dominicadum sacris vigiliis interesset, senliens linus a sua teneritudine et infirmitnle fraler ilia
se pnefalo incommodo solito amplius stimulaii, co- convaluit; et abdicatis omnibus medicamentis et
gitavit exire de choro,- et ire pausatum. Sed mox delicalioribus alimentis, ad conimunes cibos se
inspirante Deo recogitavit, ut propter Dominum iranstulit. Ideoque coopei'arile gralia Dei in brevi
usque ad horam diei primam sustrneret, quonh.m dccorem ct-foniludinem, cum salufe corpcris et
jpso die inlemeratis nrysteriis pretiosi corporis et animse, pariler iirduit. Ubi nunc sunt fratres illi,
sanguinis Christi participare debebar, Prima vero qui plus videntur sectari scholas Hippocratis quam
transacta, quamvis doloris immensitas non cessa- scholas Chrisli, qui nimis affecluose diligentes sa-
ret, proposuit tamen tolerare, nec cOnventum de- nitatem moriturse carnis suse, tota sestate, tola in-
serere uscjue post missam majorem, -qualenus sa- lcntione occupantur ad quserendas seu colligendas
cram posset accipere commuiiionem. Cumqiie.jam qiiaslihet viles el agresles herbulas vel radices; et
soihmtinicaturiis ad gradum altaris ac-cederet et so- r. nihilomiims hieme sollieiii sunt, easdem exsiccan-
litam ibidem veniain, flexis genibus, dcvotissima do, (ereiido, molendo, componendo; et non habi-
Iruniilitate pelerct, ecce repeniedeverticeejus lapsa luri effectum medicinse, ih solum se prtecipilant
est quasi ingens massa plumbi, quseilli per medium reatum proprice voluntatis, qua proprietas pericu.Io-
"frontis veniens, e! in pavimenUiin cadeiis non par- sior invenitur? Discant, qiiseso, discant supradiclis
vam collisionem fecit. Ipsevero ejusdem raolis con- exemplis, nragis confidere in Domino quamiu Ga-
cussionem atque ruinam apertissime seiuiens, sed lieno, plus sperare in Regina coeli quam in herbis.
iiiiUam speciem videns, de lanla novilale iniralus, terrse, scientes cerlissime quoniam in tremendo.
vehemenler obslupuil. Et omira Clementia Redem- examine justi judicis Dei, non de covoplexione, sed
ptoris nostri. Quia enim frater iste gravissimos de professione judicabunttir, ubi sei'a nirais pccni-
quidem dolores sentiens, sed tamenob revereniiam lenlia vplenl-magis animarum suartim curam ges-
sacramentorum ipsius, erat quasi non sentiens, mox sisse quam pro adipisceiida sanitaie carnis suce
vil eadem sacramenta fideli devotione percepil ab lota vita sua inutiliter occupatos fuisse.
omni pristina infumitate cadeni hora convaluit, et- CAPUT XX.
ita perfecle curatus est, ut liullam deinccps nio-
iestiam ex ea sentiret; lpse vero gratia; Dei ne- De-venerabili sene.Acliardo, quondam macjistw novi-
tiorum in Claravalle.,.
quaqiiamirigratus exislens, adeo in sancla religione
profeclt, ut pastoralis curse oflicium, prinmm in Senex quidam, Achardus nomine, nobilis genere,
Igniaco, postmodum in Glaravalle consecutus, no- sed conversalionis dignilate nobilior, noviliorum
men abbalis vita et moribus deeoraret, subditosque n curam in Claravalle gerebat, vir potens inverbo
suos per viarii verse hiiinilitafis.ducens, Christi bo- sedificationis et consolalionrs , qur eliam in juven-
nus odor esset in orani loco. tutis suse robore, jubente simul et niitlente beaio
CAPUT XIX. Bernardo abbate suo, plurrmorum coenobiorum ini-
tialor et exstructor devotus exsiiierat. Hic jam ve-
De fratr-e, cuiB^ Virgo Maria cazlestcm piiatuiam teranus, et-emeritse militise senex,hisliltiendis liro-
per visum dedit. nibusdeputatus, oflicium suum strenue adimplebat,
In Glaravalle fuil item monaclius quidam , qui, el-ex-iisqua; Jongo usu didicerat, rudes adhuc men-
quamvis liomo honse-voJtiiitaUs existeret, corpore tes conlra triplicem funiculum , carnis, mundi c-t
taraen delicaius atijue infirmus erat; • et projnerea diaboli, qui diflicile rumpitur, quotidianis_-e.xIiorta-
hi observatione ciborurn et procui-atione medica- tionibus informabat; exemplis etiam, lam veleribus
uiimim curiosus atque superslitiosiis. Clemens au- quam recenlioribiis, adversus vitia cautiores red-
tem Dominus, qai misericordiler splet erranles cor- dcbat : unde et nos aliqua, "sicut-ex ipsius ore au-
rigere, ipsum voluit ad viam veritatis reducere, et divimus, perstringemus. Cum adlnic novilius esset
ut sciret et intelligeret quani salubriter monet nos, idem Achardus, venerabilis ahbas. Bernardus qua-
omnem sollicitudinetn noslram projicere in ipsuni, dam die intravitadconsolahdos novitios suos, sicut
quoniam ipsi cura cst de nobis (/ Pelr. v), taii fi-equenter facere Achardum sqlebat: Terminalo autera ser-
nrodo-visilationem suam simpliciter delinquenti mone, prsedicUun Cum aliis duobusno-
jjrserogare dignatus est-. Aspiciebat idem frater in viliis traxil in partem, ctprcemonuit cos in spirilii
visu liotlis, e-t ccc-c-urriversitas. fratrum quasi ad prophetico , ila loquens" :- t Fiiturum est, incuiit^
4079 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. _ ir.SO
i ul novilius ilie, designavilautem unum exnoroine, A quideih solitarium, qtii m partibus ims aiuito tem-
ante diem craslinuni furtive recedat. Y'os itaque, pore per nionles et silvas sine lecio et vesliraento
vigilale et estole parali, el fugientem cuin rapinis pro Christi nomiue nudus oberrans, hei'bis agresti-
eiiugere non sinatis. Et si miser a nobis exierit, bus et earum vadicibus morilurce carnis vifam su-
quia non erat ex nobis : spolia taiiien, quia nosira stentabiit, aestaiis ardores hiemisque asperrinios
sunt, tenebitis vobis. > Quo audilo mirati sunl illi: algores ineredibili palientia lolerabat, ita ut cjiia-
et cum silentio prastolaii stint exilunr rei. Profun- dam vice cuin brumale gelu soiilo aniplius inlior-
da vero nocte d.uo ex illis, cum ftigitivum in lecto ruissei, et nix multa valde de nuhibus flueret, ipse
firnriler dorraientem aspicereul, tunc et ipsi dor- non habens, quo a facie nivis et frigoris hujus fu-
mire coaperunl. Eranl enim ociiii cofiim gravaii, gerct, sed in terra nudus jacens non mpdica spissi- -
illudente utique eis spiritu erroris. Yerunilameii ludine nivis totus operiretur, nullumque indicium
Achardus, quia certissiine credidit verbiim a san- corporis ejus illic esset, excepto quod virgula fu-
cto Patre prolalum batid posse irrilum fieri,.soin- manlis anlielitus ab ore procedens superjectam ni-
nolenlia; spiritum, qui ei inoleslissiiiius erat, virili vem aliquaiilultim reliquabat. Hujus beati-viri ad-
conslanlia repellebal. Nunc enini fronlem, niinc mirandas viiitiies, et bumanK fragilitatis modunj
tcmpora fricando, modo pilos capilis el barbaevcl- excedenlem palientiam, domntis Achardus novitiis
licando, modo rrranus el iacienr locitans, nunc de suis referebat, quibus rudimenla tirocinii eoruni
loco ad locum dcambulando se excitans, tandenr liiagnifice roborabat, atque in amorern virtutum non
iallacise sonrnum, qup premebaiur, evicit, Ciim- sneuiocriter acccndebat.
qtie prp.pe esset, ut signum ad vigilias pulsarettir, B
ecce duo quasi giganle.i/Ethiopes,nigerrimis cajipis CAPUT XXI
amicli, per ostium doinus visibililer ingrediunltir.
Is vero qui praecedebat, gallinanr assatam in spilo De domtio Gaufrido monacho Clarasvallis, poslea So-.
porlabal. Porro in ipso veru coluber ingcus per ca- rensi episcopo.
ptil et caudani iiifixus eral, qui eanidem gallinam
liinc inde ciiigebat. Cum tali itaque ferculo acce- Sanctae memoriae domntis Gaiifridus, cjuonaam
dtint ad leclum falsi rroviiii: et gallinam fumanlem Clarsevaliismonacbus, et postea Sorensis Ecclesise,
naribus applicant dornrieiitis. Quo statim experge- quce est in Sardinia, rionfifex, antequarn ad episco-
faclo damiones egrediiirrlur : et quid intus in corde patum promoverelur, cum esset aliquando in choro
ej'us invisibiliter actitarent, horrendo hoc visjbili CIara;valiis, vola labioruni suoruni cum cseteris fra-
sigrro deinonstrarunt. Cumque evigilassel miser ilie, tribtis Doiiiino strenue reddens, visionem hujus-
non sicut Jacob, de somno contemplalionis, sed modi, sicut ab eo recepimus, beatis oculis aspicere
«s.iculapostata vilis a somno deceplionis, conlinuo meruit. Yidebal, et ecce processio gioriosa et splen-
surrexit, etveslimcntis onuslusppst dsemones exiit, dida, q::a; a seplentrionali parte oratoiii quasi de
veniensque ad osiium armarii quod erat in clau- coenieterioveniens, el coram presbyterio transiens,
i.tro, machinamenlis suis moliebalur firmaluram recto itinere ad infirmitorium tendebal. Porro i.n
eiiringere ac secum lollere Iibros. Porro prsedictus ipsa processione, acolythi, subdiaconi, diaconi au
Acbardus celerrime socios excitat, et proplietatam que presbyleri apparebant, qni per singulos ordines
ajjoslatse fugam signis et ntitibus insinuat. P sejiteni alque sepleni dispositi, aliianle alios ordine
Itaque recedentem pariter insequentes, reperiunt congruo incedebant. Acolythi vero, slolis albis ami-
iliuin pes.sulum osiii eoncutienlem. Quos ubi nrali- cti, singulos cereosmanibus prceferebant, qui tamen
gnus ille persensil, illico dalis saltihus evolat, et magis ignei quam cerei esse parebant, Veruni sub-
prsecipiii cursti per ostia pomerii rueus, muroruin diaconos tunicse pretiosse, diacor.ps auleiii dairna-
landem seplis reiinetur atque reducitur. Die autem ticse fulgidse decorabant, ipsosque prcsbyleros pla-
facto, cuiii irialorum impoRiritensresipiscere nollet, neta; lioloscricae insigniter adornabant. lloriiin om-
quia jam dalus erat in reprobum sensum, dimissus liium singuli congrua ministerii sui vasa nianibus
esl landcni, ut abiret rn loctim suum. Eadem vero bajulabant. Yeniebat autem post eos copiosa turma
die arreptus a diabolo demenliain hicurril, cl usque candidalorum, ordinata similiter, et cunr reveren-
ad morlem furere non cessavit. Confessiis es.l etiam tia incedens. Ad iillimum vero gloiiosa Dei gentiix
nobis venerabilis senex Achardus, quod in primor- Virgo Maria subsequebaiur, qtiam beati aposloli
dio conversionissuae rnulta damionuni bella et rriulta Peirus et Joannes dextra Isevaquecomilabantur. Ij)sa
flagella pertuleril, mullaque eorum phanlasinata vi- yero piissimaTheotocos tanta venustate, tanlaque
derit. S.sepiusnamque cum csset iii ecclesia psal- claritate vullus et habitus radiabaf, ut ex fulgore de
lensalque orans, copiosa coram eo luminaria quasi ipsa procedenle tota basilica coruscaret. Porro spe-
cercos et lampades accendebant, qua; protinus ad cies quseisiarevelahat, loqueliatur interim in corde
invocalioirem nominis Chrisli tanquain vanitas dis- videnlis, et dicebat: Haeeest Rcgina ccelorttm; haee
parebant. Quadam denique vice apparuit ei diabo- est domina angelortim. Transeuntes ergo.ita solem-
1'us,gladialorio cum eo coufliclu in modum pale- n niler, ut dixrmus, ante gradum sacrarii, landem
slraa decertans, cui crebros icttis et vulnera inflige- per oslium, quod ad infirmiioiium vergU, de pra-
J)at, atque ab eo vicissim recipiebat. Ad uliimum lorio exierunt et ila ab oculis intuentis evanuerunt,
vero dseinonem subactum colliso capiie excere- Verum in eodem inflrrailorio senex quidam vcnera-
bravit. Quem duni traheret per capillos, partem ca- hilis, et sanclae conveisationis sacerdos, nomiiie
pitis confracti cum carne el ossibus evuls.am manu Tescelinus, diu languerat, scd flagellapiiPatiislan-
retinuil, inoxqueexea lam hilolerabilis pulor exha- quam filius obediens patientisshne sustiimerat; qui
lavit, ut passibilitatis humanse modunrvideretur ex- tunc in extremis positus agonizabat, ct post modi-
cedere. Quam cum horrore cl exsecratione longius cuin temporalis vitae amariludinem perpelis vitae
a nianii sua ipso excutiente, proLiims oliduin mou- dulcedine commutavit. Unde vir Domini Gaufridus,
slruni quod vitlebatur evanuit, vesligia tamen im- qui ha;c_viderat, indubitaiiter credidit quia ad indi-
mundilise suse allius impressa reliquit. Nam pet cium iransilus el beatificationis illius processio lalis.
unius anni spalium ex eadem manu lantus fetpi apparuii, 0 quam subliniia siinl bona, cjuse oculus
jugiter exhalavil, ul prse angustia cordis vix eam non vidit, nec atiris audivil, nec in cor honiinis ascen -
valerel vel ori apponere, vel naribus admovere. deruni, quarprreparavi! Deus his qui diligunt eum!
Cura in parlibus Germanise idem Dei servus pro (I Cor. ii.) Si eiiim cum taiita ambilione spirilualis.
construendo ccenobio, quod in lerrilorio Trevero- pompse occurritur animse timeiili Deum de corpore
ruin situin Claustruiii noniinatur, aliquando rirora- egredienti, quanto putanvus tripudio, quantave ise-
rctur, cccliltis concessum est ei videre et alloqui tiiia cxsuitabit in pojsessione coaleslis patrise, ubi
hpmiiiem san.ciiini, hpmineni vers divilem, magnum satiabiiur dulcissima Co.ndltoris sui visione?
 ittSl EXORDIUMMAGNUMCISTERG. — DIST. IH. '1032
CAPUT XXII. A ipsum amplius ab ea separan permitlerel, ne forie
alibi constimiuari contingeret, et desiderata sibi
Item de visionibus ejusdem famuli Dei Gaujndi. sepuliiira privaretur. Ingressus ilaque dilectum sibi
Aliera quoque vice, dum ideni- Dei famuUis in iiionaslerium, cum aliquandiu sanus ibidem persti-
ecclesia cum cseleris fralribus starel ad psalleu- tisset, et fratres universi de tanio hospite lastaren-
dum, coirspicaliis est manifesle spirilum inimuii- tur, tandenr, corripiente se acula valeludine, per
dum instar siinite per inedium eiiorum trairseunteiii. dics aliquot segrotavit; et ingraveseente niorbo ad
Ciimqiie venisset et slaret anle euni ridicula bestia, exlrema devenit. Cumque fuissel inunctus oleo
dedignanli oculo respiciens illum alque despiciens, sancto, et munilus etiam vialico sacramentorunv
palulis naribtis aliquandiii subsannabat, Quse post- Christi, eadem hora, imo "eodem fere momento,
quam ab eo peiiransiil, landeni egressa de choro, mirantibus universis, obdormivii. in Donihro. Tran-
uileriiis non comparuil. Infirmabalur aliquando iste sirt aulera circa mediiim noctis in feslivilate Dedi-
beatus homo, cl circa gtitturis partes gravi niolestia cationis ecclesia; Claraevallis. Porro venerabilis
lahorahat. Crescebat languor in dies, factusque ejusdem monasterii abbas, qui ejus eonscieritise
tandem.est niorbus inveleralus, et pene a medicis piiiilatem oplime noverat, cum jam exanimati
desperatus. Unde eiiam angustiabaiur animo vehe- corporis oculos clauderel, cum magrra fidei pieiate
iuer.ter, pro eo niaxiine quod arteriis ab segritudine exclamans ait : 0 dulcis et venerande Paler, Deus
coarclalis, psallendi et canlandi in ecclesia vires ouniipotens faciat me qiianlocius a<lliitim perve-
arnisisset. Proinde conversus ad beatum Bernar- nire coiisortium. Dtimvero commer.dalionis oflicium
diim, die noctuqiie in mullis lacrymis prccabatur, g sacro funeri ejus inipenderet, tanto pietatis affectu
ut canlandi gratiam recipere mererettir. Cujus pre- movebatur, ut erunipenles lacrymas continere non
cibus et iacrymis motus pius paler, ei per visionem jiosset, ita ut eliam duros corde in fletum commo-
apparuit, el loco doleiiti, manu sua tangendo ac veret, Cum auienv primum segrotare ccepisset isle
Lenedicendo, sigiium crucis imjiressii. Ciim vir Doi sanctus sacerdos, revelalum est de eo cuidam ex
evigilassel, saiiatum se reperiens, mire ad caiil.au- fratribus ipsius monaslerii, quia in proximo esset
dum coiivaluit, ct nulluin deinceps impedimenium tiiigraturiis. Deinde, post dies paucos, cum iderii
ab eadem cegritudine pertulit. Alio quoque lempore fratcr vigiliis servitii diviniinleressel, vidit in spi-
cnntigitul fraier quidam spiritualis, qtiem urrice in ritii stratum quoddam fulcris nrollibus diligeiner
Christo diligebat, graviler segrolarel. Eratque lan- aptaturii, ei niveis"operimenlis decenter oriiatum,
guor fortissimiis, ita ut niori putaretur. Unde prce- qui cideni episcopu servabatur, nimirum significans
dictus vir mcerore niniio conlabescens, ut veruni sctcrnse felicilalisrequiem, ad quanr post niodicum
se comprobaret amicum, lacryraosis precibns ar- erat assumendus. Eadem vero nocte qua defunclus
denler insistere ca:pit,et pro" recuperanda sospi- esl, posiio iu Ecclesia coi'pore, cum sigimm a<! so-
late diiecli stabat in confractioiie in-conspcclu Do^- lemnes vigilias'Dedicatiouis jvulsarelur, pra3tl.!cius
iiiini. Laboranli vero continue in gemitu suo astitit fraler evigilaiis coepit illico ponlificem defunC.uui
qtiidam per visionem, el ait : « En frater i!!e, pro ad menteni redncere ; slatimquo facla est vox in
quo sic afiiceris, sanitati resliiuetur; sed tamen ai- aurihus ejus, loquens deeodeiufamulo Dei defuncto,
ler quidam, qtieni aeqiie spirilualiler diligis, loco ct dicens : « Eccenunca principio signi hujus re-
ejus est migratuius. t Etfactr.m est Ila.Namcotrva- ,-. cipiiiiil.ilhimsanctiDeiomiies iii consortiunisuuni.)
lescenle illo, qui morti proxinms vitiebatur, defun- Har.c voccm fraler ille audieiis, gavisus cst valde :
Clils est in ipso tempore senex qtiidam venerabilis surgensque venit in chorum, et stabat cum cceteris
et sanctus, Renaldus de Cluniaco dictus, qtiem el ad psallendum, seniper giorificationem lieati viri
ipsum miro affectu in Chrislo diligehal. Prseierea, menle revolvens: Cumqiie celehrarentur matiiiince
ciiin pro matre defuncta nimiinn fovet sollicitus, ct L:;tides, respiciens viclil, el ecce in paiietibus lempit
dititurnos exiliis aquarum pro ca dedncerent oculi circa defunctuin anlistilem qtiasi tiDius hora; spaiio
ejus, inulta siquidem collala erat ei gratia lacry- lumiiiaria copiosa diviniius acccnsa, it-a ut prsc
inarum, flagitabat iiistanter a Domirro, ut sibi de niullitudine numerari non possenl.
illarevelare dignaretur, uiriim adhucin parnts esset, Spirilualis itaque clarilatis lumen corpnrallbus
an jam rndulgenliae requiem percepisset. Diu vero oculis intuens, compunctus. est valde, et gralias
in hac supplicatiorre fatigato, facla est landem divh agens Deo pro omnibus iis quse"viderat et audieral,
nitus vox ad eiira, dicens : « Cur iraportimis preci- in jubilo cordis ait intra se : Domine Deus virlu-
hus extorquere conaris, quod luce cognilioni non tum, beati omnes qui sperant iti le (Psal. LXXXIII).
"debetur? Tu taiitum ora pro luis, et salvabuntur. > Vere bealus iste sanctus, quem elegisti, Domine, et
CAPUT XXill assumpsisli :' habilabil in atriis tuis (Psal. LXIV),
Credo enim atque confido quia dignus est jam iulcr
Quomodoper revelaiionem ostcnsum est ei. quod epi- sanclos et electostuos computari; qui in prsesenti
scopus esset fulurus : et de preliosa morle ejits in sseculo per viajn humililatis incedens, sluduit raan-
Claraval/e. de^
', datis tuis fideliter obedire. Explelis aiitein postideni
Erat aliquando in oratione coiislitutiis VirDomini positionem beati viri duobus meusibus, cum
Gaufridus, cum ecce pervisionem persona (jucedain fraterCssel in choro ad vigiliasvigilans et psallens,
leveicnda apparens ei, digito ipsius aureum annu- Siibito venit in mentis excessum. Et ecce ajjpaniit
lum imposiiil, praesagitun scilicel futursein proximo ei bealus cpiscopus induens se sacerdotalibus, et
pontificalis dignitatis. Nam in eodem anno, srcut quasi prasparans ad missam celebrandam, ita ut
ipse nobis innoluit, assunrptus est in episcopalttm frateripse adjiivans eum rcversaret casulam supra
Ecclesise Soriensis : quam seplem aunorum curri- l-.rachiaillius. "Porro in eadem liora canfabatur hic
culo strenue regens, et suam ipsius vitam in omni versus in ecclesia : El introibo ad altqre Dei, ad
puritaie cuslodiens, miiiisleritim suum magniUce Dcum qui twlificat juvenlutem meam (Psal. sancti XLH).
honoravit, digriumque sanclilalis exemplum po- His ila de corrversalione et consuirimatione
steris dereliquit. Appropinqtiante aulem[ vocalionis viii breviter aniiotalis, placet lioc loco subnectere
ejus lermino, quem solus Deus rioverat, egressus miractilumdignumrelatione, quodidem Deifamulus
de Sardinia venit ad visitandum Claramvallem, c.ijus cum gaudio asseverahat se vidisse. Consilium ejus-
iilius erat, et in qua sepeliri magno desiderio prse- dem prsesulis fuit ut qusedani ipsius hasilica velus
optaverat. Qtram cum a longeiniuitus esset, elcvatis ac ruinosa dilapidarelur, et inaitare meliorem statum
ocuiis suspiravit in ccelinn, toto cordis affectu de- repararetiir. Cum ergo ipsum in prassenlia
sca-.
precans Dominuni, ut si infra tiienniuni esset mori- sua dirui prsscepisset, reperit in eo capsulam
turus, tali siqtiidem spatlolemporis semper eaindem brosapv acveierem, sanctorum reliquias conlincri-
domum yel una vice visitare decreverat, nuuquam teni. Porro inler easdem reliquias corpus Domim
»083 ADDIT. AD LIRROS DE VITiL S. BERNARiT. mi-
repositum erat, qiiod ita santim omni et inlegrum, ita A perccplionis invenit hostiam sacram super corpo-
inundum et candidum, et ab corruplioiie rale fractam, alque in duas parles a seipsa divi-
penitus alienum invenluin esl, ac si recenlissime sam , quani anlea consecraveral integram el sa •
ibi rccoiiditum csset. Sane nemo in terrailla reper- iranr. Quod ubi conspexit, turbatus et anxius cum
tus esl, qui ^jusdcm ecclesice vel allaris conslrii- metu el admiratione saerifiehim consummavit. Exr
ctionein ve. consecralionem se vidisse rccolerel. pleto aiilem ministerio, ca;Ierisque dimissis, solus
Y'iso ilaque lairto miraculo, universi-qui aderant ibi remansil. Cumque tristis esset pro signo quod
hvlati sunt valde, et sedificali in fide glorificaverunl acciderat, egrcssus foras venit el stetil ad orienta-
Deiinr, cognoscenles iilique ipsutn csse sacratissi- lem plagam ejusdein ecclesiae, dorso adhaerens pa-
iiium corpusDomini, dequo veraciler scriptum esl: rieti leuipli, et facie versa ad orienlem. Qtii dtinv
Non dabis sanclum tuum videre corruptioncm (Psal. ita positus aliquanciiii starct, et de re quce sibi
xv). Migravit autera a sseculo idem beatus pontifex eveneral, tiniide ac solliciie cogitaret, ihfremuil spU.
anno Doininicse Incarnalioiiis millesiino cenlesimo ritu, et inhorrucninl subito pili carnis cjtis. Tunc
septuagesimo octavo, terlio Idus Novembris, el irruenle inarctari eum nescio qua virtule exlerna, ita de-
condigiio honore sepultus est juxla venerabilem figi atque ecepif, ul nullo modo se possel
Godefridum quorrdam Lingonensera epjscopum, qui inde moyerc. El ecce aperiis oculis vidil innumerss
sub beato Bernardo prioris oflicio in Claravalle liriiltiludinis turbas equestres et pedesti-es coram
functus, et inde ad apice.m ponlificalis dignitatis ipso cilalis gressibus transeuntes. Erant auiem iu
assiimptus, ministerium sibi coniinissum, sanete eis bomines promiscui sexus, diversse setatis.et
religioseque convcrsando, muhiplicer lionoravit. B condilioiris, ininquibus eliam multos dcprehendebat,
CAPUT XXIV. quos viventes carne anlea eognoveral, Unus ergo
ex eis ipsi presbytero quondam notus el charus, ad
De domno oa.auino monacho Clarmvallis, postea eum accessit, el fixo gradu coepit cum eo familiari-
Pisano episcopo. ter loqui. Percunclante vero presbytero qusenam
Inter coelestis gratiae pinguedine pulhilairtes pro- esset,. aul quid etiam agerel tanta turbarum infini-
pagines, quas vinea Doinini Sabaolh, Ecclesia sci- tas, respondil: Anima; hominum sunt carne solutae,
licet Claraevallis enrisit, ut iransplantarentur super quse omnes pro variei.ate culparum variis subditse
aquas multas, id est super diversarum regioiium poenis, iia semper disctirsu reciproco longe ialeque
populos pontificali h.onora sublimarentur, natalis vaganlur in mundo. Qusedam atilem ex eis citius,
soli specialis gloria Balduinus mirahililer emicuil, qicedam lardius liberanda: sunl, quarumdam vero
qtii doclrinam reverendissimi Patris Bernardi se- pcenceinsolubiles manenl. Dttra ha'c illeloquerclur,
culus, sprevit universas muhdi pompas et volu- respicicns presbyler, vidil supradiclum episepum
ptates, ipsiquc inundo moriens, in" Claravalle vi- demisso vultu coram se pra;lerciinlem, lanquam di-
vereccepit, et veras voluni.arise paupertatis divi- slricti Judicis senientiain palienterferenlem, et ini-
lias fallacium divitiarum irritamenlis se prselulisse niiccepotestati, qucc iili ad tempus insultabal, ciiin
gloriabalur. Discens liamque ab Apostolo stullus propheta dicenleni : Ne lojteris sv.per-me, inimica
esse, ut sapiens fierct (/ Cor. m), divitias quce po- mea, quia cccidi : surgam. Gum scdero in lenebris,
lius exhauriunt hominem qtiam repleant, exsecra- Dominus tux mea erit (Mich. vn). Yrisoergo eo, sa-
tus est, etillas qtise immensum pondus gloriceope- P cerdos vchemenler obslupuit, el cum lerrore magiise
ranlur in ipso in selerna beatitudine, toto nientis admiralioiiis exclaniavit dicens : « Vsemihi misero
desiderio corojjlextis est. Cuni perfectissimorum peccalori! quid est hoc quod yidco?" Nunquid iste
hionachoritm imitator facius didicissel ab irriguo est dominus noster Balduinus, Pisantis quondaiii
inferiori in qtio peccata plangiiiiliir ad irriguum archiepiscopus, de monaslerio Clarcevallis assuin-
superius, in quo ad coalcstis palriae felicitatem ge- ptus? J Respondit is, qui Ioqucbatur ad eum.t ipse
liiilibus inenaiT.ibilibus stispiratur, ascendere, di- est vere. > Et presbyler ait : « Hiccine crgo laut.u
gnus jara qui non soli sibi viveret, sed etiam mul- professionis inonaclitis el lantae perfeclionis epi-
tis aliis verbo et exemplo prodesset in salulem, vo- scopus, deputatus cst poenis , quera nos speraba-
cante Deo, Pisana; Ecclesiae, quae est roetropolis mus jam in coelo gaudere cuni angelis? i Ille vero
Thusctse, archiepiscopalum sortilus est, Consecu- respondens, ait: « Pro certo scias, 'et nullateiujs
tus vero aniplae hujtis dignitatis eminenliain, lanta dubiles quia ipseest vere sanctus, celsique meriti
spiritualis sapientiae Iuce refulsit, lantaque auctori- ponlifex, et niagna eiit ejus gloria coranr Deo.
tate ac spiriius liberlate oflicium suurn excrcuit, Sed quoniam propter ipsura inter Pisar.os atque
tanta nihilominus mansuctudine et humililale verum Luccnses populos ditirna jain gucrra versalur, prc-
se monachura in pontificali cuhr.ine demonstravit, plerea differtur a requie, clonee inier iilos ad pa-
ut non solum Cislereiensis Ordo, verum etiam uni- cem discordia revocetur. > Posthaec apparuil eiticin
versi fideles intra Ilaliam gralularenlur vehemen- presbylero colurana qusedam jubaris immensi, cu-
tcr, gralias agentes Deo, qui splendidissimam hanc jus claritas ultra conimunem solis valentiam co-
columnamet fulciincntuiii inconcussum S. Ecelesiae p i'usc.are videbalur, decoelo-ad terram usque por-
suaetemporibusipsorum concessisset. Sed quoniam recta : per quara anima quaedam angelico ductu ad
in rebus humanis nihil ex omni parte posse bea- sidera contendebat. Sciscitanie vcro presbytero
ttim esse plangimus, conligit, instigante diabolo, ul qiiidnam hoc essel, respondit alter : « Ipsa est
jiropier ipsum inter Pisanos atque Lucenses popu- anima Constanlhii, quondam judicis et dcmiiii Tur-
los gravis et periculosa gucrra oriretur : quae etiain ritani. Ilsecautem per novem annos venlis et phi-
post oliitum ipsius contentione partium inflammala viis et algoribus semper exposila, a die exitus sui
atque protelala per aliquot annos duravit, et vix usque nunc in sliliicidio clomus suse constilit, ibi-
tandem ad pacis concordiaeque vinculum renovari que suorum excessuum pcenas luil, Sed quia misc-
poluit. Cu.jusmodi vero fuerit occasio hujus dissen- ricors et liberalis in pauperes exstitit, et judi-
sionis, niliil interest: hoe solum dicimus, damno- cium injufiam patiemibus fecit : insuper eliam
sam el poenalem tanti ponlificis animae gucrram il- de malis quae conimisit, confessa et poenilens a
lam exsliiisse, sicut divina revelalione declaratum corpore exivit; ideirco misericordiam a Deo con-
est. Post dormilionem nempe bujus beati prassiilis secuta hodierna die rneretur a roalis omnibus
aliquanlo tempore elapso, fuii irr insula Sardhria: liberari, et bonis omnibus satianda ad aoternaui
sacerdos quidam hoiiestae conversationis, qui etiam beatitudinem iiitroduci. i
ibi prceerat cuidam ecclesiae parochiali. Erat aiifein Hsec et multa alia sacerdos ille vidit et audivil de
eadera ecclesia extra villara cndificata, atque ab secretis alterius vit.e ; inter quse etiam dictum csl
omni homiiiuni habitalione remola. el quod eodein aiino essct morittirus, quac subse-
Quadam ilaquo die cum niissam celebrarct, hora cnla niors ejus vcra fiiisscconiprobavit, Sic omuijio-
 1085 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. III. 1086
ipiis Deus iiuioiescere voluit, dilecti sibi ponlifici. A ret, accessit ilerum treiriebimdus adolescens, oh-
aisLmamyquamvis juslam, quamvis sanclaiu , quan- secrans eara , ct dicens : < Miserere mei, piissima
ttiiacunque tameii rubigine- cnlpse ftiscatam, noi Domiria, miserere mei, reparatrix generis humani,
pottiisse regnum purilatis intrare, nec fulgoren et ne elaudas a nic misero inexhausta viscera mi-
, meridianae lucis, in qua ccelestis sponsus cubat sericordiae luae, quia paratus sunv aftiodo et. usque
inttieri, donec ipshis gratia expiata, et pace iniei in sempiternum servire tibi, et te super omnia post
tlissidenles feformala-,.ab eodem sponso mereretui Deuni venerari. Quod si genilor meus islam cala-
atidire : Tota puiclira es , amica mea, lota putchri mitatem nream agnosceret, maxima auri pondera
es.et maculanon est in te. Vem de Libano, veni, co- promealiberafioiielibenterimpenderel. > Talia ita-
ronaberis (Cani. iv). Quid vero in divisione sacra que cum lamentabili voce depromerei, bealissiir.a
hostiae nobis insiriuatuni piilamus, nisi, qtiod talei Virgo vera mater misericordiae serenata facie re-
revelationes non abscjue nutu et voluutate Re- spiciens illum , dixil: « Quid igitur? Putasne quia
demptoris noslri ad commonilionein el correctio- valeas teipsum apud me condigniim pretio redi-
nem fiunt niortajium, maxime cwn a religiosii mere? In hoc enim forsitan placare me posses, si
personis lale aliquid videri cputigeril ? congruum niihi pretium pro lua redemptione 'per-
CAPUTXXV. solveres.» Tum ille.nonmodice exhilaratus,in verbo
frducialius accessit.el dixil: «Etiani alque etiam
JDedoniino Eschylo, quondam Danorum archiepiscopo. isto, clementissima Domina, ego me optime redimam ;
poslea monacho Clarwvallis. et quidquid jusserit mihi dignatio tua, libentissinie
Vir magniiicus, e.t cura omni reverenlia nomi jj faciam , tantummodo eslo milii propitia, nec me in
nandus, Eschylus", quondam Danorum archiepisco- illum -ignem cruciandum amplius remillas. > Cui
pus, et apostolicae sedis in insulis aquilonarihui Regina virginum respondit: « Volo igitur, ut de
legatiis , poslea vero Iiurnilis Cisterciensis •Ordinis quinque generibus aiujpnse quinqiie mihi modios,
inbnachus et coenobii Clai'sevallis professus, citn. hoc est de singulis singulos non negligas reddere.t
adhuc esset adolescens , annos natus circiler duo- Quo ille audilo laetanter accepit, respondeusqiie
decim,'trasinissus a parentibus, causa sliicliorum,in alacriter dis.it : « Charum est niihi, o charissima
Saxonia morabatur, quaetunc in nobili illa Hildese- Domina, quod imponis, valdeque jucundum : et
mensi Ecclesia florentissima, a clericis diversarum ego mensuranr bonam el confertam et coagitatam
regiontim celebri concursu frequenlabatur. Ilaquc et supereffluentem dabo in horreum tuum. > Quod
diim aliquandiu ibidemmoraiusfuissel, gravissimam cum in fide sua firmiier promlsisset, dalis fidejus-
valeludinemincidil, et diulurno languore labescens, soribus iiilercessoribus sujJradictis, dimissns est
tandem a medicis desperalus esl, rdeoqtie proeti- ad humana reverli. Reddilus itaque sibi, confesiim
ratuni ut oleo sacro imger.eiur. Cuinque presbyteri aperuit oculos, receptoque usu lo.quendi surrexit
eaterique fnlelcs hujus rei gralia leclulo ejus as- et sedil in leclulo suo , moxque in jubilum erum
sislerenl, subito factus in agonia, omni tnembro- pens, coapit clamare cum gaudio magno -dicens :
riim ac sensuiim oflicio deslilutus est, ita ut fere « Benedictus Deus, liberalus sum ; et amplius non
niortuus putaretur. Exemplus ergo carnis sensibus, ardebo. > Videntes cuncli qui aderant adolescen-
dticlus est in spiritu ad quamdam mansionem to- tem illum de mortis janua revocallim ita claman-
tam inlerius quasi ciibanum ardentem, ad quam P tem, et ita prse gaudio gestientem, mirati valde
cum propius accederet, et curiosius inspicere vel- sciscitabantur ab eo tantse lcelitiaec.ausam, Ipse vefo
Jet, subito erumpens vapor incendii apprehendit in- per multuni lemporis spatium nil aliud dicere po-
cautum , moxqtie in illam fornacem flaiiimivomam lerat, nisi tantummodo : « Deo gratias. Ego non
traxit invitiim. Qui cum protinus ardere ccepissct, ardebo , ego non ardebo. >Et cum sSDpiusillud re-
iaiuquenihiJ aliud, nisi ignem ceternum sibi super- petisset, conversus tandem ad illos , quid sibi ac-
esse Cogitaret ,' ecce niiseranle Deo apparuit ei in cidisset, vel quid vidisset per ordinem indicavit.
uno diversorii Jatereineatus quidam quasi tramitis Unus autem ex ipsis, vir bonuset eruditus, hsesi-
angu.sli, de ostio ad ostium ducens, qui etiam flam- tantem de visione adolesceiilem« secretius alloqui
mis vacuus esse videbatur. Quenv cernens, et spe atque instruere curavit dicens : Scito prsenoscens
evadendi animatus, conatu quo potuit icplans ad fiiturtim te esse magni nominis virum , et gradum
Jocum illum refrigerii pevvenit; et per illum-.ad maxinrse dignitatis 5n EccJesia sortiturum. Queni
ostium tendens Celeriter exiit el fugit, palpitans ac ciim favenle Deo adcptus fueris, oportel l'e in ho-
Iremeris a facie ignis devofantis. Moxque palatium noreni Dei el sanctse Virginis matris, diversorum
quoddam rcgale et amplum reperiens et ilitic in- Ortiinuni ccenobia quinque de tuo conslruere, in
grediens , vidii in eo Regiitam coelortim , Dominam quibus juxta mensurse tibi propdsilce rationem , .
angeloruni, viillu et habilu mirabili coriiscanteni habeantur ad minus personse duodecim divino ju-
atque in throno glorise residenlem. Ad c|tiam, pavi- giler obsequio famulanles. >
dtts et anhelus, accedens, flagitabat obnixe ul sui His ille auditis inlerim lacuit; sed quem res
niisererelur. Quem proiinus illa, dedignanier aspi- exitum babitura foret, semper soUjcitus fuit. Porro
cieijs, alque liiinaciler alloquens quod ausus fuis- D in jpsa visione sigiiificaluni esl ei tres illosve-
setin conspectu ipsius apparere, mandat quanto- nerabiles viros, qui pro eo inlercessores exsti-
cius egredi, el criiciandum ad igriem reveiii, Porro lerant, cum adhuc in carne degerent, eodera
interalios matri misericordite assisienles , appare- anno fore de mundo migraluros : quod elianv
baiit ibi tres viri yenerabiles, quortim turiis ej.usdem celerius secula mors eoruni verum fuisse.com-
civitalis episcopus erat, alter verodecanus, tertius probavit. Processu vero temporis, cum praafa-
nihilominiis r.cscio quid officiii hv eadenv ecClesia tus adolescens setale pariter et sajvientia cre-
administrans. scens jam in virum opiimum profecisset, oi'dinante
Hos iiaque prsefatus adolescentulus intuens ac Doinino ad regimen Lundcnsis ECclesice, quae Da-
recognoscens, lacrymabililer precabaiur, qualenus ciae metropohs habetur, assumpius est, At post-
piissimse Domirise pro ipso supplicai'e dignarenlur. quam janidudum prophetalae Sibi dignilatis Culmen-
Quod ciiiti devotissime facerent, misericordissinia ascendit, illico reddendi voli sui tempus adesse
illa dissiiijulatrix fespoirdit eis dicens : « Quid est, cognovit: in quo sub quinque generibus annouce,
quod rogarc prsesiimitis pro adolescerile islo vanis- secundum inlerpretationem se voti siii, diversorum
sinio mcoque respectu indigno? Hic enim perversus Ordinuiri ccenobia quinque ftiiidaturum Reginae
et Iiibricus nunquam salutationem meam "mihr vel cceli devoverat. Nacltis igitur opportunitatem, de
una vlce reprsesentavit. > Cumque rogarent illi, ut remotis Galliarum partibus , ubi fontem reiigionis
so!ita pielate delicta juventulis et ignoranlias iliius esse cognoverat, non solum qiiinque, sed etiani
dimitleret. si de csetero se eiirendaturmn proniille- plures- spirittialis professionis convenlus ,'evocare.
{037 ADDIT. AD LIIJROS DE YITA S. BERNARDI. .1088
curavit, inter quos elvanvCisterciensis Ordinis duos A sui visilavit, et ad sacratissimam lumnam ipsius •
conveiiius obtinuit, unum scilicct de ipsa domo vivere et mori delegit, ubi etiam sacrae religionis
Cistercii, et alterum de Claravalle : quosque in hahilum , Deo donaiite , postmodum suscepit-/ Nec
oplimis terrae susc locis lanquam viles frucliferas cniin miiius in defuncto, quam olim in vivcnte
vinum juslilise germinantes pastinavit. Ul eniin eonfisus esl : quippe quem post niortem carnis
semetipsuin perfecte redimeret, niehsuramque bo- verius vivere omnino non ambigebat. Quanto ergo
nani el supereffluenlem piissimsc liberalrici suae, ab ecclesiasiicis et ssecularibus negotiis seeretius_
sicut promiserat, persolvercl, quinque ccenobiorum vacabat, tanto sanclius divinis obsequiis inlendere
ftindatione conlentus esse noliiit; sed alia alque curabal, devolioni sacrse orationis quotidie, imo
alia, lam de suo quain de aliorum fidelium ilono , pene conlinue sollicitius invigilare; pro peccatis
studuit sedificare. Dabat eliain operam paganilaiis suis prseteritis myniiam cordis conlrili et spiritus
ritus, quihus adhuc ex magna parle lerra illa im- huiniliati Deo oflerre, et graliam supernce benedi-
buta erat, radicitus exslirpare, et Ciiristiaiise disci- ctionis thymiamate piae compunclionis enixius im-
plince moribus omnes salubriler inforiiiare, super- ploraie. Qiwdam igiltir vic.e dum in oratorio suo
bientes et coiitemnenies ullionis mucroue ferire. sohis consisleret, apparuit ei vigilanti et oranti
Ita denique zelo juslilise armalus, noxia quseque quidam fraier ejus uterinus, qui olim defunct;:s
et superslitiosa eliminare, el oiunis saluti anima- fueral, quique hostili gladio trucidatus occubiiit,
rum profutura genti suce providere salagebal, ut a et morle pravventus vialieuni non accepit. Hic
multis retro lemporibus nullum in melropoli illa etiam, dtim adviveret, eumdeni archiepiscopum
anlistitem sedisse ptiteiiiiis, qui lantum in Eeeiesia rR afujuando injuste offehderat;, nec ei ante moiiem
Dei feceril frucluiii, quantuin fccit ipsc. Doininus reconciliatus fuerat per satisfactionem. Cumque
aulem, qui ob illius Uonorem et amorera cuncla venisset ante illum , demisso capile suppliciter in-
faciebal, curaliat voei ipsius dare vocem virtutis ; clinahat ei, quasi de offensa veniam postulans, aut
et quos hic anatheinatis-vinculis innodabat, ipse etiam oralionum suffragia flagilans. Steti.t ergo
terribili morte mulctabat, in lantuih ut adullerum aliqiiandiu coramillo, nihil penilus dicens, nisi
queindam divitem ac potenlem , quem venerabilis tantum humiliato capite calamitatem ac necessi-
sacerdos in ccena Domini publice excommunicave- talem propriam iniiucns. Sad neque archiepisco-
ral, iu ipsa sacralissima nocle DoiniriicseResurrec- pus qiiidqiiam loculus esl ei, quia prse Limoreet
lioiiis cuni adulicra ct dtiobus filiis cx adulterio admiralione nimia menle lurbalus , et sui niinime
liaiis malignus spiiitus crudelitcr suffocatura, ad compos erat. Yeriimtamen ex eodem mortuo nil
inferos scternaliter punienduni detraheret. Sancium aliud agnoscere poteral, nisi soliimmodo captit et
quoque Bsrnardum reverendissimum ClarcevaUls collhm ac summilalem scapularum. Reliqua nam-
abhatera , licetjongius a se remotum , unico venc- que pars corporis ita ardere videbalur, ut nulia
rabatur affectu , unica devotione colebat. Nec con- penilus in eo membrorum lineamenta discernere
tenlus esl in filiis euin videre, cum novum coeno- posset, nec quidquam aliud cerneret, nisi flam-
biuin exstruxisset, et ab eo, sicut prsediximus, mam, qua; toturn eum occupaverat. Cuiuque aU-
desideratum sacrse congregrationis exanien impe- quaudiu sic miserabilis apparttisset, landein ab
trassel: prsevaluil apud etiin desiderium vehemens, ocnlis ejus siiblatus est; sed fraternaro animam
ut homo tantse auctoritaie singiilariter polens, ex- Q j super angnslia sua magno dolore conlerebrataiii
positis suis omnibus, etiani seinelipsum periculis reliquit; qui etiam postera die venieus in capilu-
niiillis traderel ct labori. liiin nionachorum, mulla missarum et oratioiium
Venit igitur Clararavallem persona humilis et impendia pro eodem niorluo inrpetravit.
siibliinis : quanr a finibus terra: non curiosilas au- CAPUT XXYI.
dieud;e sapienlice, sed lidei zehis et pleniludo de-
votionis altraxerat. Uhi quanliini fleverit, qualemL De felici consummatione duorum peregrinorum se-
sese non nrodo erga eunr, quenr tara unice suspi- pv.lcri Domini, avunculorum domni Eskili.
ciebat, sed ctiam erga minimos quoslibel fralrtimi Verum, quoniam germani tanti pontificis mentio-
cxhibuerit, non cst (acile dicln. Demum rcditurus; nem feclmiis , nequaquam absurdum reqr, si eliam
ad propria, ut benedictuni a fainulo Dei pauemi diiorum avunculorum ejus preliosam in conspeeiti
referre posset, ct diutius conservare, humaiio sensui Domini raortem, quam mirabiliter gralia Dei me-
prsecepit ul in clihano recoqtieretur, sicut solentt ruerunt, cominemoremus. Non parum namque de-
qui maria iranseunl, panem ferre bis coclum. Sedl voias mentes in amorem Christi flammescere spe-
abbas sanclus amicabililer arguens, in hac parle; ranms, si ejusdem Redemptoris noslrimira el vere
fidem ejus modicam inveniri: « l!ane,t inquit,«nonl jucunda clemenlia circa sceleratissiraum peccalo-
poteril benedictio ipsum paneni magis quani re- rem praecordiis legentium insinucttir. Igilur hi duo
coctip eonservare? t Et non acquievit benediceree fralres ex prseclarissimo Daiiorura sanguine oriundi,-
iUum, sed comniunem panem sibi prsecipiens exhi- inter terrce illius proceres post regem videbantur
beri, henedixit, et ait : « Ecce hunc tollc lecum , pj sublimiores. Unus aulem ex eis, Eskilus Jiomine,
iiihil deinccpsdecoriiipiioiiesollicitus.i Tulil, ctadI homo bellicosus el carnali polentia tumidus, cum
suos per inulta qtiidem terrse et maris spatia pro- esset aninio ferus atque terrlbilis, nuiltum sangui-
spere redienS , gloriabatur fidei suse defeclum evi- nis fundebat, et nrala innumera quotidie perpelra-
denlissima rei verilale convictum. Hattd multo veroo bat, Alter vero nomine Sueno, \ir sanctae vitae per-
post h;ec elapso tenipore, tristissimus rumor auress spiciius, alque episcopus YVibergensis e.rat, qut
ejus perculil de dormitione beali viri specialiss etiam prascelsi generis nobililalemclegantiamoriim
amici sui, scribenle sibi libellum de Lransitu ejuss atque prserogativa virtuttim, longe superabat. llic
domno Gaufrido monacho Clarscvallensi, qui nota- itaque germani sui aniinam sincere in Chrislo dili-
rius ejustiem sanctissimi abbatis non parvo tem- gens, sed tyrannicam ejus vilam vehemenler ab-
pore fuerat. Tum vero concaluil cor ejus intra ip- horrens, studehat eum freqiienter secrelius ar-
suni, et in meditalione ipsius exarsil ignis, vana,, guere, et ut a suis pravitatibus resipisceret, adnro-
transitoria atque caduca repulans universa, quae e nere. Sed cura parum in hujusmodi pia ir.tentione
honiiuis intentionem praepedire possunl a rectoo proficeret, quadara die colloquentibus eis ad invi-
cursu, quo ad patrhe coalesiis beatiludinem tendi- cem, suadehat ei venerabilis prsesul, ut aecipiens
tur. Ilaque coiiimendans Ecclesiam, cui iaudabiUterr signum Dominicaecrucis Jerosolymam proficiscere-
praefuerat, Deo el principibus lerrae, relictis paren-i- tur. IJle vero resppndit se hoc nullo modo facere
tibus et propinquis, notis ct amicis, ipsrque patrioo pnsse, nisi secum pergeiet ipse, qui eonsilium da-
cespiti valediccns, exsul egregius Claramvalleiiv n bat. Quo audito, fidelis el verus amicus gratanter
vciiit, sepulcriim beali viri intimi quondam amici:i accepit, seque quod petebat factuiHim-incojitinentl
1089 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. III. 1090
spopondit, nialens periculis ac laboribus tantis ,\ moreretur, et ait : « Gratias tibi ago, Bomine Jesu
seipsum exponere, quam fratris animam de ore Christe, quoniam exaudisti orationem meara ; vi-
Jeonis non Jiberare. Quo prospere pervenientes, disti lacrymam nreara, qua libi tolies sujiplicavi, ut
gloriosuin Domini sepulcruin, ipsuinque vivificum susciperes poeniteniiam fratris mei. Qiiaeso ergo
lignir.n sanctae crucis, in qua salus mundi pepcn- te, piissime Fili Dai, r.e nre patiaris ab illo diulius
dit, cum magno pielulis affeciu adoraveriini. De- sepai-ari, sed jubeas me cum illo in tua pace nunc
h.inc cuin caetera sancta Joca devotissime visi- recipi, ut siinul abeamus, et simiil ad tuam mise-
tando, venerando atque adorando peragrarent, ricordiam, te donante, perveniamus. 0 vere am-
venerunt ad quemdam iocum non loirge ab Jeroso- plectenda et amanda pietas Domini noslri Jesu
lynra sitinrr, qtii Pater noster ab incolis nuncupa- Clnisti! i
tiir : eo quod Dominus Jesus Christus in ipso loco Vix orationera finierat, quam ardenlissima fidei
djcitur discipulis formam orandi tradidisse, et devotione fudit, et ecce vocanle se Domirio, viribus
eamdem ibidem ofaiionem composuisse. Erat au- corporis cceplt rcpente destitui, vilaeque fransilo-
tem ibi ecclesiola parva vili, schemaie conslructa. riae finem jam sibi adesse cognovit. Moxque dispo-
Cum ergo praedicti peregrini cognoseerent huiic sitis pro lemporis brevilate" quse necessaria vide-
esse locuni, unde fons orationis saliens in vitam bantur, praecepit astantibus ut corpus ipsius uiia
seternam de ore Filii Dei primitus erupit, et ad im- ctim corpore fratris ejus ad ecclesiam supra me-
buenda fideliuin corda per universas mundi partes moratain, quae Paler «osfer dieitur, quam Domino
ctim lanta benediclionis ailluenlia derivatus cst, inspirante sincero pietalis affectu exoptaverant, re-
tunc et ipsi ingredienlcs oratoiium, baiirienlesque )} nrota occasione referrent et ibl scpelire curarent.
tle fonte Salvatoris pielatis et confitlentice spiritunr, Ilaque cominissum sibi populum divinse providen-
oralionem de corde puro fuderunt ad Dominum, tiae reconsignans, et bona sempiterna illis omnibus
obsecranles, ut sibi peccaia dimitlerenttir et ab imprecans, praesentibus etiam valefaciens ac bene-
omni malo liberarenlur. Nec defuil eortinr votis dicens, feliciter obdorinivit in Domino. Faclumque
superrraecleiiieiitise respectus, qiiemadmodum rci est a Doraino grande miraculum, ut desiderii sui
declaravit evenlus. Nara curn proiinus veirientes ad compoles, peregrinationis vcto peregiini consum-
fluviurh Jordanis, unda illa sacra potati essent at- nialo, peregrinationem quoque prsesentis exsilii
que pefusi, unusex eis, magnus videliccl ilie pec- terminarenti ita ut ambo simul uno in loco atque
cator Eskilus, inagrrifrce de misericordia Dei prae- una die de mundo migrarent, simulque in urium
su.mens, el eflundens animam stiam in oralione, locunr, ubi decreveranl, sublati, sepulturam acci-
claraavit ad Dorainurn, et dixit. « Dcus omnipolens perenl. Porro prsefata ecclesiola, cunr antea brevis
et cleiirens, esto propitius, obsecro, mihi pecca- ac ruinosa fuisset, solo tenus est eversa, et de
tori, et ne despicias animani qualiscunque servi eleemosynis ipsorum, quas propler hoc ipsum ibi-
tui, qtiam de profundo malorum eduxisii; et post dem copiose delegarunt, in aropliorera et venustio-
larrla scelerum ineorum naufragia, ad porluui po.- rem slatuni reffidificaia esl: in qua etiam nune cor-
niienlice misericordiler adduxisti. Et rriinc, I)o- pora eoriim pausant, lionorifrce lurriulala. Horum
mirie Deus, suspecta est mihi valde .fragiiitus mea, ielicissimoruin peregrinorum consanguineus erat
el dudum inolila peccandi coiisiieltido, mullurn- beatce memoiia; Eskilus Danorum quondam archi-
que limeo mihi a memetipso, ne forle reversus ad r episcopus, a qtiihus non solum sanguinis, sed fcliam
patriam, blaiidiente rerum prosperit&ie, peccati fidei et devotionrs succum trahehs, domeslico arri-
quoque materia illiciente, ad prislinas meas pravf- matus cxemplo, peregre vivere, et peregre mori
tales relabi compellar. Proirrde, piissinre paler, qui pro Chrislo Domirroproposuit. Quapropter reiicta
dives es in misericordia oranibus invocanlibus le, prsecelsa dignitale, qua in terra sua singulariter
gi bonum vidctur in oculis tuis, et ita saluli animae praeeminebat, Cisterciensis Ordinis habitum in Cla-
mece expedirc cognoscis, precor indulgenlissiraam ravalle suscepit, et de aburrdanlia divitiarunr sua-
benignitatenr tuarn, ui absoluto jam voto peregri- rtim pauperum Christi inopiam iargissime supple-
nalionis hujus, absolvere me digneris a vinculo vit, sicque eorumdem pauperum iiumero pauper et
corporis islius, solutumqiie pariler a nexibus pec- ipse consociatus, et in oplima conversatione vitam
catorum jubeas duci in refiigerii locum. > Oratione siiam consummans, sepultuseslin jiresbyterio ejus-
vero compleia, cognovil iliico vitce suse " lerminuin dem loci ante altare beaite Yirginis matris : cujus
insiare, suumque desideriiim mox a Christo esse ex hoc menroria in benediclione crit Clarsevallensi-
coinplenduin. Unde perceplis sacramenlis, vale- bus in generatione et generatione. Tales rtaque
dixit eadem hora germanosuo, cielerisque qui si- jiersona; lam sublinrcs honoiibus, revereiidse digni-
mul aderaut, et protinus in sancta confessione red- latibus, odore virlulunr beatissimi Patris nosiii
didit anihiam. 0 incomprehensibilis clemenlia Sal- Bernardi, sacri quoque Cisterciensis Ofdinis puri-
vatorrs nostri Dei! Nonne tihi videtur in peecatore tate atlracti, iniproperium Chrisli cuiiclis ^lgy-
isto, prodigi illius filii qui devoravit substanliam pliorum pompis praeferentes, maluei'e sub disci-
suam cum meretrieibus vanilalum et voluptatum, r, plina Ordhrrs lemporalitcr polius niacerari quam
persona realiter prtesentari : quem adhuc longe impensis sibi favoribus et. honoribus falsis aeler-
agenlem pater misericordiarum vidit, et nriseri- rialiter cruciari.
cordia molus prsecepit eum cito indui stola prima CAPUT XXVII.
innocentlas, sicque festinabat absolvere miserum
de reatu conscienlise suae; ut propeinodiim tardius De nobiii principe Gunnaro, poslea monacho Clarm-
fuerit paternse pietati reo induisisse, quam ipsi mi- vallis
sero indulgentiam jiercepisse? Quid cnim aliud Nam cl nobilissiraus princeps Gunnarus, judex
fuit, sceleratissimum jieccatorem in ipso limine quondam et dominus Sardiniae delrachalis, cuni
poenilenlice sic orasse, et tam celerem peiilioni suse aliquando gralia oraiionis Sanclum Marlinum Cla- Tu-
eifectum oblinuisse, nisi eflusis stiper sevisceribtis ronensem expeliissel, in redilu iransiens per
(livinaepietatis, miseria corrujriibililaiis despoliari, ramvallem,eta beatoBernardo devote suscepttts, de
beatae immoiialitalis slola vestiri, annulo divini salutequoqueaniinaecopiose admoiiilus, conversioni
amoris insigniri, pedes affeclionum calceameiilis ininime consensit, licet Paler sanclus ipso prse-
ffiterna; puritatis niuniri, pro receptione filii perditi sente et multuni garrulanle, cascura quenidam illu-
feslivas epulas toto ca:lo indici ? Yidens itaquc ve- niinasset. Cui abeuuli vir Doinini sic locutus esl:
nerabilis anlrstes anrmarn fralris sui, pro cujus < Ego quidem instanter pro tua conversione Domi-
salvalione ila sollicitus exslileral, lam celeriter, num rogavi, sed ad praesens exaudiri non mcrni. Et
tain feficiler assumplam, limc el ipsi veheinenler nunc abire te patior, quia rclinere non licel invi-
aSeetus desiderio migraudi, petivit ar.imas suse ut tuui. Sciaslamen te lsuc ilerum dc Sardinia rcvcr-
inqi ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDl. IOS-2
surum. > Abiil ergo in patriam suam, sed verba quae A _ sedebat, osculum pacis ori ejus dignauter impres-
ex ore viri Dei audierat, incessanler animum ejus sil , et insuper benedictum fruclum ventris siii
stimulabant, sphilu intus suggerente, propiieliam, ad inlueiidum atque ampleclendum ohtulil ei. Quo
quam lanlus Propheta sibi de se praedixissel, cas- nislram faclo converiens se ad alteruni senem, qui ad si-
saii penitus non posse. Modico post hinc elapso ejus sedebat, similiter osculata esl illum
tempore, cum nunlialum essel ei heatum viniiii et rrihilominus gaudium cordis sui Ci; ad inlue-n-
transisse de hoe miir.do ad Patrem, coiisternaius dum prajsenlavil. Tunc universi qui aderant mona-
est airimo vehemenler, arguens semetipsum, et chi, coslesti pace a seniorlbus illis hinc iride mu-
pcenitens valde quod ad illius praedicationem con- tuata, desuolantse Reginceinpraesentia etsalutare Dei in
versus non fuisset. Mox crgo igne illo, quem Domi- greinio confovenLis, jiibilum laelitiam cof-
nus niitlit in corda electorum suoruin, et vult dis laetati suiil, sicqtiecoiiveniu illo soluto visio ah
vehemenler accendi, totus incanduit, nec omnino oculis intuenlis sublata est. Tantam vero devotio-
inoraui facerc Siislinens, primogenilum fiiitnu nem de visionis hu.jus dulcedirie senior ille concc-
suum pro se in regno suo principari consliluit ; p:l. ul domum capittili iion esse ajiud, nisi secrc.ta-
ipse vero, dum adhtic tjuadragenarius esset, actale riii-iii Dei etante portain cosli inleliigeret ; ideoque
corporis el animi vigore prsepollens, relicla Sardi- qiioties per eanidem tloinum transire dcbebal,
nia, omnique gloria mundi spreta.patiperet huuiilis loties fere contra iocurn, in quo malrem misericor-
ingressus esl in Ciaramvallem, ibiqae stib disciplina diae curn adorando ftlio suo residere conspexerat,
stiscepli Ordinis usqiie ad decrepitam aetatem, inio inclinare solebat.
usqtie ad inorlem perseveranler militans, reguum B CAPUT XXX.
lerrenum pro coelesii se coinmtitasse gloriabaiur. De quodam fratre, cui Dominus Jesns Ghristus cuni
CAPUT XXVIII. sanclo Joanne Evangelisla apparuit.
Qualiler venerabilis abbas. Simon relicta abbalia in Frater quidam religiosus ac tiniens Deum, dum
Claravalle professus esl.
proliciendi desiderro flagrarel, et santlis medita-
Yir venerabilis Sinron, quondain abbas Cazici, liorribus die noctuque vacaret, beatrssimuin Joan-
qnod cst norr ignobile moiiasierium nigri Oi'dinis neiii evangelistam praecipuo diiigebat aflectu : in
irionachorum, rrragno cordis affectu bealum Bernar- cujus etiara scripltira alqiie raemoria niira pasce-
dtiin diligebat, adeo utde consilio et voluntate ejus batur devotione, slrrdens ex dictis ejus senienlias
lotus pendere videretur. Huic autem desideriura lanquam niala punica decerpere, quibus lectuliim
magnriiu inerat, curani pastoralem deserere, et conscientie stite stipatuni, tonlra fetoveiri viiioruin
fieri monachum in Clarayalle. Yeruirilamen sancttts virlultim odore refoveret, Factum est autein qua-
Pater Bernardtis scieus virtutein viri et graliam, dain vice in vigilia Oiiinium Sanclorum, dum missa
qua coiniiiisso ccEnobio idonens valde atqtie per- in conveiitu celebraretur, iil ipse staris in ordine
necessarius erat, quandiu vixit in caine, nunqiiain suo in choro, jiislillo vigilantis sollicitudiiiis in
ei super hujusiiiotli jjetilione cohseusum pnebere nioriariolo cordis ad susceplionem tanti festi t!iy-
voluit. Qtiadam igiliir die dixit ad eum idem miaiiia sacrae devutionis conlereret. Cumque de niore
abbas : « DotiiinePaler , ego senex et perre decre- legcrclurEpistola illa deApocalypsi, mira dulcedine
pitus, faliscenlibus in corpore membris, et insuper Q in eisdem verbis fruebatur. Tandein vero in uitiino
tirgentibus nrorbis, janrque resolvi nie sentio. Qaod versu, quod dicitur, Dignus est Agnus, qui occisus
si extra Clararavaliem defecero, erit nrihi dolor est, accipere virlutem et divinitatem, et caetera quav
inconsolabilis et irrecuperabile damnum. Unde sequunliir (Apoc. v.) tota in _ ipso Iiquefacta cst
necesse est ut vel nuric abire me jubeas, et satis- aiiiiuaeju.s ignedivini anioris, tantaque jucundita-
facerevolis meis, quia mnrs accelerans, moram lis aflluenlia perfusus esl, ul pfae iramensilale IsBii-
amplius facere me non permiltit. t Cui vir Dei lice seipstiin vix caperet. Proinde lolus rn jiihilum
respondit: « Mane in loco luo el noli timere. Ego raptus, loius extra se fuit ; solum Christum quasi
securum le facio, quia morieris in Claravalle. > prcesenlem cordis oculis iiUuens, et bracliiis arden-
Credidil homo sernionibus sancli, et mansit inte- lis lidei et pietalis amjilectens. Dum vero adiiue
rim in praelatione sua securior pluribus annis. Post ihidem ita staret, et pitanlia illa coelesli iiieniem
transitum vero beali viri, cuni jam desiderii stii abunde reflceret, necdum finila missa sopor Doniini
stLrauIos nullo reprimente lolerare nequiret, di- irruit s;iper eum; tenuis quidem, sed divina gralia
inisso regimiiie Claramvallem se contulit, ubi etiami suavis. Statiin namque praesehtiain suam aignanicr '
magno Dei douo, magnoque miraculo septenniura i exhibuil dormienti, qui supradictam jucundilalcm
supervivens, mirabile prorsus in tali aetale vel in- infudCrat vigilanti, Doininus l.lesiis Chrislus, ciim
firrailate, fervoiis ac devotionis exemplum nobis> dilecto sibi apostolo Joanne, alloquens eumdem
omnibus in fine reliqu.it." aposloluni, audiciite fralre, el dicens : « Ilanc cgo
CAPUT XXIX. revelaiionem dudura lihi ostendi, non propler te
De seniore qui vidil B. Mariam capilulo monacho-_ j. soluinraodo, cuijain de meavirtule et dilectione
rum prmsidentem. ceriacogniiio, cerlaque fiduck inerat, sed maxime
propter ctelcros, quiirie simililer diligunt, ut etipsi
Quidam de senioribus Claraevallis vir reiigiosus> meam agnoscentes, fidiiciaiu haheant in me.
ac devolus, qiiadam vice, sicul ab ipsius ore audi- glorianv In his verbis evigilans frater ille repletus est gaudio
vimus, vidil in visione bealissimam Yirginein nia- tum propter induliaiij sibi gratiarii Domini-
trein splendidissimo vultu et habiiu capiliilo mona- magno, cse visitationis et consolalionis :tu"rn propler ipsius
chorum praisideirtem, qtise eiiam in rpso capituloi Domini-alleslalioiiem de veritate
abbalis locuni tenere, el oflicium gerere videbatur. Apocalypsis, pro
eo maxinre, quia dolens audierat quosdam haereli-
licec vero benedictum fruetiiiii ventris sui, parvtt- cos eidem sanclo lihro delraxisse, dicentes eum a
iuin qui nalus esl nobis, gestahal in gremio, totus- bealo Joaiine aposlolo scriplum norr esse.
qne conventus raonachorum circa eam residebat ini Evolutis aute.n posteadiebus circiler quindecim,
ordine suo. Porro seniorqui hsec videbat, miraba- ; cum supradictus fraler propeccatis suis vaide sol-
luraique jticundabalur valde iiv conspectu gloriosii licitus, faciem Doraini in confessione et quotidiana
pueruli speciosi prse filiis hoininum, el ejusdemi cordiscontritionepraeveiiire curaret, aslitit ei pcr
sacrse puerperae; at reverberalis oculis propler Iu- visum Dominus Jesus Christus cum eodem
iiiinis claritatem, non satis prcevalebat in faciesi suo Joanne. Qtrietiam, ipso fratre audiente aposiclo
eoruni inlendere. Cumque jam explelo capituloi sic locutus esi ; « Si quis voluerit a Domino, prior
solvendus esset ille convenltis, iraperiosa Virgoi ctam indulgentiam consequi, perfe-
oporlet eum peccala
conversa ad seniorem illunr, qui ad cjus dexterain sua inslaiiler fiendo ac poenileiido punirc.t Respon-
 1065 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. III. !09i
densautem Dominus ait < « Quicunque voJueril ad A.tale et gratia perfusus est, ut se in paradiso Dei
niepervenire, oporiet eum hoc ipstim ardenter de- esse reputaret,et injubilo cordis exsullans dieerel:
siderare.) Postinodum autem die_ natalis ejusdem « Domine Deus nicus, en ista est vita selerna, quani
saneti Joannis, vidil in visione Dominum Jesiim promisisti nobis. Et nunc si revelalis oculis bOnuiii
Ghristum cum gloripsa matre sua quasi quoddam istud quodsentio et qtipd teneo , niihi videre ac
palatium magnum intrare, in quo dicebalur esse semper habere liceret.jam gaudium meuni plenun?
paradisus. lllis vero ingressis janua remansii aper- atque perfecturo esset. » Mox igiturimniinente ho-.
la. Guinque mirarelur et secuni cogitaret quare ra exitus monac.ii illius adolescentis pulsata est
porta eadem mhiime clauderetur, dictum est ei : tabula, et convenientibus fratrii,us, ut animam Ip-
« Hsecest janua vitce, quas,ingresso per eam Domi- sius Domino comraendarenl, liberala est conlinuo
no eum suamatre, non clattdetur, sed cunctis fide- de corpore mprlis hujus, etaiterna lselitia subiu-
libus usquein diemjudiciipatebit.> trante fugit ab ea dolor el gemitus. Credhnus enim
Quo ille audito gratulans et exsnltans, ait intra et pie coiificiinius quia non dedignalus esl eam in-
se: ergo et mihi palet aditus paradisi.Tngrediar troducere in requiem suam, qui propter eam ad
ergp locum tabernaculi admirabilis usque ad dp- lerras desceudere dignatus est, Jesus Cliristus Do-
mum Dei. Quo cum introire coepisset, protinus ex- ininus noster. Dum auleni corpus ejus sepiilturse
ceplteum iiienarrabilis j'ucundilas qusedam atque tradeieltir, alius quidam frater bonse conversalio-
suavitas; quse cunctos sensus ipsius penelrans ct nis, revelante Domino, apertis oculis, sicut ipse
replens, nihil aliud cupere, nihil aliud cogitare si- protestalus est nobis,viditqiiasi quoddam feretruin
nebat , nisi memorari iniserieordise el jnstitia; Dei g demonumento procedere et sursum in cethera ten-
solius. In hac ergo niira suavitatis dulcedine evigi- dere. Porro prsedictus ieger ab segritudine sua Do-
laris, adhuc in deliciis paradisi Dei se esse "puia- liiiiio lniserahle.convaluit, et iis quce in obilti fratris
bat; sed conlinuo corruplibiiis vitic motibus el sen- viderat el audieraf, seu etianr cxperiri ineruerat ,
sibus vallatum se sentiens, lantani felicitatem non- magnifice consolatus, gratias egil Deo. Cceterum
dum ad fruenduni sibi collatam, sed ad excitanduin benediclionrs illrus suavitatem, quam velut nianna;
in se cceleste desideriuiii,giistui tenuitcr praeroga- absconditum in odore eximio seu sapore prseslan-
tam esse, cognovit. Hiset hujusmodi revelationibus tissimo expertus eral , poslmoduiii per aiuios plu-
frater ille de lecto desidhe, torporis et negligentise rimos, non quidenv eonlinue , sed lanien frequenler
excussus et ardore divinae chaiitatis vehemeiiter atque copiose conseciitus est, prout ille benigiius
inflammatus, tanquam Issacbar asinus iortis sup- ac suavis Spirilus, qui ubi, et quaniio el quanluiu
postiit humerum ad porlandurn indeeliiiabiliter ontis vult spiral, pauperi suo misericordiler inlundere-
poeriitenliae, ul reijuiem auam videral adipisci rne- diguabatur. Nec modo per soninium, aut per exces-
reretur. sum nientis, sopilis vel alionilis sensibus corpo-
- GAPUT XXXI. . " ris,ut.in illa forsitan agonia contigerat, sed corpore
De fralre, qui vidit Dominum Jesum Christum tn vigilante senstiqtie vigente, orando, psallendo, le-
exitu cujusdam fratris de cwlo descendere. gendo, seu quidpiam alittd agendo , eamdein suavi-
latis gratiam divinitus senliebat. Quani dives et_
Monachum quemdam de coliegio Claraevallis , spi- liheralis <JS in misericordia lua, Domine, omnibus
rifualem et bonis moribus polleiitem, Dominus, se- J2 invocantibus te, cunctis qucerenlibus noinen tuuin,
cundum quod in Apocalypsi ait : Ego quos amo, pusillis et magnis, abscondens giisluiii inlernae sua-
arguo et castigo (Apoc. 5), ad decoquendanr irr eo vitatis et dulcedinis ab his qui sapientes et magni
scoriam peccati gravissima valetudhie quadam vice sunt in oculis surs, et revelans eunr parvulis luis,
laborare permisit. Sed aniequam ad diem criticum qur omnia, quse imjus raundi sunt , arbitranlur ut
pervenisset, divino nutti raptus eslin quemdam ex- stercora,ut te in dulcedine tua Iucrifacianl!
cessum mentis, et dimidium fere noclis spatiuin
quasi extra se furt; multa videns et audiens qu-e CAPUT XXXII.
nuhc replicare noslri propositi non est.Eadcm vero De viro DeiBosone, qui in exitu cujusdam fralris
nOcte defunClus est ibi religiosus quidani adole- angelorum concentus audivit.
scens, mirae mansuetudinis et patienlise monachus,
qui ianguore maxiriio cruciatus quam pliiriiuis an- Non putamus silenlio praHereuiidum esse virum
riis, durum ac djulurnum martyrium duxit. Hic venerabrlem Bosoneni, gencre et raoribijs insignem.
ilaque moriens, ei flalum liovissimum diutius tra- llic uinis" de primogeiiitis filiis , quos beatissimus
hens, prse acerbitate doloris crebros gemitus plan- Paler Bernardus in Christo per Evangelium genuit,
gendo emitlebat. Porro praedictus avger, cum eum salis in sua nobili conversalione monslrabat quam
plangenlem audirel, dicebat intra se : « Planctus regia mamilla lactatus, et quam castae lromo disciplina:
isle citius conveiietur incauticum, ct dploris istius rudimentis ab inilio fuerat imbulus. Hic pa-
extreina jamnuric occupabilgaiidiumsempiternum.> tiens et filius pacis ila benignus, ita mansuetus
Cum haecet hi.s similia cogilaret, en quasi persona -. omnibus apparebat, ul nunquam aliquis nostrum
qticedam invisibilis anle leclum ejus assislens , ac eum viderit iratura seufide Ltirbalum, sed inler adversa
diulissime commonens, ad singulos fere plancius , et prospera immohilis slans, tranqtiillo semper
quos ille moriens eniitiebat,mirabili atque inexperta animo durabat. Qui dum jam ad decrepitam perve-
qijadam fragrahtia ac suavitate nares ejus el fauces nissel aetalem, el ita viribus esset deslitulus, ut
uherius indulcorabat. Tunc vero sentiebat quasi eliam baculp sustentanle vix incedere posset,
cosleslem quaindam virlutem sensibililer ac mani- nunquam tanien otio indulgCre, nunquara cor-
feste in semetipso inlroeuntem.et penetralia cordis pori quietem impendere acqiiiescebat., sed yariis
ejus suavissiriieperuhgcntehi. Cuinque hac mirabili illud laborum exercitiis spiritui servire cogebat.
uijctione 1'ecrealus et lotus quodammodo renovalus Iste vero venerabilis vir, dum aliquando seere-
fuissel, ecce repente apparuit ei apertiira qusedam tius colloqiiereniur, el de quorumdam frairum
in cifclp,pe.r quam videbatur sibi quasi usque ad pia ac.desiderabili dormilione, quam scepius nos
tertium ccelum oculorum acieni intendere. Et facta vidisse contigeral, miitua collatione invicempa-
est in aurihus ejus vox clamans de excelso, et di- sceremu.r, proiestattis esl nolsis quia in exitubujus-
cens : « Sileal_omiris terra , discedat-omnis mali- dam rehgiosi fratris heatorum spirituum cho-
gnitas, Christus venit. > In ipsa horavisum est ei ros audierit, defunciisuavi melodia in aere modulantes,
quod Domiiius Jesus Chrislijs pauperum et-uumi- . atque ipsius cum ariiinam ad aeiernse beatitu-
liuin cpnsolalor de coelo descenderet, ac tplani do- diiiis requiem gaudio deferentcs. Qui quaulo
mum illam sua benedictione repleret. Ipse veio stiblimius ascendebanl, tanlo magis eorum voces
iralsr, cui hsec videre coucessiun est, lanta alacri inferius rarescebant, quousque tamen coelo recepli,
i035 ADDIT. AD LIBRO.S DE YITA S. BERNARD5. 1096
audiri ullra mininie potuerunt. Cumque et ipse A nissimum ibidera adesse hullorriodo dubitaremus.
healus senex, vocante se Deo in pace, in idipsum Nunquam enim in aliquo moriente vel mortuo talem
velut obdormiens spiritum emisissel, lanla sereni- transformati vultus claritatem aspeximus. Qua-
tale elgraliasiibilo reiulsil, tamquemirabli quadam propier universi gratias agentes Deo, cominenda-
iinmulatione facies ejus glorifieaia apparuit, ul de- tionis cxsequias et officium lanto alacrius persolvi-
volione omniuni altestante , beatorura spiriluum mus, quanto de ipsius glorificalione per tara inira-
prteseniianv alque ipsius Dei nostri resoectum sere- biie signuin cerliores esse nieruimus.

DISTIN-CTIO QUARTA.

De aliis monachis, ac etiam conversis, et noviliis Clarasvallis.

CAPUT PRIMUM r,
D cum indigenfibiis cunctis cum fervore charilatis
curalionis operam inipenderet, se solum ab hujus-
De Alqutrino monacho , quetn Dominus Jcsus niotli cura excipiebai. Licet eniin valeludinarius
morienlem visitavit. esset ac debilis corpore, liuiiquaiii tamen acquievit
Fuil in cosnobio Clara;valiis monachus quidam cariiaiem sibhnel inipendere medicinam, setl loluin
profcssioni suse lirortim inlegritalc concordans, AI- se Deo commiltebat, qiioniam ipsi cura esl de nobis
quirinus nonrrne , vir religiosus atque spiritualis , (J Pelr. v). Sciebal liiiiiiriini virliiles aniniai in cor-
sobrius in victu, humilis in veslilu, el dttrtis ad- poris infirmilaic pe; (ici (II Cor. xu), nec posse mo-
inodtim casligaior corporis sui. Ila nainque cir- nachum spirituales. a Donrino corisolationes perci-
cumcisus ac teinperaiis erat in iis quse ad usuni pere, qui consolaliuneulas cainis suce tenere solli-
corporis perlinere videbantttr, ut omni volujitale ct citus, gustare et videre negligit quoniam suaviscst
vanitate depulsa, ipsis necessariis elsam parcissime Dominus. Ciirsu itaque vilse stise laudabililer pe-
uteretur, iicel occasio ceitum liniilem excedendi se racto, ciim jaui lempus instaret, quo pro laboriims
ei frequenter ingeferet. Erat enim perilus in aiie et sanclse pietalis operibus seternam mercedem
medicime, et.quanivis magnaies et nohiles terrce acciperet, iiifirmilale correpltis ad extrema perve-
operain ejus incessanlcr cxpeterenl, et invitum et nil. Cumque venerabilis abbas Pontius, ciijus supra
renilenlem per diversa loca dislrahereiil, ipse ta- meiniiiiiniis, ad eum gralia visitationis venisset,
men super egenos et pauperes magis intelligens, qiiicsivil ab eo quid ageret, vel qtiomodo se haheret.
omnimodam eorum curationi sollicitiidineui impen- l.le vero respondil : « Bene, charissinie Pater.
debat. Nec modo ipsorum avgritudines livoresque /-, , bcne omnino agitur mecuin, quia vadens vado ad
*-
cttrabat, sed ct langiieiilium piilridas carnes cl Dominum meum. — Quid ergo, inquit, corpora-
sanie defluenlia meinbra ita dignanter, ita diligen- lem molesliam aegre non toleras, et morlis angu-
ter propriis manihiis eonlreetabal, ut Christi vul- siias non formidas ? — Ego , inquit, omnia tran-
nera foverc piilarclur. Et vere sic crat. Totum enira quilla, omnia lceta considero , quia jam prcevennis
pro Christo fiicicbat, ct totiun sibi Chrislus iuipu- siim a Domino in henedictionibus dulcedinis , quce
labal, qui miser.cordite opera seciaiiiibiis in iin3 omnem miiii mceroreui a corde, et omnem pene
dicturus esl : Infirmus fui, et visilastis me (Mallli. dolorem a corpore tulil. > Rcspondens itaque ab. as
xxv). Unde.el ipse Dorainus faniulura suura secrelis dixil ei: « Obs.;cro le, dileele mi frater, ut propter
corisolaiionibus saipius visitabat, el ad opus niini- Deum dicas nobis ad sedificaironein nostram, si
slerii bujus mirabiliter incilabal. Qtiadain igilur tibi divinitus aliqtiid est revelalum. » Tunc ait illi:
vice vidit hujusinoJi visionem in Claravalle. Im- « Modo antequain huc intrasselis, apparuii mihi,
priinis audivil quasi quenidam praecursorem co:ie- licel misero et indigno, Doininus Jesus Chrislus,
slera prceconaria voce claiiiaiilein et diceniem:«Kcee qui propitio ac sereno vultu me intuens, ac signa
Chrislas venit : Surgite el occurrile obviam Salva- lieatissimse passionis suse ostendens, ait : Ecce
tori. > Cumqiie oiniies cerlatim ad videndiim Domi- peccala tua tleleta stint a facie mea. Yeni ergo
imm properarenl, lunc ct ipse cucurrit ei stetit in securus; veni et vide, ac deosculare vulnera mea
ostio claustri, per quod veiilurus esse sperabalur. quse lanium dilexisti et toties confovisli. Tali ergo
Itaque, ingrediente Do.nino, accessil et adoravit promissione firmatus, jam mori noii_ limeo, quia
Ciim, flagitans ut acciperet benedictionem et iniseri- P reposila est hsee spesmea in sinu meo (Joh xix). Et
cordiam a Deo salutari sno (Psal. xxm). Qua per- scitoie quia proxima nocte (erai autein vigilia beali
cepla cccpil cum ailenlius intueri, el miro pietaiis Marlini) migraturus sum, dum opus Dei celebrabi-
aifectu compatiebatur illi. Siquidem apparebal ci lur ih ecclesia, et laii hora. t Defunclus est ergn
veititi dolcns et infirmus, conlixus cl.ivis el lancea eadem nocle et eode.in tempoie quo prsedixerat:
perforattis, ac si eadein liora de cruce depositnsi jainque, ut vere confidimus, requiescit a laboribus
esset, iia ul sanguis uberlim de plcigis receiiiibus i suis (Apoc. xiv); et tanquam coliunba super niveiu
emanarel. Porro ipse Doiiiinus linteolos miuidos, dealbala nidificat in fpraminibus petrse (Cant. u),
quasi corporalia teiiens, eisdem vulneribus iinpri- id esl sacraiissima Christi Doiiiinr. vulnera comple-
niebal, et cruore deterso in terram projiciebai eos. ctendn adorat, qui est super omnia Deus benediclus
Quos frater illecura summa veiieratione recoliigens,. in ssecula, Amen.
ac multa devolione deosculans, quasi redemptio- CAPUT II.
iiem animce suse in sinu suo rcpositos conser-;
vabat. De jratre mirabilem graliam compuncHoms liaoenle,
His el hujusmodi rcvelationibus freqiienler at quem Dominus magnifice consolalus est.
Doinino recreatus, non cessavit usque in fineiii ope- Fraler quidam de eodem monaslerio, dum pro
rari bonum ad omnes, niaxirae aulenr ad pere- peecaiis suis, quibus Deuni nimis offenderat, pavi-
grinos el pauperes a;grotantes. Quain yero rigidus5 dus et anxiiis.tota die conlrislalus ingrederelur,
in j:o;niteiiiia servar.da, quauique disti'icius casli- flelibus et lamentis finera imponere recusabal,
gator corporis sui fueril, ex lioc satis apparel quodI sciens nimiruin confessionein oris absqtie coutri-
 1097 EXORDIUM MAGNUMCISTERC.— DIST. IV. i09S
tione cordis ad promerendam veniam minus sufli- A _ declarahs. Verumtamen paucos pilos in uno tevss-
cieniera coram Deo judicari. Cumqtie volumenti- pore-deferens,- qiiotidianarum, utreor,
moris Dei, in quo scriptse sunt lamentaliones et y;e rjim, sine quibus vila ista rion ducilur, negligentia-
naevum de-
(E-zech. II), salubri aiiiaritudine ventrem conscien- notavit. Bis et hujtismodi consolatioiiibus idenv
tiae ejus aliquandiu amarieasset (Apoc. x), divina fraler ssepius felevatus, inspirante Dominp, drdicit
tandeni aspirante gratia, nrembrana charitatis Dei, in spe veniae respirare, et de percepiis beneficiis
in qua scripturrr est carmen, facla est in devotione gratias agens ad ampliora suspirare. 0 feiix hiirai-
eorcfis ejus, tanquain mel duicis (Esecti. m). Ccepii litas pfleriitentiiim! o beata spes peccata sua per-
namque jariv priiriitias quasrtam laborum suormtf fecte plangentium, quani potens Cs apud Omnipp-
pra'gustare, et expcrimento discere quoniam sacri- lenlemJ quani famule vincis invincibileni! quariv
licium spirilus coniriti-et humiliati DettSnon despi- cito tremendum Judicem converiis in piissiriium
cit {PsaL.i). Nain cuiivih tanta amaritudine,-qiiairi patreni, tanto dulcius altissiniam seternae mundltiae
pi Cediximus,coiilihtie couversaretur, nocte quadani juciinditatem percepSura, quanlo nuiic pfofuhdius
yidit in visione Dominuril Jesiirii Chrisliiin, tan- in desCensu Jordanis a lepra viliorum mundari
quani sacerdotalibus orhanfeiuis induium, etmis- eonser.seris!
sam celebranlem. Quoties vero juxta ritum sacri- CAPUT III.
ficii se ad populuiii convertebat, toliens in manibus
suis caliccm de alfari, cunctis qiii. aderaut, viden- Pe monaclio, cui eucharistia mirabilis savoris gra-
dum olfefebat. Porro in ipso eaUce nihi! aliud erat, tiam prwslabat.
nisi laiituiiiraodoiacryma;, qiiibus beatu Maria-Mag- jg Frater quidam in sacraereligioriis observaulia fer-
dalene pedes ejus indomoSimonis flevidoel poeni- vens etsollicitus, dum aliquando die Domlnico, se-
tendo rigaveraf. Cunique pfaedictus "frater secus cundum consueludinem Ordinis , corpori et san-
pedes Domini positus istii videret, pereiinclatjis est guini Christi participasset, visunr est iifi tunc et
euro, diceiis :;J Gbse.cro, Domine, ut quid ostendis per totam deinceps diem quod favum mellis dulcis-
nobis calicem istum, ciim lacrj-mis, cjuse in eo simum. in ore teneret. Sequenti vero Doiliinica,
sunl? i — « Ut videantjinquit, et sciant uhiversi dum similiter eucharistiam pefeepisset, pef cohti-
quanlum railii.placet conlritio cordis, ei pcenitehlise liuiim trrduum slriiilem experlus est gratiam. Terfia
luctus, qni ad exemplunvposnitenliae tandiu servavi quoque Dbminrca, dum diviriam niliilominus alimo-'
lacfjiriashujas peccatrici.s ad pedes meos flentis et niam reaccepisset, lola jani hebdomada seriieliridul-
poenitentis. > Quanto igitur divina; majestati accep- tam sitavitatein sentire promeruit. Extunc ergo et
tabiliores esse Iacrynias.pc8iiitenlia3 didicerat, lanto deinceps hanc panis vitse dulcedinem multiplrciter
magis incitabatur et innammabatur in ipso spiritus et multo tenrpore sensit, modo rarius, et modo ere-
ejus, ita ut legendo,. psaJIendo, meditando, iiiliit brius, prout dator gralise Spiritus Sanclus pauperi
.iliiid qusereret, nihil aUud intenderet, nisi uf.meri- siio concedere dignalus est. Factum est autem ut
teni ad laihenta-forniaret, et compunctipnis gratiam aUquarrdOJquempiam de amicis suis pro culpa sua
in se excitaret, sciens quonianv regnum cmlorum objurgans, justseiriveclionis mensurani supra nlo-
vim patilur, etvioientiialibus armis diripiunt illud- dum exCederet, nec tamen anteqUam divinorum sa-
(Matih. xi). Addrdrt autem_ Dpminus adhuc conso- cramentoriiui munus ab altari sumeret, exaspera-
lari servum suiim, qui malorum stiorurii pcenitudine ,n tam ffatris conscientiam per safisfactionem lenire
irr frixorio disciplinas conlinue raacerabatur. Yidil *u curavit. Unde faetum est ut, hostiam pacifiCam,
naraqiie in visu noctis, se quasi in lacu profundis- fratre necdum pacifieato, percipere prcesumeris, pro
simp fliictiianteni ac_periclitantem. mellea spiritualis suayitatis dulcedine, qua aritea
Cuinfjue jam eyadeiidv spes nulla essel, en subito refici et recreari consueverat, supcr fel et absyn^
a-Jluit aiijutpr in opp.orlunitaiibus Do.minus Jesus thiuin amarissima amariltrdine fauees suas infectas
Christiis, niidis.pedibus ambulans super aquas. Qui tremehundus horrcret. Quocirca reatum suura quari-
cum. ad eum -yenisset, extractum de aquis dignanter tocitis ad memoriam reducens, et pro culpa minus
levavit iniserumin sinuin.suum, ae posuit in praio: discretae invectionis humillima salisfactione poeni-
jucundissima viriditate amceiio. Cpirsiderans aiiiem tenliain agens, apostolicanvillam sCntentiam de cae-
li-ater iile lautas dignalionis gratiam, procidit ad tero sollicitius observare curavit, in qua ait : Vos
pedes Doniini Jesu, et prse inimcnsitate Iselitise ges- qui spirituales eslis, hujusmodi instruile iii spirilu le-
tiens aniiiio, eoepit insaliabiii pietalis desiderio sili nitatis(Galat. vi). Atlendant, quseso, istud exeni-
astiingere el..deosculari pia vestigia Salvatoris. plum, qciicjiriqueaarriulatores Ordinis sunt, jjuicun-
Cumque evigilasset, sagaci- discussione. visionem que zeio justitise accensi, fervent spifilu. Altcn-
exaniinans, lacum, in qivo demersus fuerat, profun-- dant,inquam, eteautiusobservent, ne fofte modum
duiri vitiorum, sinum grafice in queni dignanter le- justce correptipnis ih arma vertanl furoiis; el emen-
yatus est, remissioiiem indulgentise, pralum flori- dationis poculum, quod fratribus propinare cOnan-
diinj, in quo transpositus est, aeternce quielis viridi- Uir, lam sibi qtiam aliis , pro indiscretione in pef-
taleih ihlerpretalus esl : Et propterea tola niente niciem trahant, dum et seipsos per iram dilaniant,
conversusad Dpminum, tanqiram prseteriti labores D) el qttas emendare debuerani, duiii exasperant, exul-
ipsius. parvi fjjissent, in anteriora se extendexe cerant, et ad excusandas excusationes in peccatis
<:«Epit,jejiiriiisr, yjgiliis, et. oraijpnibus coniintiis, prorumpere compellunt.
lncrymis et geniitibus iiienarrabiiibus a Domino CAPUT IV.
postulans, quatenus indulgehtia; ipsius largitafem De mpnaciw mulla dwmoiium certamina pcrpcsso ,
iivvisionis hhagine_ sibl pfaeostensain, duce graiia,
iu rei vefitale experifi liieferetiir, et ul-h.oc ei ai.iq.ul- qui Dominum Jesitrn Chrisium videre meriiil. .
hiis indiciis divirid jiietas irvsimiare dignaretur. Do- Adconfutandam pigritiam et excitandam devotio-
minus vefO viiiiilurii omriijim distributor et earutn nera nosLrani unurn de bellatoribus profei'emus in
Jiroderatdr, cuni- laboTanteiii cbntiniie"--in gemilu medium, qui in ccenobio Glaraevallis ab adolescen-
suo, et panem dolofis assidiie comederitenv conso- tia sua usipie ad decrepitam aetatem sub monasticae
Jari decerherct, qiiadaiiiiiocte desi.defio quo supra disciplinse jugo desudans, tam multiplicia etacei--
dixihiiis vaiide; affectiis fratrum vigiliis ihtererat. rima davmonum cerlamina perpessus est; ut nisi
Et eeee subiio psallpns et cfans venit in riientis ex- Spiritus atijuvisset infirmitatem ipsius, tantani lar-
«•essjiiri.Et vidit, et ecce persona quaedahi novacti- valium urabrarum maiitiam cai-o et sanguis susli-
laiti aciitaiii.etquasi iiisetvs-ihilemleviter ac suaviler nere iiequaquam potuissel. Hic itaque in omnisan-
ducef.s per capulipsius, vri momen"to,:iir iclu oculi, cliiale el justitia Doniiiio serviens, el corppris" inte-
veluii rasit ei barbam, colliim et cb ron ahv, divi rice . grilaiem magno Dei niunere a matris ulero conser
iitdulgeiiihe .boiiitalem signolioc Centi .et-suspiranti . vavif., cui el Domirrus in lestinioniiim genvincepu
PiTROt. CLXXXY'. Sa
1099 ADDIT. AD LIBROS DE YITA. S. BERNARD!. 1*00
rilatis nnilta de secretis eceleslibus revelared.gna- < i homo, tolus lnfremiiit, totus veiienienier inhorruit,
tus cst. Quadam igilur vice d.um diutius protelatis duplici nimirum conslrictus articulo, tuni ne heato- :
vigiliis in quoilam divcrsorio solus orarel, inborru- rum gloriam amitteret, ium etiam ne posnam repro-
erunt subito pilr carnis ejus, et prasier solilum tur- borum incurreret. Ex tunc vero ct deinceps, co;pit
bari coepit a facic nocturni. Et ecce lurba da^monum healissimum dociorem Augustinum dulcius amare,
glomeratim perostium irruens, ct quasi se invicem el dicta illius sapidius' ruminare. Contigit aulem
a niultitudiiie introeuntium comprimens, totam do- aliquando ot infirmaretur in Domo-Dei, quse esl Ab-
mum implevit, ita ut undique jierslrepens, ipsum batia OrdinisCistei'cieusis, sita in pigo Bituricensi.
quoque orantemhinc inde converteret. Quod ubi ille Porro ibidero tunc aegrotavit ad moriem frater qui-
persensit, illico signo crucis armatus, crebras ve- dam honestae conversationis. Qui cum janvin area
nias peterecoepit, el beataeVirginis salutatione eos positus esset, casu accidit ut infirniariis absentibus
exturbavit. Nocte vero sequenti cum euindein lo- spiritum exhalaret. Prsedictus vero frater, cumibi-
cum orationis gratia rcpetisset, ecce iterum con- dem in stralu suo recubans gravi corporismolestia
itrariaspoteslates in impetu furoris accelerairtes, do- langueret, revelante sibi Doraino|vidit manifeste eor-
micilii parietem lajhdeum ita validissime pcrcusse- jvoreis oculis animam illam longo traclu a corpore
runt, quomodo percutil aries ad murum applica- exeuntem, el quasi fumum incensi de Lhuribuia
tus, ila ul doihuui toiam quaterent. Cumque vir Dei procedentem. Quse cum tota fuissel egressa, colle-
levaret oculos suos conlra fenestram magnam in git se in ununi giobum, et stetit supra corpus in
eodem paiiete apertam, in ea vidit consistere dse- aere suspensa, aitiludine quatuor aiit quinque cu-
monem quemdain pennaliim , ad instar gryphi aut n bitorum. Erat aulem species ejus tanquam ntibecu-
sirtilhionis, qui ei minaciter immhiebat, quasi mox la condensa alqueperspicua ; etquasi ad mensuram
rtiilurus in eum alque devoraiurus. Quo viso, ma- unius nrodii oppansa. Mansit ergo ibidem immobilis ;
chinamenta dcemonis animadvertil; et invoeaio Sal- usciuequo fralernis orationibus comitata, el sacer-
•vatoris nomine, efferato prodigio signum crucisop- dolali comniendatione niunita, peficulosi atque '
-posuil, ac fugavit. Mulia ejusmodi ludibrra alque igiiotiitineriBducatumacciperemereretur, Quodeunv
ccrlamiua-passus mtilto lempore, ferire et refeiire frater ille viderel, sonitu et voce qua potuit, infir-
noii destitit luctalor egregitts, jugiintenlione conlra nvarios evocavit. Qui rjrotinusaccelerantes.iabulam
spirituales nequilias luctameh sine fcedere exercens. deluhttorum pulsaverunt, et fratres ad exsequias
Accepil autem hanc gratiam spiritualem a Domiito, concurrerurrt. Prseseiite Yeroconventu cum cruce e£
quam perpauei homines assequuntur. Nam qiioties aqua benedicta, cumjam sacerdotalis eommendali(>
voluisset, inlentis luminibus in aere solitus eratvi- essel initiala, lunc anima illa quasi secura proces-
dere corporis oculis' per diem globos dseinoiiLoruni sit, et nebula illa quse videbatur, evanuit; Alio quo-
stipatis agininibus passim ttbique vagantium , quo- que tempore accidit ut prsefatus vir Dei die Domi-
rum lanta est infinitas, ut prae immensitale sesli- nica divinis interesset officiis in Ecclcsia quadaur
mari non valeat. Qui cum mulliformiler solearrt ap- pai'oehiali. Dicla ilaque offerenda, cuin jam mi-
jrarere, una tamen est forma, vel potius informitas, nistratio panis et vini aqua mixli sacrse fuisset
in qua frequentius eosdem conspicabalur. Igitur se- mensse iniposita, protinus apparuit ei Dominus Je^
cundum corporis lineamenta monslruosi homines sus, starrs super eamdem aramin formaparvuli prse
osse videiilur, slatura gigantes, colore jEthiopes, „ filiis hoiiiinum speciosi, ita manifeste atque morose,
agiliiale angues, JeonesJeroeitate, capilibus grossis " ut usque ad consummalionem sacriftcii ipsa prope-
atque turgidis, venliibus prominenles; corporlbus nioduni visio perseveraret. Yrerumtamen presbyter
.ctirii alque gibbosi sunt, colla quoque producta ha- ejusdem loci, qui missam celebrahat, homo iiihon-
benl, el exilia hrachia, nihilominus et crura lon- estaejvitae.alqueflagitiosus erat. Quaindiu ergo sacer-
gissima prteferunt. Quando aulcm alicubi in aere dosille, seu lideliuin oblaliones recipiendo, seu ser-
sislunt, tunc eorum corpora membratim discernun- nionem, nt in die festo fieri solet, ad populum pro-
tur. Quando vero discursu gyrovago huc illucque ferendo, seu aliquid aliud faciendo, dorsum ad al-
vagantur, lunc nihil ex eis,"nisi lantum larvales lare babebat, tandiu sanclus infans anle calicem
umbrae el turbidi glomeres deprehenduntur. Porro stabat. Quandiu vero sacerdos ad sacrariienluin fa-
sercnis diehus, quando solin virtute sua lucet,tunc ciem tenebat, landiu sanctus ille puerulus, lanquam
visiones hujusmodi frequentius cernere solebat et immundum presbyteri halitunr exhorrens, longe re^
clariiis discernere. motus ab eo, post calicem consistebat. Quod cum
Httic venerabiii viro beatus Augustinus eximius fraler ille conspiceret, comptinclus est vehemenler,
Ecclesisa doctor quodam iempore per visionem ap- el totiis in lacrymas resolutus, ita ut inundatio la-
paruit, ducens illum per hinumera loca poanarum erymarum a conluilu dulcissimi Redemptpris ocu-
usque ad ipsum putei geliennalis ingressum, in quem lorum ejus acicm interdum pra;pediret. Complela
ex alto prospiciens, trementibus memJnis, et pal- autem revelatione, glorificavit Deum, qui sibi talia
pitante anima prae timore inlolerabili, vidit illam dignatus est deinonslrare. Et vere cognovit quod
tartai-ese abyssi voraginem plenam clamoribus hor- j. distantia meritorum minime facial diserepanlianv
rendis, atque exsecrandis uiulatibus miserorum vi- sacrificiorum, quoniam sacramenti effectus riulla-'
' ventium semper in igne devoranle, quibus estmors lenus constat ex virtaie eL merito saeerdolis; sed
amarissima, mors omnium pessima, mori scilicet ex insliltitione et graiia Salvatoris.
non posse. lnde reflexo gradu eductum de loco bor- CAPUT V.
roris et tenebraruni, transtulit ad regionem felicium
gaudiorum, oslendens ei lucifluas sedes et mansio- De seniore, cui DominusJesus in die Parasceves vigi-
nes beatissimanim animarum,ubi corporibus exutae, ianli apparuit. PerParasceven hoc loco intetligitur
vita incorruptibili vivebant, alque in paceChristi, dies, quomemoria passionis ChrisliinEcclesia ce-
quse exsuperat sensuni, regeneratipnem corporum [, lebratur .ApudJudmos enim qumlibel feria sextaPa—
stiorum exspectantes, felicissime quiescebanl. Tunc rasceve dicebatur, id est prwparatio; quiaillodie
ail illi sanctus Augustiiius : « Ecce vidisti lines ul- prwparabantur cibi et_alia necessariada sequentem
timos boni ei mali. Elige, quod bonum est in oculis. diem Sabbali, quo nec cibos -C.quere, nec aliquid .
luis. Si viam justilise, quse in libris meis copiose, hujusmodi facerc liccbat. Quia ergo Chrislus in
. parasceve Paschw crncifixus. esl, dies passionis
digesta est, tenere decreveris, portionem accipies.
in terra viventium cuni omnibus istis. Si vero p»sll ejus parasceve appellaiur. Nec enim eccles.iastici'.
concupiscentias luas ire volueris, ih gladio riume- viri dies idolorum nominibus vocanl-, ul sbient
randus es cum iis quos'vidisti, lerribiliquidetil, seoj profani, qui dies-Martis, Jovis, Veneris, etc::,._.
juslo Dei.judicio projectos in anathema oblivionis. velut ethnici, dicuni. '-'._;
Finita itaque visione, cum fuisset ad se reversus=• Monachtis quidam praefati monasterii, religione
HGl EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. IV. U02,
paiiler el aitate provectus, dum aliquando die san- A ma et in corpore salvus eris. Ad quam vocem re-
eio Parasceves sederel in claustro, librum ante se spirans et a Domino se visitatum intelligens, illico
babens, apparuit ei Domirius Jesus Christus^ mani- respondil : « En trado me servum Deo, et domui
bus el pedibus in cruce expausis, acsi eadem hora Clarse-Vallis. > Adhuc eadeni verba;-iri corde volve-
fiiisset crucilUus. Quse scilicet visio felicissima, bai, cum mox recedenle flagellp , lolus etiam dolor
quamvis brevis et pene momentanea fuerit, adeo evanuit. Sentiens atttem faclam in se mjsericordiam,
tamen nianifesla alque efficax exslilit, ulvisionis conlinuo non acquievit carni et sanguini; et si ita
ipsius devota memoiia de corde videntis ullerius equilatura ad manunv fuisset, ne unius quidem ho-
tieleri non poluerit. Sicul enim qui caraino ignilo ra; morulam sustinuisset, quirr incontinenli volum
oleiiin hvjicit, totum flammescere facit, sic gralia quod voverat persolveret. Neque enim carnalem
revelalionis hujus prcecordia senis illius longo san- illam cogitationem admisit, trt boinuin rediret, pa-
clae conversationis tisu ignila, sacri desiderii flam- rentes et amicos consuleret, domum familiamque
nra peramplius el perfeclius illustravit : unde et disponeret, redditus, agros censusque locaret, sed
ascensiones in corde suo disponens , de virtute in • orania lrsec abrunrpens potius quam solvens, et cun-
virluteui proficiens, quadragesimum, ni fallor , in eta hscc propler Christum arbitratus ut stercora,
Ordine supergressus est annum, laiidemque corrtip- eadem die comparala equitalura, incrastinum sum-
tibilis Carnis onere deposito yidere meruit, iron in nio maiie iter arripuil, a facie sseculi, lanquam a
iroagine infirmilaiis, sicut aniea, sed in gloria ma- facie leonis fugiens, ut maneret in solitudine. Fer-
jesiatis Deum deorum in Sion. veiitissimo itaque desiderio ver.iens ad solutionem
CAPUT VI: B voli Claram-Y7allem, quse prius vallis absynlhialis
dicebalur; fratribus quoque modum et ordiiiem suae
Quam misericorditer Doniinus quemdam dericum ut conversionis exponens, tanto jucundiori cliaritate
converlereiur admonuit. susceptus est, quarrto per hsec jtidicia Donrino vitam
neffabilis Deus, et ineflabilia opera ejus. Quis conversationemque siiam placere, fralresillihuinili-
enini digne efiari queat quam mirabilis sit in sanctis ler prsesumebant. Sttsceptus itaqtte el probatus, Do-
suis, quam miris ei mulliplicibus modis in terrrpore inino quoque donante, fidelisinventus, veterem homi-
vocet quos ab aeterno prasscivit, et prsedeslinavit riemcuiii suis actibus exuit,et novum, qui secundunv
conformes fieri imaginis Filii sui, ila ul eliam non- Deum creatus esl in juslitia et sanctilate veritatis
nullos ex iis qui per flagilia in massa perditionis (Ephes. iv), induens, tanta instantia Ciiterciensis
penilus absorbendi videbariiur, potenti viriute Ordinis arduos labores usque ad finem vitae suae
eruens, transferat in regnum claritatis ejusdem di- complexus esl, ut ciinctis sanctissimam conversa-
lecti Filii sui ? De quorum numero clericum queni- tionem ejus intuentibusliquido paierct primam illani
dam juvenem, divitem, nobilem, sasculo prona in- conversionis ejus vocationeni vere ab illo fuisse, qui
tenlione dedilum, de voragine voluptatum palerna cos quos amat, arguit el casligat; omnemque filium
easligatione clementer evipiens, docuit non sperare queui recipit, palerna pielate flagellat (Apoc. iu^
in incerto divitiarum, nec lubricae setalis petulan- Ilebr. xu).
tiam sequi, sed per duros labores poenitentisead ve- CAPUT VII.
ras divilias ceternsevitae pervenire. flic itaque deli-
ealus adolescens advertere nolens, ideo ferias cleri- De novitio, quem beatus Bernardus swpius in visu
cis a sanctis Palribus institutas, ut vacarent et vi- G visitavit.
dereiit quOniaih Dominus ipse est Deus, non ut sca- Frater quidam de Ordine regularium eanonico-
eis aut aleis, seu quibuslibet diabolicis nugis inten- rum, cunr esset proficiendi avidus, atque charisma-
derent, solebat frequentei cum coaevis et sodalibus tum melioi^um seinulator desiderabat desiderio ma-
suis, spectaculis el ludis variis diem perdere. Qua- gno beati Bemardi magisterio subjici, et Clarav-
dam igitur vice cunr ad aliquanr domum iocandi Vallensiuin collegio sociari, licet hoc, ipso sanclo
causa niulti conflueient, ut theatricis plausibus et Palre vivenle, consequi minime potueiil. Quo dece-
nugis diem ipsum solito moreconsumerent, accessit dente, audita fama pretiosse mortis ejus, consterna-
eliam illuc prsefatus adolescens, ut et ipse pasceret tus est aninro vehementer; miserum se, atque in-
ha;do5 suos de spectaculo vaniiaiis. Eranl autem il- dignum clamilans, quod voti sui compos fieri non
lic aleatores quidam cum aleis ludentes quos ut me- meruisset. Post autem paucos dies ajrparuil ei in
lius ex alto prospiceret, super mensara ihidem po- visu venerabilis Pater, quasi strenuus operator
sitam pronus accubabat. Eteccefactaest super eunv jiraecinctus ad laborandum in agro latissimo, in quo
subito quasi nianus hominis, ipsum invisibili fla- manipuli triliceae messis innumerabiles esse vide-
gello diutius caedens, quae caput illius et humeros bantur, ex quibus multiiudinem magnam in acervum
ac dorsuiri toluni veluli pilo desuper fcriente cre- grandem eongesserat; reliquis vero qui supererant,
bris ictibus lundebal. Ipse vero jacebat immobilis , qui etiam mullo plures erant, comportandis et co-
quid faceret, quo se verteret ignorans. Volebat prav acervandis peilinaciter insistebat. Quod cum vidis-
liimia doloris anguslia in vocerii clamoris et plan- set, intellexil illico congeriem illam manipulorjm
D
ctus erumpere, sed prae pudore, propler frequentiam figurani lenere niultitudinis fratrum, cjuam ideja.
circumslrepentis populi non ausus, ne velul insanus egregius prsedicator, quandiu vixit in carne, ChrisW
reputareiur, molestiam verberum aegerrime fere- Domino aggregarat; adhuc autem reslare innume-
hal. In semetipsum vero reversus, et mortem quasi ros, qui ejus nieritis et exemplis ad salulalionis
jam imniinenlem pnc oculis habens, arguebat sein graliam essenl perducendi. Unde multum exsultans,
conspectu Domini, geinens in auiaritudine aniraae seqtie ex illis fore, non desperans, Claram-Vallem,
suae, et dicens : « Eia inihi, Domiiie Deus meus! quam cilius potuit, adiit, poslulans et impetrans se
Nunc hivenerunl me peccata mea: et ecce jam mo- ad probationem admitti. Qui dtim adhuc ibidem no-
rior, et ad inferoscum dolofe descendo, carens poe- vitius esset; et beati viri memoriam pene incessan-
nitentiae fructu. 0 Paler misericordiarum, Doraine ter atque insatiabiliter anirivo volveret, quadam dio
Deus meus, si respiciens videris afflictionem pec- Dominica circa finenv vigiliarum, fatigato illi, et
catoris in angustia constiluti, et rne, licet indignum, modis pluribus afflicto,. coepit obrepere sopor. Et
de prasenti periculo rnisericordiler eripueris , pro- ecce apparuit ei reverendissimus Pater, cujus amore
inillo, voveo, spondeo quoniam non ero ingratus flagrabat, dignanter alloquens eum, et monens de
heneficiis luis, sed continuo sprelis cunctis quae dhigenda ad Deumjugiler intentione, curn quotidiana
sunt mundi, servum me tibi tratlam sempiternum.> lacrymarum effusione. Quod si facerel, divinam mise-
Dum hsecet similia in corde coram Domino loque- rationem, et suam ipsius visitationem securus ex-
retur, facta est vox ad ipsum dicehs : Si Claram- spectaret. Et cunvista dixisset, recepit se in tumbam
Valieju conversioiiis gra,tja adire vohiefis, et in aui- suam, quse ibidem corain altaii bealce Yirginis uva-
 5ii«5 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1104
tris poslia cral. Quse videlicei recepiio tam evidens A _ Erant auleni, ut sibi videbatur, ibidenv duo alii no-
fuit, ui fraterille nesciret uirum dorraitaiis, an vi- vrtii, qui secum erant in probatione. Cum ergo sup-
gilans boc vidisset. Cumque aperuissel oculos, et pliciter Dominum adorasset, et ul sui sociorum.jue
piissimi Patris admouitionem dulci recordatione suorum misererelur huinillima prece rogaret, monis
pensaret, subito ilerura apparuil illi jam plene vigi- niisericordia pius Dominus respexil ac benedixit
lanti et corporeis oculis intiiendum se obtulit. Sta- eum; et alterum cum eo supradiclorum novitiorum.
ipat igitur couiinus coram ipso, ita ul manu tangi Cernens vero novitius, qui hsec videbat, tertium il-
ffacile posset; diligenter eum considerans, et quasi lum Dominica benedictione minime roboratum, fra-
j' explorans utrumdormiret, an vigilaref, more eoruvn terna pietale commotus, coepit attentius rogare Do-
qui cxcilanl ad vigilias dormienles. Quem cum no- mirrum, ne ipsum a largrtate suse benedictionis ex-
vitius slupidus et alLonilus iniuereiur, prolinus ille cluderet. Respondit aulem Dominus rrequaquam
quividebalur, evanuit; et (quod miruni diclu est) illum esse benedicendura; sed magis ad niassam
visurti est illi quod quasi sensibiliier prseeordiis ejus pertinere maledictorum. In his verhis evigilans no-
illapsiis fuisset. Unde vehementer accensus in amo- vifius ille, de benedictione, qua cum socio suo a
rem Dei elejusdera heatissimi viri, ad suseepiionem Domino benedici merueral, oppido gralulatus est,
-novae vilse in gaudio el exsullatione spiriluali de die sed quidriam de illo, de quo tam tiislem sententiam
in diem inslituebatur. Denique sequenti nocte cum audierat, futurum foret, dubius exspectabat. Post
vigiliis fratrum similiter interesset, talem ac lanlanv dienv itaque lertium lertius iiempe neophyiusirini-
divinse visitationis graliam ibidem expertus est, qua- latis vinculum rumpens, ut tristem sui nominis
-iem ac quantam in vita sua nuiiquamanlea sense- P etymologiam exprimeret, Malgenis siquidein yoca-
"
rat : quocl totum utique meritis ejus, quem diligebat, batur, Ordine derelicto reyersus esl ad voraittim
se obtinuisse, gratulatus est. Cumque per dies plu- vitae ssecularis, et facttis est apostaia vilis. ReJiqui
rimos memoriam abundantiae suavilalis hujus reco- autem duo, qui benediclione Domini firmaii ftie-
leiido frequentius eructaret, fuiidebat ubertim dul- rant, ipso miserante beiiedictionem liaeredilate
ces et pias lacrymas, quibus die noctuque satiari possederunt : et quoniam ad sortem ber.ediclortim
non polerat. Transaclo aulem anno probaiionisejus, Domini pertinerent, in proposito suojusie el pie
sacruin habitum cunv multa devotione suscepit, usqtie in finem vilse perseyerando, declararunt.
vestem innocenlise, quam non tam foris quam intus
vestitus fuerat, jugi meditatione perpetuaque solfi- CAPUT X. _
ciludine iUibatam servare conteridens, sicijue post De fratre qui dexleram Domini se bznediccniem in
vestrgia venerandi Patris, quCm unice diligebat, visu deosculalusest.
indefesso studio pro modulo suo gradiens, el vilam
suani in bona perseverantia consummans, illi, ut Erator,quidam ejusdem ccenobii, cuiri se ad quae-
confidiijjjis, est associatus in ccelis, ctijus in terris rendum Dominum magno desiderio convertissel, et
positus consorlium ardenter desideravil, et vigilan- pii Salvatoris nostri Domini Jesu Chrisli memof iain
tcr requisivit. dulci meditatione continue ruminarel, vidit illum
CAPUT VIII. quadam yice in visione sibi apparentem. Soilicitus
autem desua salutc, flagitabat obnixe saliiiiferam.
De monacho, cui Dominus Jesus Clirislus semei et ejus beiiedictionem, dicens : « Ohsecro, Domine,
secundo apparuit. C benedic mihi ut salvus flam. > Pius vero Dominus,
Alhis quidara in eodem ccenobio novitius frater, qui propterea pauperi suo apparere dignatus fuerat,
cuin ex toio corde Doniinum quserere proposuisset, ut aliquam stillam dulcedinis suaeipsimisericorditer
coiijunclis sive expansis manibus frequenter orare impenderet, elevala sancla dextera sua, benedixit
solitus erat, ubi tamen ojjportuneid facere potuisset. eum. Qtii protinus sibi in eadem visioue videbaliir
Qtiadam itaque nocle in principio vigiliaium, cuhv inenarrabiligaudiorepletus, elpia pra;siimptione ap-
csset in choro, clausis oculis, manibusque protensis prehendens bealissimam dextram, a qua bene-
ad Deum intendens, suliito adfuit ibi Dominus Je- dici meruerat, eurn ingenti devotione deosculaba-
sus Christus, loquens ad eum, et dicens : « Porrige tur eam, atque dicebat: « Gralias ago tibi, Domine
mihi manus tuas. i Ad hanc itaque vocem cum ape- Jesu Chrisle, quia benedixisli mihi; et salvus ero. >
ruisset oculos fraier ille, multum obstupuil; sed
ulrum dormiens an vigilans hoc audisset, non facile CAPUT XI.
disccrnere potuit. Ex hac autem voce multum fervo- De fralre qui vidit R. Mariam Magdalenam in visu.
rem, ninllamque devotionem menie concipiens,
eamdem formam orandi servare deinceps sollicilus estAlleri cuidam fralri religioso atque devoto datuin
in spiritu videre B. Mariain Magdalenam splen-
fuit. Post aliquanlunr vero lernporis, cum jajn mo- didissimo vultu et habitu ante altare stanlem. Qua
nachus factus in quodam ejusdem ecclesise angulo
secretius staret, intento animo junctisque manibus, visa, repletus est fraler idem Iaetitia niagna. Cumque
sicut solebat, orans, subilo fuit in spiritu. Et ecce cpgitaret. ariimo, optandp atque siipplicando, et.cum
cestu sacri desiderii suspirando, quatenus ei
aslitit ei Dominus Jesus Christus, suppositis atque u niagno
beatissima Dei genitrix virgo Maria, cui devotissime
cxpansis manibus suis marrus illius excipiens, et die serviebat, siriiiliter moristraretur,
quasi ad professionem admittens. Quo faclo cum factanoctuque est yox ad eum in ipsa visibrie dicens:« Nosse
fuissel homo reversus ad se, gavisus est gaudio le conveiiil
magno valde, jamque felici doclus experimenlo cer- maih inrmaculaUe quod necdum idoneus es ad sublimissi-
tissime credidit ubrque divinam esse prsesenliam, tem coiitueiidahi. Dei genitricrs et Virgiiiis clarita-
maxime vero, sicut tcstalur legisiator noster S. Be- tum Satage ergo, cresce el prqfice, quan-
nedictus (26), quando opcri Dei, sive orando, sive poleris, ut eanv quandoque videre merearis. >
psallendo insistimus. CAPUT XII.
CAPUT IX. De magno projectu cujusdam Monac-hiLaici. (2G*')
De fralre Ansiilpho, qui vidilDomimtmJesush in cruze! (YTidesupra Vitam primam, lib. vn, col. 457.;
pendenlem.
CAPUT XIII.
Magnsedevolionis vhy et magna prseditus.gratia,
nomine Ansulphus, cum adhuc esset in Claravalle\ De coiiverso, cujus devotionemS. Berndrdus per.spi-
novitius, vidil in visione ajjparentem sibi Dominunit ritnm cognovit.
Jesuih Christuin, tanquain in ciuce peiidentem. (Y?ideiliid. col 459.)
(20) S. Benedic. in cap. 19 Regulse. sejudicabat carere, humilifas a S. Bernardo coit!-
(2G') Conversi lnimerauiis in alio virtules/quibus ; mendatur iii serm. De altit. el bassitud. cordh.
i 105 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. IV. liOcT
CAPUT XIV. A miralione magna referre ae quodam religiosae vilse.
De viswne quam vidit frater quidam in obitu allerius converso, gratiam quamdam admirabilem et rae-
moria dignam, quam Dominusipsi ante obitum il-
•'..' fralris. lius conferre dignatus est. Cum enim mater gratia
Frater quidam sanctse conversationis, dignus cui bonse vitse ipsius merita remunerare disposuisset, et
Domihus secreta sua revelare dignaretur, vidit qua- infirniitate correptus aliquandiu decubuisset, tan-
dam vice in visione se quasi in infirmitof io Clarse- dem ingravescente languore mortis signa evidentius
vallis posilum. Et ecce pretiosa quaedam indumenta apparenlia resolulionem corpusculi imminere liun-
de palliis et sericis a venerabilibus quibusdam per- tiabant. Et ecce spiranle ubi voluit, et quando vo-
soriis in eadem doirio incidebantiir et prseparaban- hut, Spiritu sancto, novo vere et stupendo mira-
tur. Decujus rei novitate Cummultum obsitipuisset, culo illumrnatus est intellectus ejus , et aperta lin-
dicfuiri est ei : Ornamenta ista, de quibuslta mira- ^ua illircoepitquehomo rusticanus, qui nunquam lit-
ris, prseparata sunt cuidam de fiiiabus abbatis Cla- leras didicerat, expedite Lalino utieloquio, miras
rcevallensis, quae modo pfocessura est ad huptias. quasdam sententias de Scripturis sacris disserens,
Et quia rainits habet pulchriludinis in se, quajn nihil tamen proferens , nisi quod sanse doctrinav
conveniat gerieri suo, oportet ut habeat saliem pre- congruebat. Mirabantur fratres laici, qui lilteras
tiosarurii fragrantiam vestiuni, atque decorem, unde nesciebant, quaenam esset hsec rei novitas , et ac-
placeat seterno sponso, in ciijus puiissimum ihala- citis qtiantocius monachis, in audienlia nihilomi-
miim non mpdo tiiacula peccati, sed neque ruga nus eorum idem infirmus Scripturarum mysleria
negligenlice, qubd benigriissimae charilatis ipsius B luculento sermone pandebat. Prseterea suaves quas-
iiidulgentia nori: texerit, ullomodo intrare poterit. dam cantilenas de mysteriis sanclsc Ecclesiae mo-
Eaderii igitur hora pulsata est tabula defiinctoiia, dulalis vocibus decaritabat, quse nusquam audiri
et defuncluseslibi fraler quidam : de quo inventunv consueverant, ita ut audientes miraculi novitale at-
est quod, quahiyis irinoceiitem et mansuetam vitam tonitos redderet, etcantus suavitate nuilceret. Sed
diixerit, in operatiorie,tameflaliqUantuliifrinegligeris quid ouinipotens etmisericors Deus in hac tam in-
et remissusexstiterit. Unde riecesse erat ul cui gra- solita gratia simplici cf nisticano bomini collaia
liain absoluti decorispropria mefita non prsestabant, niortalibus innotescere voluit,nisi hoc, quod in
ei himirum fratres de orationinus suis copiosiorem aelerna bealitudirie regni ipsius, secundum Apos-
ornafurn iilipenderent,
" toli seuteiitiam. Non erit Judwus aat Grwcus, Bar-
CAPUTXV barus el Scylha, servus el liber ,.litteratus seu illiie-
raius ? (Colos. m) sed, secunduni Prophetam, entnt
J)e monacho laico qui missam per somnium didicit. omncs docibiles Dei; (Isa. Liy;Joann.yi) et: Omnes,
Charisnratum coeleslium distributor Spiritus san- a maximo usque ad minimum eorum, cqgnoscent me,
ctus, qui omne dafuin optimum, et omne donum dicit Dominus?(Jer. xxxi.) Utinam aitenderent exem-
perfeclum descendens a Patre lumlnum, singulis fi- plum istud horaines inquieli, qui circumeunt niare
delibus, prorit Yult, dispensat, nionacho cuidam et aridani, ut palea hlterae repleantur, et typho
laico et illitterato speciale ac mirahile quoddam scientise turgeanl, ut vocentur ab boininibus Bab-
gratia3 sucecoiiferre dignalus est. ilic itaque beatus bites et magistri, ut glorienlur se esse Jegistas et
liop.io, Galteriis nomine, doctis et litieratis fide et -. decretistas, dialecticos el sophistas ut, de negotio
deyotipne non infeilor, vestiarii ^fficium in Clara- ^pietalis avaritise et ambitioni serviant. Ulinahi, in-
vaile riiullo tempore gerens, non secundum perso- quam, cordis aure percipercnl et intelligerenl, quo-
naruhl aeceplioneni, sed secundum necessitates in- viiam sicut rustico huic et idiotse, qui simplieiter
digeritium vestimeiila fratribus cum multa cbaritatis In limore Dei ambuiare studuit, in obitu ipsius di-
dulcedine providebat: qui etiain puritale iniiocenlis vinse scientice sublimitas collata est, et nolilia mys-
vitae tam Deo quarvv hominibus carus et acceptus terioriim coelestium reserata : sic econverso ipsi
erat.Huic aliquando iristraio stio quiescenli, per- slultret falui rcmanebunt in obitu suo, cum divitias
sona quaedam reverenda dprmienti apparuit, prsaci- scientise, quas sirie timore Dei devoraverunt, evo-
piens ut'oraloriUiii quaiitocius intraiet, et divinse tnent, et de ventre iilorum extrahet eas Beus. (27)
majestati missam devotus cariiaret. Iiie vero super Et hsec dicimus, r.on ut scientiae appetiiores gene-
bujiis prajcepti novitate non -parlim attoniliis, sihiul raliter condemnemus, sed ut doceainus oinnem ho-
etiamiiersorice siisehiitnilitaleni considerans, nulabat ininem, primitus fundamentum timoris Dei collo-
quidem prse verecundia, sed prsecipienlls auctoritate tare in fossalo iiumilitatis, quia limor Dei, seciin-
pressus, nec resislere ausus, velocitcr paruit impe- dum veram diiJinitioiiem , initium sapientiK est :
ranli. Aggressus itaque insojitum opus, el sacerdo- dehinc quantumcunque voluerii scientiav superaedi-
lalibus ornarilenlis indiitiis, nilssam de Spiritu san- ficet, quia nulla unquam scientia inflat, ubi divina
clo cum magna devolione per soranium celebravit. pariier et fraterna chariias aedificat. ltaque novus
Gumque evigilassct, eamdera missam, quam aritea "iste theologus de quo Jocuti sumus, qui a timore-
penitus, ulpote litteras nesciens, ignorabat, corde n- Dei incipiens, fastiginm perfectae sapientiae appre-
lentis scivit, et eam deinceps per plurimos an- hendere meruit in corisuinniatione praesentis vitae ,_
nos in niemoria fetinuit, tantoque eara in me- cum aiiqiiandiu seiitentiarum varietate, et cantiium
dilationibus et oraiionibus suis dulcius ruminare modulata suavitale, lanquara dulcissirao pociilo.,
studuit, quanto se hanc non ex humana doctrina, audientes lcelificasset, tandem in bona confessione
sed:ex iiisjiifatione divina didicisse jucundlus me- transivii ex Iioc mundo ad Patrera, felici absor-
niinlt. '-"-.- p;ione in abyssum seterni lumiuis absorbeudus-, cu-
CAPUT XVI. jus in hac viia primitias ad hoc laiitum, vit reor,
aceeperat, ut nos in odore unguentorum, quibus
De magna palientia cujusdam conversi in infirmi- delibuttis erat, tanto avidius ctirrere faceret (Cunt.
tatesuq. i), qtianto solis mansuetis et humilibus fontem
(Yide stipra S.Bernardi Vilam primam, Iib. vi(,_ verae sapientiae patere cognosceremus.
: col.441.) CAPUT XVIII.
CAPU.T XYII. De converso bubulco, qui vidit in visione Bcniinum
De. converso, cui scientia dioinarum Scriplurjtrum Jesum boves secum minanicm.
collaia est. Conversus quidam iu una grangiarum Clarseva!-
Solebanl mfiniiarii Claraevallis cuui gaudio et ad^ lis bubulci gerebat officiura. homo purus a'c iiiagu®.
(3/)-AUudit ad Joh, xx.
 4J07 ADDIT. AD LIBROS DE YlTA S. BERNARDI. HOS
simplicitalis, qui omnia quae sibi a magistris suis A charitatem reliquerunt. Ula vero, quoniam non erat
fuissent injuncta promptus ac devotus exsequeba- incaute forisin cistarcia relicta, sedfirmissimaepa-
. tur, et intuitu relributionis divina3 quotidianos la- lientise nodis intiis in iiitimo cordis sapienter as-
bores patientissime tolerabat. Hic quadam vice vi- tricla, sicariorum yiolentiam limere non potmt.
dit in somnis juxta se Domhiuni Jesum Cbristiim Salva igiturcharilate, niliil Dei servus amiltere po-
jucundo nimium spectaculo illa sua dulcissima terat, quia pro nihilo erat quidqiiidilla. remauentc
manu tenentem aculeum, atque ex alia parte te- perdebat. Recedentibus vero latronibus, eum jam
monis boves secum minanlenv. Cunique evigilasset, paululum processissent, ipse ad pralionem prosler-
et piissimi collaboratoris sui mansuetudinem, he- r.itur, obsecrans Domiiium, ut hanc eis impielalem
nignitalem dulcedinemque menle revolverel, exar- remitleret. Quidam autem ex ipsis nutu Dei rever-
sii subrlo in prsecordirs ejus ignis vehenieniis de- sus, et ffatrem illum a longe subsecutus, curiosius
siderii, ipsuni suspirantis, ipsum facie ad faciem observabat, volens scirevquid ageret. Etvidens eum
videre cupientis quem in beata visione collabora- orationi diutius insislenfem, celeri cursu revertilur
torem habere meruerat. Cumque dissolvi vehemen- ad socios, jperculiens pecius suum,et dicens : « Yrce
ter cuperet et ciirii Christo esse (Philipp. 1), pius nobis miseris et damnatis. En nioiiemur omnes,
Dominus, qui cum mitibus ambulal, etcujus ser- quia hunc tam sanctum hominem, et tam sancti
mocinalio cum simplicibus est, desideriurii paupe- monasterii fralrem malonostro tam male tractayi-
ris sui nequaquam differre voluil, sed mox idem mus; > siquidem ipso reyclanie cognoverant quod
fraler asgritudine correptus lecto decubuit, et die de Claravalle esset. « Hic enim, inquit, ex quo rc-
septimo JabOrera etdolorem cum morte finivit, vi- B cessit a nobis, non cessat orare cum gemitu et. la-
tamqu.e perpetuam cum requie sempiterna, quae est crymis : nec dubium est quin ipse Dominum roget
Christus Dbminus, feliciter apprehendil. Ad hunc etiam pro suis inimicis. i Quod audientes latrun-
in extremis agentem reverendissimus abbas ipsius culi illi, compuncti sunt animo, veloeilerqiie re-
Lealus Bernardus gralia visitaiionis intravit, qua- deunfes, inyenerunt illum adhuc in oralione flexis
tenus filio repatrianli, cujus conscieiitiam puram genibusintenluin.Cui mox universa, quse violenter
ac simplicem noverat, valefaceret, et iam exire ei absluleram, restiluunt, el venia stippliciter po-
parantem contra latrunculos spiritualis nequitisesua stulata in pace dimittunt. Quo viso, frater iUe Sal-
beiiediciione muniret. Cum vero jirsedictanv visio- valori Chrislo immensas gratias referens, gavisus
nem ipso Infirmo referente coguovisset, phirimunv est gaudiomagno valde decompiirictionepraedonum,
inde gratulatus est. Quo defuncto, pronunliavil de magis quain de recepliohe spoliorum.
eo conftdenter quoiiiaiii cum Deo ambulavit, et vere Iste ergo vir bonus cura in proposito sancto lat>
cum ipso" operatus est Deus : ideoque transtulit dabiliter usque Ln fmem vitae suse perseverasset,
illum Dominus. Non enim polerat miseralor Om- landem vocarrte se DonlinO collectus est ad patres
nipotens servum suum m supremo agone dcscrere, suos, visurus bona Domini in terra vivenlitim, a
ciii dignantissimus comes et cooperaLor fuerat in modo et usquein sempiternum. De cujus glorifica-
laborc tione visio talis apparuit, eadem qua defunetus est
GAPUTXIX. die. Erat in quodam monasierio longius a Clara-
valle remoto monachus qqidam religiosus el nragme
De humilitale magna cujusdam conversi.
Q opinionis vir : quem pro stia sanctilate omnes ejus-
(Yide supra, S. Bernardi Vitam priniam, lib. vn, deuv monasterii fratres sincere diligebanl, omnes
coi. m.) singtilariler hohorabant. Uic igitur eadem die, qua
CAPUT XX. - pra;dicius frater in ClaravaHe defunctus esl, et ipse
De converso, post cujus morjem Dominus gloriosa moriens ad exlrema devenit.estCuraqiie jam iia morti
ut
revelalione demonstrare dignatus est quanlw perfe- proximus viderelur, raptus [ab huriianis,
ciionis itivila sua fuerii, et quantam beaiitudinem omni membrorum oflicio destitutus, a niane usqiie
ad horam nonam jaceret inimobilis. Tantummodo in
in morle consecutus sit.
jiectore modicum spiramenti supererat, quod eum a
In supradicto cosnoiiio alter quidam conversus mortuo secernebat. Ita ergo de mane, sicut jani
exslitit, vir religiosus ac magna; mansuetudinis, diximus, usque ad horam nonam in exslasi positus,
qui per magislerium divLncegraliae didicerat esse landem ad seipsum reveriilur, et virlule recepla
mitis et humilis corde. Ilttic cceteri fratres lestimo- iingua iterum in verba laxatur. Stujjpnles vero qui
nium perhrbebant quod nunquam visus fuisset ira- adcrant, causam ab eo repentinae (discessicnis jac
sci, nunquam quibuslibet injuriis provocatus ad reversionis, flagitant. Quibus ipse respondil:« Hodie
iinpatientiaiii erumpcre. Hic inspirante Deo, statne- cum a sensibus carnis in spirilji sublevatus abstra-
rat firmiter in animo suo, ut quoties a quibuslibel lierer, inveni me subito inlroductum velut in para-
fralribus j"uste sive injuste proclamarelur, loties disum voluptalis, in loeum gloriosurn atque prcecla-
pro illis oraret, et pro singulis Paler nosler ad rum nimis, cujus aplitudinem, pjilchiitjidinem,
minus una vice diceret. Cujus etiam exemplo infor- .j aique amoenitatem humaniscnsusangusliaaeslimare
matrmulli Claraevallensium fratrum, camdem eon- norr sufflcit. Yridebatur iliic pretiosorum vasorum
suetudinem usque hodie quasi pro lege cu.sto- aliorumque oniamentorum gloria magna ct diver-
diunt. Yrerumtanien si accepla Deo et grata homi- silas mulla, infinita quoque deJiciarum prseparalio,
nibus erat devolio et humilitas Imjus beati viri, quomodo fieri solet in advehtu cujuspiam poten-
videant, quid responsuri sint Deo iri die tremendi tissimi regis aut imperatoris. Erant etiain illic s^an-
examinis ejus, qui econtrario nitunlur. qui si forte cli innjimerabiles, immeusa claritate coruscanlfis,
ab aliquo proclamati fuerint, exasperantiir, et ad quoruni alii jam advcnerant, alii adhuc de cunctis
impatientise verba prortimpunt, rancorem quoque, partibus veniebant, quasi ad grande spectaculum
quem adversus proclamantes se concipiunt. dissi- certalim propefantes, et yelnt ad diem solemnenr
nrulare nequeunt, seu etiam opportunitatein cap- undique confliierites. Audiebatur prseterea ibidcm
tant, quo non charitatis, sed rancoris spiritu im- suavitas harmbnise coelestis, et resonabat undique
pulsi, eos qui se clamaveranl, cunfquanta possunt graliarum aclioet vox laudis. Ego vero cum in iis
exaggeratione reclament. Prsedictus itaqtie vir Dei quae videbam el audiebam nimis obstupuissem, sci-
quadam vice pro negotiis Ecelesiae suse in via di- scitatus siim ab angelo ductore meo quaenam esset
rectus, necesse habuit per fauces cujusdam nemo- tanta; solemnilatis et laetitise occasio. > Ipse vero
ris solus transire. Comigit autem euin ibidem in responnit : « Haec est celcbritas nova, novi ciijiis-
manus ineidere latroinmi, qui etiam despoliantes dam sancli hodie de domo Clarcevallis assiimpli, et
eum, jumeirtum quoque quo vehebatur cum sarci- in gaudia ista modo solemniter inlroducendi. > Hoc
nulis rapuerunt, et nihil ei penittis praeter solam itaque diclo jussit me citius egredi, atque ad.luiniana
»139 EXORDIUMMAGNUMCISTERG. — DIST. IV. ili'0
revcrti. Quod Cum ego nimiuni deleslarer, obsecra- A lentationis violcntiam ferre non posse, ait sanctus
bam niedullitus, ut ab illa felicitate ad miserias ad illum : « Scito praenoscensquoniam multa adliuc
corporis amplius non remitterer. U!e vero respon- le cerlamina manenl. SeJ age viriliter, et holi de-
dit : « Modisomnrbus oportet te ad fratfes tuos ficcre, quia Dominiis aderit libi, tanquam adjutor
regredi, donec annunties quae vidisti. Quo facto in opporlunitaiibus, ut erual te. Unde libi polliceor
protinus reverteris, et setermeistius Jaetiticepartici- qtiia, si in Ordine usque in finem perseveraveris,
pium obtinebis. Hujusrei gralia missus sum advos salvus eris. Quod si forsitan aliquis tibi nocere
ihdicare ista quaevidi, ut et ipsi benefacienies pro- teiitaverit in die novissimo, ego resjiondebo pro te,
ficialis el perseveretis in bono, scienles tiliqiie quod et aniniam meam ponam pro anima lua. > 0 vere
nori deeril merces pperi vesiro. > Ei cum ista dixis- amicum fidelem, pium patrem, auxiliarium fortem,
set, illic.o valediccns eis, obdormivil in Domino. . qui post mortcm carnis in vita beata magis se
Planxit autem eum omnis congregatio monaslerii fidelem probans, oviculam liutantem, jamjamque in
planetu magno, ulpote sanctissimum, ct magnse baralhrum apostasise riieiitem tam dignanter visita-
ulililalis virum, de cujus exemplo omnes eranl in- vit, blandis consolationibus fovit, exhortationibus
formali, et de cujus consilio pendebanl universi. roboravit, el per Dei graliam de pracipilio morlis
Illi ergo sollicite lempirs horamque notantes, cuin ad vias vilse reduxit. Tali namque pollicilatione
requisissent in Ciaravalle, cognoverunt fratrem su- tanli patiis pisedictus fraler animatus, spiritum
pradiclum, eadem die qua visio haec denronslrata piisillairimitatis et diflidentrsepenitus a corde suo
est, fuisse defunclum. Cujus nimirum tanta ac talis eliminavit, el ad agoriem certaminis incredibiliter-
irrventa esf conversatio, ut fidem facile faceret B roboralus, deinceps a stabilitate sua nullis malignl
lanto ac lali miraculo. Beatus vero Bernardus, cum spiritiis machinariientis, seu tentationum violentiis
quidam de fratribus hanc visionem corarn eo cuni moveri poluil; sed sicul ei praedictum fuerat, mul-
grandi adinirafroire referrel, ita respoiidil : « Et torum cerlaminum agones desudans, de cunclis
vos fralres, isla miramini? Ego vero magis admiror per Dei gratiam victorice tiiumphum reportare me-
incredulilatem et duritiam cordis vestri, qui adhuc ruit, atque in Ordine sancto uscjue in finenv vitse
nilnhiie credilis, aut ininus forte adverlilis vocem suae in optinia conversalione perseverans, salulem
illam veridicam, cjua de coelo clanialur : Beali mor- setcrnam, secundum sponsionem Deo dilecti Patris
lui, qui in Domino moriuntur. Amodo enimjam dicit sui, feliciter consecutus est.
Spirilus, ul requiescanl a laboribus suis (Apoc. xiv). CAPUT XXII.
Mihi siquidem luce clarius, et vita qua vivo certius
constat omnes, qui in Ordinis lnijiis puritate obe- Defratre, cui S. Malachias et B. Bernardus appa-
dientes et humiles perseverariiit, niox ul carnem ruerunt, et pro culpa sua castigaverunt.
exuerinf, ab oiimi nriseria protinus exuendos, et Alius quidam de fralribus ejusdem coenobii, cum
imiiiOrtaiitatis gloria vestiendbs. Audieiitcs vero instructu diabolico ila iiiente corrujjtus esset, ut
fralres ab ore tanti Patris testiiiion.ium *,alede puri- jani apostalare a Deo, el pactum cum infcrno fa-
tale Ordinis, veliemenler conforlaii stint, et de glo- cere, id est ad sseculumredire disponeret, vidil in
rifiealione fralris qui puritatem Grdinis tolis viri- visu noctis bealum Bernardura , sanctumque Mala-
bus feclatus fuerat, Domini cleineniiam collaudan- chiam, revereudissimos ipsius Ioci patronos in dcr-
tes,- studehant el ipsi districtioris vitse vias nequa- r mitorio deambulahtes, et fratrcs in lectis suis pau-
qiiam abhorrere, ut et glorificalionis, quse arclam sanles sigillatim visilando benedicentes, Qui cuin
et angustam viam propter Christuni incedentibus in Ordinc visitalionis ad lectulum videnlis ha;c de-
reproiniltitur, participes effiei mererentur. Ulinara vcnisseiit, nec tam beriigne eunr respexere, nec be-
^l nos, qui temporibus istis novissimis quibus, re- ncdictione, qua cceteros firmaveranl rohoravere, sed
frigente jam charilate, lepidilas et negligenlia magis quasi indignantes adversus eura slabanl :sic-
usquequaque subintrare ccepit, hsec audimus vel quebealus Malaehiasad sanclum Bernardum loculus
Jegimus, recaleseamus ad imitandum vigorem fer- est : «Homo iste pravus cl inquielus nihil omnhio
voris et devotionis sanclorum Palrum, ne forle, qui boni gerens anirao non timet iniquitalem meditari in
similia ipsis conversionis inilia haberiius, conversa- .cUbilicordissui: jamque prona voluntate diabolicce
lione repfoba degeneres effecli, sicut puritaiem Or- suasiohiassensumdediljUiadvoihitura sseculi, quam
dinis sacri negiigiraus, sancta puriialc illius sumrase citius poterit, revertatur.» Quo audilo, beatus Ber-
beatitudinis alienati, illic deputemur, ubi nulliis nardus dixit ei : c Tu de monasierio meo fugere
ordo, sed sempiternus liorror hihabitat (Job x). quseris? Et quo fugies, miser, a facie Doniirri?Crcde
CAPUTXXI. nrilri, quia nralo tuo ialia cogitasti. Scro, scio, sola
vexatio inlellectuin dabil atidittii; et qui per timo-
De fratre, quem S. Bernardus in visu ne tentaiioni ^rem Dei te corrigere neglexisti, dignis verberibus
cederet admonuit. casligalus, ulterius fugere non ter.tabis. t Et his
Post transitum revercndissimi Patris Bernardi, dictrs cceprl cum crebris iclibus tundere baculo
fuit in Claravalle frater quidam, qui in piiinordio n quem teuebat, el ait : « Ecce stipendia, quse jnere-
conversionis suce, lanquani novus miles, crebros ris. Surge nunc, et fuge, si poleris. > Evigilans au
hostium assultus lolerabat, crebra tciitalionuih ja- tcra fratev ille iiivenit se tunsionibus illis tottim
cula scutopatienliaeviriiiter excipiebat, super omnia conquassatum alque confractum, ita ut in infirmi-
vero sphitum fornicationis adeo iiifcsium senliebai, torium ductus, lecto detineret.ir. Treraens itaque
ut phaiitasias miserce carnis, quas malignus ille ac pavens, fratres qui sibi assisiebanl rogal, tit
cordi ejus ingerere coniinue niicbauir, niantt saera; priorein quanlocius ad se venire faciant. Quo ac-
compunclionis et orationis vix abigere valeret, et in cersito, cum niulfa contrilione cordis confessiis est
hoc frixorio cohfrixus tota die conirislatus incede- malitiam, quam menle conceperat, et opere perii-
rel. Augebatur in dies moleslissimi hujus conflictus cere intenderat; poenam quoque, quam inde per-
molestia, nec erat rudi tirunculo tanla patientia, ut lulerat. Priore vero desidiam et socordiam ejus,
violentiam passionis durae se ulterius ferre posse sicut dignum erat, corripiente, et pro realu instabi-
consid^ret, Unde eliam deliberavit animo cedere litatis pocnitenliam injungente, fraler idem perfecte
lentatori, el proj'ecto religionis habitu ad saeculum .resipuit; et non apprehendit enm ullra desiderium
.reverli. Cumque jam sollicite recedendi opportuni- ftigieirdi. Cuiii eniiii salubriler didieissct durum
tatem observaret, astitit ei per visum bealus Ber- sibi fore, conlra stiuiuium pungeiiils gratise recal-
nardus paulo ante defiinctus, increpans ipsius so- citrare, sl.uduit de csetero eidero graliae salutem
cordiam, el superiniquilate, quam mente coiieepe- stiam in se misericordiler operanli cum limore et
ral et actu p;rficere satagebat. Cui ' eiim ille respon- ti-emorc-cooperari.
dissef sese diulius reluctalum fuisse, ct jam
IJH ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDl. 11(3
CAPUT XXIII. A Ordinem sunra proprietati abrenuntiaveriiil, exent-
j)lo tamerr Anania; et Saphirse lemeraria nimis prsC-
De cotwerso, qui sanctos angelosin obilu suo videre sumpTronepropiietales habere noh .vefeiitur; cum
meruit. illos virtus qiiseexivit de ore Petri apostoli terriliili
Infirmabatur aliquando coiiverstis qtiidain de fra- morte mulclaveiit (Act. v), istos ,ve'ro ntilla plaga
tribus prsefali raonasterii, homo religiosus ci lauda- tangal; sed erontrario videantur' in bonis ducere
Lilis conversatioriis, qui in simplicilale cordis sui dics suos, ulinam non inpuncto ad inferna descen-
viam aretam ct angustam, perquam ilur ad Detim , suri! Sed et in ipso Cisterciensi Ordine, qui lieet
inoflenso pede, sicut in morte ipsius patuit, cucur- pergfatiam Dei purus el integer sit a tani enoriui
rerat. Cum cnim bonum cursum consunniiasset, et vilio proprietatis, nonnulli tanien fuere, vel stirif,
jam ad exlrema devenisset, aperlis oculis vidit an- ab illo lempore, quo frater ille pro Jevi, ut yideba-
gelos sanctos prsesentes assislere lectulo suo. Quos tur, culpa lam durse mortis seiitentiam excepit, qui
ut vidit, mirum in modum exhilaralus, quasi ,jam sinc respectu sacri Ordinis facile iu leviluis exce-
de morte triumpharet, circuinstantibus fratribus denles, solent significare, aut verbo'dicere, qtiid ,
ait : Nunquid non aspicitis angelos Dci, qui raodo vcl quantum est? Nec atteiidunl qtiod sciipttim est
advenerunt? Pulsate ergo quantocius labulam, quoniani Qui minima spemit, paulaliin decidel
quoniam ipsi prcestolantur exitummeum. Yrixverba (Eccli. xix). Qups lanien oinnipolens Deus non con-
finierat, et nrox jjretiosam resolutus in moricm, liriiio punit, iron quia ritinc iii Iioc.tem.porenon sit
feliccm aniriiam reddidit : nec dubium quin spirilus adeo grave delictum absqtieliceniia quidpiam l.avarc,
beati quos praividere merueral, canv suseeperunt, f vel aliud sine riulu senioris facere, sicut eo tem-
et secum ad gaudia sempiterna; bealitudinis per- pore, quo talia voluit Deus ad exemphim poslero-
duxeruut. rum dislriete feiirc, sed quia pius et.miscricors est,
CAPUT XXIV. et ipsa henignissima patientia sua nos ad confessio-
nis el pcenilentice reinedia provocare digijatur. Cse-
Qnalitcr convcrsus, qui sinc licenlia caligas suas la-
diviniius sit. terum, si qciisunt (quod Deus avertal) qui se hsec
vit, puniiv.s levia absque gravi periculo a.iimaestisefaeere posse
Quoniam de praeclaris moribus religiosaque con- putaut, el tales excessus suOs per cpndignos con-
versatione, seu efiam p;'etiosa morle sahctorum fessionis et pcenitentise fructus diluere iiegligiiht,
Patrum, ad aedificationeniproficienlium niulta jam paulatim ipsis minus curantibus senlina negUgcritise
diximus, libct nunc ad caulelam dcsidiosorum, ne- excrescente, navis conscienlisejpsprum sine dubio,
gligentiam cujusdani fratris, et poenani, quam pro uisi Deus succurral, in profunduhi demergetur.
eadcin negligentia sua divinitus stistihuit, interse- Quaprppter omnes nos , qui prseclarisslmo Cisler-
rere, quatenus sieut proficere voleiiles virlutunv ciensi Ordini professionis titulo astricti sumus, stu-
exemplis ad mcliora provocaiitiir, ita negligcntes deamus non solurn majora, sed etiam niinora ejus
quique divinse animadversioiiis ultione territi, non instituta onini solliciludine servaj'e, he fofte (quod
solum majora, verum eliam minora sncri Ordinis absit!) fervor Ordinis intepescal etpereat lempori-
iiisliliila transgredi vereantur, ConvCrsus quidam bns nostris, el nos, si tanti sacrilegii rei corani
in una grangiarum Claracvallis caligas suas absque justo jndlce fueriiiius inventi, dislricta ejus sen-
magislri lieentia lavarc prcesiimpsit. Exierat antem 0 tenlia tollamur cum iinpiis, ne videamus gloriativ
solus, et stabal in crepidine rivi, qui prope gran- Dei.
giamiluitj ccepto operi insisiens. Heu niiser, non CAPU.TXXV.
considerans quod graviter delinquiint qui vel in
riiininiis puritatem sacri Orclinis violare prcesu- De monacho, qui sine caligis dormire prwsumpsit, et
niunt! Cuni ergo, ut diximus , temerario operi, proplerea per divinam
' rcvelaiionem velilus esi ab-
cujus magistri sui testem co_iscicnliam non habe- bas fieri (28).
hat, insfarct, audivit vocenv clainantem, lanquaiii Quia, sjcut superiora declarant, cognovimus,
si aliquis alteri loqueretur, etdicentem : « Percute, qiiaiila districtione punitus sit excessus , per deli-
percule. t Ncc raora sensit se idem conversus duo- lierationerii quidem , sed quantuni reor per conlem-
bus gravissimis iclibus feiiri, uno in capite, et ai- ptum minime contractiis, adhuc aliud quiddam si-
tero in pedibus , treinensque ac pallens concitiis in "mile huic, licet noh in Claravalle, sed in alia domo
grangiam redi.t; quid fecisset, vel quid audisset, Cistercieiisis Ordinis factum, referre libet; quatentis
quid etiam pateretur, irementibr.s labiis frairibus per hoc probemus eliam niinimorum mandatorum
indicavit. A quihtis ctmi coiifesiim ad abbaiiam trarisgressionem non parvi jjonderis apud Deumesse,
transraissus fuisset, peccalum suum pariter et pcc- et ut menlis nostra; desidia gemino hoc exemplo,
nam peccati, qua poierat humililale, confcssus est. quasi manu quadam solliciljidinis, ut ad cautelam
Diccbat antem eosdem icttis quos invisibiliieracce- stii evigilet, excitetur. Coenobium quoddam Cister-
peral, paulalim ad interiora sna serpere, unum a cieusis Ordinis vacabat abbate. YTocatusest aulein
parte capitis, et alterum 'a paiie pedum : seque B Pater abbas, qiiatenus, ipso prsesenie ct consiliuni
modis omnibiis vitae termintim sortituniin, dum dante, secundum Ordinisinstilulafralrcs domus ido-
iidem ictus in corde ipsius sibi muluo jungerenlur. neam personam in Patrem et pastorem animarum
Quod etiam verum fuisse rer exllus probavit, dum eligerent. Cum autem tempus electionis inslaret, et
idCm frater paucis interposltis diebus in bona con- Pater abbas tam ex privalis quam ex publicis collo-
fessione vilam finivit, tanlo purior, ut crediraus, ad cutionibus singulorum voia et voluntates didicisset,
Ileum yadens, quaiito terribiliore niorte pro culpa cognovit saniorcm partem unanimicoiisensucadem-
sua puniri promeruit. Sed quid caus;e csse puta- que sententia ih personam quaradam convenisse,
mus, quod ille Judex justus , Dominus Sabaolh , qua; lunc forte.aberat, sed incoiilihenli sperabalur
quijudicat orbem terrae in aequitaie, pro consimili esse ventura. Erat autein persona eadem niajor cel-
culpa disparemfrequenler videtur ferre scntenliam, lerarius domus illiiis. Nocte vero diem eleetionis
cura cerlum sit, riec fallere velle, nee falli possc praecedenie, audiyit Pater abbas per divinani reve-.
5.apicntiam Dei, quae non solura suaviter, sed el Jationemvocem dicenlem sibi : « Yide ne nionachum
prudenter disponit omnia? 0 quarrli suirl bodic, illura consiiluas abhalem, qui sine caligis dormire
qui religionis habilu leguiitur, ct nionachorum no- prccsumpsit. >Ad hanc vocemvenerabilis abbas ve-
minc Censenfur, qui cura secundum Regtilam ei hementer expavrt; et cum multa admiratione-quid-
(28) Iioc facium monachi sine caligis dormicnlis siqua fuit, levis fuit, ac pcenitcnliadeleta. Sed niliil
dicit Csesarius in Gallia conligisse, sed nec ille uec de hoc slatuo.
isle locum vel testem profert idoneum : et culpc
III3 EXQRDIUM M.AGNUMCISTERG. — DIST. IV. IIU
nam sibi Dpniiniis per hoc .insinuare ..djgnar-elur, A Cceterum hiflexibilem menlis ejus in scrvilio Dci
ajicipiti cogitatidne pensabat. Porrb pefsona supra vigilaiitianr quis digne admirari, qiii.s congrue eflari
meiriorata, quce"ad ianti oflicii dignilafein idonea qtieat, qualiter scilicel infra loiigisshiniin ct quoli-
sperahatur, pridie quam electio celebraretuf, sero dianuni sacrarum vigiliariim spalium seipsum ad
yerieral: qiice-etiapi suiiinvo niane Patreni abbaiem tojeraiitiam ardui illius labqris animabat, acediam,
signo .confessipnis facld in capitulnm traxil, et quia pigviiiam seu somnplentiam viriliier propulsabal;
qijbdam vice.diini.esset hi itinere, nimib festu deco- ei si propler hunianae natura; fragilitatem invectiorie dormitare
ciits, caligas .exuere, alque siiie caligis dormire se vel raro depreliendebat, quani severa
prsesumpsisset, hiitriilitef cbnfessjvs esi.*.Dehinc se- negligentiajn suam redarguebat? Ut autem perpetui-
nibribus.et qui inaturiofis erant consllii eiirii ,Patre- tatem vigiliarum quasi coilinjcnitorio qjiodam pu.l-
abbate cphyeriientibus, quai,evjiisde electiqne Iracta salus ilUbatain servaj-e yaieret, lignum quoddain in
rerit, ebeperurit bmrie.si.parlVoto .eaderivgiie seiiten- siiperiori partp stalli in quostabat, ingenipsa com-
lia' peiere illum queni diviriae revelatLpriisarcaiium ppsitione sic aptaverai, iit, si quando prpfixitate vi-
tali Iibnore piiyandum judicaverat. Eapropter Pater gijiarum perlaesus dormitare cpepisset, niitanlis ca-
abiias secretius eis innotuif qtiid sibi diyiriiius im- pilisiiicrniationem malle.olusrepercutieiisexCiperpf,
peraluiri "fuisset; et ul allain personain eligerenl, et ad vtgilandum repentino iciu suo soUicitiorem
consiiium dedit, diceus hiipqssibiJe esse ul coiiira fedderet.
cbnscieniiarii 'suam ihahcjalo bpuiiiii iriobediens Porro ad opiis manuum cujn forle alias exoccu-
existeret. palus csset, frequenter erat haiid segnem se et
CAPUT.XXVI. I iii
U iioc exercitip denibnslrans, et pu.siUaniiiies, non
iam voCe qiiarn exemplo, ad toleraiiliam laboris ex-
Dt mirabili feruore dulcis memoriwJ oannis quohdam liortaris. Praeciptie vero _sec;uIoiiis et messionis
""'"." prioris Ciaraivallis. tempore, qiiajido lreati ilji Clarce-Yalleiises marlyres
Opporiumiiri.fore existimp, yirum virlulis, d.ulcis vejul in fri.xprio iota die frigiinttir, adeo leiiacifer
videiieet memprja; Joarinem.quondam pfiorenV.Cla-' labori iiislabat, vit obrnes p.ariter negligenlias alio-
rasvallis, queiji conditio liiljf, ad a-dificationem po- runi tenippriiin illis lalioriosis diebus. qiioiidiano
sieroruiii styliofficio reyocafe, qui de calore doimis sudore _sc.dilu.ererepufarel. Ut vero peregiiniim el
Ilechab, qubd, nomen ascenclens interpretatur, id advenam se esse super .terram, nec habere hic ma-
esi de fefvofe eoolestis disciplinse, qUam sanctus lienteni civitateni, sed futuram hiquirere i'eiin:sce-
Paler Bernafdus trad"idit, InCeniivum sinnen.s , relur, de siibstaiitianiundi, qiiaijtum-miinis pote-
asceiisipnes in;,corde suo dispostiil; el ianta con- rat, accipiebat; sqbrielatis el parcimnniae deccre
stantia indecjhvabilis iiitentipnis limitem paternce cprpus sutijn casiificans.qtipniaiii yiiius animse in
tfaditiphis obsefyavit, ul yinunv carnalis yoluptaiis carnis maceratione perficitur. in vcstitu quoqiie
seii .poriipae scecujaris, tanquanv yirus rrestiterum eanideni mpdestiam ei.liuinililiitem. servabai, gros-
perhorresceiis,sjiriiere.iiiud periilus nori.acquiescc- sps, yetereSj.ei cprisiitos jiaiinos semper appetens
ret. ;Exjg|t auteiri lioc a nobis nostfi lijijus teniporis et amplectens, pretib.sos vero, mojles, el subliles,
jpiajiemiserabvlis inopra ; in.quo tepiditas et negli- quasi quanidam pesteriv fugiens. Narii, ut.de csete-
geritia usque. adeo .invaluere, ut hodie fef venlissi- ris iaceam, ijjsum capitale lecli sui, in qub post
rivUssibilquisque .yidealilr, si non us.quequaque le- r' „ npcturnas vigilias et diurnos labores fessum caput
^
jviUus el remissus jhyenialJir. Hicitaque stfenuus reclinare cpnsueverat, non patiebaiijr qualesciinqtie
yir jriipratus bfficip in.Claravalle per plures annps pluiJias habefe, sed feno et paleis illud fareiens sic
furictus,_taiita alafritatespiritus et patienlia corpo- cubabat, haud surdus audltor sentenliae, qua; in Vita
rajis.exefcitliparlein hanc-splliciiudinis administra- Pafrum legitur, sed a niultis quasi dura declinatiir,
yit, ut quasi;.sLgna'cjilurayidereiur posuisse .super qiioniam abominabilis omnis corporalis reqiiies. 0
cof suuriii.seriientiani illam, quam lieatus Pater Be- beal.a, ct pbtius appetenda "lmjus sancli yiri yiiitas
nebicius pfceppsiitf, seu pripri ihpiiasleiii propoiiit, et abjeelip sui in huinilitate vera, qtiaih arrogantia
d.iceiis (|9):,qui.a -qiiari.tophjs.pfaeJatus est caeteris, illius ablralis in prsesumptione pessinia : de quo
taiiip eum soiJicjiius upoffet ser.vare prcecepla Re- certa relalioiie cognpvinius, qupd in parjjbus Saxo-
- Jgulce.Erat.ergo :n exsequendis divinis proniptus et nia; cocnpbijim qupddanr _C.isterciejis.is Ordinis re-
"ajicer liiinis, ijon noctibus,' iipn djebus requ.iescens. gens, parinis qui de lana terrse illius fiebani, ne-
^PrEecipuevero.dulcedirii psalmoclja;, qifae in sacro quaquairi iiti digriabaiur, sed.preiiosos cle Elandria
'i.iio.cphveniu rivujta morpsitaie et vocjs''.jriterilipne pahiios^quibus^ lenpciriiis yblupfatis et,v.ariitaiis sa-
persblvLtijr, tota riieijtis soiiicitudine iiisislebat, ita tisfacefe possel, aniiUaiim.sjbi cojiiparaii faclebai:
iit,stupori et -admira.iion.ippsset quidera esse omni- Qub defjihctb, cuni.'mbnaclii yesiimeiita.ejus hiler
-Jhu.s,paucis vero iraitatrprii. Dederal aulem ei Do- se pa"rtireniur,priprdbniJis iinam de'iinjicis ejus sibi
nijnus a.d opus pietatis congruum satis instruhieii- retiriuit.'":"qjjani etiajii"ciim quadani solenini riocte,
tijiri, yocem scilicet grossain ei v.alidam, quani eliai.n quasi pro .revereiitia diei festi inclueiet, ;tanqi;aiu
in seivitio. largltoris' feJiciler expendere curavii, si ardentibiis iaininis carideiiii.s a;ris ureretur, ler-
sciens.niniiruiri.flueritagratiaium proprio fonli sine PI ribiiiter.exciamayit, et 'detestabilem ye'$lem'lon^iu's
fraiide esse restitiienda. litnberlus iteruhi fiueren.. a se prpjecit." 'Quae jirbjecta, veliit candens ferfum
Stabal ergo in raedio .jtfvencularu.in tympanistria- sciVitillas ex se emiltere vis.a est_ Attbniti siupore
"rum, sietil siiperior Casferispfo officii'sui dignitaie, hrlraculi cceieri, qui de anatheniate illo aliquid ra-
sic eliam .eininentior cunqtis sanctae devotionis fer- pjicrant, cui.ii' bnini velocjtale partes .singulas in
vofe, et ybcis ex.aliatione, psallpns et s.ilagens prae- 'hiedhirii prbferunl,' ac in unuin lbciirii Cpmponiiiit,
_yeriireprjhcip;es,id.esl,.spifi_tus angelicoscoiijunctos Iscintilli.s . ereberiiniis ..iiridique, quasi de clibaiio
p.saliehiibtis, paratos devotioneih psallenLiuriiin coii- arder.te, liiicantibvis. Nec cessavit exifjaje "prodi- tam
sp.Ci.iudiyirise nlajestalis jn pdorcin suavissimi lliy- 'giinri, .qjibusque yicini abbaLes.iivlesliiiioriiuiii
iiJiaiiiaiis'olSerre. Nec levem coiiscieiitice siicejactu- ireinendi -judicii Bei .asdti'"sunt. Npn isic humiiis
;i-airi reputabat, ,si qjiando raiicjiatis, vel aliciijus Joariiies, iipri sic; ijui.-, improperium liii.riiiliiatis
iiifirijiliatis iri.cbnimpdo intefyeriierite , solchirierii Giirist 1 pluiis-Cesiimayit pmnibusJibmpisV^gyptip-
.pSahriodlae.syhaxjm ininus aJacriter pefspJvisset. riiiri (Hebr..yii); qui' vcs.terii.pfeLipsain.vipn.qiiaesi-
^Q-hpd.tariienrarissime accidebai, guia c.uiricseteris vit, sed ati .glpriosiim^vofis ct- .dCsideriis.,'aiiiicUi:n
''" ' .
"dpjvis.eli.ain a gratia saniiih ei coiJipcteritis roboris aiigeloriim.suspifavit. 1'"
cpfjiijs a.ccepevat, ctad brane ppcis bpriilm, pro re-
jejv^s iJlod's.pLriliisarbitrio, paraliim.
p9) S.Bfene4ict,, c. 6o'Regul.
f 115 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. fiifr
CAPUT XXVII. A abbatis Gerardi paneiu iiifirmiturii in coiiventu
fiairinn inanduearct, patienler ferre iiequaquam
Quanla eonstanlia mcnis venerabilis prior Jqannes valeret.
voluplates carnis caicaverit. Haecaiilem impatienlia non de tabida peste invi-
Yerum in hjs et hujusmodi s nclae religionis di;e, sed de fervore religionis et Oi'dinisaemul.itione
piique laboris exercitiis lanla inerat ei constanlia dcscendebal. Dicebal ergo :« Nunquid non senes et
ineiilis el loiiganiinilas patientiae, ut licel in quoti- debiles ante nos in hac sancta domo fuerunt, a qui-
diano agone desudaret, non facile tamcn refrige- bus tamen nunquam tale aliquid usurpalum est,
ritim qualiscunque lemporalis consolalionis sibi quale nunc a nobis praesumitnr? Nunquid non re-
6ubripere paterelur, iiunqiiam, nisi extrema neces- iiiissiones et indulgenlias corporales magis pro ar-
sitale urgente, vigilias fratrum deserere, seu infir- biirio imperantis, quarii requisilione proprise volun-
niilorium inlroire, consentiret. Accidit autem qua- tatis accipiebant, ita tamen ut misericordia eis im-
dam vice, duin sacris vigiliis interessel, ut corpo- p:msa consuetudinibus Ordinis minime obviaret. Sci-
rali moleslia tactus hiiirmarclur, nec valeret nuis vero noniiullos eorum lanta aliitudiue spir'1'ia-
psalmodiae odas streiuiilaic qua sole! al expiere. lis vitaa a curis caniis avolasse, utctiam in decre-
Cuinque magis ac magis nialimi intra se grassari, pila aelale miseros se reputarenf, sl infeiiores aliis
et per vilalia diffiisuin serpere sentiret, licet mul- in vigiliis, vel in jejuniis invenirenlur, consolatiun-
lum a cogitationibus suis urgcretur, ut de choro culas qtioque corporalcs a praclatis sibi obiatas, re-
cxirel, perstitit lamen, Ivistis quidera, et rcpulans cipere nullatenus acquiescerent. Timendum et valde
ne forte ejusdem invaletudinis iiiceqiialilalepressus, g liniendiiin nobis est ne, cum sancti antecessores
infirmilorium, quod, qiiantum in se fuil, seinper nostri spiritu fortiter cosperint, et spiritu forlius
vilare sludehal, inlrare coinpelleretur. Finiiis vero consummaverint, nos spirittt incipientes , carne
vigiliaruin soleniniis, locunr quemdam secreliorem (quod Deus aveilat!) consummemur (Gat. ni). Qua-
adiit, ibique, r_lmol:s aibilris, quanlo sccretius, propter si qni.s est inler nos emerilorum laborum
tanto securius taiia secum loquebatur : « Quid senex, qiii faliscenlibus membris in acie convenlus
modo niiser Joannes, quid modo erit? Nunquid slare non possit, satius est ut missionem uccipiens,
infirmaris? Nunquid infirmitorium, quod solel aut necessilate sua in infirmitorio transigat, quani con-
sub flagellis Dei laboranliurn corpora liiisericordilcr ventum lenens inter abstinentes, et naturam gros-
refovere, aut flagellari se simulantiiim conscieutias sioribus alimentrs utcunque suslentanies, coiisola-
terribiliter dissipare, tantilla ihcommodiiate viclus lioncs infirmilorii requirat. Ccrtus sum autem quod
intrabis ? Bcne, vldeiicet ul lectum inollioiibus cul- unusquisque propriam raercedem accipiet secundum
"ciltis stratum et oi-nalum ascendas, quscque mnl- suiitii laborem (I Cor. ui); et qtiv parce seminat,
liora sutil in eellario, cjuseque delicatiora in prom- - parce et metet ()/ Cor. ix); et quia Judex, qui tcr-
ptuariis, propter reverentiam ofiicii, qnp indignus ribililer minatur. scriitaturum se Jerusalem 111lu-
liiiigeris, moriturse et ptitredini obnoxiae carni tuse cernis (Scphon. i), suhtilissima examinatioiie discu-
accuraiius prceparentur, et sic negligcnliores qui- tiel qua occasicne, quave necessitale, quis pondus
que fralruin ad seetanda carnis suas comnioda tuo diei el seslus, quod in vinea Doniini Sahaoth porlare
provocentiir exemplo. Ergone deliciosa hac infirmi- stiscepirnus, declinet. i ln hac igiltir sancti fervoris
late cursuni pa_.i:i.lcnl'fcluae interrumpeve debebis? „ aemulatione et religiosse conversationis claritate ,
Quare non pnfius pr.estunis de misericordia Dci, graticeDei alnmiiiis Joannes vitani suam laudabiliter
qui polens esl tibi iuorbiim temperare, tit el corpus eonsummans, denarium diuriiuni, et insuper nren-
exerceat, et de labore pipiiiieutiae, qui esl simina- suram bonam et confcrtam et coagitatam et super-
rium bealitudinis cetcrna;, ii.liil minucre cogattir ? t clflucnlein, quani sibi laforibus niiiltis, vigiliis su-
Nutu vero Dei monaclius quidam proximus erat pra modiim, sirenua quoque exsecutione serviiii
loco illi, in quo vir Doiuini lalia secu.n loqiiebatur, Dei conquisicrat, a summo patrefamilias feceptu-
qui parietis tanlum interstitio ab eo divisiis, cla- rus, infirmitate correptus lecto deeubuil. Ad quenv
rius pii murmuris siisiirriiiin aiidiebat; quique mox visitanduin citm venerahiles viri Eskilus, Danoriim
fcslinus ad revercudissimum abbalem biraldum, quondani archiepiscopus, et Alamis, Antissiodoren-
cijjus supra iiientionem Jecimus, currens, quid a sis quondam episcoptis, venisseiit, vidcntes homi-
priore audisset, intimavit. A quo vocalus, vix neiii fervenlisslriium nec in ipsa gravissima infirmi-
obedienlia cogente, infirmilorium intraiecompulsus tale a solito rigore suo in tantiun cedere, ut saltem
est, licet hoc invalesceutis a3griludinis ejus ppndus vestibus aegriludini et debilitati suae competentibus
per se requirere viderclur. Cceterum, quam sirenue, refrigeraretur, zelo quotlam compassionis ducli ve-
quam discrcle, quam prudenler ofliciumsibicommis- stcs aliqiianlulum tractabiliores, quas tantcc perso-
suin admiiiislraverit, quam henigiiuiii, quam pium sonsc ot infirmitati congruere novcranl, jusserunt
qiiam charitalivum se fraltibus suis exhibuerit; aflerri, pclenles i-t causa levaminis eis vestiri di-
qtiain rigidiim, quam aucihorabilem, cum forte cen- gnarclur. Tiim vero fortis atblela Domini eadera
sura justitice id deposceret, se ostenderlt, non csl vestinienla coram se posita severius intuens: ait:
noslrse parvitatis evolvere. Ita enim delicatis et D « Iiane beatiorem me faciet veslis mollis ettenera,
leneris iiiorem gerebat, ut taiiien novas, et contra magis qiiam grossa cl ruslicaira? Aul quale emoiu-
forinani Ordinis usurpatas cousucludincs, carncin mciiliiiii eril, humilitalem, qlianr a jiiimis conver-
magis quam spiiiium rcdolcnles : quas per negii- 'sr.lionis mese annis tanta soiliciludine servare cii-
geiitiam prselalorum, in subversionem religiouis, ravi, immiiiente 'mortis. articulo perdere ? Credile
et perditionem aiiiinarum, facile pullularc-noveral, parvitali iiicce, quia quandiu super est spiritus in
liunqtiam temporibus prioratus sui Clara;-YTalli i visceribus meis, non recedam a yiiitate, pe.r quam
subripere passus sit. Sciebat nimirum, sicut beat:i elegi abjeclus csse in domo Dei mei (Psal. i/xxxni),
sunt prsehili, qui tradiliones Patrum per vigoremi nec dabo occasion.em inimicis meis confiindendi
disciplinas illihalas custodiunt: sic profecto mise:!i me, cum loquar eis in porta (Psai. cxxvi). Cum
nimis, qui per negligenliam cl incuriam suam reli- autem vocanle Doinino iuoribundos hos, jcimjamque
gioneni inlepescere, cl Ordineni deperire permil- morieiites arltis exuero, qtianttim vullis, pjitridum
tuut. Nam semel exterminala religio, non sine gra- huiic carnis saceuni induiie et ornate; quia quidquid
vissimo scandalo et perturhalioiie, tam prselatoruiri de massa vitali spiritu carente fial, nihil raea inle-
quani subditorum, rcformafr polerit. Nec modo iii resse, confido. i Tanla ilaque fidei virtulisque eon-.
majoribus, sed etiam in niinoribiis occasionibus., staniia nrunitus vi.r Doinini Joannes, cprruplibilis
sicubi forte cmersissenl, cautissinie vigilabat, adeti carnis raateriamexuit,etbor.aDoininiinlerra viven-
ul cum quadam vice unus de senioribus prorsm • tium viderc promeruit. Corpr.s ejtis juxta sacra ossa
decrepitus el fere edenlulus indulgeniia vcnerabilii; fratrura yeleris aJibatise, quorum paticnfam et Tiu:
m7 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. IY. II18
niilitalem haud _K.gnilerimilatus fuerat, eondigno A ipse csset Ordo Cistercielisis; juvenis vero ille
honoro sepultum requiescil in pace. splendidus saiiclissimus Bernardus primus Clarse-
CAPUT XXYIU. vallis abbas. Mox ubi haec audiyit, quasi de exlasi
De venerabili D. Gerardo monaclio Ciarwtallis, quadaminse reversus, dicebat intra se : « Nunquid
non ego fui novitius in Ordine Cisterciensi, in
postea abbate. inagna illa doiiio Clara;vallis? lit quid ergo niiser
Vidc supra, S. Bernardi vitani piimam, lib. vn, otio torpeo, cl non festino me conjungere huie
col. 444.) praeclarissimo coettii , qualenus cum eis selernce
CAPUT XXIX. beatitudinis particeps fiam? >Et haec dicens, cojplt
totis viribus celercs gressus moliri, sed obstaculo
De visionc, qua a lentatione sua quidam novitius
Clarmvallis liberatus est. qtiodam praspedilus proficere non vaiuit. Narii velu-
ti ramus quidam arboris lorluosus atque nodosus
Clericus quidam de Ordine regularium canonico- p;^rplexis recurvilalibus pedeset tibias ejus sic ar-
runi arctioris et secretioris vilse desiderio Claram- ctabat, ut licet sumhiopere iinpedimentum hoc
vallein veniens, dcvote siisceptus est, sed et ipse rumpere nilereiur, incassum laboraret. Unde sibi-
priihordia lirociiiii sui floribus suaveolenlis conver- nietipsi vehenienler indignalus, qupd lam fri-
salionis ornare sollirilus fuit. Cunique prioris vitae vola occasiOne tanto bono privaretur, dum totus ad
suavitatem nimis aigre dediscercl, el nov;e quam expediendum se movetur, evigllal; el visionem suam
assumpserat asperitas palalo cordis iiiinus saperet, prudenter adverlens, indigiiationem suam, quam
cceperunt de iiiierioribus ejus variarum tenlalio- j3 dormiens conceperat, vigiians cl sobrius in la-
num ebullire tempeslaies, sicut necesse esl homines queos tentaiionis, qua irrelitus fuerat, viriliter in-
alterius Ordinis ad Ordinem Cislercienseiii venien- lorsrt. Tarila namque severilate prislinaruhi sua-
tes, plus mullo quani saeculares de saeculo venien- rum consuctiidinum iniagines, quas ante delectabi-
les, experiri. Yersabanlur ante oculos cordis ej'us lilcr recipere, et cum eis fornicari solebat, a corde
iniagines consueludiniim, quas aiitca diu in usu ha- suo eliminavil, ut eas sibi dominari ulterius non
buerat, et eas ralionabiles et honestas fuisse, calli- permitleret.Cisterciensium vero sacra insf tula, quae
dus hostis suadebat, Cislercienses vero observaii- iicct sint spectilum jtistiti;e, faclione lamen malig-
tias, quas tunc discere cogebatur, velut rustieas ct noruni spirituuni in aestimationeejus vilueraiit, loto
niiniis suaves, rudis adlruc niens fugiehat et ablior- mentis desiderio complexus est; et in eis per ar-
rehat. Verum,.nutantem atque fluctuantem ovicu- duam etanguslam viam,non quasiin inccrtuni cur-
lam, janijamque ad aposlasise relrogradam turpitu- rens, coronam beatiludinis celernceconsecutus cst.
diiiem respicienlem, divina miseraiio lali raodo ab CAPUT XXX.
crrore relrahere, et in bono proposito confirmare
dignata est. Aspiciebat in visu noctis, ct ecce in nu- Qualiicr dmmonesconversocuidam•nocere volucrunt,
bibus coeli Dominus majestalis, rex roguin, et Do- sed non valuerunl.
niinus dominanlium Jesus Chrislus Fiiitis Dei ve- Conversus quidam uims ex opilionibus Clara;-
niebat, lanquam jam judicaturus orbem terrae in cc- vallis, cum esset vir bonus et religiosus, oflicium
quitale, et redditurus unicuique secundum opera sibi comrriissum cum onini solliciludine el man-
sua. Tum vero universo gcnere homimim cum li- Q suetudine timoris Dei exsequehalur.Omnium vero
niore et tremore mullo ad lianc examinalionem su- bonorum invidus inimicus, devolione et siriiplici-
spenso, singuli quique Ordines qui sunt in Ec- lale conversationis ejus iiimiuin exacerbalus. ali-
clesia Dei, seorsum et seorsuin coadunabantur, solli- quid nequitiarum suarum conlra eum mOliri cona-
citi valde de observanliis et caeremoniis Regulse ct tusest; sed Deoauxiliantefraudisejuscomiiicnta in
tlrdinis siii, ne forte pcrperam quid ab eis gesluni se collisa ad nihilum redacta sunl. Cum enini
severissinnis judex stto illo sublilissmo scrutinio esset aliquando idem fraler ad caulas, vigilans et
«leprehenderet. Ulinain illud allenderent illi, qtii cuslodiens vigilias noctis supra gregem suum, ecce
Regtilam beati Auguslini profitcnlur, elsingulasejus siibilo facta est in aere coninvotioiriagiiaturbiiiiim,
sententias quotidie in capitulis suis legunt, et ta- et corapugnanLiuni inter se tempeslas valida ychto-
men saeculariler vivere, saeculares dici et esse, non rum. Tonilrua quoqiie crebra, et tenibiliter lindi-
sOlum non verenltir, verum etiani gloriantur : vcl que crepanlia mugiebant; sed et fulgura creberri-
illi, qui cum Regulam S. Benedicti habilu et specie ma ccelo erumpeiitia timorem et horrorem maxi-
religionis profiieantur, omnimoda sceculari conver- iiiiim nienlibiis hominiim inculiebaht. Prcediclus
salione sua servantcs saeculo fidem, mentiri Deo itaque fraler surrexit, et slgiio crucis frequenter se
per iunsuram noscuiitiir. Videbat hilerea praefatus muniens, nomcn Domini trepidus et anxius invo-
novitius prseclaruraquemdaniOrdinem magnse nrul- cabat, sanctoriimqiie oniniiim suffragia suppliciter
tittidinis separalim ab aliis consistere, in cujus me- iniplorabal. Cum ergo sil starct ad orationero,
dio spfendidissimus quidani juvenis, coslesii gloria ccepit audire slrepitum et vociferalionem quasi
adornatus stabat, et quasi dux cl patronus divini Q exercitus ingenlis, ad partes illas cursu rapido ve-
illius exercilus esse videlialur. Cumque saccr illc nientis; et quanlo amplius propinquabant, tanlo
conventus de slatione sua se nioveret, ut coraiu voces eorumclarius resonabant. In quibus nori soli
Domino appareret, praefatus juvenis cum mtilia hominum clamores, clangoresve lubarum atidieban-
alacrilale prsecedebat, unrverso ccolui scquentiiim tttr, sed insuper diversi generis ferarum monslro-
se.non mediocreni fiduciam conscqucndse misericor- riimque rugitus, et voces terribilcs inesse depre-
dise prasbens. Porro cseteri Ordines eum suinnia licndehantiir. Cum ergo usque ad caulas ovium cum
revereniia venienllbiis cedentes, ct per sese tran- ingcnli strepitu pervenissent, tanquam ipsas oves
seuntibus inclinantes, prserogativ:e feliciiatis eorum usque ad ossa laniaturi, fratre atlentius. orante,
congratulari quodammodo videbaniur. Ipse etiam divina virtule repulsi sunt; et inlrare quidem nii-
splendor paternse glorise Dominus Jesus, cum sit nime potuenint, sed divisis agminibus hinc inde
tremendus iiieffabilis majestalis omnipotentia, ta- celeriler transeuntes nihil eis penitus nocnerunt.
men quasi teiierrimus ligni veriniculus pielatis el YTerumtamenduo ex cis stalura enormes et ftiligine
niiserationis dulcedine, susceptum in osculo pacis nigriores, ad fratrem orantem deyeiierunt. Cuin-
juvenem divinae claritatis suce gloria ipsum euin que pauhiluiii corarii eo substitissent, uniis ex
omni collegio suo illuslravit. Kovitius aulem qui eis lccuius cst ad alterum, dicens : «Vere diabolus
haec videbat, coepii cum ingenti admiratione qtiae- nos deducit, et ipse modo nos huc venire fecit-. An
rere, quaenam essel illa justorum congregatio, quae non satis dixeranvvobis qiiia non licet nobis trans-
lam speciali praerogaliva prse caeleris Ordinibus ire pcr bonum? > H'IEitaqtie diclisquasi pennigero
a Domino meruil honorari. Diclumque cst ei quia lapsu pernicilcr abierunt; ct cuin paulultini pro-
U!9 ADDIT.-AD LIBROS DE VITA S. BERNARDl. ii2Q
cessissenl, omnes teneJjrarum. incolse una cum eis A ter eflectiis est, in quo .ofiicio .induslriaui animi,
evainierunl. Uanc aiilciii visioiieiii frater ipse qui viresijue corporis, quas a Domino accepc-ral, non
vidit, sub testificatioiie verilalis innoluit nobis. in cives, sedinhostes vibrare didicit, et desLrenui-
non plausiim lerrae, sed praemium cceli
C.iijus himirum lalis erat conversalio, ut fidera di- tate sua cautusfuit.
ctis ejuS nori adhibere nefas esse putaremus. Con- spcrare, Qaiavero cadera mililia, Maria;
slal ergo quia per bona juslorum coiitrariae polesla- olium nesciens, lola eral in laboriosis negotiis•
tes transire velantur, riist forte exigenle aliqua causa Marlha;, quae sine pulvere delictorum vix aut nun
divinitus permiltahtuf. q.iam peragi possunt, ut in sacratioris adhuc mili-
CAPUT XXXI. tice sacramenla juraret, CJarsevalli se contulit, ubi
sicut antea priorem militiam secunda nobiiilarat,
De fralre, cui Dominus Jcsus cum gloriosa matre sic nunc secundain tcrtia superavit. Ccepitnamque
' sua apparuit. robur corporis non exercere, sed frangere jejuniis,
In domo Fontis-Mauriniaci conversus quidam de- vigiliis, et laboribus nniitis, proprise quoque vo-
gebat, nomine Robeftus, qui illuc a Claravalle lunlalis mortificationi iiiteridere : volunlarise pau-
transniissiis, religionis et discipiinse, quam in pertalis, quse sola Chiislianse religionis vera niilitia
Clafavalle didicerat, nequaqiiam immeraor erat, est, amalorem se probans. Sedultis eral in coin-
sed virliitis et devolionis exeiirpla fralribus eju- punctione el oratione, pro prseleritis erralibus suis
sdem loCi ih omni conversalione sua dabat. Inler Chrisli Domini misericordiam quolidiauis lamenlis
ccetera vero pielalis studia, quae Domino scdulus eiiixias imploraris. Cum talia diutius actitafet, fac-
oflereliat,iiocprtccipiium Iiabebal, quod beatissimse R tus, sccundiim prophelam, vir videns paupertatem
Dei genitricis et virginis Mariae servilio devoitis suam in virga indignalionis Domini (Tliren. m) :
insislebat, specialis qiioqiie paironi sui Bernardi voler.s jampiusDoniiniis laclucis agrestibus, idesl,
inenioiiain frequehti el dulci modilatioiie rumi- araarittidini pcfinitentiseejus, azymos panes, id est,
nabat. Cursu denique pr;rsenlis vitae feliciter per- graliairi coiisolatioiiis adjungere, sine quibus agnus
aclo, salvalionis suse certiludinem, diem quoque actefna; vilse niandi non. potest, lali modo indul-
mortis suce prognostica vislone prieyidere nreruit. gentiie suse largitateni mcerenti ac affligenti se prae-
Anle quiiituiii diem dorniitionis suae vidit in vi- rogare dignalus est. Ciira esset aliquando posilus in
sione Dominum Jesura Chrisluin, et beatissimam oratione, prsevcniens faciem Domini in confessione
Dei genitricem, curii sancto Bernardo abbate, stan- et obsecratiohc pro peccalis suis, raptus est subito
tes in qupdam borto deliciafum, cujus amoenitatis in excessum mentis, viditque DOriiinum Jestun
et glorise lanfa crat immensitas, ut hiimaria Iocu- Clirislum niaiisuetissima voce dicentem sibi :'<_Di-
tione explicaii non valeat. Ipse vero fralCr, qui missa sunt tibi peccata lua. i Mox vero ab exstasi
hsec videbat, slabat seorsum; ac respectum di- dimissus, et in se reversus, consolattis est ve-
vinse miseralionis suppliciter flagitabat. Tunc piis- henienter; et gratias agens Deo, didicit _"de ccetero
sima mater ait ad filium suum : « Domine fili, servire Domino in timore, et exsultare ei cuin
quid facturus cs de isto paupere tuo? i Et Do- tremore (Psal. n); sicque in optiina conversatione-
ihinus ad eam : « Quidqiiid fibi placuerit, maief. > "Consenescens, plenus dierum apposilus est au pa
Respondit illa pauperum susceptrix, et humiliuiri "tres suos, laboris sui prccmiuin vilam selernain a
consolatrix : « Volo iaitur, i;t miltas eiim in Q Bomino pereepttirus.
requiem tuam. >Dixit auiem ad eam : c Fiat ei, Hic aulem vir venerabilis memorahiie Dei mira-
sicul vis. > Respondit ei beatissiraa YTirgo: « Et culum, qtiod nuper acciderat, rettilit nbbis quod
quando fiet istud? > All Dominiis : « Quinta die a quibusdain honestissimis fralribirs et commililo-
venial.et salvetur. t Traiisaclaiiaqiievisione, frater nibus suis audierat, qttodque ipsis prseseiitibus et
ille quod viderat et audiefal celeris indicavil, rem certius exploraniibus accideral. Erat in parti-
et allonilos, et ad pravdictum diem suspensos red- bus Germanias mi.Ies quidem slrenuus, el genere
didit. Ut autem certiludo revelationis probare- noJiilis, cjui tempoi'e \itae prscseirtis explici.lo, spi-
tur, ingravescente segriludine qua premebatur, rilum emisit. Cumqiie diu inortuus jacuisset, et
quinta die juxla sermoneiri Domini migravit a jam lempus liuinationis instarel, aiiiina redeuv.le
corpore, et in requiem et pacem qua; exsuperat repenle homo redivivus appaniil, et velamine revo-
omnem sensum, assumptus est : quam ei beatissi- luto aperuit ociilos, alque in stratu funereo rese-
inaYTirgoDei genitiix suis piissirais precibus ob- dil(30). Stupenlibus cunctis qui aderant, plancltis
tinere dignala esl. Beati igitur omnes, qui confi- et lamenta nicerentiurn illico sopiunlur, et amoriup
duiit in ipsa, ejusque servitio vigilanti devotione suscitalo causa lanla; novilatis exquirilur. Iile vero
insistunt, quoniam mensuram bonara, ct.coii- prsesente uxore atque germaiio, qui.ei succedefe
fertara, et coagilatam, et supcreffliieiitem', largis- babebaf in patrimonio , ita exorsus est fari atl
sinia remiineralrix reddet in sinuiii eoiiiin(Lui:. vt). illos : « Cum iti mortem, inquit, oculos clauderem,
Cceternm fratres ejusdem coenobii de tam felici as- ductus siim protinus ad tribunal Judicis cxaminan-
siimplione liominis Dei lriultum a;dificati, Clarse- j\ dus.' Ibique appensus in Jance aeqiiilatis, inventus
vallensis qtioque discipliiice,quam ih eo vidcrant, sum minus habens, quam oporleat ad salutem.
-emulaiores effecti, vencratioiii sanctse Theolocou Ciiinque jam daiiiiialionis senlenlia merito esset
Dominserrostrae, larrio alaCrius iiiiendebaiit, quantci proferenda , intercedentiluis qui ibidem aderant
sibi perire non posse sciebant. quidquid ejus famu- sanclis, perroissus sum redire ad vos, el ex duobus,
latui inipendere poluisser.l. quce iiiibi princijialiter
" obsunl, l-emedium vestrce
CAPUT XXXH. pieiatis expelere, videlicet obligafione m.axima
debilorum, ct illegitinlo foedere nuptiarum. t Tunc
De monacho, cui dictumesl : Dimissa suut libi pec- conversus ad .niulierem :«Nosli ait, mi delecta con-
cala lua. jnx, quod afllnitalisiinea juncli, illicito matrimo-
Iuler athlelas Christi, qui spirituali palseslra iii nio conjuncli siimus, unde eli.am morlis celernserei
sladio Claraevallis exercebantur, erat streniuis qui- ambo teneiinir. Umim iantinnmndo superesse re-
damagonotheta, Eiiarrandus nomine, nobilis quon- lriedium, agnpsce : Si relicla sieculi pompa Chrisii
dain iu sir.culo niiles, qui relicta mundiali pomp;i connubio monaslica professione te jjinxeris, m.ih.i
vaiiam miliiiam frtictuosa militia commulavil. 511 veniam, ef tibi gloriara inipelrabis. ->Quod illa gra-
litibus namqueTempli Domini sociatus, cl apud ip tanter accipiens, sese iricontineiili facmram essc
sos fidelis invenius, militum quoque Tcmjni magis firmavil. TJeinde convocatis singtiiis dcbitoiihu-i
(30) Si miles rcsurrcxil, ut hic dicitur, alias daiiuiaiidus, stipponenduni omninp cst,. licet rion
dicatur. gaciymenUlem Corifessionem iiinc fecisse
1121 EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. IV. 1122
siiis gerniano suo prsecipit, ul ad ea quse exposlula- A lorporis el insipientise argui pertimesco. Porrige,
rer.l, singtiils salisfacerfl.InterCseteros vero Judseus precor, auxilium, prcebeconsilium indigenli; Ct ne
qiiidam accessit, irecentos debiti solidos exigens despicias gemituin servuli miserandi. »
ab eo. Quem severo vultu et reverberanlibus oculis Eadem itaquenocie apparuit ei idern fceatissi-
intueiis, cunclis qui aderanl liiirantibus, dixit ad mus Pater, et magnifice consolalus est eurri, di-
eum : < Tu neque in ccelo, nequein lerra, nequC in cens : « Quid tibi visum c.st frater, ila de Dei
omni creatura Dei, habes aliquid juris. Tamen misericordia el mea inlerveiifione diffidere ? Quandb
ne videamur te anie tempus judicare. >Tunepra;ce- enim, vel ubi senslsti, defuisse libi adminiculuhi
pit, ut per omnia responderetur ei, sicut et caeleris. nieum in necessilalibus tuis? An ibrte impotentio-
Cum ergp lisec et siiuilia multa dixisset, reclinato rem me modo auttimas , quando janv inliodUctus
ilerum caplte emisit spiritum. sum in potenlias Domini, quam olim fuerim, dum
CAPUT XXXIII. in carne yixi ? Yrade ergo securus, qula prosjjera
cuiicla el in hoc ipso scies quia ego lc
De reiigioso quodam comerso Clarwvallis, nomine miserim.evenienl; > Ha;c el alia pluriraa sanclo loquente,
Laurenlio. frater ille prse riimio pielatis ardore loius in ani-
Eral in Claravalle conversus quidam religiosus, ma liqiiescebal; et corde ejus immensam parlu-
nomine Laurentius, cujus etiam superiiis (31), diim rierrte lseiiliam, fpris qupqiie devotspnis' lacrymse
de venerabili viro domno Gerardo de Farfa lrtteris erumpehaint. Cunjqtie evigilassel, madentibus ocu-
aliqtia mandaremus, mentionem fecimus. Erat ergo lis atquc maxiljis, etiain piilvillum in quo. caput
vir ille-spiritualis et devotusin omni conversatione g recliuarat, eodCm lacrymarum .profluvio undique
sua, oralioni alque compunclioni mirabili jrerlina- perfusum esse cognovit. Summo igiluf marie iter
cia jugiter insislens, ita ut per plurimos 3iinos, arripiens, cum de ufbe fttisset egressus , reperit
cuiu saiictorum confessprum Bernardi el Malachiae cuneum instii.orum mercimonii gralia Siciliariv ad-
cprpora in secrelario dienoctuque servaret, vix un- euniiuni. Qui cognoscenles eum esse de Claravalle,
quani aliquahora posset ibidem aliter iiiveniii, nisi mox eum in suo cohduclii atqtie convictu graianti
senipef drationi mcunibens, etdiuturriisfletibuspa- a.niino reoeperuiit, et quceque necessaria gralis
vhneritum rigans. Huj'us autem purilatis el devolio- quoiidie miiiistrabarii, Tandem ingressus ad regcin
nis celsiludinem non sine mulfo labore per graliam Siciliie, irivenit gratiam magnam.in ociilis ejus. Et
Dei conquisierat,quoniam inprimordio conversionis lion soium de negotio pro quOfuerat ad Patreiride-
suce multis tenlationilius vexabatur, et contra mal- siinatus,prosperum evenluni obtrnuil, verum etiam
igrrortim spiriluum venenalas suggestiones diuturno rex apertis thesatiris suis ad cedificatioiieniiiovas
ceiiamine exercebatur. Nocle vero quadam, dum basilicse Clarsevallis, pro ejusdeuv Palvis sui anima
fmitis Maltitinis in quodam domicilio solus esset, non modicam auri summaiii per etuiidein fratrem
ecce imniundus sjnritus mugiens et plangens, dis- magna devolione iransraisil. -Reversus jtaque Ro-
cursu gyrovago circa euni rotabalur. lpse vero niam prsediclus frater, lalera iiihilomiiius ihidem
fronti stiasisignaculffcrucis imposilo, quisnam esset graliam repcrit, ut de donariis cardinalium, afo-
interrogavit. Yersipellis autem malignator, ut rttdi nimque Romanorum, pluiiniam acciperet benedi-
adhuc et tenerae menti graviorum melum incuteret, ctionem, ita tit etiam largientibus eis ex urbe usque
resporidit: « Ego suni ille, qui lentavi et flagellavi (r, ad deccm bubalos educerel, quos liOn si.neingef.li
Job. > Quod audiens fraier.<quoniam[adhuc novusin omnium stuporeDeo se protegenle, saiiciiquePatris
coiiversationesanctaerat, timuitvehemenler, elfugit sui nrerilis patrocinantibus,. Ciararavallehi usqiie
a facie maligni spiritus, et eum ulferius non vidit. perduxit. Quis enim salis mirari sufliciat, qijod
Post transitum auteni B. Beiuardi coritigit ut idem homo debilis ac veteranus, cuin duobus taritutii
fraler a domnoPhilippo venerabili Clarae vallisprio- pueriilis, tantse enorniiiatis ac ferocitalis aiiirriantia,
re ad regem Sicilise Rogerum milteretur, pro negoiio quse etiam boves multa corpulentia et fortitii.d.rie
ejusdem Ecclesiae. Qui cum Romam fuisset, ingres- superant, per tol locorum discriniina, per tanla lri-
sus, comperto quod iderii rex nnperrime mbrtuiis ifoiium prsedonumque molimina, tam longb iliiicre
fuisset, consternatus est ariimo; el quid in tali arli- salva et incolumia minare potuerif, prseserlim cum
culo facere deberet, prprsus ignorabat. Et recof- genus illud aninialiuni citra Alpes, ut asseiiint, in
daius sancti Patris shi Berriardi, sub qiio pro diver- lolo Occidenle liacienus visum rion fueril? Y'ix
sis rregotiis frequeriler missus prospere ibal et enira vel una die iiialignanliuin occursus ac vio-
rcdibal, cuin gemitii et lacryrais multis conversus lenlias polerat declinare : quae tamen Oiniiia, Deo
ad orationem, eumdem sanclurn Dei invocabal di- fidelem famulum suura pc-r orationes S. Bernardi
cens : « Pater mi, Pater mi, currus Israel el auriga tulanle, pevtransivil.iridcninis. Factum esi auterii.
ejus (IV lieg. xm), ut quid dercliquisti nos? Heu ut transire cogerelur. per quoddam nmnicipiuin , .
liie, Pater sancte, quid dicam, vel quid faciam ego cujiis piiiicipatum latroiuiin principes oblinebairt,
pauperctilus etinisellus, egoomni consilio et auxilio quoruin maiius nullus immunis evadere poterat,.
destitutus? Tevivenle el te jubenle securus proce-' '® nisi forte qui vrribtis prcevalebat. M.ane vero jariv
debam ad lerras et ad nationcs diversas, ei uhique riuilante aurora, cum de alicjuo pfato, in quo ciiin
recipiebar ob gratiam tui, jiimirum _defcrens.salu- aiiitnalibus pernoctarat, egrederetur, rogabalut at-
latioiies et iittcras fuas, quas reges el prsesules tentius Dominum, sancliu.iqite Bernardurii, ab
cuni cteleris omnibus tanquam ccelitus missam be- imrninenli periculo eruerelur. Et ecce apparuennit
nedictionem suscipiebant, et eulogiis iuis nobiliorcs ei procul. quasi duo viri obviam venientes, et sin-
quique se nobilitari gaudebant. Nunc autem te de- gulos cereos accensos in manibus ferentes. Qui pati-
functo deftincla est tecum pariter cl--g.ralia.mea; latim appropinquaiites, ciim jam pe.ne.ad'ipsum
nec eril jam, qni peregrino el inopi inanuih porri.-. pervcnissenl, suhilo ab oculis ejus evanuerunt,
gat adjutorii. Et ecct; morluus est rex, qui le "sin- niuliainquc fiduciam evaderrdi Dei famulo contule-
cero diligehat affectu; surrcxilque fiiius pro eo, ruut. Ingressus itaque illuni diaboli nidum, illico
puer qui te forsiian ignorat.Quem adinic lani Ionge sistitur, atque ad praedam diripiendam undrque ac-
remotum si adire voluero, et repulsam ab ep pati curritur. Kulu verp Dei supervenienles eadem hora
contigerit, incoiisolabilis niihi erit dolor, p::si tanli quidam honesti viri, cum eum Ciarsevallensem esse
labpris eliongissiniL itineris defatigationeni, iufec.to cognovisseiit, de lnanihus irruentium Ubcraruni, et
redire negolio, qui te vivenle bonis omr.ihus cumu- cum stiis omnibus abjre fecerunt. Tandem vero
latus in Claraiii\al!emvluam redhe solebam. Si vero perveniens' ad Claramvalletn, niiraniibus univers s
inconlinenti reversus liegolium inlenlaiujii reliqnero, novi generis beslias inlulit, qir.e inultiplicalis fceii-
(51) Distinpl.-Iil, caji. 15,,
i12s ADDIT. AD LIBROS DE V1TA..S. BERNARDI. 1124
bus quotidie propagaiitur, atque ex eo loco per A xit. « Eia, fratres, ecee jam venit Dominus Jesus
inullas jam provincias dilalantur. lpse vero fraler Christus, et cum eo sanclorur.i angelorum aliorum-
ad spiritualia reversus sludia, sacrae disciplinse, que sanctormn frequeiil a. > Et cum hoc dixisset,
qtiam sanctus tradiderat Bernardus, seniles litime- confeslim in jubilum et exsullationem cordis, pras
ros tola alacritate supposuit, pia confidenlia pra;- dulcedine illius quem inlucbatur, raptus, cantare
suniens ejus se.merit.s et precibus ab ceternis ma- ccepit, ct iuiponere Aiuiphon.im illam dicens : Sub-
lis eruendum , 'senipitcrnisque bonis peifriiilurum; venite, sancti Dei, occurrile, angeli Domini. Alque
qtii ipstiui de praesenlis ilineris tam mulliplicibiis ita cantarido aniinam reddidil. Videntes autem fra-
periculis misericordiler absolutum, ad Claramval- tres hominem in morte exsultanlem, et cantando
lem suam salvuin perducere dignaltts est. niorieiitem, eamdem Antiphonam quasi de ore
CAPUT XXXIV. ipsius festinato rapuerunt; el eum mtilto pietatis
alfectu elevata in excelsuiii voce percanlaverunt.
Narraiio cujusdant spiritualis monachi de Ctara- Haecitaque pravdictus senior fratribus Clarcevallis
valle. fideliter innoluit, eorjiniqueanimos ad contemptuni
Quidam religiosus el spiritualis monachus de mundi, despeclum sui, anioreraque Dei, vehementer
collegio Claraevallis in partibus Dacise in una de accendil : quorum utinam imrtalores efficiantur ,-
doinibus Claraevallis diulius habitavil. Hic igilur omnes qui hsee legerinl, vel audierint, scientes cef
quadam vice rediens in Claranivallem, fratribus tissime quoniam quanto quis in lioc mundo desps-
suis causa sedificalionis retulit jucundum, ct omni ctior, silentii, quietis et humilitatis appetens fuerit,
accepiione dignum miraculuni, quod in confinio „ ' lanto in futuro apud Deum gloriosior et sublimior
Saxoniae noviter accidisse , asseverahat. Eral in apparebit.
cisilem parlihus quoddam Cislerciensis Ordinis CAPUT XXXV.
coenobium , in quo qtiidam maguaereligionis et ad-
mirandse humihtatis inonachus in simplicitate cor- Dc claris luminibus Claravaliis.
dis stti Doinino devote serviebat. Qui cum in orani Ilacteuus ilaque de claris luiiiinaribus Clarseval-
sacri ordinis observantia fervens esset, atque devo- lis, nec non et de clarissimo sole, qui de eadem
tus, scmctipsum in omnibus despiciens et humi- conspicua valle consurgens, uuiversas mundi partes
lians, maxinie lamen silenlio el qiiieli operam da- ciarilalis suse radiis illustravit, nos disseruisse suf-
bat, orationi, compunclioni, al<jue leclioni, conti- ficiat, cum lamen paucos adinodum flores de spa-
iiiievacans, ila ut semper ad orandum sive ad lc- liosissimo floridissiraoque prato vernantis ejusdem
gendum, ubicunque poterat mirahili dulcedine bcatce vallis, ad accendenduni in nobis sacrse devo-
tralieretur, fructuiii lamen devotionis magis quam tionis fervorem, decerpserimus, qiiatenus rutilautis
erudilionis in lectione requirens, ita in ea delecta- eorum pulchriludinis venuslale illecti, suaveolen-
batur, sicut in (unnibus diviliis. Appropinquante tiaque recreati, niundum cuiii omni vanitale et vo-
auteiii hora liiigrationis ejus de hoc raundo, cum lupiaie sua spernere, atque ad seternse claritatis
gravit:r aegrolarel, el oleo hifiririorum jam intin- patriam anhelare, in libro verae theOlogise, in quo
ctus essel, rogavil ut corpus ejus in prsesenti lava- scripls sunt lamentationes, carmeu , et vse, loia
relur, et vestiinentis quibus sepelicndus erat, in- mcntis vigilantia discamus. Sed' quis ad hsee lam
duerelur. Fralribus vero causanlibtis novilalein, et idoneus ? Propterea quid aliud restat nobis, nisi
facere differenlibus, cum in st<a pelilione persiste- (C comedere panem doloris in amaritudine compun-
ret, ob reverenliam sanctitatis suae quod volebat ctionis, ut sint nobis lacrymce noslrae parres die ac
obthiuit. Quo faclo, cireuinslanlibus ait : <Rever- nocle, ut tolis medullis cordis suspirenitis ad eos,
•jmini unusquisque ad officia veslra, quia modo de quibus locuti sumus, si lorle ccelestes convivce
moriturus non sum, sed dic sequenti posl refcctio- misericordia nioli, ad ora latrantium sub mensa ca-
nem servitorum vocabit me Donrinus. > Cunclis lulorum,vel exigua aliqua sublimium illarum deli-
itaque fratribus ad hanc prophetiam honiinis Dei ciarum fragmenta demiltant, per qua;, ne in via
suspensis, illuxil diesallera, et eadem qua praedixe- pcenitenlise deficiamus, sustentemur? Cseterum si-
rat hora , sonitus tabulae universos ad commenda- cut in praedictis Patribus cognovimus quam libe-
tionis officium migraturo persolvendum ocius invi- ralis sit miserieordia Dei in sanctos ejus, quamque
tavit. Quod cum laiito devotius facerent, quanto pius respectus in electos illius , qui mandata vit.e
morientcm in ailerna vila mox glorificanduni fore absque dissiiiiulalione custodiuiit, sic in siibsequen-
cerlius sperabant, ipse fraler ultimum jam trahens tibus excmplis dempiistrabimus quanta beniguilate
spiiitum subito divina gratia illuininalus cst, et quandoijue peccaulibus iguoscat, seu qiianla tiistri -
exhilarala facie circiimstanlibus dixit : « En modo ctionedeliiKjuenles inlerdum ferial, quatenus sic
iugreSUur ad nos illedilectus Domini, beatus .loan- ihiserjcordiani ampleclamur, ad omne opus boimm
nes cvangelista. > El ciiin paululum reticuisset, ite- parali; ut lanien, si forte negligentiores nos in via
runv dixil : « Ecce nunc venil beala Dei genitrix ct inandatorum Dei deprehenderiiiius, malediclioneni,
virgo Maria. > El posl niodicum intervallum ain- qttaeopus Dei negligeiiler exsequenlibus inleiitatiir,
pliori repente gratia illustratus, clara voce subjun- jiavida semper menle pensemus.

DISTINCTIO QUINTA.
Coiitinens salutaria Monita exemplis probata , de quorurndam vitiorum periculo, et
punitione.

CAPUT PRIMUM. rtcvallis abbas, cujus supra (52) preliosam in con-

Admonilio domni Gerardi abbalis Claravallis de non speclu DOinini morleui descripsiuius, solebat aij-
jurando el de periculojuranlium. quoties lratres suos a consuetudine jurandi com-
BealaememoriaeDomnus Gerardns, quondam Cla- pescere, et, ut hoc efficacius posset, rem quamdaiu
terribileui, quse tunc cuidain juratori recens acei
(52) Dislinct. n, cap. 27.
 11-25-"- EXuRDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. Y. 1126
derat, exenipli gratia narrare curavit. Dicebal verc) A spiritui traditus, durissin:a passione- diu vexatns
eamdem r.em venerabilem viriim Cadorcii episcopunii' atque disiortus est, ita iil oculis eversis, el facie
sibi irinoluisse,- cui etianr ejus capellanus vir valdc3 lota enornriter intumescenie, linguam ardent m
honestus se prsesentem interfuisse affirnrabat. Erall aique ejectam longius ab ore porrigeret. Qui cum
igilur in pariibus illis houio quidam carnalis, qui,, Ha fuisset longo et horrcndo tormeiilo excruciatus,
dura aleis aliquando luderel et tesseris sibi male ca-- landem luiserabilem aiiiniam daeraoniacis spiriiibus
rientibus perderet, quidquid dementi in buccam ve- reddidil, linguamque eflieiicm, quam extraxerat,
niebai, ore furihundo jinabat. Cumque jara penc;• -ncciri.niorlerctrax.it. His ei hujusmodi exemjjlis
orania amisisset, alius quidam nefandus alealor domnus Gerardus abbas Clarasvallis fratres suOs,
accessit; et tumida illunv indignatione amovens,,-" ue jurationihus assuescerenl deferrebat, quia licet
ait: « Cede, iners, cede; ego ludam pro te, quia lui omni hoinini consuetudo jurandi periculnsa sit, a
nescis, neque ludere, neque jurare. > Cunique ct; monachis lamen et omnibus religiosis, eliam mlni-
ipse, vit erat filius perditionis, slmiliter perderet, mas juraliones sine gravi peiiculo tisurpari non
diabolico furore inflammatus, ca:pit oinnia Do- posse cerlissimum csl.
mini nostri Jesu Christi , lam interiora quam[
ordinem . CAPUT II.
exieridra, quasi per membra jiirare ,
iiihil oniniiio injuraium dhniltere-volens. Profe- Depericulo proprietatis.
rebat igitur juraliones quasdam, seu l.lasphe- Piissima; recordationis domnus Abrahani quon-
mias horribiles atque inauditas, qiieniadmotluin daiu Pratece abbaS, qticeesl una dc filiabus Glarse-
cordis et oris ejus instructor, -iino vere destru- g vallis, floi'em virginilaiis ctim fructibus bonoruni
ctor diabolus excogitabat. Ast ubi Dei et hominis pperum, sine quibus castitas non magna est apud
Domini nostri omnia membra furioso el blasp'.emo Deuni, usque adconsunimatioiiemiminaculata; \\tx_
ore consumpsil, adjecit ad cuinuluni darriiuitio- largiente Chrislo, conseivavit. Hic itaque honio
nis suce , eliam inlemeralce matris ejus sanctissiuia saiictissiinus, ac singulari niansueliidinis gratia
niemhra jurare, terribili nimis teineitale salagens prseditus fuit, jugumque Domini ab adolesceiilia
uriiversa sigillalhii alque seriatim venenaio denle cunctis diebns vitse suce indefesso studio porlavit.
discerpere, ita uf sanse mentis omnes qui aderant, Qui cum adhuc essel selate pariler et religioue
a facie blasphemanlis et obloquentis aures obstrue- novellus, modicam panni novi scissuram ad resar-
rcnl, et peclora tunderent. Necdtim juramenta ciendam veslenv in grabalulo suo sine licentia cou-
oninia sacrilegusjurator expleverat, etecce repente didit. Sed dum eam post pauhilum requisisset, ct
ullio digna atque divina invisibili et quasi fulmineo reversalo undique stratu ininime i'epeiissel, mira-
iclu feriens ac perforans sceleratum, majestalis tus abscessit; el reinorde: te conscientia, furlivam
iratse terribile dedlt experiraenlum. Percussus ita- rapiiiulani privala confessione quantocius delere
que blaspliemus corruii, et pulans qtiod aliquiseum curavil. Et o magna virtus coiifessionis ! magna
niateriali gladio confodisset, liorrendo gemitu ex- - nihiloniinus pietas Rede;::ploris, qui tolam quo-
clamans, ait : « Heu, heu, mis;r qtiis es, qui me daramodo spem saluiis humanse consliluilin sacra-
interfeCisti? > Cumque diutius in lerra palpitans, nrento Corrfessiouis ! Sicul enini nulla mulliplicilas,
et mortiferos gemitus efflans, volularetur, tandem nulla enormitas criiiiiruim- aut scelerum polest
urgenie maligno, cui traditus fuerat, abominabilem r obsistere, quin gralia pure et humiliter confueir-
aniniam lartareis ignibus coiicremanda expuit. Nuda- lem sublevet de iirio baralliri, et collocet in fasligio
lo itaque corpore ad lavandum, inventa est in dorso coeli, sic niinirum etiam niiiiima delicla cenfiteri
ejus plaga recens terribili aperiura dehiscens, ac si dissiinulantonr_ praccijiilant de fastigio perfectionis
aliqua seeuris amplissima ibidein imniersa fuisset, in ima miserabilis dissolutiohis. Ilaque. praedictiis
ita ut penefralia cordis, hepatis et puimonis fundi- juvenculus, qui priidenter adverterat tantillum
tus.apparerent. Quo;viso conlerrili sunt juratores, peccalum suum sjne confessionis femedio aboleri
videates quia zelus_Domini exerciluum tam gravi non posse, cum post modicunitemporisintervallum
aniinadversione mulclavil juratorem impium atque solus in coquina scutellas ablueret, ecce subito pan-
bhspheiiiura. Curaque ruinor velocius pervolans niculus ille per aerem lapsus, et velut aliquo por-
treinefactos undique vicinos traliei'et ad videndum;. tante manibus e.jus injectus esl, quatenus cum ipso
quidam deiiitiinisejus moestus accelerabat ad illum. sordes materiales detergeret, propter quem soidi-
Ifuic ergoitineranliapparuitquidamniorluushomo, bus proprietatis ariimam ejus Salauas foedare len-
quem yiventem ipse _cognoverat, et ait : « Agnos- taverat. Q.hem Cum cerlissime recognosceret, et
cisne me? Ego sum ille defunctus, olim tihi non porrectis quaquaversum obtutibus iiemineiii in
ignotus. Novi ego quo lendas, sed incassum te eadem domo, neque siirstun neque deorsum aspi-
iatigas. Jam enim morte ahsorpius est, qiiein viven- ceret, manifeste oompeiit ab immtindo spiritu fur-
lein invenire te putas. Porro unum esl, quod te tiin stiblatiim fuisse, sed post faclam confessionenv
latere nolo, quia Dominus Jesus Christus a suis ab eo retineii non poluisse. Quapropler in tiniore
con.tunieUosis iintltas conlumelias et injurias pati- pariler et exsultatione cordis gratias agens Deo,
tur, patienler exspectans, tamquam paliens reddi- P aiiimadvertil, quam cavendum, quamque limeiidum
tor. Yeruratamen inimaculalae genilricis suse lscsio- sit ab ejusinodi proprietatibus, quamlrbel ininlmis,
nes atqiie eonviiia iion-facile sustinet : sed aut ~eis qui ptiram alqiie perfectani patipertalis pfofessi
praesenti supplicio citiiis punit, aut si forte reserval sunt vitain, cuui cliain sanctimonialis qusedam, ut
in posterum, cseteris malis acerbius ferit. > His ita legitur, propter exiguum sericum fili, quod sine
peroralis, defunclus ilfe, qui loquebalur evanuit licentia Jeclulo suo reposucrat, diaboli siisthuierit
(55), Is vefo.ad locum perveniens, ainicum jam mor- in inorle caluiniiiam.
tuum jtixla mortui vaticinium reperit; et referens Alius quidam Cistercrensis Ordinis monachus,
qiiK audierat, terrorem terrori, et miraculo mira- cumiiifirinitate taclus ad horam ultimam deveiiis-
culimi adjecit. Alium quemdam juralorem impu- s::l, janique loquendi officium amisisset, vidit
denlem el exsecrabilem circa Dnes supradictse civi- immunduin spirilum ad insiar simise sedentem in
tatis Cadorcii fuisse affirmabat prsediclus venerabilis penica juxla parietem jiosita, ubi scapulare ipsius
abbas Gerardus. Qui cuin bealae Dei genitricis el ; dependebat. Porro in ipso scapulari veteri et diruplo
Virginis. Mariae sacrata et secreta nierabra ore idem fraler modicain panni scissuram sine licentia
jpurcissinio "jurafe prsestiinerel, mox immuiido ntiper assuerat : qiiar.i ille impurus spifitus siiavi-
(33) De blasphemo illo liisore idem nsirral. Coesa- contemni et paryi fieri a Deo puletur : Dei autera
rius,'quod hic. Quod autem dicitiir Deus citius ul- majestas, licet nou puniat, non pptesl non esse ve-
cisci Matris injurias quam proprias, id facit, ijp illa nerationi.
1127 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S: BERNARDI. 1128
ler aiireeians, el saepe deosculans, elianr liugua .^ ir.ei pro me roganles dieebant me, exceplo sermone
lingchal, el uianii palpabal. Quod cum ille viderel, hoc, virum exsfiiisse probabilem, et in obseryantia
iiigeinuil : et quia jam loqui non poterat, prplen- moiiasfici Ordiriis satis fuisse devotiim : sed res-
sione indicis indicaudo, verbisque seiiiiriilis ac ponsuni est illicp, oalerna lege sancitum csse, mo-
diuiidialis balbuliendo, quomodo polcrat inn.iebat, naclnnn sinc habitu ijionachi, id est cuculla, jier
IIt derisorem pessimum amoverent. Fratiihus yero pnrtas iflas nequaquani intrare. Cumque magis ac
qui circa ipsum stabaut tniranlibus, et diu perctmc- inagis anxiarer, el.ne ab Klerna; beatiludinis januis
tanlibus quid diceret, aul quid inlenderei, dirina penitus exchiderer vehcnienier pertiniescerem, su-
tandein miseraiione recepil officiuinli.ngiice,e! ait : bito ab iisdein sahclis janitorjbus audivi, pium ju-
« Nun_|uid non vidctis obscceiiiira illum sedentem dicem Dohiinum Jesuin. ChrisLum seiiientiam de-
in nostro scaptilarl, ct ore spurcissimo lainbeiiteni disse, ut ad huinana revertefer; qualenus accepta
pitacium illud, quod nuper ineo shve Hcentia con- pceiiileiitia pro negiigentia niea, cuculiaqup rein-
suere praesumpsi ? Expeilite ergo quanlocius scele- dutus, portas paradisi jara sine obslaculo intrarem. >
ratum, el tollite de iudumenlo pitaeium, ne mihi in Il.is audilis frat.res cum gaudio el adniiratione multa
fineni calumiiiosus cl inipius isle derisor insultet. > gralias egerunt Deo, qui facit mirabilia solus ; sed
Cumque omnes intente respicereiit, et spiritum ne- niox prsedictus frater qui revixefat, ad confirma-
quam, quem illeconspicabalur, viderenon possCnt, lioiien! dictorum suorum accepla poenitentia indu-
ainoverunl scapulare de loco, et protinus recessit tusque cuculla, migravil ih pace. Conslat ergo
exprobrator pessimus. Fraler vero infirnius accepla nionachicum habitum, in quo eiiam crucis foiina
peenitentia pro delicio stio rursus obmutuil, atquc g exprimilur, si vita monachi teneatur, maginim ha-
posl paululum in bona confessione decessil. Itaque bere myslerium, sicut in Yitis Pairum legiinus
summopere cavenduni est oinnibus nobis, qui sacri cuidam sancto fuisse inoristratiiin, qui eamdeni
CislerciensisOrdinis puram eidefsecatara religionem Spiritus sancti graliam,quani super bapiismi sacra-
professi, niundo et universis qnae niundi sunl, in- lnenlum venire conspexit, postmodtim etiam SIIJICV.
super etiam nobismelipsis abrenuntiaraus, ne sallem b.ibiium monachi, ctiin henediceretur, d. seendcro"
in minirais et vilihus qu.buslibet rebtis dandis vel vidii.
accipiendis seu. habendis sine liceiilia, m.-.ciiiam CAPUT IV.
deinus conscientice noslraB, et atrocissimis hosiibus
uosliis maieriatn ealumnise, qui in exilti Israel de De converso, a cujiis memoria peccalum grave
/Egyplo, id esl, anima; de corpore, laiilo alroeius exciderat.
a tcrgo instabunt maliguissima cxprobralione, ne-
quissima insultatione, severissiina ultione , juslo . Gum facla esset aliquando mortaJilas inagiia in
Dei judicio lales excessus plectentes, quanlo nuiic domo Grandissilvte sub verierabili Patre Poiitid,
eos nos facilius cavere possemus, si tiniorem Dei, postniodum Clarsevailis abbate, aegroiabat ihidem
siciit in Regula nobis p;a;eipitur, coiitinue prce religiosus.quidani conversus, nomine Steplianus,
oculis habereniiis. qui raofieiidi desiderio lactus vix aliquid cibi su-
CAPUT III. mere acquiescebat, srd votis et stispii iis conliimis,
ut ab hac valle plorationis, de hoc diirissiini exsilii
Quantum sil periciilum monaclium sine liabitu suo, . filiorum Adam ergastulo edu.ei merereiUr, orabat.
id est, cuculla mori (54). ^ Undefaclum est ul desideriuiivcordisejuslribiieret
Yir illuslrissiiiius, Romanus genere, et honeslce ci Doiiiinus. Qtiem cuni ihfirinarius qtii ei scdulo
conversalionis raonachus,doranus Jordanus deFossa- iiiiiiisiraverat, cum tanla devotione eflrarrquillitate
uova, quav est una de doinibiis Glarcevallis, relulil cordis morieiilem cerneret, accensiis el ipse yelie-
nobis qtidddam grande miracuhim, quod intra It;;- mcnler desiderio moriendi dixit a'd eum : Obsecro,
liain in quodam cpeiiobio Cislerciensis Ordinis Do- caiissime frater, quia video le dexfumiiis Imjiis sss-
niinus ad adiiioiiilioiiem el corret lionera noslraiii culi mox eruendu.m, et in gaudimn Doniiiri lui feli-
fieri concessit. Monachiis quidam jbidein ciim pcr citer inlrodiiceiidura :.iil'.cum peryeneiis a<JDonii-
tramitein disciplinse regularis devote et liiiihjlilci' ntim noslrura jesiim.Clirislurii etiain milii celereni
usqiie ad metaui sibi a Domino consltiitam cucur- commeatum ab ipsius.benignitatc impetrare dlgne-
risset, tegrolabal ad niortem. Qui cuin iiiiminente ris. Ille .ver.o respondit suum ei non defuturum
jam exitu magnis febriuin aeslibus urerctur, infir- aiixiliiim, dtimmodo liceret,. Evolutis au/ciri post
marii miniis discreli, mimisve monaslici habiius dorniitionem jpsius.pavicis diebus apparuit eidem
sacrameiitum considcraiites, ad relevalionera ardoris infirmario suo per visionem, et dixit ad eum : en
exulum cuculla, scapulari indueruiit : el ita per ;ne- ego iri pace reeeptus video bona Domini in lerra
gligentiam eorum nianendo spiriliun exhalavit. Y'e- vivcnlium, qiia3 inconiparabiliter exsiiperant oiiiiie
ruin aiiteqiiam corpus terrte conimendarelur, qui deleclaiiientum carnis ct sangui.nis. Einunc ex.de-
niorluiis fueral, rcpcnle rcdiviyus apparuit: el mi- bilosponsioiiis inece reveiior ad fo, opein lalurus
rantibus universis ita exorsnsest fari :«Egocum in libi, noii lainen illain quam incaule petisti, sed
niorte carnis oculos clauilcrera, el carnis sensibus D.quarn tibi potl.iis expedire cognovi".Recordare ergo
exemjHus in vita aniimespirituales oculos aperirem, quia, dum adhucin saeculo esses, illud tale piacuhint
inox a sanctis angelis benigne susceptus, in eo ha- cpraniisisti, de quonondum per contritionem cordis
bilu quo carnis induvias exui, id est, absque cuculla et confessionem oris absolvi rneruisti. Confilere
Jlsque ad porlas paradisi per.iuclus snm. Cumque igilur, et pcenilenliam age celeriter, quia si anie
ductores mei nre introducere conai-enlur, et in . obilum per cpiifessionem deletuni non fuerit, post
ailernas beatitudinis mansione collocare, spiritus mortem insoltibile permo.nebil. Evigilaiis ilaqtie
angelici, qui illic jaiiilorum officium hahere vide- frater, reduxit ad mentem iilud grave delictum,
bantur me diligenlius intuenles, et monachum abs- quod ante annps duodecim perpetraraf, sedab jpsius
que monachali esse veste deprehendentes, clause- nieuioria iethali oblivione funditus aboliitim erat.
riint porlas conliriuo, .meque exclusere dicentes : Acceleravit ergo eonfilendo et satisfaciendo liberari,
Nunquid isle sine cuculla recipiendus eritin ordine et gratias agens Deo, manifeste cognpvit quia non
velrcijule inonachoruni? Repulsus itaque, pavidus frustra sanctorum .suflfagja expetirntur. nec parvi-
et trepidus munebam foris, inetuens nimrrum dam- jiehdendum esse confessionis sacramenlum", sine
liationis subire Lristem senteniiam. YTerumductores quo eliam lalcs ignoranliae taliier iniptilaiiitir.
(54) Quod de nionacho cuculla exuta morluo di- carnium, ila ctin veslllu cum a:grotis solet dispen-
ciltir, a Csesario etiam liarratur. At hoc iempore sari.
a^coli longe humanius tractantur : et sicut in usu
i!29 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DiST. V. USO
CAPUT V. A reUgiosam conversalionem qiiam pratendebam, vi-
debarcorainoculishoniinum stare, sed coramoculis
I)e .peiicuto eorum qui peccala sua conftleri oninipotenlis Dei in ruina mortis jacebam ; cujus
erubescunt. mandali praevaricatrix esse iinpia lenieritate non
pertiraui. Constituit enim Donrinus in sancla Ecclc-
Quoniam roisericorditer Dominus prsedicli fratris sia sua, neniinem absque confessione posse salvarh
ignorantiam et oblivionem discussit, eteum ad salu- Ego autem misera, licetdecseteris peccalis meispu-
tare rernedium confessionisallraxit,nunc.ostendere ram frequenler confessionem facerem, lamen quod-
libet qtiantse damnaiionis rei sint, qui tremeudi danv grave peccatum quod in adolescentia rnea
judicii Dei immemores, peccata gravia.qua; commi- coinmisi,pra3 nimia verecundia nulli unquam homi-
serunt,-per vanam el inutilem verecundiam, de qua num ausa fui confileri : projilerea onmia bona
Seripiura dicit: Est coufusio adducens peccatum opera quse faciebam infructuosa et inutilia niilii
(Eccli. iv), caecali, confiteri vel dissiinulant, vel reddebara. YTerumtamenhunc lapsum rrietim sole-
ertibescuiit, et in yirtutum operibus, quae forlassis bam singulis fere dicbtis bealissima; Dei genilrici
processu leinporis acquisieruiit, confisi, semelipsos Marise, corara ipsius altari vel imagine, seu ubi-
decipiunt, cum scripttim sit: Qui in uno, hoc esl in ctinque poleram, pcenilendo , Jugendo, et flendo
mullabona perdet (Eccle. ix); confiteri, et ipsius lniseiicordiam miserabiJi queri-
coiifessioiie,'<tWiHf.<?"f,
el: factus est omnium reus. (Jac. n.) Dorainus Ar- monia rmplorare, ne nre pro hocpeccato meopate-
noldus abbas Belliloci, vir fidelisac religiosus, nar- retura;ternae daranaiionis sententiarn suhire. Post-
ravit nobis miraculum gloriosum, quod sibi a quo- g quam autem morlis debitum solvi , protinus a
dara Calacensis monaslerii priore, viro sancto, rcla- raalignis spiritibus undique vallala criideliter rapie-
tum esse dicebat, quo praesehte res ipsa contigerat. bar, impellebar, discutiebar , et cum amarissima
Erat in terriloiio Lemovicensi matrona qucedam exprobraiionepeccati mei ad inferni supplicia dam-
religiosse valde conversalionis, quse licet maritali nanda trahebar. Recordabarintereaeleemosynarum
vinculo teneretur, tamen jejuniis, orationibus, elee- quas feceram, jejuniorum, vigiiiarum, orationum,
nrosynis, cseteiisque religiosis aclibus insistens, in caeterorumque bonorum opcrum, ih quibus multu
iiabitu sceculari vitam regularem ducere videhatur: tempore sudaveram, et mirabar quod lanquainom-
verum in adolescenlia sua piaculum grave commi- nium criminum rea gehennalibus tormentis absque
serat, de quo vehemenler erubescens, nunquam ulla miseratione destinarer. Quserebam lucem ope-
illud alicui pra3 nimia verecundia confiteri volebat. rum meorum, et conlinuo peslifero labo inconfessi
Quolies tamen prcsbytero suo confitebaiur, pallia- peccali mei deimo conscientiaemeas terribiliier eva-
tam de islo crimine "menlionem faciebat, ila con- aorante, ila oculi mei obnubilabantur et contene-
fessioneiu suam coucludens : « De omnibus pecca- brahantur, ut radios veri et aeterni Iuminis, quod
tis irieis, quae modo protuli, et quse non proluli, per eleemosynas et bona opera conquiritur , nullo
culpabilein me fateor coram Deoet vobis.> Cumqiie nrodo respicere valerem. Heu ! tunc , licet tarde
hunc finem et confessionis veluti sigiliatum sermo- arnris, iuiellexi hsec esse slipendia obstinati et ob-
iiera emilteret, trahebat ex imo cordis longa suspi- ourali cordismei; tuncquam sit perniciosum niise-
ria, et tota prolinus in lacrymas solvebaiur. Hoc ris mortalibus Domini et Creatoris sui prseceptis
igiturper annos plurimos frequcnler ac unilbrmiler r nou obedire, non solura scire, sed eliam experiri
aclilante, sacerdos, ut erat prudens et sollicilus, conrpulsa sum. Iiaque onmi consilio et auxilio de-
adveflit aliquid pestiferum latere in corde ipsius: sliiula, recoi'dala sum, quod hoc ipsum peccatum
unde etiam lentabat niultis argumentis idipsum ab meum, pro quo jiislam daranationis sentenliam ex-
ea per confessionem elicere. Sed dum nihil hac sol- cipieham, beatissimse Dei genilrici et Virgini flendo
iicitudine proficerel, monuit eam vicini monaslerii et lamenlando frequenler conlileri solebam : et
Calacensis supra menioratum adire priorem, et ei continuo modicura aliquid spei concipiens , ipsam
lanquairi viro sanctissimo conscientiam suam lotam verara malrera misericordise, et unicam spem mise-
pxponere. Porro sacerdos eumdem priorera super roruni, ne me misellam in supremo necessitatis
hujusmodi verbo secretius prccmunire curaverat. articulo constitutam derelinqueret, volis magis
Gura ergo venisset ad eum mulier,etipsi confiteretiir, atque suspiriis quam verbis orabam. Nec mora. ea-
nihi! al) ca potuit extorquere, nisi quod presbyter dem consolatrix el protectio omnium ad se confu-
solebat audire. Factum est autem ut infirmata et gienlium, tanquam slella matutina et fulgor meri-
minime confessa morerelur. Cumque diulius mor- dianus adveniens, terruit et increpavit tlaemones
ma jaCuissef, tai'danle filia ejus, quce de alio renro- qui mihi iiludebant, quod suam ancillulam invadere
tiorr vrco ad materni corporis exsequias vocabatur, pravsumpsissent : jussitqtie quantocius deponere
dilata est iiiteriin sepultura. Qusecuni tandem con- prasdam, ibique dimittere eam , donec a Domino
cito gradu adveniens raagnis ejtilalibus fleret et om- egrederelur sententia, qiiidindejuberet fieri. Cum
nes qui aderant ad lamenta converteret, repenie que dicto citius paruissent nequam spiritus, ipsa
vnisericordissima Dei oiiinipotentis virtute femina maler misericordise accedens ad benedlctum fruc-
defuncta revixit, et redeunie in proprfum corptis " tum uteri sui Dominum r.ostrum Jesunv Christum,
anima, post trisie divortium factunv est dulce spi- adoravit el ait: Obsccro pietatem luara, Domine,
ritus et carnis consorlium. Tunc quasi de gravi Fili, ne tradas bestiis anrnram illam, quae suam
sorano evigiiasset, flenti et Ianlentanti filiaesiclocuta transgressionem coram imagine mea toliesdeplora-
est: « Noli timere, fiiia.Cessent a fletibus oculi lui, vit. Cui respoudit •Doniinus : Nosti, dilecta mater,
quiaiam nriseranleDeo revixi. Discinge velamlnuin quod sine confessione salvari non polest ? Al illa :
impedimenta quihusamicior.ut surgerequeam.> So- Doniine, omniatibr possibilia sunt: ne, cjuaeso,con-
lulisitaque cum omni velocitate ligamentis, ereclo fundas faciem pauperculae hujus, quse fiduciam ha-
capite feinina i'esedit. Tunc illa jubente sacerdos buit in me : et per multa bona et jusla opera fa-
properanter asciscitur, et secedentibus cuncliscon- ciera tuam, lieet non secundum scienliam, placare
lagium veiernOsum protinus per confessionera enrit- curavit. Ait Dominus : Quoniam fas non esl, utpro
tilirr ae diluitur. Postea vero coniluentibus populis quavis petilione repulsam a me paliaris, et quo-
ad miraculum intuen.dum, ipsa mulier inaestimabilis niam extra carnem locusconfiiendi eipcenitendi non
gratiae Dei in se factse testis et annuntialrix effecta, est, placet ut anima hsec proprio corpori reddita,
rei gestae ordinem cunctis exposuit, et qnaliter per quod male deliquh, et pejus apud se relinuil, hu-
intervehlionem piissimae Dei genitrieis et Virginis militer poeuitendo confileatiir, statinique reducta,
Mariceliberata fuisset, hoe niodo dicens : « Ego mi- debito tandem ordine misericordiam consequatur.
serabilis peccalrix cum in hac vita cum bominibiis Mox ilaqiie Domino imperante, ctpiissiroa domina
conversarcr, propter bona opera quce faciebami et npsira sollicite procurante, missus est ad me.aa-
PATIJOI.. CLXXXY. SO
-UM ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1132
gci.is bonus, qni me de omni exspeclatione mali- A . Unde etiam coniuJ)erualibus suisnon parum onero-
gnc-rum spirituura eripiens , proprio corpori, ut stis erat, el ubique de inertia notabatur : praecij)ue
cemitis, restiluit. Nunc ergo confessione peracla, in ccclesia, ubi r.egligenlior iriverriebatur. Qiiadanv
teirpus esl ul abeam, minime jamredilura, sed in itaque noct.e, cunieum dormierilem ad vigilias prse-
selermim misericordias Doinini canilura, qui ine, ce.iiior monasterii pertsesus nimiam pjgiiliara ejus
licet indignara, trcniendo judicio suo, eadein mise- solito severiiis exCitasset, ilie commoto animo sur-
ricordia prceveniente el subsequente, lam dignanler rexit, et in dormitoriura -perrexit. Cumque ad ne-
subduxit. > cessariam doraum accederef, ecce -turha dsemor.uni
Gum hsecilla dixisset, caput in feretro reclinavil: ad ostium euii: ingeiili sfrepilu el terrore adversus
et signacttlo sanctse c-rucis se muniens, sphiluin eum cJamans, et crebris vocibus iterans, « Ap-
-exhalavil. Utinam quicunque mortis selernasjaculo "prehendile , apprehendite illum. > Quo audito
;.per cr-iininale -aliquod peccatum transfossus exem- repente lolus inhorruit, et fugam festinahier arri-
plum isliid legerit vel audierit, ad confessionis et piens , rap.ido cursu in ecelesianr rediit. Cunrque
pcenitenlia; salutare femcdium animetur, sciens venisset ad slallum suum IremebUndus et aiiheius,
procul dubio neminein a Doinino veniam consecu- illico defectura cordis Incurril, et corrueivs i.n ter-
luriiui, qui vicario ipsius, hoc esl prsclato vel sacer- ram, sine moluel sensu diutius velui exanrmis ja-
dali suo, hiimiliari conleuipserit! Quod si quis cuit... Suhlalus auteai inde fratrum riranihus, Ct in
absque fundamenlo confessionis, virtutura opera irifirinitoriiim delatus, cuin ab illo tcrrore aliquan-
super inane prsesumptioiiis cedifieare tentaveiit, tuliim respirasset, et sui compos effecttts fuisset,
vel de confessione quse in exlremis fit , propter g perciinetaiitibus fratribus quidnani ei accidisset,
ipsa bona ojvera sua prsssutnpscril, seu majore de- rem per ordinem referens, contumacise el somno-
wenlia lalealiquid, quale niinc retulimus; de se lentise sua; pcenas se luisse testatus est. Porro
soainiaverit, noverit , tjuia quanio altius absque novitius qiiidam dum ipsa hora in oratorio esset,
alis confessionis volaverit, lanto ruina ejus gravior eumdem' dsemonum strepitum et clamoreui se au-
erit, et quiaconfessio in extrerais tanlo diflicilius disse testabaiur.
-conceditur, quanlosuperbiusde ea-prsesmnilur-: sin- Sic ergo frater ille pigeref negligens divince cor-
gulariaquoqueprivilegiapajicissiinisperdivinaingra- rcptionis stiinulo salubriier casiigattis, didicit
liam collata, generalitatem prorsus excludunt (5S). pigritiam, somnolentiam, atque desidiam, caeleras-
Ex hrs colligitur mullo melius esse, dum adhuc que hujusmodipestes, vere esse stercora, qtisa bo-
vacal, el in hoc corpore sumus, pravenire faciem ves, hoc est, fortes in timore Dei, projieiunt, hoc
Dornini in confessione pura , quam in obslinatione est abomrnanttir et deteslanfur : cjuibus etiam sler-
nobtra perdurantes, in die generalis resurrectionis Coribus immunda daemonia pigros quosque et inu-
sempiternse confusionis et opprobrii nunquam ii- tiles ad ipsorum multam confusionera lapidare non
niendi coram angelis el homiiiimis notam sustinere ; cessant (Eccli. xxn). Ecce quantum distat inter
insuper etiam horrendse malediclioiiis jaculo feriri, negligentiam ex infirmitate contractam, ubi in quo-
quando dicetur impiis etinconfessis : lle,maledicli, tidiano conflrctu vigpr nrentis velut aquis nivis se
vi ignem m%rnum, qui prmparatus esl diabolo et lavans, puram Domino liititur exhibere servitutem:
engelis ejus (ittallh. xxv). et lamen ne insolescat .et superbiat, somnolentiae
CAPUT VI. r sordibus intirigitur; et iiiiserara inerliam, qu;e
arma spiritualia projiciens, hoslibus ultro se tra-
Qnanla pielaie Domihus somnokntiam cujusdam dil, non sed dormiens et stertens pro-
devoli monacld castigavit; quanta severilate alle- fundius dormilans, in choro quam in lecto; nec
rius lepidi et negligentis inerliam corripuit. aliquando
ulla vivacilate mentis i'esistens malignis spiritibus
Erat in supradiclo coenobio Grandissilvce mona- illudentibus et dicentibus : Incurvare, ut transea-
chus quidam spiritualis, et magna gratia prseditus, mus (Isa. u). Pulchre vcro gemino hoc exemplo
<jui licet assidue cum soronolentise vitio luclaretur, qttod retulhnus, ipsa distantia expressa esf., qura
coiitendens puram Domirro, sicut oporlet, devolio- iilum athlelam Chrisli, cujus supra nventionem
.tronis servilutem in ps.almodia exhibere, tainen i fecimus, per graliam quidein pugnantem, sed ex
•naturse fragiliiatem in hac jrarte 'superare noii po- infirmitate succumbentem, bontis angelus blando
terat. Quadam itaque vice dum staret in ordine suoi alloquio ad caUtelara siii sollicitiorem effecit: htinc
inchoro, et quasi pigrilandoct dormitando psallere: vero, cujus inertiam et vecordicun prodidimus, ca-
videretur, astitit ei qusedam reverenda persona, , lerva malignorum spirituum lefroribus et clamori-
cujus vullunv non agnoscehat, quse etiam excilans> bus improbis insectando mente capluni et fere alie-
dormiiantem , appvehendit errni per vestimentum ai nalum reddidit. De bonis sumanius exempla, eligen-
jiarte pectoraii, et quasi de choro extrahere nileba- les magis ciwn Viris yirlutum iri agone spirituali
lur. Qui dum trahereliir, aperiens oculos, et videns; virilitcr certarc; pigrorum vero et inutilium tepi-
eura dixit:« Quises, domine, elcur me ila liahis? > ditati sic ex animo compalianmr, ul tainen negligen-
Jile autem respondit: « Ettu, cur ita dornvis? t Tan-- tias eorum, propter speni divinae relributionfs, seu
p
quain diceret : Nunquid proplerea de stratu tuo> propter nielum gehennce ignis, modis onmibus fu-
surrexisti,et chorum inlrasti,ut dormilandoetcapite ; gere studeamus.
nulando risunv de te inimicis tuis faceres; et nonl Nain et seniores Clarsevallis deheatissimo Patre
inagis propterea^ ut Domino crealori ttio in con- nostro Bernardo referre solebant quia dum quadam
speclu sanctorura angelorum ipsius alacriler psal- viee noclurnis vigiliis interessel; vidit angelum Do-
leres? Et cum hoc dixisset, dimisit eum, et statimi miiri cum incensorio coslesli llrymiamate referto
evanuit. Frater vero, qui lam misericorditer a Do- utrumqtie clrorum luslranlem; et quos vigilantes,
laino pro somnolenlia sua castigari meruerat, ini psallenles et orantes irrveniebai, suavrssrmo nectave
tmaore Deiexculiens a se somnum lorporis et negii- spiritualium aromalum corda eorum reficiens, fa-
gentise, curayil deinceps ad vigilandum et psal- slidium lollebat, et devoliohem in eis exacuebat;
]*endumcautior inveniri.Aliusquidam in eodeni mo- quos vero somnolentos, pigros et inutiles cernehat,
nasterio monachus erat, noniine Bernardus. Hic3 quasi cum indigiiatioiJe quadam pra:teribat, nec
quamvis juvenili el vegelo corpore robustus appare- eos aliquatenus ccelesti' pitaniia. dignos judicabat.
ret, taiuen remissius carteris agebat, exhibens se adI Venerabilis etiam Pater dominus Richardtis, quon-
opus manuum pigrum, et ad vigilias somnolenfum. dara abbc.s Saviniaci, de quodam religioso et sancto
(55) Uisloiia hsec fcre mcredibilis, cerla tamenv censi, qui teslis eral oculalus, se eam audivifse.
videiur. Ilancnosterauctorait seah abbate Bellilocii Nec lamen quisqiiam debel inde prcesumere, et saluti
Arnaldo accepisse, et ille asserebat a priore Cala- sucenon consulert
 fi33 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. V. fSSi
abbate, qni m una dbmoru.m Saviniacensium abba- A . interveniente suhtractus est. Quo defunclo sacrista
tizabat, mirabilem quamdam, ae paucissimrs, ut domus illius npcte quadam iraminente jam tempore
reor, expertani grafiam nobis irinoluif; quam ipsi vigiiiaruni, diim prsestolaretur signuni horologii vi-
ob raeritum deyolionis suse largilas divince pieiaiis gilans sedebai sic in lecto suo, cum ecce spiritus
"
pnserogare dignata est. Naui ciim carnalibus non ejusdem fratris tanquam solido et palpahili cof-
solum desideiiis, verti.nietlam cogitationibus a corde pore veslitus, repente astitit coram ipso, sicque
suo penhus eliminalis, in puritate et devotione lamentabili voce alloctitus est eum : « Domine sa-
mcntis vigiiaret, psalleret et oraret, superna desu- crista, ego sum ille frater nuper defunclus, sed cur
per aspirahle gratia solebat seritire naribus suis mmc adte venerim, quceso, utpielaiis intuitu pensare
influentiam peregrini ciijusdam odpris, nectaream digneris. Ego enini dum adhuc essem vivens incor-
suavilalem cinnamomi, ihuris, et balsami, om- pore, Jicel pergraliam Dei vigilanter satis irr obser-
nitnhqiie odoramentorum fragrantiam incompara- vantiis Ordinis meipsiim exei*cei'Cm, in uno tamen
hiliter exsuperantem. Faucibus ctiamsiiisquasi cce- gravller deliqui : quod scilicet; sacrum diacorratus
Iestis mannae dulcedineminfundi senliebal, omnenv ordinem carnaliter concupivi, et ut ad hunc hono-
Jn se saporem, et omne delectamentum suavitalis ris gradum ascenderem, sine timoris Dei
trahenteiii. Quod veluti fons vivus in ore illius sca- valde inquietus fui : quodquerespectu adhuc est gravius,
luriens, iudeque ad interna corporis et animae de- absque condigna pceniientia huj'us delicti de corpore
ffuens, ulruinqtie ipsius Tiominem dulcore mirabili exivi, quia nec tanti ponderis hoc fore putabam,
perfiindebat et afficiebat, ita ul ex seiilentia dicere quanti post mortem inveni. Sed pius Dominus id-
posset : Quam dulcia faucibus meis eioquia lita! B ] circo niiiic me libi.apparere cpncessit, quatenus qui
siipermeletfaVum ori meo(Psal. cxvni).FeIixaiiima, ja.m per meipsum..mereri nihil possunii ffatrum no-
quae non modo in seipsa, verum etiam in corpore strorum, qui adhuc tain sibi quam aliis misericor-
siio, quamvis adliuc corruptibili, jam gustare et diam Dei promer.eri possunt, ofalionibus debeam
videre merui.t: Quoniam suavis est Dominus! (Psai. adjuvari. Itaque obsecro per pielalem Domhii no-
XXXIII.)Nullaierrus nanrque dubjtarvdum est, quod stri Jesu Christi qviatenus calamilatem riieam priori
cuicunque tam excellens donmn_concessum fuerit, exponas, ipsumque roges, ut in capitulo me absol-
carnalia mox in eo desideria potenter exstinguit, vens, generaiem oralionem pro mea liberalione fra-
spiritualia vehementer accendit, ipsamque aniraam tribus iiij"ungeredigheiur. Ut autem novefis hsec CJU.B
totam-igne divini amofis liquefacit. Prselerea mali- vides et audis phahlasticam nequaquam illusionem
gnorum spiiitiiuin fugani insinuat, sarictorumarige- esse, in argiinientum veritatispsallerium quod por-
loruni prcesentiam indicat; el prseoptalum divinse tarius ante aliqttot dies in capitulo i'equisivit et
clementia; respectum tam felici qtiam veraci expe- nondum invenit, in tali loco repositum invenies. >
rimento deniiniiat. Sic sic novil Dominrrs consolari Verum sacrista qui haec audierat et viderat, licet
htuniles in servltio suo sirenuos et devotos : novit multum mirareluf tam insolitam novitatem rei, ta-
etiam terreredesides et inerles, commoda carnis suse men cum esset honio maturi consilii, ipso die rie-
pjjis justpsectanles, prcesenli quodammodo judicio mini quidquam super hoc verbo loculus esl, repu-
declaransquod in ftituro examine manifestandum pro- lans ne forie tanquam somniator aut a dsemonibus
pliela denuntiat (Iffl/cc/j. rrr); videlicet truid intersit illusus derisui haberetur. Noctevero seqiienti, dum
inter servientem Domino,etnonservienleniei; inter (rj sicut prius vigilans et sedens in lecto suo, de iis
vOventemDominoet reddenleni, voventem elnon red- quaeprselerita noclecontigerant altentiiis cogilaret,
dentem; cui, secundiim testimonium sacrse Scriptu- rursiis idem defunctus sicul antea vigilanti et stu-
rse [Eccie. v),melius; fuerat non vovere, quam post penli apparuit, dixitque ei : « Non recte agis, domi-
volum proraissa non reddere. Itaque cjuod in siipra ne sacrista, 11011 recte agis circa nre, qui iram Do-
niemoratis. personis, diversis pro qualit.ate merilo- nvini porto, quoniam jreccavi ei, in.cujus niaiius
ruro stiperidiis, corporaliter et visibiliter Domintis quam liorrendum sit incidere, utinam ei tunon ex-
fieri voluit, hoc in cunctis servilium Dei profitenli- periaris V0 si scire posses quahi gvavis est jam mi-
bus spiiitualiter et invisibiliter actitari, certissime nima pcena animse carne solutse, profecto hon lam
sciredebemiis. Sicut eniiri professionis suse inemo- negligenter ageres, sed totis viribus sucurrere sat-
res, et nulla laboris seu vigiliarunv instantia per- ageres. Quapropter eliam alque etiam conlestor te
tsesos, quominus qiiotidianum psalmodia; el hym- per Deum, ne ulterius dissimtiles, sed petilioneni
noi'uni cur-sum prompta et alacri devotione per- nieam effectui man.o.ipare festines, quia speru nie
solvanl, divinae dignalionis pietas secrelissima per oraiiones fratriim nostrorum ajrud clementissi-
visitatione relevat, fovet et consolatur; sic nimi- muihjudicem Deumniisericordiam adepturum. Ul att-
riim professionis snse ohlitos, el nec summis, jit lemtotiusdtibietatisscrupulus decordetuo toUatur,
aitint, digitis arduos ialjores vigillarum el servilii et ineipsum esse, quem paulo anle viventem in carire
Dei langere. voleiites, horiida daenioiium colluvies bene noveras, non dubites, ecce tolle de manibus hieis
variis illusionum et passionum phaniasiis fosdare psallerium quod portaritisincapituloqusesivit, etnec-
non cessat, _et in barathruni per.iculosissiinum tepi- j;3 dum invenit. > TulititaquesacristapsaUeriumdema-
ditatis et negligentice de die in diein procliviores nibus ejus, super tam inaudilis mirabilibus Dei vehe-
efliCereconatur. _ . menterobstupefactus, quia ipsevere est qui facitmi-
CAPUT YTH._ rabilia magna solus. Porro idem sacrista scire volens,
utrumriam soliduin elpalpabile esset corpus quotl
Quantum periculum sit sacros ordines ambire (36). videbal.ulrumve sic sub.jaceret lacltii sicut visui,
Audiant ariibitiosi, auscullent ad saci'Os ordines cum haberelprope sevirgam, tulil eam et quasi
seu ad ecclesiastica beneficia impatienter anhelan- tangendo experientiae satisfaclurus, levi icluvibra--
les, exemplum deainbilioso: audianl,inqiiara, et con- vit illam ; sed mox nullo penilus obstaculo resul-
tremiscant; etquidsibidemaxirnis limendum sit, in tanle, quasi per vactmni aerem, sic per corpus
minimisconsiderantes,tandeni patrjmonio crucifixi quod apparebat transducla est. Mane autem factOj
Domini se imprudenter ingerere vereantur, quoniam priori et fratribus quse viderat et audierat inno-
hmredilas qd.quamfesiinatur inprincipio, eodem Do- ttiit: psalterium eiiam quod acceperat, tahqliam ve-
minoinajcstatis, qiiiexinfirmilaleCrucifixus esl, |ira- ritatis pignus prPtuIit, sicque fratris illius aniriia
lo, innovissimis benediciione carebil (Prov. xx). Mo- per communes fratrum orationes, et niissarum ce-
nachus-quidam Cislercierisis ordinis," religiosa ad- Jebrationes pcenis, ut credimus, absoluta, bGaludi-
modum "coiiversatione vitani suam consummans, nis selernae consoitium Deo riiiserante proineruif.
lentaiioiiibiis el seruraiiis huj'tis nnitabilis viiseinorle Sed quid est quod omnipotens Deus in his noyis»
(30) Ilisloria de ordinum ambitioso incerta est.
*!S3 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1130
simis prasentis sceculi temporibus tam mylta de A dividere eum"superbis, Conversus.quidam Cister-
animarttm statu clarescere facit, quasantealatuerunt, ciensis ordinis priori suo inobediens factus, quod
ita ul apertis revelationibus atque ostensionibus, sibi imperabatur superba mente facere despiciens,
aiiimarum posi mortem vita, fuluri quoqtie sseculi nullo respeclu limoiis Dei, nuflis fiairiim- blandi?
nianifeslatio se npbis quodammodo inferre, janijam- admonitionibus ad lioc poterat induci, ut obediret
<rueaperire videatur, nisi hoc quod beatus ait papa imperaiiti: quinimo lumidis et indiseipUnaiis re-
Gregorius, quia, « quanto prseseus saeculum propin- sporisiorribus lroc se nunquain faeturtim garriebat.
qiiat ad finem, tanlo fulurum saeculum ipsa jam Interea sole ad occasum vergente clauditur dles :
-quasi propinquitate tangitur, ef signis nianifesiio- et ipse rancoris cl araaritudinis felle plenus, et in
ribus aperitur ? t contumacia sua perdurare non pertimescens, lan-
Vce igitur iis qui, tremendi et selerni judicii Dei quam pausalurus in lecto suo se coliocavit, iliius
tanlis et tam manifestis eruinpentibus signis, Apostolici male memor : Sot non occidat snper ira-
adhuc, secundum Apostolum, turpe lucrum seelan- cundiam vestram (Ephes. IV). Ecce aulein primo
tes, qiisestum ajstimanlpietatem, qui sacris ordini- conticinio noctis, cuni necdum obdormisset, sed
hus etecclesiaslicis honoribus per fas nefasque se adhuc dirce sUpcrbiae vitio , corde machiiiaudo r.ia-
intrudei'e non verentur : et ctrm item dicat Aposto- lum, satisfaceret, adsunt duo nequam spiritus
lus neminein svbi debere assumere honorem, sed qui fuligine lelriores, dracoiiibiis crudeliores, slantes
vocatur a Deo, tanquam Aaron (Hebr. v), isti e con- ante lecluni ipsius : quorum unus ajleri quasi in-
trario stiperbo oculo el insatiabili menle quaslibet terrogando sic Iocuttis est : « Quisnam csl isle qul
ecclesiasticas diguiiates prece, pretio et obsequio g jacet bic? > Respondit alter : « Conversus qui-
inendicarenonertibescunt, non utvigiliis, jejuniiset dam. t Rursus ille qui prior loculus fuerat, quasi
orationibtis inlenli, luerandis animabus invigilent, sed substomachando : e Nequaquain , inquit,-sed in-
ut gulse et ventri, vanitali, voluplali el superbraevitae oJiediens quidam. > Et conlinuo sulijecit alier di-
satisfaciant, quorum damnalio, nisi resipuerint elpoe- cens : « Ergo si inobediens esl, trahamus ijluni ad
nilentiam egerint, tantoerit prse omnibus hominibos portam. > Nec segnius "diclo quod dixerat exse-.
durior et importabilior, quanto ipsa divina sacra- quuntur. Nam manus misero injicienles, el de
nienlaindignepervadereet vicaiiorum Chrisli sacros lectulo minus siiaviler excutientes, os etiamipsius,
ordines carnaliter sibi arrogare non lirauerunt. ne clamare posset, obturanles , de dorniitorio et
Sed quid agimus, vel potius quo lacrymarum iriibre ccctu fratrum obedientium inobedientem et contu-
plangere polerimus, quod hac ambilionis . peste macem traxere crudeliter. Deinde per aera eum
iiiiiversuin genus filiorum Adam sic generaliter in- ferentes, cum venissent extfa septa monasterii,
feclum esl, ut quanto quis religiosior, sanclior et cceperunt illudere ei, proh nefas! ad alterulruin
perfeclior esse eoirlenderit, lanto sublilius hoc in- eum jaculantes, sicut solent homines ludentes pi-
Jirinaemenlis vitio se pulsari ertibescat? Sictil ehiin lam jacere et capere. Cumque diutius iliiisissent
in quodain sermone suo tesiatur bealus Bernardus, ei, diiniserunt illum <adhoram fecedenles ab eo.
nobilis creatura siimus, quippe ad imaginem Dei Sed, o inexplebilis diabolicse nequitise ci'udelilas !
creati, sursum aspiraiiius omnes, ad alta nitiniur post paululum. namque reversi, cum sicut prius
cuncti, et sublimia sectamur universi : nec esset cospissenl illudere ei, ecce signiim servitii omni-
omnino ullum vitium alliliidinis appetitus, si legem „ polentis Dei subito irrsoiruit : ad cujus tinnitum,
ab Altissimo prsefixam nullus ascendere gesiien- tanquam si 'tonitruum.de coelo cura. ifagore super
lium transgrederolur. Quia vero interveniente pec- eos rueret,.territi fugerunt; niiserum vero conver-
calo inieiitio noslra curva, ratio cseca , yoluntas sum jam non superbum et contumacem, sed ad
infirma effecla est, necesse haberiius pro imperfec- irrstar danrulse pavidum ac tremebundum, in quam-
lione nostra compungi in cordibus nostris , scindi dam paludem quae ibi erat projeceruril. Qui se inde
in confessionibus , humiliari in pcenitentice labori- proul poterat proripieiss , subtus quamdam arbo-
btis', et ornnino solliciii esse , ne unquam demus rem consedit, totus ex uligine paludis denigraius
mcmbra nostra arma iniqiiitaiis peccato ; hoc est atque foedatiis. Ubi cum inccrore et aiigustia de-
ut nunquam vanis adulalionibiis, siniulatoriis ob- pressus sederet, et. inconlinenti rcdituras larvajcs
sequiis, vel quibuslibet quasi suavium morum Ieno- dsemonum effigies forniidaret, aslitit ei "repenie
ciniis, morbo nos ambilioiiis laborare, a jiroximis jiersona quaedam reverenda, dicens ad. itium :
vel prsspositis « Conforlare, el noli Umere, qupiiiam maligni illi
' ' -nostris deprehendi patiamur.
- CAPUT VIII. tenebrartim ministri, siipsrbice et conlumacise ul-
De periculo inobedieniim (57). tores,[tibi ulterius noeere nequaquam praesument.
Hsec aulem justo Dei judicio tibi propterea acci-
Cum Aposlolus de Domino ei Salvalore -uostro derunt-, quia lam superbe inobediens et rebcllis
.dicat quia [aclus esl Palri obcdicns usque ad mor- esse seniori luo non timuisti. >. . .
tem {Pliilipp. n), et beatissimus legisiator r.osiei Mane autem facLo ciim conversus idem inter
Benedielus obedienliam usque adimpossibilia ex- _ eseteros fralres non appareret, et licet mullum per
lendat (58); ipse eliam Doraintjs;-de prcelalis Ec-; " oflvcinas qusesilus inverriri non posset, suspicati
clesiae suse fatealur : Quivos .av.dit, meauclh; etqui suiit onnies elandestino eum discessu ad sseculi
vos spernil, nie"spernit (Luc.%); dolendiim valde vomitum rediisse. Erat autem situs loci talis, ut
est sacrce religionis professores , et obedientiam su- coquinarios oporteret ad miiiisterium 'coquinae
per oinnia et ;anie omnia voventes, in tantum • mundam aqiiam extra porlam" haiirire. Uride' fra-
quandoque superbiae et inobedientia; fastuni pro- tres qui tunc eoquinae officio inserviebant, summo
nimpere, ui"nec precibus flecli, lrec minis terreri 1 mane egressi ad hauriendam aquam, viileruiit
queant, ut ab insani_e suoe fervore detumescere ve- coirversum illum , velut ameritem , sub arbore se-
llnt. Unde necessarium reor exemplum inobediep.- deiitem : festinaloque redeuntes piiori et fraliibus
tise in raedium adducere, qiiatenus ii,'qul iracun- • quod videranl indicarunt. Piior itaque assumpiis
diae felle commoto, et-superbia; ulcere exasjverato , sccum aliquantis ex fratribus exivit foras ad eum ;
nec Deuin timent, nec hoinines reverenlur, au- vidensque euin sic miserabililer se habenteiri, qua;-
dientes quam terribilj judicio suo Deus superhis > sivit qiiare iliic se.ieret, vel quid mali illi accidis-
rcsislit, discant inagis humiliari et obedire curr1 set. Ipse vero canrnis riclibus rnorsum intentans
lnitibus, quam spolia conturaacise et arrogantia : fratribus adse accedefe volenlibus, ettorvis oculis
(37) Quod de fratris inobedientis posna.refcrtiir. 1 cap. probahilem harratronem de pro, sed lnob?-i
debuisset isle auclor expressione nominum pro- dienti paslore.
priorum prohabile reddere : ut fecit in sequerit 1 (3S) S. Bened. cap. 68 Rcg.
 £137 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. T. sis-s-
"'"slngulds"rcspiclens dicebat:« Vos tota nocte liac A correptus valeludine febribus ccepit cesluare, et
vidistis roe ludibrio fuisse malignis spiritibus, et quanio vrciniorem esse mortem signa mortis eru-
nemo exvobis auxiliuni mihi ferre curavil. >Proti- pentia njintiabant, tanto specialis patronce personaj -
nus- ergo intellexerunt fratres eum pro culpa in- suce, dominse nostrse, auxilium ccepit enixius flagi-
Gbedienliaeel contumacia; suse aliquas poenas sol- tare : et ut ad servtili sui exilum occurrere, seque-
visse; et praeeipiente priore ductus est in infifmi- a malignorum spirituum nequissima crudelitata
lofimii, ibique diu jacens et eadem amentia labo- tueri dignarettir, attentius orare.
rans, didicil ex iis quaa passus est, conltimax et Itaque paucis diebus ante dormilior.em suanvyp-
rebeliis non esse, et, sicut scriptuni esl, sola vexa- eavitad se priorissamejtisdera loei, nomine Gislam,.
tio inteileclum dedit audjlui (Isa. xxvin). Itaque prudentem valde ac religiosani virginem , qiiasdarn
sicut incomparabile malum est superbia et febellio, etiam de seniorihus sororibus, dixitque ad illas:
ila sine "exemplo punientur, daninabuiitur et cru- « E.n ego rngredior viam universx carnis;etlicetpro
ciabuntur superbi, arroganles et rebelles. Quorum modulo riieo puram Doraino studuerhn exhibere
senientia longe sit ab omnihcis nobis , qui Deum servitutem , iamen quia nescit homo utrum amore
sincera et huinili charitale diligefe, et vicariis ip— dignus sit, an odio, districti Judlcis aiicipiteni sen-
sius prcelatis noslris in otiiui soiUciludine propfer lcntiam reformido. Porro notiim vobis facio quod
igsuia subdi et obedire decrevimus. beata Dei geniirix YTirgoMaria, Regina cceli, Do-
. - CAPUT IX. minamundi, me crasqualemcunque seryulum suimi
circa horam sexlam visiiare, alque, ut spero, cre-
Item de periculo ino.bedientiw. B do, confido, de Jiujus mundi exsilio eruere secum-
Sunt vero n.onhulli, qui licet ab liac grossa et que ad^coelestis palrise lucidas mansiones assumere
qtiodainmodo manifesle peremptoria inotsedienlia dignabitur. Quod enim meis me merilis consequi
tota sojliciludine," sicul dignum est, declinent, posse nullalenus praesumo, hoc per ipsius sanclis-
in minriribus tanien prsecepfis per obedien- sima merita mihi fiducialiter ustirpo. Vos ergo do-
tiam injunclis vninus cauli, limitera obedieniia; mtini totam mtnidari quanlocitis facite, sedilia com-
faeiie transgrediunttir, sed etsi postea reatum iiv- ponile eL ornale, ac circa horam quam prsedixi,
obedientise confessiohe et pcenitenlia diluere co- universas sorores cum thymiamaie et cereis adesse
jianttir, magis hoc perfunctorie, qtiam vera cordls prsecipite ; cumque ego versiculmh illuni sequen-
confritione facere coiriprobantur. Ilis ergo 'adiiuc tice AssuniptionisB. Virginis, Te, cceli Regina, incce-
exeniplum iRobedienlise probonere non gravabor, pero, cuncfse simul sorores in jubilo cordis et vo-
ul. quihus panis niendacii, id est projnise volanta- cis sequentiam ab eoclem versiculo usquead finem-
tis appetitus, contfa mandatum prselati sui suavis alacri devoiiojie percantent. YTerum priorissa cce-
esse dignosciiiir, hoe exemplo territi resipiscant, terisque sororibus quse aderant, fiiem conlintio
ne fovle paijis furlivus in sloinacho conscientise dictis ejus adhibentibus, utpote sanctitalis et inno-
veiiainr in fel aspidum : sicque divilias inobedieh- centiae ipsius consciis , conversiis quidam nomine
(ice, quas deleclabiliter devorarant, evomant, et de Theodericus, ad caput lectuli in quo homoDei ja-
:yehlre eorum extraliat eas Deus. In provirrcia quce cebat stans, et increduius iis quae dicebantur, taliv_.
dicitur Germania trans Riienuin, quse etiam gene- in corde suo loquebatur : « 0 vere mobile, et i.n--
rali nornine Saxonia vocatur, territorio civitatls C firmunv omniqjie verbo credens gentio femineum!-
Parbrunnensis, quam Carolus niagnus imperalor Ecce enim homo hic in vicinia mortis constilutus,-
"condidit", exsiat coenobiunj sanctimohialiuni Arol- deficiente sensu, aliena loquitur : et istce sorores
disseiiim luincupatum, quod sanclissimorum apo- verba ejus tanquam ex ratiorie prodeuntia, vel ve-
siolorum filioruin Zebedsei saci'o nomini attilula- riiate subnixa, putant continuo effectui foi-emanci-
.i^m, magnse antiquilus religionis et districtissimae panda.i Talia eo cogitante, sanctus sacerdos caput
disciplinse fuisse dignoscitiir. Huic riionasterio quo- virtuie qua polerat elevans, et ad partem illam ubi
dara tempoi'e praefuit vir vitse.veriefabiiis , noini-ne conversus stabal oculos dirigens : « Esne, inquit, .
Petrus, de ordine Regularium canonicorura assum- ibi, frater Theoderice ? t Quo respondente : « Suni,.-
ptus.,- quoniam et ipsins monasterii institula se- domine.—Accede, ail, huc ad me.»Illo quoque >pro-
oujidum Regulara heati Aiiguslini disposita; sunt. tinus accedente : « Da, inquit, manum luairi. Ob-
Erat ergo Iiomo ille mandalorum Dei scrutalor se- stupefactus conversus, et adluic eum quasi minus
dulus, et exsecutor devotus , charitate clarus, hu- compoteni sui considerans, non ausus lamen con-
militate submissus, castitate prsecipuus , quique, tradicere sermonibus sancli, detlit manum suam. .
tanquara fidelis paranymphus et amicus sponsi, Quam vir Dei appreiiendens, el digilis suis digilos =-
sponsarum Dominr sui sibi commissarum castitatem ejtis fortius stringens : « Sicut, ail, v.erura esl quod
pervigili devoliOne zelabat, latrunculos quosque ego liianu mea nianum tuani leneo, digitisque meis
integfitatis corruptores , ne thalamum eoelesiis digitos luos stringo, sicveruraestquodego.per yir--
sponsi violarent, viriliter propulsabat. Cumque tuteni gratias Dei locutus sum: quod aulem:lumesci-- iii se—
bonis polleret moribus , hoc in eonversatione sua_D crelo cordis luiloqueris,falsumesse scias
prascipu.mi velut pretiosam- margarilam habebal," liceldelirare sensuqiieturbatonescire quiddicam, ac»-f -
.sacrav yideiicet "yenerationi Dei genitricis sincera Sic ilaque per unius increduli projjheticam
cordis affectipne.insisiere, bosliam saliilarem et vere divinam. correptionem, omni dubielatis nubilo^
sacrificium singulare, per quod peccata mundi a coixlibus ca;teronim deterso, lantam gTatiam.spi-
tollunlur," in ejus honore multa cum devolione rituali Palri suo coelilus fuisse collatam onines in
frequenter immolave; ipsara sihi in cunclis neces- commune gratulabantur. Jam alteva.diesadilluxerat, cenlrum
sitatibus suis advocatam eligere, ipsiusque suffragia et hora quam vir Dei prsedixerat, sole
lacrymosis et conlinuis precibus implorare. Porro festinante jjroximabat, uriiversitasque soroi-um cuni
laudabilem lalem consuetiidinenv sibi effeceral, ut fratribus laicis adunala piissimse Regince cceli ad-
qttolies iiomen niellifltium ejusdem beatav Virginis venttim tanto certius prsesfolabantur, quanto eam
el rnatiis nominari audisset, si oppprtunitas pe- is qui pravdixerat, manifestiore miraculo compro-
{eudre vcnice deesset, inclinato revcrenter capite, barat. Tanfa vero reverentia mentibtis cunctpruni
genlbus etiam .aliquantjilum incurvatis, salutatio- qui aderant circa prsetaxatam lioram Infusa est, ut
nera angelicam eidem malri misericordise, quanto divinani aliquam advenisse virlutein, nemini aslan-
devolius polerat, reprseseniaret. Denique optimi tium duhitare fas esset.' Ipse vero beatussaeerdos
agonis cerlaniine feliciter consummato, tempus miium in moduni serenata facie, elevalis inversicu- crelum
advenit, quo veridicam illam ccelestis oraculi sen- oculis, manibus cjuoque surstim proleiisis, diceiis :
tentiam experiretur dicentis ; Beati \mortui, qui in lnm quem praedixeral. caniando imposuil
Domino moriunlvr! (Apoc. xiv.) Adversa namque Te, Rdgina cwli, hwc piebkula viis eoncelebrut nten-
 S!39 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. RERNARDI. IMQ
libus. Sed quis digne effari queat quarrta devotione A peccatrici, donrine Paler : quid ergo dicemus de
et compunctione, quauloque pielalis aiTeclueadera sacranienlo confessionis? Si tibi non semel, sed
sequenlia a sororibus percanlata sit? Jaccbal in- pluries confitenli indulgentia est negata , quis jam
terim servus Dei iii agonia , raptusque in exstasin alius medianle confessioue deliclorum veniam spe-
niulla de secrelis cocleslibus ef de stattt' ejusdem rare poterii ? 1 At ille dignum memoria verbum
ccenobii per revelationem cognovit, quseposlea prio- respondit drcens : « Scire debelis qtioniam, secun-
rissae, senioribus sororibusque indicavit. Omniuin duin iiitcnlioneni vel conlrilioneni confilentis sive
vero octilis in eum defixis, subito obnubilata esl poonilentis, intentio judicii, sive reraissio indul-
faciesejus, et corrugata fronle moeroiis cujusdam gentice reformatur. Quia enim ego miser peccatttm
et anxielatis niagnae signa dedit, erumpensque in metim seciindum yeram cesiimatioiiem ponderare
vocem, miserabili lameiitatione talia edidit verba : neglexi, nec qiianta oporluit conlritione et ccm-
« Cur, domina piissinia, servulum tuum paujiercti- piinctione cordis couf. ssus siim, propterea necdum
hinr in lrac fcece morialitatis relinquis, quem licc-t indulgenliam consequi merui. 1 Cuihque lalia fris-
indignum tam henigna visitalione consolari dignata tis et moerens loctilus fuisset, sororum quse prae-
es? Dulcissimam prsescntiam tuain tantis desidera- sentes aderant corda magno terrore concussa sunt,
lara volis, expctitam precihns et lacryniis, janijam- et ad obedientise puritalem sectandain non mediocii-
que morituro dignanler indulsisli, et nunc ad pa- leraccensa. Triduo, si bene memini, postea super-
triam vilse, ad gaudia paradisi rediens, misero co- vixit, tanto amarius lugens peccatum suum, quanlo
mitalus ttii consorlium negas?> Cumque frequen- divini judicii dislrictionem evidenlius fuerat exper-
terilerando :« Domina piissiraa, domina misericor- TJtus. Moriens aulejn, mortalitatem magnara in eadenv
dissima, ne deielinquas me. Teciim volo, tecum vo- domo futuram- esse praedixit, q.ua: eliain mortcm
lo cunctosin fletuin et lamenta converlcre : > repen- cjus e vestigio subseeuta est: sicque in pace con-
te redditussibi, postquam propler nimiain defatiga- summans dies suos , plenus operibus bonis apposi-
tionem corpusculi modicura conquieverat, diraissis tus est ad patres suos. YTerumtamenfestivara illanv
cseleris et prioiissacuni paucis seuioribus seeumre- el omnino gloriosam assumplionem, qua eum beata
tenta, sic locutus est:« Refocillandi gratia modicum Dei genitiice Maria sauclorumquc aiigelorura- frc-
aliquid llquoiis afferri praacipite, cjuatenus , aridi- quentia assumi meruisset, si culpa non intervenis-
tate liiigucedelinita, fauciumque rheumate deterso, set, merilo inQbedientlse perdidit : cujtis ulinam
expcditius proferre valeain quod dicere debeo. > exempio nos omnes, qui obedientiam professi su-
Feslinato itcque priorissa per seipsam niodicum mus, terreamur, ut nunquain ad inobedientia; vi-
vini.in vasculo aflerenle, mox ut limen domus iu lium prosiliamus : atil si per iiifirniitatis humanae
qua homo Dei jacebat atligit, ille, cum neque visu corriiptionem prolapsi fuerimus, condignis hocpcB-
iieque uljo corporis sensu percipere possel quid . nitentiae lamentis -diluere fesiinemus.
illa geslaret, exclamavit, dicens : « Non, domina CAPUT X.
priorissa; nequaquam afferalis nobis vinura , quia
viintni arcana demidal (Eccli. xxvnl, et vinuin apo- De pcricuto conspiralionis.
slalare facil sapienles (Eccli. xix).> Atidiens illa tam Apud provinciam , qtise Germania prima dicitur,
evidenti projihelise spirilu se esse dejirehensam , cujus raetropolis est Maguntia, territorio civilatis
adeo inlreniuit, ut gradum vix reflectere posset. ^ 'Wangionum, quse est Warmatia, exslat ccenobium
Dehinc modica aqua refocillatus, ita cxorsus esl : Cisterciensis ordinis , de linea Clarsevallis , quod
« Quanta sit culpa iiiobedienliEe utinam, miser, Germanica liiigua Sconaugia dicitur, quodque in-
anlequam posnarvr experirCr, subtilius intellexis- terpretatiim pulchra insuia. dicitur. In lioc mona-
sem! Uliiram hoc menlibus vestris , sicut nccesse sterio temporibus bonSe memoiiae domni Godefridi
est, impriinere valeanr ! Ecce enini pro reatu iu- abbatis facta est aliquando, insliganle maligno,
obedienlisepiissima doraina mea in haclacrymaruni gravissimi scandali occasio talis : Superiori tempore
valJe nunc nie veliquit, nec dignuin censuit ut sub per negligentiam, seu polius indiscretam benevo-
proleclione ipsius aereas perlransiens poleslates lentiain praslalorum , consuetudo ,- conlra forniain
coeli secreta penelrarem. Qualis aulem ipsa in.obe- Ordinis, prcesumpta in eadem domo inoieveral, sci-
dienlia mea fuerit, audile : Accidit aliquando ut licet ut conversis sicut et monachis anntialim nova;
plurimi dicecesis hiijus presbyteri improvida calcu- bolse dai'entur. Cum autem pra^dictus vir slrcnuus
fatione decepti, jejunium Qnatuor Temporum men- de altera domo assuraptus divina paritcr el Inimana
sis Septembris iUegilimo tempore celebrarcnt, in vocatione primum honoris gradttm non pccunise
quo errore et ego , caiionura scita miims altendens, vel carnis et sanguinis prserogativa , sed vitae me-
prolapsus sum. In proxima vero synodo, cum ii qui riio prudenliseque decore in eadem Ecclcsia obli-
jeiuniumillegiliraotempore celebraranl, hanc trans- nuisset, et invenisset conversos temerario hoc fastit
gressionem accusarent, piaeceptum est in virtute delectari, laudabili zelo accensus, prsesumplionem
obedientise utquicuhque hujus delicti sibi conscius pessimam censuit esse corrigendam. llaqtie priva-
esset, veniam peleret et se culpapilem redderet. " lim in consiliis el publice in fratruni capittilis coa-
Cunrque cseteri, quos accusabalconscienlia, malen- pit ingenue deprsesumptanovitale causari, nionere,
les peiiclitari famam quanr conscientiani, quod jus- rogare, tandem etiam praecipere, ut torlltudo pravse
sum fuerat humililer facerenl, ego miser plus de- consuetudinis Ordinis reclinidini 11011convenicns,
ferens Ordini et opinioni meae quam veritaii, quia absqtie scandalo dissensionis, si fieri possel, am-
et unus ex prselalis Ecclesiaa eram , et nonnullitis putaretur. Sed quia viscus dircejirsesuniptionis car-
religionis esse putabar , heti! confusionis oppro- nal/nm fratrtim inentibus tenacissimo glutino ini-
briuin 11011 suslinens, publice veniam petere erubui. serse obsiiiiationis sic inhasserat, ut absque" soan-
Hoc esl pcccaluni meiiih, Iioc deliclum inobedien- dalo avelli nequaquam possel, malnil vir prudeus
lice, propter quod hodie tanto hono privor , ut a ut, sccundum b.ati Gregorii doclrinam, scandahim
coiisectaiti universalis domince matris misericordice magis oriretur quam veritas relinqueretur (39).
rcpulsus, ab inlroitu celernse vilte el sempilernsc Coeperunl ilaque conversi primo quidem in angnlis
glorice ad erumnas lnortalitalis hujiis revocatus "susurrantes murmurare," dehinc conspiratione pau-
siiiii. > Porro priorissa inqiiirente utruinnam pec- lalim invalcsccnte, seditionem publicani efiionsla
cati illius niacula:ii per confession.s et poonilenlise insania mediiari. Toiius vero mali incenlor et
iavacrura non diluissei, illeque se hoc 11011 semel, coiispiratioiiis auclor exstitil conversus qui am,
scd pluries coiifessum fuisse assereret. cum.iviagiise cui dormilorii fratrum servandarumque botarum
admiralionis siuporepriorissasubjnnxit : « Ysemihi cura commissa fuerat fqtii diabolico spiritu reple-
(39) Grir.G.,honr. 7 in Ezech.
 mi EXOR-DIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. V. 1H2:
tus, et secundum prophetam in omni loco silen- A . in tempore vindictm disperd^l.le.Bomhms- (Ecc.i. v)..--.
tiitm piojiciens (Amos vm), nunc singulos, nunc Ecce iterum ac tertio dieo omnibus hic sanum in-
- sinntj plnres conveniebat, suadebat, horlabatur, ut tellectum habenlibus,.quoniam sieut pjus el miseri—
nuaqnam consueludinem suam insolerrlise fomitem, eors Dornintis humUibus dai. graliani, sic terribilis -
elaiiorris hvcentivum , quactmque precum seu mi- Deus indeclinabili linea reciiludinis suae superbis-
nanmi occasione sibi paterentur atifeiri. Et o qttain resislit (I Petr. v),ideoque tti, qui pacis-ef iuslitur-
mirabili, irao quam lamenlabili demenlia , spiritus lionis, quam sancti Patres saiixerunl, publicus ho-
superbiae illos quos semel deceperit, illaqueat, ila stis es, si in malitia perseveraveris, durissimum
nt arduos diirissimosque Iabores, quos si propler intra paucos dies judicium porlabis. Confido enim
Deum subire cogerenlur,' intolerabiles judicarent, irt Dohiino Jesu, et in gloriosa Virgine inatre ipsius,
contumacice faslusque typho inflati, tanquam le- cujus nos inuliles servtili suraus, quia doinum islam
ves et faciles suhirC 11011 vereantur! Cum eniin do- ab ipsa,sui fundatipne fraternae charitalis glutiiio,
svmus abbas susurria eonim jjriraum deprehendis-. laudabiliiimque moruni disciplina conspicuani, no.n
set, praeceperat per virtiiteui obedientiae, ul qui- patieiitur tua nimiurii improba pervicacia coiv-'
cunque ex eis siienlium runipei'et, si ante cibum rumj;i._>
hoc faceret, eadem die ; sin vero postea , sequenti Jam preces fralxum super intestinae discordiset
die in pane et aqua jejunaret. Quod is cujus sujrra tabe gemenlium adaures Domini Sabaoth ascendev
. inemininiiis, non conversus, sed perversus, nequa- rant, et angelus Dpmini accepta ab eo senlenlia^.
quain jvirtulis amore, sed ul invidiam abbali suo perlransiens eos, quorum froiries signo Thau (&0),.
suseilaret, tanquam cosliius datani senler.tiam ser- B Uoc esl vexillo humilitatis Chrislv, insignitas reperit,.
vare curabat. Nara cum pene quolidie conspiral.io- "miscrum conspirationis auctorero,..cujus fronli cha^-
nem conflando silentiura frangeret, singulis- etiam raclerem bestias et draconis,. qui estrex super 0111-
fere diebus in pane et aqtia jejtinabat;, ut vel sic nes filios superbise (Job'_xu), imgressum vidit, per-
^animos fratrum in odium abbatis inflammarel qui cussit, ac sine rnora exstinxit, pariterque curn ep
tam durain et inhumanam sententiam pi-oniulgassct. totiiis scandali turbinem. el prsesumptionis, nebu-
Interea saeratissinra Dominici Adventus celebri- lam dissipavil. Vespera namque dier vigiliam Na-
tas supervenit; et conspirationis procella clande- talis Domini praecederitis, cum post complelorium
slinis susurriis aueta et roborata undique intona- de dormitorio desceridissel, et infirmarius conver—
feat': jamque, p.ublicum scandalum, et ipsum gra- sorum, qtti quasi seeundaiius ejusdein conspira-
vissimum minitabatur. Dederat namqtie prsedicttts lionis esse videbatur, cum quo etiam venenata dis—
pseudoconversus consilium pessimum, quod etiam sensionis consilia frequentius tractabat, ei occur—
sceleratissima instantia perurgebat, scilrcet ut vi- risset, subito vocem doloris cuni genritu valido cce-
gilia Natalis .Domini:congregatis fratribus de gran- pit emittere, el pallescente facie, naribusque con-
giis unanimo corisensu dorniitorvum monachorum tractis, ociilisctiam de siatti suo eversis, niortem
temporeiaboris ascenderent, atque de singiilorum inconlinenti adftituram, trislia. signa deelarabanU
lectis botas auferentes, minutatim eas ferro seca- Turbatus alter, cum jam nutantem cerneret, ne
8'ent, manibusque discerperent. Licel vero prodi- forte repenlino lapsu teiTse alliderelur, meditim
giosa ha;c et infamis eorum nequitia venerabilis comjjJexus est; sed adeo subitanea mors fuit, ut
abbalis conscientiam niinime lateret, dissimulavit G anteqtiam terram pelere possel, inter manus tenen-
tamen, sicul scriptum est, quia prudens in tenipore tis se funesli sodalis miseram aniinaih exhalareU _.
malo lacebit (Prov. xi). Cseteruiii quaiiio in tantis Tunc conturbati sttnt jjrincipes conj*ufationis, ro-r -
angustiis longius aberat lmmanum consilium pari- bustos in contumacia sua obtinuit tremor, pbrigue-
tef et.auxilium, lanto enixius divinse pietatis viscera runiomnes disseiisiouis et schismatis. incensores.-. *
staluil interpeilaiida, nionachisque generalein ora- Quam bonus es, Domine .Tesu, sp.eranlihus-in le 1
tionem indicens, raonebal, ut singuli" secundum quam dulcis esl miseiicordia tua in leropore tribu-.
possibililalem suam Domini misericordiaih pele- lationis! sicut ros matuiinus, et siculpluvia oppor-
rent,-quateiius de tanta insolentia carnalitim fra- tuna in diebus sicciiatis. Tu enim es_ Rex regum,.
trum melius aliquid disponere sua pielale dignarer- et Dominus dominantium, qui sedes iu llirono ju-
tur. Insiabaijam jrrsecipuael fesliva Natalis Domini dicii, dissipans omnemalum inluitn tuo (Prov. xx);
solemnitas; et ante paucos dies ejusdem solemnila- qui per unius peccatoris terribilem mortem pecca-,
.tis domno abbate capitulo conversorum prsesidenle, lores coereuislv mtiltos, et donvunvillam, quonianv-
prsedictus signifer dissensionis et minisler Satance placita tibi in ea inventa suiit .opera, a lurbine pr»--
de indiscrela abstinentia, el quia barbam suam no- meditali diuque conflati scandali misericorditer li--
vaeula penittts abrasisset (quod quidem miser ilie berasti. Accurrerunl.undique ad signiferum simm
intentione commovendi scandali fecerat), a quibtis- conversi; et. quem postero die ad ihauditum scelus^
dam complicibus suis, neqitaquam ie\o ordinis, perpetrandum quasi ducem sequi decreverant, ejus,
Tieque fraiernae charitatis intuitu, sed studio exer- Jesu bone, cadaver exbtinclum miserabili tutnultii
cendce maliliae proclamalus est. Cumijue domnus - in infirmitoriuin deferentes, in area, ubi fralres.,
abbas blando affatu quaereret ab eo cur hoc fecisseti vita exoedere solent, eonsternali mefuet tremore,
et ex tumidis inordinatisque i'esponsionil)us ejus collocarimt. Non enim passuses, Domine, sacratis-
iniefligeret inalitiam ipsius esse coiupletam, lauda- simam sPlemiiitatem tuam in qua primum minisie-
bili quodani jiistitice zelo accensus, sic ad eum prae- lio aiigeiorum pax terris annuntiata est, discprdiaa-
sago spirifu coram on.rnibus loeutus esl: « Debue- schismatisque perturbatione fosdari. Cumqiieiabulai
T-am quidem, fraler, salutaribus monitis aggredi defnnctoria s-ignum danle-universorum aures per-.
conlumacem animuni tiium, si forte resipisceres a cellerenlur, tum maxime proplerea, quia neminem
laqueis diaboli, a quo captivus teneris ad ipsius illic sic proximum morti sciebant, domiuis Theo-
volurrtatem; sed quoniam trabs superbiae oeuluin balclns tunc "subcellerafius, postmodum vero ejtis-
cordis lui adeo-obiuibilavit, ut eam pef humilitatera deiii loci abbas, quique inde assumpUis pva;lattis
ineam ejici posse non pra;sumani ; et- quOniam sic est hiatri Ecclesise,- scilieet Everbaconsi,. quae est
te alienatum sensu video, ut monilahostTa irrideas una de primis filiabus Clarsevallis, cujus eliani re-
poiius quam-recipias-, idcirco omnibus hic seden- velatione nos ista didicimus, orationem, quamdoiii-
libus de te fiducialiter pronunfio qvia, nisi celerius nus abbas. pro pervicacia conspiratioriis cohstitue-
el sine dilatione rcsiplscas atque humiliato spiritu ral, usqueadillam horam .oblivioni traditam eodem
ad satisfactionerii veriias, oninipotentis Dei tenibile momento, quanto devofius poterat, pefsolvebat.
ludicitini in brevi senties, el, sicul scriptum esl, Aiidito vero sonitu tabblse. feslinanter in infinuilo-
(40).Alljidit ad Ezeclr. ix.
IU3 ADDIT. AD LIBROS DE YTTAS. BERNARD!. Ifii
riuuv cucunit; et cura rescisset quis dcfunctus es- A neni fecimus, cum esset eidem defuncto fratri ex
sel, vehenienter admiralti& judicium Dei, domnum antiquo intintae familiarilalis amicilia conjunctus,
abbatem, qui lunc forte de dormitorio descenderal, seque inviceni lam in vita quam in morte, cum al-
ad commendationis officium defuncto persolvendum terutrum eorum decedere coniigisset, oralionum
quantocius invilavil. lllo quoque celerius accurren- suflfagiis adstrinxissent, quoniam idem conversus
te, cum, remoto a parte capitis operiraento quo anle conspiraiionis tiirbinem non eoniemnendse re-
corpus tegebatur, faoiem jaccntis iniuitus esset, ligionis exstiierat, sciens in suprema sorle neeessi-
comjjlosis manibus, et ex inlimo cordis irahens su- talis amicum probari, dolensque valde de periculo
spiria : « Heu! inquil, tu niiserrime, eccequomodo aninise illius, quem vivenlein familiariter dilexerat,
sine poenitentia maliliae tuse divino judicio exstin- statuit apud semetipsum, aiinuam pro eo facereora-
ctus jaces, > Et hoc ipsum secundo et tertio inge- tionem. Iiidubitanler nanique credidit quod, etsi
minans : « Utinam, inquit, nionita mea contumaci exigentibus meritis, precum impendia defuncto nihil
aninro non sprevisses! utinam misericordiam Dei emoljimenti ferrent, sibi tamenbonae voltinlatis suse
aelernaliter a te non excluseris ! > fructum perditum iri non posse. Cumquc toto illo
Aliquandiu iiaque quid sibi faciendura esset de- anno stipplices proeo preces ad Doininuni fudisset,
liberans, tandem id consullius esse credidil, ul revoluto anni circulo idem defunctus ei in visu ap-
conimeiidatioiiis officio ex more peracto, corpore- paruit, lugubri vultu tristem sese subiisse senten-
que in ebclesiain delalo, postero die fratres onines tiam significans. Iiiterrogatus qiioraodo se haberei,
lam monachos quam conversos convocarel; quate- respondilse ab hora exilus sui usqtie ad tempus il-
nus qnid sibi in lali articulo faciendum esset, in ]3 lud, in uliionem contiiinacise et rcbellionis, gravis-
comniune decernereiit. Concione autem facta, sic simorum suppliciorum poeuas luisse, non tainen de
doninus abbas in audienlia cunclorum Iocutus est : misericordia Dei usquequaque despcrare._ Sane,
« Nostis, fralres charissimi, in quara perverso pro- utruih hoc simplex sonmium, an alicujus revelalio-
posito pravi cordis et raalitiossevoluntatis susehomo nis myslerium fueril, sicut temerarium est definire,
lste depvehensus sit: quem nisi districta judicii ita pitim esl super anima fratris defuncti praecipi-
Dei ceusura quantocius de medio lulisset, doinum tcm frenare sciitentiam, cui fortassis temporalis
islam iu optima pace et concordia hactenus duran- niortis horrendum exitium sempiteinse misericor-
lem gravissimi scandali cauterio cum complicibus dicefuit adininiciilum, qtiia miscricordia cl judicio
suis, quos ad hoc susurriis improbisque suasioni- e regioue se rcspicieiitibus clarins elucescil miscri-
bus illexerat, inurere non tiniuisset. Quaproplcr, dia.Certequam sereno pieiatis oculo Domimis hanc
quoniaiii perversitatem ejus omnes scimus, confcs- donitiih respexerit, Everbacerrsis probat Ecelesia,
siorrem vero seu pcenilenliam ipsius non novimus, in qua cum Iongo j.ost lempore novarum botartini
corpus ejus inter corpora fratrnm nostrorurn nc- quavslio malignissimo dsemonum inslinclti moia
quaquam poni debere censeo; et hoc non temeritate fuissel, tantorum scandalorum tantarumqiie cala-
aliqua sed libranrine justi judicii decernereconfido milatum spince eruperunt, ul eas magis flcre liheal
Quo audilo extimuere et expalluere conversi, utque quam verbis explicare. Sit ergo nobis propositum
eibi euin senioribus monachis seorsum loquendi li- .exemplum in humilitatis et cautelae moiiimenlum,
centia daretiir suppliciter poslularunt. Hoc per in- ut si unquam scrpens ille anfiqiiiis, hostis inveteia-
«Julgentiam domni abbatis consecuti, cum in partem Q tus, zizania discordiceet conspirationis jiropler con-
divertissent consilii gratia, post pauiulum reversi, suetudines ordinis, in loeis in quihiis fueiinms, se-
et solotenus coram ipso proslrati, tam monachi minare tentaveril, nos in limore Dei pacis concor-
quam conversi, ut misericordia defuneto non ne- diseque violalores velul aspides el basiliscos ftigien-
garctur, niulta precuni iustaiitia petierunt, sponden- les, cum filiis pacis, qtii pravas consueludines con-
tibus conversis, atque sub attestatione divini norninis tra fdrrnam ovdinis pracsuinp.ias, zelo Dci exslir-
asseverantibus, quoniam si domnns abbas districlio- pare et exstiijguere conantiir, ex -advcrso virililer
liem sententice temperaret, et defuncto, licel minus aseendere, murumque pro domo Domiiii nos oppo-
digno, communem sepulluram non negarel, se ab nere non pigritemur (Ez-ech.xiu); quoniam, quod
omni intentione conceptae malitise cessaluros, el scejiedicendura, ac s;-neoblivione retinendum esl :
super pelitione novarum botarum verhum ulterius Deus superbis resistit, humilibus auiem dal graiiam
nullo modo se rnoturos. Dii-ebant pra;lerea quidam (Jac. iv'; J Pelr. v).
de senioribus, excepfo sermone hoc, alias virum CAPUT XI.
salis exstitisse probabilem; nec debere ah homini-
bus judicium sine misericorJia decerni in eum De periculo excommunicaiionis.
quem fortassis divina misericordia idcirco terapo- Licel universorum, qui Christiano liomine cen-
raliter punisset, ne conceptam malitiani effeetui sentur, mentibus, per fidem, qua imbuti sunt, velut
hiancipare posset, pro qua seternaliter damnari de- naiuraliler persuasum sit excommuiiicaiioiiis sen-
buisset. tentiam nihil aliud esse quam sepai'ationem a Dco
Considerans itaque domnus abbas ita tempori ex- r> alienationenique a.vita aeterna, tamen, qtiia corda
pedire, et ne fovte novissimus error pejor. fierci per negligentiam lorpentia plus quandoqtie movenl
priore, si conversi, qui hac occasione facile sedar i exempla quam verba, necessarium duxi demonslrare
poterant, in raajus aliquod scandalum prorumpe peremptoria hac sententia quam sif pavenda ralip-
rent, simulqtte metuens sibi, si praepropere auste- nali creaturae, quse eliam irralioiiaiem crealuram
riorein quam oporteret seiitentiam daret, qiionian noniiunquani aut morti, aut gravissinice subjicit
senlenlia conspiralorura nccdum a capitulo general calamilati, quitenus miser homo, cui specialiter ob
promulgala fuerat, annuit pelitioni ipsorum, cele- nieritum superbiseaiiathematis spiculum iuteiitalur,
bratisque ex more nvissarum exscquiariiinqiie so- quid sibi de se metucndtim sit, pensel, quando ea
lemniis, inter corpora fralrum defuncius fraier ler quse rationis experienliani subire nesciunt, pervir-
ra; commentlaitis est. Benedicius iper omiiia Deus tutem divini nonrinis ar.alhemalis miicrone ferhin-
qui domum iUam de altissima rupe raalitiosae o.on- ttir. Ludovicus pius , imperator Aiigustus, Caroli
spiralionis pendcntem, jamjaniqiie in profundissi- maghi filius, qui primus epelesias Christi por Gal-
mum baralhriim gravisscaiidalipraecipitaiidam, sicu ; liam ct Germaniam de ainplissiinis imperialis fisoi
pius, sicul misericors liberavit, ita ut sepulto frafr i reddilibus inagnifice dilavit, ob quod eliam Pius
lotius discordise fcex consepuita quodaramodo videa meruit cognominari, quique, ut ferlur, audivit vo-
lur, nec calklissiiivoavulpeculae foeda vestigia succe cem diceniem sibi : « Ltidovice, veneiium eccie-
dcnli tempore in eadem doino de-pivhensa fuisse siis addidisli, > in partibus Saxonice super ripam
qinnis illa sancta congregalio usque hodie glorietur Wcrre rjiagni fhiminis cocnoliiiimmonachorinii fun-
C;«:ierumdomniis Thcobaldus, ciijtis supra mentio davit, qiiod seouhdtiiii magnificenliani imperialem
 litf EXORDIUM MAGNUMCISTERC. DIST. V. iue
divitiis et lionore nobilissime exaltalunr, ad disliii- A fac.tum est, sicut prius painatim deflocre, pestifero-
ctionem Corbiseveteris, quce in Galliis est, Corbiara qiie tabo de die in diem languescere prsediclus aies
novanv appellari decrevit. Ia hoc monasterio lem- visus fuerat, ita postmodum per incremenia revivi-
porilms divse'memorice Friderici imperatoris erat stere quodammodo atque revirescere coepit, quo-
abbas quidam, nomine Conradus, qui secundum adusr|tre pristinae forjniae.-sauifaiique-amiss;», non
pompcticani consuetudinem imperialium abbatum, sine magiio Dei miraculo ihtegraliter r'esl;tutus
iiiler cseteras ssacularis glofim-illecebras, aniiiilis est..
aureis utebatur, longe aiiter, tit credo, affectus Inveriitiir eliain in gestis bealissimi Patris nostri
quani ille vere paiiper et humilis spirilu Clarseyal- Bernardi, qura cum ad dcdicationein iiovae hasilicae
lis prlmtis abbas, quem, sicut de eo scribitur, plus Fusriiacensrs"ccenobii invilaltjs fuisset,lain innunie-
delectabat raslrum et sareulus quam tiara el an- rabilis miis<:artira mullitudo propter nidorenr novae
nulus. Conligit vero uf quadam vice baberet annu- calcis in.ecclesiam recens linilam convenerat, taii-
lum aureum, qtii erat ei pretiosus, quem una die- tamque iiiquielu<Jinem_inlrantibus generabant, ut
rum sedens ad mensani, dura juxla vnGrem curiae fratres valde-linierent, ne forte dedicationis solem-
causa- abluendarum nianuum deposuisset, nugis nitas, quae poslero die celebranda erat, earum itn-
nescio, an seriis iiitervenientibus, aliqiianto ivegfi- probiiale inipedireliir, Quod cjim Patri sancto inti-
gentius Sie super merisam i-elictus est. Advolans matum fulsset, solita confideriiia, quani iii Deum
inlerea domesticus ales corvus, quem curiales ab- habebat, uscis : « Exconinitinico, inquit, eas. »'
batis in deUciis habebaiiti nuIJo penitus adverlenie, Mane autem facto univei sa; mUscseillse anathemaiis
rapluin ore annulum, necfurii se reum inielligens, J3 spiculo perciissae el iiiortuce ita pavimentuin omne
pernici yolaiu in nidulum suum asporlavit. Y"erum repleveraril, ut palis eas in congeriem adunari, ge-
poslquam cxempta est fames epulis, mensisque re- rulisque exportari necesse fuerit. Sed el de niiiite
motis surrexere omnes, abbas damnum siium intelii- qiipilam audivimus, qui ob pravitatem suam ptiblice
gens, niinistrorunique riegligenliarii culpans, annu- excnirimiinicar.i.meruerat, qiiia sedens ad n;erisarn
lum quaquaversum qtiseri ocius j*ubet, sed auclore panenr canihus projicerel, sed canes solo odore pof-
sceleris cOriscientiasomnium " eludente minime re- luli panis exterriti retrocedebant, et eura taiigere
peritur. iiullatenus acquiescebant. Quam vero pavidus et
Itaque tamconvivas quam ministros "suspectos circumspectus debet esse Jiomo, qui ratiorre et gra-
habens abbas," graviqae indignaliorie commoftis, tia duce maluni vitare bonutnque operari valel, rie
mandavit plebaiiis oppidi, qtiod amplissimtim et in exterminii et scparatioiiis adeo teiribileihseri-
ditissimuni liaud Jonge a muris ccenobii silum ab- tentiani incidat, si sic irrationalis creatura quse
hatis subjacet ditioiii, qiiatenus aceriimam excom- peccare nescit, acper hoc peccati pcenaSsolvere nou
muuicatipnis sentenliam publice intorquerenl in teneinr, interveniente aiialheriiatis severitate quair-
eum qui se hoc scelere maculare non timuissct. doque puniri videtur.
Quo facto sicut cunctis ratione utentibus hi hac CAPUT XII.
patie testimpnium coiiscientise factus est decor in- . De
nocentice, sic ipsa irrationabiiitas naturae subterfu- periculo indiscrelorum confessorum , el cle laude
gere non potuit, quin teinporales ariatheniaiis sol- dhcretorum _(i\).
veret ppenas , qiias seihpiternas solvere transitoria r Qtiam pulchre saera Scriptura discrctionem ma-
condilionis suse velabat inlifmitas. Cccpit naihque ifem commeinorat esse viriulum, quse, quasi sacer
improbus quidem, sed tamen ciilpse inscius ftir pati- quidam liraes inler virlutes et vitia medius, aller-
latim languescere, cibum fastidire, ludicfas croci- utra hneoab invicem sagaci providenlia disicrmir.at,
fationes, cceterasque irrationalis creatjii'se. ineptias, vitia vi.rtutum specie a.duuibrala exsiifiJat, ipsas
per quas stijltprum hominum iimdrem Dei negligen- viriutes per devoiionem imprngtiat et ordinat,' inlir-
tium animos ohlectare' solebat, =segnitis exercere, nrurain fide.hbn projicit, sed ihaterna magis pic-
rdehinc etiam pp-nijappfojicere; ad postrerimm vero tate suseipit, conscionlias peccalrices sibi per con-
ipsis qijoqiie plumis tabescCnlis cariiis corfuplionem fe.ssibnis verecundiam dcnudatas. per inv.eclionis
fugientibits, miserabilis ei admifatione dlgnus ciin^ aspefitatem Viequaqusnicxulcefat, sed benigna cori-
ciis se cernenlibus apparere. Factuni est aulem s-oiai.ionemuleet el erigil; ac, si tar.la est pttsilla-.
quadara die domesticis abbatis, ipso prcesente, de nimilas confitentis eliam grayissiiria scelcra, qij_B
tamprodigipsaalitis illius iinniutaiione intcr se quse- vix niuItoruiJi aiinorum luctii aboleri possc spera-.
reiilibus, remque tam insolitam rieqjiaquam sine reiitur per sacrificium spiritus -humiliati cordisque
eausa fieri posse asseverantibus, ut unus ex ipsissic conlriti, faciie deleri posse meliiflun exhorlatione
quasi joco diceret abbati : < Consideranduni vobis suadet. Non sic pastofes niulti in Ecclesia Dei, in-.
est, donvine, ne forte iste sit fur quem quseritis, et discrelo et impetuoso spiritu suodispergentes gre^
lisec horrenda plaga qtiam ceniitis, vinculi anathe- gem__Domini,qui discretionis virlutem ignoraiitcs,
niatis qivoijrnodalus est, indiciumdel.i Attonitis ad el prefiosam linguam eucharin, qua peccalricis aiin
hoc verbum cunclis, uni ex ministris praecepit.ab- mselabida vulnera linguntur, ut ad sanitatem per-
bas, arhorem in qua cubile alitisillius erat fesiihato D ducaniur, non habenles, quos sanare debueranl,
ascendere, slralumque stipula et sariiietitorum rer aniplius vulnerant : quippe pielatis visceribus va-
pugiis suhoriialttm diligeritins reversare. Qui mox cui, exaggeralione durce diuturnseque poenilentice
ut aseendit, repertum annulum ab injtiria sordium quasi semiiiariuni quoddaro conlemptus el despe-
vindicavit, nec sine stupore oraniura qui aderant ratipnis infirmis indtieiii.t. Neque verp ista sic di-
manibiis abbatisreslituit.Tla misero fure, qui atro- cimus, quasi iion r.ecte faciant qui peccaloribtis
cissimas furti poenas luebat, nec lamen furli se reunv pro qualitate seu quanlitaie criminiihi coridignani
intelligebat, divino, ut credimus, nutii prbdito, ad poenitentiani iiijunguijt, sed quia ttbi est laiita pusil-
consilium discretorum viroriirii doriinusabbas iis laniiniias eonfitentls, ut non solum pr;e coiifusione
qui excommunicationis sententias deder.int, man- perpetrati sceleris, verumetiam prse grav-arr.iiiesub--
davit, quatenus anathema, quod reo intorserant, secuturse pcenitentice, pallentem, treiiienlem, spiri-
"rcstiiuto damno celerius relaxarenl. Quodposiquam tuque deficieritem, discretus cpnlessor viderif euni,
(41) Multa siriit, qusz narraiiorierii illam de discre- nn.itirenl?. 5. Illa noctis vig'lia fa-.ulosa videlijr,
tis et indiscretis confessariis faciunt suspectain, 1. maxiine cum rei tam celebris ioctis, temptis, etper-
Non videtur adeo indiscrelus fuissc primus confes- sonce lion exprimantur.
sarius, et multi illum in pari casu sequerentur. 2. Qiisedam alia, praeseitim capita 20 ct 21 sunl in*
Quantus ille miles erat, qui coiifessarium quasi certa.
pulltini galiinaceum impune occiderei, et oianes.
IU7 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S, BERNARDI. '!43
qui confilelur, iuteriin omiiino dissimulet, necesse .(__xil, monens et obsecrans quaienus puram ruboii-
est, ac lacte dulcis consolalionis, blandimeiiloque que confusionis nequaquam cedentem confessionem,
pia; exhortalionis sustenlet animam pavore lassam, noii sictil hoihini, sed sicut Christo Domiiio faoere
quoadusque benevolentia ipsius roborata, solidiorem non dubilaret. Quod cum ille prout poterat fecisset,
fructuosse pcenitenlise cibuiii sumere convalescat. audiens sacerdos lam multiplicia lamqiie enorntia
Quanti vero periculi sit vim discretionis ignorare, scelera obstupuit; et queni de profundissima perdi-
nec scire, juxta Apostolum , cum infirmo infirmari tionis fovea malagmate pi;E consolalionis eripere
(II Ccr. xi), neqtte qualilatem confilentis pensare, debuerat, indiscreti rigoris mucrone in baratiinim
itemquc quanto laudis prseconio altollendiis sit dis- repelitse, inio duplicalse dcsperalionis miserura in-
cretus confessor, .qui per unctionem graliae docen- jecit. Ait namqne ad eum : « Si quidem, o bone
tis se de"omnibus, uniuscujusque eonfileiilis quali- vir, exeessus tui qualicunque mediocritatis meta
la.ti vel possibilitali conformare se novil, pulcher- cohiberentur, nee te lanta criminum et scelerum
riino valdeque jucundo exemplo lectoris sensibus enormitas involveret, utiquemediocrilatis niesecon-
imprin.iere curabo, ut qui sanctus el discretus est, silitim libi libenter impenderem. Yerum quoniam
in discrelione proficial adhuc; qui aulein durus et talia ac tanta te commisisse corrstat, qrrsenon cu-
indiscreltis est, hoc exemplo quasi manu qtiadam jusvis sacerdotis, sed solius summi pontificis exa-
sollicitudinis pulsatus , sordes indiscreiionis quan- nrini reservanda, sacra carrorium sanxit auctoritas,
tocius abstergere fesiinet; clquanlo pietatis studio suadeo et liortor ut, quam cilius poteris, liinhia
parvulos EcciesiseDei parturire debeat, donec Chri- aposlolorum petens, sanciae sedis aposlolicae ponli-
stiis formetur in cis , solertis considerationis indu- U fici conscientiam luam humiliter pandas, alque ad
slria discere non gravetur. ipsius nulum pceiiilentiaelahorera subire non gra-
Miles qiiidam, nobilitalis, divitiarum , juvenltilis veris.)
magnorumque virium tilulis adornalus, el ob hoc Ad haee verba effera mens illa, quae aliquanlii-
sensu carnis suse infiattis, leges divinas pariter et lum mitigata e.t humiliata esse videbatur, lanquam
lnimanas contemnebat, et jura civilia juraque nalu- si validissimo lapidis ictu in fronte percussa fuis-
ralia coiifundcbal; incendiis, rajrinis, sedilionibus , set, infremiiit, et recrudescente crudelitate misera-
et homicidiis omnia replens, fas nefasque parvipen- bilis honio totus in insaniamversus.dixit.: <-Ergona
debat; et ut breviter uuiversa ejus mala concludam, nil aliud a le exspectare debeo, qui ad hoe me im-
nec Deum limehat, nec homines ieverebal.ur. Ha- miliavi, ut tibi conscienliaih meam raanifestarem ? i
bebal sane fidelem coojugem , in omni Chrisliaiia; Presbylero vero simpliciler respondente se ad prse-
religionis pietate, quantura subtam crudeli marito sens inelius el sanius consilium non habere, mox
licebat, devotam : quae viruni suum sincera chari- ille filius Belial, anle cujtis oculos tanquam nihil
tate diligens, pervcrsitalem ipsius irremediabilihus erat sanguis , evaginalo gladio capul ipsius ampu-.
Jacrymis flebat, atque pro emeiidalione ejus assi- tavit, rediensque aduxorem suam, tristem eventum
duas ad Dominum preces, spiritualis magis quam et sanguinem foedatseconfessionis aperuit. Expavit
carnalis ainoris affeclu, fundebat. Prselerea si et expalluit illa; alque pra; nimio dolore cordif.
quando tjimidum aiiimum ejus ab ira deferbuisse, pene exanimata, delestando parricidii nuntio non
sereniorique vullu Iceliliam praetendenlera vidissel, verbis, setl luclli ot lacrymis respondii. Sed quando-
salutaribtis eiim monitis aggrediebauir, et ut a lan- n cbarilas de corde puro, el conscienlia bona fiderjue
_tis malis aliquando cessarct, faciemque Domini per nort ficta, qnse in pectore optimse conjugis altius
eonfessionis et pcenitenlice humilitatcm placaret, radicaveral, difliciiltatibus cederet, obice pei'versi-
exhortatioiiihus et lacrymis multis obsecrabat. llle tatis repellerelur, malilia;inalleo extunderelur, qtiae
vero ntiiic quidem pericitlosa dissimulatione, iiunc forlis ul mors, dura sicut infernus, a Sapiente
aiiieih turbida indignalione uxorem optimam salu- perhibetur (Canl. vm) ? Imo quanto durius rejjelleba-
tem siiaiu zciantem a se vepellebat, dicens sibi non- lur, tanto valentius insislebat: nee desliiit, donec
diim hanc inesse voluntatein, se magis bellicis ac ad victoriam perdiicereljudicium pietalis, et secun-
mililaribus rcbtis debere inlendere, nec posse pati diiin senienliara Apostoli, salvaretiu virinfidelis per
opprobria propiiiquorum et amicortim exprobran- mulierem fidelem (I Cor. vn). _<Estuabataltera
tiiim slbi, si otio el inerlia torpens, inimieis sitis T!;eodora, fervenlissimo desiderio salvare cupiens
niala irrogantibus talionein diiplicatam, aut eliain alleram Sisiniiium,el vere allera Natalia , de viro
tiiplicaiain iion reddidisset. Sed licet scepius sic siio, si fieri possel, alterum efficere gesliens Adria-
repulsa, nullo modo tainen despeiatione frangeba- hum. Ncc dormilavit oculus ejus, nunc quidem.
tur opiinia inulier, quse virum siium sacri desiderii lerribile judicium Dei compari suo proponendo,
vulva parturiehal; nec desistebat casla consilia ntinc vero praes nlis vilaebrevitalem atque inslabi-
etiam invilo importtinc opporiuncqnc ingerere, do- liiatehi inculcando, quousque rursus ab eo, coope-
nec tandera assiduiiatein benevolentiae ipsius per- raote gratia Dei, confilendi voluntatem elicuit. Ttim
tnesus, uxoria quoqne charilale delinilus, sic ad vero velut apis sagacissima pia curiositate quaercre
eani loouttis est : « Ecce ad consilium tuuiii confi- j. ccepit, sicubi non soltim , sed etiaih discretuin con-
teri volo, sed ubi laleni confessorem inveiiiam , ctii - fessorem repcrire posset, qui praeoccupalum ihiiltis
luto conscienliam meam credere possim, quique se delictis in spiritu lenitatis instruere iiosset, quj
iriiii benigiur.ii alque humanum exhibeat? > Mox soiret calamum qiiassatunipenitus non esse conte-
illa, quae salutem viri sui ardenlissimo pietatis af- rendum, ne forle novissima niiserabilis viri sui
fectu sitiebat, verbum hoc velut auspicatum de orci deteriora fierenl prioribus. Et, volente Domiiio, cu-
ijjsius 1-T.ta'vapiens: « Doraine, inquit, ego vobis; jus judicia sunt abyssus niuita nirais, qui secundum
fidum et lnimaniim confessorem procurabo : tarrturvi altitudinein beneplacili sui quandoque sceleratissi-.
ab hac bona et sancta volunlale non moveamini. 1 mos quosque ad vitam vocat, prsesumentesvero de
Igiiur qnaerente illa spiritualem medicum , velerno innocentia sua relinquit in roanti consilii sui, inve-
sis ac miilliplicibus peccalricis animae vulneribui5 nil episcopum quemdam religione conspicuum,.
cnrandis idoneiini, invenit quemdam religiosae qui- discrelione praccipiium , lucrandis animabus ido-
dcm conversalionis presbyterum, sed heti! gratio; neum, negotioque quod fortis mulier inlendebat,
discrelionis ignarum, curalionis spiritualis gnarura , aplissimum. Ad hunc itaque alter Naaraan Syrus
setl qualitates et complexioiicssegrotanliura discer spirilualis leprae contagione a jilarrla pedis usques
nere nestienleni. Ad hunc ergo venerabilis matron:v ad vertlcem percussus, addticilur in descenstt Jor-
fcminea simplicitateoihiiem religiosura etiam discre dauis '(42), hoc esl in hiimiliatione purse confessio-
tuin esse reputans, miserabilera virum suum addu nis, per-virtulem septiformis gratias sancii Spiriias.
(ii) Alltidil ad IV Regiim v.
 '
«149 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. V. 1153
abluendus, ul de ccetero mortuus qnidem essel pec- A verho, quasi de gravi somno evigilans, ait :
cato, yiveret autem Deo. Facta aiitem confessione , r Si propler uniiis noctis sileiitium omnia pec-
stoiiiaehoque conseienlice pesiileri fellis humoribus cata mea mihicondonaniur, faciam quod consulis.>
evacuato, pnidens et pius medicus ferrum secatio- Episcopus vero de Domini pietate fiduciara plena
nis, ignemque aduslionis penilus abseondens', sua- fide concipiens, metuensque, ne forte recidivurn
vissiir.se consolaiionis unguento seniineccm aggre- passus, oniiiil tis se rursus sceleribtis involveret,
ditur diceus : « Gravia quidein sunt, o araice, pec- respondil : « Fac tanluramodo quod judico, et sub
cata lua, quibus Deum offendisti, et aniniam tuam qtialicuiique forma posnitenliae vel obedienlise hu •
vulnerasti; sed qualiaciinque, seu quanlacuiique miliare coram Dco ejusque vicario, firmuni habens
sint, quid sunt ad hicorivprehensibilcm divinse-pie- propositum criminaiiter de caetero non peccandi;
talis abyssura? N.onplus quam stilla situice ad pe- et ego pro anima tua in die tremendi examinis ju-
lagus mctris. Quapiopler suadeo tibi J)ono animo sti judicis Dei respondebo. >
esse. El qnia per gratiam Dei confessionis antido- Fit ilaque consensus vere mirabilis, staluitur pa-
tum conseculiis es? pceiiilentise quoque polionera, clum pene sine exemplo, initur cambitio coinraer-
licet aliquanf ulum amaram, suraere non graveris , cii a saeculis iiiauditi, ut jjropier unius noctis silen-
quoniam sine illa confessionem nemhii prodesse - thmi muliorum aiiuorum criniina, fiagitiaque gra-
posse divina sanxit auctoritas. Meum aiileni erit vissima et innumera relaxarentur, et taraen tanta
salutarem hanc poeiiiteniise ppliorrera ita tibi lem- esl virlus obedientiae, tantaque sublimitas charita-
perare, ut per eam mortis seternse periculum eva- tis, ut quod pia mens fratris animain salvare cu-
das, sempilernse quoque vitae parlicipio non frau- g pienlis de Dei sui larga benignilate prtesuniebat,
deris. > irriltiro fieri nullo modo potueril. Declinanle inte-
Nulante illo, soloque pcenitentiae nomine audito rini ad occasum sidere lucis, noclisque lenebris in-
responsum non dante : « Quid, inquil episcopus, ciinibentibus , ducit ad ecclesiain pcenileiitera suunv
fraler charissime, quid tibi videtur? Poterisne ali- verus pasior, vere dignus nomine et lionore ponti-
quaniulum pcenitcnticesacrificium pro lantis pecca- - ficis; atque ante ipsius ecclesiae fores novus de
tis tiiis oflerre? > Lle respondit:« Duram ac diu- inveterato diaboli milile Christi tiriinculus, de fide,
tuYnampqenitentiam nec agere possuin nec volo; sed de patienlia, de perseverantia, de niullimoda dce-
si secuudum sponsionem tuam servala mcdiocrita- nioiium calliditate diligenlius inslruilur; et quia
tis consideralione, tale aliquid niihi imposueris, nisi quis legitime certayorit, non coronabitur ( /
quod vlres possibilitatis mecenon excedat, conahor Tim. II ). Super omnia vero commonelur, ssepius-
aggrcdi quod hortaris. > Etepiscopus: « Considera que ei ab episcopo bic.ulcalur elpraecipltur, ut quid-
ergo jam liunc hiecimi, metiamurque vires tuas; ut quid audiat, quidquid videat, qtioscunque terrores,
ea tantum libi injungamus , quae te perficere posse quantascunque horripilationes senliat, ne iillum
putaveris. — Quid ergo? —• Saltemne facilia libi oninino verbum loquatur , quousque facto lriane
sunl aliquanta jcjunia ? Eleemosynarumve larga ipse.episcopus cum cruce Dominica veniat, suaqtte
erogalio nunquid te gravarepoleril?> Atille: « Nihil benediclione faminis oflicium reslituat. Dehinc ru-
horum facere queo. Neque cnini vel usque ad ho- dis agonotlieta qualiter in spirituali palaestra se
ram tertiam jejunare valeo : reique farailiaris quo- exercere debeat sufficicnter instructus, laelantibus
tidiana et inconsiderala effusio citius doraum r^ angelis, frenveiilibus dsemohibiisin ecelesiam intro-
meani ad ulfimam egesfatem perduceret. > Episco- ducilur, factaque oralione ante allare sistitur, rur-
pus ait : « Si te nibil horum facere posse putas; sumque ab episcopo de perseverantia; constanlia
sallein vel in hoc consenlias nobis , ul aut sepul- .idmonefui' : sicque recedentibus cunctis, janua-
crum Domini peregrinus pro peccatis tuis visites ; rum quoque repagulis firmissinie clausis, in raaiiu
aut certe Romae Uihina aposlolorum, sive corpus Dei relinquitur. Circumseplus ergo tiraore el hor-
sancii Jacobi in Galecia adeas; quatenus ipsorum rore nocturno didicit jam milescere, supcrbise
interventu peccaiorum tjioruin indiilgentiam perci- faslum deponere, crudelilatis belluinae rahieni in
pere inereaiis. > Mox niiles ille fortis quideni cor-. niansuetiidinecommutare, Dei misericcrdiam, quam
pore, sed nimium ptisillus ac debilis cOrde, con- aiiteturaidtisdespexerat.trementibusiabiisinvocare;
ceplam iiidigualionem cohibere non valens, sub- ei utsedivinapietas inhocpericulosi cevtaminisago-
sloinachando i'espondit : « Utquid sine causa vana ne 11011desereret, suppliciler orcire. Yidtl hsec
loquiinini? Si enim unius diei itinere a lerra niea peccator ille, qui ab initio peccat, et iralus est,
recessero, conliriuo rapinis, incendiis , direplioni- dentibus suis frenduit et distabuit, de antiqua pos-
bus, dilapidalionibusqiie patebunt omnia niea : el sessione sua nova pielatis arte se expelli vehemen-
ego rediens, iriveniensque nihil, opprobrium ero lissime indoluil; totamque malignorum spirituum
propinquorum ct amicorum, subsannatio et derisio catervam ad calliditalis et dcccptionis laqueos len-
inimicorura. Absit a me, ut lam grave dispendium dendos invocavit. Priino igilur conticinii tempore .
honoris nrer simul et patvimonii mei incurram ! > dum pcenitens ille pavido corde pericula omnia me-
Quid facerCt quantumcunque peritus medicus, _" luens, sonum aure captaret, audivit repenle quasi
cegro inter manus ipsius miserabiliter tabeseente ecclesise fores reserari, vidilque phantastjcos insti-
atque deficienle, omiiemque medicinam prorsus re- tores, re antem vera da;mones in specie quorum-
spuente? Quid, inquam, faceret ilii, qui, non dico dara negotiatorum, gratia pretiosarum veslium co-
secantem aut urentem, sed foventem et ungentem emendarum sibi familiarium ad se intrare: qui sin-
abhorrebat? Hic jam necesse erat ut pia discretio, guli, velut pannos diversi coloris inultaeque subtili-
sanctaque conipassio partes suas exerceret; ne forte tatis ac magni prelii poitantes, eos coram ipso de-
oviculam moribundam et languidam,pro qua Chri- posuere : sicqiie quasi coinpatiendo ei locuti suni:
sliis morluus est, inveteratus ille draco devoraret, « Utquid, domine, sequimini hypociitain illuin,
qui absorbet fluvium impoeiritenlium, et non raira- qui vos seducere conalur, qui etiam ad baric vos
tur, sed habet fiduciam, quod et ipse Jordairis pa;- inepliam.perduxit, ut in mediis tenebris et horrore
iiiientium iiifluat in osejus (Job XL).Igilur cpiscopo nocturno inter sepulcra morluorum, velut amens
qtiidnam sibi in tali articulo faciendum dicendiimve ac sensu alienalus, sedealis ? Aut nunquld non po-
foret ancipiti mentis trulina pensaute, diviria su- terilis maluiioii post hoc sevo, coropctentiovique
biio gralia illuslrattis, hilaii viiltu dixil ad euui : modo , pro peccalis vestris poenitentiani agere,
« Eia, fortissime miles! poterisne saltem unanocie taiiium ul nunc non efficiamini opprobrium et deri-
pro peccalis tuis silentium lenere? > Al ille licet sio inimicis vestris? Omnes enim propinqui et amici
esset pronus ad desperationem, neque, sicut di- vestri audientes vos subito amentem effectum , la-
cit Scriplura, laborare , vimque facere perdilioni mentantur et plangunt; inimici autem vestri ex-
suce iiullaleuus acquiesccrel , auditq tamen hoc sultationemagnatripttdiani, posscssionc-squeveslras
 115! ADDiT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1152
avidissima ctjpidifale rapere feslinant. Q;iaj>ropter A (gstur cursu noctismagna jam ex parte transacto,
e.i nos audienies ealamiiatein vestram venimus ad gallicinii tempus imminebat, cum ecce maligni spi-
vos, pamiorum qtios altulimus, si eos coraparare rilus, non jam in peregrina, sicut anlea, sedin pr->
voiueritis, preiium, prolongaio, quantum placuerit, pria specie poenitenti illi apparuere, deformes it
tcrmino, prceslolaturi; el si forte horlatu nostro ab letri corporibus, truces vullibus ,.minaees oculis,
amenlja resipere, honorertrque piistinum recipere dirumque maliiise virus sseviendo spiranles. Qui
dignaremini. > Cumque vidissent caltdissimi etraa- eliam undique eum vallantes, lerribilibus vooihus
lignissimi spiritus quod vcrbis eortim nullo modo increpabant dicentes : « 0 railes damnate , crimi-
movcretur, niillumqiie ab eo possenl elicere repoii- num" f_ex, scelerum seiitina, fiagitioruni cJiarybdis,
sum, confusi. recesserunt, alterius tentationis prse- qviseest ista vana spes tua, qua seduceris ? Nunquid
stigia post modicum machinaluri. aliud decselero esse poteris, quara unus ex nobis,
Circa medium vero noctis , dum miles memora- qtti horrendis criminibjis et sceleribus ipsos etiam
tus-de iis quce videral atlenlius cogitaret, attdivitde daemoues vicisti? 0 quam suilta, quam vana, quain
longe velut slrepilum eqiiiium, cuin tiinniltu props- fatua est hsec cogilatio ttia, uf pro unius noolis si-
rauliiiin atque ad ecclesiain in qua sedebat festi- lentio consorliura noslrtim evadere , magisirique
nariiiiiin. Cumqiie foribus ipsius ecclesice appi'op!n- noslri jugum de collo luo exculere te posse pra;su-
qiiasscnl, cilis saltibus de equis suis desilienles, lu- mas, cujus jam charactere ad mililahdum regno
ottiosis vocibus ciamare eoeperunt, dicentes : « Nun- morlis signalus es! Ne ergo contemptus nostii pce-
quid hic est cliarissimus socius el consanguineus nas condignas solvas", sentias iraios, quos
noster?! Erant autein dsemonesin specieqtionimdam B placalos habere poieris,iieque si volueris, exi celeritis
propiuquorura ipsius , quos peculiari famifiaritaie liine, atque, favore noslro florenlis juveniulis ttise
diiexerat, qiiosque flagitioruni et scelerum socios vigorem incunctis oblectationilms dulcis"niundi ise-
frequt-.ntitis habuerat. Effractis itaque, ul sibi vi- liiicato, de adversariis quoque tuis adjulorio nostfo
debatur, potitts quain reseratis januis, ingressi sunt deviclls el cohfusione operiis gloriosissimum iriurir-
ad euni; et nunc dolenlis , rmnc indignantis voci- phunr reporla. > Hsec quidem illi. Cselefum fortis
bus usi, proprio euni nomiiie compeliabanl dicen- allileta Dei, qui paulo airte adeo piisiUahimis ad
tes : « Htiu, heu I auiicorum propinquorumque dul- palientiara fuerat, merito fidei et obedientice funda-
cissimc, qucele nccessitas adhanc lugendam fattii-' tus jam suprafirmissimara petranj, id esi Chrisliim,
tatem perduxit? Et quis libi hanc voluntariam, in- sicnt fallendo blahdienles, sic-terrendo increpantes
. sanamquc caiamilalem persuadere potuit? Quis despiciens, propositumqtie siientium viriliter ser-
. crederet virum prudenlem et iiiduslrium, in agendis vans, in tautam dseihones iiisaniam provocavil, ut
rebiis slreninim, elmilitaris disciplir.se gnaruui, in vei'si in furorem irrtierent irreverenter in ettm, pla-
bellicis coiifliclibus experiefttissimum, ad tanlam gisque acerrimis lacerantes, lice. livore vulncrum
subilo amentiam pi-olabi potuisse, ut propinqtioruni saucium , iliaesselamen conscientise testiirionio glo-
et amicorum imraemor, ipsius quoque honoris sui riaiitem reliquertmt. Superato itaque Liraore no-
negligcns, seipsum extremae infelicilali e.t miserise cturuo primae tenlaLionis, a sagilia quoque voianre
subdere, cuncta vero.bona sua rapinis etincendiis in die, id est prosperitate secttndse vicforiae scuio
exponere non cuncletiir ? Scias namque omnes ini- divinse gralice protectus, terlia nihilominus- vice a
inicos fiios, quorum superbiam el audaciam in ro- r negotio perambulante in tenebris diabolicce ssevilise
bore foiiiludinis tuae virili conslantia retundere so- thorace palientice communitus, quid ilii restabat.
lebas, audifo quod adversa fortuna dejectus atque nisi dsemoniuni meridianum, quod tanto acrius in-
humilialus sis, laelari et exsultare, sicut exsullant surgit in splendore bonoruni operum, qnanto per
viclorcs cajita praeda , dispositisque agminibus ly- exlollentiam cordis jactanliamqjie virtulum facilius
rannica crudelitate omnia quae tui juris suntrapere, se posse supplantare prsesumit? Jani rutilantes au-
snaeque ditioni mancipare velle. Hac ergo malilia rora radios spargebat, el liomopeccator,"sed pceni-
eorum permoii, venimus hortari te, amice chaiis- tens, tot Iriuiriphis subacfse diaboUc.senequiiise cla-
sime , -quatenus abjecta demenlia qua invclveris , rus exsultabat in gratia Dei, penitnsque in alterum
sociisque el conimililonibus tuis qtiantocius ascitis, virum muiatus, c.u.m magno desiderio susciplendse
adversariis in manu valida occurras, ne si (quod legitimae poenitentise prsestolabaiur adventum epi-
absit!) amicos honorem tuuin zelantes sprcveris, scopi, qui se orlo diluculo ventiirumessepi^omiserat.
et exiredisluleris, postquam ferliles fiiiidi tui, cun- Vere/ifficestiHtj/atio dexiera; Excelsi (Psal. LXXVI),
claque tibi attinenlia rapinis et incendiis consum- vere beqtus homo, quem tu erudieris , Domine, et de
p-a fuerinl, sero nimis liujus te fatuitatis pudere lege lua docueris eum, nt miiiges ci a diebus malis ,
eimul et isedere incipiat. Qiisoeniin major demeniia quando fodielur peccatori fovca (Psal. xcm), ccternce
esse poterit quam crcdere, propf.er unius noctis si- perditionis, et bafalhrtim nunquam (iiiiendae confu-
lenliuni, peccata tibi dimiiti, quod psetidoepiscopus sionis. Quis accusabit adversus eiectost-iOS,Doniine?
ilie de corde suo confinxit, non ad aliquam tttilita- (Rom.vni.) Te, Domine, aperiente. quis est
tem tuam , sed ul strenuitali tuse qiialitercunque ^. clat? le, Domine, qualriduanum Lazarum quiclau- ielhaliier
salisfaciens, placentia tibi loqui videretur! > Iuhis fctentem horrore vifiorum, et insuper malse invele-
oninibus subtiiissimse deceplionis concinnr.tionibcis rataeque ""consuetudhiis lapide pressum, in virtute
pcenitens ilie diviua gratia illustratus, imraobilis vocis ttise forasevocante(/o«n. xi), quis est, qui di-
perseverabal, nec ulluni omnino garricntibtis dedit cere atideat: Cur ita facis? Tibi, Dornine,-superpec-
responsiim, sed inanes, ac sine effeclu malitia? suse, catdrum , qjii tanquam j'iimenta compulruerunt in
seque ipsos prae ira et furorc discerpenies abire per- stercore suo, justificaiioiie laus, honor, potestas et
niisit. Yidentes itaque irapielaiis ministri, fabrica- imperium inscecula sceculorum!
tores mendacii, se in ctinctis astutiarum stiarum Lividissimiis autem ille Leyialhari scrpentis ariti-
argiimentis esse frustratos, lnaximumque peccato- qui riculus, qui de sublimi merito supefbice cecidit,
rein, de cujus quasi certa perditione sibi ajjplaude- et lamen omne sublime per -desiderium glorise videl
bant, medianle virlute oljetlieniise in. puncto, ut iia (Job xu), ideoque omni ad sublimilalem, quam ipse
dicam, lemppris ad vitam revocari, livore invidise perdtdil, asceridenti invidet, considcrans posniien-
niraiuni exasperali, Ciiidelitate jam et lormentis rem lem illum de victoria sua in gralia Dei exsuHarrlem,
agere decernunt, quatenus, si iieri posset, quiblan- longe aiia via, multoquepericulosioreqiiam antea, in-
diiiis non cessevat, saliem lcrroribiis et crucialibus saliab.ilishomicida tenlareaggredilur.Sciensnamijue
aotiis, aliquod qiialecunque verbulum depromeret. iil proxinio veiilurum esse-episcopum, convpca-
sicque jireti.osum saliltis iiiigiientum, quod in nior- tis tartareis iniiiistris-siiis fraitdtilenlissimam com-
t.ariolo ohedientiae pistillo patientiae contiindebaUir, mentatur scenam; ipseque IUJKISrapax puuieiKla
per impatientia; vitium effunderelur, - temeriinfe pasloris habiium induil, crudelissihiiis
H53" EXORDIUM MAGNUMCISTERC. - DIST. V. U54
tyrannus mfausto prodigiopontificis personam assu- A despici in et projici, tanquam si ipsius sunimce divi-
mil, lenebrarumque minislros falsaluce perlusos, ve- nifatis vase fragili virlulem operanLis prceser.tia
lutminiStrosjustitisesubornat.Procedit subito ridicu- percellerentur, territi, sicut funius evanuerunt, nec
lu.ra plasma, prpgredilur falsasef fallereinoliens an- ultra ausi sunt neqtiissimis dolis vellicafe eum,
lisies splendidissima stola decoralus, facie iselus, quem sub umbra alarura gratiae.Dei proleclum, vi-
habitu ineessuque quasi reverehdus, ulnihil minus deriint .insjiliarum suarum laqueis teneri iion posse.
quain diabolus putafetur; subsequiinlur saieljilcs fal- Hostibus igitttr lotitis boni cum principe suo
sitatis, vcstibus et. ipsi csndidis fallaciter adornati, devictis atque confusis, secunduri) polliciiaiioneni
taiiquam sacerdotes, et levilse cselerique inierioi-uni stiam cum crtice Dominica advenit episcopus, sa-
gradtiura clerici, porlantes singuli vejul mensilia cri cleri non ficlitia, sed vera et gennana religione
Ecclesise, alii vasa sacra allarls, alii indunienta insigniti, vallatus .frequenti.a. Cumqiie facta ora-
sancti sacriiicii, quidam vero veltit libros diyini tione reclusurii suum saliilass.et, et ut lo<iiierotur
oflicii.impuiis maiiibus ferentes. Sic ergo versipel- in nomiiie Doinini imperasset; ille nocturna adhuc
lis et torttiosus dfaeo fransfiguratus in angelurw _ pericula nieluens, vix ul in verba linguam laxaret,
lucis, curn coniitalu iinpietaiis jjielatem simulante suaderi poterat : quippe qui multimodas dcemonuni
accedens ad hoininein peccalorem, scd gratia Dei insidias expertus, academicprum niore de omnibus
ad poer.itenliamroboratuin, sereno ore leihale dece- dubitandum ptilaret, seque-int.er verum et falsum
ptionis virus evomiiit, dicens adeura : « 0 serve discernere posse diflideret. Taiideni yiso siguo
Dei, niagna est p.alieiitia tua, inyicia est fides lua, sanetse crucis, quod soliim dcemones contremiscere
quia et propositam tiiii obedienliam illcesam ser- g et fugere non ignorabat, inclinato reveverrler caprle
vasti, et seductores spiritus in oiiini malignilale adoravit, requisitusque ab episeopo, utrumnani
alqiie failacia sua ad nihiliim redegisti. Noyeris brevem quidem, sed salutai'enipoeniienliam sibi in-
errira, lieqiiissima eorum molinijna nos riequaqiuim jimctam servasset, vel si aliquid amplius salisfacj
latefe, quibtis tola hac nocte niultiplici fraude tionis superaddere ppsset, respoiidit: « Ego Paler,
patieiitiaii) tiiam frangere, fidem cassare, ohetlicn- iit ohedientiam. servcrem, irnmensos agones, et _
tiam pessumdare conati suril, cuin tamen prole- periculosa valde certamhia bi-evis teniporis spaiio
genle te Doniino, effectu maliiia; suce privali sinl. > desudata peroucurri : ideo.quc.gratias ago Salva-
Adjurigunt se pestilenti huic adulatori cceteri ne- tori nostro Deo, qui milii-.mise.ro-licet el indigno,
quani spiiilus, cjui in specie presbyteroriim et dia- quam pe-rlinax hucusque salutis mesR iiiimicus
conoriiin, sliofumque cieficorum aslabanl; miris. exsfterim, vcl quam crudelis tyranni pernicioso
lau iiras vicloriam ejus efferentes ; el alii quidera, satellitio meipsum vecors manciparim, in hac nocle
quod speciem sibi ohlaiam nec saltem respicere, - demonstrare clignatiis est. ».
iiedtiiii langere dighatus sit; alii vero, quod pro Ad hsec"verba cunctis qui aderant allonitis, et
piiujuos et amicos , passessiones , el omriia rem gestanr scire desiderantihus, prsecipiente epi-
quse iriundi sunt, tiraori Dei postposucrit, magnifi- . scojio, nt quid yidissel, vel auciisset, absqiie cun-
cabant; omnes autem in couimune, quod alrocis- clalione eclicerct,- iragoediain cliaboliccseversuiise
sima verbera paiientissirae tulerit, prccdicabant, miranlibus universis recilavit, el insuper tyrannicae
eumque martyrum collegam fore asseverabant. crudeiitalis iridices plagas, quartim livore dorstim
Deinde summus ilie, non pontifiex , sed doli ,> cceleraque membra ej..s iiifnmiicrarit., ostendit.
artifex : « Eia, inquit, frater, bonum certainen Cumque gratias in commune Domino Jesu Christo
certasli, cursuni consummasti, obedientiam sicut super 'inenarrabili dono pietatis cjus referrent,
boriuS athleia servasli, l.unc superest ut quia au- episcopus grata •hilaritate subiidens dixit ad eum :
rora illuxit, accepta licentia"]p'qiiaris_ el quaiiier « Quid ergo, frater, tibi vidctur? Nun<[uid solahac
de.illis erroneis 'spirilibus triunipbaveris, npbjs poojiiteniia coiilentus vis esse, a'n adhuc legilimam
hoC a te audire cupientibus per ordinem pandas. > poenitentiam secundum ecclesiastioas sanction.es
Inlerim gralia; Dei aluninus cjiius orulos et aures conseniis stibire? Illevero prislihac.infirmitalis susa
talibus jiliaiitasiis ludificabat Satanas, graviter in penitus oblilus, et ad tolcrantiani gravissinioru.m
cogiiationibus suis Ltirbabalur, quoniam iideni quorumlibet laborum per sancli Spiritus gratiam.
seduciorii spiritus, qui foris visibili specie ei i!!u- roboralus, resppnilit.: « Domine Pater, qtsidquid
debant intus invisibiliter ad credendum failaciis jusseiit paternitas iua libens et devptus implebo,
suis vipereis suggesliouibus ipsum illiciebant. Sed tantura ut malignorum spirilutim coiisortium effu-
queni inisericorclissinia Dei.piefas scrvare decre- gere valeiun, quortjm quani sitdelestanda.et amara
verat, quomodo ei malignissimi insidia.toTes.nocere societas, sicut horrenduni est experiri, utinam sic
poterant? Ideo namque antiquus hostis Inille mo- misefj mortalcs prccscire ei prcecavere valefcnt!
dis niisercs niortales tenlare iion cessat, quia quis • Quapropler solemnes carinas, exteiisa.jejunia, voti-
sit electtis, non nisi per dejectionem et conlusioiiera vas peregiinationes, et si qua sunt alia, qucelegi-
suahi inteiligit. Cuiii ergo, sicrrt diximus,' multum timce pceriilentise congrinnit, subire paralus sum :
liirbatus ulrum lpqtii deberet, neciie, dubius et aii- quorliam absque amariludine p.oeiiiteniisepeccaiores
xius aniiho volveret, secrelissinva stibito Dei gralia D ad vitam redire nbn posse, per gratiam Dei..certus
inspiranle recordaius est dixisse episcopnni cum effeetus siuii. Sed quis digne eifari queat quanio
cruce Donirnieaseesse venturura. Curiostis vero per- episcopus gestierit. gaudio, quantas universi qui
lustrans ocujiscuncla illa, quaequasisacra ihsignia aderaui, omnesque cognali et amioi ejus sanura
seelesiis manibus indignissiini bajuli ferebant, si- sapientes, Deo gratias reddideriht, cunv ab ove
gnuni salutare inter ea non esse' sagaciter depre- pecc.atoris anle unius noctis spalium superhissimi
hendit, quia licet csetera o-.hhia fallendo et nien- et obslinatissimi, omncnique prorsus poenitentiam
tiendo simulare possit Sal.anas," signum laraen respuentis, tam sancta, lam humilia, lauique de-
adniirabile, per quod devictus, et ad iiiliilum vota vefb;i resoiiarent. Super omnes vero admira-
redaettis est, effigiare peniliis non valet. Territus bilis et bonoruni memoria^ digna conjux ipsius
ergo yehemer.ter, jamque erumpere yocem intra speciali uipudians gaudio, benedicebat Domirium,
fatices castigans, intellexit oiiinem illam candida- quoniam virtini.suum, cui carnali copttla jungeba-
toruih turhara' niinistros esse lenebraruni, atque tur, ad spiriluales el castissimas Agni imjnaculaii
ad deceptionem sui falsae iiiius religionis finxisse nuplias labove alqtie indtistria scra per sanctse ora-
apparatum. "Ubi vero ille quoridam lucifer, ntinc tionis ac.pise exhorfalionis assiduitalem attraxerat.
auterti iioctifer, cceteiique apostalici spiritus, vi.de- Ecce quam dulces, quam-suav.e.s.qiiamque salnbres
ruiitcuncta fallaciarum suarum argumenta cassari, pietatis frucliis sancta; discretipjiis yirtu.s prptulit;
seque ab homirie; peccafore,: sed pceniierite, in et e regioiie-quam amaros,, quam pernicipsos,
oinnibi.is versutiis suis vclut panrium nienslruatse quanique ihortiferos perdilioriis frucius miscrce in-
 "
1133 ADDIT. AD LIBHOS DE VITA S. BERNARDL IfSG
discrelionis vitium fecit, quando supra memoralus A sed magis confusioneni qure peccaium operal.irr
sacerdos, qui ad saiiaiiduni aegrottira susceperat, inciderct (Eccii. iv).
virtntura discrelionis ignorans, et quam beiiignum Tali ergo moerore afieclum, alque ad despera-
compatienlcmque infirmce conscientiae se exhibere tionem proclivem fratrem illum hostes.huniani ge-
delniisset, non inielligens, sihi quidein niortem neris maligni spiritus considerantes, velut latrones
leiiipoialein ascivil; illi vero, quem ad vilam revo- super piipillum irruere; -miseram ahiroam, quaese
care debuerat, seiernae mortis pondus duplicavil. prseter i'ationem, contia ordincm, conlra omnem
llie vero beattis cpiscopus, quoniaui virlule discre- juris el honestaiis pulcliriiudiiiem indeeenli carnis
tionis magnifice pollebat, cum omnia pietatis arg.tt- siiae voluptale fledaverat, felle obdurationis, ab-
menta illi defecisse viderenlur, per sagacilalem piae synthioqtie desperalionis potantes," et insuper in
discrelionis aliquid invenit, unde superbum salu- sviimetipsius jugulum liominem jam mente cnptum
briler prosterneret , et huinilialum ad vitam resur- violeiitissiiiia suasione impellenies. Denique ab
gere faceret. hora qua repulsam passus esl usqae ad vesperam,
CAPUT XIII. faciione daenionum variis et perniciosis cogilatio-
nibus fluotuans, faclus esl insipiens, et elongalus
Quantum periculum sit, quacunque hora conftteri a sapientia Dei, quse dicit : Ego sapientia habilo in
voicnlem differre. idnsilio, el erudilis inlersum cogilaiionibus (Prov.
Omne dalum oplimum, et omne donum perfecluiii, vui). Judain proditovem, qui coelo terracque pero-
desursum esse, el a Palre luminum descendere, Ja- sus inler utrumque periit, infelicissiraa demeutia
cobus lestatur aposfolus (Jac. i), slultam videlicet j3 j staluit imitari. Jam sacratissimse solemniialis ve-
piilosophiam iliorum redarguens qiii luinen boni sperfina synaxis a fvalribus agehalur, ct ille quasi
operis, vivacitalein intellectus libeio assignanles pvo infirmanlium solatio remoraretur, siationeni
arbitrio, suam conantur statuere jusliliam, ideo- suam deserens ccelui fratrum se sublraxil, non
que justitise Dei non sunt subjecti (Rom. x). inlelligens, miser, tanio se malignoruin spiriiuum
Quis enini pensare sufliciat .quantis casibus, quan- insidiis facilius decipi posse, quanto se a congre-
tisve calamrtatibus , non soium Iiuiiianse carnis, gatione justorum Deura laudanliiim magis elongare
sod etiam huraanae mentis infirmiias paleat, si vel praesumebat. Quid plura? YTicluslandem taedio et
ad inoiiienlum a gralia deseratur; quaiidoquidern desperatione, ipsius quoque vitse suse odiinn in-
nec quid orenius, secundum quod oportet, neseia- currens, iniit stultus pa.ctuin cum morte, et fcedus
niiis, si noii spirilus infirmitatem nostram adju- cum inferno pepigit, atque in ipsa sancta nocfe
vet (Rom. vni)?Unde, quseso, palienler feras, lec- Pentecostes culirumgiitturi, cujus voluptati dede-
tor, si adlmc de sacramenlo confessionis perne- coroso lenocinio satisfecerat, himiergens, eumdem
cessarium, ul j-eor, exemplura breviterperslrinXero: in sceleratissima interfectione sui inccntorem ha-
in quo evidenlissiine clarebit qtiani lamentabili buit, cujus instinctu cyclopeam voracilatem sectari
ruince caecilas hiimanae nieiitis, quae per liherum noii timuit. Tum vero aposlala; spiiitus nequissimo
arbitrium corrupla est, obnoxia sit; ct rursum, tripudiantes gaudio, quo specialius el profusius
qiiara polens, quam eflicax sit gratia ad salvan- exsullare solent, si quando" aliqtiem de nuniero
dum quod perierat, quse titique ab ipsa etiam religiosorum supplantare potuerinl, ignoraniesqiie
rtiina servare poterat, si non secundum egregiam Q j prsesuinplionem suam divina censtira celerius esse
Ambrosii senteniiam necessaritim fuisset Adse reprimendam, lanquam jam plena victoria potili,
peccatum, quod Chrisli morte dclelum est, ut coiisilium iniere, quatenus sic seminecem de riiedio
proiude nobilis ad imaginem Dei creata nalura lollenles absentarent, ne forte anteqiiam penitus
quid per se, vel quid per gratiam sit agnoscens, exspiraret, iuveiitus a fratribus, quacunque pietalis
niiserationiiiii Domini in scternum non ohlivisca- aiie ad confessionis et pcenitentise subsidiuin revo-
lur. In uno 'ex monasteriis ordinis Prcemonstra- carelur, sicque prsedam nefariam lartarei principes
tensis, quidam de fralribus aliquando infirmarii araitiereril. Ca;terum, cum neque in vesperis, r.e-
oflicium sortitus est : qui secundum ea quse bv que in sacris vigiliis fraler ille in ordine suo in
facie sunl, compeleiitis religionis et honeslce con- choro apparerct, recordatus abbas signi confes-
versalionis essC videbaiur. Sed heu ! pondits et sionis quod fecerat, et repul.soequam sustinuerat,
pondus, quod ulrumque esl abominabile coram Deo lotus inlremuil, et qtiasi jam prsesagienle sibi
(Prov. xx), depreliensiis est appendere in slatera spiritu suo, ne forle fierel quod factum esse ne-
dolosa, quoiiiara foris per hypocrisin sobrittin, soiebat, gravissima cordis conlusione cpepil vei'eri.
parciinoiiireque amalorem se esse shiuilabal; ; Velociler ergo quibusdam fratribus ascitis ad in-
intus vero in secreto suo giilse et voracitatiI quireudum eunv pavidus et anxius millit, sibi a
laxans habenas, obsonium, quod forle laiiliiis in- jiislo judice Deo iniputaiidum fore rejmlans, quid-
firmis pnoparasset, cibosque delicatiorcs fidei ejus> quid ailvcrsi pertulisset is, quem eonfitcri vo!en-
ob necessilaieni infirmorum credilos, non veritus> lem, licet evidenli necessitate, minus lamen dis-
'
judicium Dei, sceleralissime insumebat. Contigit rv crele fepellere praesunipsisset. Qtiaesilus itaque in
vero ut cuni buic nequissimo vitio punienda leme- infirmitorio cseterisque locis, in quibus inveniri
rilate aliquandiu subjaCuissel, nescio quo judicio» posse sperahatur, mininie repertus est; sed tan-
corapuncliis ad horani, confileri deliberaret. Itaque: dem curiosiusiis quimissi fuerant, etiam obslrusos
in sacra YTigihaPenlecosles circa horam nonam,i qsioslibct angulos perscrutanlibus, in necessariis
ciini jam ahbas ejusdem loci ad celebrandum ofli- infirniortim culter liorrcndi sceleris minislercruore
cium ipsius diei sacris vestibus Ornandus essel, i infeclus, pavimcntum quoqiie ihulto sanguine ru-
accedens ad eum, signum confcssionis, sicut moris= bcns, Irislem eventiim recenler admissi honricidii
est coiifileri volenlibus, fecit. Abbas aulem ptilans5 indubiis declaravere indiciis.
eum dc quoiidianis negligentiis aliquid habere di- Quo viso expavere ct expalluere fratres ad inqui-
cere, renuit; sigiiificans ut corapelenliorem potius5 rcndum deslinati, alque illius qui ab initio homi-
horam ad corifiiendum quaererci; se ad ceiebrandav cida est, crudeleni malitiam adversus fratrem pu-
sacrosancta mysleria incontinenti esse processu- silianimem proevaluisse ingemueruiit. Sed cum
ruin. Rejiulsus' ergo abiit trisiis , eo quod sceluss quiduam de cadavere, ut putabant, exslinclo fa-
omni conftisione et ighominia plenum dicturus, , ctuin fuissel, abdita et obscura quaeqtie Ioca perlu-
efTeclum confessionis habere non meruisset;_tinie- sirando diligenlius 'explorarenl, necullum omnino
batque, ne forte ignicnlus ille limoris Dei, qtii ad1 vcstigium viventis vel defuncti reperire valerent,
prsesens in eo accensus fuerat, hac dilatione le- roajori slupore perculsi sunt: celeriusque rcgressi,
pesceret; nec se post modicum talenv invcniret, utt lamentabiie fralerni exitii evenium abbati et fra-
confusionem quce gloriam adducit suflerre valeret,., tribus pandere maluraruht. Oritur mox inoeror et
 •i*37 EXORDiUM MAGNUMCISTERC. DIST. V. 1158
luctiiE omnlum, vox uiia fratris ruinam pio eompas- A verentur. Sictit igitur, teslantc Apnslolo : Quwcun-
sionis affeelu plangentium, sed is pi'ae caeleris im- (jue scripta sunt, ad noslram doctrinam scripla sunl
patientius luget, qui pastoris nomen et ouichun le- (F/om. xv); ita procul dubio quaeciiiique magnalia
nens, miserabili oviculse perditionis occasipneni de- Dei in sancta Ecclesia ipsius facta sunt, ad 110-
disse notabatur. llluxit interea 'festiva devotione stram ertidilionem facta sunt: etpropterea qiiicun-
colendus dies Pentecostes, et fralres ob tanli diei qtie curam animarum gialia Dei sortiti sunt, ca-
revercntianj missarum sblemnia devotissime cele- veant, ne quavis occasione seu necessiiate confiieri
brantes, omnipotentis Dci cleinentiam suppliciter volentera, sibi dunlaxat commissum, sine gravi
postUiabant, qualenits splita pielale quidtiam dC pomlere discretionis diflerre prajsunrarit, ne con-
1'ratre illo factum fuisset, ipsis manifestare digna- trarii sint Apostolo dicenti : Spiriium noliie exstin-
retur. YTerumdivinse clemenliae bonitas, quse in- guere (I Tlwss. v) ; et ne forie is qui nunc ad"vir_.
coiiiparabiliter et mcrita supplicum excedit et vola, tam fevocari poterat, ipsa repulsione sua in aver-
mininie contenta id solum concedere, quod peie- sionein cordis vadens, post modicum ad vilarii re-
batur, largiori dono gratise suse deraonstrare' vo- dire conlemnal.
luit qjtain dignanter -ruinau peccatoris illius ma- CAPUT XIV.
rium misericordiae suae supposuil, ne is qui pro
culpa sua castigari meruei-at, diabolicse maljtiae De periculo discordim.
prsesumptione coilidereliii'. Non enim passa est ir- Cum Dominus in Evangelio dicat: Omnis qui
refragabilis censura misericordis sequitatis Dei, iti- irascitur fratri suo, reus.erit judicio (Matth. v);
dicium sine niisericordia recipere illum, qui ji.idi- ^ iteraque Apostolus salubriter admoneat, dicens :
cium melttens, suh alas misericordise per confes- Scl hon occidat super iracundiam vestram (Ephes. iv);
-sionis et pceniteritiaeadmiriiculum confugere desi- dolendum valde esl quosdam etiara de numero re-
derarat, licet ho.c negiigentia prselati sui consequi ligiosorum negiigentius irae frena laxare, el usque
minime potuisset, sed neque sacratissimum diem, ad cohtentipnis discordiceque fceceminterdum pro-
ojuo Spiriljis sartctus corda primitivse Ecclesise suae, rumpere : qui, dum foris invicti esse cupiunt, in-
ad illtimlnaiidas omnes genies copiose illuslravit, tus graviter feriuntisr, dunrque foris parva e.Evilia
adversse partis mortifera victoria fcedari suslinuit. defendunt, intus magna el preliosa perdunt, quia,
Ecce naiiique dum sacra mysteria eelebrarentur, dum rem teiJiporalem tenere diligunt, pro ea, si au-
quidam de fratribus seorsum stans sub ttirre quae feratur, plusquam expedit irascendo,.verse_di!eclic—
campanas sustentabat, sursum forte respexit, vidit- jriis incomparabilem thesaurum amitlunl. Ut ergo
-que lioiuinem illum sui ipsius infelicitale vere nii- quisquis religiosam vitam secletur, lemplum Dei
serum, sed plane magnihca Dei gratia beatum, se esse merainerit, doininumque majestatis habitan-
super murunv quemdam praeruplum pronum jacere, tem in se iracundise seu discordise passione oflen-
ita ut a renibus et deorsum demuro peiidens, in- dere pertimescat, qualiter sacerdos quidam religio-
conlhienli casurus esse viderelur. Allonitus is qui siis, duni pacem, quanv coeli Rege in tevris nato
viderat, ciet cseteros, curiosiusque consideranles coeli cives terrigenis arinuntiaverunt (Luc. n), in
ipsum esse deprehendunt, quem fraudibus inimici proximo suo violare non timuit, admirandamquam-
circumveiiium corpore et anima periisse reputa- dam graliam specialilev a Domino sibi collaiam
bant. Rali vero cadaver exstinctum se solummodo r^ perdidil, ad caulelaih torpep.tium describere non
repertnros, allatis scalis asceiiderunt, sed misera-' pigriiabor. Hic ergo laudabilis vitse presbyter igna-
lione illins qui neminem praedestinalorum suorura vise nequaquam marcens otio, sollicite satagebat,-
perife patituf, spiranteni adhuc hominem invene- quatenus conversationis suse qualitas ab excellenlia
runt. gradus sui non discreparet, tiimqne prcecipue in
Quod postquam clamore riiislo gaudio ab iis qui oblatione hosliae salutaris, in qua Filius inimolalur .
ascenderanl cseleris innolull, exsultanlibus bmni- Patri, ut tollal peccata mundi, per sacrificium cor^-
bus, prseoipue lamerr abbaie;, qui se flens et ejulans dis contriti et spiritus humiliati scmetipsum in prse-
mortis illius esse reum clamilabal : Gloria tibi, sentia sumrose divinitatis mactare curavit. Habebat
Chrisle Deus, gioria libi, Spiritus sancte Deus, a vero parochianum quemdam , qui licet ssecularis
cunctis ingeminatur. Dehinc praccipiente abbate vitse negotiis implicatus esset, fidei tamen integri-
summa cum cautela diligentiaque depositus, in in- tate devotionisque sinceritate pasloris sui meritis
firmilorium delatus est, cunctisqiie in gulture ip- fortassis impar non erat. Ejus namque doctriua et
sius hori'endi viilneris hiatum cernentibus et miran- exemplo religiose inslitutus, ecclesiae iimina sine
tihus praegaudio quonammodo sic salutis integritate cessalione lerebat, niissarum celebrationi sedulus
mutilatus vivere posset, in lectulo collocatus est. observator intererat, sanclarumque precum inslan-
Cumque paululum conquievisset, accedentes fratres tia ccelos pulsans, in simpjicitate cordis sui fera-
aperluram hianlis enormiler gulturis manibus com- poredivini sacrificii-cum Domino loquebaltir. Vo-
pressere, ne flatus vitalis contrario meatu erumpe- lens autem Dominus utrorumque meritum ad lau-
ref, tentaiites, si vel hoc modo qualitercunque verba "n dem et gloriam nominis sui manifestare, laici illiits
edere posset. Sed misericors Deus, ei quein de iy-' tam spirituales quam corporaies aperuit oculos,
rannica liostis aiithjui malilia potenler eripuerat, ccepitque infra sacri mystefii actionem Domimtm
faminis quoque ofiiciuniad laudem gioriae suae, noslruin Jesum Christum beatis oculis videre super
cOntra vim deficientis natiira; confessionis gratianv altare stanlem juxta calieem sanctum,. cjui ambo-
concedere dignalus esl. Quod ubi pia explorantium rum conscientias roira suavitale prsesentise suaemi-
fratrum curiosilas advertit, conlra omnem legeni sericorditer perungebat. Consecratione vero diyi-
mortalis naturse etiam fratrem illum sanilafi resti- norum sacramenlorum rite peracta, cura pacis
tui, mox seeedenlibus cunctis abbas confessionem osculiim in populum essel diffundendurii, et sao.er-
incaute dilaiam, vere magno niunere Dei stupendo dos juxta morem quoruindam sacram hostiam pri-
riviraculo landem recepit, confitenti quoque poeiii- . initiis oscularetur, iu ipsa hora pius Dominus ac-
tenliam congruam injunxit, Ut vero pienumet abso- cedens, eidem minislro suo pacis osculum dignan-
hitum essei donUm, quod Spiritus sanclus, qui pie- tissime porrigebat. 0 qiianta est benignitas Re-
tas Dei dicitur, excellentissimo solemnitatis suse tlie deroptoiis nostii ! o quaiitinn de Deo suo quoriini-
praerogare dignatus est, tanto propensius et devo- danl pia et devota simplicitas mereluf, ut ineffabi-
lius puritatem Sanctae conversationis postmodum lem illam ceternae yisionis Dei duJcediiiem , quae
semulams est, cjuanlo hv semetipsp certius expertus generaliter omnibus electis in finem servamr, ipsi
fuerat, Leyiaihari serpenlis antiqiii virulenlis palere quod.imraodo in hac mortali vita prcelibare vldean-
rnorsibus eos, qui schemate religiOnisihsJgiiiii, tur! Is ergo qui ad lam divince coritemplalionis re-
conscientias siias latebros':s sceleribus maculare nbri verendum' arcanum admissus fuerat, juxla pro-
{159 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. IIGO
phelc.m, secretum suum sibi retinuit : et cum fre- A bus, quamdam possessionem' ipsius coenobii ven-
queiiter speciostun forma prse fiiiis horainum vitle- dere volens, et siCiit fieri solol ex siudiis parliuin
ret, nihil lamen presbytero indicare voluil, ne ant suam senteniiam tanquanr saniori consilio subni-
jpse vanitalis nOlareiur, si tanltim Dei myslerium xam defendeiitium, gravis inter ipsum et sorores
facilc sine magiio pondere ralionis propalaret, ant discordia exorta est. Yeriim prseposllo dicenle sihi
ille cui lanla gratia a Domino collata erat, jier ela- creditamesse dispensalionem, totumque negotium
lionis vitluin eadem se gratia privarei. aucioritate prselalionis suse ad arbilrium volunlai.is
Accidit inlerea ul liorlum prcefali sacerdolis di- suae cogente, soiwes, qiise contrario nitebanttir,
versis Jierbis et oleribus virerifem, cullorique suo graviter scandalizatae recesserunt. Erat autem l'e-
ipsa vivacilafe germinis quodammodo arridenlcn, mina qusedain laicain eodein monaslevio, qtise ab
furtiyis irruplionibus iinioundo spiritu vexabatur, pro cujus Iiberalione
paiiperis cujtisdara pofcellus
lntrare consuesceret, et quia in domo dornini sui, quotidiana precum instantia sorores in coramiine
ob rei famiu.tris penuriam, unde venlriculunv suiim laborabant; et ut peslifefum sphituni validius ur-
replere posset, non hiveniebat, aliunde hoc men- gere possent, Dominicis ea.m sacvamentis ffequcn-
dicare compeilebalur. Itaque sacerdos segerrime tius participare iaciebant. Postero itaque die prse-
ferens liorlum suum vastari, cum frequenLer pau- posilus parvipendcns scandaluin sovorum, turbatus
perem illum admonuisset, qualenus- porcum suum ipse cum gravius turhatis eisdem sofcWbus, ut pa-
domi tenerel, ipsumque porcum leneras olertun cificam hostiani imrtiolaret, ingressjis esf. ad allare
planias suffodicntem Cum injuria verberum exlra Dei, peractaque ex more divinorum munerum con- ;
sopla horti ssepius expulissel, nec tamen quidquam g .secratione, eliam palientem iilara causa pevoipien-
proficeret, ad exlremum dolore stimulalus eunidem ritus dse eucharistise sibi prseseniari fecit. Tuin vero spi-
porcum occidit. Veruin pauper ille animalissui in- iieqtiam miruin iu modum recalcilrans, tru-
teritum cognoseens, adminiculum scibslanliolse succ culcnlas et liorrisoiiasccepit edere. voces, ipsuin-
se magna ex parte perdidisse ingerauil, volensque' que pfa;posituhi amarissiiria invectione redarguens,
agere cum presbylero, quateims damnnra sibi illa- dixit: «Omiserrime et infelicissimc homiiiuin, quid
ttiiii secunduii) leges resiittieret, illo eeontra liorti faeis ? Lethale virus rancoris el discordise tolo pec-
sui jacturam exaggcrante, quoniam pauper ubique tore spirans, insuper etiam gravis scandali pusiHa-
jacet, cum delriinento causse suae despectus el re- vum Doniini coram oculis summoe majeslaiis J'eus,
pulsus est. Iiaque sacerdos irrcconcilialus nianens ad consecrandam, tractaiidam, et nianducahdam
paupcri fratri suo, ad immolaiidam verae reconci- carnem Ahissimi imprudenter simul et irreveren-
lialionis hostiam temerarius accessit; sed Domiiuis ter irrumpis? Noveris pro certo quia consulfiiis fe-
Jesus, qui factus esl uobis a Deo Patre justitia, re- cisses, sidomum Dei hodie non intrasses, quam
demplio, et reconciliatio (/ Cor. i), discordice pesle lantae jjrsesurajvlionis canterio eonscientiam itianv
inaculalo praesentiain suam exhibere dignatus non ustulasses.il Cumque exorcismiseloralioriibusniul-
est. Ecce namque homo Dei, cujus supra memini- tis cogeretur quatenus divinis sacramenlis reveven-
mus, infra sacri canonis aclionem stans, et devo- tiam exhibens cederet, quoadusque mulier quam
lissime orans, illuih in qiiera dcsideranl angeli pro- lorquebat communicasset, per niultas diflicultaies
sjricere (I Petr. t), more solito se visurum spera- vix cogi poterat, ut de manibus illius qui dissen-
bat, seclfrustr.itus a spe sua vehemenler turbaf.us Q sionis et contentionis vitio sordebat, eucharislia;
esl, considerans sacevdoicm gralia sibi collata gratiam eam sumere permitleret.
prorsus nudalum, et qtiasi nubilo qtiodam divince Hinc colliginius ncgligentia nbslra hostibus
iiidignationis offiiscalum. Quod ergo vcrecunda hu- nostris conlra' nos vires accrescere; et quia
inifilale sola leslanle conscientia aliquandiu cclave- quanto quis ad peccandum proclivior fuerit, ;
rat, causa exigente silentio preraere noluit; sed tanto priiicipis tenebrariim cliiissimum jugum
assueupio seorsum presbylero, qualem et quaulam difficilius evadere possit. Quanta vero diligentia.
graliara jierdidisset, secrclius suggessit, monens discordise vitium fugicnduni sit, quaihqtie. festi-
ct obsecrans, ut si in peccatum aliquod lapsus cs- lianter ad paeis concordia:que vinculum red-
sct, per confessiohis et poenilentise remedium' di- eunduni sit, eliam niagnus ille Joannes, qui Elee-
luere illud quantocius fcslinarci, si forlc graiiain mosynarius dioiiur, satis ostendit : qui propler in-
amissam larga Redemptoris nostri be.nignitalc re- comparabilem largitalem et compassionem, quam
cipere mereretur. Conslcrnatus aniino sacerdos, circa egenos habebat, grseco vocabulo Eleimon, id
nutiius quidem criminalis delicti sihi conscium se est Misericors, appellalus esl. Hic bealus pontifex,
esse, scd nec in Jiis quae quolidianis excessibus cum esset Alexaudrrce magnce civilalis jiatriarcha,
evenire possunt, conscienliam se plus solito re- Niceta ejusdein urbis patritius adulterinasquasdam
niordere, respondit, excepto duntaxal, quod hor- leges in foro rerum venalium proponere volebat :
liira suum pessuindari non suflerens, pauperis il- quce exactionem magis el avaritiam quam justa-
Ji.iKporcuih occidisset, eique per salisfaclionis hu- rum legum moderamina redolerent. Sed liberalis
ih^ilalem necduiii rcconciliaLus fuissct, Iutellexe- _" palriarcha hoe in gravamen pauperum, qui pasctia
runl ergo ulrique pauperum susceplorem Doini- stint divitum, fieri prospiciens, magnanimiler re-
B'.i«i injuriam pauperis sui lanto sevenore quanio sistebat, sicque faclum est ut gravissima dissen-
occul.tiore viudicla punisse; fcslinavilque sacer- sione turbati, discordcs ab invicem discederent. At
dos pusillo Domirii por condignam illati danini re- vero milis paslor, qui a summo Pastore Domino '
eorapehsalioneni salisfacere. Sed utrtim sublimem Jesu Christo didicerat niansuetus esse et hiimilis
illaiii graliam, quam perdidcrat, recuperaverii, corde, licet potuisset conscieuliam suam poiioris
net-ne, non conslal nobis, quoniam s.ervus Dei, causae lestimonio tueri, scandalumque illius, qui
qti-ieamdera cum illo graliam, vel fortassis prce illo, avarilisesestibus infl.aininalus irralioivabiHler move-
parlicipabal, ceusorio semelipsum castigabat silen- batur, parvipendere, lamen propler tiraorem Dei,
lio, iie mysteria Dei passim sine certse necessitatis cum sol jam festinaret occuinbere, per religiosos
articulo revelare prsesumeret. Csclerum quoniam clericos niandavit patritio dignnm memoria ver-
duritia cordis humani diflieulter ad custodiam s'.ii bum, diccns : « Dominc Patriiie, sol ad occasum
excilalur, adhuc etiam ipsius inimici testimonio, est. J Ad quod verhtim compunctus Patritius, Cum
quam sit periculosum discordise vilium comproba- feslinalione surrexit, curreiisque lenuit pedes lio-
binnts, qui iicet invitus et coacttts veritaiem pro- norandipalriarchse. Sicque verus imitator maiisue-
dat, lamen qtiandoque talia verba depromere virie- tudinis Chrisli, dum se ad humilitatis celsiludinera;
lur, qui fidelibus commonitoria csse noseuntur. incliuare studiiit, in. corde proximi superba; dis-
In monasterio quodam sanctimoiiialium pravposi- cordise fomitein exstinxit.
tus ejusdcm loei tractabaf aliquando cum sorori-
 iioi EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. V. 1162
CAPUT XV. A pillceoculorum ejus otiosse pielatis aqttis iluehant:
sed quiconsolatur humiles, tribulaturum siiscoptor
De taudepalienlim. Dominus exaudivit yocem ejus, impletumque est in
Sed, o mihi stiavem in
Jpcum, quo pro similitu- eo quod sapientissimus Salomon ait : Cum placue-
dine exempli ccngruenler vaide memorra fiat adini- rint Domino viw hominis, etiam inimicos ejus con-
randa; palier.licecujiisdam fratris, qui cum eo qui vertet ad pacem (Pniv. xvi). Cum enim sacrifioiuin
oderat pacem, paciilcus esse, et secundum Doniini cordis contriti et spiritus huriiiliali rn simplicitale
pv_eceptuin,-etiam pro iiiiniico orare satagens, mi- devotionis suae Domino aliquandiu oblulisset, nec
.serante .Dominoinvelerali. Iivoris vimlentas radices lainen dolor, qui lam ob infaihise notam, quam in-
=de corde fratris exstirpavit; et quem diu patienler nocensincurrerat, quam etiam pro perditione fra-
_si;stinueral violenlissirnum persccutorem, devotis- tris, qui mendacii et odii vener.o infectus peribat,
simum recipere mertiil obsecundatorem.Igitur in prsecordia ejus depascebalur, cessaret, conligit ut
monasferio quodam Cisterciensis Ordlnis contigit lalitcr affectus quadam nocle iri choro stans in or-
. aliqtiando interduos quosdam fratres dissensionrs dine suo Vigiliarum solemniis interesset. Et ecce
: et odii seminaria, causasimullatis cujusdam, puilu- ad memoriam calamitalis sua3simul et fralerni peri-
lai-e. Verum unoeorum in malitia discordiae perse- culi cospit ebullire de intimis cordis ejus medullis
verante, aiter per gratiam Dei cito resipiscens, fons lacrymarum, vere de fonte domus David pa-
quod male in se piillulare cogriovit, rastro conpun- lente in ahlutionem peccaloris et menstrualae vena-
...ciioniseradicare quantocius festinavit. Quanloque rnm suarura principia traheris (Zachar. xin) , quo
malevolus ilie clanculis seu apertis insectatioiiibus, 13scaturiente fluebant ab oculis lacryma;, non sujier
irr.isionibus deiractionibusve fratris anhnura ad deducentem eas, non ut confunderetur et periret,
. amariludiirein perducere nitebatur, tanto isle inhti- qui fundenti eas conlusionis et perditionis foveam
: millialc limoiis Dei semelipsum submitlens, livoris paraverat; sed ut resipiscens a Jaqueis diaboli, a
et impatientia3_stiinulos,quos in corde ipsius ad- quocaptivustenebatur ad ipsius voluniatem, seterrse
versarius exacuere tentabat, confilendo, flentfo et vitse beaiittidineivietgloriamrecuperaret. Inebrialus
eraniio vigilanier relunde.bal. YTeruin, quid non ilaque sincerissinio vino.charilatis, quod Icelificat
thortalia peetora.cogis, livpris et invidiae exsecra- cor hominis, cujus dignior portio et eminentior
bilis tabes? Quod enim patiens iste et humilis frater laus est, diligere Inimicos, et orare pro persequen-
conscientiae suseprcestabat, dando locura irce, per- tibiis et caluroniantijjus, non se poterat in medio
culientique se irr maxillam, secundiim Evangelicum . fratrum pati, sed cito secrelum peiens, coram uno
prceceptuih jircebendo alleram, hoc tottim perversus de allaribus ad orationem prosternitiir, quatenus
. etfumidus iiie sinistre interpretando superbise con- bulUenlia ardenlissimse compunctionis aromata libc-
teinptuique suo depiitabat, quantoque is efferos rius evaporandi, ccelosque sicut virgula fiimi pene-
aninios patientia sua linire tenlabat, tanto ille ma- trandi opportunitatem nancisceretur. Ibi onihium
litlse susefuriis agilatus ad persequendum in.nocon- niisericordiarum Domini qusea sseculo sunlmemor,
tem misero livore magis ac magis accendebalur. beatissimse quoqueDeigenitricis inexhausta pietatis
Hinc factum est, ut versus in amaritudinein visis viseera mente revolvens, non lam verhis quam is-
aliense, sanctum profanare, jus proscriberc, fas menso rugrtu cordis largissinioqiie lacrj-marum im-
nefasqiie confundere non: vereretur, dum niodo P bre, ipsam matrem misericordise, quse spes mise-
illius. cjiiem scelestissiino odio pei-sequebaiur, tran- rorum esse dignoscitur, ut suam adversariique sui
quillitalem turbare, gratiam ehnubilare famamqiie causam suscipere dignarelur, suppliciter postulabat,
fuscare potuissei. Cernens namque invictum roJjur quoniam negotium qiiantiimciinque intricalum, pro
meritis colluctatoris sui <ie cunctis nequiiise suoe quo summce pietatis mater coram piissimo judice
adinventionibus sublimiier iriumphare, fortique fiiio suo allegaiionis ofiicio fungi non reciisaret, nort
pationtise pede maliiise su;e coUum ealcare, acriori nisi pietatis ordine terminari posse, pia fiducia
. saeviensiiividia abbatem_ suuin lupns saeyissimus praesumebat. Nec fefellit simplicilatcm fidei ejus
cvetn raentitus adiit, delesiandi cujusdanicrimhiis, magnificus e vesligio subsecutus pietatis effectus.
qtiod nequiter concinnaverai, fratren: suum nequius Ecce enim dum in mtilta contritione. cordis sui: fre-
insimulans, ut qtiem decus imioceiitiaa gloriosura quenlius iteraret: 1 Pie Donrrne, miserere, pra Do-
reddebal, pessimi inendacii fermento corrupta fa;»a, mina Del ^enitrrx ,-Virgo Maria, succurre misera,
si fieri posset, humiliaret. Ubi vero frater falso ac- omni prorsus consilio et auxilio deslitulo, t et ad-
eiisatus in causam vocatus esi, sciens scriptum huc pii murmuris verbacorde et ore volveret, adest
quia crudelis est_,qui famam negligit, se liujus cri- illa spiritualis "pauperum susceptrix, et peculiare
iiiiuis sibi conscium non esse irigenue' protestatus miseroruni refugium, Dei genitrix Virgo, Domina
est, seque ad coniprohandam innocentiam suam nostra, nph qtiaiemcunque, non mediocvem afferens
exameu cjuodcunque placuisset, spontanea volun- consolctionem desolato, sed plane tantam ac talem,
tate subiturum. Quia tamen sensum cordis humani quaritam acqualein,Reginain cceU,Dominam mundi,
iion solum ad faciendum, sed eliamad suspicandum u^, malrem ruisericordiae, spem miserorum, ei quem
dealtero malum ab adolescentia pronum noverat, visitalione sua dignata esl, decebat impendere. Jam
verbum sernelemissuhi occasionem scandali de se psalmi, quem ttmc chorus psallentium ad laudein
infirmis dedisse^ graviter doluit, et qui secure cunv Dei dccantabat, ullimum versum fratres psallebant,
Aposlolo dicere poterat: Gluria noslr.a hrnc est: te- cum respiciens frater ille, oculis lacrymas stillan-
stimonium conscienliw noslrce(II Cor.i), malitiam tibus, vidit illam sublirnem Dominam angelorum,
diei vanis suspicionibus se exagitare,palienter ferre spenvmiserorum, quasia dextro latere altaris egrc-
nequibat. Caeterumcaiilus sequi cor.silium Apostoli dieutem, ad se vcnire, vultu et habitu et modo, qui
dicentis : ATo/;'vinci a malo, sed vincein bono malum matrem misericordise decebat, reverendam immensi
(Rom,_xn), liraens eliam ne forle conlinuus dolor quoque luminis jubare coruscantem. Sequebatur
impatientia; stimulis nulritus in odiiini adversarii vero eam juvenis splerididissimus, ccelesli el ipse
veiteretur, totam vim grassaniis in se doloris ad gloriainsigniter adornaius.Interim dum finil<ipsalmo
negotiura transtulit pietatis, assiduis orationibtis et fratres gloriam sanctae Trinitali dicerent, et sicut
flelibuSjtam prose.quam pro avmulo suo, Domini moris est,ob reverenliam stnnmae majestatis omnes
misericordiam, beatissimaeque Dei genitricis pieta- pariter inclinarent, substitit beata 'Virgo, sublimis-
tem exorans, qUalenus divrna graiia et se in chari- simuraqije verticem, cui non adaequabitur omnis
taterconfirmareti et in aeivrulosuo magniludinem ma- creatura, excepta duntaxat illa quse in sacro et de
liticecomprimeret, et ad tollendum scandali-fomitem sacro virginali ulero ipsius a Yerbo.Bei in unitatem
vinciione dulcedinis suaeconiptingeret. personav assumpla est, illum, inquam, tam huniilem
Nec frustra laboravit in gemitu suo, neque pu- quam celsum verticemreverenter submisit, ct quons-
PATROL, CLXXXV;.
i 1G3 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. IlGi
quefratres Gloria Patri, el Filio, et SpirituiDoinini
sanclo A _ gralia digni hahili sunt, etiam livore'-"etodio telrum •
perdiccrerit, 'lanquani vere Jiumilis ancilla pectoris ejus antrtun letigit, mox vehemeniev coni
incliriis permansit. punctus, et illo igne quem Dominus Jesus miltit in
Post ha;c erigens se, viiltumqiie ad fratrem in teriara salubriter iirfiamraalus, coepit jam s-celus
angustia constitutum dirigens, mellifliiis verbis suum verilatis lance Irutinare, se reunv, se mise-
consolata est eum, dicens : « Homo Dei, cessenl rnm, seque omnibus tormentis dignum repulare,
lacryriise jain ab oculis luis, et ainariludo mauoris fratris quoque sui, quem falso critnine infamave-
quo cor tuiim vehementer affligitnr recedat a le, ral, iinoccntiam consequenter beatificare. stimulos
quia est merces operi luo, qui suinmae innocenliae Denique redarguenlis se conscienlise
aitissimaeque charitatis Domini acFiliimei, jiro mo- ferre non valens, proposuit in animo suo se ab con- om-
dulo tuo imitalor effectus, adversarii lui violenliam niinoda fratris sui inseclatione cessaliirum,
non solum sequanimiter tolerasli, verum eliani sa- cimiati quoque facinoris fabula per confessioneni
Julis ejus piain sollicitudinem gercns, in luclu et patefacta ad arbifrium abhalis sui, se ei quanta
lacrymis temetipsum pro eo in conspectu Doinini possel humiiitate satisfacturum. Mane autem facto
huniiiiare non dubitasli. Quapropler noveris n;e, fratribus non sinc magna adroiralione inter se
ob sinceram fidei tuse devotionera, lam libi gloriam, quaoreutibus quidnam lanti odoris suavilas, quara
quani semulo tuo vcniam a Domino iropetrasse. s noctu psallentes senserant, portendei'et. Is qui
Fraler vero, qui ad tanlarn secretorum ccelestiiira lantimysteriiconscius erat, abbatem secrelius adiit,
celsiludinem admissus fuerat, ut cunctis ordinibus qua; videral qiiaeque audierat simpiiciler pandens,
angeloruin revere.ndam mairem Dominicarneis ooulis g ipsamque horam apparilionis bealae Dei genilricis
videret, nil territus (neque enim turbaii polerat, qtii fuisse, qua psallemiiim navibus ccelestis suavitalis
suavitatis matrera et securitatis videbatj, liducialiter fragranlia infusa cst, assevcrans. Abbate vero stu-
dixit ad eam : « Ohsecro, Domina, quae estu, quse penie, difllciiiusque fidem diclis adliiber.te, magni-
sic dignanter Ioqueris ad cor servuli tui; vel quis tudine quippe lain gloriosi miraculi SRStinralionem
est juvenis iste qui tecum esi? — Ego sum , persona; supergrediente, ecce in astipulationem ve-
ait, Maria Maler Dei; juvenis vero iste Joannes est ritatis raalitiosus ille infamator innocentis fratris
evangelista, ctijus castis obsequiis, benignissimus sui pallens et tremens advenit, deleslandi criminis
Filius meus in cruce pro noslra pendens salute, me sccnam livore invidise cogente ficlam potius a se
commisit. >Et fraler ait:« Si ergo tu es illa,-per quam quam verilate subnixam, ilens et ejulans confitetur,
salus huniano generi venil, qtiain reverelur el lau- seque nmllis modis multoque lempore :n persectt-
dal universilas crealurse; cur, quavso et lu tanquain tioneni ipsis exarsisse, cum niagna cordis conlii-
una de cseteris, ipsis etiam potestatihus angelicis tione deploral.Porro requisilus unde illi lanr repen-
honorandum capul tuum inclinas ? t Piissiraa Do- lina cunipunclio et peccati sui recognitio accidisset,
mina respondit: « Scire debes quia qiiotiescunque respondiise, Iicelindignum,cademgralia suavissinii
gloria sanctse Triiiit.iti cura melu el revereniia odoris, qua et cseteros perfusum fuisse, moxque ut
exhibelur iu lerris, loties omnes virtutes cooiorum doni cceleslis uiiclio cOrdis ejus intima pjnetravit,
cohinioveiittir, ei ad laudem sui Creatoris exci- in odium malitise el amorem innocenlise mirtim in
tcjntur. » modum respirasse. Ahbas audita quihusdam spiri-
liis dictis, visio beala ab oculis vidcnfis sublala „ (ualibus seiiioiibus refert, et super tantis mirabili-
cst. Porro tam mirilica nectarei odoris suavilas bus divina; pieiatis gratiae Doniino in conimune
eadem hora apparitionis beat_c Yirginis, non solum referuntur. Al vero Jfater ille, qui patienlia sua
fratfis illius, qui moerore et anxieiate labcscebat, inimicum liotninem ad pacem converlerat, et ininii-
veruni etiani cuiietoriim lunc in choro devole psal- cum diaboluni sub pedibus suis conlriveral, locum
leniitiQi penelralia cordis adeo gratiosa inspiratione : in quo coelesiia mysteria cognoverat, tota avidilate
refecit, nt facile daretur iiiielligi, 11011raaierialiuni revisens, cum devotissime adoraret illic, ubi sacros
aromatum fragranliam illani, scd divinse plane: pedcs regince cceleslis sletisse meminerat, ad con-
fuisse virlutis : Quis loquelur potenlias Domini; au- lirinandam visionis veritalem niellifluum suavilalis
ditas faciel omnes laudes miserationum ejus? (Psal. odorem, queni in ijisa visione senserat, lapid s
cv.) Yere investigabilos siiiit vice ejus, el inconi- beata vestigia fragrantia sua repraesenlantes spirare
prehensibilia opera .pictatis ipsitis. Lividus namque la;tus dcpreliendit. Quod ubi abbas ipso celerius nun-
ille delractor et accusator iiinocenlis fratris sui, lianle coinperit, assumplis secum quibusdam reli-
qui, quantum in se fuii, proximi vilain pariler et giosis fratribus, designalum locura cum melu et
honorem crudelis inendacii gladio exstinxit, cura reverentia adiil, quodque verbis audierat, rebus
jtisle prorsus terribili illa senleiil.s percellendus probans, suavitalem quipjie mirifici odoris naribus
fuisset, qtta Dorainus dicil ad filios Israel : Si am- hauriens, commuiiicaio cum fratribus suis consilio,
bulaveritis ex adverso milii, ego quoque adversus vos eosdem lapides erui, atque in sacrario, loco com-
incedam, et corripiam vos septem plagis proptcr sce- petenti, in memoriam tanti niiraculi reponi praece-
lera vestra (Levil. xxvi); et iiliid de Psalmo : Di- pit. Ecce ad litleram, et quodammodo manu pal-
iexisti maliliam super benignitalem, propierea Deus D pantes probare possumus beatos esse pacificps,
deslruet le in ftnem (Psal. u); ciiin hoo, inqtiara, qiioniam filii Dei vocabuntur (Matth. y); cum
drgnus fuisset audire, iion tamen lroe •audivil; sed, e contrario sicut superioi'a hiijtis capiluli deelarant,
riilervenienle patienlia innocenlis, fralernse quoque etiam ii qui per religiosara vitam in numero filio-
oharilalis pro se pie geiiientis hurailiima intcrccs- riiin Dei computali esse videbanlur, si pacis et
sione, polius audire meruit evangelicum illum Pa- concordice vincuium in iinilaie fratcrnse charitatis
liemfamilias prodigo filio viscera pietatis exhiben- servare negJexerint, celsi liominis consorlio priven-
teni, et dicentem : Cilo afferle stolam primam com-•. lur, si non ocius ad pacis tranquillilatem, sine qua
pmiclionis, et induite eum, ne nudtis ambulet, et Deiim nemo vidcbil(I?o6)".xii),redireconteiidant.Ore-
videant turpitudinem ejus,etdate annulum aureum i rrius ergo Dominum, fratrcs, ulper sancli Spirilus
conlcssionis in manu ejus, ul lolus aquis confusio- sui dulcedinem, exstiiigual in nobis discordia; ama-
nis, q;ice gloriam adducil in saiutem, (quia in con- riiudinem, rancoris et malevolentise pestes, per
fessione orania lavantur), signacuhim innocenlise: quas religiosi communi vita degentes quandoque
recipiat, el date calceamenta fructuosse posriitenlise; graviter periclitari riosctintur, de cordibus nostris'
in pedes ejus (Luc. xv), tit amhulans vias justitix', eUminet : qualenus omnes unanimes idipsum in
dt: ccctero non oltendat ad lapides malitise pedesi invicem sentientes, tanquam filii Dei, cura simus
aiieolionuin suariim. Enimvero ubi suavissimi iilitisi filii pacis, habilemus in domo Domini oranibus
odoris fragranLi.i, qui de virgineo corppre iiilcmc- diebtis vitse rjostrse.
ralce Dei. Genitricis erupit, intcr caeteros, quj hac
 IIG5 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST.V. 1(6-3
CAPUT XVI. A dignareiur, hac lantum sciscitantibus se voce rc-
De periculo psalmos negligenter ruminaniium. spondit : « Vse, vse,. vce, urriversis angulis terrae,
abiis quidicuntur episcPpi rectoresque aniraafuni.
Divini servitii quotidianam pensionem cum metu quorum doetrina et exemplo poptiltis Del iiiformaii
el reverentia suminae majestati nos exhibere Psal- dehuerat, ut puram Doinino exhiberet servitulem ! i
niista hortatur dicens : Scrvile Domino in timore Cacleruivi,qtiara fiigienda, quaraque eavenda sil h-s.c.
(Psai. n). Quia vero Jmbccillitas cordis huma.ni ad pericuIosanegligenLia, qua.psalmorum, seu qiiarinn-
negligentiaih ab adolescentia prona, faciie in spiri- Jibel pvecum cursus, sine mente, absque devotione,
lualibus studiis tepescit, maxime uhi identitas fasti- festinando, alque dimidiata seu eliam
dium generat, velut in cursu conliiiuae psalmodiae, quandoque yerba transiiiendo percurrifur integra : liber
dignuin duximus ad correclionem negligentium quoqiie, qui De miraculis beatissimm Dei genilricis
pandere, qualiier Dominus noster Jestis Chrislus. Marim iiiiitulalur, manifesle declarat. Ibi cnim in-
per seipsuni blasphemam negligentiam cujusdam venitur, ^juod qtisedam virgo religiosa, secundum
clerici cOrripere dignattis est, quateniis fanto prp- numerum psalmorum centum quinquaginla saluta-
pensius ad emendationem sui negligentium mentes tiones angelicas cum lotidem veniis eidem Regirre
evigilent, quanlo soilicilius majestas eorripientis pa- cceli inatri misericordiae singulis diebus offerebat;
vido corde pensaiur. Beatus Anno Coloriieiisis ar- sed quoniam proptev ipsain mulliplicilatem inintis
chiepiscopus Sigebergeiisis ccen.obii fundalor, ubi cligna devoiione quam opoiteret, id faciebai, admo-:
eliam sacri corporis ejus cineres gioriam futurce re- nita est ab eadera Doinina nostra, qualenus recisis
surreclionis prcestolantur, quanlce sanctitatis, quan- n duabus- partibus, quinquaginta sibi quotldie salu-
laeque auctoiitalis in Ecclesia Dei fiierit, cunciis ' tationes cum conipetentibus veniis iiitente el mo-
histnriam vitce ejus legentibus liqiiel. Hic venera- rose persolveret: patenterihsiiiuans Deo etsibi ac-
bilis sacerdos, si quando ab exterioribus negotiis ceplius fore, quamlibet parum servifii cum devo-
liber, ffequeiilise se subtraliere potuisset, jisalmodiae tione,quam multum negligenter, et sine devotione
cum quOdain clerico suo, quenv sibi ad tam religio- exhibiiitm. Quid ad hsec respondere polerunt qui in
stim sludium idoneum praeviderat, altentius vaca- miilLipIicatione precum seu psalmorum qualiter-
bat. Veruiii is, quein non devotio voluntarium fa- cunque prolatorum confidunl qui in brevissimo
ciehat, setl jieccssitas, ut reor, ad tam conlinuas temporis spalio qiiinquagenam, sive etiara psalte-
odas psrsolvendas angariabal, identitatera pii operis rium iiilegrum se percurrere gloriantur? Diseanl,
pertajsus, coepit quandoque dimidia, nonnunquam quseso, his exemplis, non pensare Dcum, quantum,
vero eiiani hitegra verba iransilire, ita ut ad omncnv sed qtianto pietaiis affectu quid in sacrificio ipsius
gioriae pronmilialionem., pritiice tarrtum et terliae offeratui', nec posse holocaustum dici quod tolunv
personse-mentionera faciens, mediam penilus reti- flamraa cfevolionis incensum non ftterit. Si quis
ceret. Cumqiie dies iJiei succederet, et haric pessi- vero ad taniam perfectionis Celsitudinem per gra-
inam negligeiiliaro, quia iiuUtis. advertebat, ntillus tiam Dei excreverit, ut et multa et devote solvere
corriperet, sancto quippe ponfifice in iis versibus, valeat, huic, secundum Scripturam, lex non est
qoos sibi sors allerna dabat, inteirlionem cordis li- posita (/ Tim._i), sed sicut in hac vila imperfeclo-
gente, quadam vespera dtim idem ponlifex in le- rura vota transcendens et merita, ahsque taedio men-
otulo suo gralia quielis se collocasset, antequam ob- tis et corpoiis boniim semen seminat, ita in futuro
dormiret,-audivit'quasivocera Irominis festinato ne- (S immensum pondus ccterrrce glorise lanquam stella
gligenlerque dicentis : Gloria Palri, et Spiritui san« nitiltis siderihus clarior haeredilabit.
cto, atque idipsum secundo et tertio repetentis. CAPUTXYII.
Quod cum audisset, et quid sibi hsec vox portende-
ret, discernere irtilloniodo valcref, in sovrmumveso- Quantum bonum sitsollicile servitium Dei in quolidianis vi-
luto astitit ille spcciosus forina prse filiis hominiim giliis persotvere.
Domiiius Jesus Christus : qui eliam mann protensa, Eximius pixrobeiarum, illustrissimusque patriar-
duobus quoque in ea digitis, id esl pollice et auri- charum et regum sanctus David, homo quem Do-
culari in-vblam replicatis, medios tres erectos tene- minus secunilum cor suum non tam invenit quam
bat; deliino,dexlerse manUs indice alterius manus in- elegit, qui prinius morlalium choios psallenliunt
diceni tangens :« Ecce,itiqiiit, Pater; » moxque me- slattiil, ad confitendum Domino quoniam. bonus,
dium similitertangens:« En, inquit, Filius;.»ad post- quoniam in swculum misericordia ejus (Psal. cv,
vemum vero annuiarem tangens :« Ecce, aity Spiri- cvi, etc), disposilionem domus Dei, itemque ordi-
lus sanctuS-: J deinde siibjunxil: « Cum ilaque tres nes et vices cantorum Salomoni filio suo tradens :
istse persOnse, quse unJis Deus sunt, pari honore ab Omnia, inquit, venerunt ad me, manu Dominiscripta,
iihiversa Ecciesia colantur, quai*e blasphemias cle- persjhcue demonslrans quia quidquid graliae, quid-
riCi tuinon redarguis, qui ad oniiiem giori.e decan- quid decoris et virtutis habet Jerusalem peregri-
tationem, riiihi, qui mediainTriiiitalepersona sum, nans in terris, atque sub onere cavnis peccati ge-
-iaudis hOnorem stiblfahit? s Posl hanc jiicundain mens, lolu.m hoc de plcnitudine coeleslis Jerusalem
visionem evigilans sacerdos Dei, gratulabatur 'rj quce sursum, et ob Iioc libera esl, descendil, cujus
valde de visitatione tanta; raaj'estatis : el quod in pariicipatio in idipsum, in cujus plateis dulcissi-
spiritu audierat, festinans aure corporls probare, intim Alieluia sine inlermissione cantatur. Ad cuj'us
accitopost cjuietem clerico consuelce ccepit insistere iilique exemplar lerrigence et filiihominum charitatis,
psalniodiae. Diligentiiis vero qualem in psailendo castitatis el iiinoctTitisesanctimonia ornali, lauduin
discijiliiiani teneret auscultans, comperit certissinie, pvseconiaDomino ei'ealori suo sedula deyolione per-
qtiod in singciloriim Conclusione psalmorum pu- solvere conantur. Hanc divinse laudis exsecutionem,
nienda negiigentia Trinilatem in dualitatera contra- licel singuli quique fideliunv [in Ecclesia Dei pro
ireiis, persoiiam Filii transiliebat. Quem mox se- inodulo suo see.tentur, vero tamen judicio caetero-
vefa, ut dignum erat, eorrcpiipne casligalura, ut rum Ordinum pensioni Cisterciensls Ordihis arduus
(Ie cavtercdistinetius el devolius psalleret, sub gravi Iaborin bac parte devotionis antefertur, cujus pro-
'irilerminaiione prsecepil. Hic i<lem beatus anlistes fessi jiaulo post medium noctis, nonnunquam vero
per virtuteni illius qui revelal raysteria, raptus ali- circa mediunv noctis ad vigiiias surgentes, spreta-
q.uando in spiritu, cognovil universas tribuialiones que dulcedine malutinalis sonmi usque ad solis
et calamitates, quse Ecciesiam Dei usque ad finera oilum sic perseverar.les in labore el a;runina, in
m.iihdi oppresshrse surit, rediensque ad se, non so - vigiliis mullis satagunt prsevenire faciem Domini i.n
Iain mente,sed et corpore, prse liorrore visionis confessione precum et laudtim, dicentes cunr Psai-
quani viderat, aliquanto tempore languit. Cuinque mista : Propler te morte afficimur tota die (Psal.
a religiosis viris obnixe rogarelur, qiiatenus myste- XLirr); et : Pr.opler verba labioruin tuorum ego cus-
ria quifi viderat, ad sedificaiionem fidelium pandcre todivi vias duras (Psal. xvi). Verum, quanti me-
{107 AV.DIT.AD LIEROS DE VITA S. BERNARDl. 11G8
rili sil apud omnipofentcm Decun, in sancto e.t _4 quam irr oralionibus eertatim fervebat, aliquomodo
(juolidiano servitio ipsius soilicitas servare excti- particeps fieri, sed fallacia somnolentise pressus, ad
hia.s : itemque qtianli jiericuli sit slalionem vigilia- vigilandum ot orandum se minus expedilum esse,
rum sine necessitatis ailiculo desercre, gemino do- dolebat. Unde: sibimctipsi iratus^ dum in iongum
oebimus exemplo, quatenus ii qui fervore sancti extenderenlur vigilise, nunc quidem stabat, nunc
Sphilus accensi, sacrse psalmodise carraen sapien- vero sedebat; interdum etiam frontem et lempora
tes, onerosara prolixitatem non perhorrescunt, sed manu fricabat, sicque quasi arte quadam somni vio-
vivacitate vocis ac spirilus Deum laudare, cordaque lentiam evincere conabatur. Interim veroconsiderans,
purificare contendunt, testimonium operis sui laetis cum quanta alacrilate vocum et mentium fratres
auribus audientes, in gralia Dei respirenl; ii vero, divinis laudibus insisierent, simul etiam carnis suaa
qtti acediae et somnolentice vitio pressi, Deum non imbecilliiatem perhorrescens, non sine magnae ad-
liment, nec homines erubescunt, sevvilii Dei ju- mirationis stupore, sic quasi causando loquebatur
cundam fraternitatem faoile deserer.les, et ad re- ad Dominum, dicens: s Doniine Deus, qua; esthcec
quiem lecluli festinantes, quam crudelis tyranni tolerantia, ullra possibilitatem httinanse fragilil.alis
douiinio se subdanl, perpendere non negiigant, ct exteusa, qua fratres isti velut metas corruptibilis
ne airocibus pcenis posi Iianc vitam pro ipsa socordia naturae excesserint, propter le niorte 'afiicinntur
sua crucienlur, lorporem pigritise a se repellere tola die et nocle? Ecce enim cum in quotidianis
lerribili exemplo commonili curent. Cum sancius,- vigiliis jejuniisqiie exerceanlur, el insuper bac
el omiii spiritualis amoris dulcedine nominandus nocte vix aliquid somni ceperint, hihilonvinus cum
Paler Dernardus piimiis Clara;va!lis abbas, mona- 13tota alacrilale spiritus tibi Domino crealori suo
sticce reiigionis perfeclionem, quam a Patre lunii- laudum vota impendere. comprobaulur. Ego vero
num, a quo omne dalu.n oplimum esl, pleivius et miserabilis peccator, nec unius saltem noctis ali-
sincerius cunctis sui temporis hominibiis didicerat, quantulum protelatas vigilias propler nomen tuum
diversarum nationuin popuiis iribubus et linguis sustinerevaleo, quas isti continuas propter praemium
transfunderet, et ex oblalione fidelium juoriasleria vitse aelernsese sufferre gloriantur, ita ut niillis om-
Gislerciensis Ordinis ubique lerraruni missis fra» nino calamilatibus cedanl,-quominus ad eosdem.
tribus exslrueret, rogatii venerabilis viri Auberti rursus agones subeundos valentius iiiardescant. t
senioris, Moguntinse civitatis, quce est Germanice Inter has pise querelse njediiatioues parumper ob-
pri.nse metropolis, archiepiscopi, Everbacense cce- d.uclis palpebrisinsomnuni, lenuem quidem,. sed fe-
iiobium duarum leugaruin spatio a moenibiis prce- Iicem,resoli.iius.est; viditqjie duas personas coelestis
fatae Urbis dislans, haud procul a.ripa Rheui magni pjilchritudinisveiiuslateconspicuas, monachicosche-
el inter oranes praec.ipuifiuminis fundavit. male reverendas, de choro psallenlium ad se egre-
Haec itaque domus ad benediclionem tanli Patris dienles : quariim una quasi cogilationibus ejus re^
yalidissiiimin incrementuiu sumens, optimeque ma- spondens, ut. eminentia laboris et-vigiliaruih-in Dei
trizans, religione, divitiis, celebri fariia, persona- servitio expensarum commendareiiir, nequaquam.
rum probilate, praelatorum attctoritate grandiqiie naturali miiitis illius lingua, hoc est Germanica, sed
conventus numerosilate, celsitudinem reverendse versu latrno eleganler composito litteras penitus
matris suae usque hodie seniulaiur : ita i.t in cun- ignoranti locuta est, dicens :
clis Germaniarura provinciis velul speciale religio- Q Talia posse pali soli meruere beati.
nis et honestaiis speculum Everbacensis fulgeal Ec- His dictis confestim excusso somno aperuit
clesia. Sane vicini fideJes, nec non et renioliores oculos, niagnoque Dei -miracuio verba qtiae au-
noiinulli, bono odore virtutura sanctse congregationis dierat memoria; relinens, gratias egit Deo; et li-
illius atlracli, de pleniludine ejus consilii gravitalem, cet vim dictorum nequaquani per inlelligentia? acu-
orationum suffragia, periculorum lutamina quaerere, men discernere posset, tamen boni aliquid sibi
et de abundantia sua pauperum Chrisli inojjiam eadem pprlendere eertissime sperabat. Reliquum
largiter supplere, praecipuas etiani solemnitates ergo noctispropulsala viriiiter somnolentia, quanta
quidam devotionis iniuitu illic agere, consueverunt, potuit devotione vigiJando et orando irarisegit, ma-
De quorum numero miles quidam arrais strenuus, gno desiderio sestuans et oplans diem fieri, quale-
iratalihus clarus, devotione non infimus, nominei nus divinum oraeulum sibi larga benignitate gratia;
Conradus, solemnem diem Purificationis bealsei Dei revelatum, priusquam a memoria excideret, lit-
Y7irginiset niatris ibidem celebrarc, sacrisque vigi- terato alicui revelaret, eujus adminiculo ad intelli-
liis ob revereiitiam tanlse diei in longum valde pvo- gentiain quoque diclorum perlingere valerei. Mane
ductis a pvincipio iisque ad finem devotus interesse : autem faeto exspeclata opportunitate loquendi prio-
solebat, quatenus sanctse illius multitudiuis pi'ecibus; rem ejusdem loci viru.ra valde religiosuni secretius
adjuliis, exhortatione solemnis sermonis recrealus, , adiit, quid vidisset, vel qnid audisset, simpliciler
divinis missarum sacramentis niunilus, lares pro- pandens,'poslulattisque angelictmi dicere versurn,
prios laetior repentens benedictionera do.mui suae: absque obslaculo Iinguaj.horno idiola et sine liiteris
reportaret. Licet enini saecularis vitse casibus irre- j> sonabat verba Latina, iterumqtie repetebat: quO-
lilus, et ea quae raundi sunt cogitans, vitem fructi- usque prsecordiis prioris tenacius impressa, Iabiiis
Jeram se non esse lnmriliter recognosceret, tanreni memorise fugaei levitate aboleri non-.possenl. MI-
velut ulraiis promptissiina vitem spiritualem cumi randis plus miranda siicoediiiit, ct quia non pro-
suis fructibus temporaUa impendendo sustentare sa- pler se tanltim iriysterium hoc cognovisset, verum
tagebat. Accidit veroulquadara viceurgenliorihusrei i niuito raagis propterea ut quoruni ioleranliam pia
faniiliaris occupationibus prsepedilus ad praedictami simplicitaie mirabalUr, eorum beatiludiii s jucun-
feslivitaiem minus lempestive occurreret, ideoques dus vates efiicerelur, Doininus adlmc manifesiius
profunda jam nocte cubitunv vadens, dum ox las- declarare dignatus est. Mox namque ut verba quav
siludine itineris fatigatos artus in lectulo collocas- audiei^at, sed non inteilexerat, intelligei.lis con-
set, alto sopore depressus, signum vigiliarum, quc) scieiiliae communicavit, ipsoque interpretante vim
fratres ad divinas laudes persolvendas excilabantur, , dietorum comprehenditi recurrens ad armariolum
nequaquani audivit. Posl horam expergefaclus, iua l inemorise vacuum illud prorsus inyenit, nec unquam
coiicenliis melodiae in auiibus ejus resonaret, cele- postea versus quem ad horam didicerat, ne mini-
rius de lectulo exsiiivit, veniensque in ecclesiam, iri mam quidem syllabam exprimere valuil._^5difica-
parte australi ejusdejn ecclesiae, ubi hospites divi- tusergo miiiiuni in gratia Dei, et confoitatus, cpn-
ni!>interesse solent, coram uno de altaribus moestusJ servalorem loci iilius vere credidit csse Dominum,
cdnsedit. Sedens ergo, negligentiamque suam re- pensioneiJique anntii census in eadem ecclesia pro-
Compensare volens, nitebatur sanctae devotionis,, fessusesi; quem. eiiain singulis annis, quoad vixlt
quae .per lotam ecclesiam illam, tam iu cauiibuss teaipore, fidelitcr solvere curavit. Quisqiiis iiaque
'*IC9 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. V. 1170-
nietu corporeae fragilitatis excluso, cordisque pusil- A secutus Ordinem deservit, faotus apostata vilis, ut.
lanimitate discussa, slrenuum se atque devotum in in falsis bonis vel polius corruptionibus hujiis-
servitio Dei exlvibere contendit, beatiiudinem et re- mundi ducerel dies suos, et in puneto ad inferna
quiem coeleslispatrise tanto fidelius exspectet, quanto desccnderet. Sicul ergo supevius exemplum labores-
recenliori hoc miraculo Dominus ariham bonavspei el vigilias servilii non refugientibus iiicenfivum
fidelibus suis prserogare dignatus est. devoliOiiis fore speramus , ita nimirum necesse est.
Erat vero supra memoratus prior, nomine Meffri- ut Iioc posierius leneris et delicatis, alque ad ar-
dus, vir quantum ad Deum religionis exiniise, quan- duos Iabores invalidis, lticfuin ct moerorem oordis-
tum vero ad saeeulum aucioritatis prsecipuae: qui indicat; iis vero , qui.cum robore valetudineque-
etiam doraurn suam inler horribiles prooellas schi- corporum ac vocum polleanl, per turpissimam ta-
smalis, quod temporibus Aiexandri papoe factione men inerliam labovibus pro Deo faiigari contem-
Fretierici imperatoris Ecciesiam Dei diutina evisce- nuni, timeiidum valde est, ne novissima eorum-
ratione crticiavit, ne penilus destrtierelur, mirabilis lrujus, cujus miserahilem vitam , sed miserabilio-
indusirise providenlia cor.servavit. Huic famulo Dei rein apostasiam jrrodidimus, similia fiant
inter caetera charismatum dona, quibus feliciler
poliebat, arcana quoque revelationum nonnun- CAPUT XVIII.
quara diviiiitus pandebanlur; et sicut beatorura
spirituum visilatione quandoque consolabatur, ita Quanli periculi sit vigiiias servilii Dei tepide
c-tiam malignofum spiriluum larvalibus umbris, persolvere.
ut- purgalior redderelur , lerrebalur. Eral au- g Cseterum tle inertia ct licgligenlia atque somno-
tem in eadem domo juvenculus quidam Henricus lentia in servitio Dei, nec non et de phanlasiis et
nomine, Argenlinensis nalione, rohustus, et vegeltis illusionibus, quas lepidiores quique etiam in clioro
corpore, sed spirituali macie fcedus ac debilis corde, dormientes per immissiones dseinonhra inviti pa-
quales, heu! nostris temporibus roultos viderous et tiiinfur, subtilius el exploratius in revelalionibus
dolemus, plus formidanies leiuporaliter macerari, "c.ujusdam servi Dei invenitur : quem in partibus
qtiam gehennae suppliciis depulari. Qui videlicel j<i- Biitannise in domo quadam Cisterciensis Ordinis,
venis, licet in cunctis obsewantiis Ordinis segniliei quse Strala florida dicitur, habitantem , ad corre-
et ineriise a caeteris fratribus r.olarctur, gravius ta- etionem servorum siiorum Dominus spirilu-prsevi-
lner, in exseeulione divini servitii delinquebat, quod dcntlse implere dignalus est. Qui videlioet famulns
modis omnibiis hegligebal, cum utique mullis aliis Domhii, c.um a diebus adolescentia; sua; tereerja
validius id exseqiii poluisset, si non sub ascella despicere et amare cceleslia, sanclitatem quoque
nimise pigritise nianus naturalis vigoris occuluisset; sacri Ordinis enucleatius observare contenderet,
et insuper sacrarum vigiliarum collectam, quasi quadam solemnilcte Pentecostcs, dum ad soni^
causa iiifirmitatis ffequenter deserere solebat, atque tum liorologii surgens matutihas Dominae nostrse-
ad repausandum miseram cai'nem cubitum ire non psallere inciperet, rcpeiite quamdam novam et an-
erubescehat, Huj'tis detestabilem negligentiam vene- tea sibi inexpertam devolionem prsecordiis suis il-
rabilis prior paterna sollicitudine nunc quidem pu- labi sentiebat : qua; per extensum vigiliarum spa-
bliee, niino vero privatim, monendo, obsecrando, tium niagis ac magis incrernenlum suvnens, niira-
redarguendo, sanare cupiebat, sed frustra; ipso p alacritate interiorem pariter et extej'ioi'em liomi-
enim pluris aestimante carnis suce commoda, quam nem ipsius reficiebat. Cum aulem liymnus , Benedi-
animae requiem, ideoque tanquam stultus sestimator ciie, omnia opera Domini Domino (Psal. cn.), in-
lerum, pascehat sterilem quae non parit, et vidurc qtio oranis crealtira ad benedicenduni et laudanduni.
rionbenefaciebat (/oftxxiv). Aceiditinterea,ut idem invitatur, fratribns inciperetur, Tid.it carnalibus,
dissolutus frater laboris et disciplinae fugitans , sla- oculis angelum Domini per opposilam sibi fene-
tionem vigiliarum, sicut solebat, deserens, de choro stram -cum magnce clafilatis fulgore in niediiuiv
exiret, qualenus infirmorum matutinis quanlo bre- chori descendere, ihuribiilum ccelesti tlivmiamaie
vius posset dictis, voluptali carnis suse cubitum se refertum in ihanu ferentem : qui inde versus altare-
recollocando satisfaceret. Dominus auteni volens progrediens, tlijnificabat illud , sicut in solemnita-
ostendere sollicito priori, quam j'usto zelo movere- . tiJrus ad missam fieri solel, indeque versnsulrun.--
tuf, quantaque esset pernicies negligentise, vel po- que chorum lustravit; et moaacliis vigilantibus ci
tius contemplus et superbise fratris illius, aperuit psallentibus spiritualium aromatum".vivificum va-
oculos ejus; vidiique, fratre ipso de stallo suo se porem offerebat. Cum autem psailentes cliori ad
movente, et ante gradum altaris modicum quid in- versuni illum , Benedicamus Patrem.et Fiiium cum
clinanie, ostiumque chori egredi festinante, teterri- sancto Spiriiu pcrvenissenl, angelus Domirii per
mum dsemonem collo ejus insilientem, ipsumque (irdinem circuiens universos, jani ad fralrem, cui
nsque ad inlroitum infirmitorii miris modis gesticu- Jiaecvidere concessum fuefat pervcnerat, Tum vero
lahdo alque cachhinando, ut verbo usilato inertia- ideni ii'a!.er mira devolione pietatis succensiis,
que digno loquar, equitantem. Post modicuni vcro tanquani cum Propheta dicerel: Os meum aperui
de infirinitorio egredienlis hunieris ferus agiialor 2) el altraxi spiritum , qitia mandata lua desiderabam
rursus insiliit, et tanquam vere irrationale jumen- (Psat. cxvm), totum se extenclit, ul halitum at-
tjim capislro socordiae tractum, flagello turpissinise traheret, qiratenus iiiclihans laiidem Patri el Filio
mollitiei usque ante spondam Iectuli, in quo malo et Spiritui saiicto ferventius docantaret. Angelus
suo pausare gestiebat, niinavit. 0 qiiani felicius, vcro Domini cai'bonem ai'der,lissimum alque luci-
quamque consultius stolidum hoc jumentum pii illitis dissimum duobus digitis de thiiribuJO tollens, in os
jumenti saiictani dovotionem sccutum fnisset, quod anhelitum trahenlis projecit; qui per totum corpus
in simplicilate cordis sui dicelial Deo :Utjumentnm ejus descendens, omnia interiora ej*us suavissimo
faclus sum apud ic, et ego semper Jecum (Psai. ardore succendit: ila ut ex senteiitia dicere posset
Lxxii); quatenus sessorem potius habere meniisset ciiin propiieta ; De excelso misi! Dominus ignem in
illum qui ascendiL super occasum, ad destruendtnn ossibus meis'(Thren. i)._
peccatum ei statuendam justitiam; non eum, qui ' Itaque aruorem cavbonisdesolalorii saluljriter in eo
pro temporalis delectationis j"ucunditate, seujpi- vitia coiisumens ferre non vaiens, pallidus et exsan-
tei-nae calamitatis nexibus misevos illaqueat! De- guis in terrani corruit: indeque delalus in infirmito-
nique nullus corrigere valet eum qui timorem Dei riiim , tribus diebus ibidem sine voce et siue raotu
jieglexerit, miser ille optimi prioris quid de oo vi - lanqtiam mortuus permansit. Post triduuin vero ea-
dissetintimanlisnioniia spernens, clauslralis disci- dem hora qua raptus fueral, ad se reversus, ah oroni
pliriae vigorem , nec saltera superficie tenus leno.ie carnali corruplione q«;e animara aggravat, illo igne
cjiravit ;*scd ingrati scssoris sui morfifera consilia qno feliciler arserat, in tar.ium piirgalus est, ut
 liTI ADDIT. AD LIBROS DE YiTA S. BERNARDI. •1172
r.bsenlia quasi prsesens spirituaiibus oculis vidcrct; A tam, abluil sordes ftliarum Sion, el sangninem Jeru-
tcntationes etianv monachorum dpmus suae.-,quibus salem lavat de medio ejus spirilu judicii et spirilu
vel vigilantes vel dormienles vexabaniur, ediccrel, ardoris (Isa. iv), sicut et ipse Dominus per alium
modumque elcausas earum exponerel, ila ut multi prophetam testatur, dicens: Et mundabo sanguinem
ex fralribus purioris vitce sanGtimoniam exhorta- eorum, quem non mtindaveranl (Jdel.m); et sicut
tionibus ejus proyocati.semularentur. Dicebat prce- ilem prophela de Dohiino dicil, quia ipse erit quasi
terea, singulis quidem lioctibus, maxime aulem ignis conflans, el quasi herba futlonum : et sedebit
Dominicis et festivis, niraiain mulliludinem daeino- conflans el emiind.ans argenium, purgansque filios
iium in choro psallentium fratrum convenire, quo- Levi (Malacli. m), utinam atteridereiifii, qui in le-
rum exsecrabiie officium non erat aliud , nisi niul- vitatihuset liegligenliis atque somnolentia 11011 ti-
Eis et variis modis fratribus illudere, eorumque ment perdere dies suos. De hoc meluendo examir.e
mcni.cs ah iiiteiitione servitii Dei avertere, pigri- in quadam colleotiva legisse me meniini quod mo-
faiitibus qucque et dorraienlihus malignissimis-ap- naclnis quidam in extremis agens, antequam dece-
jilausibus ct cachinnis insultare, de dormiente ad deretraptus est in spiritu, duotusque ad Irica infer-
dorraienLeni gyrovaga pernicilate ire et redire. Ha- nalia, vidit (quod sine horrore referre non possu-
bebanl vero in capitibns suis capulia qusedam ve- mus), animas scilicet muitas verubus et contis acu-
leruiii pannorum sordidissima et nimis feleniia , iiiinatls iufixas ad vogum permaxiraum, in-modum
interius et exlerius quasi sanie scabiosorum uke- auscrum lorreri cl assari, ipsosque crudelissimos
rum perfusa, sub quibus aliscondebant larvales fa- lortores c.uin siiffialoriis aliisque ignis iustrumeriiis
cics suas, quasi limentes agnosci, venientesque B niiserarunr tormenla lotis uisibus exaggeranles. Alii
ante uhum queralibet de monachis, callidissima vero patellas et sartagines ignitas de subtus jacien-
exploratione observabant utruranam vigilaret, an tes jjonebant adipemqiie qui de ardentibus jacen-
ilormiret. Quod si dormieiilem eum reperisseut, tiiim membris fluebat diligcntissime colligeiiles,
omnem conlinuo felorem et corruplionem putridi eumdem rursus hullic-iitemet nimis ferventeni super
caputii sui in viiltuni illius exciitiebant, concla- eos, a quibus fluebat, refundebant : quam pcenam
niantesque quasi ad signum plurimi coram illo cseteris crucialibus intolerabiliorem eis esse consi-
conveniebant, el qiiandiii dormitabal, phantasraata derabat. Posthcec duclus est ad quemdam refrigerii
et iurpia soninia illi immilleutes non recedebant. locum, ttbi multitudihem animarum quasi post gra-
Sane quos vigilanies et psallentes adveriebant, a vem aliquem laborem quiescentium invenit, inter-
facie iilorum, velut a iacie ignis fugiebanl, ita ut rogalusque ab angelo duclore suo si sciret quse h;ec
halilum qtii.de ore cantaiilium , Demnque laudan- cssent, se nescire respondit. Sanctas vero angelus
tium proccdebal, ferre. nuUalenus possent. Quia dixil ei : « Hi quos vidisli ad igneni illuin pevmaxi-
ergo consummata beatitudo et felicitas nostra in mtim assari,.hOmines sunt Ordinis lUi, qiii, lioct
vita aelerna erit Dominum ac Creatorem nostrum criminalibus- peccatis se nequaquam fcedaverint,
non solum sineIabore,verumetiani cum summa vo- noii taraen, sicul monet Scriptura, servire Domiiio
luptale perpeluo laudare, antequam clatidantur in in tinrore et tremore curaruiit, non clisoiplina: cen-
morle oculi noslri, el lingua, quse ad Jaudandum suram tenere, rion quietis et silenlii paiientes esse,
Deum cveata esf in pulverem religalur, seminemus, deninue vigiliarum et orationum solemnem devotio-
liceteum labore, bonum semen servitii Dei; tempore p nein, neque laboriosam psalmodiae exseculionem
eiiim suo melenms, inenarrabili lcetilia exsulian- strenue, sicut oportet, semulari sluduerunt, sed ma-
les, sicut e oonverso hi qui nune spinas et tribulos gis curiosi, faceti, vagi, superfiui, desides, pigri,
lepidilatis et negligentise in terra carnis suse semi- soinnolenli, signis, jocis et levitatibus indulgeiiles,
nare non metuunt, igiiem etsupplicium in ullioneni monasticse professionis puritalem violare non ti-
praevaricalricis conscienticc metent, quando iidem hiuerunt. Qui postquam aequissimam jusli Judicis
' maligni spiritus iiiertise suasores torivienia punien- Dei senleniiam, in supra visis poenis, alii brevitis,
dis atrociter cumulabunt, qui nunc desides volup- ahi prolixius pro antiquitate seu qualitale exces-
laie carnis suae er.erviler victos, ad pausandttm il- suum suorum purgali ftierint, mediante gralia Dei
liccre iion cessant, Porro aucloritas libri; qui Vitce in hunc refrigerii locum inlroducuiitur : alque hie
Patriim dicilur, his quasi recenlioribus, efob posl horrenda illa supplicia pausanles, pevfectionem
hoc, ut videtur, minusauthenlicis revelationibus, beatudinis suse cum patier.tia prsc.stolanlur. t Luce
in firmamentum et, astipulationem veritalis noii ergo conslat clarius, i'evelaiion_es hujiisniodi per
immerilo assumitur. Ibi enim invenitur Scriplum divinse pietalis dispensalioiiem taiito magis crebre-
quia, cum malignus spiritus cuidam sanctorum scere, quanto magis flnis mundi appropinquat, ut
Palruiii dixisset, se cuhi cornpliribus suis vigiliis quoniam abiindante iniquilate efnegligentia" refri-
fralrum frequenter inleresse, Illeque Dominum gescit cliaritas multorum, lanto eleoti Dei per hoc
orasset, ut sibi vcriialem hujtisrei pandere digiia- ineenlivum cbariiatis haber.tes, incalescanL animis,
relur, veniensqiie ad colleciam fralrum., vidisset '•juanto is in proxirao venturus esse putatur, cujus
dceiuones velut iiithiopes pef tolam ecclesiam dis- ,.l faciem tolitis boni prsecedit egestas. Quid vCro per
currentes, atque universa quae fratres orantes et hoc nobis innuitur, quod prcedictus frater vidil l;;r-
psallenies in cordibus suis versabanl, per phanta- tareos focarios adipem diligeriliuscollectum, super
sias in oculis suis figiirantes, sicut poslnlodum ex eos a quibus siillabat in auginentum supplicii re-
confessipnibus singuloi-ura paluit, aniniadversum ' fundere, nisi hoc quod quanlo quis contra profes-
esse vanas, etperversas cogilaLionesinortiferasque sionem suam in hac vita sibi pepercit, voluptati
delectatlones, quas fratres in hora divini servitii carnis suse per inordinatce quietis pingtiedineni sa-
patiuntur, dccmonum suggestionibus fievi. Quapvo- tisfaciendo, tantura in aliera vila- iocis purgaiorils
pter in spiritu contrito et corde humiliato v;ecesse deputafus suppliciorum soivere cogelur? Sic nempe
est exclaniare cum Psaliisista : Ne tradas, Domine, de purpurata ii!a meretrice, quse calice Carnalram
besliis animas confttentes libi; et animaspauperum voluplalum, et vino scecularis jjonipse inebriat om-
luorum ne obliviscaris in finem (Psal. LXXIII), r.em terram, Doniiiius per Prophetam dicit : Quan-
tumgtcrificavit sc, el in-de!ic-iis.fmi, lanium date iiii
CAPUT XIX. lormenlum et lucium (Apoc. xvni).
Be periculo religiosorum molliler in liac vila viven- Quocirca ad vooem tonltrui. hujus evigilemii.s,
lium. fratres, elinlenlis animis audiamus quidetiam in-
ter nioiiach-os perfectissinius, ot inlcr Patres reve-
Quam vero metueiidmu et tremenaum ss! exarnen rendissimus, Pater noster B. Eernardus, dc qnuii-
fgiiis .purgalorii, uhi Pominus, seciindunv Proplie- dianjs isiis et vali.lc perriiciofeis segligentiis uoslris
 *I73 EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. V. ii74
sentiat, qui in sermone(45), quenr de vita et moribsis A . CAPUT XX.
beat.fi memorije Iluinberti quonilam prioris Clara:- De
vallis feoit, cum fratres ad semiilandam conversatio- periculo eorum , qui in servitio Dei lascive vel
nis ej"uspuritatem hortaretur, inter cselera sic ail: plausibiiiter cantare prmsumunt.
« De reliquo, fratres, dico vobis, quia si sequere- Eece vero dum considero qualiter vir propheticus
mini vestigia ejus, non tam facile in vanis cogita- miserrimam eln.imis. superstitiosara quorumdam te-
lionibus el otiosis sermonibus, in jocis el scurriliia- naciam reprehendit dicens : « Non parcenles voci-
tibus laberemini, nam in his multum perdilis, ct de bus, nou remissis vocibus muliebre quiddam halba
viia vestra et de teropoi-evestro. Volat irrevocabile de nare sonantes (45) : s occurril inemoria; lerribi-
lempus, et dum vos creditis cavei-e pcenam istam lis casus, quem reJerente viro venerabili aiihate
niinimam, incurriiis ampliorem. IUud enim scitote Morimuiidi, cuidam talium accidisse cognovimus:
quia post haiic vitam in locis purgatoriis centupli- Sunt namque nonnulli, quibus etsi largissime fcene-
ciler, quse hic neglecla fuerint, reddentur, usqtie ret Dominus instrumenta laudis suse, ipsi tamen
ad novissimum quadrantem. Seio ego quia durum parcissime foenerant Domino, prompli niagis de
est homini dissoluto ajipreheridere discipUnam, vev- eisdem inslrumenlis quserere gloriam hominum.
boso silentium pati, vagari -solito stabilem perma- quam gloriam Dei, et cum parcentes vocibus quoti-
nere; sed durius el mullo duiius erit futuras illas dianum psalniorum ct hymnorum cursum prorsus-
molestias tolerare. » Porro quam timoralos, quam negliganl, ne forte acumen vocuni retuhdalur,' si
alacres, quamque sollicitos hos in exsequendis di- tempus et opportuniias gloriandi in seel in vocibus
vinis laudibus esse oporteat, non solum ut Domini B 1 suis aniserit, continuo validos, gnaros et expeditos
ol Crealoris noslri gratiam coiisequamur, verum- se ad cantandum , el in excelsum voces tollendas,
ctiaro ut lnalignorum spirituum inextricabiles falla- esse deinoiisfrarit. Dicebat ergo prsefatus abbas,
cias evadere valeamus, idera venerabilis Paler in fuisse monaohiim quemdam in uno de ccenobiis
sermone super Carrlrca canticormn quadragesimo Cisterciensis Ordinis, qui.dono. nobilissimse vocis
ociavo docet, ita dicens : « Ex Regula namque no- exsultans, vigorem ejusin comniiinvlabore servilii
stra nihrl operi Dei prseponere Iicet. Quoquidem Dei expendere dedignabatur, sed magis propriam
iiomine laudiim solerania (44), quce Deo in oratorio gloriain captans festiva quseque responsoria, quse
quotidie persoivunliir, Paler ideo Benedictus voluit pro singulari privilegio vo<is suse ipsi assignaban-
appellare, ut ex hoc claiius appareret qtiam nos tur, Isetus, sed non_timoratus; hilaris, sed miiiime
operi illi vellet esse intentos. Unde vos moneo, di- devotus, solemiiizando cantabat. Factura est autem
lectissimi, pure senrper ac sfvenue divinis interesse in quadam feslivitate Domini, ut in omnibus, qui
Jaudibus. Slrenue quidcm, ut sieut reverenter, ita eoiiimuuiler a conventu fratrura ad laudem Dei de-
et alacriter Domino assistalis,'non pigri, non osci- cantabantur, velul liiutus et elinguis staret, ul ver-
tantes, non parcentes vocibus, non praecidentes sum responsorii sui non plane in gravibus, sed in
veiba dimidia, non integra transiUeiiles, non fractis acutis, vel potius in acutissimis, vocem quatiendo
ei remissis vocibus muliehre quiddam balba de nare modulosqiie tinnulos flexibilitate vocis formando',
sonanles; sed virili, ut dignum est, et sonitu et solila Iascivia deeantaret. Quo finito, ul a quo mer-
affectu voces S. Spirilus depromenies. Pure vero, ces jidiculosi canlus speranda esset, intelligerel,
ut nil aliud dum psallilis , quaro quod psalliiis , Q ( ' tam ipso quani cceteris qui circa eum erant videh-ii--
cogitetis. Nec solas dico vitandas cogitaliones bus et aiidieiitibus, apparuif dseinunciilusin modum.
vanaset otiosas, vitandse sunt et illce, illa duntaxat pueriii iElhiopis teter et fuscus, qui manibus im-
hora, et illo loco, quas ofllciales fratres pro eoni- puris plausum faciens, et miro modo cachinnans, ex--
miini necessilale, quasi necessario admittere com- clamavil dicens : « 0, o bene, valde bene cantavit,
pelluntur. Sed ne illa quideni profecto recipere optime cantalum est. J Noverit ergo quicunque
tunc consiilueiim, quse forte paulo anle in clatistro giatiam jucunda; vocis a Deo accepit, horribile ma-
sedentes in codicibvis legeratis : qualia et nunc me lura esse inde dcemonum malitiam pascere, lascive
viva voce disserente, ex hpe atidilorio Spiritus et plausibiliter cantando, uinie Deuni honorare de-
sancti recenlia reportatis. Salubria stint, sed liri- huerat, devole e.t humiliter jubilando : ideoquc
nime illa salubriter inter psallendum revolvitis.. srimmopere lii.tendiim est qtiateiius secundum me-
Spiriliis enim s.inctus illa hora gralum non recipit, di.ocritatem quam nobjs sarrctus Ordo ivosler prse-
ijtiidquid aliud quam debes, negleclo quod debes, scribit, nec IIOJJ et secundum auctoritatem, qua
obluleris. t -Ilaec quidem bealus Rernardus. Quid, Regiila quam prpfessi sum.us, nos instruit, et sin-
1'ngo,de perversis et noxiis cogitationibus Illa liora guli specialiier, et omnes.in comihune pariler, cuni
ct illo loo.o eogilantibus nobis est sentiendum, si gravilale, cum timore et tremore, alque cum hiirai-
non modo vanas et inuliles, soci ipsas quoque r;e- liiale psallamus et cantemusDeo nostro. Gerte irouia
cesuarias inter psallendum vitari debere Pater diabolica;iiequitiffi, vel maxime, vcl sola ruborem et
sanctiis censuit? Hic plane, hie cordium nostrorum - suffusionem vultus nobis inculere, atquead cautelam
instabililas deprehensa, seeundum Projihetam con- f" nostri nos excitare poterat; sed quonianidura corda
fuiiditiir, sieut confunditur fur, quando deprehen- hominiim plus revercnlur testinionium spiriLus ve-
ditur, ita ut etiam perfectiores quique cum lucfii et rilatis, quam siibsannationem spiritus fallacis, quid
gemitu cordis necesse habeant dicere Deo : Non eliaiii nostris lemporibus eximiae religionis et spe-
inlres in judicium cum ser.visiuis, Domine; qiiia non cialis abslinentise sancta qucedam virgo, de hac
justiftcabitur in conspectu tuo omnis vivens (Psai. lascivia cantus divjna revclalione instructa prodi-
CXLII).Sed aliud, invo valde aliud esl, per infiriiii- derit, non taceliiiinis. Cum enim domnus abbas
taiem moiialis natura; ab intentione psalmodise Cisferciensis, quiest pater patriarchalis totius san-
Eientem interdum avolare, atuue aliud per inertise cti OrdhiisnO-Stri,ad eam gratia visitalionis aliqtiarrdo
desidiam perversis et noxiis cogiialionibus nullo venissct, inler dulcia acternaevitae colloquia, cuepit
menlis vigore reiuclari : ideoque sicut dispar est abbas altenlius rogare quatenus eadeni Dei famula
causa venialiler delinqiicntium graviterque peccan- divinitus sibi rev.elari dcposoerel quid in Ordihe
tiiim, ita dispar erit et sententia j)ro meritis digna Cisterciensi puritati verse religionis magis contra-^
ritiin per rregiigentiara irrepsisset. Illa vero post
recipientiiiin.
acceptas inducias, fusasque ad Domiiium preces,
iia respondil: t. Seiatis, domine Patcr, fria esse in
Oj'diiie vcsiro, qua; specialiter oculos summns ma,-.
(45) Exstal p.ost scrniones de S. Andrea. . (45) S. Rcniar., serm. 47 iii Cr-utie
(41) .Uabetijrnuiic Jilc l_oi'ijssc-rmone47 in Cant,
5175 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. ll"f>
jeslatis-offciidiint, muliiplicatio scilicet agrorum, A illustrior redderelur; quam dislriclce sentenlise pro
superfluitas aedifieiorumatque lascivia vocum. Qua- lioc reatu suo moriens addiclus sit, Dominuseidetii
propter omnes qui ad sacrum Ordinem cleri asciti, successori niintis canonice adeptce dignilatis de
judicio sanctao Ecclesice psallendi et cantandi ofli- monstrare dignatus est.
cium sortiti sunt, si medioCiitatis, gravitatis ct bu- Erat namque in eodem monaslerio locus quidam
niililatis nielas excedant, noverint screcle quidem amosnus, et ad refrigeranduin accommodus, atqiie
oflerre, sed nequaquam recte dividere, timeantqiie in ipso loco fons pcrspicuis fliientis levi- murmure
necesse est comminaiioiiem Domini per prophclam scatiiriens : qui per ci'epidinem alveoli sui luxurian-
dicentis : Solemnilates veslras odivil anima mea tibus herbis jueundus, tam vivacilale sui quam etiani
(lsai. i), quoniam cum deridenl hostes Sabbata lierbarum gratiosa vividilale animas el oculos acce-
vestra , nullomodo acceptare digiiaiur oinnipoteiis denlium mulcebat. IIunc Ioctim defunctns abbas,
Deus <[i:odsubsannat inimictis. diiiii vilales adliuc carpeict atiras, refrigerandi gra-
L.r..i<JI AAi. tia frequentare solebal, ibicjue animuni mordaciura
curarum aestibus defaligatum i'e!axans, tanlo libe-
De periculo pralaiorv.m parer.lcs mcs carnalitcf- rius , quanto secrelius evaporare sinebal. Cujus
diligentium. relaxalioiiis consuetudinem succcssor ipsius eodem-
Apostolus de iis, qui stnnnri Patrisfamilias vicem modo teneredecernens, locum frequentabat el ipse,
gerurri in terris, qtiiqtie dispensatores mysteriorum magis, ut reor, proclivis ad comraoda carnis, quce
Dci in Ecclesia conslituli siint, loqucns : Hic, in- iii prcedecessore suo viderat, sectanda, quam si vir-
quit, jam quwrilur inter dispensatcres, ut fidelisquis Q lutis alicujus specimen, a conversalioiie ipsius
inveniatur (I Cor. iv). Hoc sciiitinium, hanc discus- exonipli gralia trahere poluisset. Una vero diertim
sionera, qtiidam hen! minus formidantes, si forte cum, solito more,. ad j)raedietum locum accedcrei,
per divinam graliam in partem sollicitudinis vo- atidivit quasi de fundo fontis vocem lacrymabiliter
cantur, conlinuo se ad pleniludinem honoris as- plangentis, et, heu! heu ! me misertim, ihgeminan-
sumptos osse gioriantur; et in praelalionenon solum tis. Territus vero vehementer et consternatus, ubi
quse sua sunt, non Jesu Ghrisli, verumcliam ea quje propius accessit, diligentius atiscultans , hanc esse
consanguirieorum suorum sunt, omni sollicitudine prsedecessoris sui defuncti abbatis vocein, ex olim
qucerunt, et pro corum cxaltatione patrimonium nota sibi qualilate vocis ipsius, recognovit. Tunv
crucifixi Domini, bona videlicet Ecclosice, quae se vero trementibus pi'aestupore labiis quacrcr.ti quis-
in promolione sua sacramento praesiito congrcgata nam csset qui illic ila plangeret, eadem vcx quasi
servare voverunt, profligare el dilapidare non ve- de sub aquis respor.dil, dicens : « Ego sum ille con-
rentur. Adhuc autem, qutid gravius esl, si aliquos sanguiiiejis tuus quondam abbas, nunc aulera mise-
nepofiilorum suorum ad hoc erudiendo et infor- rabilis spiriius, cui tu ad mullani confusionem et
mando provexerinl, ut alicujus muneris funclione infelicilatem meam in regimine monasterii huius
"Iluslrari posse videantur, carnis magis et sangui- successisti. J Interfogatus cur ita plangerel, « qtiia
iiis afleclione attracli, quam proximorum ulilitati ardeo, inquit. i Rursus interrogalus quare arderel,
eonsulentes, successores eos sibi de.signant, omnia cum reJigiosa viia ipsius, quam in corpore gesseral,
cernentis Dei j*udicium nec in- ipsa terribili hora requiem magis quam tornienla meruisse viderelur.
oxitus sui reeogitantes. Qtiapropter qualiler omni- r « Tu, inquii, incendii mei causa es. s El ait ab-
potensDeus, qui glovificantes se glorificat, et con- bas : « Ego quare, vei quomodo? — Quia, inquit,
temneiiles se reddit inglorios , unius talium inlole- fratribus, quihus indignus praeeram, personain ani-
rabiles cruciaius, quibus post niortem earnis ad- marum siiarum saluti proficuam quaerentibus , et
diclusest, ad correclionem vivciilium dcmonstrare mihi posl Deuin vota et consilia sua commillenii-
voluil, memorabimus, si forte exaspcraiores Do- bus, heu! aliinilalis, qua mihi junctuseras, leno-
mini haeo audientes, et lalia pali pertimescant, et cinio csecatus, non secnndtim limorem Dei, sed se-
ab iiiordinato amoreparentuni, severitatem ultionis cuiiduni propriae voluntalis insipienliam, cousilium'
prae oculis habeiites, quiescant. Abbas cujusdam dedi, ut le ad apicem huj'us dignilalis pmvehcrent.
o.oenobii monachum quemdam nepolem suum a Idcirco juslo Dei judicioin hoc aquse elemento cru-
puero nutrierat, ct usque ad speotabiles mores ciatibus addiolus ardeo, liqucsco, deficio; et in ni-
provexcrat. Conligit vero ul idem abbas, extrema3 hihtm pene redaolus, ad eadem tornienla .rursus
sortisarticulo sibi imminente, viam universaecarnis loleranda, restauror. Quod si ceriius j;robare vis,
ingressurus esset. Fratribus ilaque, quos sub cura non esse frivola quae audis, facafferri candeiabrum
sua habuerat, dcslilulionem suam lugentibus (fue- a3neum, et lerrla submissione in aquam mitli. 1Y103.
rat eninvvir jirudens etprovidus) cum de substitu- praecipienteabbale allatum est candelabrum aeneuni,
tione alterius tractarelur, diversis diversa scntien- el sensim in aquam niissum, stupendo miraculo ita
tibus, ne forte ex studiis partium res in contentio- a faciefrigidae illius, ut videbatur, aquaeliquefacliiin
nem veniret, communi consensu decretum est, esl, sicut fluit cera a facie. ignis, vel sicut fugatui
quateniis vota el consilia sua ipsi tanqtianv patri ^, nebula a facie solis. Quanla ergo severitate censura
spirifuali cominitterent, qui oonscicntias et merita justi judicii Dei damnabit eos qui parehtes-suos-de
singulorunv plenius nosset; et quem ille sibi suc- pecuniis vel possessicnibus Ecclesiarum. sibi com,-
cessorem voce depromeret, hune absque refraga- missarum divites et inclylos faciunt, si. sic pur.ifi
tione unanimiler in abbatem eligerenl. Sed heu! meruit, qui personam forlasse salis idpiieam, ad
qjiam (enere necessitudini parenlum suorum adstri- officii spiritualis eminentiam, sanguinis niagis
cii sunt, quos ab amore mundi charitafis ardor quam charitatis infiiitu provehereprsesumpsil?
nondum perfecte separavit. Cum enim praedictus Ilsec ilaque, de periculis quoriir.ilibet viiiorum,
abbas in il!a liora tremerida exitus sui memorari seu negligeutiarum aliquandiu ]am traclavimus ex
debuisset juslilisc Dei solitis , et pure seouiidum occasione relatioriis bcaice uiemorise D. Gerardi
Deura piiram sibi exhibentibus obedienliam cons.i- Clarsuvallis abbaiis, qi:i de perio.tilo assidtte jtiran-
lere, carnis et sanguinis affectione male illeclus, lium fratrcs suos admovere studuit, ad exhortatio-
antefatum nepoiera suum fratribus iilis designavit, nem legentium summalira perstriugere curayimus,
Jicens euni bene esse religiosum , el in exteriori- scientes, sirapiicium fratrum animos cxenipJa j;!us
bus negoths providum et consideralum. Quo.dlicet movere quam vorba, quoniam devota niens, qusa ex
ex parte verum fuissct, quia tamen nequaquam sin- lectione spiritualis compunctionis fervorem magis
cera inlentione, fratrtini videlicet ulilifatibus con- quam inflantis scienlise erudilionem quoerit, durn
sulendo, tale consilium dederat; sed quantum ex facli memoriam versniido atque reversando, quasi
pcena qua? subsecuta est, intelligi datur, magis eo maiiucogitationis langendo palpat, ad aniorem viriu-
intuilu, ul parenlcla ipsius riepolis sui promblione tum, horroreraqiie viiiorum anrplius ex ea accehdi-
 1177 EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. VI. U7S
tcir, quam si deceni millia sententiaruni chartulis A ad pRdificalionemraulloruni texitur, compelenti eOri
exarata trahscurreret; IIoc igiliir quasi gi'andi fe- chisione teniiine.tuf. Nam'ol rivuliis secus prata
nore absoluti, ad Claramvallem nostram, de qua fluens cerlis venarum meatihus derivatus, arentia
cum Isaac ad medilaridum in agro diversorum quseque impniguat, niarcescenlia gramina revires-
Christi Domini nostri magnalium egressi fueramus, cere facit, deiiiumque universis sufllcienter irriga-
revertamur : sicque tandem narrationis nostrae se- tis sese iu se recolligens, proprioque alveolo resii-
riesy qtise de venerabilium Palriim religiosa con- tutus, legi.timi cursus vivacilate prolabitur.
versatione pretiosaque in conspectu Doraini morle

DISTtNCTIO SEXTA.

Yraria continens de sacramenlo altaris et confessionis, de animabus defanctorum , c-t aiia

quaedam.

CAPUT PRIMU.M. B nistrabat; landemque Iaboi'iosaepralationis spllici-

ludini seniles suhducens, Rachelis quaiue
De incauta coniemplatione cujusdam monachi Clarm- sterilius, tantobUinerps coiittiberiiium Lice licel
de jucundius
valtis,ei periculo contemplalivorum. fecundis sed tainerr valde periculosis praetulit ahi-
Dominus ad bealum Job de mulliplici caUidilale plexibus. Ad siiam itaque ClaramvaUem reversus,
aiiliqui hosiis suh specie Leviatlian loquens, Nervi, ac vehil haud degener pullus nidulo proprio resli-
inquit, iesliculorum ejus perplexi sunl (ilobXL): om- ItiLtis, quolidianK conversalionis SUKdiscussione
jiem videUcet iiomiiiem manifestius inslruens, sub- motuset aflectiones cordis dudum praelalionis occa-
lilissimarum deceptionum ejus inexlricabiles nexus sione quaquyversum sparsas ad sc recolligebal,-
-neininem absque gratise suceadjutorio evadere posse. exemploque saiiotissimi Patris sui Benedicti hahi-
Verum, si curiclis qui Chrisliana professione cen- tavil secum. Spiritualihus autein studiis inlenius.
sentuf, et ad ccelestem gloriam , de qua superbus et a strepilu garrulce ocCupatiouis peuitus seque-
Satarias cum angelis suis cecidit, duce humililale sfra.tus, oralioni, leClioni, compuivctioni sacraeque
.uittiivtur conscendere, summopere considerandura meditationi operam dabat, sciens adversus virulen-
est ilhid Apostoli : Videte quomodo caule ambuleiis, tas stiggesiiones mundialispompse, c.irnalisque ille-
quoniiim dies inaliswit (Ephes.y); el illud: Ne circum- cehroe, ellicaciiis his lion osse aiilidotura. Porro
veniamura Salana: ipse enimSulanas transftguralse coiitinuce medilaiionis assiduilateprovpcatus, suavi-
•htangehan lucis(IICor.u). Quanta putamus soilici- tateqne illectiis, coepil jaiti sanota; conteinplatiouis
tudine vigilandum esi iis, qui sacratioris vilse-desi- subtiiitale divina quccque mysteria seniiari, seru-
derio in coenobiis Domino miiitare, et conlra spiri- C tando jucuiidari, exsultansin j'ubilo cordis, diccns-
tiiales nequilias spiritualibus armis dimicare propo- que curaPsaimislaDoininO: Mirdbiiialcslimonta lua,
suerunl? Falhtntur nerope, stolidissimoque orrore Domine, ideo scrutata est ea anima mca (Pcat.
raptantur, qui ssecularis molae tumultuosa negotia cxvui.) Q;iia vero salutarem hostiarn per qiiain re-
-fantum, ct iion etiam coenobialis lecti quiela silen- dempti et reconciliati sumus Deo Patri cuin-fniciii
tiairisidiis iuiinici pateie arbitranlur, cum tanlo boiiorum operiira sediilus immolabat, aliitudinem
subtiiiores laqueos tend.ere soleat callidus hoslis, iraperscruiabilis hujus raysterii lanto dulcius con-
quanlo qiiis aliius scalaiii virttilaiii scandere, at<|iie lemplando ruminabat, qiianlo id freqiienlius altissi-
rie hujns mundi naufragio hiidum se evasisse conli- mam Dominicae passionis liuiiiiiilalem repraesen-
dit. Quapropler. gravissimara iinius viri spirittialis tando iterabat. Sed o utinam, sicut pitis, ila etiasn
tentationeni, quam in otiosilenlii sui indiscrete con- caulus el timoratus conlemplalor esse cui'asset,
"templando incnrrit, al cautelam conteraplativorum praVsertimin tam mira profur.dilate lanlonim roys-
propoiieiiius, qiiatentis ii.qui ferventiori studio Ie- leiiorum, ubi omne rationis humanae defieit argu-
oiionl incumbenles diversas memorise sentenlias inenfum, solumque sacrse fidei consulitur oracujum.
. commendant, atque ex eis primo quidem medit.a- Nam cum admirando pensarel, el pensai)do| adroira-
lionis, dehinc etiam contemplationis oculum exa- retur quonammodo panis et vinuin, quse in altari
cuunt, semper illius senlenli;e memores : Qui scru- proponuiitur, mediante virtute Dei in verum corpus
latorest majestalis, opprimctur a gloria (Prov. xxv), et veium sanguinemJesu Christi Domini et Redenv-
magis in timore scinclsehumilitatis se utiliter depri- ptorisnostri transsuhstantiaretur, plusquam opor-
-'manl,-quam in Itice periculosse conlehiplaliohis r, tehal scrutabunaus, ralionisque oculo insolenliiis
ptiefilrter .volare praesumant. innixus, sacrum lnysterium arcano fitlei coramissum
Erat in Glaiavalleseuior qiiidam purissimcc reli- raiionis leineritate discutcre prsesuinptuose lenia-
gionis, qucesub venerahili Patre npstro B. Bernardo bal. Caeterum, sicut lesl.alurB. Bernardus, ratio,si
in eadem sancla domo niiiJtis etiam simplicioribus quod fidei est, tentel irrumpere, efiractrix judica-
gratiam perfeeiionis contulil, slreiiutisiaiitator ef- tur (IS), et B. Grogorius dicit fidemnon habereme-
fectus, etin quotidiano virtutum exercilio deyotus, ritum, cui huinana ratio praebet experimer.tu.m(47).
qui ob sapienlice suaa gravitatem, consilii matuiita- Eiihiivero praefalus sehior minus considerans sa-
lera exiiniseque conversalioiiis sanctiLaiem , non pientis consiUum quimelinvenientem parcius edere
lantuhi sibi soli, sed et aliis qiioque.prodesse posse suadet, neforle satialum evoraere conliiigat (Prov.
judicatus, Fusniacensis Ecclesise, qiice esl una de xxv); Apostoluni efiam monentem, non piiis sajvei-e
digniorihus et magis religione conspicuis fiiiabiis quam oportet, sed sapere ad sobriet-atem(_Roi». xu);
Clar_Bvailis,abbas eonsiitutus est. Positus ergo in dum sacri raysterii dulcedinem, ipsis, ut reor,angeli-
lionorc, ipsiusque honoris pondus assidue pensans cis spiritibJ!s"lmperscrulabilem,avidiusrimatur, sum-
ne_ secundum Prophetam, periculum honoris non mavmajestalidebitami-everentiam nonexhibens, im-
inleIlige>'et(P5«/.XLyrrr),pastoraIisoDiciidignitatein, pegit in lapidem offensionis, elDoniinusiniradeelina-
humiJrtate, quai sprritualem virum decebat, admi- vita servo suo. Ubi vero spiritus honus, velpotius

(48) Bemard. epist. 190, et alibi. (47) Grcg., Jiom. 26, in Evang.
 {'.79 ABDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1180
spiritus bonitas lueis siiceradios suhlraxit, malignus 1V cuni eiim reduxerunt; si forle officiosa charitale ip-
exleni|)lo spiritus malitiaesuae tenebras ingessit, va- soriim recrealtis aliquod eraoluracnlum calaniaiatis
riis cogiialionibus animam jam liulanteni exagilans suse caperet, ot de anguslia tentalionis, qua vehe-
rationeniqiic fluctuanteni pessimo dubietatis spirilu hieiiier urgehatur, respirarcl. "Yenim, quia sicut ele-
qualiens. Nempe dum quod fidei certissime conslat, ganter poeta canit:
iiiorlalilatis suacteuebras dissimulans, quasi revelata Coiium non animummutal,qui irans marecurril,
facie speculari pracsumeret, justoDei omiiipolehlis
judicio de certitudine fidei cecidit in opinionis am- (Hor.AT.Epist. i, ep. II, vers. 27.).
biguum, ila ut quodralionecomprehendere non po- et sicul Sapieus perhibet, quoniam, Nemo corriyete
Urai, impossibile csse prsesumplione cceoatus sesti- valet, qucm Deus despexerit (Ecclc. vn), nec lwi
niarcl. Est enim, sicut eleganlissime definil Aposio- mulatio, nec fralrum illorum lavorabilis exhorlatio,
Tus, ftdes sperandarum subslanlia rerum, argumen- lerilalionis aculeum de picecordiis senis illius evel-
lum non apparcnlium (Hcbr. xi). Quod enim videt lcre poluerunl, quia iiondura venerat temptis mise-
qv.is, quid speral (Rom. vm). Si autem quod in hac rendi ejus, sed lcmerarhe praesuinplioni durior
niorialitatis valle, in hocpecoali el inorlis corpore vi- adhuc inslabat cruciatus. Itaqiie usijue ad ullimiim
dcre non possunms, perpatienliain exspectaie j"uhe- pene terminum vilae suse in lioc frixorio blasphemse
niur, ul in ;eternse claritalis palria in nobis com- dubielaiis confrixtis, et lanquara aururo in camino
plealurubi eiitDeus omnia in omnibus : compesca- triliulationis probatus atque purgalus, tandem, mi-
luiis oculos cordis a vilio inquietaeciiriosilatis, quo- seranteDomino, lunien fidei plenissiuicrecepil, lanlo
niam, sicut lestatur Sapiens, Ilwreditas ad qitam r, 1 uliqiie humilius de cselero oredulilatis stabililatem
prsepropcre feslinalur in principio, in novissimis be- relinens, alque ab iiiquictudine illiciti scrulinii con-
nedictione carebit (Prov. xx). templalionis oculum i-elraliens, quanto Deum s:;-
Igitur iibiprimum iiicaulus ille contemjilalor hoc pei'bis resistere, prsesuniploresque reprimere, pro-
dubietalis inalum clandestinis anima: suae nioiibus jjriaecalamilatis experimenlo didiceral (49). Quisqtiis
irrepere deprehendil, totus intremuit, nisusque vi- ergo claustralibus disciplinis subditus, Mariseotium
goremeviiis lenebras diaiiolicse versulise disculere, Domino largiente sorlilus est, si callensingeniodivi-
non poluit. Non enim sicut liberuin esl inquictce nam paginara scrulari dulce habet, necesse esl ut
voluntati sponlanea deliberaiione in foveam se pr.c- semjicr meiiiinerit se discipulum esse, non magi-
cipilem j'acere, ita etiam liberum liabet propria vir- stvum,ne forte ingenii sui stibtilitale provocalus, si-
lutevel induslria de fovea consccndere. Gubevnacuio gnaculo fidei signala malo suo tenlel irrumpere: vel
ilaque fidei procelloso prcesuniplionis spiritu vio- lemere quidqiiain discutereprxsuinat,quod obfeve-
lenler evulso, navis conscienticeiiiiserabilis hominis renliani profundilatemque mysteriorum Dei, indis-
validissirais perniciosarum cogitationum fluctibus cussuin vigilantissinia sanclorum Pairum prseteriit
qualiebatur, malignis spiiilibus cunctis ncqiiilise solertia.
suae dolis ad id nilenlibus, ut quem de ccrliludine CAPUT II.
fidei violenter pciiurbaverant, et am de dubietalis
• nubilo in assertionis blasphemse densissimas tene- De excellenlia fidei sacramenlorum corporis Clirisli
bras praecipitarent, ut videlicel exeinploBerengarii, et sanguinis, et de discrelione contemplationum.
qui priraus impiae hujus b;ei'eseos invenloret defen- r^* Sane quantumdistet inlcr scrulinium quod parit
sor exslitit, senlirel et dicerel panem et vinum quas curiosilas, et speculatiohcra quam gignit pietas, in-
in altari proponunlur, posl consecrationem veruni ter cohteinjilalioiiem quain in fidei simpUcilate con-
corpus el verum sanguinem Christi nequaquam esse. scienliseque puritale parlurit humilis devolio, et
Verum omnipotens et misericors Deus, qui servum lheditalioncs qusedesceirdiint ex pr_csumplionis.su-
suum angelo Satanae ad colaphiz.andum tradiderat, percilio, Iucidius adlntc deolarabinius, quatenussic-
ut disceret praesumptuosusnon esse, quemquesum- ut terruimus in spiritu suo prsesuraptuosos, ita
mum cognilionis gradum, qui soli beatcevitae debe- lhulceamus in spiritu Dei humiles et devolos. Certe
tur, in hac niisera vita ctin hae carne peccali in- prsecipuus el niaxiinus illc contemplalor, a quo in
solentius rimantem, eliam de fidci slabililate cor- Clarissima valletothis devotionis et conlemplalionis
ruere pcrmiserat : de periculosa tamen dubietatis religio suinpsit exordium, bealum dico Bernardum,
rupe pendentem, in hsereticse pravilatis baralhrum qui copiose in scriplis suis disseiit quam fugienda
praecipitari passus non esl. Ibat ergo miserabililer sit pra^sumplitosaeconteinplationis tenieritas, .juania
marcescens et contabesccns in scmetipso, prse an- revereniia sacro fidei arcano subdenda sit huraanse
gustia spiritus el violeniia leiilalionrs, sacrisque rationis infirrnilas, quodam loco satis evidenter in-
mysteriis, quae antea devolisshne celebrabat, ap- dicat, ita dicens (50) : Fidenter loquor, Trinilalem
proximare non audens, alroci huic passioni se me- sanclam quam non inielligo, credo. Quid hoc verbo
rito praesumptionis suse addiclum esse gcmebat. abbreviato sanius ad fidcm, siraplicius ad merituni,
Miro viamquc modo errorem suum recognoscebal quid fidelius ad devotionem ? Porro eamdem fidei
et dolebat, nec lamen ipsius erroris nubilum discu- simplicilatem, quamhic de sancta Trinitate paucis
tere poterat, el sieut de B. Maria Magdalena, sanclus " vcrbis comprehendit, eiiam de sacramento altaris
ait papa Grcgovius: « Amabatel dubilabat, qiianto- se firmissime tenere, non solum verbis, sed et mi-
que prioris devotionis suse sinceritatem recorda- rabiliumoperum palrationc, magnificedemonslravii.
batur, lanto perversae opinionis suae csp.citatem Ciini intrasset aliquando jiarles llaliae, et propier
plangendo detestabalur (48). » Augebalur in dics effieacissimamgratiam, quamineffugandis spirilihus
perniciosac htijus tenialionis calaraitas, ncc solum iraiiiuiidis hahebat, fama virtulum ejus ubiquecla-
inleriorem, scd et ipsum quoque liominem ejus ex- rescerel, femiiiam quamdam atrocissimo dsemone
teriorem occupabat, itaut, deliciente pariter vigore niulto tempore possessam, oblatara silji inecclesiam
nientis et robore corporis, in iiifirmiloiio frequenter introdiici praecepit, nimirum sciens eanv non lam
pausare, necessilatemque siiam, quomodo poterat, facile ut cseteros posse curari. Ipse vero ad allare
transigere eogeretur. Audieutes autem spirituales : acoedCns, sancla missarum soieinnia ceJebravit, per-
quondam filii ejus, fratres videlicel Fusniaccnsos, dul- actaque ex more sacrorum munerum consecralione,
cissimum quondam Pairein sjium tali moerore et corpus Dominicum super patenam posuit, atque sti-
affliciioiie oppressum, veneviml adetim, hlandisques per caput mulicris spurcissima coiluvione nialigni
precibus persuasum cum multa reverentia Fusuia- spiritus fccdum el liorridum tenult, a adest, inquions,
(48) Greg. hom. 25 in Evang. fidem, quein quia vincere non jiolero.t angebatur
(49) Reginahlo non est ascribendura pcccalum aj-iinio, reuin se eriminis scrupulosius
" iiidicans
infidciilalis, sed soium niofus iuvoluntariu-s contra (50) Lib. ii, c. 5. -'
I18i EXORDIUMMAGKUMCISTERC. — DIST. VI. 1182
inique, jticlex tiiiis, et catera, qusein !ibro vitosejus A sed beatss naturce in beatilulidinis "gioria oonsors
contirrenttir : sicque tarlaricuin Cerberum, quem eflicialur! Caeteriimhaec altissiina Deimagualia.quag
consiietudinaria precum facilitale fugai'e non pote- ineffabili.dignalione gratiae suse miseris mortaiihus
rat; fideet virtufe divinorum sacramenlorum polen- largitur, fidei quidera manifcsta sunt, rationi vero
lerejecit. Quadam eliam vice dum coniitem Pi- cseca: et propterea credere hscc, pietalisest; discu-
otavise scliismati Petri Leonis obstinatius faven- tere, temeritatis; nosse, vita et vita ceterna est.
tem, dominoquepapselriiioociitio stibdi recusanlem, Nomie tii.i videtur adniirandus iste sanotus cura
nullis moniiis, iuillisve exhortationihus ad huniili- sanctoseneSimeoneinprofjinditatemysleiiimajesta-
tatis fastigiuiu, Calholicccque Ecclesiseunitatem.re- tis celsiludinem nonsolnm agnoscere," sedetiani aliis
dueere valeret, negolium, quod hiiraaiiaeindustrise patenter oslendcre, sub accitientibus, quae carneiset
viribus impossihile fore videbatnr, divinse poteiuia; sensibus cl oculis ingeruntnr, id est visibili specie,
oommendans, adimmolandani liostiam salutarem, per pondere, elsapore, Cliristuin Dei virtutem et Dei sa-
quam vila, salus, pax, et unitas miseris niorlalilr.is pieiiiiam, non rationis tcraerilate scrutari, sed fidei
concedilur, ecclesiam irgressus esl, principe otim simplicitatecredere.vencrarietcolere, alqucineadeni
oseleris, quos ab inlroilu domus Dei. exoommunica- fidei coiisiantia superhis lerribililer reprscsentaie?
tionis senlentia sequesiravcrat, prre foribus ecclesite Cesset ergo jam humanae rationis temerilas dis-
jircestolarite. Saevis ilaqiiemysteriis consecralionis ctitere velle quod signaculo lidei signatunv mortali
oorporis et sanguinis Domini rite celebratis, homo naturae scire denegatnm est; et licet cum patriarcha
Dc-i, noii jam secundum hominem se agens, anle- Jacob, qui simplicitate sua contentus erat, pede
quahi paxin populum difftinderetur, manna coeleste, B cognilionis claudicel, cum Petro tamen aposiolo,
piir.ssiniiim virginalis uleri fructum super patenani qui virlute fidei Ananiae et Sajjhirse duplicitaleni
reverenler posuit, cunclis qui aderant admiranli- deprehendit et exstinxit (Act. v), fidei pedem for-
bus: et cum maximo siupore exituni rei prsestolan- tius figat, ut per devolioiiem fidei quandoque ad
tibus, ipsam palenam pretiosum depositura pignus cognitionis plenitudineir. pervenire mereatur. Quid
celerna; saiulis continentem secum ferens, foras exi- enim, curiose, intcrest ttia scire, quo ordine su-
vit, alque vultu- igneo, voce non deprecatoria, sed perni largitoris vivificum beneficium coiiseqiiaris,
minaci, verhis auctoritale plenis principem compel- dumniodo id efiioacia leneas, ulilitale probes, et
lans, ita exorsus est : Rogavimus te, ol audire nos insuper mullimoda signorum et prodigiorum gloria,
conlempsisti, Ecce egressus est ad te filitis Yirgr- qtiseab initio fidei nsqtie nuncin sacramenlo allaris
nis, Filius altissimi Palris : ille, inquam, Filius. qui Deus operari non cessal, .juciihdacxhibilione, quari-
pretio innocentissimi sanguinis sui sanctam Eccle- lum fas est, experiaris? Sed, ut de majoribus ta-
siam redemil, quam tu, qtiantum in te e.st, scin- ceam, et modicus de modicis Dei mirabilibus loquar,
dere et conturbare norr formidas; adestjudex uni- qui licet sit magnus et laudabilis niriiis in magnis,
versilatis, in ciijus manus illa tua anima devenict, gloriosius tamen mirahilia opevatur in mininiis,
ante cujus lerribile judicii solium lotius vitse tu;e quantabenignitaie trepidalionem illius abbatisrefo-
actunm rationem redditurtis es : huic resisle, si vere dignatus est, qui araneam in calice sancto bora
vales. » Videns autem comes reverendum abbatem divini sacriiicii repertam, fide plcnus cuni ipso sa-
eoeleslia sacramenfa cunctis Ordinibus angelorum craraento hausit, prudenier adverlens morlem vitse
fremenda sanclis manihus teiientem, et igniio vehe- r prsevalere non posse : quiqueeadem die sanguiiiem
luenler eloquio peccatricis oonscientia; stise secrela lhinuens, araneam ipsam inlegram de vulnusculo
lerebraniem, summse maieslatis prsesentiam non cum sanguine erupisse, miratus expavil! Alleruni
ferens, ohrigescente gelido per membra sanguine quoque sacerdotem quemdam quanta dulcedihe
velutexanimis in lerra coilapsus est, jacensquespu- docuit pius Dominus : aliud iir altari videri, et aliud
mas horrendas, nigrescentibus labiis, egerebat, ac si debere credi, qui in simili casu dejirehensus, nec
ultimum jam efllaturus esset spiritum, et crebris dispari fide armalus, mortem cum vita sumere noi)
singultibus vitalia qualiebat. Cumque sic misera- duhitavit; sed, advesperascente jamdie, diimpruri-
hilis aliquandiu jacuisset, flentibus et pectora tun- lum in pede sentiret, scalpendo, araneam quam
dentibus qui aderant, accedens vir_ propheticus, et sumpserat, nulla parle corpusculisui conlritam seu
pedeeum piilsans, in virtute illius quem portanlem mittilatam evulsit. Illud vero quam stupendum,
se portabat imperiosa voce prsecejrit ut surgerei, et quam admiratiohe dignissimum censebitur, (juoci
episcopis, quos de sedibus suis expulerat, quorum idem virulentus veriniculus , qui fidem sinceram
aliqui prcesenies erant, reconciliaretur, seque ma- debitamqtie reverentiam Doroinicis sacramentis ex-
gis EcclesiceCaiholicre filium, quam schisinaficorum Jiibentibus, etiam intra vilalia receptus, nequaquam
fautoreni fore, demoiistraret. Quodetiam, cooperanle nocere potuit, quosdam eisdem terrificis sacrameii-
gralia Dei, continuo facluraesf, sicut liber gestorum lis impudica irreverenlia se ingerehles, licetlonge
ejus plenius docet sane praV.er spem universorum positus, tefribiliter exslinxisse perhihetur! Legilur
qui aderant, qui. obstinatum himis animum princi- eiiim in geslis Caroli Magni impcraloris qiiod cum
pis iM.iusin schismate noverant: sicque tara clerus p idem religiosus Augustus quadam solemni die mis-
quam pojjulus terrse, virtute incontamiiiati sacri- sam solila sua devoiione audiret, diaconus qui ad
ficii, (ideijue viri Dei, arabiePetri Leonis Iiberalus, ejusdem missce Evangelium Jegenduiii deputatus
et unitati sanctre nralris Ecclesice reincorporalus, fuerat, prsecedenli nocle, mtilierculse cujus amore
Domini clementiam collaudsbat, 0 quanla est pietas deperibat, impudicis amplexibus se foedare non
fidei, de qtia exeeUenter pronuntiat Apostolus, quod timuit : hoc quoqtiegravissimo piaculo cauterialam
habeat promissiones vitce quae ntmc est, pariter et habens conscientiain, Dei lerribilis in consiliis su-
fuiurse (/ Tim. iv). Overe mirabitis artifex Spiriltis per filios homirium judicia non verilus, sanclum
sanclus, qui tam rnirabili glutino charitatis sumrais Evangelium legere prsesumpsit; postmodum ctiarii
ima eonnectil; ut illum splendidissimuin, nitidissi- sacris myslerfis secundum oflicii scii dignitatehi
niiini et suavissimuin panem angelorum hahenlem eadem iiiipudentia ministerium manibtis iropuris
in se orane delectaraentum, quod esl Yerbum Dei, cxhibilurus, Si non ultio divina districta animad-
mediante beatissinia humanitale ejusdem Yerhi, versioiie leraerarium celerius de medio lulisset.
vermiculis terrae comedere concedatur, et terrenae Ecce namque dum verba sacra lahiis polluiis depro-
siibslantiac porliunctila, quaeipso aspeotu et aestima- meret, prcedictus vermieulus desuper a iaquearibus
tione sui vilipendi poterat, per ecclesiaslicse traili- oratorii seperfilum suum semel, secundo ac tertio,
tionis regulaih conseci'ata, in Verum corpuset vertim super capui conlaminali lecloris demitlens, tertia
sangiiinem Christi "Dominiiiostvi transsnbstantietur, . niliilomiiius vice ipso imperaiore 'aspiciente caput
fialqiie pabulum dulcissirattm, qno pitira raiionalc, obscenum pupiigii, ac sinempramiseruin exstinxit.
5cd miscrura jamcntumdclicioserefectum, ralionali, Si crgo, o curiose, ntillo humanie raliohis acuwiue
i!S3 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1184
perpendere vales qua via, quove mcalu vermiculus A medilatioiiis instantia solummodo, sed mullo magis
ilie venarum abstrusas perplexitates irrepserit, seu unctioneillius qui docet hoiiiinem scientiam (Psul.
qualiter a stomacho naturalem deseensum intesti- cxxvi), se adcpturum esse prsesumal, testanle enim
norum evadens, usque ad ima corpoiis inler car- Psalmisla, vanum est oinni horoirii ante luceuv
nem et pellem illaesus serpendo pervenerit, quomodo perfectse huinilitatis ad scientiam anhelando su:'gere,-
scire poterisquo ordine quoveraodo, panis et vinum ideoque niodis omnibus necessarium est, sedendo
quae in allari proponuniur, verum corpus et verus in poenitentia jjriusmanducarepanemdoloris^tiid.),
sanguis Christi efliciantur? Nam si, secimdurn pro- id est compunctionis , et sic demum surgere ad
pheiam, cumpedilibus currenslaborasli (Jerem. xn), luceiu scientice vel contemplationis; quoniam non
quomodo contenderc poteris cum equis, id est si in inveniet locum de scientia superbiendi arrogantia
ininimis islis mortalilatis tua; densissimis tenebvis yanitalis, ubiuniversos angulosponscientiae bonitatis
obvolulum le senlis, qua fronte, quave temeritate et disciplinse repleverit maluritas
altissimaDei magnaiia inquietus scrutari prcesumis? CAPUT III.
De sacramento crgo allaris, sicut quidam de niar- De felici consummalioncmonachi desideranlis in
tyrio
' ait : i Totum demus Deo, nihil nobis. t
Yolenti itaque in sancta religione _proficcre Claravaile mori.
correctioni morum mundationique cordis,_ modis Joannes aposlolus ct evangelista, qui arcana
oranibus necessarium est insistere, mysteriis vcro verbi Dei, quantum mortafibiis in tenebris et in
S. Scripturarum per coiitemplationem casligatius umbra mortis sedentibus scire fas est, fatu revelavit
iiitendere, quoniain carapus exercitii el laboris pcr- R sacro, in Paihmos insula propier leslimonium ejus-
linet ad rudes et iraperfectos, lectus vcro conlera- dem verfii Dei exsilio reiegatus, inter mulliplicia
plationis ad liu.niles ct devotos. Sed quales putas cceleslis reyelaiionis mystcria, ad consolalionem
humilcs, vel quales devotos? Non utiqtie quales- o.nnium in via Dei laborantiiim, et sub pondere len-
cunque, sed qui curiositalis, vanilatis et volupla- lationum gementium, atidivit vocem de ccclo dicen-
tis vitiis jamdudum mortui, sanctce humilitalis et tem sibi : Beati mortui, qui in Domino moriuntur
perfectionis arcem conscenderint, qui possint cum (Apoc. xiv). Et ejusdem bealitudinis causam sub-
Psalmista dieere Domino : In via teslimoniorum dens: Amodo, inqiiil, jam dicit Spiritus, ut reqnie-
luorum, Domine, deleclatus sum, sicul in omnibus scant a laboribus suis. Opera enim illorum sequuniur
divitiis (Psal. cxvm). Cseterum quisquis in hac vir- ilios (IWd.).-Hiijiisbeatae mortis, perquam iransitnr
ttitura clariiate nondura a Deo siabilitus est, ut in d.e labore ad requlcm, de corruptione ad incorriip-
lumine earum ambulet tota die, sed adhuc vitiorum tionem, de morte ad vilam, de miseria ad feliciia-
caligine circumfusum habet intellectum, licet inge- lem, de fide ad cognitionem, jucundam mernoriain
nii subtilitate vigcat, et acuraine ralionis polleat, sancti viri sedula medilatione pensanles, ct ipsi
noveril lamen expedii'e sibi magis.orare, psalmos- volis ef dcsideriis continiiis ad eam suspirabant,
queruminare frequentius, legore vero parcius, et in dicentes : Quando veniam, el apparebo ante faciem
ipsa leclione non seientiam inflantem, sed Spiriluin Dei (Psal. XLI),et aliis morientihus pium coiigralii-
yivificaiilem quaerere,nonut disertus, sedut sobrius lationis et comps.ssionis impendebant affeclum, si-
cfficiaiiir, qiiemadmodum inonct Apostolus : Non cuti de bealo Bernardo abbate legilur quod vix un-
plus sapere, quam oportet, sod sapere ad sobrieta- Q quam moituum sine Iacrymis compassionis sepe-
tcm (Iiom. xn); non ut jaclet se scire quod lierit, et reverendissimusAlexandrinorum palriar-
iiesiil : sed ul scienliamsuain Deo et sibi, sicut de- cha Joannes excellentis persona; SUE auctoiiiatis
cot nionachum, in humiliiate conscientise cuslodiat, obliliis, ad morienles quoslibet fideles per semelip-
ne forte sifbsaniiet eum satyricus (Persius), vel sum accedebat, sedensque coram eis obeuntiurii
poiius imraundus spirittts, quod usque adeo scire agonem cnm multo pielafis affeclu considerabat,
cjus nihil sil, nisi eum scire hoe sciat alter. Unde propriis quoque manibus niorienlium oculos clau-
cuiii doctorum doclissimus Pater Augusliiius dical: dens, animas de eorporibus egredientes divinav
i Orare et legere, utrumque bonum esl, si liceat; gralice devolissime coramendabat. Sed et beatus
!ii non liceal, melius est orare quam legere, t mira- episcopus Malachias Hibcrniensis, in oranibus ope-
mtir valde quusdam orationis el devotionis prorsus ribus suis memorans novissima sua, ut in die dc-
iieoessariam utililalem pene vel pcniliis negligeve, functionis benediclionem consequi mereretur, cura
lectioni vero atque meditaiioni totis diebtis ac no- vcnisset aliquando Claramvallem, et araieitiani fa-
ciibus incumbere, quasi non'super inane pingat, iniliaritatcmque S. Patris noslri Bernardi ob _;aii-
aul pulverem in venlo portet, qui scientiam in con- ctitalis suce reverentiam oblinuisset, tanto canciaD
stientia liondum a viliis purgata muitiplicat, el chaiitatis ardore anima ejus aniraaeviri Dei adhae-
conteraplalionis sublilitas, quanto magis ahsque sit, tantoque desiderio in Clarayalle moriendi ac-
perfectionis plenitudihe ad alla vo!al,"non tanto census est, ut reversus in patriam, reliquo quo
niagis. quemadraodiim in multis experti sumus, advixil lempore, hanc precura suarum summam
peiiculosa; ruinse pateat. Quia ergo talibus valde n Domino devolus offerreL, quatenus el in Claravalle,
iiietiiendura est, ne soluni lainpadaruin liilorem " et in die commemorationis animarum omnium lide-
prceferentes, olei veio pinguedinem negligentes, id lium mori, alque juxta dilecli sui abbaiis cineres
cst de sola scienlia; clarilate absque devotionis et et ipse incineraltis beatae resurrectionis gloriar.i
humilitaiismansiiettidineglorianies, a justo judice jiraestolari divina largitate mereretur. Nec frustra-
Deo, qui ob inordinatum scienlue appelitum proto- tus est a spe sua, quandoquidem desiderium auimae
plaslos de paradiso ejecil, cum fattiis virginibus ej'us ivtbtiil ei Dominus, et loeum 'quidem pro g!c-
reprobcnlur, euremiisomnes, curemus singuli, tum ria, diem prp merilo, socialis vero pausalionis
pro indulgcntia peccatortim, tum pro acquisitionc Iriuraphum pro niciitorura suorum prserogativa sor-
virluium, tum eiiam pro vitamia aetevna; morlis litus est.
miseria atque adipiscenda sempilernce beatitudinis Htijus gloriosi praestilis fidem et dcvctionem se-
gloria, Domino Deo nostro sacrificium cordis con- cuius esl liaier qiiidara, non minus sanclae conver-
iriti et spiritus humiliati in ara devolionis sedule sationis odore quam nalurali nomine Balsamus, qui
immolare. Si quis autem in sacrae devotionis assi- eral monachus S. Anaslasii, quod est Cisterciensis
dtiitate-grafia duce tantuni proficere poterit, ut ho- Ordinis ccenobium ad Romana; urbis moeiila silum.
nitaiem bonoe religionis. et disciplinam non fictse Hic cum venisset aliquando propler ihijuncia sibi
huihilitalis in fundamento stabilis conscientise col- negotia ad B.Bernardum in Claramvallem, vidisset-
looare jiicevaleal, hie jam secure cura Psaliiiist.a que sancta3 et uumerosae illius congrcgationis dis-
scienliam se doceri postulct (Psal. cxvm), ncc ciplinani,in observantia sacri Ordinis maluritatem,
tavjen scicnlisc salutaris efficaciam lectionis ahjiip concaluit cor ejus. in ipso , et in.meditatione iliius-
 IfSS EXOKDIUM MAGNUMCISTERC. DiST. 'VI. 1188
exarsit ignis, ita ut si hon charilas, quae nequa-. A Strorum pro anima. d.efuncti fratris hosliam saluia-
quamquse suasunl quaerit, aliiid imperasset, vivere et rem immolantium sacrtnn obsequiuin, psalmodice
nKiri in Claravalle cunclis divitiis et deliciis niundi niliilominus circa defuncti corpus religiosas excu-
prseposuisset. Ne tamen vaeuus inde recederet, et hlas, totus in affectu pieiatis j-esolutus, et hujifs be-
lain religiosum desiderium debita mercede privare- neficii, quod semper optarat sestuanti corde parti-
lur,.humillimis precibus a sancto abbale petiit, et Cipium vnereri desrderaris, cum gemitu valido pe-
pro fervore siice devolionis ohlinuil, qualenus iii tivit aniirise suse ut morefetur, ex intimis iuediillis
obilu ipsius plenarium ei servitium a convenlu cordis clamans ad Dominum, et diCens : Moriatur,
ClarsevaUis persolverelur. Quo adepto Ciaramvailem Domine, anima mea morle justorum, et ftaiit no-
j'am suani, seque monachuiii Claraevallis reputans, phsima niea horum similia (Num. xxrrr). Exsequia-
exsultabatiii Spiritu sanclo, revevsusque ad pro- rum vero solemniis rite celebratis delaloque adtu-
pria, solebat ah illo.tempore singijlis fratribus Cla- ihiilum cofpOre, dtim, sicut moris est, lam iioviter
rcevallis, quorum obilum cOgnovisset, singulaiia sepeliendi quam cseterorum fratrum ibidem pausan-
semper reddere officia ; et insuper unoqiioque anno tium sepulcra conventus amplissimo ambitu in
duodecim missas pro oceleris omnibus,-quoruin riiodum coronae gyrasset, explicitis jajiv psalmis se-
finem igiiorabat. Oic il.aque vir devqtissimus , licet pulturce atlinentibus , Antiphona , Ctementissitne
in curis rhonasterii, quibus admoduni utilis ac ne- Domine, ab universitate fratrum diilci -moduiatione
cessariiiBferat, obedientia cogenle, assidue deiinere- decaniabatiir. Interi.m vero praedietus servus Dei,
ttir, harrc tamen" sibimelipsi temporis parteni redi- ociilos hon curiosltaiis sed pietatis iridices circurii-
mere studuit, ut ir.ler easdem occupationcs, jjrceter g quaque ducens acreducens, sanciam iiiam muJlilu-
commuiies observantias Ordi.nis, et aha 1,-oiia,qu;e diriera velut angelicum chorura Uelns inluehatur,
solo Deo conscio faciebc.t, singtilis diebcis per octo lofiisque dulcediiiis ac devolioriis affectibus in se-
amios dieerei Psalteriiim, et ad miuus quolidie dis- rnelijjso liquescens, quoniam iu vila sua uiiuin ex
ciplinam acciperel. Qoam vero placita Dcn fuerit ipsis fieri non licebat, nimirum obedientia reni-
sancla conversalio ejus, hoc unum quod siibjicimus tente, ut .saltem moriendo unus ex eis lieri liiere-
miracuhim manifeste declarat : Missus aliquando retia', fervenlis desiderii aestibus ojvtabat et orabat.
pi'o 'hegpliis monasierii _stii ad domnuin papam Aniiphonaitaqiie percanlala,. duin iri clausula ejiis
Alexandrttm, qui turic in Erancia morahatur, casu ubi dicittir, Domine,misereresuper peccalore. curicti
incidit iiv roaiius quorumdam schismaticonim, qui solito more veniani petereut, et pro anima defuncti
pseudopapse Oclayiani partem tuebanltir. Mpxqtip fratris siipplices exorarent, servo Dei eamdem ve-
de inula cui insidebat iiijuriose deposilus, retrudi iiiara cuin eaeteris petente, atque eumdem sermo-
in custodiam jubetur. Unus aulem ex eisdem rap- hem ardenli pieialis spiritu orante, rupti siintforites
toribus super mulani hominis Dei insiliens, cuni oculorum ejus, largissimoque Jacrjmarum imbre
seoum eain ducefe vellct,-illa miris gestibuset facieni rigans, non solum defuncto requiem, sed et
saitibus recaloitrans, et quasi pro domino suo pu- sibi celerein in eadera donio vifce terminuni poslu-
gnans, ire penilu.s recusavif. Cumque calcaribus et labat. Moxigilur divina clemenlia desiderium ser-
fiagellis innpxium animal undique caederent, vinci vuli suieffectui mancipare velente, in ipso loco in-
oninino non polu.it, sed magis relrogradis passibus vasit eum peremplpvia febris, quae illum usque ad
inCedens, et seniper in vetiiura nilens, conatus om- „ exitum variis inconimodis vexans, et stibrepentiurii
niuiii superavit. Yidentes itaque scbismatici divini- deliclorum, sine quibus praesens vita non ducilur,
tus agi cOhlra se.ihiraculum, tandenl vicli tcedio rubiginem pui'gans, voli sui compotem tam feliciter
pariter et miraculo, virura sanctum dimiserunt, quam celeriter fecit. Sequenti vero nocte, cum
prajcip.ien.lesuteamdem mulam coram eis asCende- membr.a sopori dedisset, aperlum est ei coehim, et
v.et et abiret. IUa v.ero mox ctun lola mansuetudine vidit in eo Dominum nostrum Jesunv Christum,
recejslo Dei famulo, mirarilibus universis, sine ulla ejusque heatissimam gonitricem Domir.arn nostram,
cunctatioiie vel coactionc processit, ambulans ala- nec non et S. Bernardum aliorumque sanctorum
criter, et pPrtans dominum suurii, quem laeta re- multitudinem copiosam cum gloria niagT.a, quorum
cogiiovit, Porro deSideriuriv iilud moriendi in Cla- felicissima visione ita laetatus est, ut jam se quasi
ravalle, quod pridem feCunda devotione concepe- unum ex eis repularet. Cfescenle autem langtiore
rat, quoiidianis incentivis auctum, semper in corde in multa patienlia gralias agebat Deo, oris confes-
ipsiiis yjvebal. Appropinquante yero vocalionis sione, cordis contritione, et sanctae precis devO-
ejus die, qui soli Deo cognitus erat, cui desiderium tiohe, portionem sibi in terra vrventium dari pfe-
pauperum exaudire familiare est, ipso Domino, qui cabalur, sicque ad extrema deveniens sic infra de-
oirinia ad saluiem electoruni suorum operatur, dis- cimum diem sancto fine quievil : Ecce benedi-
ponerite, etiam ad donium Clarsevallis, quam locum cetur homo, qui timei Dominum (Psal. cxxvu) : qui
dormitioriiset sepulturae sibi fore semper optave- Jiona quse in aliis videt veneratuf et diligit; et Ticct
rat, alia quidem occasione'venire meruit. Conligit ipse pro viribus virtulum studiis ir.vigilet, bfavi-cim
namqtie ut supradicta domus S. Anastasii, quse est „ tamen laboris sui fraternis meritis intervenientibiissi
filia Clarsevallis, cujus erat ipse devotissimus mo- plenius ei perfeclius-se consequi posse praesumit,
r.achus, spirituali pastore vacaret. Quaj)i'optei' ab eorum quu.sihcliores screputat, consoriium, velin
fjso sumnio pontifice et a fratribus stiis missus viia vel in morte adipisci potuerit. Ecce servtis iste
donium adiit Claraevallis, ut novum inde abbateih Dei, euj':is vere felicem consummationem descrip-
adarbitfhim Patris ej'usdem loei assmneret; niagis simus, doctus a Deo, de virlulibus suis non altum
autem missus a Domino Venit, ut de mundi hujus sapere, sed pro inrperfectione sua seraper timere,
pelago egfediens desiderii sui portunv jamjamque dum sanctissimae congregationis beaiam societa-
teneref. lem votis ardentibus concupivit; quod vivenfi vir-
Dum ergo per dies aliquot ibidem moraretur, et tus obedientise denegavit, ejtisdem obedientise piis-
de omnib.us, quse in sancto illo conventu videbat et simus remunerator morient'i-benigne restituil, ip-
audiebat, acdiftcaretur, compungerelur et ad devo- sumijue ineffabili gloriae eornm, quae solis perieclis
tionerii excitarelur, coiiligil unum de fratribus prae- monacliis debetur, associavit in ccelis, quortim sa-
sentis vitae finem sortiri. Cumque tabula defunctoria cris cineribus vel in sepullura sociari humilibus
sonante grandis illitis ccetus, riionachorum scilicet voionim suspiriis prseoplavit in terris.
atque coriversorurri devotissimum concursum et CAPUT IV
occursum viderei, commeridationis quoque solem- Item de
nem exseculionem, et in elatione funeris eantus converso,quipelivit a Domino ut-in Glara-
valle moreretur.
pietatera magnceque niultittidinis exlensam ct ordi-
aaiam processionem, sacerdotum eiiam ac niiih- .I-lancau.em moriendi in Claravalle graliam, nos
ll87 ABDIT. AD LJBROS DE YITA S. RERNARDI. . Ilt8
huic soli lantuui, sed et nonnullis alus divina novi- .\, de hoc _mundo .rapiantur, srcul Psalmisla eanil,
nitis largitate conccssam, sicut eliara nostris Lem- quia, CHi/isancio sanctus eris, et cum viro innocenle
poribus cujusdani servi Dei tali desiderio vehe- innocens eris? (Psal. xvu.) Nec solura religiosa
menler sesluanlis gaudiuih inipletum vidimus et lse- quselibet Ecclesia credenda est in^niembris stiis
fati sumus : alque ad portandum pondus diei et adhuc in carne peocati strenue mililantibus infir-
aesttis sub disciplina Clarcevallis non mediocre inci- rnos meritis et precibus fovere, alque protegeve,
tamenlum sumjisimus. I.islabat aliquando tempiis exiitimqiie munire, verumetiam multo lhagis iu
generalis capituli, et abhales Cisleixiensis Ordinis nieihbiis suis post sacrce peraota^que militise sudo-
deuuiversis muiidi parlibus Cistercium festinabant. res, enieiitoruin requie et bealitadine gloriosis id
Inler quos ahbas qnidam de filiis Claraevallis abha- speranda esl aciitare, quemadmodum quidam per-
lizans in regiorie Hispaniarum longp et Jaborioso feclae religionis senior de fratribus Claraevallis, qui
ilinere geiieralionis suce matrem, id est Claratn- gratiam videndi quandoque res invisibiles a Domi-
vallera, adibat, habens securo in corohatu conver- 110 acceperat, testalus est, dicens morienfibus fra-
stitn quemdam mor.ibus honestum, devotione prce- trihus auimas jara carne solutas ad aiiimam.-carne
clarurn. Is aliquolies audiens i» pairia stia necta- solvendam non minori, vel pofius iiiajori frequeu-
ream famam de religione et sanctitale domus Cla- lia ct devolione, quam carrrem adhuc vegetantes
rsevallis, incilabatur spiritu, desiderans videre Cla- occurrere, atque et inaligiiorum spirituum cum
raiiivallem, cui clarissimus abhas claritate sancti- mu.lla truculenlia ex adverso occiirrenlium mali-
tatis clarum nomen in-orbe dedit. Iler itaque capi- tiosas accusationes evadere,- verique luminis, et
liili adorsus, quaiuo magis approxiniabat deside- Q j. ceternaeheaiiludinis pai ticijijum consequi jiossit, of-
ratse Clarsevalli, tanto magis opiahat, si fieri posset, ficiosissima charitate insistere.. Quapropter, sicut
noit solum eam videre, sed etiam sortis extremce non immevito felices proniiptiamus eos qui exerci-
funiculum in ea sortiri. Ubi vero adeo conliguus tatione durse et laboriosae poeiiileiilise Lam vivorum
facius est, ut emintis sacii templi pinnaculum pros- quam defunctpruin fratrum sulfragiis morienles
piccre posset, devolionis unguentis ad aspeolum fulciri inei'eiilur, sic nimirum miseros, et, ut ila
veverendi loci charilaLis igne biillieiilibus, lotus ad dixerim, oninibus hoininibus infeIicioi'es planghnus
pietatem liqiiefactus esl, elevatisque manibus et eos, qtii cur habitum religioius assumpserint, ncn
oculis ad coeliim, brevem quidein, sed fidei pleni- attendentes, sed vitam suam mortinv eorruptione
ludine sineerisshnani precem effudil ad Dominum, depravanLes, eisi viventiuni boneslis ohsequiis
quodammodo exclamans et dicens : t 0 Domine, si tuinulo inferantur, lamen nee vivorum nec defun-
peiitio pauperis et peccaloris non displicet majestati ctorum opitulatioiiibus quidquam consequiihtiir, sed
tuse, sit, quaeso, saeer iste locus, qui taniarum san- qui Spinas dissoiutionis seniinaverunt, ignein cete.r-
claruih animarum tecum jam regnanlium pignora nuin malitise sua; slipendium sortieniur.
servat, requies mea hi sseculuni sceculi. Hic Do- CAPUT Y(5I). "'-".
inine, si dignaris, pausem, quoniam elegi eum.i/Iu- De religioso viro cujus exsequias animm defiuiclz-
gressus itaque locum tabernaculi admirabilis quod rum vismsunl celebrare.
fixit Deus et non homo (licbr. vm), speciahspa-
Lroni et ttitoris ejusiem Ioci, scilicel S. Bernardi, Enimvero si cui fortassis scrupuluiii movet quod
nec non ct insignis collateralis ipsius B. Malachice ^(. pra;fatus senior dixit fratribus ex hac vita deoo-
iumbas simpliciter veneralus est, ct ul desiderii sui tlentihus animas carne soliilas ad exitum 'mpricn-
celerem consequi mereretur efieclum, devote preca- liuih occurrere, nullalenus, quaeso, vel salicto viro
batur Nec tardavit pise pelitionis effectus, sed re- isla dicenli, vel nobis ea quasi falsa scribentibus
pp.nie ccepit viribus corporis destitui, lecloque suecenseat, sed jialienler sustineat, el veraci testi-
aegritudinis receptus, sie Icctusel alacer ad agoiiem -monio nos assei'ere coniprobabit, haec non soliim
inorlis, quasiad epulas invitalus, properabat. Sane specialiter a sanctis viris cognita, sed etiara onvni-
poslquam eo prodente, et abbale ipsius testimoiiiuni potentis Conditoris nutu etiam carneis oculis et.
perhibente, tam monachis quam conversis innoluit, corporalibus aurihus visa ctaiuJila quandoque fuisse
illiim ob desideriuni nioriendi in Claravalle, hanc qi.ialeuus tauto niinus morlalis iioino de misera seit
sihi a Doinino celerenv mortenv impetrasse, sacer Iieaia vita anim.a3post iijortem secundum merilo-
ille convenlus oppido gratulatus est, sicque feli- rum qualilalem dubitet, quanto jverspicacius subli-
citer iiioiieiili pie coiigaudens, sanctissimo collegio Jeni et invisibilem ejusdem animce subslanliaiii ad
suo niigranteni voiis et desideriis bonae voluntatis nuttim Creatoiis cuiorania possibilia sunt, iu car-
associavil. Ipse sacramentali oleo intinctus, et via- ne viventibus conjungi, el, uf ita dixerim, admi-
tico Dominici corporis et sanguinis miinilus, infra s.ceri deprelienderit, praesenlemque vitam, quam
paucos dies, abbatibus qui in Nativitate sanclse caducam atque transitoriam non ignorat, funditus
ji.triae Claramvallem ante capitulum Cisterciense despiciens, ad illam ad quaijJ per momenla singula
convenerant, ibidem adhuc, ni fallor, demoranti- decurrit, omni sollicitudiae bonis operibus invigi-
btis, in raedio laiuse et tam sanctse multitudinis, ".. lando se pra;paret. In partibus minoiis BrilarmirB-
abbatum videlicet el.monachorum et converspruro, erat aliquandp homo quidam sceeiilaris, qui licet
siout desideraverat, fraternis orationibus prolectum scecularibtis negotiis deditus, curaqiip rei familia-
spirilum exhalavit. Ctijtis exsequias inagni el reve- ris intentus esset: erat La'hen fidelis et timoratus
reudi coetus illius freqjientia solemnibus et devotis atque in observantia mairdatoruni DA pro modulo
officiis ceJebrans, terrauique terrse adjiciens, mi- stio devotus. Ihler caetera vero bona, quse vel pu-
rahilem Deuin in sanctis suis, qui qiianium apud se blice vel privaliin solo Deo lestanle faorebat, talem
sinccra supplicum vota valeant, in hoc paupere suo sibi feceratconsuetudinem, ut ad ecclesianv vadens
deraonstrare digualiis esl, in comiriune glorifi- sive rediens, seu quacunqiie alia occasione ceeme-
cabat, teriuiii transiens, pvo animabus fideliuni ibideni
Ctcterum quis ambigat per divinse bonitalis abun- pausanlium devotam Doniino precem libarct. Con-
dantiaai noiiiiullis quandoijue concedi, quod sibi in ligit vero ut expleto tempore- vitae suce de hoc sse-
se decstmeritorum, aliehismeritis debere suppleri, culo uequaiii migralurus, lectodecumberel.Cumque
et quia ubi iiifirnms el imperfeclus quisque Eccle- janv morti se vicinum sentiret, jnedils li.oclis lene-
sise in religione perfecte incorporatur, perfectorum bris misit ad presbyterum suuni, rogans ut ad.vi-
nierilis imperfectoriim legi deformitatem, duramo- sitandura se cum Donihiieo sacramento venire di-
do iideni iniperfecii pura inlenlionc perfectionls el gnaretur. Presbyter vero segnitie pressus, et hcu!
sacrse religionis pro mpdulo suo iinilalores efiecli p!us diligens coinmodum cavnis suse quam salutem
(_>i) Hisloriae capitum 5 el 6 pice sunt utinazn certx
 H-89 EXORDIUM MAGNUMCISTERC— DIST. VI. 1190
aiiimccparoehiani sui, pergere recusavit; diaconuhi A coetu in capittilo coram oihiiibus, euradem priorem
tamen suum, noniine Danieiem, bonas conversatio- super hujusiiiodi verbo conveiiit, districte prceei-
nis viruin vice sua deslinavit. Qui libenler obe- piens alquein virtute obedientiae adjurans ut vori-
dieiis et jussa celeriter complens, poslquara mo- tatem ah eis non celarct. Qua iile landerri adj'ura-
rienli viaticum tradidit , iid propria redire non lione corislriclus, Iicet verecundite suse parci vo-
disliilit. luisset, ne iu publico hoc fieret, laraeii ad lionoreni
Mox ergo ut paupefeulus ille, sed meritis dives, Dei et ad sedificaiionem proxhiii, quod sibi accide-
infirmus, perpeiuce sanitatis el non periturarum rat verecundus acpavidus expikavil. Cognita ig^tur
divitiarum largilorem Christum Dominum ad mu- veritate praedictus abbas, cum esset vir boiius et
niraen sui recopit, lcetus horoinem exuit, et cum religiosus, super tam inauditis mirabilibus progno-
illo, ut credimus, qui pauperum susceptor fieri sticce liujus revelationis sacrum fufurce resurre-
dignatus est, paradisi portas ingressiis, lucidas ciionis mysterium quodamraodo pi-cesignantis, gra-
bealortiin spiriiuum inansiones accepil. Diaconus lias egit Deo, generalemque legem in coenobio suo
vero rediens, uhi oslio • eeclesise appropinqiiavit, sanciens, prsecepit ut quotiescunquc cooracterium
irivenit illud apertum, quod clausiim firmissimeque aliquos de fratribus intrare conlingerel, toties pro
oLseratum diraiseral. Unde cuhi multum obstupnis- fidelibus ihidem pausantibus ad iiiinus semel Ora-
set, et ancipiles meiite versaret cogilationes, ita tionem Doniinicam dicere non pigriiarenliir.
mox divina virlute in eodem loco defixus est, ut se Nemini ergo frivolum vel absurJum videatur quod
iride movere 11011 posset. Et ecce repente in coeine- dixiinus aninias defiinctorum fratrum decessui mo-
terio illo audita esl vox clamantis atque dioentis : J3rieiilium fralrura quandoque interesse, atque ut ab
c Surgite, fidelesuniversi, surgile quantocius, ct inslanlibus tunc peiiculis eriiajiiur propeusitis ela-
exitede tumulis vestris, quolquotin isto cceiireterio borare, ctira prcesenti niaiiifeste doccaniur exemplo
requiescitis, ul convenientes in c-cclesiamcommeii- tanto tunceas ad succurrendiim ferventius et devo-
denius arrimam defuncli hujus charissinii nostri, titis insislere, quanto quis iii hac vila earum me-
etrependamus ei vicem benificii sui. Quotios enim moriain habere, atque ad miligandam dislricli ju-
per lioc. C03hieteiium transire solebat, toties pro clicis senleiitiam precura suarum suffragia irapen-
nobis oralionem specialem facere consiieverat. i dere sollioilior fuerit. Nani quid aliud etiam nobis
Ad lianc vocem ccepere velociter exsurgere morliii, inmiitur per lioc quod de beatce ineinoria; D. Gau-
faetusque est fragor atque iumultus grandis, cuiii ffido Sorensi quondam cpiscopo supra in hoc vo-
egrederentur de tumulis suis. Porro in ecclesia vi- lumine coiitiiietiir (S2), quia scilicet dum adhiic
debantur cerei raulti hinc inde parictibus affixi, qui esset monaclius in Claravalle, vidll nianifesle qua-
eamdem basilicam copioso lumine illustrabaiit. damnocte infra vigilias sacras psallens alacriteret
Qiiani cum defuncti illi ingressi fuissent, cceperunt orans ab aquilonari parle ecclesiae, id est ab atrio
ibi suavi melodia Dominum in eonimunc laudare, in quo defunctorum fralrum corpora pausant, mul-
et coriimendationis ofliciura soleniniter dec.mtare, titudinem magnain candidatorum venientem, quse
ila ut, iiiio dicente, collectas el oraliones, alii sub- perante gradum presbyterii transiens, ostiuih quod
jungerenl, Ameu, cseterasque responsiones, quem- ad infirmitorium vergit egressa est, cum eodem
adinodum in choro psalleiilium fieri so!et. Coin- hiomento in infirmitorio quidam bona; conversa-
jiiendatioiie vero expleta, o.lamatum est denuo ut <j tionis senex in extremis agens agonizarei, siisi hoc,
singuli reverierentur ad sua loca. Quibus egrcssis quod beatse fratrum defunctoruin anijnse fralreni
de oratorio, factus.est iterum sonilus et collisio corrtiptibilis vitae 'in.duvias exuentera in suum con-
tumulOrum, quando se in eis recollocaverunt. Tuiic sprliura recipere, alque nialigiioriimspirituiim
pauialim cceperunt deficere Iuminaria illa quce in phalaiigas caluniniari eani cupienlinm propulsare
ecclesia videbantur, quousque penitus exstingue- veniebant? Quantum vero inlelligiiiius, ha;c de illis
rentnr.' His ita completis, solutus est clericus iile, animabus solummodo senlicnda sunl, quse ab omni
de loco in quo fixtis hsercbat, et inlrans oratoriuni culpa simul el ah omni poena emarrcipaice, beatitu-
reposuit ibi sacramentalia vasa, quse secura detrrle- dinis seternse feliciiaiein jam adepice sunt, siraililer
rat. Qui cum ad mansioncm presbyteri retliisset, ille elde illis morieiitibus, qtii transacise vitse religiosa
trutina inertise susemetieiis alios, et neniinem pro- conversalione hoc liieriierunt, ut bealarum anima-
funda nocte facile vigiiare reputans, quasi misera- rura prsesidiis in periculo raortis fulchuiiur.
tus hoinineni pro labore, rogabat eum citius slra- CAPUT VI.
tiim rejiefere ac dormire. Cui iile i'Ospondit : « Non
est milii modo pausanduin ; sed tibi potius surgen- De milile a periculo mortis per fidelium animas
diihi atque iaborandum. Jam enim defunctus est iiberalo
»3ger, ad cuj"us exsequias procedere nos oporlet. > Quia lamen velatione memorabilis hujus miraculi
Vix verha finierat, et ecce nunlius venit, supra- oslendimus, qualiler fidelium animce pro se devote
dieti viri obitum nuntians, adventumque presbyteri oranli vicem beneficii sui in morle ipsius imrien-
flagitans. Surgens itaque licet invilus sacerdos, , derint, libet nunc referre quomodo quidam sludiose
ciini diacouo sine mora perrexit, et debitum pio pro fidelibus defunctis orantes, seu eleemosynas pro
funeri obsequium impendit. Porro diaconus illc be- eis facientes, etiam de prsesentis vilae periculis ct
neficio gratiae Dei tam dignanlerse visilantis neqiia- de inimicortira giadiis cervicibus suis imininentibiis
quam ingratus existens, sed de visione quam vide- earumdein aniraarum opitulatione liberati" sunt,
rat alfectus vehementer al-jue compunclus, omiiia quatenus reUgiosus quisque mercede.laboris sui se
qiicevel in re, vel iu spe Lafcere poterat, reliquit; privanduin esse non certtis existat, si affeetttni com-
exiensque de lerra et de cognatione sua Turonis in passionis et actum subvenlioiiis porrigat animabus
monaslerio S. Mdflini religionis habil.uni suscepit. juxia sententiam justi judicis Dei, vapulanlibiis;
Ubi eliam religiosam vilam ducens, hdeliumque cie- cura eiiam sseculares nonnulli, qui in hac parle de-
functorum meinoiiain agens, proficientibtis nieritis yolionis fervenliores exstiterunt, extremse calami-
poslmoduni prior ejiisdcin Eoclesiaeconslilutus est. tatis perioula propter hpc pietatis negotiuinaffectu eva-
Praefatam vero revelalionera quibusdam familiari- sisse cognoveril. Constatenim compassionis
bus suis secretius iiinoluit: quae tanien ob miran- nil Deo esse acceptius, quandoquidem summae mi-
dam rei noviiatem sileulio legi non potuil; sed ad seralionis pietas sumniaiii "divinitatis beatitudinem
notitiam ejusdem loci abbatis ceJevius pervenit. Qui ad subvenieiidiim miseris dc ccelis ad lerram de"•
de re tam incredibili, aut probabililer edoceri, aut soendere feoit, et quia defunclorum animse quae jam
eam penilus roiiceri volens,. coadunalo frairuin per se meveri nil valenl, tanto gratitis sciscijiitmt
(52) Supra dist. ui, cnp. V..
 .1131 ADDIT. AD LIBROB DE TITA S. BERNARDI. 1192
nterventiohisT)e:;e.ficiiim sibi a viventibus impen- A veliit-inseqiienliiim se. ininiicoruni ina.iius ftigiens
iuiri, q'.!aritop:'r hoc pcenas suas auf niitigari, aut _ prohe atifugll; etqiiia gladios furentiuriiihimicoriin!,
e.itiiis finiri sentiunt, quas, jieocatis siiis exigenti- et-de lam pi-oxiino sihi iinniinenfiuin evadere po
biis, tluras vel diuluriias fore debuisse non nesciunt, luisset, mii-alus expavit. ""....-.
Igiiur miles quidatn in aol;t et habitu sseculari, s;e- Ccelerum post aliquantura teraporis ihimieiliarum
otilarera animtiin bonortim operum studiis repri- nube charitatis firdore.dissipala,:-pacj"sqiie piilchii-
niere saiagebat, seque mortalem esse, et tempore ttidine inter partes staliilifer.redirrtegrata, cuin farai-
-suomofilufUiri fore crebro recogilans, mortuorum liarit.er ab inyicein qusercreiit,. illi quidem, quid
uiehioriam apud DeCimpreee et devotlone qua po- causse_exslitissct, quod, mortis artioulo sibiiinini-
lerat, frequenlius faciebal. Decreverat nainque ut nente, innripbHis staiis de ioco non iiiolus fuisset;
imlla unquam iiecessilale, iitilla festihatione aliiiiin .-ille vero, cur.yitse ipsius pepercisseut, cum oppor-
cceitfsise Lfansiens prscpedirelur, ut non slaiis facie lunilatein perdendi eum nacti fuisserit, eognila ab
ad oiiciUem vcrsa Domiiiicaia Oraiioneih pro fiile- allevulro hiysterii verilate, Dominum, qui iaeii nfi-
liviinanimabus inlcr.te diceret, Dominunique defun- rabiiia magiia solus, magnifice collaudabarit; et tam
- ctis iiiiscreii
suppliciter orarol. Contigit vero tit ab ip.si quam etiam plures alii qui tam grande niiracu-
iniiiiicis su'is insidianlibus sibi quadam vice ita re- ltim percip^i-e polueriinf, ad'oraiidum pro udelibus
penle circuriiveniretur, ul aul in instanii periculum defuiiciis non niediocriler accens.i sunt : quod uii-
nlorlis incurrere, aiit viiam fugae praesitlio liiiari nain et nos et omnes;quos haec legere-yel-audife
neoesse essct. Cursu ilaque rapidissimo fiigiens, coritigerit., reiigiosa devptior.e imitari non pigrile-
casu accidit ul ad Clausuram qua coemeterhim cin- g mui'! Qiiaiii stupendum., quanloqiie adihirationis
gcbatur currendo devenirel. Quia vero comps- praeconio digiium censebiiur illud, quodde Etisebio
ieiiliorem coinpendii seiiiilain ad efiiigieudum bioilice dtice tlivinllus factuin per plurcs jam orJjis
qlios fugiebai, 11011inveniebat, citis saltibtis clau- partes, eliaiii per scfipttiraiii divulgaliij.n'-est.. Is
surae iniroituni per mediimi coeiiieierium Irahsilieirs, en.iuicum.haberet adversarium principem qiiemdara,
coeplo cursui anhelus instabat. Yerum inter cur- qui divitiis mullis ct gloria lerreni cuhninis exaila-
reiidiiuvcorisuettidinis suse, quam muito lempore tiis spem suaiii in robore el.inulliludiiie cx rcitiis
illibataui servaverat, recordatus, concidil corue,et sui. ponebat, ipse fiduciam suajm-.Deo.ooiiiinitioiis,
quid sibi iu lanlo rerum discrimine facieiidinu es- pro liberatione animaiinn fideliiim miilta houa fa-
sot, ccsluaiiti menle pciisahat. Aut enim debiluni ciebat; el magiio vere Dei uiiraculo per exerc.liim
spirituale ciim periculo viue fideliuih ariimabus jjer- animaruin sibi de cceUs niissum" niveis ct equis et
solvciidura eral, aul dehiii prsevaricatorem coram armisoptime adoi'natum,:tam ipstim seinulum smini
jiisto judice Deo, qui in se corifidentes in quaiitijm- quam Cunctum exercitum ejtis in detlitloiiern reoe-
libet arclo necessilatis articiilo servare potest, cari- pii, atque per adniohitionem eariiiiidera aiii.iiiafum,
scieiilia reum tenebat. Sed qliia iii tanta tehipoiis pro impeiisis sibi ab eo beneficiis gralias agenliiim,
el discriiiiinis angustia diu deliberandi spatium non et ad subveniendum defunctis exhortantiiiiVi, con-
habebat, vioit cito pietas fidci inetum corporece fra- . fortatus, niuJto piura bona proiiberaiidi.s";i'iiiiiial}us
gililatis, decrevitque coniempia morle fkielibus de- fideliuin, quaiii anlea faciebat, jier civitates ct eocle-
functis solitum precis subsidiuin neqiiaquam stib- siassuce diiioni subjacentes agere ilecrevjt. 0 quain
trahere; sed, si-it-aplscerel Altissimo, supra iiiiiiu- „ ccriusdc viclori.a csse.poteril, qui pietate et preci-
los eorum pro .quibus orabat gladiis inimiooiuui b:is_ piignal! 0 quani irrefragabili veritcitis teslimo-
coiifossus occumbere. nio snbnixa est senieiilia, qua dicitui', quia i qui
Itaque suppresso cursu gradura sisiit, turbatum- pro.-alio orat, pro seipso Jahorat, >-sietil liiiie reli-
que iranquillans auimum, facie, siout solebal, ad gioso principi de quo Ipquimui'-, in suiuuio iionoris
orientem versa, Dominicam Orationeni ianto since- sni discrimiiie; etitein dcvoto iiiiliLi, ciijns sujira
riori pielaiis alfeclu dicere ccepit, quanto se ii.uie niemiiiinius, in sijpremo.vilae "siisepericnio tam fe-
novissiinam ad Deum fundere precem, et quasiulti- liciter quam excellehter exporiii doiiatuui est. Si
mum vale fidelibus defunclis ofierre existimabal. enim pietatis opus esse credittrr fideles pro fratii-
Iiiteriin vero crudelissimo lethalis odii livore exa- biis et proximis, qui ajlliuc justiiiae opefa excrcere
gitati rapidis passibus advolaut inimici, cernentes-' pfseiniaqne justitise proniereii -valeiit, orare, qiianto
que reverenler slantem virum, cujus sanguinem si- magis liegotiuiii pielatis oinni acceptione dig-nuui
tiebant, nietu raortis dirigutsse putabanl; el quasi esse censebitur pj'o aiilinabus fideliimi intercedere,
jam voti sui crudelein effectiiiii habitiiri de scelere qiiae jam necppera justitia;, per qf.se boha iiierita
in conlhvenli, ut sperabant, perpetrando, impie coDqiiceruntur, operari, nec ultra ad poeiiifenticere-
quidero, sed non impune tripudiabant. Nam uhi pra;- media confugere valeiit, sed solummodopeccatorum
cipilalioiie fuiibuiJda in iiisanianv versi, septa cee- et negiigentiarum suarum posnas jusla Divinitatis
meierii irrtinipcre, imiiitinitalem ecclesise Dei vio- censura solvere cogiisitur? ......
lare, e'l hostiam siibmissa cervice inclisiatoqire ca- CAPUT Yll.
pite stantem imitatione primi fratricidae iniraolare ... De
feslinabaiit, ecce repenle vident armator;im mulli- sacerdole-.qui, dicensn Requiescant inpaee,
ludinem magnain -tolura coa.iieleriuin replesse : audivit multas vocesrespondentes : t Amenit
quam deftiiictortim animas 1'ttisse, pro quibus ille Yerunjtamen licet jier se ultra operafi nil va-
orabaf, nou iinprobabiliier credimus : quce etianv Ieant, pro se tamen iaborantibus miro atque ju-
iivtercessorem suum stipala corona anibientes ,' ut cundb Dei oainipotentis dono collaborare, et quo-
oralioneai qtiam jiro eis inChoarat, absqtie imjsedi- dammodo congrattilari quandocjue deprehcnduntrrr,
meuto perficere posset, sancta solUcitudine obser- sicut anle muilos anhos cuidam religiosse conver-
vabant, in adversarios vero gladios et hastas terri- sationis monacho aecidisse certissiraa seniorum
bililer vibrabrarit. At vero Deo odibiles illi solo ma- relatione audivimus, etiam et scripto ad poslerorum
ligiii desiderii volo liomicidae, videnles tara subit.;ra raehioriam signatum soimus. Apud provincjara, quse
reruni mulationem, et armalorum lurbam sibi iiiiihi- Gernvania trans Rlienuni dicitur, quseyulgo Saxonia
nenteni, stupefacti et inenle conslernati fugani velo- vocalur, incocnohio, quod de Ordine Cluniaceiisi
citer iniere; et qui alienam vilam crudeli occisione infra muros Parbrunnensis civilatis constructum,
periihere.veneraiit, emoLumenii maximi Ioco vepu- nomini SS. aposlolOrum Petri et Pauli attitulaluiii
tahant, si suam fugaeprsesidio servare potuisseiit. est, iuit.pris.cis temporibus, dum adhuc Cluniacen-
Devotus aulem ille oralor nii lale videns vel sen- sis Ordo in statu suo yigeret, lrioivachus quidam,
tions, postquam orationem suam complevit, cursum secundum noinen suura Christum amans, nam Amp
quem pielatis iuluitu lanla; necessitalis aiiiculo nalurali nomine vocabatur. Hic cum esSet sacerdo-
cunsiriclus omiseral, rcpcter.s, pernici celeriiate tali honore nrssdllus , officiura sanctum moribus
i{93 EXORDIUMMAGNUMCISTERC. — DIST. VJ. 1194
sanctis adornare curabat, et divina mysteria devo- X personae de Ordine Cisterovensi lestificantur. Beaise
lione, qua spiritualem niinislrum decebat, celebra- iiaque memoriae D. Hugo Bonaevallis abbas, quanta
bat. Ut auleni lanlo devotius quanlo secretius in- spirilualium cliarismatuin gratia decofafus fuerit,
contaiijinaium sacrificlum iri arca contriti cdrdis cunctis qiii tantuni virum nosse, vel famam virtu-
oflerre posset, capellulam quamdamin honore san- ium ejus percipere potuerunt, Jiquet, Hic in obse-
cti Alexir consecratam, et ab oratorio ejusdem loci quio suo puerunl cui'sorem habebat, ijui vivacitate
coemeterio tanluni interjacerite remoiam, causa di- "el agilitate seivitii sui ad ilineris comnioda perne-
ceridse nvissse'frequehtare solebat : unde et jpsuiu cessarius exstitit : ideoque tam ipsi abbati quam
coemeterium reciprocato ilinere assidue terere ne- cccteris exteriora negolia curantibus charus et ac-
cesse habehat. Ad sacram vero cedeni vadens aut ccptiis erat. Contigit vero, u£ in dimidio dierum
inde rediens, manuiri devolaeorationis absque taedio adojescentise suse horrendum spiritus accarnis su-
identitalis porrigebat fidelibus defunciis : etquo s'e. bire divortium, durseqlie morlis, quse nec aetafi nec
transactis diebus suis incinerandum fore recogita- oondilioni parcit, crudele veeligal solvere cogeretur.
bat, incineralorum piacula piepensans, eorum sup- Gravi namque repente corporis invaletudine cor-
plicia mhigari suppliciler precabatur. Factum est reptus, dum florentis juventutis suse vigorem quo-
autem in una dieruuv, dum celeliraiis sacris mystc- lidianis defectibus marcessere gemeret, experimento
riis rediret, el pignus sanctae oralionis iis quibus didicit quam veraciter Sapiens dicat, quoniam ado-
euriv debitoreni pietas eflecerat, impigre, sieut so- lescenliaet voluptas vana sunl (Eccle.xi). Tandem
lebat, persolveret, completaque oratione in conclu- verodepraesenlivitadesperans, coapitde fulurae vitse
sione siibjungeret : « Requiescantin pace, t audiyit B stalu, quanlum pondussegritudinispatiebatur, velpo-
manifesle niagnse mulliliidinis lurbam responden- tius, prout pius Dominus lnspirare dignatus est, pavi-
tem sibi, et dicentera : t Amen, amen. t Quod ubi damentecogitare.sequelubricsesetatisiinpulsucontra
audivit, totus intreriiuit : et has voces esse anima- Deum ac Creatorem suum mulla deliquisse moeslus:
rum pro quibus orabal, repulans, tain contiguas illacrymans, confessionis remedium velut unicam la-
eas sibi inyisibilrteresse, miratus expavit, bonaeque biilam in hujus saeculi magno el spalioso mari nau-=
consuetudinis usum, quem eatenus deyote serva- fragantium quaerere. Sed utrum subripienle mortis
rat, tanlo deinceps propehsiori vigilantia perseculus articulo, quod pie desiderabal minime consecutus
est, quanto devotionis suse obsequium acceptabile sit, an confessus confessoris sui simplicitate vel ne-
Deo, fideliumque animabus graturii et frucluosum gligentia canonice absolutus non fuerit, ignoramus :
existere tam inusitati miraculi novilate lsetus agno- lainen quod ab iis, a quibus tam moriens quam de-
vit. Sancla ergo et salubris est.cogilatiopro defuncth funclus juvari debuerat, minus quam tali adolescen-
exorare, ut a peccatis solvanlur (II Mach. xn). tulo, uni utique ex pusillis Domini expediret pro-
curaretur, confessionis post mortem carnis factae
CAPUT YIII. mirabilis probat eventus. Supradicto nempe vene-
De puere qui post mortem peecata sua confessus rabili abhati Hugoni quadam nocle iu slratu suo
.esl (55). quiescenli ideni adolescens jam defunctus in visu
apparuit, mcerenlis atque in anguslia conslituti
0 aeterna Dei Sapieniia, qua: es ore Allissimi supplicem vultunv et habitum prsetehdens. Denique,
prodiisti, altingens a fine iisque ad Jinem fortiler, tfj cummulla reverenlia accedens, et genua sua super
sed lamen disponens omnia snaviter {Sap. ym)! quse genua sancli ahbaiis deceirter componens, manus
per proplielam dicis : Misericordia mea non deficiel, quoque supplices contra pectus ipsius protendens,
et miserebor cujus misereri voluero (Exod. xxxm). supra venerabiles jacentis artus sic quasi ad ora-
Quid amplius, quid excellentius, quid dulcius dei lionem procubuit, alque ut confessionem suam re-
iua piissima benignitate huhiana nalura peccalis et, cipere dignaretur, lacrymosa prece rogavil. Dehine
yitiis obnoxla exspectare polerat quam lroc quod disLinctis prorsus causarum eventuumque aiiiculis
pauperum tuorum sic pie misereris, scilicet ut mi-. in quibus se peccasse dieebat, confessionem flens
rabili niinis, et solutri oranipolenlise tuse possibilii et ejulans fecit : inter quae in nonnullis eliam cri-
coiiimercio inter mortuos et vivcntes discurrente, minalibus se cecidisse, cum tanlis suspiriis lamque
illi quidein Culpas et negligenttas suas-, quas caniemi largo lacrymarum profluvio fassus esl, ut vix in vi-
vegelantes minus correxeranl,. viyenlibus prodaht;; vente alrquo lantae conlrrtionis et compunclionis
ei sanctse orationis subsidiuin prppensius qtiserant;; amaritudo possit inveniri. Confessione autem iacta
isfvvero animasin treinendo jani examine luo con- profundiores adhuc gemitus edens, uberioresque la-
stitutas, dalae sibi potestatis attctoritate absolvere: crynias lacrymis superaddens, cuni maxima con-
praesumant; singularis quoque sacrificii devotat - tritione cordis suppliciter precahatur ut sui misere-
oblatione cum sanctse precis assiduitale, ad gaudiat relur, sibique supernum Judicem justis niiteni, pec-
paradisi sublevare prsevaleant? Sed ecCe, p beui- catoiibus terribilem, sed poenitentibus veniam pro-
gnissime, _o misericordissiine Fili Dei vivi, et filii millentem, surs sanclis orationibus placatum red-
B. virginis Mariae, Domine Jesu Chrisle, adhuc ali--'TJ dere dignareLtir. Inlejim vero religiostis abbas ad
quid sublimius et duleius nobis de melliflua petraj- lantse compunctionis lacrymas et suspiria per com-
dulcedinis tuae profluxit, dum sacrameritum yideli- passionis pietatem totus in semetipso liqnescebal;
cel coirfessioiils, profundos et ihenarrabiles gemi- el dum miseri angustiis per miserationis latitudinem
ttt.s coiitriLicordis, baptismura quoque amarissima-- respondere conatur, evigilat, secumque quod vide-
rum pcenitentise lacrymarum uni ex pusillis luis,, rat et audierat nlente pertractans, dura se ad com-
quaiilo niagis, indebile, tanto magis pie concessissce passionem defuncti intimis quibusdam stimulis ur-
probaris; et quod infirmitatis humanse nalurse prse- geri sentiret, vanam non esse visionem intellexit.
sumere non auderet, ut fieref, hoc immenso pie- Ut vero totius dubietalis scrupulus de corde ipsius
talis tuse munere factum merilo inter maxima lau- tolleretur (mirum dictum!) inira omnipotentis Dei
dis tuae praeconia deputando miralur. Obsecro au-^ clementia, quod spiritualis substantia spiritualiter
tem eos, qui hsee lecturi siint, ne iis quasi falsco gessisse visa fuerat, materiali experimento In asser-
conscriptis derogare velinl, quia nostra jam memo- lionem verse visionis ei probare concessum est.
ria res actaest, sicut hodieque nonnullse probabiless Nernpe, dum locum in quo pcenitens anima poeni-

(35) Certa est hsec historia, de qua in notis tom;ii cum nullum peccatum mortale remittatur, nisi in
III."Biblioth. PP. Cist. addistinct. III, cap. 23, fusiuss hac vita : .quo remisso, non est anima posnis infer-
agitur. Hic solum nota, nori recle hic dici, suffra-- nalibus.addicta, Ut inde egeat liberari.
giis vivorum animam poenis aeleniis subductam
PATEOI.. CLXXXV. «*..-'
 H35 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1198
tenlise Jacfymas fundens procubuerat, manu tan- A imbuerat. Et proprio nomine eam compellans, sicut
gendo palparet, ita opertorium quo tegebalur, ma- duduni infantem compellare consueveral: < Gilla,
defactum repetit, ac si spiritus, qui easdem lacry- inquit, filia mea, quid agis ? Quousque dissimu-
inas spirilualiler fudisse visus fueratj liquidi ele- Ians negligenlia torpes, et peccatum lllud quod in
menti humorem in se habuisset. Sed in his simili- infantia lua sub cura mea posila coniniisisti, per
busque divinae potenlia; mii ahilibus, si rationis cen- confessionis Ct pcBiiitenii;e reinedla non diluis?»
sulatur sententia, qusc dicuntur, incjpiunt esse in- Cuinque et qualitatem peccati ei intimasset, illa
credibilia; sin vero viftus aguoscatur divina, desi- quasij rubore suflusa, et quod tanto antet perpetra-
iiuut esse mirabilia. Iiaque rcverendus abbas ex rat ad memoriam reducehs, respondit: Nunquid
hocjam niliil haesitans, animam, quam sibi ad suc- lanti seslimabitur peccalura, quod infirma et stulta
ctiFrendum Chrisli Domini clementia destinarat, iiv commisii selas,nonduhi perexercilium.etincremeritum
oapitulo fralruro absolvens, et-laru suis quam fra-- vitce ad plenum explicita ratione, ut hoc tantopere
irum suorum orationibus, missarumque celebra confiteri, et pro eo poeniiere necesse habeam ? J At
tionibus devotis, satisfactionein pro peccatis ejus illa : < Ergone parvi .ponderis esse pulas qualecun-
oiierens Deo, miseram et ream seternce mortis sup- que peecalum, quod non est confessionis rubore
pliciis subduxit, immortalisque bealitudinis, ut pie poenileiitiseque labore deleium.? Auseulla igitur di-
credimus, per gratiam Dei pavticipem effecit, sicque, ligenter quae dico. Scias ,pro cerlo, et nullaienus
qtiod impossibile erat apud bomines, violentia san- dubiles, quia sicut in cortinis seu pajietihus efligies
ctae.cliaiilatis, cui etiam impossibilia-cedunt, apud certis lineamentis expressisque proprietatibus
Deum possihile esse oslendit. memhrorum depielie cerriuntur, ita i» anima omriis
CAPUT IX. B Iiominis qui qualitercunque in vita sua discretio-
"B
neni boni et mali habere poluit, peccata etiam nii-
ad
De pricrissa quadam per revclaiionem confitendum niiiia qtiaecommisit,fa;daimpressione" r.ignantur,ex-
admonila. ceptis duiitaxatiis, quae confessioiiis el poenilentia;
Apostolus more suo de altitudine mysteriorum oflieiis per gratiam Dei relaxata fuerint. >
Dei loquens : Ut innotescat, inquit, per Ecclesiam His dictis somno priorissa excutitur, atque de
jirrincipalibus el polestalibus in cceleslibus muitifor- verbis quce audierat slupens,"duin diligentius cogi-
tiiis sapientia Dei.%(Ephes., mj. Dominus quoque, tat et recogitat, invenit vanam non esse visionem,
Iseato Job omnipotentiae suaa opera dinumerando: sed vere in infantia sua talealiquid se fecisse reco-
Concenlum, ait, cceii dormire cjuis faciet ? (Job lit, quale in visu audivit quod lameu ex quo anrios
xxxvni.) Moflali elenim -naiurae invpossibile est discrelionis intravit, el habilumacieni religionis sumpsit,
nosse quantae dulcedinis, quamque inlimse suavita- niinquam eonscienlise ipsius reverberabai,
*is harmonia mulcet et delectai sublimes iUas bea- quia a lr.emoria penittis excideval. Itaquegrafias
'torura spiriluum poleslates per opera graiise multi- agens Deo, tanto sincerius.et.humilius confessa Dei est
vforniis sapientia Dei, per quse saiiciaru Ecclesiam el T)CBnituit,quanto sola largilale benignitatis
-suam de lacu miseriae el dehilo faecis, id est inqui- se hoc assecutam esse gaudebat, lantoque de ca;tero
uamento peccati erutam, ipsorum sacro collegio tam de-prseteritis qnam de immijienlibus peccatis
• «onsociat, non habentem maeulam aut rugam, neque suis soliicitior exstilit quanlo divina hac revelatione
aliquid bujusmodi. Ipsanamque Sapieutia et Yerilaie cerlius didicerat decipi eos qui, vel de ignorantia
atlestante didicimus, facilius esse, ut ccehim ettC C vel oblivione sibi blandienles, .impunitalem con-
terra transeat, quam ut unum iota, aut unus apex soientiis suis temere promUiunt (54).
de lege gralise ipsius pereat (Maltli., v), id est ui Supra (55) quoque in hoc volumine corilinetiir
vel miniinse occasiones, per quas eliam ultimi conversum quemdam defunctum alieri. converso
quique in pppulo Dei salutis remedia consequuntur, viventi per visum apparuisse, eique peccatum qupd
•sic relardenlur, ut non effeclui mancipeniiir. Qua- ante duodecinv annos, dum attlihc saeciilaris esset,
propter quam subtili occasione eadem benigna sa- commiserat, quodque moi-tifera oblivione memorise
plentia, cui.pervigil cura est salutis horainuni, cu- elapsum fuerat, ad raeinoriam reduxisse, et, ut
Jusque oculis nuda et aperta sunt oinnia; quaniaam quantocius confiteretur et poeniteret, consuluisse,
famulam suam de slatu conscientise ipsius admo- verbum cum timore et tremore audiendum pro-
uuerit, exempli. gratia notabimus , quaterius omnis mens, scilicet quod .peccatunv anle mortem minime
homo sanum sapiens^ tanto validius ejusdem sa- solutum, post mortem insolubile maneat. Quid ergo
, .pientise aroore inardescat, .quarito dulcitis audit eam erit <le peccatis quse rubori confusionis^ seu taediunv
jier familiare sibi sapientius organum .proteslanfem i durse pcenitentiae, -vel (quod bis periculosius esf),
delieias suas esse cum filiis honiiiium (Prov., exactse per tenipus religiosse vitae-confidentia celari
vui). Priorissa cujusdam monaslerii virgo eral Deo> suadet; si iila Dei famula depeccalo in aiinis pueri-
valde devota : quae tam seipsam quam subdifas sibii libus perpetrato ad -confifendum et pcenitendum,
sorores ad dislrictionem disciplinaeregularis discrela i etiam per revelationem admoneri uecesse babuit;
sollicitudine coarctabat. Et licet placita Deo fuisset: el isle fraler audivit, peccalo criminali, quod obli-
sancta conversatio cjus, unum tamen eral., quod D ] vio celabat, si ante mortem legitime solutum non
pufitati ipsius maculara inferebat.; quamvis hoc ipsai fuisset, post morlem veniam negari? Vere horren-
in conscievvtia sua nunime deprebenderet. Fecerat: dum est incidere in manus Dei viventis (Hebr. x) ;
namque in infantia stia peccatum quoddam-, quodI quoriiam terribilis Deus inconsiliis super filios ho-
puerili hebetudine negleclum, Jongiludiiie quoque: miniini. Expedit ilaque omnihomini, tum praecipue
temporis ita oblivione absorptum fuerat, ut nullate- religionem professo, praeteritos annos vilae suse se-
nus tale aliquid se fecisse meminisset. Nolens autemJ dule recogilare in amariiudine animse suse , alque
pjus Domhvus devotam sibi faraulam, pro peccato, , sine dissimulatione, «ris confessione, cordis cOn-
quod iiequaquam verecundia, sed oblivio celabat,, tritione, bohi quoque operis exseculione semelipsum
confundi ab inimicis suis in pofla, tali ordine ett dijudicare, si non vuli cum hoc mundo damnari.
quid, et quando deliquisset, ei manifeslaredignatus s Angusta nempe via quse ducit ad yitam exoneratos
est. Quadara namque noete eidem venerabili prio- et expeditos vix recipit, quia justus vix salvatur;
risscedormienti apparuitin visu feminaqusedain, qtia;a oneralos vero el dilatatos curis el voluptatibus sse-
ipsam olim parvulam nutrierat, et quanlum tenerai culi prorsus rejicit; nec obest januam vitre intrare
aelas capere!poterat, primis disciplinse rudinienlis3 volenli, quantumcunque se humiliet : est autenv
(M) Supra dist. V, c. 4." sceleris admissum esse, et adultaj menti oljversa-
(53) lllud infantise erratum, ut ream teneret femi- tum, alioquin ejtis consecuta fuisset' ~~ veniani perge^
nam, debuil cum alicjua nolilia vel scrupulo graviss neralem co.ntrilionenv,
1197 EXORDIUM MAGNUMCISTERC. — DIST. VI. 1198
liorrendum malum, si veTtransverso unius digiti A sumus, ea quse a siudiosis Palribus sparsim exaraia
plusquamsuperliminarepatilur, se erigat; quia mox reperimus, ad manifestiorem rerum notitiam, nia-
impinget, et conquassato capite corruet. Gonfidi- joremque legentiumutilitatem, in unum collegimus,
mus autem in Domino Jesu quia, si quis in adole- paucatamencapitula, quaea religiosis et fiTdedignis
scentiasua laxioris vitse yias secutus criminibus et personis certa relatione didicimus, continuationvin-
sceleribus se invoherit; si excilante illo qui dicit: lexere curavimus, ita pulmeniuin filiispvophetarum
Lazare veni foras (Joan. xi'), evigilaverit ad circum- ex herbarum in agro yeterum Patrum coilectarum
slrepentes se laqueos morlis, conatusque ad ar- concisione et decoctiohe parantes, ut coloquinlidas
ctioris vitse vias redire, trepido et sollicito scrutinio falsitalis tanquam mortiferum heileborum in olera
non semel, sed pluries, irao toto tempove vitse suse concidere nefas ducerenvus. Duplicis autem ralionis
conscientiam suam discusserit, et quidquid in ea consideratio, nos ad hanc pariem sollicitudinis in-
invenerit pure confessus fuerit, et insuper tam ea vitavit: Et priroo quidem, ut fratribus nostris, qui
peccata quorum nieminit, quam ea quorum forte ih remotioribus orbis partibus sacrum Ordineni no-
non meminit, eum Juctu etlacrymis poenitentise Deo strum professi, sanctam domuin Gisterciensein, tan-
in oratione cpnfitendo, coniinue se pro eis humi- quam caput et matreni omnium nostrum, itemque
liaverit, pcenitentise fructu.non carebil. Cselefurii, sanciam domum Claraevallis , propter beatum Ber-
sicut Aposfolus ait, quia qui ignorat, ignorabitur nardum charius amplectuntur, de initio Ordiiiis no-
(Cor, xiv); ila prpfecto si quis secundum multitu- stri certam notitiam iraderemus, ulriusque etiam
dinem iniquitalum suarum, multitttdinem misera- domus primi Patres qitam sublimeni, quaniqueimi-
tionum Doraini quaerere detrectaverit; hujus , ut B tatione dignissimam vrlam duxerint, ad ipsorunv
iiide merito timemus, misericordia obliviscetur ; et aedificaiionem panderemus, secundo vero ut mona-
lam pro iis peccatis suis, quorum meminit, quam chis Nigri Ordinis calumniandi occasionem tollere-
pro eis quorum forle non meminit, judicium duris- mus, qui criram ssecularibus et rerum ignaris dero-
simum portabit, quicunque-esl ille. gant Ordini nostro, dicentes eum ex prsesumptione
coepisse, et Patres nostros, qui primo de Molisrao
Recapitulatio ftnalh eorum qum in hoc volumine con-
tinentur. egressi sunt, absque licentia abbatis sui egressos
fuisse, quod quam falsunv sit, principia hujus vo-
Explicitis iis quae de initio Cisterciensis Ofdiriis, luniinis plenissime teslantiir. Absit enim ut pra;-'
nec non et de reverendis atque in omni religione sumplio, mater ruinse.noverca stabilitatis, ullampar-
conspicuis viris, qui in Cistercio et in Claravalle tem habuerit iri religioso proposito sanctorum vi-
claruerunt, scribere necessarium duximus , simul rorum! absit ut nbn rationis et diyinse auctoritalis
eliam de exemplis, quae pro rei simijitudine, non plenum fuerit voluntarium sacrificium servorum
incongrue, ut arbitror, juxlafiiiem tocis opporturiis Dei, per quod lahoribus et aerumnis multis desu-
inseruimus, lianc a Jectore nostro vicissitudinis gra- dantes, semelipsos in ara quotidiance crucishostiam
tiam postulamus, ut si aliquid in Loc opusculo in- yivam, sanctam, Deo placentem, immolare non du-
venerit, unde ad amorem virlulum, odiuin vitiprum, bitarunt, ul Ordinis "monastici puritalem, de squa-
sanctaeque devotionis fervorem, inflammari se sen- lore dissolutiohis et barathro praevaricationis eru-
tiat, Deo, sine quo nihil bohi Dt, et Patribus, quo- lam, proprio labore et Indtistria ad multorum salu-
rumindustria hseead nostram notiliam pefverierunt, .,' tem, inantiquuriisacraereligionis stalum, Deoauxi-
gratias agat, nobis vero, quorum non parvo labore iiante reformarenl! Horum forlissimorum athle-
compilata, et in unum corpus compacta sunt, piae larumChristiduxJetsigiiiferexstitit bealse memorise
orationis suflfagium impendere dignelur. Neque enim D. StephanUs, cujus supra meminimus, elc. Reliqua
quaSi novi alicujus operis auclores haec conscripsi- vide supra in S. Bernardi Vila vrima lib. YII, COL;
mus, sed sicut iu exordio liu'us voluminis uraefati 449.'
4199 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1200

-
SANCTI BEEMRDI

CLAREVALLENSIS ABBATIS

GENUS ILLUSTRE ASSERTUM..,

ACCEDUNT

ODONISde Diogilo, JOHANNISEremitas, HERBEUTITurrium Sardiniae archiepiscopi,alioruiti-

quealiquot scriptorum opuscula duodecimi posi Christum sseculi historiam speciantia

;CUUA ET STUDI0

PETE&I FR-&NCISGI CHEFFI<ETII

SOCIETATIS JESU PRESBYTERI.

(Divione, typ. Philib. CIIAVANCE,

1660, in-4.)

REVERENDISSIMO PATRI AC DOMINO

D. PETRO HENRY

ABBATI CLAREVALLENSI MERITISSIMO

jnulta sunt, Vir Itcverendissime, qum hoc apusculum tibi uni prw cwleris vindicant. -Pritriuni illa
Sapienth quasi lex : < Ad locum unde exeunt ftumina reveriuniur ul ilerum.fluant (Eccle. l, 7).,..i Odoncm
-de Diogilo, Herbertum Turritanum archiephcopum, Joannem Eremilam, adeoque liujus votumiiiis opiima'
iquwque, de Clarevallensh bibliolhecm pcnu divite acccpi olim a dccessore luo bealm memoria? Ctaudio
rArgentier. Ea ipsa libi a me poliori jure redhibenda sunl; quod ille fecil quidem ut ad me pervehirenl,
tu eiiam ut publicum per me aspicerent. Deinde qum his conlinenlur, non modo prodiere e iua Claravalie,
sed et eam maxime illustrant, docenlque quantos hwc splendida valth (ut ad Sidonium alludam(5Q)
c miserit in cwium montes. i Ecquh ascelarum tuorum hh exempth non inardescat, dum hic tegerit qua
reterum Palrum suorum sanctilas morum, quam familiaris cum Deo et superis consueludo, qum morien-
tium fiducia; qum exsullatio, qui triumphi, e leclulis suis recto tramile ad mternas beatorum mansiones
evolantium? Tibi nimirum hanc graliamdebebunt, qui has ipsas dignas cedro el sempilernh monumenlis
hhtorias, de blattarum pulvere ac tenebris in apertamlucem emcrgere voluisti, Quid plura? De S. Bernardo
in primis mira hic liber coniinet. Gui porro nuncupandus, nisi tibi, qui non modo Clarevallensis abbath
iiomen geris,/sed-et cumulate « tanli (quod caput tst) mensuram nominh imples. t Historice loquor :
mtllus hic tropus, nulla auxcsis. Tu aprimo tyrocinio per omnes regularium officiorumgradus probatus,
sic liorum munemm parles explevisli, sic tuis prwluxisli, nt illi Palremcommunem le maxime optarent,
cujus in sinu acquiescerent, cujus regerentur consiliis , cujus vitw ratione ac temperamento ad meliora
incitarentur. Patere iibiame dici, quod non adblandiendi libido, sed wqui, boni vcrique amor exprimit.
Duo quwdam prw aliis mirari licet in magno Bernardo, cujus obtines sedem. Ilinc palernum erga suos
affeclum, ct fii.ccSpuTvimquam vocant ac suavitalem in congressiiius : inde x-eium et vigorem animi in
carpendis vitiis, ac prmsertim in exagilandh Ecclesiw rebetlibus. IIwc ipsa iiite amant qui le probe norunt.
Sic se a te diligi, sic foveri glorianiur tai, ut filios ab oplinw parente. Sic in rcbus gerendh tu semper
similis es, ut in ie comilas gravitate condila omnium ocnlos feriat. Nec ideo deesse libi dixerim, ubi res
poscit, aculeu:n severilatis. Referamquod in Claravatie anle duos fere annos geslum est, quoaque ab
oculalis tcstibus ipse accepi. Accumbebant mensw lum graves aliquot viri, eratque cmlus cmivivarum quasi
duodenarius. Ex his hospes unus, miate juvenis, famiiia clarus, fando appulsus est ad exerendum animi
sui virus : erat vero, ul ferunt, de Janssenianorum damnala turba, el inler illos mquo solutior. Igilur
cwco impelu quwdam impie in sancldrumreliquias, quwdam in sanctissimum dominum noslrum Alexandrum
pupum seplimum irreverenter effutiil. Non lulisti prolervi hominis impudenliam. Ereclus in pedes, silen-
tium ei indixhli, lemcrariam ejus audaciam severe redarguhti; minalus, ni dcsisteret, mox illum a te et
cwnaculo el domo cum dedecore exlurbandum. Proftiil juveni tua hmc castigatio. Ille quasi de ccelotacius
repente obmuluit. Tu tuum de noslrm religionis sacris ac musteriis sensum, atque e_rgaRomanos poi\liftics
(56) IIJ Eucharistico ad Faustum.
 1201 ODONIS DE DIOGILODE LljDOVICI YII ITINERE LTBRIVII. — PR/EF. 12fl2i
intimani revereniiam gravi oratione leslatus, sensus eosdem convivh,- ac per eos aliis quamplurimis
shli.. Macte his studijs,_ abba _reverendissime._Sic Rernardum quein officio reprwsentas, exhibereimpres-
eliam moribus. Sic iili, ac cmteris, decessoribus Utis jant :ccelo recepih', pbsi* vitam,.Imnc, perges
transaciam (quam diulurnam dpprecor) novum sidus acccde-s._Hocoptd,~hoc voveo.. bene_beateque.
Divione, iv Nonas Februarii, anno mrm Chr.htiatw M. D C. LX.
Rev. P. T. -
- -_ Addiclissimus Petrus Ffanciscus CHIFFLETIUSV
presbyler e Societale Jesu.

-' :;r''v ;ft'' -^^u'---- : '""

"'-^^EETEMLiBELLbS-

-m. otoMis.BEiiio©sLe :
- ". '- \~~"'"- " - ~~_ " "y: '
'--':'"' '- .;_'" :" MS" y:'[: - - "• ":" "• ,

FRANCORUM REjfflS, GOGNOMENTO JUNIORIS^

PROFECTIONE IN ORIENTEM -

PRJ:FATIO.

1 Est Diogilum (vulgo DEVIL)Parisiensis agriviila, S. Eugenii Toletaiionim primi episcopi martyrie no-
bilis, a trua Odo hic, monaehus Dionysianus el orlusest, etnomenlulit. Scribit de regis itinere ad abba-
tem suum Sugerium, r-egniFrancici a"dministratorem relictum, ipse regi comes itineris, asacris et a secre-
tis, regisque adeo lateri lanlum non perpetuo affixus, ac cjus non modo rerum gestarunv conscius, sed
etiarn consiliorum parliceps. Tenuit ea peregrinatio annos omnino duos, quorum prioris cursum et casus..
varios Odo lanv accurate explicuit lit scriplorum nemo aliivs. Indidem aiitem scnbit; unde et rex rpse ad '
SiigeriunVde eodcm argumento, nempe ex Antiocliia Syrke, ad quam jam multa.passi appuleranl die 19v
mensis Marlii, quae fuerat feria sexla infra hebdomadain terliam Quadragesinv.je anni U48.Et nosregiam
illam epistolam huic relationi idCirco appendimus, ut alleri ab altera lux affulgeat. Quod enim rex lhtegra-,
vix pagina Sugerio insinuat, hoc ipsumOdo septem libellis eidem exponit.quos diu desideralos summeque -
expetitos, nunc tandem excodicems. Clarevallehsiin publicum emittimus. Praefatur de conventu episoo-
porumetrproceriim apud Biluricas, ad diem Christi Nalalem qui annillMDionysianicaputTuil; ubi Go-
defridus Lingonensis episcopus cum de Rohes siveEdessa; depopulatione, Christiaiiorumque a Turcis op- -
pressioneintolerabiliperorasset, simul omnium 2 animos ad ferendum auxilium permovit. Legimus porro in .-
Chronico'Cisterciensi ms., et apurl Robertum de Monte, compluresque ahos ad sanctum sepulcrum pere-
grinatioiiem illam susceptam ex voto a Ludovico rege, compuncto ob incensam castri Vitnaci basilicam,;.
cum mille et trecentis proniiscua; multiludinis quse in eam confugerat, capiiibus in ea mclusis : quod regis-
facinus ahno Chiisti 1142 S. Petri Calalaiiiiensis Chronicon vetus ascnbit. Ut ut sil, ad eam expeditio--
nein, crucis ex niore assumenda; dicta est Paschalis proximi dies, quav fuit Martn mensis _pnma et tnce-
sima, locus Yezeliaciim castrum, beata; Mariae Magdalense olim reliqjius, et Gerardi comitis Bertliaeque -
eius coniugis liberalitate inclytum, ulji regis exemplo, et S. Bernardi Clarevallensis abbatis prajdicatione-
aecensus populus ingens, ei se peregrinalioni in aniium proximum devovit. Probatum maxime id consi--
lium Euseiiio papae tertio. Interim Stampas indicta sunl comitia ad Ctrcumdederunt me, hocest ad Domi--
uicaih Septuagesihi8B,qua; aniio Illo IUT, die mensis Februarii sexta decima evemt. Ihi saci-semihtise fir- -
mata vota, t6liusque exercitus luslralio ad Meltensem civitatem et Pentecostes quarlami fenam edicta.
Traiectus est Rhenus Vormatja;, Danubius Ratispona; : inde per Bavariam, Hungariam, et Bulgamm nv ,
Gra;ci imperatoris Manuelis Comneni ditionem iter fuit. Is data3 Chrislianis Latims fidei mmmm, ad-
versiiseos cum Tiircis clanculum fcedere inito, non Francicum modo, sed et Germamcum Gonradv impe-
ratoris norenlissimos exercitus, datis amicitia; Obtentu viarum ducibus.,
POT..sdva™m^''!j^?n^f
eqmsv aim s, w
confragosa circumduclos, Tiircor.ihi deinde insidi.s exceptos, opibus, imped.menijSv
nudavit ac nene ad nihiluni redes.it-. Quam tragoediam, inspector lpse Odo Sugeno suo tantum non oculis
subS Sluhuft orbis^ eSmpotentissimonim duorumregum lantosvipparatus conatusque paucorum
- mei stuni spaUo in irri um cecidisse. Nec defuere qui.tuni Bernardo hujus belh mcentori gravem strue-
SSS,- cum lumirum (qua; vulgi imPrude?tiaes^ cohsi.iaex «
imde Dureavit ^ nerSDecla viri sanctimonia, cu us etiam aposlohco zelo divina ipsa «f^J- ^ZVtl
virtus signis muitis, ac
SrodiJ?"H rocinataP est Scribebat OJo ad Si.geriuni ea mente, ut hic, sicul Ludovicj senior.s, cogno-
S^o£^« & gestas styio explicuerlt sic et iilii ejus Ludovici
rommpndaret Sed ne intesTa prodiret, intercess t Sugern obitus, anm a;ra;Jumoris^ hj^tonam
Dionys anse 115^, po^entan
laihiisja-
™™v^S?cX£w^ Odo de Diogilo ad
vulgata Gestoium Ludouci vu, quas in
nhhis nr_efnit Dehreliendere" autem milii v deor ex pra;fatione«^^S^^WS^i
SJf8 hSe^AlieSfSgis divortio f,niu,itur, ea Sugerii opusesse aut saliem ab .Uo mchoau.m.,.
quod vei Odo, vel receutiorum alius quispiani prosecutus, suhinde interpolarit.
4205 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1204

ITINERARII HUJUS OPUSCULI

TA TOniKA, K.AI TA XPON1K.A.

i. In Natali Domini, adeoque primo ipso die anni Dionysiani ll&G, apua riituricas, in episcoporum ei
procerum eonvenlu, Godefridus Lingonensis episcopus orationem habuit de Rohes, sive Edessas depopu-
latione et Christianorum orieiilalium oppressione a Turcis. Indicta sunt super ea re comilia Vezeliaci in
proximum Pascha.
2. Die Pascha;, 51 Marlii anni ejusdem 1146, ad S. Bernardi Clarevallensis abbatis pravdicationem, Ye-
zeliaci decernilur expedilio in Terram Sanctam. Assumunlur cruces prinium a rege Ludovico Juniore,
atque ab ejus conjuge Alienbrde regiiia.; lum horum exemplo ab aliis iunumerabilibus. Dalur solidus an-
IIJISbellico apparatui.
5. Anno 1147, Slampas regis jussu convocantur episcopi et oplimates regni ad Circumdederunl me,hoa
est ad Domiiiicaih & Sepluagesimae, qua; fuit 16 Februarii. Eligilur. via per Constanlinopolim. Consti-
tuuntur qui rege peregre proleclo regnum adininistrarenl, Sagerius abbas S. Dionysii, cum Guillelmo Ni-
vernense comite. Sed hic haud inulto post in Carlhusiain se recipiens, ibi monaslicum habitum ex voto
suscepit. Ad urbem Melensem concursus militiae, et lustratio exercitus imperatur in imminenleni Peiile-
ccsten.
i. Subinde Roma advenieus Eugenius papa III Pascha 20 Aprilis ad S. Dionysium celebravit. Ihi rexde
ejus manu vexillum regium, cum pera etbenediclione accipit. ln quaitam feriam Penlecosies profectio
iiidicitur. Guillelmo Nivernensi comiti Samson Remensis archiepiscopus, et Rodulfus Yirohiandensis co-
ines regni rectores subslituuhtur.
5. Rex per Yirdununv Metas venit ad Pentecosten. Eo post paucos diestolos conuuit exercitus, duci-
lur, Wormatiam pervenitur apostolorum Pelri et Pauli fesla die, Junii 29.
6. YVormalia; trajecto Rlieno, Herhipolim seu YVirceburgum liidui ilinere contehditur : indeque pari
dislantia Raiisponam, ubi trans Danubium exercitus deportatur.
7. Ratispona secundo Danuhio, trihus pariter diariis ventum eslPataviam. Iiinc in Novam urbem, seu
Neoburgum quinque circiler dierum ilinere. A Neoburgo ~' ad porlasllungaria;, unius non amplius diei
iler fnit. .
8. Per Hungariam diebus quindecim transitum est. lndeque in aditu Bogarhie, seu Bulgarise, Bellagrava
Bogarensis, sic nuncupari solita, utab Hungaiuse cognomine eivilate dislingiiatnr.
9. A Rellagrava uno tantuni diario abest Brundusium paupercula civitas. A Brundusia quihta die per-
ventum est in Gra3ciavurbem, noiiiine Nit.
10. A Nit quafuor dicbus in Hesternit.tolidem hinc in Philippopolim. Philippopoli jam ante obierat
Aluisus Atrebatensis episcopus, vni Idus Septembris, Conslantinopolini ad Grsecorum imperalorem pra;-
niissus legatus a Liidovico rege.
M. A Philippipoli Andrinopolim diaria fuerunt quatuor ; ab Andrinopoli Constantinopolim quinque.
g 12. Constantinopoli Ludovicus rex festum S. Dionysii cum Graecis celehravit.
13. Egresso rege Constantinopoli in Romaniam post exercitum suum, sol media sui parte obscuratus
est, die Dominica, VJIKalendas Novembris. Quam defectionem illustrem fecit basilica S. Stephani Cata-
launensis, cum primario allari, eo ipso die et hora, ab Eugenio papa III aliisque tum episcopis, lum ear-
dinalibus rilu solemni consecrata; ut ex ejus ecclesia; antiquis tabulis didicinius, quariiui exemplar ad
linem hujus opusculi leclori exhihenuis.
U: Interim Alemannoruniexercitu, qui a Constantinopoli Anlioehiam versusbrevissimumper Iconium,
sed periculosissimuni iter arripuerat Gra;corum dolis Turcorumque armis pene confeclo; eorum impera-
tor Conradus, triginta millibus njijitum suorum amissis, vehit ad regem Ludovicum, opem ab ep et
solatiuni qusesiturus : et cum eo ad lacum Nicsenum, apud castriim Lupar colloqiiium hahuit sub initium
Novembris.
15. Posl fesliim S. Martini rex ad castrum Esseron venit. hinc Demetriam, lum deniqueEphesum,
Sniyrna et Peigamo ad siiiistrani reliclis. In valle Ephesiua, quse et Decervion, Natale Doniini cum feriis
aliquot sequenlihus celebravit.
16. Iliim hinc Laodiciam versus per vada fluminis Mseandri: quae ad vada Turcoruni magna est edita a
Fi'anCis strages, haud quidem ipsis incruenta : quippe eo loco inl.er ca;leros Milo deNogenliaco aquis prK-
focatus interiit.
17. Tertio post die perventum esl Laodiciam : unde in montana educfus Francorum exereiliis, Tur-
corum pariter et Grsecoruni circumseptus insidiis, mense Januario anni 1148, lhagnam partem dis-
periit. Acla est apud Salelliam acopiarum reliquiis Purificatio beatae Maria; : qnse urbs antiquis Altalia
lhemoratur (Act. xiv, 24).
18. Caplo deinde consilio depetenda Antiochia ilinei'e maritimo, per quinque hebdomadas exspectati
suntventi ferentcs, tum hebdomadis tribus iter confeelum, appulsumque Antiochiam feria sexla post me-
diam Quadragesrmam, die mCnsis Martii 19. Hinc data; liltera; et regis. et Odonis de Diogilo ad Sugerium
abhatem.

@ Epistola LUDOVICIVII, Francorum regis, cognomento Junioris, ad Sugerium abbatern S.

Sionysii et regni administratorem, data^Antiochiffi in Syria, cum ad eam rex. navigio
pervenisset anno 114-8, die Veneris, lvost mediam Quadragesimam, mensis Martii
19.
(Est inte» Sugerii vulgatas episloias numero 39. — Vide Palrologiw t. CLXXXYI, col. lSG.v in
Sugerio.) . -
1205 OD0N-IS DE DIOGILODE LUDOYICIVII 1TINERE LIBRI Yll. — LIR I. m§-

ODONIS DE DIOGILO

5E

LUDOiricii wm FIUWCORUH-- REGIS

COGNOMENTO JUNIORIS

PROFECTIONE IN ORIENTEM

Gui ipse interfuit;

OPUS SEPTEM LIBELLIS DISTINCTUM;

EPISTOLA ODONIS

AD VENERANDUMABBATEM SUUM SUGERIUM.

7-9 Ecclesise Beatl Dionysii venerando abbati A forma virtutis.Nam eum regnare cocperit peno puer.:
SiJGEaio,monachorum ejus minimus ODOde Dio- non fuit illi gloria sseculi materia voluptatis, sed'
gilo, salutem. dedit augmentum virtutibus ejus et-lucem. Unde, si.
- Yelle
adjacet mihi, perficere autem non invenio, quis gesla ejus abitinere Jerosolymitano describere
ut de via sancti sepulcri vobis aliqua idoneas deno- coeperit, futuris regihus -exempli propositi- a Deo
teia quse mandetis stylo vestro memoria» sempi- maximam partem truncabit. Nos enim magis mira?
lernae. Nam detentus adliue in agone itineris, et im- mur in puero Nicolao quartam et sextam feriam pa^
peritia praepedior et labore. Est tamen tentandum pillarum et reliquam indolem, quam prsesulatus ejus
sliquando id etiam quod nequimus, ut nostro conatu admirabilem sanctitatem. Vos igitur, cui jure de-
viros strenuos ad hoc quod volumus, et non possu- betur reverentia scribendi de filio, qui-prius patrenv
rflus, incitemus. J.Q Ego igiturcum in viasancti se- stylo trasistis.in lucem, et qui jure.debelis obse-
pulcri gloriosi regis Ludovici beneficia ubertim sen- quium, abundantiori gratia funclus amhorum, inci-
serim et secretius familiaritati adhavserim, referen- pite a pueritia ubi ccepit virtus oriri. Quod vos me-
darum graliarum affectum-quidenv haheo, sed non liusscitis, quia, sicut nutritius, secretius didicistis, .
ministrant vires effectum. Sit hoc beati Dionysiv, Ego-vero, etsi impeditus sermone, sed non scien- .
cujus amore hoc feeit, et vestrum, quia monachum B tia rerum quse invia sancti sepulcri gestse .sunt;
vestrum loco vestro suscepit. Vos tamen multum ( quippe qui sicut- capellanus-, illi surgenli saipius _
pro vohis debetis, quem specialiter in regno suo aderam, et cubanli), ut ita dixerim, quasi balbuT -
dilexil, ei zelo ductus fidei propagandae, ad tempus tiendo, summatiin vobis offeram veritatem, litterali:
illud dimitlens, vobis commissit. Ibi tamenvigilavit eloquentia venustandam. NeCideo vos pigeat exse-
sibi, sua credens expertae fidei, sapienliae singulari. qui 11 quod debetis, si hocaudilis apluribus usur-
Vos Patris ejus gesla scripsislis, sed criminis erit pari. Imo gralum habetote, silaudes liabet multo-
fraudare posteros notilia filii, cujusomnisaelas est rumqui meruit omnium.

LIBELLUS PRIMUS.

Anno Verbi incarnali millesimo centesimo qua- C Cnristo, <erzeliaco in Pascha bajulando crucem
dragesimo sexto, gloriOsus rex Francorum et dux su^m , aggressus est eutn sequi. In Natali Domini
Aquitanorum Ludbvicus, regis filius Ludovici, cum pra;cedenli, cum idem pius rex Bituricas curiam
csset viginti quinque annorum, ut dignus esset celcbrasset, episcopis et oplimalibus regni ad co-
i237 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1208
ronani suam generalius solito de industria convo- A 4. vel suum filium itineris socium promitiebant. Misit
eatis, sccrelum cordis sui priuiitus revelavit. Tunc etiam alios Constanlinopoliiano imperalori, cujus
religiosus vir episcopus Lingoneiisis, de Rohes, nomen ignoro, qnia. non est scriptijmin libro vkse.
qua; antiquo iiomine vocalur Edessa, depopulatione, Ilic in longo rotulo prolixam adulationem depinxit,
ct opprcssione Chrislianorum et insolentia pagano- el regem noslrum nominando sanctum, amicum et
rum salis episcopaliter peroravit, et de flebili ma- - fratrem, promisit plurima quse opere noh implevit.
teria fletum plurimum excitavit; nlonens omnes iit Sed haec alias. Alemannorum et Hungarorum eliavii
cum regc suo ad subveniendum Christianis Regi reges deforoetlransitu requisivil; quorum nuntios,
oinnium militarent. Ardehat et lucebat in rege.ze- ^t litteras ad. suam voluntalem recepit. Harum
Ius fidei, conleinptus voluplalis ct gloria; tempora- quoque regionum duces mulii et comites, ejus
lis, exemplum omni sermone praistaatius. Tamen exetnplo proybcati,: 3e ilineris illi societate scrihe-
quod serebant, verho episcopus,~rex exemplo, non hant. Sic ad nututii bmhiaprocedehant. Interea fa-
illico messuei unt. Stalulus est ergo dies alius Yer- ma volal, Angliam transfretat, et aliarum recessus
zeliaco in Pascha, quo in Passione Domini ornnes penetrat insularum.ParanX naves maritimi cum re-
unanimiler coiivenirent; et in resurrectioiie, qui- ge naviglo processtiri. Csslerum , dum rex lustrans.
bus foret ccelitus inspiratum, crucis gloriam exal- omnia statum regni ordinat, dum subditis in posle-
tarent. Rex interim pervigil in inceoto, 12 Romam rum pacem firmat, omnes undique nunlii Parisiis
Eugenio papa; super hac re nuntios mittit. Qui lae- convenerunt. Revertenli omnes pariter affuerunt;
tanter suscepli sunt, lavtanlesque remissi, referen- imperatorum sacras et ducum chartas offerunt,
tcs omni favo litteras dulciores, regi obedientiam verboque et litteris quidquid poposeerat pollicentur.
armismodum et veslibus imponenies juguni Cliri- Habet rex optiomemeni fidem haheat, in quo com-
sti suave suscipientibuspeccatorum omniumremis- pendium credat. Sed illi mos erat ut socii essent
sionem, parvulisque eorum et uxoribus patrocinium consilii qui forent et laboris. Omnes igitur ad Cir-
promiltenles, el qiia;dam alia qua; summi pontificis cumdederunt me Stampas vocat, ut 14 pariter eli-
sanctse curavet prudcnti visa suntutilia continentes, gerent, quod pariter tolerarent. Qui sicut fuerunt
Optabat ipse tam sancto operi manirnvprimam prae- invcniendo alacres, sic utinam essent in electione
sens imponere, sed tyrannide Romanorum praepe- prudentes! Congregata enim loco et Xermino epi-
ditus non potuit. Sanclo vero Clarevallensi abbati scoporum et nohiSiuni niiiltitudiiie, tamjgloriosa
Lernardo curam istam delegavit. Tandem dies adfuit quam magna, prsedictus etiam abbas et pravdican-
regi oplatus. Abbas etiam aposlolica auctoritate -., P Q dus proesentiam suam oblulit, et rumorem attulit,
el propria sanctitale munitus, et convocatorum etutroque la>labuiidamreddidit concionem.Nam de
maxima multitudo loco et lermino pariter "adfue- Alemannia veniebat, regemque et regni proceres
runl. Susccpit ergo rex a summo porftifice sibi mis- mililia; crucis Christi adjunxerat. Deinde diversa-
sum crucis insigne, et proceres multi cum eo. Et rum regionum legunlur liltera;, nunlli audiunlur, et
quoniam in castro locus non erat qui taniam multi- hxe usque ad vesperum protendunlur. In his duxe-
tudineni capere posset, extraj;'iii campo fixa est ab- runt laetam diem ; et quod superfuit in eraslinum
bati lignea machina, ut de eminenti circumstanti- distulerunt. Yenit dies magis Iseta quam prospera,
bus loqueretur. Hanc asccndit cum rege cruce or- lnlerfuere congregatis, qui Gra;cos dicerent, sicut
nalo. Cumque coeleste organum more suo divini lectione el experientia noverant, fraudulentos. Res
vcrbi rorem fudisset, cceperunt undique concla- autem et sui, qui merilo nullarum gentium vires
niando cruces, cruccs expetcre. El cum earum tiniehant, fraudes utinam liinuissent! Sed quia non
fascem pra;paratum seminasset potius quam dedis- est consi.lium necprudcnliacontra Deum, elegerunt
sct, coactus est vestes suas in crnces scindere et viam perGra;ciam morituri. Sic secunda dies ter-
seminare. In lioc laboravit quandiu fuit in villa. minata est, non secunda.
Supersedeo scrihere miracula qnae lunc ibidem ac- D I Tune viri uobiles, regis Rogerii nuntii, confusi
ciderunl quibiis visum est id Domino placuisse, ne, abeunt, dolentium habitu domini sui satis expresse
si pauca scripsero, non credantur plura fuisse;vel nionstranlcs anectum, de dolis Gnecorum pra;dicen-
si multa, materiam videar omisisse. Tandem edi- tes nobis quod postea sumus experti. Nec mirum
cto quod poslannum progrederenlur, omnes ad sua si Rogerius rex potens et sapiens regem optabat,
cum gaudio rcpedarunt. si Francos diligit, nostrarum partium oriundus.
Ahbas vero sub 13 tcnui corpore, et pene prae- Poslremo revolvit diem terliam gratia Tiinitatis; et
mortuo robustum tegens spirilum , ubique circum- congregali, gralia prius sancti Spiriius invocala,
volal pra;dicando, et multiplicati sunt super nume- ( q.uam pridie utinam similiter invocassenl!)deinde
rum in parvo tempoi'e crucem porlantes. Rex quasi a sancto abbate sermone habilo spiritali, de regni
jam naetus gaudium suum fidei propagandpe, de spe custodia prosequuntur. Rex autem more suo sub
futuri exercitus copiosi, Apuliam regi Rogerio nun- tiinore Dei reprimens potestatem pravlatis Ecelesise
tios millit. Q.ui de omnibus rescripsit adlibitum. et regni oplimatibus eligendi indidit lg liberia-
Insiiper viros remisit nobiles qui, regnum suum in lem. Eunl igitur adconsilium, cl post aliquantu-
victiialibiis, et navigio, et omni necessilaie , ct se lam iiiorani, cum quod erat melius elegisseai, san-
 1209 ODOIMSDE DIOGILODE LUDOYICIVII ITINERE LIBRI VII. — LIB II loirt
ctus abbas pracedens revertenles, sic ait : Ecccs A imitabilem, et forsitan sua; celsitudinis hulli. Nam,
gladii duo bic. Satis est. Te, Pater, Sugeri, et Ni- cum prius religiosos quosque Parisiis visilasset,
vernensem coniilem monstrans. Quod valde placuil. tandcm foras progrediens, leprosorum adiit offi-
onjuihus, si soli comiti placuisset. Sed se ille Car- cinas. lbi certe vidi eum cum solis duohus arbitris
thusae devoverat, quodcito post effectuimancipavit, interesse, et per longam moram coeteram siioruni
et nec regis nec onvnium diulinis precibus potuit, muliitudinem JQ exclusisse. Interim mater ejus, et
revocari. Imponitur taiidcm libi solionus amboruni, uxor, et innumeri^alii ad Beatum Dionysium prae-
quod inconcussa pace tulisli, et hoc esse onus Chri- currunt. Et ipse postmodum veniens, papam, 'et
sti ex"levitate sensisti. Inter ha;c indicifur dies in abbatem et ECcIesiaemonachosinvenit congregatos.
Pentecosten profecturis, et in optalis undecuiique Tunc ipse humillime Iiumi prostratus, patfonum
Metis glorioso et huniili prihcipi congregandis. siium adorat; "Papa vero et ahbas aureain porlulam
Post haec, ne aliquid deesset benedictionis aut gra- reserant, et argenteam thecam paululum etirahunt,
liae, Rohiahus pontifex Eugenius vehit, et Pascha ut esculato rex et viso quem diligit anima siia",ala-
Doniini in ecclesia Beati Dionysii honore quo de- crior redderetur. Deinde sumpto vexijlo desuper
c.uit celebravit. Affluunt niulti mullarum partium altari, et pera, el benediclione a summo pontifice,
ulrique miraculo, videlicet regi et apbstolico perc- " ih dormitoriuni monachorum nmltitudini se suhdu-
grinis. Papa vero bene ordinata confirmat, eiiorniia cit. Non enim patiebantur moras opprcssio populo-
mnlla componit, dum recis proniolionem exspectat. rum, et mater et uxor, qu;e inter lacrymas et calo-
Iilo anno in quarta feria Pentecostes edictum acci- rem pene spiritum exhalahant. Sed Iucium el plan-
dil. Sic regi celebria cuncta succedunt. Dum igitur ctum qui ibi inerat velle describere, tam stuiluiii
a beato Dionysio vexillum, etabeundi licentiam pe- est quani impossibile. Illo die retentis paucis jsuo-
tiit ( qui mos semper vicloriosis regibus fuil), vi- rum, in refectorio comcdit cuni fratribus; et os
sus ab omnibus planctum maximum excilavit, et in- culatis postmodiim omnibus recessit, orationibusel
tinii afieclus omnium benedictionem accepit. Dum lacrymis omnium proseculus.
vero pergeret, rem fecit laudabilem, paucis tamen

LIDELLUS SECUNDUS.

Tsdiosa est scmper longa loquacitas pluribus C Inde praemitlil Wormatiam prudentes et rcligiosos
occupalo. Unde vereor ne nostra oratio nimis pro- viros, Aluisum Atrebatensem episcopum el Sancti
lixe sine respiralione cucurrerit. Sed date, qtiaeso, Bertini abbatem Leonem, ul in Rheno qui ihi pra»-
niihi, Pater, hanc noxam. Intererani lictis rebus, et terfluitnavigiiim subsequenti exercitui pravpararent.
patriae meae, nomina scribens, et renini reihini- Qliod oplime compleverunl, congregata undique
scens, quod lsetus videram, sine laedio diutius reco- tanta multiludine navium ul ponte nori egerent.
lebam. Non eniin cito afierunt jucunda laborem. Hujus clerus et populus civilatis in solemnitate
Modo vero novo principio succingor ad aspera, in- apostolorum Petri et Pauli regem valde soleniniler
traturus exteras regiones, sicut aclu fecimus, sie susceperunl. Ilic primam nostri populi slullam su-
sernione; etlaboriosadeincepscitius 17 terminabo. perbiam sensimus.
Post discessum glbriosi regis ab ecclesia Beali Transmearunt enim milites, mventaque pratorum
Dionysii, nihil in regno ejus actuni esl memoran- salis ampla lalitudine, venerabilem episcopuu
dmn, nisi forte vullis scrihi quod in regiii cura vobis Luxoviensem Arnulfum , cum suis Norlhmannis ct
dedit socium Remensem archiepiscopum. Nescio Anglis domino regi placuit exspeclare. Aiflue-
tanien si comes Rodulfus, quia tunc excommuni- bant nobis per iluvium ab urbe victualia, et erat
catus erat, debeata Communione nostrf sermonis ^ nOslrorum et indigenarum assiduus cdmmcatus.
excludi, qui (nevohis duohus deessel gladius savcu- !§ Oboritur tandem rixa. Percgrini auterii nautas
laris) terlius additus est, ut triplex fiiniculus difli- in fiuvium projecerunt Qno viso cives currunt ad
cile ruinpereliir (Eccle. iv). Metis ergo, quia ibi arma, et vulneratis aliquibus uhum illico pereme'
convenimus, st3'lum veilair.us : ubi rex cum jure runl. Turbantur hoe scelere peregrini, claman
domiiiii nihil suum invenerit, omnes tamen invenit ignem pauperes, lam civibusexitiabilem qtiametisin
ex gralia, sicut Yerduno jam fecerat, quasi servos. quibusdam nostris, divitibus mercatoribus scili<et
Fixis ergo tentoriis extra urbem, paucis diehus et cambitorihus. Sed utrosque slultos, Deo volen e,
venientem exercitum exspectavjt, statuilque leges represserunt utrarumque parlium sapientes. Ci\js
paci cseterisque utililalibus in viam necessarias, tamen adhuc liment, el subduclis ulrique ripae n c-
qiias principes sacramenlis et fide firmaverunt; sed vibiisauferiinieommeatum. Sed religiosusvirAuir
quia ipsi non bene tehucrunt, eas nec ego retinui. batcnsis episcopus, navi quadam cum labore «6-
1211 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1212
perta, ciim qulbusdam baronibus transmeat, lur* A Tandem vero cum eum in Gnecia nunlii frequehta-
bam sedat, et securitatem civibus pollicetur. Postea renl, et semper.ah hujusmodi procemio inchoarent,
reductis navibus commeant more solilo, nobisque vix ferebat. Religiosus autem et animosus vir, Lin-
necessaria minislranlur. gonensis episcopus Godefridns, quadanv vice regi
Huc usqiie quod de populo malum proesagium compatiens, narranlisque el interpretis moras non
habebalur, hic primo experlumest.Exinde multi de ferens, ait: Fratres, uolite gloriam, niajestatem,
lui-ba se per Alpes a nobis separaverunt, uuia om- sapienliam et religionem ejus lam frequenter ite-
nia pra; multiludine carius emebanlur. Rex quoque rare. Se ipsenovit, et nos bene-novimus eum, sed
castra movetpr.TniissoRatisponam venerando Atre- quod vultis celerius et liberius intimate. Sempcr
batensi, cuni cancellario et abbate Sancti Bertini tamen,etiam interquosdani laicos istud provtrbium
causa nunliorum imperaloris Constantinopolitani, nolum fuit :
qui ante multos dies rcgem ibi prajstolabantur. Ad Titneo Danaos, et doriaferenles.
banc urbeni omnes Danubiiim ponle optimo trans- (VIRGIL.,JEneid., lib. 2, vers. 49.)
ierunt, invenerunlque navium multitudinem co- Pars autem ultima chartarum, quse ad rein perti-
piosam, quae sarcinas nostras, multumque.popvilum nebat, conlinebat havc duo : scilicet ut rex impera-
usque Bogariani deportartint. Bigas etiam et qua- tori de suo regno nullam civitalem aut castrum of-
drig:;s noniiulli navibus imponebant, ut daiiinum ferret, imo reslitiieret ei si ab aliquo quod suijuris
prseterituni in desertis Bogariae compensarent. Sc-d esset Turcos excluderet, et hoc sacramenlis nobi-
prius et postea magis fuere spei quani utilitati. Ad lium firmaretur. Primum satis competens nostris
caulelani haccomnia dicinius posterorum. Nam cum sapientibus videhatur,pro altero vero diu est quav-
esset quadrigarum maxinia multitudo, si offendehat stio dejure ventilata. Quidam dicebanl : Quod sui
una, mora omnibus erat aequalis : 19 si vero plu- juris esse potest vel pretio,vel ratione, vel viribus a
res vias inveniehant, omnes pariler aliquando se- Turcis expelere. A nohis aulem cur non dehet, si
piehanl, et summarii vitantes earum injpedimentumi nos hoc viderit aliqua occasione possidere? >- Alii
persaepe gravius incurrehant. Ex hoc eral mors; vero dicebanl illud debere nominari, ne de proposi-
frequens equorum, et de parvis dietis querela;mul- lione ip.deiinita lites possent in posterum excitari.
torum. Hujus populi civitatis, regem valde regaliter Interhaecdiesplurespertranseunt, elGrajcimoras
susceperunt. Sed quoniam id tuties replicari noni causantur, verentes, ut dicebant, ne imperator ca-
potesl, quolies illi gratis devolioriem sui animi de- vens sibi comburat pabula, destruat imnnmita; hoc
nionslrarurit, dicendum semel esl omnes villas,, Q < enim faclurum se pra;dixerat, si nos, inquiunt, mo-
castella, el civitates usque Constanlinopolim hono- rarenmr, quasi gl sciens ex hoc quod vos pacifici
rem illi regium, magis et minus, omnes lamen pro) lion venilis. Quod si fecerit, poslea nec, ipso vo-
virihus exhibuisse. Scd cuni esset omnium par vo- lente, in Yiaplenarie necessaria invcnietis. Tandem
luntas, magis et minusdico, quia non eratomnium i vero quidam ex pavte regis de securitate sui regni
ideni posse. Fixis ergo tentoriis et rege hospitato,, juraverunt, et ipsi forum idoneum, concambium
iinperaloris legatarii vocati veniunt. Quo salutato,, competens, et alia qua; nostris ulilia visa sunt pro
saerisqueredditisresponsionem stantes exspectant; ; suo imperatore sacramento simili firmaverunt.Aliud
non cnim sederent nisi jussi. Postpravceptum vero,, autem quod inler ipsos definiri non poluil, mulua
positissubselliisquae secum altulerunt, subsederunt. regum prscsentiaereservaruiit. Post liaecunus epruni,
Y'idinius ibi quenv postea didicimus morem Grae- Denietrius nomine, cum festinatioiie recedit, alius
corum, sedenlibus dominis omnem pariter astare; qui Ivlaurus dictus est, nobiscum remansit. Eligun-
clienlelam. Y"ideasjuvenes fixo gressu, reclino ca- ttir deinde qui cum*eodem Mauro Constantinopoliin
pite, in propriis dominis erectis aspectibus cumi praemiltantur (hoc enim inlcr alia litterae require-
sflentio, solo nutu ipsis parere paratos. Non ha-.- bant) Aluisus Atrebatensis, Bartholomaeus cancel-
bent aniictus, sed vestibus sericis curtisque ett D larius, Archembaldus Burbonensis et quidam alii.
clausis undique divites induuntur, sirictisque ma- Proceduntigitur expcditiuslegalione suscepta,subse-
liicisexpedili, more pugilum semper incedunt. Pau- quente rege morosius, sicut ferre poterat conslipatio
peres, eliam excepto pretio, simililer°se coaptant. populosa.
Chartas aulem plenarie inlerpretari, parlim noni . In his quae scribimus pro exemplo est dcscriptio
decet, partim hon possum. Nam prima pars earuml probitatum, pro directione itineris noniiiva civita-
et maxima laniinepiehumiliter caplabat benevolen- luni, pro cautela viatici qualilas regionum. Nun-
liam, ut verba nimis affectuosa, quia non erant exc quam enim deeriint sancli sepulcri viatores, erunl-.
efleclu, non solum imperatorem, sed, etiammimum l que, si placet, de nostris eventibus cautiores. Igitur
dicerem dedecere. F.t ideo pudor est g0 tendentemi Metis, Wormatia, Wirceburgis, Ratispona, Pata-
ad alia talibus occupari. Non possunl autem, quiai via civilates opulentissimae tribus dietis a se invicem
Franci adulatores, etiam si velint, non possuntt distant. A postremo nominata quinque diela; 'sunt
Graecos tequare. usque adNovam virbcm; ab hac, una usque ad porlas
Rex vero cuncta, Hcei cum rubore, prius exponii Hungariae. Quae interjacent, nemorosa sunt, et nisi
tolerabat, scd ex qtio •fonte procedevent nesciebat. deferantur de civilatibus, nori •sufficiunt exerciluv
1213 ODONIS DE DIOGILO DE LUDOYICl VII ITINERE LIBRI Vil. — LIB. II. 1214
vietualla rcinistrare, nvis lamen abundant, et fon- A lulit quod ille prascessit, quia cum in terra ejus
libus et pratis. Cum transirem regionem istam, as- mulli fluvii sint, super ipscis, sine proprio Iaboreet
pera mihi montihus videbatur, nunc aulem planam siimptu novos pontes invenit. Ul autem verum fa-
judico respeclu Romaniae. Hungaria ex hac parte tear, valde imperialiter egressus est et navali appa-
aqua gg lutosa cingitur; ex alia vero a Bogaria ratu, et pedeslri exercitu. Et bene ; habebat enim
amne lucido separatur. In medio sui fluvium habet tuncHungaros inimicos. Igiturimperator*animosus,
Droam, qui starini more unam ripam proclivem ha- navalis et pedes, habens in navibus copiosum mili-
het, et alieram arduam, unde modica pluvla effluit, lem secum, et juxla se per terram equos et popu-
et adjutus vicinis paludibus etiam aliquanlo remota lum, sicutetoportuilel decuit principem, ingressus
submergit. Audivimus eum mullos Alemannorum, est Hungariam. Erat autem quidani, Boricius no-
qui nos pravcesserant, subilo inundasse; nos autem mine, qui jus haereditarium in regno illo cl.-.mabat,
uhi castra eorum fuerant, vix potuimus transva- et super hoc Stampas 24 reS' noslro litleras mi-
dere. In hoc parvas naves hahuimus et paucas; ideo serat, plenarie querimoniaiii exponentes, et humi-
fuit opus equos natare, qui facilem ingressum et liter justitiam postulantes. Hie dum regi nostro
egressum difficilem hahentes, cum Iabore qiiidem, vcniret obviam, litteras suas sequens, oslendit in
6ed lamen Deo volente sine damno transibant. Cae- quo confidere posset imperatorem. Cattsam igitur
tera omnis aqua lerrse hujus, lacus sunt, et paludes suam illi exponit, multa prqmisit, imo sicut audi-
et fontes, si tamen fontes sunt, quos paululum vimus, dedit, et ab eo spem sui juris accepit. Rex
fossa humo, etiam in aestate faciunt iranseuntes, autem Hungaricus sciens se posse vincere facilius
exceplo Danubio qui hanc satis in directum pravter- auro quam ferro, multam pecuniam inter Aleman-
fluii, et multarum regionum divitias nobili civilsli nos e.ffudit,et eorum.impetum evasit. Boricius au-
Estrigim navigio invehit. tem spe frustratus inani, delitescens arle qua poluit,
Terra havc in tanlum pabulosa est, ut dicantur rcgis ti'ansilum exspectavit, et nescioqtta intenlione
in ea pabula Julii Ca;saris exstitisse. In hac pro furtive se Francis inimiscuit. Dicilur tamen hoc
voto nobis fuerunt et forum et concambiuhi. Haec duos principes scisse, et gratia iniperaloris Con-
dietas quindecim habet. Deinde Bogaria iii ingressu siantinopolitani, neplem cujus habebat, hunc illis
castrum altollit quod Bellagrava dicitur Bogarensis, salis favorahiliter adhaesisse.
respectu cujusdam quae in Ilungaria est, ejusdem Tali velamine tectus et tutus, procedit cum exer-
E&iiiiniscivitalis. Inde ad unam dietam interposito citu per Hungariam. lnter ha;c rex Hiingaricus no-
quodam fluvio, Bnindusium civitatem pauperculam. Q struin timcns el venerans, legatiset muncribus ejus
Quod de illa 'superest, ut ita dixerim, pratum est gratiam conquirebat: sed inlerposito Danubio prae-
nemorosum, vel nemus pahulosum. Bonis ahundat senliam devitahat. Oplahal autem ejus collequium
quaesponte nascuntur, et ca:teris esl habilis, si co- quem fama sibi coiiimendaverat, res monstrabat;
lonos haheret. Non plana jacet, nec montibus as- scd cum navigare in nostram ripani limeret, hunii-
peratur, sed inter colles vineis et segetibus hahiles, liter supplicat regi, ut ad suam ripam sua digna-
rivis el fontibus lucidissiniis irrigatttr. Carcl flua tione veniret. Rex igitur, cui mos eral dilectione
viis, sed usquc Constantinopolim exinde nobis J§3 et humilitale facile superari, dticlis secum quibus-
navibus opus fuit. Haec ad qiiihlam dietam, primam dam episcopis et ducibus, ejus paruit voluntati.
sed modicam, ex hoc parte Graeciae civilatem Nlt Deinde post oscula, post ample\us,statuunt pacem,
ostendit. Nit, Heslernit, Philippopolis, Andrinopolis firmantamorem, elut securi deinceps per Hungariam
civilates sunt, quatuor dietis ab invicem dissidentes, nostri peregrini transirent. Quo facto rex nosler
etab ultima usque ConslantiiiOpolim sunt quinque. Hungarum Iaetjimdimisil. Prosequuntur eum rcgia
QIIOB interjacent plana sunt, villis et caslellis, 0111- munera,eqiiorttm, vasorum"elvesliuniet pai-atadiiuc
nihusque bonisredundantia. Dextra tevaque montes rex Hungarus nostrumetejusoptimatesproposseve-
sunt, tam prope ut videantur, et tam longe ul lata, D nerari, 25 cum ecceintelligitinterFraiicosesseBo-
dives et jucunda planities includatur. Haclenus ricium. Mittit ergo qui regi ffledusnovumdilectionis,
haec. et pacis praetejiderent, etinimicum suum, qui latebat
Oporlet auleiii nos ultro cilroqtie progredi et re- in exercitu sibi tradi precehumili.poslularent. Hoc
verli.Mulia enim scribenda se offei'unt, sed non de- totum factum esl nocte. Rexautem, totius duplici-
het oratio rerum multiplicitate coiifundi. Collalera- lalls ignarus, id penitus non credebat. Sed tandenv
liter incedtint causae; sed oportet servari conse- illis constanter hoc asserentibus el prccantibus ac-
qiientiam in serhionc. Ecce enim rex et imperator quievit. ILli ergo laeti audacler amplius quam pru-
occurrerunt mihi memoriaepariter Rastisponav. Sed dcnler incedunl, nam ille tumultu quaerentium a
cum rex mihi sit principalis maleria, me cogunl la- lecto excitus midus evasit. Unde illi confusi redi-
men de. imperalore pauca inserere facta eoruin erunt. Fugilivus auleni non tamen stupidus dum
communia. Nostrum regem praecessit Aleniannus tendens ad fluvium tentoria exiisset, ebvium habtiit
loco et tempore. Noster processit in Pentecoslen, armigerum super optimum equum, cum quo pro
iile in Pascha; noster de Beato Dionysio movit equo animose confligit. Clainat vtrmiger, et resistil,
pcdcaa, ille de Ralispona ; hoc lamen ncstro con- et magis superat clamore quam viribus. Confluunt.
1215 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI.' I21G
•eni.mundique qn.i Boricium sicut latronem capiunt. A mos procerum; 6ednon yalet extorqueraarege in
et verberatum, luto sordidum, nudum, exceptis fe- slanlia preciim aul munerum, nisi quod prius judi-
jnor-ilibus, regi adducunt. Omnes eumlatronem pu- cassel communis sentenlia §>S sapientum. Suum
tabant, ipse vero regi prostraius, licet ignoraret hunc fatebatur amicum, nohlamen propter eum sibi
linguam noslram, et rex tuiic interpi'etem non ha- faciendum essequod dedeceretperegrinum. Episco-
heret, qusedam tamen verba nota, barbaris vocibus pi tandem, et optimates alii convocati, discussa ra-
inserens, et suum iiomen saepius iterans, quis es- tionejudicaverunt ut rex regi pacem servaret, et
set aperuit. Mox igilur honeste induitur et in Yiro nohili, licet caplo, vitam servaret, qiria scelus
erastinum reservalur. Hungarus autem rex qui pro- esset utrumque, et morli homiiiem vendere, et
pe nos tentoria fixerat, et Boricium jani expertus amici sine ratione fcedera rumpere. Erg<i rex Hun-
reetuebat, loco vicinus et timore curiosus ,illieo garus-se noslris non credens, sed tristis absce-
scivil quod gestum est. Hunc ergo a rege sicut ab deiis, tutiora et remotiora sui regni requirit; no-
am'ico,"et pro foedei'e amoris quasi ex dehilo rcqui- ster auteni Boricium satis honeste secum habens,
rit, et insiiper ob hoc niiilta, imo vit credenda de Hungavia educit.
proinitlit. Sihiiliter prece et pretio sollicital ani-

LIBELLUS TERTIUS. •

Hucusqiic lusimus, quia nec damna perlulimus B dissent Alemanni, inalo auspicio adfiiit jpculator,
ex malilia hominum , nec pericula timuimus de a- qui licet eorum linguam ignoraret, tamen sedil,
Blulia subdolorumi Ex quo autem intravimus Boga- symbolum dedit, bibit, et post longam irigurgita-
riam, lerram Graecorum, et virtus laborem pertulit^ lionem, serpentem quem prEecantatum in sinu ha-
et sensus exercitium. Ingressuri desertum, in Brun- bebat extrahit, el scypho terrae imposito superpo-
dtisio paupere civitale victualibus onustamur , quae nit, et sic inter eos quoium niores et lingtiam ne-
roaxime llungaria per Danubiuhi ministravit. Erat sciebat, cseteris lusihus jociilaloriis sese frangit.
ihi tanta navium muliitudo, quas Alemanni addu- Alemanni quasi viso prodigio illico cum furorecon-
xerant, ut domibus aedificandis, et igni civibus in surgunl, niinmm rapiunt, et in frusta discerpunt.
.ongum sufficereni. Harum minores nostri accipi- Scelusque unius omnibus imputarit', dicentes quod
ehant, et transducto amne, de quodam castro Hun- eos occiderc Graeciveneno volebant. Turbatur urbs
gariie non longe posilo , neccssaria convehebant. tumullu suburbii, el dux cum turba suorum ul se-
Hic primo cupream monelam et stammas offendi- daret turbam foras inermis sed festinus egreditur,
nius; et pro unaearumiv denarios, cl pro xn Tuffbatus autem a vino et furore Oculus Alemanno-
solidis marcam tristes dabamus, vel potius perde- ruai noii arma videt, sed cursum. Unde 28 causa
baimis. Ecce in ihtroitu stia; terrae Graeci perjurio C pacls accurrentibus occurrunt irati, putantes a se
maculanttir. Debelis enim jam dicta reminisci, illos homicidii vindictam exigi. Illi aulem fugientes iu
scilicet pro suo imperalore forum idoneum el con- urbem recepti sunt.
cambiumnostris jurasse. 27 C^terum deserlalrans- Tunc sumptis arcubus (haec eiiim sunt arma eo-
ivimus, terramque pulcherrimam et opulenlissi- riiiu) denuo exeunt , fugant quos fugerant, occi-
mam, quae sine inlerruptione protenditur usque dunt, vulnerant, expulsisque omnibus de suburbio,
Constantinopolim inlravimus. Hic primo cceperunt cessant. Ibi mulli Alemannorum occisi sunt, et ma-
injtiriae fieri et inveniri; nam caeteraeregiones qua; xime in hospitiis , et pro pecuniis suis in speliin-
nobis necessaria competenter vendiderunt, nos cis projecli. Resumptis ergo animis et aririis, ut
omnino pacificos inveneriinl. Graeci aulem suas ci- vindiearent suam verecundiam et aliorum necem ,
vitates el castella observahant, et per muruni fu- redierunt el exlra niuros fere omnia combusserunt..
nibus venalia submittebant ; sed nostrae multitu- Nostris etiam ej'ant importaliiles Alemanni. Nam:
dini non sufliciehat victus tali niora ministralus. quadam vice quidam nostrorum regiae mullitudinis
Peregrini ergo, in rerum abundantia penuriam non oppressionem vitantes , et ideo praecunles , juxia
ferentes, pravdis et rapinis sibi necessaria conqui- illos hospitati sunt, Itur ad forum ab utrisque, sei.
rehant. Yisum lamen esl aliquibus hoc Alemanno- Alemanni non patiebantur ut Franci aliquid eme-
rum nos pra;cedeniium culpa fuisse, qui cum omnia rent, nisi poslquam ipsi exinde salis habuissent.
prsedarenlur, inveninnis eos insuper aliqua subur- Inde rixa, imo garritus oborilur, ubi enim alter
bia combussisse. Nam (quod ssgre refereiiduni est) allerum non intelligens, cum clamosa voce impelit,
P:)ilippopolis extra nmros nobilem burgum Latino- garritus est. Franci ergo perctttienies et repercussi,
rum babebat, qui siipervcnieplibus abuiidantcr prc- de foro cum vietualibus redierunl. Alemanni au-
t.o iieccssaria minislrahal. Uhi ctim fabernis. inse- tcm, quiamulti erant, paucorum Francprtim super-
 1217'.. ODONIS DE DIOGILO DE LUDOYICI VII ITIXERE LIBftl VII. — LIB. III. 4218
biain dedjgnantes, eonlra illos arma sumunt, fu- A Franeis sequentihlls ihinus nocebant armati Graeci
riose invadunt, illiqiie similiter armati aniniose re- quam occisi Alemanni. Illi vero venientes Andri-
sislunt. Sed Deusillud iiefas nocte cito siiperve- nopolim, invenerunt transitum Constantinopolim ,.
niente flniyi-t. Nocte illa igrtis eortim nec exstingui parlim resislendo, partim consulendo prohibentes ',
(poluit, nep consbpiri , quia mane debacchantes a- et apud Sancluni Georgium de Sislo [an de Xysto?]
crius surrexerunt. Sed sapientes eorum, slullorum mare strictius et solum fertllitis asserentes. Sed
.genibus provoluli, humilitate et ratione insaniam imperator eorum resistentes et consulentes sequa
•sedaverunt. Sic Alemanni praecedentes omnia per- lanCe viliperidit. Tendehs ergo quo cceperat, in me-
Xurbant, et ideo Graeci subsequentem nostruin pa- dio fere itinere pratum invenit, fluviolo quodam vel
cificum fugiebant, Conventus tamen ecclesiarum, torrente irriguum, et mari contiguo terniinaium.
el clerus onvnis de civitatibus exeuntes, cum ico- Dum igilur ibidem fixis lenloriis pernoctaretreru-
niis suis et alio Graeco apparatu, 29 iUum semper pit pluvia super eos quideni sicut jaudivimus mo-
cum liiiiore et hoivore debito suseipiebant. Dux dica, sed in nvontibus tanla inundanlia, ut eos po-
quoque Hesternensis, cognatus imperatoris,}]in yia lius raperet quani aspergeret. Torrens enim lumi-
regi semper adhaerens , et. pacenv indigenis , ct ex dus, et rapidus tentoria sihi ohvia, et quidquid con-
parte forum fecit exhiberi peregrinis. Qui regi de R tinebant involvens et rapiens, in mare vicinum prae-
victualibus satis honorifice serviebat, sed ipse Inde cipitavit, et ipsorum multa millia submersit. Inipe-
sibi parum vel nihil retinens , inodo totum diviti- rator autehi et superstes multiludo , non sine do-
i>us , modo pauperibus dividebat. Ideoque cum illo lore quidem, sed tamen velut 31 sine damno lan-
pax districtius servabatur, quia ibi minus necessi- tum malum perferentes , consurgunt, et quasi au-
tatis et amplius erat timorls. Multa;'ver.oillum pra;- dacibres redditi pro eventu Constantinopolim ve-
cedebant acies et sequebanlur, vel de foro , si po- niunt. Eiat arite urbe.m murorum ambitus spaliosus
terant, vel de praedis quia hoc polerant, sihi abun- et speciosus, multimodam venationem includens,
^lantiam eonquirehtes. Tandem venitur Pbilippopo- conductus eliam aquaruin et slanna conlinens. ln-
lim, ribi Aluisus yenerandus Atrebatensis episco- erantetiam qua;dam fossa et concava,*qua; loco ne-
pus, dum legatione Constantinopolim fungeretur, nvbruni animalibus praebebant lalibula. In amceni-
octavo Idus Septembris in sancta confessione ob- tate illa quffidampalatia nimia ambitione fulgebant,
ieral. Hic post loiigam a;griludinem dum inter ife- quae imperatores ad jucunditatenv vcrnorumtempo;
slumsancti Bertihi, cujus monachus fuei-at, et Na- rum sibi fundaveranX. In liuric, ut verum fatear,
tivitatem beatae. Marise acrius urgeretur, obortis .p deliciarum locum, Aleinannus imperator irrupit,
'.acrymis , quarum gratiam semper habuerat, mo- et tindique pene omnia destruens, Graecorum delk
sachis suis et clericis convocatis dixit:. Charissimi, cias ipsis inluentibus suis usibus rapuit. Imperialc
fesluni sancti Bertini honore debito celebratis, sed nanique palaliuni et singulare quod muris super-
quia solemnitali beatae Mariavvobiscuvn nbn intgr- eminet urbis, istum sub se habet locum, et inhahi
ero, impendile mihi graiiam quanv potestis, ut tahtitim in eo fovet aspectum. Tamen si tale spe-v
praioccupantes eam, sumpljs libris omne mihi ser- ctaculum Gra;co iinperatori stuporem attulit, vel do-
vitium solenmiter decantetis. Illi autem flebiliier. lorem repressit, et per suos Alemanni colloquium
obsequentes ,-diei et noclis omne servitium moro- postulavit. Sed alius eorum irigredi civitatem, alins
sius decantarunt. At ille quoiiescunque Illud, Ave, egredi timuit aut noluit, et neuter pro altero mores
singulare, vel nomcn .Virginjs .audiebat, iii ipso " suos aut fastus coiisuefudinum temperavit. Rex in-
mortis articulo, nitu debili, "seddevoto surgebat. teriih FrahcOruiii, Cui semper mOsfuit j-egiam maje-
Post h.ec reddidit Yirgini animam, cujiis ipsa tam siatem humiiitateconjiire, inipei'atori'Alemannoruin
" ciim rtiulla
devote jairi lenebat memoriara. Corpus aulerii ejus prece mandavlt ut CurriCitra Brachium
cxtra urbem in ecelesia Sancti Georgii, anle altare exspeclaret, etquOrunv voluntas eadem eumdem
venerandam habJiitsepulturam 3® A(i cuJus lu- I) laborem susceperat, eodem consilib fruerentur. Ipse
mulum rex poslmodum venieps, illum bbiisse do- vero fervore quo ccepit accelerat, et acCepto a Graeco
luit et cum snis episcopis et abbatihus ei lugiibres imperatore duceitineris, imo polius erroris et mor-
exsequias iteravit. Sciendum quoque est qudd nos lis, transmeat. Et licet ego prascripserini, et ve-
pro certo vidimus febricitantes prius subtus fere- runl sit de iilius exercitu infiniios jam obiisse, au--
trtim , deinde supra tumulum obdormire, postmo- divimus lanien a Graecis qui numerarunt transeun-"
dum de sua sanilate Deo et defuncto episcopo gra- tes, eum cum nongenlis millihus et quingeniis se-
lias agere. His autem paululum intermi.ssis, libet xaginta sex [forte. nonaginta.] transfreiasse. 32
Alemannos Constantinopolim duci, imo etiam et Venit ergo Nicomediam, ubi sui oborto scandalo
transduci, debet enim res ordiiie quo gesta est re- schisma feeerunt.Tmperator tetendit leonium, fra-
citari. Incedunt igitur satis audacter, sed minus ter aiitem ejus Otlo Frisingensis episcopus, el no-
sapieiiler, quia, dum in terra illa ubique inveniunt bilCs mulli cum eo maritima tenueruiit. Fiehiles
loco et lempore refere--
opulentiam, elin ea non habenl temperantiam, pe- eoruin eventus et celeres,
diles eorum rcnianentes eiirii riecabantur, el inliu- mus; sed ad nostros interim redeamus. Yeneran-
nvatis eonim cadaveribus bmnia fcedabantiir. Uiide dus Mctensis episcopus, et fraler ejtis Renaldus
1219 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARuI. Ii2Q
comes deMoncon, el Tullensis episcopus Aleman- A quidam alii qui ad'34 ar'h_a slbi praeparanda, cibo-
nos nou ferenles, cum copioso exercitu advenlum rumque viaticum Constantinopolim paucos pravmi-
pacifici principis exspectabant. Sed Grsci quibus serant, magna rerum damna perlulerant, el suo-
poterant injtiriis et maximc fori subtraclione •illos. rum vulnera mortesque dolebanl. Et hoc rion semel
transfretare cogebant, dicentes se pactum cum eo- accidit. Ex quo enim terram ipsius intravimus suo-
rinn imperatore firmasse, quod nulluni suorum ibi rum lalrocinia, quia viribus erant impares, perpessi
pei-milterentreiiianere. Regii vero nuntii qui adhuc sumus. Esset hoc forsilan tolerabile, et poterat
in urbe morahantur, hoc audientes, et verum esse dici mala quav pertulimus, malis quae fecimus me- -
credentes, litem illam tali pacto lerminarunl, ut ruisse, nisi blasphemia jungerelur. Nam si nostri
illi transmearent, et forum idoneum in aliam par- sacerdotes missas super eorum altaria celebrabant,
tem exspectanteshaherent. Quo faclo pauci Fianci quasi essent profanala, lustrando et abluendo post-
qui superveneranl remanserunt. Quos cum alios se- ea expiabant. Haheiil omnes diviles capellas pro-
qui monerent, cogerent.nec impetrarent, immcn- prias, picluris, marmore, et lampadibus sic orna-
sam niullitudinem Pineenatorum et Cumanorjim ad tas, ut unusquisqueeorum merilo diceret: Domine,
eos debellandos miserunt, qui etiam in deserlis dilexi decoremdoinus lum (Psalm. xxv), si lampas in
Bogaria; per insidias de noslris plurimos occide- B eis orthodoxae fidei coruscaret. Sed proh nefas !
runt. Illi autsm quemdam terrae tumulum ascen- audivimus scelus eorum morte luendum, quia quo-
dentes, et in eo so bigis et quadrigis sepientes, vi- liescunque noslrorum connubia conli-ahunt, aute-
riliter restiterunt. Ibi nostri primam perpessi sunt quam conveniant, eum qui Romano more baptiza-
penuriam, quia forum non habebant, nec illi ab tus est, rebaplizant. Alias hasreses eorum novimus,
impugnalione cessabant. In urbe vero regii nuntii et de more sacrificii , et de processione Spiritus
tarde licet hoc scientes, imperalorem adeunt jiimia sancli. Sed nihil horum noslram paginam sordida-
commolione ferenles. Cognito enim doloso scelere, ret, nisi noslrae materiae conveniret.
de his qui transierunt pridie, conqueruntur.et nia- His enimde causis noslrorum incurrerant odium,
xime de his qui in urhe Christianorum ab infideli- exierat namque inter laicos eliam error eorum. Ob
bus impugnantur. Tunc imperalor quasi aliter Pin- hoc judicabanlur non esse Christiani, caedesque
cenatos 33 inhibere non possel, jubet noslros ac- illorum ducebant pro nihilp, et a prsedis et rapinis
cedere propius, el sublus se ad; pedem palatii ho- diflicilius polerant revocari. Sed revertainur ad
spitari el mercatum praeberi. _ regem, qui, licel fere diebus singulis novos impe-
Igitur illi audito nuntioclaustrasua qualiacunque raloris nuntios habeat, causalur tamen moras suo-
eieunt,etquo jussi fuerantquasi mhillinientesince- rum, quia quid cum cis agatur ignorat. Bona sem-
dunl. Cum ecceillos Pincenalcrum alii persequuntur, per nunliant,: nuhquam ostendiint, et minus cre-
alii Ioeum illoruni occuparenituntur. Illi autem celeri- duntur, quia omnes eumdem adulationis semper
ler et virililer revertentes et persequentibus Iocum bahenl procemium. Polychronias eorum suscipit,
suum occupantibus animose restiterunt. Ibi multi sed vilipendit: gg sic enim vocantur reverenlise
peditesut expeditius fugerent, suarurii rerum proji- quas hon solum regibus, sed eliam quibuslibet suis
cientes aliqua perdiderunt. Tunc quidam mintiorum majoribus exhibent, caput et corpus submissius in-
ardenlius inflaramali,EurardusvidelicetdeBri(oilo, clinanles, vel fixisin terram genibus, vel etiamsese
et Manasses de Bugues, et Ansellus dapifer Fian- loto corpore prosternenles. Inlerdum imperatrix
drensis, et quidam alii judicantes melius honeste reginae scribebat, et tunc Grasci penitus frangeban-
pali mortem suam quam turpiler videre suorum, tur in feminas, omne virile robur, et verbprum et
armanlur, civitatem exeunl, junguniur suis, et aninii deponentes. Leviter jurabant quidquid nos
parlicipes efliciuntur discriminis. Magisler vero velle pulabant, sednec nobis fidem, nec sibi vere-
templi domnus Eurardus de Barris, et Bartho- cundiam conservabant. Generalis est eorum eninv
lomseiis cancellarius, HerehembaudusBurbonensis, D sententia nbn imputari perjurium, quod sit propler
et quidam alii imperalorem aggredientes, eum quenv sacrum imperium. Nec nie pulet aliquis odiosum ge-
tunc viribus superare hon polerant, ratione vice- nus liominum persequi, et odio eorum fingere quae
runt. Jural ille se hoc nescisse, suis petit veniajn, non vidi, requisitus enim quicunque Graecosnove-
noslrosque facit juxla palatium hospitad, et omni rit, fatehitur qula quando liment, nimia sui deje-
propulsa inquieliidine, mercatum facit praeberi. ctione vilescunl et quandb praevalent, gravi subdi-
Essetnuntiis saiisfaclum, nisi probarent scelus ex; torum oppressione superbiunt. Caeterum mullo
scelere; didiceraiit enim eum cum Turcis pacem sludio consulendo laborabanl ul rex ab Andrino-
habere. Et qui regi scripserat ad debellandas gentes poli ad Sanctum GeOrgium de Sisto gressum diver-
incredutas secum ire, et se de illis novani el glo- terel, et ibi celerius et utilius transfretaret. Rex
riosam victoriam habuisse, certum erat cum eisdem autem noluit incipere, quod Francos audiebat nun-
inducias duodecim annorum firmasse, Augebatur qnam fecisse. Igitur eisuem vestigiis, sed non eis-.
etiam ex hoc, et declarabalur perfidia, quod per dem auspiciis Alemannos subsequitur praecedentes.
regnum ejus sola incedebal inulliludo secura. Epi- Et cum ad unam dielam Constantinopolim-propiii.
scopus enim Lingonensis, et comes Warenensss, et quasset,suos nuniios hahuit obvios. nimores de
 1221 ODONIS DE DIOGILO DE LUDOVICI VII ITINERE LIBRI VII. — LIB. IV. 1222
imperatore quos 'anv ex parte retulimus reportan- A obvium habuit. Erant fere coaevi et coaequalcs, solis
tes. Tunc fuere qui regi consulerent retrocedere, et morihus, vestibus dissimiles. Tandem post am-
terram opulentissimam cum castellis et urhibus ca- plexusetosculaniutuohabiia, interius processeruiit,
pere, et interim regi Rogerio, qui tuiic imperalorem ubi positis duobus sedilibus pariter subsederunt.
niaxime impugnabat, scriberet, et ejus adjutus navi- Circumslante autem corona suorum, loquuntur per
gio ipsani Constantiiiopoiim expugnaret. Sed va; no- interpretem ; requirit imperator esse regis el voiun-
bis, imo Petri apostoli subditis omnibus, quod non tatem, oplansei quas Dei sunt, quae sua suntrepro-
prievaluerunt 3Q voces eorum ! Processimus igitur mittens; ulinam sicut honeste, sic vere! Si geslus
et nohis appropinquanlibus civitali, ecce onines corpbris, si alacrilas faciei, si verba cordis intima
• illius nohiles et divites, tam cleri quam populi, ca- demonstrarent, circumstantes ;_lum nimio affectu
lervatim regi ohviam processerunt, et eum honore regem diligere comprobarent; sed lale argumentum
debito susceperiint, roganles humiliter ut ad impe- probabile est, non necessarium. Post haec sicul fra-
ratorem inlraret, etde suavisioneet collocutione il- tres ab invicem discessCrunt, el regem foras ad pa-
lius desiderium adimpleret. Rex auteni ejus limori lalium in quo erat hospilatus, imperii nobiles con-
compatiens,el.petitioni obediens, cumpaucis suorum duxerunt.
intravit, et euni in porticu palatii satis imperialiter

LIBELLUS QUARTUS

Constantinopolis Gr_ecorumgloria, fama dives el B tum hahet nec verecundiam ubi scelus neclegevin-
relms ditior, ad formam veli navalis in trigonum dicatur, nec luce venil in 38 palam. In omnibus
ducitur. In ir.teriori anguloSanctam Sophiam liabet; niodum excedit; r.am sicut divitiis urbes alias s;i-
et palatium Constanlinij in quo capella est quae sa- perat, sic eliara vitiis. Mulfas quoque habel ecele
erosanclis reliquiis honoralur: duobus autemlate- sias, Sanctae Sophia; magnitudine impares, non de-
ribus 37 mari prsecingitur. Venienles ad urbem, core; quae sicut sunt admirabiles pulchritudine, sic
Brachium Sancti Georgii ad dexteram, et quemdam Siint etiam numerosis^ sanclorum pignoribus vene-
profluvium qui de ipso procedens, ad qualuor fere randffi. Ad has intrabant qui polerant, alii curiosi-
millia lenditur, habebamus ad laevam. Ibi palatium, tate videndi, alii devolione fideli. Rex quoque, duce
quod dicitur Blacherna, fundatur quidem in humili, imperatore, loca sancta visitavit, elrcyertens, cum
sed sumplu et arle, decenli proceritale consurgit, et co victus precum instantia comedit. Convivium illnd
triplici confinio triplicem habitantibus jucunditatem sicut gioriosos convivas habuit, sic apparatu miri-
offerens, mare, campos, urhemqiie visihus alternis lice, dapuiii deliciis, volupluosis jocorum plausihus,
dcspicit. Exlerior ejus pulchritudo fere incompara- aures, et os et oculos saliavit. Timebant iLi regi
bilis est, interior vero quidquid de illadixero supe- <C multi suorum; ipse vero, qui Deoconimiseralcuram
rabit. Auro depingilurundique, variisque colorihus, sui, fide et animosilate penilus nihil timebat. Non
et marmore studioso artificio sternitur area, et enim cito credit sibi noeeri, qui nocendi non habet
nescio quid ei plus conferat prelii, vcl pulchritu- animum, licet Gravci nullum argiimenium perfidiav
dinis, ars suhtilis, vel prcliosa materia. Latus ter- demonstrarent: credo enim illos non tam sedulum
tium de trigonb civilatis, campos habet, sed duplici exhibuisse servilium, si bona cogitarent. Suas vero
muro munitur, etturribus, qui a niari usque ad pa- dissimulabant injurias, post Brachii transitum exi-
latium fereduobus millibus teriditur. Hie necrohore gendas.Nec imputabatur eis si portas urbis multi-
firmus est, nee turres in altum subrigit, sed urbs, tudini obserabant, quia multas eorum domos, et
sicut avstimo, in sua multitudine, et antiqua quiete- oliveta combusseranl, vel penuria nemorum, vel in-
confidit. Infra muros tcrra vacua est, quae aratra soleniia et ebrielale stultorum.Faciebat eis rex au-
patitur et ligones, hahens hortos omne genus ole- res, manus et pedes saepius detruncare, nec sic po-
ruincivibus exhibentes. A forissublerraneiconduclus terat eorum vesaniani refrenare. Imo eral necessa-
influunt, qui aquas dulces civitati largiter tribuunt. rittm alterum e duobus, vel, multa millia Simul oc-
Ipsa quidem sordida est et fcetida, multisque "inlocis -*cidere, vel eorum mala plurima tolerare. Forum
perpetua nocte damnata. Divites enim suis aedi- igitur salis abundanter nohis afferebat navigium; et
ficiis vias tegunt, sordes.que et tenebras pauperibus anle palalium, vel eliam in tentoriis habebamus
et hospitibus derelinquunt. Ibi caedes exercentur, et congruum si duraret, concambium, minus quam
latrocinia, et quae lenebras diligunl alia scelera. duobus denariis slammam unam, et earum triginta
Qnoniani aulem in hacurbe vivitur sine jure, qiiae tres solidos proptermaream.
totquisi domiriGShabet, quot divites, cl pene tbt Postquam vero tribus dielis 39 urbem transivi-
fures qu/)t paupej-es, ibi sceleratus (iiiisquenec pie- lhus, pro nna v vel vi denarios, cl pro xii sblidis mar-
1223 ADDIT. AD LIBROS DE ViTA S. BERNARDI. 1224
cam unara pcrdebamus. Cieterum dum rei venientes _A Certum vero est regem nuper cum papa loeutuni
per Apuliam exspcclat inler Brundusium ct Dura- fuisse, et super hoc nec pi'a;ceplum ejus, nec con-
chium (ransfretantes, solcmnilas beati Dionysii ac- silium accepisse. Yisitare sepulcrum Domini con-
cidit, quam ipse veneralione qua debuit -celebravit. venimus nos et ipse, et noslra crimina, praecepto
Novit hoc iniperator; colunl etenim Graeci hoc fe- summi pontificis, paganorum sanguine vel conver-
stum, et clericorum suorum eleciam mulliliidinem, sione delere. Niinc"aulem urbem Ghristiahorum di-
dato ur.icuique cereo magno, variis coloribus et lissimam4,lexpugnarepossuihi;s et ditari, sedca;-
auro depicto regi transmisit, el solenihilalis glo- dendum est et cadcndum. Si ergo caedesChrisliano-
riam ampliavit. Illi quidem a noslris clcricis verbo- rum peccala diluit, dimicemus. Iterii, si nostris
rum et ovgani genere dissidebant, sed suavi modu- morluis non nocet ambitio, si larilum valet in iti-
lalione placebant. Voces enim niista;, robustior cum nere pro acquirenda pecunia inlerire, quantunv
graeili, eunucha videlicet cum virili (eranl enim summi pontificis obedientiae et voto nostro inien-
eunuchi niulti illoruni), Francorum animos demul- dcre placenl divitiae, sine timore mortis discrimina
cebant. Geslu eliam corporis decenti et modeslo, snbeamus.
plausu manuum, et inilexione articulorum, jucundi- " Talis erat eorum altercatio, et favebarit sibi de
tatcm visibus offerebant. Referimus imperatoris ol)- jure, asserlores utriusque sententiae. Credb tameri
sequiaul pateat dolus ipsius, qui praetendebal affe- quod vicisset episcopus, nisi Grosci magis prscvale-
clum quem solemus amicis praecordialibus demon- renl dolis quam viribus, qui nostras moras haben-
slrare, et gerebat animun quem non possemus, nisi tes suspeclui, urgere transilum non audebant, fo-
mortibus nostris placare. Certe nemo Gracos cogno- rum tamen ex parte subtrahenles , rumoribus Ale-
sceret, nisi experimento vel spiritu prophetiae. Epi- mannorum noslros ad transitum concitahant.
scopus vero Lingonensis eorum (fidem improbaus, Primo retulerunt Turcos copiosum exercitum con-
conlemnens obsequia, prophetans mala qua; poslea gregasse, et Alemannos de illis sine damno suo-
sensimus, urbeni capi suadebat. Muros fragiles rum qualuordecim millia peremisse. Post diem
quorum magna pars ante noslros corruit, inertem alteram feliciori evenlu , infaustum transitum am-
populum, sine mora vel lahore, ruptis conductibus, plius persuadebant. Dicebant enim Aleniannos per-
dulces aquas posse subtrahi comprobabat. Dicebat vcnisse Iconium, et anle adventum illorum, ejus-
vir ille prudens animo, religione sacer quod capta dem civilatis perterritum fugisse populum. Et quo-
illa civilate non esset necessarium alias expugnare, niam ipsi festinant in antea, impevator alter alieri
quia gratuiluni possidenti caput earum praeberent Q scripsit ut veniat, et quod sine suo labore conqui-
obsequium. Addebal 40 eliani quod ipsa rem Chri- situm est, defendendo possideat. His stimulis cxer-
slianilatis non habet, sed nomen, et cum deberet citus agitalur, et denvora regis commurmural, dunv
per se Chrislianis auxilium ferre, npn illos prohi- quidani lucris eorum , quidam laudibus invidehant.
bere, ante paucos annos imperator Antiochenum Yictus ergo rex, <;t Graecorum monitis, et suonun
principem agressus est expugnare. Prius coapit qtterelis, antequam venirent quos exspeclaverat,
Tharsum, et Manustraiu, et castella plurima, ler- transfretavit. Et imperalor sicut hoc ardenter voluit,
r-amque laljssimam , expulsisqtie Calholieis episco- sic viiociter navium copiam praeparavit. Rex autem
pis urbium, et lucreticis siibsliiulis, obsedit Anlio- cum Brachium (S7), fccit diesquindccim pavtem sui
chiam. Cumque^.deberet, suniplis Chrislianoruni exercitus exspectando , ultra similiter quindecim,
copiis,paganorum viciniampropulsare, illorum auxi- Gi-secorumversulias tolerando. 42 Habent illi lo-
lio nisus est Chrislianos exterminare. Deus aulem cum queihexspectaverant, et audent defegere qua;
Iiorum cognitor, judex, et vindex, voluit ut ipse cogitaverant. Tamen noslrorum vesaniae dederunt
sibi toxicalam sagittam infligeret, elmodico vulnere eis velaiiiina suae nequitiae. Unde diclum est a plu-
vilam indignam liniret. Iste vero qui nuncregnat, rib::s quod nobis fecerqnt non esse malitiam, sed
bavres quaeslus et criminis, sictit jura Ecclesiarum D vindictam. Exparte judicat qui rem novit ex parte;
sihi retinet, et a!ia quae pater impic conquisivit, sic scd non potest facere reclumjudicium, qui causam
caclevis inhiat quaeipse concupivit: el j'am prinei- ex iiitegro non cognoscit. Illi enim offendi po'.erant,
pibus exiorsithominiuin, eterigensallare contraal- non placr.ri. Ecce pertransivimtis, et nos naves
tare, Patriarcha Pelri despecto, in urbe staluit cibariae cum cambitorihus subsequuntur; ste; nuiit
suum. Sit vestri judicii utrum illi parcere debcatis,f gazas in littore, fulgent auro tabula;, vasisque ar-
quo regnante cruci Chrisli et sepulcro niliil lutuin, genteis qua; a nostris emerant bonestantur. Veniunt
quodesiructonihil contrarium. Cum perorassel epi- de exercitu qui camhiunt necessaria, junguntiir et
scopus, placuit aliquibus quod dicebat. Plures au- illis qui ambiunt non sua. Igitur, una dieFlandren-
tem quihus displicuit, ha;c et similia respondebaii.i: sis quidam dignus flagris, et flamma, cernens im-
De fide istorunv non possumus judicave, legis igna- mensas divilias, et immoderata cupidiiate ca;ca-
ri; quod autem impugnavit Anliochiam, malum ftiit;; liis, clamat, haro, Iiaro, rapiens quod cupivit; et
poluit lamen causas habere juslitiae quas nescimus. audacia paiiter, et praedae pretio, sibi similes ad
(57). Hic deest iransit, vel quid siinile.
 1223 ODONIS DE DIOGILODE LUDOVIC.1VII ITINERE LIBRI VII. — LIB. IV. iliti
nefas animavit. Et quoniam ubique slulli eur.t (in A modi capei-entur , si sumplis spoliis sibi vacuaedi-
concambLo enim quot occisi tot stulli) corruunt mitlerentur. Offerebat insuper regi munera digna
ubique qui pecunias in promptu habebant. Crescit rege, et baronibus singulis suae congruentia digni-
elamor, furor, corruunt exedra;, conculcatur au- tati. His auditis fuit iterum opus morarum, tum
rum et rapitur, meiu mortis cambitores fugiunt quia comes Morianensis , et marchiSus de Monte-
-spoliati, navesque suseipiunt fugilivos, et subduciae ferrato, avunculi regis, Alvernensis eomes, et plu-
littori, referunt ad urbem qui cibos emebant no- res alii quos exspecXabahius, tiltra nrbem in con-
strorum plurimos. Yeriberanlur isti et spoliantur, speclu nosiro lentoria fixerant, tum quia barones
.civitas quoque quos hospites hahuit, quasihostes de imperaloris quKstione dissentiebant. Graeci au-
spoliavit. Fiunt haec nota regi, succensusque ira tem qui solebant urgere transitunv, prohihendo
reqiiiiit roaleficum , qui.a comite Fiandrensi reddi- tardabant. Igitur egregii milites per montana di-
tus, in prospectu civitatis illico est suspensus. spersi, morae providentes et ilineri, pra;dis replent
Deinde; feslinat quaerendo perdiia, i'eddentibus do- exereitum, Graecorum damno suis ementes navi-
viando veniam , celantibtis comminando similcm gium. Offerunt igitur qubd prohibuerant, transdu-
posnam. Et ne suam praseriliam timerent vel eru- ctique recipiunt quos exspectaverant. Interea dum
bescerent, jussit ut episcopo 43 Lingonensiomnia B quod requirebat imperator in dubio est, Perticensis
reddereut. Revocanlur in crastinum qui pridie fu- conies Robertus , regis germanus , cognatam suam
eerant, et quod se jurare poterant perdidisse , ple- regina; clam subripit, se cum quibusdam baronihus,
riarie rehabebant. Re.quirebanl plurinri amplius illius subducens hominio, el cognatam suam ne-
quam deberent, sed rex maluit quod defuit de suo potis ejus nialrimonio. Sic praecedit. Nicomediain,
-restitui, quam pacem sui exercitus violari. et rex cum episcopis et aliis baronibus, imperatoris
'. Quo facto eiigit qui suos et quae perdideranl ab disculit causam. Dicebant quidam et maxime Lingo-
iinperatore requirerent, et exercitui forum reduce- nensis : « Ecce impitis patefacit qriod ante celave-
renl, Arnulfum Luxoviensem episcopum eloquenlia rat: 45 vestrum requiril homiiiiuni, quorum ser-
el reltgione praeclarum, et Bartholoma;uni cancel- vus potuit exslilisse , promittens tui'piter quod
-larium. Et quoniam rex urgebat qui semper festi- victoria debuit acquisiss&.-Nos autem, charissimi,
nus erat errata corrigere , satis mane Irarisfrela- praeferamus commodis boneslalem , ohtineamus vi-
verunt, et aadiluum graiia palafium infraverunt, ribus quod ipse quasi cupidis et timidis pollicetur.
sed loqui cum idolo .nequiverunt. Illo die fuit alter Turpe est enim in praesenli lam gloriosum habere
alteri pro solalio, inluilus picturarum pro clho, Ct r dominum, et infideli facere hominium. »-AIii vero,
inslanti nocte marmoreum pavimentum pro culci- quorum numerus ef ralio superavit, hujusmodi
tra vel lecto. Sequenli vero die cum profanus ille respondebant : « Ex consueludine posl regem plu-
circa terliam surrexisset, vocali veniunt ante illum res dominos habere possumus, qubrum feodos pos-
sobrii et insomnes, suam legationem ahsolventes, . sidemus, sed illi fidem principaliter obscrvamus. Sj
et de satisfactione suorum, el de querela nostrorum; judicamus hoc esse turpitudinemj deleamus con-
fecissetque eum episcopus saiis traclabilem pru- suetudinem. Nunc autem imperator sibi timens
. deiiti eloquenlia et suavi, si posset serpcns ille ab noslrum requiril hominium. Si ergo turpe est nos
aliquo incantari; sed aspidis more surdus, et ve- ab eo timeri, si est inhonestuni quod minoribus
neno turgidus. muiatus esl ab illo quem anlea vi- facimus nos facere imperatori, dimitiamus. Si vero
. derant, imo detectus quem sub doli legmine prius metus imperatoris, vel mos nostra; consuetudinis,
non cognoverant. Tanien instat episcopus, ct ex nec regi facit injuriani, ncc nobis verecundiam, ac-
pavle pra;valet, habet forum exercitus, et pere- quieseamus nostra; consuetudini, pro nostro com-
grinis suis rebus perditis patet egressus. Dicit ille modo illius parcamus formidini, velimus commoda
se adhuc cuiii rege locuturum, el cilo nuntios pra- providentes itineris necessitati. Nemo nostrum novit
missurum, urget episcopum regredi privata neces- D hanc terram , igitur opus est duce; contra paganos
silas. ne cum eo faceret Iriduanum jejunium. Ille properamus, Chrislianorum ulamur pace. i .
bonum adhuc simulat, ut amplius noceat, exhihens Dum baee aguntur, omnes fere quos rex exspecta-
"Torum, sed parce; locuturus cum rege, sed tai'de. verat, transfrelarunt, quorum nomina mihi dolor
.-Diiin ergo mittit nuntios et remillit, plures dies est recitari, quia morles eorum immaturas aspexi;
44 perlrauseunl, et Franci quod ad viam pr.upa- et esset forsitan legenti taedium, qui quaerit utilitatis
raverant comedunt. Velehat regem ad suum pala- vel probilatis exemplum. Et quoniam solus impe-
tium regredi, rex in suam ripam vel in mari ex rator erat ullerius causa morandi, imperat rex
equo colloquium fieri. Tandem quod caute distule- caslra moveri. Quod ille audiens, praemissis nuutiis
rat, per nuntios revelavit, et regis cognatam, quam post eum properat, determinans quoddam castrum
regina secum habebat, cuidam_suo nepoti conju- eorum colloquio; in quo sibi cavit vicini maris
gem, sibique baronumhominium requisivit. Ob hoe adunato navigio. Rex autem Alemannorum aemulus,
duces itineris , et uhique forunv et concambium quorum bonam famam 46 lsetus audierat, et sinii-
competens promittebat,,ubi hoc noa haberent prae- lero feslinanter quaerebat, nec morari voluit. nec
-darentur, si caslrum "vel civitas regarent hujus- colloquium respuit. lgilur exercitu praecedente re-
P^TROL. C.LXXXV. - .39
{227 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARCI." 1228
verlilur, ducens secuni baronum gloriam et militum A promissione, de supradictis alter alteri mutuo sese
multitudinem expeditam. JEgre tamenferebat quod foedere sociavit. Deinde sumpto baronum hominio,
'lle suorum hominium requirebat, sed Dei servitio et rege cum illis donis satis 47 imperialibus ho-
putabat esse utile quod promittebat, Si Christianus norato, hic post exercitum properavil, ille sacrile-
essel, illud sine aliqua exacliorie deberet; sed dice- gus novo perjurio maculatus, exuto limore reman-
bat quod nostrara gentem jani expertam suo regno sit, fbrum longo tempore necessarium paucis dic-
limeret. Et esset ante illos quidquid foret eis utile bus exhibens, ei promissos duces itineris nunquam
fugiendum, si non eum facerenl tali satisfactione reddens. IIlo die sol vidit scelus quod ferre non potuit,
securum. Rex autem contra paganos de festinatione sed ne videretur illud aequareproditioniDominicae,
succensus, ad illius voluntalem rigorem sui animi servivit mundo dimidius, ct dimidius se abscondit.
maluil inclinare, quam Dei servilium aliqua occa- Cum igitur exercitus dimisso rege procedcret, et
sione tardare. Convenientes igitur, pacliones prius solem in forma dimidii panis magna diei parte con-
exponunt, videlicet quod ei rex ncc caslrum nec spiceret, verebalur ne ille qui super alios fide lu-
civitatem quae sui juris essent auferret. Satis est cebat, dileclione fervehal, spe superna tenebat,
Iiaecralionabilis et modesla petitio, quam subse- proditione Grsecoruni aliqua porlione sui luminis
quitur aeque libcralis, sed fallax promissio. Ut enim B privaretur. Sed aliud accidit acque dolendum. Im-
paci regiav imperiaiis gratia responderet, adjecit perator enim Alemannorum a duce suoproditus, et
quod duo vel tres oplimalum suorum ciini rege in concavis montibus clam reliclus, multis suorum
procedereni, quem reclo itinere conducentes, fo- jaculis Turcorum confossis millibus, retrocedere
rum compelens ubique minislrarenl. Ubi aulem hoc compulsus est sicul postea referemus. Quod post-
deesset, pi'aedaliones castrorum, ct urbium caplio- quam didicimus, quid significaret coelesle prodi-
nes sine querela loleraret, si sumptis spoliis terra gium rectius exposuiinus, dicentes nostriim regem
illi vacua remaneret. Tunc lemporis rex Rogerius et Alemannum unum esse solem, quoniam unius
Apuiiensis illum imporlune et feliciter impugnabat fidei lumine coruscabant; et hunc lucere dimi-
ctlocis pluribus expugnabat. Contra quem si regem dium, et dimidii circuli radios abscondisse, quando
nostrum sibi sociare potuisset, omnem illi thesau- rege fervore solito tenente cursum, Alemanni re-
rorum copiam effudisset. Sed cum eum nequii-et trocedebant.
ad hoc flectere, vel assidua prece, vel incredibili

LIBELLUS QUINTUS.

Conslanlinopolis superba divitiis, moribus sub- Q tibus et dumis consita, ruinis sublimibus antiquam
dola, fide corrupta, sicut propter suas divilias sui gloriam et praesentium dominorum probat iner-
omnes limel, sic est dolis et infidelitate omnibus tiam. Frustra juvabat eam quidam marisprofluviur,,
metuenda. Si autem careret his vitiis, aere tciri- qui de brachio consurgens, post dioetamtertiaiu iu
peralo, et 4S salubri fertilitate soli, et transilu ea terminalur. Ab hac via; tres dirigunt Antio-
facili ad fideni propagandam possct locis omnibus chiam quantitate dispares, et qiialilate dissimiles.
anteferri. Habet enim brachium Sancti Georgii Quavvergit ad sinistram brevior est, si obstacula
quod fecunditale piscium mare est et salsedine, non haheret, et tribus hebdomadibus finiretur,
fluviusquantitate, quipossif in die septies vel ociies sed post dies duodecim praelendit Iconium Solistani
ultro citroque sine periculo navigari. Ullra Roma- sedem , nobilissimam civitatem ; et post quin»
nia est, terra latissima, montibusque saxosis asper- que alios, praelerilis Turcis, terram Francorunii.
rima, meridiana sui parte periingcns usque Anlio- Robustus autem exercilus flde munitus et m.ul-
chiarii, et in orientali habens Tttrciam. Quae cum litudine ista contemneret , sed nivibus mon-
tota esset juris Graecorum, banc ex magna parte lium in hieme terreretur. Quae dexleram tenet,
Turci possident, illis expulsis aliam destruxerunl; 49 pacatior est et abundantior, sed marinis anfj'ar
ubi vero Gi-aeciadhuc munitiones obtinenl, reddi- D ctibus triplicem moram facil vianlibus, babens fluvios
tus pavliuhtur. Tali servitio retinent quod Franco- et torrentes timendos in hieme loco nivium et Tur-
rum virtus qui Jerbsolymam conquisierunt libera- corum. Media vero parlis utriusque commodis et
vit; et perdidisset omnia pbpulus iners, sed aurum dispendiis temperatur; breviori longlor, sed tulior •
auro redimens, diversarum gentium conductis mi- longiori -brevior et tutior, sed pauperior. Igitur Ale-
iiiibus se defendit. Semper tamen .perdit, sed manni qui nes pra;cesserant, faclo schismaie, plu-
multa possidens , non potest omnia simul; non res cum imperaiore ad sinistram partem sinisro
enim sufficiunt alienae vires propriis dcstituto. auspicio per Iconium tetenderunt. Reliqui vero cum
Quod nobis Nicomedja prima monstravit, qua; sen- fralre illius ad dexteram versi sunt, consequentes
 1229 ODONIS DE DIOGILODE LUDOYICIVII ITINERE LIBRI VII. — LiB. Y. 1230
omniasinistrorsum.Nbbis aritem sors media cecidit, A ratione cedentes Alemanni faciunt quod non solent,
utriusque lateris infortunio lemperato. Gum igitur recessum damnantes judicio, concedentes pro lem-
ad sinistram relicta Nicaeasuper lacum ipsius sede- pore, correctionis intuitu; faciunt quod possunt,
remus, Graecorum rumoribus sliniulati^, post Ale- volunt quod debent. Armantur itaque omnes ad to
mannos properare el pioperari, viri nobiles ab eo- lerantiam contra fameni. Habenles ad esum fessos
rum imperaiore post regem missi supervenerunt, et morientes equos, et quemdam comitem egre-
qui nobis illos refugisse Nicaeam, conlra votum no- gium, Bernardum nomine, solum cum suis ad mili-
slrum et aeslimalionem flebiliter retulerunt. Au- liam contra persequentes inimicos. Dum sic re-
dientes hoc nostri cuni stupore dolent, el cum do- deunl ordinati, atigent diavtas cibos quaerentes, et
Iore slupent tam robustum exercitum tam subito niinuunt vires iabor et esuries. Turci vero paulatim
defecisse, et inimicos Dei, etnostros, denostrisso- eos tenlabar.t, et dcbililate cognita, de die in diem
ciis tam levilCr triumphasse. Requiruntur illi ordi- aerius infcstabant. Tandem comes illustris, laude
nem, modum, seu causam tanti infortunii, sed om- dignus et luctu, dum fessos exspectat, duni suppor-
r.ia ha;c forsilan dicuntur et improprie; siquidem tat debilCs, exercitus quemdam monlem pcrlransiit,
confusio non habet ordinem, nec excessus modum, et ipse nocte superveniente ullra remansit. Quenv
nec causam illud quod raiio aliqua non praecedil. B ididem Turci a longe circuiunt et sagiltant, et sine
Habuit tamen finem et prineipiunv malum utrunique. damno suorum occidunt levius quam speranl. Care-
sicul ii quieasum illum poluerunt evadere, docue- bat enim ille vir arcubus et balistis, famesque e4
runt. Satis juste primo erant accusatores sui ipso- labor abstulerat equos veloces armalis. Nolebant
rum. Quod nimium in propriis viribus confidebant, Turci manu ad manuiii congredi, nec ille habebat
qui Deum saepius, et solito amplius offendebant. arma quibus a longe posset defendi, nec armalos in
Deinde Conslantinopolitanuni idolum exsecrabantur, hostes ferre potei'ant equi jejuni. Plangenda nimis
qiri ctim dedisset eis viae conductorem et 50 tra- est juvenlus agilis, quaesaepius extracto gladio, ver-
ditorem, quantuiri in ipso fuit, Christianorum fidenv vecum pelles babens pro scuto, dum velociler et au-
slravit, paganismum slabilivit, animos illorum ti- dacter currit in hostem, in medio itinere offendit
inidos animavit, fervoreni nostrorum frigidavit. Du- mortem volantem. Dum papa sanctus accipitres et
cti enim Niea;am a duce suo, jussi sunt octo die- canes prohibuit arniisque militiim et vestibus mo-
ruoi cibariis onustari, tali viatieo Iconium perven- dum imposuit, sicut jussit sapienler el utiliter, sic
turi. qui ejus imperio non conseusit, stulte et inutiliter.
Fiiiitis aulem diebus et escis, pulabant viara si- _, Sed seque utinam pedites instruxisset, relentisque
militer fmiendam ; sed de illius infinitate, obsessi J debilibus, forlibus quibusque pro pera 52 gladium,
montibus, "et eorum_ scopulis imniersi possent ca- et pro baculo arcum dedisset, quia semper debiles
pere conjecturam. Tamen a duce, imo Xruce suo se- et inermes suis sunt onus, hostibus proeda. In cra-
ducti, amplius de crastino in crasiinum usque in ter- stinum comes requiritur, qui ad defensionem suo-
tium paliuntur, et in montes invios longius inlru- rum ullro se solebat offerre, et discitur illum sero
duntur. Tandem credens adhuc vivum exercitum ad exercilum non venisse, sed in via cum.suis Tur-
ille nbcte per compendia corum jaculis interiisse. Plangunt omnes mortem il-
' jam sepultum, proditor
sibi nota fugit, et ad praedam Turcorum maximani lius, de cujus viribus et consilio plurimum confide-
mullitudinem convocavit. Diluculo igitur insequenti, bant, et quia mors similis immineret universis.
eum more solito signiferi praevium suum jam irati Armantur itaque oinnes qui poterant, et fame et
in eum, quaererent nec invenirent; TurcOs subito hoste soiilo aciius debacchante properanl. Turci
vident scopulos montium occupasse, dolentes maxime enim jam nihil a longe metulml, ubi arcus iion es-
quem quaerebant sine sui sceleris digna mer- sc, et equos veloces agnoscunt. Ergo non solum po-
cede fugisse. Fiunt baec nota impei'atori, tam rela- stremos ui'gebant, sed etiamprimoset medios sagit-
tionesuorum quam solis. Consulit itaque in illo ar- ]) tabant. Non possunv describere damna ilineris, in
liculo sapientes suos, sed tarde, quia non erant de quo ipse imperator vulneratus duabus sagiltis, uhi
malo bonum, sed de malis levius elecluri. Proce- properanlibus aliis remanent debiles, etin turba me-
dendum erat vel recedendum, sed processum fames dia pluvia sagittarum necat iuermes. Sic tandem
prohibebat et hostis, el incognita montium labyrin- venere Nicaeam moiicntes. Ibi currunt ad escas fa-
thus; recessum aeque fames et opprobrii melus. In melici, quas sicut in tali necessitale poterant, ni-
hoc tamen erat spes aliqua evadendi, sed cum lur- mium charas vendebant Graeci, spatas et loricas
pitudine, in alio certa mors sine veritate vel laude. requirentes, non aurum, ut penitus nudarent exer-
Quid igitur faciet virtus jejuna? Fugiel in Dei servi- cilum. Cuius pars maxima viribus consumptis, et
lioquaenon solet iri suo? Ilem procedet, incassum, rebus perditis repatriare volens, Constantinopolim
illico morilura, quse adhuc servire Deo poteril con- ivit; sed antequam possenl habere vel forum vel
servata? Mallet certe niorlem gloriosam quam tur- transitum; eoi'um plusquam triginta millia, sicut
pem vitam; sed si utramque maculat turpitudo, audivimus, fames occidit. Imperator vero so -
gl igeliusest strenuis actibus turpiter conservari, lalio destitutus humano, el praesumens adjutbrium
qunm tiirpitcr sine correDtionefiniri. Tali conside- de divino, cnr.stanli- -animo tcndit post rejem, ad
•1251 ADDIT. AD LIBRCS DE YITA S. BERNARDI. I-2r>2
Dei serviliuih ejus expetens socieiatem. Quem ab eo A moestos animos consolamur, et ut sciant posleri
praemissi nuntii, supcr lacum Nica;num sicut pra;di- Gra;coruni dolosa facinora, nostra infortunia pro-
ctum esl invenerunt, et ei qua; descripsimus retu- sequemur. Imperalore igitur ad regis tentoria con-
Ieruut, rogantes ut occurrat ohviam subscquenti, ducto, el in partem alleram cujusdam fluminis ho-
praestalurus opem et consilium indigcnti. Rex au- spitafo, rex. eumdem navibus transiit, et ad illunv
tem damnuni socii g.g! sicut proprium doluit, et consolandum animosus etpius, virilis et fiebilis,pe-
cunv niullo barorium comitatu ejus personse et pre- des vcnit. Quem ille sicut naufragtis pcrtum tenens,
cihus libenter et celcriter obviavit. Amplexanlur verbaejus niniis gratanter suscepit, ei ab eo quibus
igilur alter alterum, et infigunt oscula quse rora- egebat valde bumiliter poslulavil, eventusque suos
bant lacrymae pietalis. Tandem slatuunt ut-rex im- sic incipiens, satis constanter exposuit : c Domine
peratorem ad castrum quod Lupar dicitur exspecta- rex, queni nalura mihi vicinum praestiiit et cogna-
ret, el illc post istum sumptis in Nicaea cibariis fe- tuni, el Deus servavil in necessitate palronum, re-
stinarct. Dehinc coeperunt Gra;ci iiostris forum ferre vobis mcos casusmenon oporlet, quia superva-
subtrahere, sed illi non poterant videre opulentiani cuum esl monstrare alicui quod jam videt. Mali
et esurire. Dispersi ergo plurinii rapiebant quod quidem sunt; sciatis autem quod inde 11011 irascor
libentius emerent, ct alii pra;das emebant ab eis, Deo, sed mihi. Deus enim justus, ego vero et popu-
quasi justiores, siquoquo modo de suo viverent. Slc lus meus stulti. Cum de meo regho nuinero.sum
veiiiunt ad Lupar, ubi ex condicto Aleiuannos exspe- cxercitum et pecumosuni educerem, si bonorum
clant, quos subsequenter, ut residuum bruchi lo- Largitori dignas gratias redderem , forsitan qui de-
custa coniedei'et (Jocl. i), quofidie Graeci rebus ct deral conservasset. Iutralurus barbaras regiones si
vila spoliabant. Tandein fcssus imperalor el eqiies, de pracsenti vilam corrigerem , et de praclerito
cuin non possenl evadere, licel pauci essent inimici, pia satisfactione deflerem, Deus correpta vilia
armis viiililer resistendo, descenderunt in via mi- 11011punisset. Cum de Turcis victorias praesume-
sere procedentes animosius tolerando. Pauperes bam, si de meo numero non tumerem, sed in Deo
vero qui non impediebantur ad fugani sarcinis, post exercituum humiliter spem baberem, Deus non
regem properant, non timentcs cupidos gratia pau- inventam contumaciani non domasset. Adhuc ta-
pertatis. Imperator etiani illi per nuntios supplicat, men gg sua gratia sanus suni, et divitias babeo,
ut cum militari manu in obviam cilo recurrat, vel et in voluntaie sui seryilirpersevero, credens quia
eorum cadavera sepelire, vel semivivis vita; parti- de tot periculis dives et incolumis non exissem, nec
culam custodire. Igilur conestahulus Ivo de -Niella, /-. vos in niortis articulo ad meum suffragium invenis-
Suessionensis comes, ad hoc urgente rege festinando sem, nisi me Deus adhuc valere aliquid in suo ser-
laboravit, sed fessos Aleniainios Gra_cis fugienlibus vilio providisset. Nolo ilaque deinceps a vestra so-
sine lahore liberavit. Et certe, sicut ipsipostea fe» cietate sejungi, nec susceptus primus vcl ultimus
rebant, nisi conestabulus tam cito venisset, omnes collocari, quia non possem hostes obvios propul-
in horain el locum mortis inciderant. Heu! quam sare, nec sequenles sine damno mediorum sufferre.
miseranda foriuna, Saxones Batavosque truccs et Hisexceptis, quo volueritis mea fentoria collocen-
alios Alemannos quos in anliquis historiis Icgimus tur. Rogo aiitem ut de vestris sociis meus numerus
quondam Romanam fortitudinem timuisse, nunc do- augealur. Cum haeCinterpreiante Metensi episcopo
lis Graecorum inertium 5.4 lam miserabiliter inter- • recenti dolore anxius perorassct, et ad fieium vi-
iisse! Referetur quoquc suo tempore Francoruni scera omnium commovisset, rex episcoporum et ha-
oecasus, el erit inlolerabilis geminus luctus. Et ha- ronum consilio suos avunculos, Moiianensem comi-
bebunt gentes ulrseque quod semper defleanl, si lem, et niarchisunv de Monteferrato, suosque co-
filii mortes parentum non vindicanl. Dat aulenv 110- gnatos Metensem episcopum, et fratrem (-jus comi-
bis, qui pertulimus Graecorum scelcra, divina jusli- teni Renaldum, et quosdam alios sibi sociavit, elnt
tia spem vindicla;, et quod nostra; gentes non so- D e vicino posset ab illo consilium capere, ambos si-
lent verecundas injurias diu ferre. His interim mul hospitari debere judicavit.

LIBELLUS SEXT.US.

Rex igitur- imperatorem diligcns pro persona, Dionysio faciebat de castro Estufin et Hesceangis
pene sibi praeferens pro aetate, venerans pro for- expono, et excommunicationem gg quam de hoc
luna, caslra movit, et post fesluni beati Marlini ad papam audierat in Pascha facere, ad menioriam
castrum quod dicitur Esseron venit. Ego vero inte- reduco. Hle vero exsultans quod occasionem hafce-
rim dum recens est dolor, dum adhuc obsequii re- ret suo patrono serviendi, non differt, sediliieo jar
gii recordatur, regem adeo, injurias quas beato bet sibi possessores horum mo-nstrari^ Cui egc re-
12:5"- ODONIS DE DIOGILO DE LUDOVICl VII ITINERE LIBIU VII. — LIB. VI. IS3i
spondi- quod ipse imperator in castro ttirreni unam A haec sumus redditi marinis anfractihus, saxoscs
habebat,et dux Fridericus aliam, qui praeseris, ad- montes et arduos fere quotidie inventiiri, et tor-
erat, et cavtera singuuvriter possidebat. Hoc audito rentium defossos alveos qiios erat lahor etiam'
requirit utrumque per se, per suos; prius privatim, vaeuos pertransiri; et sf nivibus vel imbrihus au-
deinde publice, pro se rogat, pro Deo placando et gerentur, gg non esset possibilis eorum rapacitas
glorioso marlyi-e hortalur, ex hbc familiares impe- ab eqaite vel pedite transnatari. Ibi muitas urbes
ratoris _sollicitans, et sollicitando frequenlaris. Ille destructas invenimus, el alias quas ab antiqua
veroprius dubia respondehat, qtiia regem cessare latitudine supra mare Graeci restrinxerant, ihunien-
ab incceplo, taedio fatigatum, sperabat; sed ipse ab les eas muris el turrihus. Ab iiis escas habebamus
Iionesta et religiosa postulatione non destitit, donec cum labore quidem, propter nostrae multitudinis
ille quam irrevocabilis ab errore, etquam ingratus importunitatem, et niniis chare propter illorum cu-
esset henefieiis, patefecit: « Quamvis hoc non sit piditateih, Bed dicCl forsitan aliqnis qui noh inter-
de riostra mateiia, Pafer Stigeri, lamen congruit fuit, has",debuis.se Capi, et quod habeii non poterat
tit sciatis, quatenus pro illo qui vos praesens hono- justo pretio, gralis rapi. Sed illi lurres habebaijt,
rat, et absensdiligit, devptius Supplicetis. Caeterum et mui-os duplices ad tutelam, et in mari naves ad
rex ex proposito Philadelphiam properahat, et"eral ftigam. Quis igitur fructus si nostri mora, periculo
us.que-iiiue plena via octo dierum, sedplenarie -vi- et lafcbre harum aliquam expugnassent, et cives
clualia rion hahehat. Quod intelligens imperator, sumplis ui'bis spoliis j.ufugissenl ? Yillarum quoque
cum rex praesens et barones adessent, de hoc ser- animalia in montihus abscondebant, ut villani-do-
moriem habiiit, in quonobis de sua fortuna forsi- niihus vacualis, dc navibus escas ad suum lihitum
tan nescius plenis pliialls propinavit. Sicut virtutis charas vendebant, et pauperes in tam longb itihere
esi, ait gestafortia imitari, sic prudentia; est de auro et argenlo, armis et veslibus spoliabant. IU1
alieno infortunio cautum reddi. Cum ego nuper ex- autem si quando naves poterant invenire, naufragio
ercitum ha.berem, cui nulla' gens incredula restilis- postposito duplici intrabant, itiiri quocunque illos
set, victus fame cessit his, quos habens vietualia Graecoruni fraudes vel liiemis tempeslas vellet de-
dbmuisset. lu hoc aulem nobis duobus est aequa ferre. Alii quos conditio damnaverat servituti, du-
conditio, sicut non timetis gentis alicujus potesla- cebant levius in eorum servitio renianere. Nec
lem, sicnon liahelis jacula contra famem. Eece pra;tereunduiiv nos in Lac via stupentibus indige-
vobis proponitur duplex via, • una gj brevior, sed nis coritra moreni tres fluvios facile transvadasse,
egena; -"-altera longior opulenta; sed certe melius „ et unumquetoque post nostriim transitum illico
esl in bpulentia diu honeste_ vivere quam cito tur- plttviis inundasse; tinde habebatur pro niiraculo
piter in egestate perire; est nvora melior, qjiae ro- contra solilurii nobis invbres et hieniem pepercisse.
bustunv exevcitum iri abundantia servat, quanv illa Sictandenv praeterilis Smyrnael Pergamo, venimus
quaefessum vel fahielicum recreat. Unde vobis con- Ephesurii, quae inter ruinas antiquae gloriae, vene-
sulo quatenus maritima teoeatis, et robur vestrse randas sui status habet reliquias, beati Joahnis
inilitlae ad Dei servllium, licet tardius veniat, con- sepulcrum, iiv quodam terrae tumulo contra paganos
servelis. t muroeirciimdalum. Ibi rex imperatoris gg nun-
Annuit itaqtic rex serinoni magis verisimili qtiam •tios cum litteris habuit, qui-cbntraeum Turcos su-
veraci, damna et pericula illico perpessurus, et ad pra numerum cohgregatos dicebant, et ipsum refu-
Demetriajn civitatem niaritimam, qub pars exerci- gere in illius castella suadehanl. Cuin vero rex
tus quae rectam viam tenuit die venil dimidia, vlx Turcorum metum, et imperatbris gratiara «sequaliter
die tertia perventurus. Beviavit enim in quavdam contempsissel, ohtulerunt alias sputo siniili dignas,
concava, offendensque montium scopulos, dum eos exponeiites qtiae rex sihi fecerat damna, et quod
circuif vel_ ascendit,- noif accedit quo volebat, sed nbn posset suos homines relincre deinceps a vin-
alternis yicibus inferrio et sideribus propinquabat. D dicta. His sine rescriptionedespectis processit, vo-
Maue tertio vidinius villulam habeiitenj rusticos lens in valle Decervion Nativitatem Doinini cele-
socios helluaruni, quorum unum fugientlbus aliis brare, et Alemannus poeiiitens quod Constantiiio-
cepimus, ejusque beheficio eodem die, ad, nostros politanurii imperatorem non videral, apud eum
socios de iiobis vaide timentes, aiite Demetriam reversusest biemare.
educli sumus. Primanv vero jacturam et maximam lu vigilia itaque Natalis Domini fixis tentoriis in
fecimus in hos niontes, mortuisqiie stinvniai-iis, valle prSediviti, Tui'ciJ Graecis ducloribus, nosliis
auro et ai-gento, armis et vestlbus valde ditavimus equis pascentibus primas insidias tetenderunt, qui-
Graecos- silvestres, damrium hoc, quia evasimus, bus egregii milites animose et provide resistentes,
avquanimiter patientes. Iaerat enim ihi torrens si- de capitibus eGrum laell primitias habueruht, et illo
nuosus et rapidissimus, queni oportehat in die no- terrore festis diebus pacem fecerunt. In his dum
vies vel octies transvadare, qui si modica pluvia divinis laudibus intendimus et quieti, aer obscurior,
paulo ariiplius tumuisset, nemo posset procedere qiiasi vellet ante nostrum bs divina prOviilentia de-
vel redire, sed erat riecesse quemque in loeo suo secari, (qui Deo volenfe non fuit nobis postea
lugen<3opeccata, vitse termihum exspectare. Post tisque Satelliam vel frig-ove borridus, vel pluviis
1333 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 12o8
ncbulosus) imhres^emisit, quibus rivi valliurn inun- A hoc ego nec fallere vehem, nec falli. Scio tameH
dabant, et niontes nivibus albescebant. Post quar- quod in tali districto tam facilis, et tam celebris
tum denique diem aquarum, decursis lumoribus, victoria non nisi divina virluli; fuisset, nec adversa;
et aere serenato fugalis imbribus, rex torrentibus multitudinis ferrea pluvia, sine morte vel vulnere
timens intercipi, si vel nives liquescerent, vel allo cecidisset, dante nobis Deo victoriam sine damno,
imbres defluerent, vallem deserit Ephesinam, sum- nisi Milo de Nogenliaco in flumine suffocatus obiis-
plis victaalibus properans Laodiciam. Erat in hac set. ln nostra via habebaht Turci cum Graecis ler-
via inter montes arduos Maeanderfluvius profundus rarum lerminos, et nos utrbsque sciebamus nobL?
et Iatus de aquis propriis, sed tunc inflalior alienis. unanimes inimicos. __"
Uic cujusdam vallis amplitjidinem alvco suo me- Illi ergo svios plangentes mortuos, alios convo-
diam dividit, slatimque ripani copiosa; multitudini cant e vicino ad vindictam die septinia numerosius
perviaui facit. In his Turci ©0 sese diviserunt, et audacius reversuris, nosque die terlia venimus
putantes lios sagiltis procedentem exercitum in- Laodiciam Stolida praesumptione securi. Ntinc venit
festare, illosque vada fluminis tiriiida prohibere,. in memoriam comes ille Bernardus, qui cum impe-
c.i utrosque quando nostris cederent, de refugio ratore revertens de Iconio pro fratribus suis ani-
inontiiim tulos fore. Venientes huc invenimus Tur- B mam suam posuit, qriia hic cum Frisingensi
corum manipulos moniium scopulos occupasse, cpiscopo fralre imperatoris, alius comes ejusdenv
aliosque se in plano ad tenlandum exercitum obje- nominis el fovtunae, simili prodilione inleriit. Dux
cisse, el rcliquos se uitra fluvium ad prbhibenduni enim hujus urbis cum deberet illos educere de
Iransitum conglobasse. Rex aulem sarcinis suis, montanis, per loca ivivia superduxit eosTurcorum
et debilihus in medio congregalis, primos et ulti- 62 insidiis, ubi coroite pccisocum pliiribus, qui
nios et latcra tegit armatis, sic procedens tutus, poluerunt evadere latitando fugerunt; dux autem
sed parum proficiens duabus diaHis. Astu enim ct Gravei quos duxerat, cum Turcis spolia divise-
non viribus retardabant eum collaterales inimici, runt. llle idem vel limens regem pro suo scelere, vel
ad fugam docti el faciles, et ad persequendum pro- iiocei*evolens alio genere, urbem quibusque utilibus
lervi. Cum igitur illis pi*oterve infestanlibus, et vacuavit, fraudemque devilans jam coghitam, aliairi
docte et leviler refugientibus, pacem non posset seque nocivam cogitavit. Sciebal impuis quod usque
Iiabere, riec pugnam, iransire volebal, sed nescie- Salelliam, quo usque postea plusquam quindecim
bat vadum in fluvio, Turcisque prohibentibus non dixaas fecimus, non possent alicuhi victualia ii.i-
poterat tentari sinepericulo. Circa meridiem vero r veniri, et esset necessariuni cunclos fame mori, si
secundae diei, Turcorum pars una (sicut condixe- cibi non possent ab urbe vacua velemi pretio vel
rant) post exercitum, alia supra fluvium, ubi noslris virihus exlorqueri. Rex- autem super hoc consulit
eral ingressus facilis, et in partem illorum egressus episcopos et alios optimates, qui quamvis nemo
difficilis congregantur. Deinde tribus suorrim trans- dubitaret de illius prudentia nisi ipse, semper ta-
missis, qui contra noslros sagittas mitterent, illis men ordinabat multorum consilio res communes,
jacienlibus ambae paries clamore unanimi lonue- et erat equidem prudens humilitas, si se soiunt
runt, illique via qua poterant refugerunt. Sed pluribus, juvenem senibus, a;siimaiionein suam
egregii comites Henricus fllius comitis Theobaldi, -'" expertorurii usibus postpohebal; et quod possetut
e.t Flandrensis Theodericus, Guillemus Matiseo- dominus, quod sciebat ut sapiens, liberalitas fuit
nensis, post illos more turbinis irruerunt, ripam- quod subditis deferebat. Uli autem qui solebant de
que ai'duam, sagittarum pluviam, et Turcorum causis aliis disputare, et-de eonjecturis diversarisn
c«piam diclo citius penetrarunt. Rex quoque for- ralionum quandoque siibtilitate superflua dissen-
tuna simili, a lergo sagitlantibus laxatis loris ob- tire, modoslupebant non invenientes idoneam ra-
vians, fugavit, secuit, et quibus equorum velocitas tionem in isto arliculo, et dolebant quod non vi-
dedit suffragium, in coneavos montes retrusit. Sic D debant exitum de communi periculb. Requirebant
uterque nosli-orum ©*| impetus cito et facile, de cibos in nrbe de industria vacuata, potentes viri-
cadaveribus partis utriusque campos usque ad bus ad tollendum, et rebus divites ad emendum,
lalihula monlium seminavit. Ihi quidam Amiradus sed quia non est ibi quod quaeritur, utrunique ad
caplus est, et adductus regi audilus est et occisus. hoc habetur incassum. Consttltum tamen fugitivos
Eral in praesenti quaedam civilatula imperatoris, cives per moijtium devia quaeri, et firmata pace cum
Anliochiae nomen habens dimiiiulivuiii, quse paga- venalibus illos l^educi. -
nls fugientibus paluit ad refugium, in quo ille de Quo facto ex parte, illi enim inventi sunt. non
('olbso proditore se in apertum transtulit inimiciim. reducti, processimus in hoc perdita una die, Tur-
Ilanc expugnasset rex ut reclusos caperet fugitivos, cos et Graecos habentes in nostro itinere @3 Pra"
sed pene sibi deerant victualia, et in Ailla paupere vios et sequentes. Ei^ant ibi montes adhuc de
nulla caperet spolia. Cerlefuerunt qui dicerent al- cruore Alemannorum niadidi, et parebant iidem
h»uniquemdam militem anle nostros ad transilum qui eos occiderant inimici. Rex incassum doctior,
fluminis, quem non viderunt prius vel postca, se videns horum agmina et aliorum cadavera, brdinat
vidlsse, el "priinos ictus in pnelio percussissc. In acies. In quo Gaufridus de Rancone rsncorem nve»
1257 ODONIS DE DIOGILO DE LUDOVICI Yil ITINERE LIBRI VII. — LIB. VII. I2SS
ruit sempiternum, quem ipse eum suo avunculo A pravmunierat ad dislrictum, quem erat ex condictu
Morianensi comile miserat primum. Circa meridiem comniuni transiturus in crastinum, conleiniiens
secuiidae diei mons exsecrandus faciliorem trans- vitam propriam ut morientem liberel turbam, ulti-
ilum habebat, quem rex die integro transire dispo- nios penelrat, et mactantibus penullimos viriliter
suerat,' non ibideni tentoria figi praecepei'al. Quo obviat. Aggreditur pivesumpluose gentem incredu-
venientes primi satis cito, quia non erant ab aliquo Iam, quae numero cenlies superal, el quam loeus
impediti, regis immemores qui tunc ultimos con- niaxime adjuvat. Ibi enim equus non poterat noa
servahat, montem ascendtint, et sequentibus aliis dicam currere, sed vix slare, et tardior impetus
tentoria circa nonam in partem alteram figunt. debilitabat icluin in vulnere. Yilirahant noslri ha-
Mons erat arduus et saxosus, et nobis erat per stas in lubrico suis viribus, non equorum, et illi
clivum ejus ascensus, cujus caeumen nobis vide- sagittabant de tuto, innilentes scopulis arborum
batur tangere coelum, et torrens in valle concava vel saxorum. Turba liherala fugit suas deferens
descendere in inferiium. Crescit hic supervenieiis sarcinas, vel ducendo ferentes, loco suo morti
liiultitudo, urget invicem, coristipalur, ponit sedem, objiciens et regem et comites ; sed mori dominos ut
cquo non praevidet, haerens potius <iuamprocedens. servi viverent esset lugendum commerciuin, nisi
Labuntur de rupihus praruptis summarii, obvios " lale dedisset exemplum Dominus omiiium. Jlarce-
qiiosque sternentes usque in^ profundum abyssi. scunt flores Franciae anlequam fruclum facianl in
Saxa quoque de locis suis mota stragem suam fa- Damasco. Qtto relatu suffundor, lacrymis et de
ciebant, sic duni vias quaerentes latissime se spar- visceribus intimis ingemisco. De hoc tamen potest
sisseiit, omnes lapsuni proprium vel aliorum ful- mens sobria lali remedio consolari, quod haec 65
minationem limebant. Turci vero et Graeci la- eorum probitas et anterior mundo convivel, et finis
hentium ereclionem prohihentes sagittis, in par- correptis erratibus fide fervida marlyrio meruit
tem alleram congregantur, et de tali spectaculo COTOnari.Pugnant, et quisquis circa se, ne moria-
spe vespertini commodi gratulanlur. Inclinatur lur iinpune, slragem cadaverum facit, sed nuinerus
dies, et sempcr crescit in antro supellectilis nostrse iiiipiigriar.tiuni reparatus a multitudine non de-
congeries. crescit. Occidunl equos, qui, licet currere noa
Hostibus autem illud non suflicit, sed amplius possent, valehant lamen armorum pondera susti-
audent. in nostram partem trauseunt, quia primos ni-ndo, el loricati pedites inter densos hostes suh-
*ani jion timent, et postrerrios adlnic @4 non "*'*- merguntur velut in pelago, fundentesque nudorum
dent, feriunt et Sternunl, et vulgus inerme pecu- p viscei'a, divisi sunt alter ab altero. In hoc rex par-
dtim rnore cadit aut fugit. Inde clamor oritur, vulum sed gloriosum perdidit comitatum, regalem
quo coelum et aures regiae penelranlur: Rex autem vero relinens animum, agilis et virilis per radices
de hoc fecit quod potuit, sed de coclo nullum tunc ciijusdamarboris,quam saluti ejus Deus providei-at,
adjutorium nisi nox venit, nocle auteni venienle ascendit scopuluni. Post quem populus hosthim. ut
peslis cessavit. Ego interim qui sicut monachus eu,in eaperet ascendebal, turba remotior eimv ibi-
hoc solum poteram, vel Dominum invocare, vel ad dein sagiltabat. Se.d Deo volente sub lorica lutatus
pugnam alios incitare, mitlor ad caslra, remrefero, est a sagitlis, cruenXoque gladio ne capi posset de-
turbati currunl ad arnia; festinarent regredi, sed fendit scopulum, multorum manibus et capitibm
vix ire poterant, asperitate loci et occursu venien- amputalis. Illi ergo non cognoscentes eum, et sen-
tium proepedili. Rex vero relictus in periculo cum tientes capi difiicilem, metuenles superventum, re-
quibusdam nobilihus, non habens secum gregarios verluniur colligere spolia ante noctem.
mililes, nec servienles cum arcubus, non enim se

LIBELLUS SEPTIMUS,

Adhuc prope turba sarcinaria pertransibat, quia 0 Hoiirefero nomina omnium,;ne judicetur sine uti-
quo derisius eo segnius per praecipitia fugiebat. Ad litate prolixum.. Ardebant animo et abundabant
qttam rex veniens elficilur eques ex pedite, et ibat numero, sed nox erat, et hostes abyssi profundss
cunveis obscurato jam vespere. Tunc occurrunt ei conlrariam parlem tenebant, et ideo Iocum vel ho-
de tentoriis anhelav cohortes milituin, quem viden- rani persequendi ulterius non habebanl. YTenerunt
tes solum, cruentum et fessum, quod factum est itaque cum rege ad tentoria nimis tarde, et qui ti-
gemenles sine interrogatione sciebant, et absentes mebant ibi, jam lugent certo dolore, sed Domino
regios eomites f_ereQQ qujidraginla sine consolatione sospite consolantur ex parle. Nox illa fuit insomnis,
plangebant. Yidelicet Warenensem comilem et dum quisque suorumaliquem vel exspectat nunquam
fratrem ejus, Evrardum de Bretoilo, Manassem de venlurum, vel laetus damno postposito venientem
Bullis, et Guacherium de Montegaio, et alios f sed suscipit nudum. Inter hsec populus omjjis Gaufrs»
1259 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1240
dum judicabat dignum suspendio, qui de diseta non A Tendebamus ad secundum, inter duos seopulos
ohedierat praeceplo regio, et forsitan ejus avuncu- transiluri, de quorum verticibus poterat lurba gra-
lum quem habebat in culpa socium habuit elianv diens sagittari. Ad bos Turci ab utraque parle fe-
de vindicta patronum. Quia cum essenl ambo rei, slinant, sed unum eorum milites nostri praeoccu-
et esset parcendum regis avunculo, non debebat pant. Illi vero alium ascendunt, et capellos de ca-
alter sine altero condemnari. Illuxit dies crastina, pitihus ad pedes projiciuiit, quo signo dicluni no-
moerorislenebras non depellens, elapparetexercilus bis est praemonstrari.illos de tali loco nullo timore
iinstium, lavtael diviti multitudine montes tegens. moveri. Sed illa significatio tunc falsum vel nihil
Nostri vero ab heri pauperes , suos plangentes et significavit, quia turhanoslrorum pedittim illos il-
sua, tarde providi, ad residua servanda ordinati Iico propulsavit. Sed dum illi de montis veriice
procedunt securilate depulsa. Rex vero nohilium contendebant, milites posse fugam illorum inter
paupcrtalem non ferens, et mediocribus pio animo duos amnes intercipi cogitabant. Unde data licentia
condescendens, lam largiler egestaleni expulit utro- a roagisti-oomnes unaniniitcrillos invadunt, et quos
rumque, quasi esset immemor se cum eis aliquid possunt consequi, mortes stiorum el damna propria
perdidisse. Jam fames vexabat equos, qui diebus vindicanles occidunt. Qnorum iuulli venientes ad
plurihus herbarum parum, et annona; nihil come- ^ lutum, in loco idoneo mortem sortiti sunt et sepul-
derant, jam cihus deficiebat honiinibus, qui duo- crum. Dum perimit ftigilivos irae impelus, et fttga
decim dierum adhue iler habebanl, hostesque nos longior erat,-oranibus fames levior et dies Ia;tior.
sicut t37 fera qua; sanguine gustato fit trucior, SedTurci elGraici niodis pluribus de nosfro inter-
lioc cognito securius, et post Jucrum avidius infe- itu cogitabant: ad hoc-enim cum priusT essent ini-
stabant. Quos contra magister Templi domnus Eu- mici fcedtis inievunt. Illi ergo congregatis undique
rardus de Barris, religione venerandus, et ad niili- pecoribus ct armentis, depascentes fcedabanl anle
tiam exeniplar probitalis , cunv fratribus suis vigi- nos quidquid non poterat urere ignis. Ob hoc fessi,
lanter el prudenter conservabat res proprias, et vel morlui equi remanebant in via, et eorum one-
tuebatur pro posse vhiliier alienas. Rex quoque ra, lenloria , vestes et arma ei alia multa, quae@g
illorum diligebat et lihenter imilabatur exempluni , nostri ne remanerent bostihus comhurebant, exce-
et ad hoc voluit conformari exercitum, sciens quod plis his quaepauperes asportabant.
si ejus rohur fames valida infirmaret, et debiles Comedehat igilur exercitus (et has abundanter
unitas animi confirmarct. Indicituritaque communi hahcbal) carnes equorum; et qui non erant hahiles
consilio, ut omnes niutuam, el cum illis in hocpe- ,, ad porlandiini, contra fameni dabanl remedium :
riculo fraternitaieni slaluercnt, fivmanles fide dives quibtts dapibus contenti erant eiiam divites quando
et pauper quod de campo non fugerent, et magistris liabebant de farina subeinericium. Tali. providentia
ab illis sibi tradilis per omnia obedirenl. temperaia est fames, et fraternitate pracscripta,
Accipiunt itaquemagistrum, nomine Gislibertum, quater fugavimus, et semper viciaius hostes, ct us-
ef ille socios quihus assignai'et mililes quinquage- que Satelliam sine danino viribus illato, labqre
nos. Jubcntur pati usque ad pra;ceplum qui nos provido lutali stimus, excepto illo die quo Gau-
vexanl, quia cito refugiunt inimicos, et cuni jussi fredum de Rancone mortis et damni':pi'a;vium feoi-
resliterint, illico regredi praemonent revocatos. Co- mus. hi hac urbe nuntius imperaloris Landulfus,
gnita lege, docentur el gi'adum, ne qui deprimo qui cum Turcis, sicut ipse fatebatur, parlim illic
est, vadat ad ullimum, vel ne se confundant custo- venerat, ex voto pra^stolabaiur nostrum inieiitum.
des laterum. Illi vero quos nalura feceral pediles vel veniehtibus, si de imperatore qua^eremus, ex-
vcl fortuna (multi enim nobiles rebus perdilis vel cusalionis pi'aeparabat responsum. Sed-quia nemo
expensis, more insolito ibanl in lurba) ordinati sunt veniret in jus, cessavere querelae, erat enim victua-
extremi omniuni, ut habentes arcus resisterent sa- lihus opus famelicis, fessis quiete.ille ergo consci.us
gitiis hoslium. Rex quoque legum dominus, volebat D sceleris, causa fori cogit iterum nobiles pacem fir-
obedientiae legibus subjacere, sed nullus ausus est mare imperalori. Tune quae nobis in via peperce-
ei quidquam ex praecepto injungere, lioc excepto ranl inundaniissima; vehere pluviae,quas sentienies
quod aciem copiosam baberet, ct sicut dominus suhtus et desuper, iii parvis tentoriis, quia majora
omnium et provisor, imbecilles quosque missis de remanserant, celebravimus Purificationem beatse
illa sociis i'ohoraret. Fiehat juxla pra;ceptum pro- Mariae.Nam certe rex intota via, nulla die missam
cessio, et de plano descensis montihus gaudehamus, vel horas perdidil, nec inundatione imbrium, nec
ct protervos @g assultus hostium, vallali tuloribus, opprcssione hoslium. Hahebamus, licetsolito cha-
sine damno ferebamus. Erant autem in via duo rius, ciborum ahundantiam, sed equis qui reman-
rivi, uno milliario distantes abinvicem, lulosa pro- serant, nullo pretio inveiiiebamus annonam, Grae-
funditate transitum habentes difiicileni. Primum cis hoc dolose agentibus , sicut nostrorum multi
transivimus,inpartemalteram ultimos exspectantes, dicebant. Illi aulem sui loci monslrantes asperi-
et de luto summarios debiles manibus sublevanles. tatem, se non habere dicebant. Erat extra urbem
Ulliini quoquemilitesetpedites, hostibusfere misti, usque ad quemdam fluvium saxosa planities, et
transicrunt sine damno miitua probitate defensi. hostes ultra, forum ve.niens a foris ct "JQjiabula
mt SODONISDE D10GIL0 DE LUDOVICI VII ITINERE LlBRl VII. - LIB. VII. 1242
prohibentes; undeheC etiam herbas habebaiit equi, A ex genXibus, periculis ex falsis fratribus, sicut et
nisi eos ducerent et reducerent arinati milites. Vi- Pauii ( // Cor. ii), perniilterct Deus ejus paiien-
dens ergo rex paiicos equos qui remanserant non liam exerceri.
quiete refiei, sed fame inori, nee in urbe venales Denique dux urbis et ntintius imperatoris super.
aliquos inveniri, loquitur de processu baronibus hoe negotio consuluntur, qui respondent ad placi-
convocatis, dicens ubi faine moriuntur equi, aon tuni, riavesque cito venturas toto exercilu polliceri-
Iiabere milites locum quietis. Insuper ptcniter.tis tur. H.iems interim exercet quod distulerat, pluit,
esse pro quiete votum tardai-e, et devoti, fessum et ningit, lonat el fulgurat, eldiffertur ventus
usque
segrjorumad metam proposili fesiinare, et coronari ad qiiinque hehdomadas, qiiem cito sperabamus a
ut martyr.es quorum Deusanimas de tali suiiiit la- DoinJno,navesque amplius, quas
72 exspeclabamus
bore. Illi vero servahtes Obedientiam domina>, et de Graecbrum promisso. Graeci aulem scientes
quo-
possibilem _solvenles perseveranliairi voto, die- niam modicum tempus habent, omnem quam pos-
runt : t Sicutregisest jubere forlia, sic prudentis sunt malitianv exercent, rebus in foro. nos spolian-
est militis audere possibilia. Omnes veslri exercitus tes, et, quantum possunt, suis consiliis vita pri-
gregarii milites, his diebus armis projectis pedites vantes. IiJTeniebant sanus et aeger quidquid rec[ui-
sunt effecti, et;cum eis de nobilioribusnuilti. Alius B rebal eorum qualitas, sed gravabat eos pretii quan-
hqrum non polest equos emere, quia sua onmia titas. Habebant gallinam, pro decem solidis, et
perdidit vel expendit, alius Cui superest, venales ovum unum pro sex vel quinque denariis, unumcospe
hon invenit.IUi didiceruntab istis civihus esse per vel allium prO seplem vel oclo, secundum grossi-
mare usque Antiochiam tres disetas, de port.u in ludineni prelio temperato, nucesquedijashahebanius
porttim, parvas, opulentas et tulas: et per terram pro uno; qtiibus equus vel mula remajiseraiit, eos
quadraginla torrentibus irivias, Iiostihus pbsitas,- el pr.o panibus cambiebant, vel more boum in macello
egestate contihuas; ob hoc nolunt se mari convmit- vendebant. Haecenim noslrafuit cum Graecis condi-
tere, et ciim-«is copia pedilum, quibus jam deest tio, vehdere' sihe pretio, et chare emere sine niodo.
Tirtus ad laborem, censusad victunv, et Gra;ci oni- . ltaque Turci mililibus equos deesse Graecis refe- .
nibus de vicinis villis et insulis superabundans pro * rentihus didicerunt, et hac usi secuiilate ad inva-
mittunt navigiuni. Nos autem vobiscum mori,-et dendum exercitum se unanimiter paraverunl. Quod
vivere volumus, et libenter secundum hoc quod nolum factum est regi, et contra illos ahseondit
vohis placuerit audiemus. ». Rex igitur illis regio secum viros ditiores, qui dextrarios suos quamvis
morej suoque respqndit: « Me divite nullus vir faiiielicos, adhuc servaverant, et fratres Templi.
probatus egebit, nec probatus erit qui non mecum Yenientibusque apparens , subito coegit eos occi-
paupertalem in- necessitate patieuter pertulerit. dendo sine pontefluvium retransire, et crederedein-
His ergo electis, et de nosti'0 reparatis inermem ceps in exercitu equos , oplimos abvindare. Parant
larbam ^_\ navigio commitximus, quae semper nobis interim Graeci naves, sicut res alias, pretio inaudi-
nocuit, pro qria v.ictus charior, et gressus lardior to; dabal unushomo quatuor marcas usque Antio-
exstilit. Et nos nostrorum parentum gradiamur chiam, quo venturi eiamus sicut ipsi praedixerant,
,iter, quibus mundi famam el cceli gloriam probi- in die tertio. . Eae paucae et parvae regi qiiasi
las inconiparabilis dedit.-.i Ad haec illi: « Non, in- dominv gratuilum a duce et imperatoiis nuntio
quiunt, volumus deprimere, nec possumus, laudem praesentantur , et ab eo episcopis et_ baronibus
parentum, , sed levius cum eis hucusque actum dividuntur. Volujt eas habere; tamen pretium
est quam nobiscum. Cum enim illi Constantinopo- aegre tulit, et querelas inutiles tegens silenlio,
lini et brachium pertransissent, voti competes, i-eliquo exercitui sicut promiserant, naves quaerit.
Turcos et eorum terras illico repererunt, et de ex- Iili vero dum diviles exspectanl pauperes, illud
ereitio militiae alacres, et de captione urbiuni et f3 diu procrastinant, et rebus utrosque tali Iatro-
caslroruin Sese divites servaverunt. Nos autem r_ cinio spoliabant. th'edb autem quod quietein charius
Graeeos fraudulentos in loeis illorum invenimus, eniimus hujus urbis, quam labores totius itineris.
qaibus malo iiostrb velut Chrislianis pepercimus, Dicturi vero sunt ignari talium hanc urbem debuisse
.otioque torpentes, taedio et molestiis aegrotantes , capi, et vindietam suuii de dblis civium. Recogitent
fere omnia nostra expendimus. Alii stulta securi- illi, dextra laevaqueprivatis et extraneis bosiibtis,
tale, verasperapaupertate arma etiam vendiderunt, .sine victualibus hos obsessos, et esse impossibile
vel equis rivorienlibus reliquerunt. Tamen hoc quod turres arduas sine machinis ruere, vel cito posse
jiibetis honestum est, sed supradictis de causis tu- suffodi dupliees muros. Poterant quidem dux, el im-
lum non est, Sed nos illud Ij.bore et tiinore post- peratoris nuntius capi quando veniehant ad regeni,
posito facierrius, si eqqos ad i'eparandos milites in- sed cives pro illorum siispendio non redderent civi-
venire poterimus.) Qui requisiti, cum paucitate vion latem. Eratque regi abominabilc, contra morem
sufiicerent, et debilitate niliil valerent, coegerunt . sutim bac proditione capi, et commune periculum
regem, vellet nollet, marina naufragia experiri, ut. sine caplione tentari. Parcat Deus Alemanno impe-
peiiculis in mari, pericuiis in solitudine, perieulis ; ratori, cujus fortunam vitantes, et_hjdocto cohsili'0
.243 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 12U
acquieseentes, in haec mala devenimus; sed Grneco A non possunt vindicare dolentes. Deinde Turci urbi
quomodoparcetjustus judex Deus,velbomo, qui do- approximant, inlrant et exeunt, et aperte Graecis
losa crudelitatetot Chrislianos occidit utriusque exer- communicant. YTidenthiler duo genera hostiuni et
citus ? Populus ergonovorum pauperumaffectus t.ce- murorum suos hostes densos includi, sicut pecudes
dio, spoliatus argento, eorruplus morbo, cognitbque inovili, et eos qui non audent exire vel ingredi,
de navibus Graecorum mendaao, ad regem veniuiit, posseibidem sagitlari. Erat murus bumilis et inflexus,
cui suam volunlatem el paupertatem his et similibus. et ei non poterat inhferere tam densuspopulus, unde
verbis exponunt:« Dominerex, in vestrae niajestalis remotiores patebant vulneribus. Ttirciergo de locis
praesentia merito astamus confusi, tamen illud au- congruis sagittas immittunt et vulneranl aliquos
demusde veslraboniiateconfisi. Quando enim Graecis vel occidunt. Tunc probati juvenes cceperunt de
credenles, vobiscum per terram ire noluimus, in; inuro sumptis arcubus prosilire, suam suorumque
hocinertes, inalio decepti sumus; modo vCro, pau- vitam tueri, vel mortem vendere, quaerentesque pacem
perlale cogente, illud volumus facere sineduee. Va- virihus, hostes longius cogunt refugere. Haberent
dimus in mortem, sed Dco volente valere pnterit vi- pacem, sed eos Graecisirie;vulnere perimebant, qui sa-
tare proesentem. Tolerabilior erit forsitan Turcorum noscum aegrisinarcto etimmuiidolocorecluserant,
gladiusquam post discessunv veslrum istorum ci-I• B etdumhos fames occidit nummis deficienlibus,Iues-
vium dolus. » Quibus rex solita miseratione con- que corrumpit alios vicinis cadaveribus, corruunt
doluit, 74 et eorum egestati tam larga effusione; niulti, Graecis non inferentibus nvortem, sed esspe-
consuluit, ut crederes eum nihil antea expendisse; ctajitibus. Ob boc virorum fortium duaeturmae trium-
vel de caetero curani domus propriae contempsisse. et qiiatuor milliumhe mbrerenlur sunl mortua;, judi •
Deindevolens eos initinere tutosfore, pactum facitt cantes idcm, foras mori'= et intus vivere. Qtii sum-
cum riuntio imperaloris et duce, ut ab eo quingen- ptis armis exeuntduosfliivios"traiisituri,iocov"icinos
las marcas acciperent, et suos ultra duos fluvios; sed magnitudinedispari. Primum facile transierunt,
qui erant prope, cunvmagna manu cbnducerent, ett sed ad secundum duplici obstaculo restlterunt.
posteadarent eiscompelenlemcomilatum, quipossett 7S Amnis enim non nisi natando, nec hostis ibi
eos sectiros ducere Tarsum ; in urbe vero debiles ett congregatus nisi pugnando poterat pertransui, sed
infirnii susciperentur, quousque convalescentes, in- utrumqiie simulnon poterat cxcrceri vetideorevcr-
vento navigio alios sequerentur. tentes fugati sunt, capti,vel mortui. Sanguine.isto-
Illi ergo de argento cupidi, et contra Turcos_ti- rum sitisTurcorumexstinctaest, et dolusGraecorum in
inidi, prius cuni illis loculi sunt, et sieutluncputa- - violentiam conversus est. Illi enim reversi sunt eos
vinius, cuni eis pretium diviserunt, et reversi sum-- *C videre qui remanserant, et deinceps aogris et paupe-
plis secum divitibus civitatis , pactunv simul sicutt ribus largas eleemosynas faciebant. Graecivero co-
pra;dicliim est juraverunt. Reddiliirargcntum, etilli1 gentes fortiores ad sua servitia, loco mercedis verbei
jubent debiles civilatera intrare, et alios ad iterse e rabant, Quidahi Turcorum a suis sociis nostrasmu*
iiv crastinum pra;parare. Adlmc suis rex providet,:", netas emehant, et inler pauperes plena maiju divi-
equos quos invenire potuit corigregans, et probatiss debant; Gra;ci vero illis quibus aliquid remanserat
inililibus eosdonans. Fraudemque timens ubi S_B- - auferebant.
pitis illam inveneral, comitein Flandreusem, et Ar- Vitantes igitur sibicrudeles sociosDdeiinter infide-
chenbaldunv Borbohensem usijue ad processum illo- les sihi compatienles ibant securi; et sicut audivimus
rum dimisit, et ipse cura benedictione remanentiumn plusquam tria millia juvenunv suht illis receden-
naves ascendit. In crastinum pedeslris exerciluss libus sociati. 0 pietas omni proditione crudelior !
duces itineris exspectabat, ct ecce Turcorum popu-i- Dantes panem fidem tollebant, quamvis certum sit
lus regem discessisse per Graecos edoctus, quasiadd quia eontenli servitio, neminem negare cogehant.
certam praedam conli'a illos veniebat. Quos contraa Deus aulem exsecrans civitalefn, tam districte cives
comes Flahdrensis et Archembaldus Borbonensiss r, ejus subiiamorle perctissit, ut riiultae domus in ea
aeies suas ordinanl, animosas, sed pigras,quiapau- i- vacuae remanerent, et vivi stupenles et timentes,
cos et debiles equos habehant. Hostibus occurrunt,t, eamomnino relinquere cogilarent. Imperator quo-
confligunt, dant terga qui veniebant ad spolia. Sed d que Deo contrarius in judicio, eo quod illa regi fo-
quoniaiii non fuitqui possel illos velociter insequi,i, rum paraverat et navigilim, illam penitus auro et ar-
pauci sunt illorura occisi. Post hoec ducem, nun-i- gento spoliavit. Sic Deusetille coritraria sentieljant,
liumque imperatoris et 75 civcs depacto requiruntlt lamen hanc uterquepunivil. Rex autem cum inhac
quod regi juraverant: et illi tunc primum de inipos- 3- quinque complesset hebdomadas, quibusdam suo-
sibilitateTurcos monstranicsethiemem, seexcusant.i. ruin navibus confractis velcassatis, non tanieu Deo
In hoc dies aliquos el verba plurima perdiderunt,t, volente submersis, usque Anliocliiam naufragando
| necillos jure, rationevel honestale vicerunt. Tan- l- consummavit tres alias. Gravia sunt quae pertulit
dem querela deposita de condtictu, vix concedunt ut damna et pericula, Pater Stigeri, sed ipso debetis
nostros infra murum propugnaculi hospitari, et eis is sospite consolari. Iilietiam proderit laboraese, 7^
ibidem usque ad navigium forumpraeberi. Quo facto to qui scilur In pericuHs tutus, et posl danjna laetus.
viri regii vadunt ad naves, eo quod suas injurias 3s eonstanler et prudenter omnia pertulisse, Soia ilii
 1215 ODONIS DE DIOGILO DE LUDOVICI VII ITINERE LIBRI VII. — LIB. VII. lUc,
graviseratadversitassubdilorum, quibussemperpro A sanctitatis. Quia semper a divinissacramentis obvia-
posse consuluil, putans esse regis non sibi nasci bat virihus hostium,el reverlensab hostibus requi-
sed ulilitalihus aliorum; ct sicut regis est habere rebat Vcsperas" e"tCompletorium, Deum semper.fa-
pietalem, sicejusdem essenunquam timerepaupei"- ciens alphi et omega suorumoperum. Sic liheralis ut
latem. Ad prohitatem cautelamregiam postponebat, rex.animosus ul piinceps, acer ut miles, ut juve-
et tutelamprimam vel ultimam, et excubias noctium nis alacris, maturus ut senior, locis et temporibus
vicibus alternis faciens, algorem noctium dierum- et virtutibus singulis se aplabal, et de probitate fa-
que fervorem sub lorica tolerabat. In tot laboribus vorenv homiivum, de reiigione divinam gratiam con-
servatus est incoluniis sine medicina, pro exercilio quirebat.

78 Tempus eelipsis solaris, cujus Odo merninit lib. iv, extremo, supra, col. 1228.
(Ex veteri membrana cathedralis eeclesiae-S. Stephani Calalaunensis, cujus exemplar de manu reverendi
domini Cuissote ejus ecclesise decani acceplum. ad nos misil R.-P. Henricus Bacio, colegii Calalau-
nensis rector.)

hmomine sanclm et individum Trinitatis, Patrh, BB nalis Sancli Adriani marlyrh, Barlhotommus noster
el Filii, el Spiritus sancti. Ne oblivionh bbscuritas ephcopus, Thcobaidus Parisiensis ephcopus, Bernar-
per desueludinem humanis mentibus ingeratur, quo dus Althiodorensis episcopus, Hugo Nivernensis epi-
auctore ecclesianostra consecrata ftterit, scripturarum scopus. Prwdkli vero ephccpi, ecclesiamcircumeundo
adnotationibus committimus; quatenus secutura posle- intus el foris, aspersione aqum benedictw consecrave-
ritas habeal quid futuris lemporibus evidenter agno- runt. Papa vero consecravil majus allare in honore
. scat.Cujus rei gratia, rogalu venerabilis Barllwlommi sanctm Trinilalh, el sanctw Marim. et sancti proto-
episcepi noslri, papa Eugenius terlius veniens in hanc martyris Slcphani, et sancti Joannis Baptistw, et
civilatem, honeste receplus esi. Quem comilali fue- sancti Valerii et S. Vincenlii martyrum, et SS.
runt cardinales episcopi, Albricus cardinalis Ostien- Clirysanthi el Dariw. Et rogalu venerabilh ephcopi
sis episcopus, Hiniarus cardinalis Tusculanus episeo- noslri Barlholomwi, de reliqnih Nymphw virginis,
pus, Jordanus presbyler cardinalis Sanclm Susannm, quas secum deferebal, in allari cum altero sanctuario
Julius presbyler cardinalis Sancti Marcelli, Hugo recondidit. His peracth missam solemniter celebravit.
presbyter cardinalh Sancli Laurenlii; Wido cancel- Noster quoque episcopus, et ilugo 'Nivernensh epi-
larius,diaconus cdrdinalis SS. Cosmai et Damiqni, scopus, fueruntprwccntores in missa. Quanvcito missa
Gregorius diaconus cardinalh Sancti Angeli, liia- fuit inchoata, eclipsis solis manifeste apparuil. Post
ctjnthus diaconus cardinalh Sanctm Marim in Cosmi- celebraliomm missw Apostolicusverrexit cum episco-
din, Humbaldus cardinalis SS. Joannh et Pauti, Si- piset cardinalibus in jardum episcopi, ubi Itabuii
giberlus cardinalh Sancti Marci, Oclavianus diaco- sermouem ad populum ae festo prwsentis diei.
nus cardinalis Sancli Nicolai in Carcere, Odo dia- C Actum publice Calalauni, septimo Kalendas Novcm-
comts cardinalh Sancti Georgii, Wido presbyter car- bris, antio ab Incamatione Domini 1147, regnanle
dinalh Sancti Laurenlii in Damaso, Wido diaconus in Galliis glorioshsinw rege Ludovico,. Ludovici regis
cardinalis 79 Sanctw Marim in Porlicu , Joannes filio. Etipse eodcm anno, inspirante Dei ctementia,
diaconus cardinalhSanctm Marim Novw, Wido dia- peregre profectus erai cum uxore sua Hetionorae ve-
conus cardinalh Sanclw Poienlianw, Hariberlus dia- nerabili regina, el maximo exerciiu, ~adliberationem
eonus cardinalh SancJir Anastasim, Joannes cardi- Hierosolymitanw Ecclesiw (58).

(58) gO RobertusdeMbntein Appendice ad Sige- gitorum etsemis. At Constanlinopoli conlingeredebuit

birtum, ad annum 1147: Eclipsis solis fuit octavo ejus medium, summaque obscuralio, hora de meridie
Katendas Novembris, die Dominica, ab hora secunda prima cum xn minuth : quanlitas ibidem sex pene
vsque ad horam quintam. Legendum septimo Kalen- digitorumfuit. Quaeoninia helleqiiadrant cum ocula-
das, quam et Dominicam fuisse ostendit illius anni toVum id sevi scriptorum icstimoniis. Nam Robertus
litlera E. Apud ClaudiumRobertum in Gailia Chri- de Monte, deliquii hujus durationem protendit ab
sliana, in Bartholomaeo LV episcopo Catalaunensi: bora secunda ad quintam ; nempe horis ulens an-
fio prwsente Engenius III, dedicavit majorem basili- tiquis et inaequalihus (utin Evangelio) a solis orlu
cam 1147, VII Idus Novembris. Lege -vn Kalendas. deductis : quarum ideo borarum lerlia et semis,
Sammarthani in Gallia Christiana auctiore annum medium defectionis obtinuil: secunda initinm, sub
! abentlUS, ex tabulis ut aiunt, Catalaunensibus. qiio missam solemnem ab Eugenio papa III, Cata-
At in istis anntisnotaturI147. De hora et de quan- D launi ad S. Stephani altare primariuminchoari con-
litate novilunii hujus ecliptici, quod el Catalauni et ti£?it.Hora tum erat a medianoclefereoctava.Porro
m
Constantinopoli observalum legimus, rogatus a me ciini refert Odo visum" Conslanlinopoli solem
R.P. Pelrus Courcier socielatis nostrae theologus, forma dimidii panh, acluxisse dimidium, et dmii-
cl astrologus insignis, sic respondit datis litteris dii circuli radios abscondisse, quanlitatem echpseos
Mussiponli, 11 Junii 1G58: Defeclionh ejus medium senum digitorum distinctius expressisse non po-
eveniredebuit Calalauni hora ix, malutina, minutis tnit.
\\;cujus ibi quantiias fuit amplius quam decem di-
f247 A-DDIT.AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1243

CHRONICON GLAREYALLENSE;

Ab anno Christi 114-7 usque ad annum 1192 perductum. Auctore anonymo ClarBYaliensi
monacho.

(Ex veteri codice ejusdem moiiaslerii.)

in prscsentia
@1 AnnoDomini 1147, bealus Bernardus abbai A Anno Domini 1164, obiit Parisius
Clara;vallis, inAlemannia crucem praedicavit, vir- papae, sanctus abbas Fastraudus Cisterciensis. Et
tules multas et magnas fecit, inter quas et mor- eodem anuo mortuus est apud Claramvallem epi-
tuum illum resuscitavit, de quo habetur in lihrc scopus Godefridus quohdam Liiigonensis, vi Idus
Novembris. -"
Miraculorum domni Herbevti.
Anno Domini 1148, beatus Malachias apud Cla- Anno Domini 1165,-episcopus Alanus Antissio-
ramvallem Obiit. dorensis episcopalum dimisit, et apud Ripatoriuia
Anno Dominv 1155, beatus Bernardus obiit; ab- revei'sus est, et frequenter morabalur apud Cla-
bas Rohertus Iribus annis el diinidio praefuit. ramvallem, ubi posfmodum obiil. Eodem aniio
AnnoDomiiiili54,morluus est rex Siciliae Roge- abbas Claravvallis domnus Gaufridtis, videns contra
rius, Ct judex Sardiniae Gumiarius Claraevalli sc se, sive juste, sive injuste quorumdam odia: conci-
reddidit. tata , abbatiam dimisit, et factusest abbas Clarae-
Aiino Domhii 1155 , florebat sanclus Milo Ter- vallis vir nobilis et religiosus, Poncius Alvernensis"
vvanensis , de quo sic babelur in Yita domni Nor- qui erat abbas in Grandisilva. Et isle quiriquenuib
berti: gg> cln Norberlo fides, in Bernardo charitas. pra;fuit. -_.'-'
in IiSlone Tanvanensi episcopo resplenduit humi- Anno Domini i.l.C6,_fervebat procella schismatis;
Mtas. i inter falsum papanv quem tuebatur imperator, et
Aimo Domini 1157, mortuo apud Claranivallem papam Alexandrum cui favebat noster ordo : unde
abhale Roberto, electus.est abbas Fastraudus Cam- contigit monachos nostri ordinis ab imperio , ma-
beronensis, de cujus "vita et promotione miractir xime vero a Burgundia expelli, et abbatias Frari-
losa conlinetur in libro Miraculorum domni Her- ciae dispertiri.
lierli. Ejus piimo anno mortuus esl in Claravalle Anno Domini 1170 finiente, abbas Claraevailis
abbas Berlo quondam Savigniensis, qui cum tri- Poncius, faclus esl Claromontensis episcopus ii.i
ginla ahbatiis ad ordinem venit, et beato Bernardo Alvernia. Abbas quoque :de Fessanova domnus Ge-
sereddidit. lste est qui juxla abbatem Robertum raldus, in abbatem Claraevallis est assumptus. Hic
cum aliis personls requicscit. est de Alvernia oriundus. Qiiinquennio praefuil.
Anno Domino 1159, coepit generale schisiiia inter Hujus Yitam [habemus.
papam Alexandrum ei Octavianum, quod per an- Anno Domini 1171 incipiente, beatus Thomas
nos fere decem et novem perduravit. Cantuariensis martyrizalus est, et eodem anno
Anno Domini 1161, episcopus Lingonensis Go- _ sanctus Gundricus eremita requievit in Anglia,
; -
defridus, quondam prior Clarsevallis episcopatum ctijus Yila babetur.
dimisit, et Claramvallem est reversus, ad amplexus @4 Anno Domini 1172, Gislebertus quondarii
suae Rachelis. abbas de Hoilanda in Anglia, qui fecil ;sern:ones
AnnoDohimi 1162, episcopus Belvacensis Hen- super Canlica canticorum in modum beaii Ber-
ricus, fraterregis el monachus Clarajvallis; factus nardi, apud Ripatoriuni obiit.
est archiepiscopus Remensis , et abbas Claraevallis Aiino Domini 1175', obiit sanclus Kaynio Savi-
doinnus Fastraudus promolus est in abbatem Ci- gniensis monachus, cujus Yita apud Claramvallem
stercii. Abhas quoque Igniaci doninus Gaufridus , habetur.
pvomotus in abbalem Claraevallis quadrlennio cir- Anno Domini 1174, bbiit sanctus Petrus Tharen-
citer prrefuil; et quia litleris erat optime institutus, tasiensis archiepiscopus, anno.xxiii sui pontifica-
opus insigne super Cantica canlicorum fecit, et ttis. Ejus Vitam scripsit domnus Gaufridus, abhas
plures libros alios et sermones scripsit. quondam Clarevallensis. Eodem anno facta est
AnnoDomini 1163. De tribus regibus, qualiter dedicatio eeclesiae Clarevallensis , et caTiOnizatio
venerunt de Mediolano Coloniam , per archiepisco- beati Bernardi, et elevatioejus, ubi adfuit domnus
pum Renaldum, sub imperatore Friderico. Eodem Wiehardus Lugdunensis arcliiepiscopus, abbas
83 anno assignamus ea qua; referuntur in libro quondam Pohtiniaci. Et sequenti anno, in capitulo
Miraculorum domni Herberti, de mortalitate qtue generali receperunt cantum beati Bernardi, et
facta est in abbatia Grandissilvae sub abbate Pon cantum de Trinitate.
cio. Anno Domini 1175, decimo seplimo Kalendai
 : "
124S CHRONICON'CLAREVALLENSE." '.-MIO
Novembris , apud Igiiiaeum martyrizatus est abbas A est venerahilis Eskilus Danorum arehiepiscopus,
;
GeraldusGIarevallensis. sumpto habilu ordinis : qui diu manserat in Cla-
_ Anno Dpmini 1176, abbas-Altaecunjba; domiius ravalle, et sibi SJihstiluerat archiopiscopum in Da-
Henricus, in abbatem Clarevallensem. promotus , cia, Absalonem nomine. Albanensis autern episco-
quatuor circiter praefi.iitannis. Iste quam cito fllius pus Heriricus, missus in Burgundiam Iegatus, duos
suus abhas domnus Geraldus de Fossanova factus ai-chiepiscopos, Lugdunelisem et Narbonensem, de-
-fuit ante.eum abbas Claraevallis, doniniini Gaufridum "posuit : casirum liaerelicorum quod Yallis dicitur,
quondam Clarevallensem abhatem, tunc contenir per niiraetilum cepif : apud Cisterciuni generali
platiorii vacantem, in Fossanova.praefeeit. Et item capiiulo praefuit, et anno sequenli. ad curiam re-
quando ipse de Altacumba ad Claramvallem assum- vertitur teihpore papae Lueii.
ptus est, eumdem abbatem Gaufridum ad Aliam- Anno Domini 1182, a Glaravalle missus est con-
cumbam loco sui promovere curavit. .-.- ventus-J ad fundaiidam abbatiam de Boccan, in
Anno Dbmini 1178, mortuus est apud gg Cla- Hungaria.
ramvallem venerabilis Gaufridus, episcopus Sora- r Anno Domini 1185. Usque ad haec lempora vive-
nus )h Sardinia, in dedicatione Claraevallis, eljuxla bat sanctus Hugo abbas Bonaevallis. Iste est qui
Godefridum episfopum est sepultus.: cunv quibus *?muliererij inferratam primo ab acubus ferreis li-
paulo post-adjiinctus est episcopus Antisiodorensis. beravit; quam postea sanctus Petrus Thjjreiila-
Et hoe anno domnus Herbertus monacbus Clarae- siensls a sudibus, id est brochis ligneis de brachio
vallis, qui fuerat ahbas de Moris, librum.MiracuIo- ejus-exeunlibus, perfecte sanavit. Aliud miraculum
rum apud Clai'amvallem conscripsit. Unde si quando cideni sancto Hjigoni @7 assigiialur ,et in libro
in eodem libro invenitur .: « Ante tres annos, yel doiiini Herberli continelur; de Cursore, qui post
ante quatuor, vel ante septem annos contigit hoc mortem ei peccala sua plorando confessus est. Re-
vel illud , J debeivius ab isto anrio ihcipere, et ita liqua devita ejusderii saricti, doinne pvior , si ha^
superius ascendehdo computare. Testimonium domjii bere volueritis, colloquiuni, Deo dante, noliis-
GossiKiniviicviaeh quondam Claracvallis qui apud cum habebitis.
Chiminum diu mansit, et in Buiiencuria• requievit. Anno Domini 1184. ln domo moniaiium, sita
Hic ergo.scripsit quemdam librum Miraculorum, juxta Burlencuriam , sub providenlia ejusdem do-
ad abbatem Everhaci Gerardum, et in prologo suo mus, floruit hoc lempore in maxima opinione, quav-
ait: t Joannes prior Claraevallis, pulchrum volu- dam virgo Ghristi Ascelina, ejusdem loci priorissa :
rnen fecit: compohi, in quo njiracula divci_sorum ^ de eujtis vita excelleritissima breviier hic aliqua
et visiones, ad Kdificationem legentium contine- occurrunt insereiida ex narratione domni Gossuini
bantur descripla. Praeterea et; dgmnus Herbertus, salis prolixa. Mater hujus Ascelinae beati Ber-
qui aliquando capellanns domrii Heriiici exstitit nardi et episcopi Godefiidi" fnit consanguinea , de
abhalis , magnum satis diversarum visl.bnunv et yilla juxta Firmitateni super Albam _procreata.
hiiracuiorum edidit volumen : qui poslea Dei pro- Cum esset annorum circiter xxx, svib poleslate
videnlia Sardiniae fuit arcliiepjsCOpus. iHaecGos- viri conslitula, Dominum rogavit ut ab ea l llere
suinus. Cum eodenv vero Herberto quidam abiit dignaretur quidquid siiluti suaeobsistere videbatur.
njonachus Claraevallis Ancherus, qui factus est Et mortuo viro suo, cum filia quinquenni sseculum
Soranus episcopus, et post eumdeni Herbertuni reliquit, submittens se coiisilio beafi Bernardi.
fuit archiepiscopus -Turritahus.' Apud Berlencuriam Haec de matre. Ascelina vero puella adhuc quin-
sepulta est hoc tempore virgo Christi Emelina, de quennis, in secretiori loco extensis adcoelum ma-
qtia domnus Gossuinus praedictus quoedan-i mira nibus, levans oCulos Dominum rogavit ut virgini-
relulit. Xatem sibi tradilani deijiceps conservare dignetiir :
Anno Domini 1179, facla est recojvciliatio inier quod in magna turic fuit admiratione. Item. Dum
papam Alexandrum et imperatorem Fridericuni : _)mater prsegnans esset, a quodam yiro qui vjsus es.i
_et idem papa concilium magnum lentilt Roma; in in habitu candido, audivit qtiod filiain gestaret
palatio SS Lateraneiisi; hj quo concilio ahbas quae liiagni apud Deunv futura esset nverixi. Et san-
Claraevallis domntis Henricus factus est Alba- cta Glodesindis llelensis apparuil nialri et dixit:
nensis episcopus cardinalis. Et eodem anno i'ex « Filia, ait, tua mihi procul dubio comparata,
Philippus Remis coronalus, XLIVcirciler annis rc- sequabitur in meritis, s etc\ Abbatia Burlencuria;
gnavit. Electus est in abbatem Clarevallensem Cisterciensem ordinem recepit; et mater cum filia,
abbas Petrus Igniacensis inonoculus , cujus Yitam de licentia sancti Bernardi, in abbaliam monia-
habemus, Seplem annis praefuisse invenitnr. lium de Pqlengeio transierunf. Cunctas @@ ihi so-
Anno Domini 1180 , apud Tresfonles , tempore rores Ascelina suO illustrayit exemplo. Abbatissa
yisitaiioriis quam faclebat abbas Petrus Clareval- loci erat filia fratris beati Bernardi, etc.
lensis, intrante Martio,, contigit venerabilem virum Anno D.omini 1186, mortuus est apud Glaram-
abbalem Alardum a quodanv hypocrita monacho vallem vir reverentissimus, abbas Petrus monoculus;
' '
_interflci. r cujus Yilam, domne prior, credo vos Iiabere, et
Anno .DoDjivji1181, apiid Ciaramvallem mortuus idcirco de eo breviter pertranseo. Et abbas Albavripar
125i ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1252
Garnerius, in abbateni Clarevallensein promolus, A ad suos Clarevallenses edidit. Laborabat autem pro
sex annis prafuisse dignoscilur. pace inter regem Franciae et regem Anglise, inler
Anno Domini 1187, terra Hierosolymitana fuit comilem Piiilippum Flandrensem et Ecclesiam Aire-
perdita. , batensem. Et ista lucerna talis exstinguitur apud
Anno Domini 1187, domnus Henricus Albanensis Alrebatum Kalendis Januarii. Gujus corpus Claram-
episcopus, a papa Gregorio VIII constitutus lega- valiem cum gloriarelatum, lumulatum estin medio
tus, cum diligentia omnimoda officium sibi injuri- duoruni sanctorum, retro majus altare, inter san-
ctuin peragebat. Et primo quidem* secundum man- ctum videlicet Malachiam, et sanctum Bernardum.
datum sibi datuni, instituit ut, a prsesenli anno in Anno Domini 11-90,contigit insigne "miraculum,
quinquennium, per omnes sextas ferias esset flde- de imagine gloriosoevirginis Mariae, el imagine in-
lium populus in cibo quadragesimali; et ut feria fanliili Filii sui; quam invenies in fine Miraeulorum
quarla, el Sabbato omnes incolumes abstinerent a libri Clarevallensis, tle Armario psalteriorum.
carnibus. Dominus vero papa, sibi el fralribus suis Anno Domini 1191, in partibus. Iransroarinis ci-
cardinalibus, et famulis, etiam secunda feria per vitas Acra recuperata esl a Chris.ianis. Inler alios
eosdem annos usum carnium interdixit. Yenit au- prineipes, qui ante Acram mortui sunt, mortuus est
tem diclus legatus (post colloquium regis _etihipe- ^ etiam nobilis comes Flandrias Philippus; cujus ossa
ratoris quod fuit apud Yvodium) exinde Mogiintiam, Claramvallem relala, posita sunt deCenter in lapideo
ubi cruce signatus est iniperator, cum LXVIIIma- sareophago, in propria ipsius capella.
gnis principibus. Inde venit Leodium, ubi Radul- Anno Domini 1192, canonizatio beati Malachioe.
firn episcopum cruce signavit; et clericos LXVI, Lingonensis eplscopus Manasses a partibus_ trans-
qui prajbendas suas in manu sua resignaveranl, iia marinis cum rege Franciae reversus, eodem anno
de una ecclesia ad aliam commutavit per suam morilur, et apud Claramvallem sepelilur. Et abbas
providentiam, ut et Simoniam cvaderenl, et prae- Clarsevallis Garnerius in episcopum Lingonensem
Jiendas nun amitierent. Etboc anno assignantur ea, eligitur. Apud Coloniam hoc lempore mortuus est,
qux in parva bisloria Walliae continentur, de ar- reverendus et religiosissimus presbyter Everardus;
chiepiseopo Canluariensi Balduino, §9 qui fuit de de cujus vita et obitu, et de locorum transitu animee
ordine Cisterciensi, et de Iegalione ejus. ejus post mortem, ipse qui hsec vidit in spiritu,
Inler haac autem, et ista, Albanensis episcopus, domnus Gossuinus mulla relulit.
domnus cardinalis Henricus, quemdam iractatum

ILLUSTRIUM ALIOUOT VIRORUM

EPITAPHIA;

(Ex ms. codice monaslerii Caritatis dimcesis Bisonlinae, ordinis Cislerciehsis.)

0J) Epilaphium Ludovici Francorum regis, composi- C Rex humilis, rex pacificus, David, et Salomonem
tum a niagislro Slepliano, abbate fiancta; Genovejai
Parisiensis, Praetulit exemplo, seque suosque regens.
(Iloc Epitaphium Ludovici, ut dicitur, VII,. seu Ju- Quantum conjugii permisil copula, caslus,
nioris. refertur a Duchesnio lomo IV Reruni Quanlum justitise regula, milis erat.
Franciearum, pag. 444, sed absque auctoris no- Jejunans, vigilans, orans, devotus ad omnes
mine. Divini cultus, _ol)scquiiquemodos.
Transit in hseredem pius ille prior Ludovicus, Lingua preces vivas, lacrymas pia palpebra fuditj
Nomine, sede, fide, neC pietate minus. Pauperibus solidos officiosa manus.
Servula, tristis, inops aliquo sub rege. sub islo His meritis rapuit coelum violentia sancti
Floruit Ecclesia, libera, laeta, potens. Raptus et a coelo te tibi terra refert.

81 Versus magislri Symonis, cognomento Capra aurea. canoniciSanctiVictoris

summi et cfclerrimi versificatoris, Parisiensis
quos composuit precibus comitis Henrici.
I. Qui summis summus, qui sibi parvus erat.
Epitaphium sancti Bernardi abbalisClaravallis. Religionis apex, lux mundi, laus monachorum,
rtloc Epitaphium editum est cum operibus sancti Vox Verbi, pacis sanctio, juris amor.
Bernardi, tacito homine aucloris.) Instructiis, velox; suhlimis, panper, abundans,
Ecce latet Clanbvallis clarissimus abbas, Artibus, i.igenio, sanguine, veste, bonis
1255 JOANNIS ERIMIT.E VITA S. BERNARDI. — PR^F. 1234
Laudis egel titulo, cujus laus non fil ad omnes, A Qii33duo vix alius potuit sibi jungere, junxit,
Cujus honor, cujus crescere fama potest. Et probus ille viris, el bonus ille Deo.
Hunc vero quem plangit adliue, quem prsedicat orbis, Nobilis Ecclesiae decoravit, reppulit, auxit,
Si laudare velim, laus mea laude caret. Sedem, damna, chorum, laude, vigore, viris
Dura, malum, cunctos, tulit, horruit, aedifieavil, Cui rapuit lucem lux seplima theophaniae,
Yaha, Deum, requiem, sprevit, amavil, habel. Veram vera viro theophania dedit.
II. IV.
Item ejusdem versus de episcopo Autisiodorense 93 Item ejusdem versus de cotnile Theobaldo.
Hugone, guondam abbale Pontiiiiaci. Transiit ille c-imes Theobaldus, clarus ubique,
EPITAPHIUM. Ecclesiae matris filius imo paier.
Aulisiodori praesul praeclarus in orbe, Magnus honore, polens armis, speclabilis ortu,
Menle polum scandens, roembra reliquil humi. Menle sagax, verbis lucidus, ore decens.
Sensu, slirpe. boiio, praistariSj illustris, honestus. Exiguis parvus, timidis ferus, asper iniquis,
Hugo, brevis, largus, nomine, voce, manu. Simplicibus simpiex, omnibus omnis erat.
92 El locuples, et ino.ps, pauper sibi, dives egenis. Lsetis, pauperibus, monachis, aegrisque parabat
Et nullis impar, ef sibi nulliis erat. " Incessanter opem, munera, templa, domos.
Hunc a justitiae norma revocare nequibant, Hujus erat servare bonos, punire noccntes,
Obsequium, lerror, gralia, dona, preces. Hujus eral juste vivere, justaJuqui.
Sola triumphabat virtus pietalis in illo, Omnes virtutes in eo lucere videres;
Cum post justitiam debuit esse pius. Certabantque simul mirificare virum.
Blsquinos Octobre dies claudente, dierum Gallia noslra gemens, lanlo yiduala patrono,
Finem clausit, habens nunc sine fiuc diem. Sicut eo stabal stante, jacente jacel.
III. Ergo dies decimus Jani fuil uliimus illi,
Item ejusdem versus de abbate Sancti Dionysi. Cui Deus est melior millibus una dies.
- Sugerio. V.
Decidit Ecelesiae flos, gemma, corona, columna, Epitaphium Eugenii papceRomani.
Vexillum, clypeus, galea, lumen, apex, Urbis et orbis honor, sed jam dolor Urbis ct orbis,
Abbas Sugerius, specimen virtutis et aequi, Hector inorbe potens, pulvis in Urbe jaccl.
Cum pietate gravis, cum gravitalepius. Hoc in vase sacro, pia pleni gratia fonlis,
Magnanimus, sapiens, facundus, largus, boneslus, Infudit gralis munera grata polo.
Judiciis pra3sens corpore, raente sibi. Magne Deus, dare magna pofens, per le fuit ilii
Rex per eum caute rexil moderamiua regni: Lingua docere fldem, rem dare docta manus.
Hle regens regem, rex quasi regis erat. - Mores
angelici, devotio, finis honestus
Dumque moras agerel rex Irahs mare pluribus anni'- Hunc tibi dant famulum; da requiem famulo
Praefuit liic regno, regis agendo vices.

IN VITAM S. BERNARDI

CLAREVALLENSIS ABBATk

A JO ANNE EREMITA CONSCRIPTAM

PR^EFATIO.

94 Joaimes, non conditione, opinor, sed cognomine Eremita (nam hiijus appellalionis plures in Galliis
fainilias etiamnum superesse accepimus) libros duos scrlpsit De vita S. Bernardi, Petro cardinale epi-
scopo Tusculano et Herberto Turrilano in Sardinia archiepiscopo hortatoribus : utroque ipsi amicissimo,
unde et Petrum appeilat Patrem dilectissimum, el Herbertum Militem Christi, quem et sibi fiducia ct
charitate arctissime devinclum fuisse significat. Fecit autem, ut videlur, cognominis evangelistae exem-
ecclesia-
pio ; nam sicutiste Evangelium novissimus scripsit, ut ait Hieronymus in libro De scriptoribus alii
sticis, nempe ut a prioribus praHermissa colligeret, sic eliam illequse de S. Bernardo nondum adno-
larant, in commentarium relulit. De tempore quidem scriptionis bujus, vel ex Petro argumentari lieet,.
uuem conslat creatum fuisse ab Alexandro pap.i III cardinalem episcopum Tusculanum anno Christi
1178, mense Decembri, qui Joahhi EremitDetum primum innotuisse videlur, cum haud mullo post venit
in Gallias legatus apostolicse sedis, el inter alia e sanctj Cirici puellarum monasterio abusus nonmillos
suslulit, ut nos docet Slephani Tornacensis epistola 88 ad G. arcbiepiscopum Seiionensem. Aberat san;
Roma anno 1179, quarto Kalendas Maii, qua die dalam vidimus bullam monialibus de Ulmeto, ab
AJexandro papa III, Laterani, absenle Petro, cardinalibus aliis sabscriplis. Et Petrtis ad Lucii papaj III
 J253 AD2IT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1256
electionem jam in Urbem reversus mense Augusto anni 1181, moxque vicarius Urbis ab eodem pontifice
constitutus, exinde Roma3 ad multos annos assiduus Sgfuit. Sed annum quo scribebat distinctus
.aperit Joannes ipse Eremita libro prirno Vitaj S. Bernardi, circa medium, cuni-ait accepisse se quse lum
scribebat, a Roberto abbate, qui sobrinus erat S. Bernardi, et mqgis quam sexaginta septem annis in
monasterio, sub jugo regularis disciplina; vixerat. Kam si Robertus anno 1115, ut verisiihile esl, cum
S. Bemardo Cistercium ihtravcrat, annus ejus monachismi 67 fuil Ghristi 1180.
- Frusira sit igitur qui hunc putet Joannem Ereihitam, de quo Angelus Manrique in Annalibus Gister-
ciensibus ad annum Christi Hi5, qui Morimundi fundaliohem promoverit, cellamque incoiuerit uliginoso
lbco, ac pene inaccesso, haud procul Acrimonte oppido, i.n Campaniae et Lotliarlngiae conuniis. Nam hie
Joannes longe inferioris sevi, ne visum quidem a se S. Bernardum refert, sed tainen de eo aliquid scri-
bere ideo rogalum, quod eyo, inquil ipse in Epistola ad Herbertum, apud quosdam discipiilorum ejus, olim
assiduus fueram, adhuc puer.ki nisi me fallit conjeclura, fuhvhic Joannes prior Clarevallensis; idem ipse
de quo Goswinus Ciarsevallis quondam monaclius, in Prologo libri Miraculorum ad Gerardum Eyerbaci
abbatem : Joannes, inquit, prior Clarwvallis, pulclirum volumen fecit c.omponi,in quo miramla diversorum,
et visiones, ad aidificationem legentium continebantur descripta. Fallor aulem ego, si non ipsummel cujus
meminit Gosvvinus, Joannis prioris volumen, reverendissimi domini Claudii L'Argentier piaj memoriai
Clarevallensis abbatis singulari hun.anitate mihi exhibiluin, his manibus yersavi; iii quo cum Vita
S. Bernardi auctore Joanne Eremita, et Vila beali Petri Juliacensis prjoris, habentur Herberti De mir-a-
culis libri tres, et visiones aliaj ac miracula anonyma quamplurima. Hujus ergo codicis Joannem prio-
rem colleclorem asserens Gsswinus, auclorem non negavit; et cum ex variis opuseulis conflaltis sit,
partim Joannis Eremite, partim aliorum stylo conscriptis, ego Joannem liunc Eremitam, priorem
ipsum Clarxvallis affirmare hon dubilo : ac forlasse eumdem, cujus memoriam ad mensis Maii diem 21,
Menologiuin Cisterciense adnotavit. Ad ullimum monendus es, mi lector, codicein illuih Clarevailensem,
QQ Joannis prioris cura et jussu compactuin, dictum fuisse a nonmillis librum Berberti Demiraculis;
quia iiimirum hujus argumenti opus,ab Herberlo tres in libros dislinciuni, longe maximam ejus volumi-
nis partem obtineret. Ilaque in aliquol editionibus opeium S. Bernardi, refertur ex libro Herberti abba-
lis, mirum illud de volumine quoruiiidatn miraculorum S. Bernardi, quod illibatum repertum est, cum
per iniprudentiam sub dio relictum, ibique unius circiter mensis spalio magnis et assiduis imbribus
expositum jacuissct. Cilandum autem fuerat ex epistola Joannls.Efemitse ad Pelrum episcopumTuscu-
lanuin, quse est proemialis ad Vitam S. Bernardi ab eo conscriptam : habeturque in eodem codice Cla-
revalleiisi cum libro Herberti Dj miraculis; sed alia manu diversoque slyio exarata. Nam Herberlus " ipse
ea de Te nullum verbum facit. .

YITA. Si BERNARDI
CLAREVALLENSIS ABBATIS

AUGTORE JOANNE EREMITA.

Yide supra Vitam quartam S. Bernardi, col. 551.

IN
VITAM BEATI" PETRI." ;
PRIORIS JULIACENSIS PUELLARUM MONASTERIL.ET MONACHLMOLISMENSIS
PRTEFATIO.

97_I32Descripsimus olim hanc Vitam ex Cpdice monasterii Charitatis, dioecesis Bisontin», Ordinis Ci-
sterciensis, eamque postmodum cum codice Clarevaiieiisi conUilimus, -in quo lamen deeral praafatio; atque
borum codicum manus, auclorem prodere nobis visa est, ipsi de quo scribit, beato Petro supparem.
Cum autem vero quam simillimum sit, Petrum hunc Slepbani popularis s:!i, qui tertius Cisterciensium
abbas fuit, conlubernalem, fuisse ex illis uno el viginti Molismensibusinonachis, qui Cisterciensem in-
choarunt familiam; unum quoque ex illis qui Molismum cum Roberto abbate post biennium redierunt;
adeoque Pelrus et Benediclinum et Cisterciensem Ordinem spectet, mirum videri potest diem ejus anni-
versarios memorioe consecratam, nullo in alterutrius Ordinis Martyrologio seu Menologio ascriptam re-
periri, cum ad totius sanetitatis ornamenta nihil ei desit, nisi lbrte auctoritale apostoiica vindicatiis
. non est (de quo non constaQ; cerle prsecipuum locum mereri yideatur interviros illusires non yindicatos,
qualibus respersi sunt Benediclinorum et Clsterciehsium Fasli. ATerumbujus silentii ralio in promplu est,
tlireptio Molismensis arcbivi, et Juliacensis Parthenonis (cujus liodie, prseter solum, :et ajdiculam cum
virilis prioratus lilulo, nihil superesl) excidium vetus; quibus casibus et Petri sacrse exsuvise periere, et
quidquid de illo in Kalendariis aut Pfecrologiis adnotatuin eral, adeo ut praeter Yilam hanc velut e nau-
fragio collectam, ad eum |33 pcrtiiiens appareat nihil. Quse sane Vita eo majoris est pretii quo raris-
sima, et ne quidem Angelo.Manrique Cisterciensium Annalium conditori nola, qui ea quse de Humbergse
sive Iliniibeliiice S. Berhardi sororis. felici ad siiperos transitu (ex his cerle beati Petri Gestis derivata)
retulit, ex Gallico scriptore Guillelmo Flamengo accepit, qui hac ipsa B. Petrl Vita usus erat. Purius
hauries, mi lector, ex fonle ipso. Sed adverte capite 11 ad codicis Clarevallensis pravarh leetionem , ubi
rex Philippus Theobaidi Campanisecomitis filiam, ex B. Pelri vaticinio uxorem duxisse legitur, falso uti-
que; nam Aalis Theobaidi filia,. uxor terlia fuit Ludovici regis VII, cognomento Junioris, " mafer
' autem
Pliilipni Aiigusti. Quare Ludovici nomen ex codice Charilatis, in texturetinuiinus.
1257 VITA B. PETRI PRIORIS JULIACENSIS. im

VITA SANCTI PETRI

PRIORIS JULIACENSIS PUELLARUM MONASTERII, ET MONACHIMOLISMENSIS.

PROLOGUS.

13&Quofiescunque sanctorum solemnia anniver- A bemus viros gloriosos in 'generalione sua, hommes
sario currieulo celebramus, aliqua ex eorum gestis -magnos virtute, prudentia prKditos; quorum cor-
ad utilitaiem fidei Christianae eonvenienlia, in Chri- pora quolibet sint occasu praaventa, iu pace tamen
sli laudibus recitare debemus. Nam revera Christi quiescunt, et nomina eorum vivunt in generationes
rouneris esl quidquid in sanctis ejus laudabiie est. generationum. Horum sapientiam, et populis nar-
Denique, laude sanctortim ejus desuescimus esse rare, et in ecclesiis laudem eorum celebriter nun-
-fiiii irae, et assuescimus esse filii miserieordise, at- tiare debemus. Ex quorum collegio beatum Petrum
que eisdem sanctis, quibus merilo actionis sequipa- Juliaci priorem luculentioribus praeconiis attolla-
rari nequimus, pro meriio laudis ac veneralionis mus; de cujus gestis et virtutibus plurima volumina
ipsorum, ipsis intervenientibus assimilari utcun- conscribi potuissenl, si non ejus concoenobitas ne-
que valebimus. Participesque eoruin recompensa- gligentise comes obsedisset desidia. Ilii enim saecu-
iionis, divir.a favente clementia nos fore credimus, laribus curis irretiti, opus veneratione dignissimum
quorum divam memoriam pro cultu celebrare sata- silentio damnoso depressere. Sed devotse ipsius fi-
gimus, 135 dum scilicet in veneratione justorum lise, quibus Deo donante prjefuit, et inter quas de-
ejusdem Domini capitis vereramur prsesentiam, qui functus sepulturam habuit, de Vita ipsius paucs
•ait: Qui accipit, si quem misero, accipil eum qui mi- B quae superfuerunt fragmenta sibi collegerunt, qua;
sit illum(Soan. xm). Quem admodum et in laude nos, divina auxiliante gratia, ne perirent, in codi-
justorum, eumdem Doniumm nos laudare non am- cellum redegimus, ut in ore hominum, dulei com-
bigimus, ut Propbeta innuit, dicens : Laudate Domi- memoratione vivat in terris, quem cum Domino spi-
Hum i» sanctis ejus (PsaL ci). Laudare igitur de- Tituum manifesle regnare cohstat in ccelis.
Explicit prologus.

INCIPIT YITA.
L Igitur beatus Petrus Anglicseregionis indigena, sime legens quse roores mstruerent, nutrirent de-
nobilibus parentibus secundum sseculi dignilatem votioncro, mundi parercnt contemplum, et cordi
procreatus est, qui, peraclis infantise annis, libera- ejus disciplinam imprimerent sanctitatis. Induerat
lium 136 artium studiis ingenio capaci ceepit dare sibi faciem disciplinatam, et bonestam tolius cor-
laborem; quem per omne pueritiai vel adolescenlise poris compositionem, ila ut eum amabilem cunclis,
tetnpus exercens, usque ad virilem aetatem uberiori ac venerabilem redderent ea, quse de foris in ipso
intentione mentem defixit. Tanta igitur exercita- apparebant, virtulum insignia, scilicet negligenlior
lioiie discendi divinse sapientise cibum liauriebat, cullus corporis et vestium, sermo rarior, vullus
ut quo magis replebatur, eo magis esuriret, sicut bilarior, verecundior aspectus, incessus malurior,
ipsa Dei Sapienlia loquitur, dicens : Qui edunl me, et contineiitise decus. Denique Evangelii magisterio
adhuc esurient, el qui bibunt me, adhv.csilienl (Eccli. se tradens , non surdus auditor, coepil in pueritia
xxiv). Ecclesiarum eliam eonventibus frequenter sedificiumboni operis in petra firmiter collocare,
intererat, et qusecunque ibi ex divinis Scripturis quod in senectule feliciter consummavit.
recitabantur, cordis armariolo recondebat, ita ut 187 "• Igitur beatus Petrus, corsuum apponens
cum recessisset, ea quse didicerat, meditatione in- ad legem vitseet disciplinae, coepit intenlissime de-
tenlissima rmhinaret. Itaque adhuc in tenera aif.ate, elinare a malo et facere bonum. Et merito; in his
coepit in horreo cordis divini seminis grana reeon- hempe duobus officiis universa lex pendel et pro-
dere, ut haberet grandiusculus penes se, quo fame- phetse. Et audiensDominumin Evangelio vias vitse
licum spiritum reficeret, aut unde conservis suis demoiistrantem, et dicenlenv: Qui non reliquerit
spiritalis trilici in tempore mehsuram erogaret. Et j) palrem et malrem, [ratres et sorores, et omnia quas
cum puer scholas cum pueris frequentaret, puero- habet, non potesl meus esse discipulus (Luc. xiv},
rurn devilans lasciviam, non otia appetens, sed pro- velut aiter Abraham, de terrael decognatione sua,
prise utilitati cor.sulehs, quodammodo se ciaustra- et de domo patris sui peregre proficisci delibera!,
lern exhibebat magis quam scliolarem, ea libentis- et post ulriusque genitoris decessum , fratribus ct
PiTROL. CLXXXV. feO
 1259 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BEKNARDI. 12G0
soron uniese valelacicns, rcbctis omiubus quce h-a- A a• derogatiombiis perpeiuo silentio absiuiuu. t.eriis
bebat, Christum vocantem se secutus est, dccanlans ltempoiibus Ieclioni, cerlis inslabal oralioni, et quia
in corde suoeldicens : Dirige,D.omiue,inconspectu consueludoc monastaii non admiltebat, ut cum
tuo viam meam ( Psal, v ); Vias tuas, Domine, socio E suo Stepbano Psalterium percurreret, sicut
demonsirainilii,et semitas luas edoceme, Dirige me insseculo
' eonsueverant, hanc sibiindixerunt legem,
in veritate tua, el doce me quia tu es Deus Salvator ut l alter eoruin quolidie medietalem Psalterii psai-
meus, et te sustinui lota die (Psal. xxiv); et illud : leret, alter vero reliquam medietatem compleret,
Deduc mc, Domine, in viam luam, etingrediarin veri- 'quam consueludinem beatus Pelrus fere usque in
tale tua ; Laletur cor meum, ui timeat nomen tunm finem vilse suseretinuit.
(Psal. LXXXV).ltaque natali soio egressus, mari Quodam tempore cum beatus Pelrus, missus ab
Anglico, Deo gubeniante, transmisso, mente coclum :abbate, in unain eellarum quse ad abbatiam perli-
inliabitans, bealus. Petrus peregrinus et liospes nent ' moraretur, accidit ut noyella illa Cisterciensis
devenit in Gallias. Ubi aliquandiu demoratus, ora- 1
plantalio, quse populoium tumultum, el sseculitur-
loria sanctorum peragrans, religiosorum frcquen- '
binem fugiens, in solitudine soli Deo vacare con-
lans consorlia, non diebus, neque noctibus, a col- tendebat,' Patvc simul' orbaretur et pastore. Quaa ad
loquiis divinis et oratione cessabat. Demum pius " malris ' pia suffragia recurrens, consiiio virorum
sanctorum locorum exploralor, Burgundice partes '
Deum timentiiim, prcenominalum Stepbanum regu-
subintrans, quemdam continentissimre vilfe reperit lariler I in abbatem sibi ordinavit. Pro cujus pro-
.adolcsoeiilem, natione Aiiglicum, Slephanum nomi- 'sperilaie et salule, Peti-us in conspectu Domini de-
ne, qui eodem desiderio duclus quo et Petrus, in votissime assiduabatpreces, et perpendens amicura
hanc se contulerat regionem; cuju&vitam, et mores 'divcrsis soUicitudinibus implicilum, psalterii illara
yidens, et approbans Pelrus, sese ei conjunxit fa- 'medietatem quse se contingebat, non posse implere,
miliarem et socium. Ambo igitur sanctse societatis totum ' sibi pro se el socio adimplenduin cgregius
inito fosdere commanentes, 1,38 bonore invicem orator assumpsit. 0 virum charilate suffultum! p-
sc prcevenire conlendebant, ab omni iniquitate et verum Chrisli discipulum, ct Apostoli imilalorem
immunditia carnis impetum cohibenles, proprias dicentis : Alier alterius onera portate, el sic adim-
concupiscentias inieriinentes, illieila desideria ma- plebiiis
i legem Chrisli! (Gal.vi.)
ctantes. Omni custodia servabant cor suum, scien- IV. Coniigit aliquando ut vir Dei quorumdam
tes quoniam ex ipso vita procedit. Orationi adeo ssecularium causis impeditus, quotidianum reddere
instanter inserviebant, ut quotidie psallerium ex Psalterium plus soliio morarelur. Et ecce,post 14®
r'
inlegro alternatis versibus psallerent. Tandcm divi- horam sextam volivi debiti memor, secessit in
nitus inspirati, oralionis gralia Romam profecti quemdam feriatum et secretum locum, et veniam
sunt, ubi aposlolonim Pelri el Pauli introeunles pro negligenlia petens, solilum ccepitpsallerepsal-
oratoria, vituios labiorum ct cordis hostiam oleo terium. Cumque illud maxima ex parlecomplesset.
intimse devotioni.s impingualam, divinse majestatis etversum illum scilicet : Emitie Spirilum luum el
- conspeclui obtulerunt. Aliorum quoque sanctorum creabuntur (Psal, cm), pronuntiasset, vidit a siiii-
peragrantes ecclesias, ubique divinas aures inslan- stris assistenleiii euni qui se tranfigural in angelum
tissima prece pulsabant, ubique holocaustum me- lucis, et accedens ad Petrum, codicem quem manu
dullatum ex integro offerebant, pro minuendis suis tenebat, velut Icclurus aecepit. Et hue illucque
Euorumque piaculis, pro adipiscendis supernse pro- discurrens, et qusedara ore pulido submurmurans,
missionis muneribus. Ut vero proprisc devotioni servi Dei aninium ab oratione impediebat, Cumque
satisfecerc, urbe egressi, rursus in Burguudiam, in eo diutius Petrus intenderet, ecce astilitadexlris
unde advenerant reversisunt; et Domini providen- ejus angelus Domini,.ante cnjus conspectum niali-
tia Molismumpervenerunt. Ibi itaquccomam capitis gnus illc aufugit, et Psalterium quod indignus
deponenies, et veste sseculari in habilum religionis D> tenebat projecit. Tunc beatus Pelrus ab angelo
commutata, sese divinis obsequiis ex toto mancipa- lucis confortatus, vehementissinie flerc coepit. lum
verunt. quiaDominus eum visilare dignatus sit, lum quia
III. Beatus igitur Pelrus monasterium ingressus, a maligno spiritu eum liberavit. Ex quo tempore
in omni conversalione sua, quasi Lucifer inter astra discretionem spirituum possedit, et divinis revela-
refuigens, inslar magnse lampadis emicuit. Perfe- tionibus coepit insigniri. Etex eotempore,-orationi,
clos semulabatur ad bonuro, sanctorumvirlules sibi lectioni et contemplationi attentius operam. de-
proponebat ad exemplum, studebat se vas sanctifi- dit„
catum exhibere, ut babitatorein Deura in mentis Sollicitabalur aiiquando vir Dei pro quadam
suse hospilio posset vccipere. Non seminavit mala sorore sua, quam cum fratribus suis in sseeulo
in sulcis injustitiM, nec messuit scandala fructus dimiserat, orabatque Deum ut Spiritum consilii illi
eorum. Erat velox ad audiendum, tardus autem ad tribueret. Quadam igilur nocte, vidit se in visu
loquendum,ettardusad Igg.iram. Kullain eoradix duci ab angelo in patriam suam. Et introducens
avaritise, nullus superbise vel arrogantise lumor. eumin quoddam coemelerium, ostendit ei recentem
Oris sui septa ab olioso e't vano cloquio compescuit. sepulturam, dicens : Hic sepultum estcorpus sor-o-
 ISCl VITA B. PETRl PRIORIS JULIACENSIS. 1262
tis tuse, auima vero ejusDomino spiriluum assisiit, A prsecepit ut concite pisa pararel. Pelrus vcro, qul
holi smodo sollicitus esse pre illa. obedienliam certalim tam majoribus quam minori-
V. Cum apud Aleniaiiiiiani, in.cella-Molishiensis bus exhibere consueverat, njhil cunclatus, accepit
«enobii quce Ysodenges dicitur, beatus Pelrtis ollam fervehtem nudis inanibus, et ejecit aquam
adlnic novitius moraretur, et pro sanctilatis merilo ardoremnon senliehs; obedientiaque se prolegente,
ab 141 omnibus amaretur et veherarelur, acCidit utraque manus apparuit illcesa. Monachus autem
quenidain preefectum nequissimum subitanea morte qui heec ei jusserat, videhs quod non sensisset in-
nidrl, cujus lixor virum Dei plurimuni diligebat : cendium, pcenitens quod male egisset, pedibus ejus
«jueeaccurrens- rogabat obnixe, ut pro viro suo advolutus, veniam ab eo postulavit. 0 quam merito
Dominum exoraret. Cujus dolori beatus Pelnis ignis materialis euin non nocuit, cujus menlem
eonipaiiehs, genua in oralione inclinavit, et devo- conlra omnem concujiiseentiaiii Canialem, inunierat
tissime oravit. Reversa autem mulier in domiim gralia Spirilus sancti. _
suam, invehil virum suum vivura, quera defunctiim 143 Quidam puer, ejus famiiiaris, subita infir-
reliquerat, qui sunimo desiderio rogabat virum Dei mitateprceventus, toto corpore inlumuit. Qui yeniens
ad seyenire. Ad quem cumbeatus Pctrus venisset, ad euro, sibi postulat subveniri. Cujus dolorl homo
cohfessus esf inter csetera quod eum suspectum de '" Dei compassus, orationem fudit, et qucedam Christi
uxoresua habuisset. Sanclus autem Dei indixit ei noinina ei in potu temperavit : quem poium cum
poenitentiah], et viatieum tradidit. Qui disposita hausisset, statim sanus-factus est.
domo sua, tertia die mlgravit ad Dominum. VII. Diviiiis revelationibus ita constatfiiisse insi-
Alio tempofe cunv in Firmltale Galcherii idem gnituiii, ut de facili prcedixerit niultoties quid in
faeatus maneret, et nocte Marei papse, libro aperto, longinquis regionibus ageretur. Cum cnim Domi-
candeia accensa, Matutinos cantarel, psalmuinqiie nus Fimiitalis Galcherii, Elias nomine, Hicroso-
Deus laudem (Psal. cvni), revolveret, astitit ei an- lymam adisset, et niater ejus pio affectu orationi-
liquus liostis, cantans cum eo. Cumque sanctus bus et eleemosynis pro eo insisleret, qii.adam die
irasceretur ei, eo quod disturbaret eum, dixit ei solito tristior venii. ad virum Dei, sciscitans qualiter
malignus : « Respice, Petre, monachum qui in ageretur circa filium suum. Sciebat enim virum
dormitorio furatur veslimeiita fratrum. » Respiciens spiritalem, de absentibus veram nolitiam habcre^
ergo sanctus Dei, licet ihuris inierposilis, spirita- Sed invenit eum inoratione posilum, et in exslasl
libus oeu.is intuitus est furem, cuncta quse rapere rapttim. Cumque euiri lertio pulsasset, nec a dul-
poterat asporlaiilem, egressumque de monasterio, P cedine "conlemplalionis eum avellere posset, ad
- cum Ms quse abslulerat, in tulo Ioeo lalitaiitem. propria redire feslinabat. Cui cum prior donius
Ad quse cum beatus Petrus intenderet, aceidit dia- obyiasset, audissetque ab ea causam tristiticc su.se,
bolica fraude, ui candela quam manu tehebat, volens eani consolari, secum redire coegit, et inve-
super librum corrueret, et-folium libri concrema- niens virum Dei adhuc in oratioiie positum, dixit
ret: qnod usque hodie in approbationem miraculi ei: « Fraler Petre, prsecipio tibi in noniine obe-
demonstratur. Percanlalis autem Matulinis, red- dientise, ut huic domince dicas quid tibi Dominus
euntes fratres ad lectasua, H quse ibi reliquerant revelaverit de lilio suo.» Qui quasi de somno evigi-
vestimenta ininime reperieiites, furbati sunt, et ad lans, respondit : « Nisi lam citome a visionerevo-
yirum-i'42'Dei concurreiites, sua furto esse sub- cassetis, penitus scissem onmia quce circa illuin
laia-conquesti sunt. Ille vero annuit eis, ul usque aguntur : scitote tamen quiajacet in niari d.efebre
mane silerent : die autem facio narravit eis quse aeuta,» et modo terniinavil: « et quceriturei galiina
nocle videral, et ubi fur, cum eis quee abstulerat, ad manducandum, quse uno aureo eis vendjtiir, et
lateret, ihdicavil. Qui abeuntes invenerunt oriinia, de infirmitate convalescens, in proximo veniet, et
sicut vir Dei prsedixerat. tibi pecten eburneum, mibi vero scyphum optirauin
VI. In eadem cella•clericu.s quidam, cui a priore D deferet.s Recessit matrona audita 1.44rcsPollsw-,'!C
denarii debebantur, furatus est calices et thuribula viri Dei, iiec est fraudala a desiderio' suo; nam,
nionasterii, et in vicino loco abscondit. Quod cum modico lempore evoluto, secundiim.quod audierat
cognovissent monacbi, multuni diuque queesieruiit, filium suum sanum et incolumem recepit.
nec invenire pottierunt : unde coiifurbati ad virum VII. Quodam lempore, idem sanctus, Tertia cele
Dei veiierunl; et veiut a propheta ab eo responsum brata, in oratorio remansit, ut oraret. Quidam vera
qusesieruiit.: Hle aulem dixit eis : J Ego vobisubisit monachiis, preeteriens ante eum, ihtuilus est eum
indicabo, si eura niihi reddideritis illsesum. s Quod in oratione ridentem. Qua coinpieta, qusesivit secreto
eunrei promisissent, ubi lateret fur indicavit; illi ab eo rnonaclnis, quare in oratione risisset. ipse
vero euntes, quceperdiderant invenerunt, eVfurem vero volens seeretum suum lalere, dixit ei : i Ab
ad virum Dei, sicut promiser-ant, adduxerunt in- hodie in unum annumdicam tibi. » Evoluto autem
lactum. Ipse vero eum paterne corripuit, charitative anno, rediit monacbiis, etdixit ei : i Rogo,'Pater,
refecit, etjh pace dirnisit...-'-. imple quod proniisisti, annus jara prseteriit.: eia;
Beeoquebantur aliquando pisa ad refectionem dicito, quare in oratione risisti. t Cui ait : « Hora
fratrum. Et advocans Petrum quidam de monachis, Tertia expleta, renianserunt duo fratres in.sedilibus
4265 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 12G4
suis, verbis vanis el otiosis inlendentes. Yidi ergo A Dei preesentia Isetus effectus, in domum suam de-
dsemonem, retro altare juxta parietem, sedentem et duxit, et splendide refecit. Videns vero pueruin
scribentein scur'rililates,-et verbaoliosa quse loque- ejus madidum, interrogavit per quem locum trans-
bantur. Dum vcro deliberarent surgere, et regulares vadasset. Vir autem Dei narravit qualiter pericu-
Horas canlare, tertio eiiim id fecerunl, hebelatus lura evasisset. Stupefactus milcs gratias egit Deo,
diabolus ignorabat quid ageret, vel quid scriberel. qui sanctum suum liberaverat; asserens. quod nemo
Tandem surgenles etorationi operam danles, poeni- unquam per iocum illum transisset. Die autem se-
tuerunt coram Deo, eo quod male egissent. Cumque quenti yenit Molismum , et commissa est ei ab ab-
diabolus vidisset, tantas negligeiitias tam parva bate cura et providentia Juliacensis Ecclesise. Ad
satisfactione esse deletas, indignans et furore ple- quod veniens, velut angelus Domini de coeio missus,
nus, chartam quam scripserat, nianibus et denti- cuin gaudio et devotiorie susceplus est. Ingressus
bus discerpens, adeo fortiter traxit, quod cervicem est itaque Jacob noster taberiiacuiuin suee Rache-
suam retro percussit ad parietem, et valide allisit. lis ; iiigressus esl in locuhi taberhaculi admirabilis,
Hac, inquil, decausa meriderevidisti. * et usque ad domum Del sui. Sic sie conjuncta es6
Alio teinporepraeleriens quidam frater anteillum, humilitalis viola rosis pcenitentise et martyrii, et li-
vidit eum abigere a se quosdariispiritus invisibiles, B liis pudicitisa et virgihitatis, quse plantaverat in
et in despectu illorum festucas detruncare : inde liorlo Juliaei dexlera hortulani coelestis. Nempe
aliosad se yocare, assurgere et congratulari. Ora- floribus Juleii nee rosse, nec lilia desunt. Sic sic
tioiieautem 145 complela, iiilerrogaviieum frater reeordatus Dominus misericordiee suce, et veritatis
ille quid hoc fecissel. Cui sanctus : clili, inquit, suee, secundum quod promiserat per proplietam,
spiritus quos abjiciebam, dseinones erant, volenles dedit in solitudine spinam et cedrum, myrtum et
impedire oralionem meam; ct illi quibus applau- lignum olivee (Isa. xu); Spinam nempe se exliibuit
debam, angeli sanctieraiit, qui me consolabantur.i beatus Petrus, peccatores redarguendo ; cedrum. .
Nocte quadani, dum post Matulinos orationi va- cceleslia coiiteniplando; hiyrtum, ihfirmis compa-
caret, apparuit ei anima abbalis Nigellse, benedi- tiendo ; olivam, misericordiani «liseris impeh-
ctionem et oraiiomim suffragia poslulans ab eo, dendo. 1,41 ItaquebeatusPelrus lociini sibia Deo
eadem quippe liora migraverat a corpore; ipse au- praedestinatum ingressus, proficiebat de viitute in
teiri eam dcvolissime Deo, cui omnia vivunt, com- virtulem,. de virtute aclionis in yirtutem coiisur-
mendavit; mane faeto indicavit priori, et fralri- gens contemplationis. Taniam deniquegraliam Do^
bus, quod abbasNigellee migraveril a sceculo. Qui ad _ minus servo suo contulerat, ut mulloties, lanquam
monasterium prsedictum mitientes, inveneruiit ab- verus propheta, quce futura erant, indubilanter
balem eadem hora defunctum fuisse , qua virc i enuntiaret. Si.quis quoque peccata sua ilii confiteri
sancto apparuerat anima ipsius. His et aliis quam yolnissel, aliquodque peccatum oblitus forte fuisset,
multis virtutibus, beatus Petrus longe lateque: ille Spiiitu sancto prsescius , in contlnenli reVe-
eeleberrimus habebatur. labat.
IX. In terrilorio Lingoiiensi exstat monasterium X. Infu'mata est aliquando queedam sanctimbnia-
feniiiiarum famosissinuim , quod Juliacum , a Julici iis in preedicto monasterio, et infirmitas ejus ad
Ceesare dictum est. Hujus monasterii sacratissimus i mortem. Queeconfessa yiro Dci peceata sua, unum
conventus, patre s.piritali orbatus, ab abbate Moli- per negligentiahi oblita fuit conliteri delictum.
smensi, ad quem locus ipse pertinet, beatunii Quod beato Petro non post multum tempus reveia-
Pelrum sibi in paslorem dari summis volis effiagi- tum est, cum pro anima illius oraret. Quadam vero
tabat; cupiens cum sancto sanctus esse, et cunli nocte ei apparuit preefata monialispcum tanto cia-
vire innocenle innocenter vivere. Verum abbasi more confitens peccatum suum, ul vir Dei eestima-
Guido, qsi tunc Moiismensi prceerat Ecclesise, peti- ret, illam auditam fuissa ab omnibus qui aderant.
tioni huic iioluit prcebere assensum ; loco illi vo- p Sanctus autem indixit. ei pcenitentiam tanquam si
lens prseficere alterum. Tandem yero illuslris comi- adhuc viveret, septera.scilicet poenitentiales psal=
lis Theobaldi, et Andrese douiini Baldementi preci; mos, quos ipse pro aninia ejus recilayit coram Deo
bus devictus, concessit, et eum ad se venire concitt : cum tanta cordis compiinctioiie, ut rivus lacryma-
preeeepit. Qui Vicino pede obedieutiee iter arripuit , riun ejus, omnibus manifestaret ubi in orationem
et versus Molismurn ire festinavit. Et cum-diejarr i proeubuisset.
inelinala, ad vadnm Riceii, "i^,Q qui locus a Moli- . Fecit ergo sibi oratorium juxta ecciesiam, incoe-
smis duobus milliariis distat, venisset, ettransva- meterio, ubi orationi et contemplationi, vigiliis et
dere voluisset, incurrit in gurgiteni, qui fundun i jejuniis vacabat die ac nocte; veniebantque frequen-
non habere dicitur : in.quo mox utpuer ejus peden i ter ad eum aniuise poeniteiitium, orationum suffra-
posuit, aquis inlerceptus non comparuit. Quod cun i gia rdeposcentes. Ibi quoque visione et colloquio
vidisset vir Dei,: manu sancta elevata, signum cru; sanctorum fruebatur angclorum, qui eum ssepis-
cis edidit; et statim famulus emersit, et alacritei f sime de ccelcstibus instruebant et fiitiira prsedice-
cum illo ad riparn transivit. Tune obvius iactus es t bant.
ei Robertus miles. ejusdem loGi Dominus, qui yir 1 14® Cum sancta Humberga soror beati Bernarcli
«65 VITA S. PETRI PRIORIS JULIACENSIS. 1266
qui primus abbas Clarsevallisexslitil, longa infirmi- A minuiii gloriam devitabat, quod virtutes suas ul vi-
tate fessa, fineni vitse praestoraletur, venerunt ac lia Iatere volebat.
eum fratres sui, et alii quamplures religiosi viri, XII. Cura igitur bealus Petrus, quainplurimis Vir—
cupientes ejus sanclissimo transitui interesse. Intei tulibus atque miraculis effulsisset, auclore Deo, de
quos aderat beatus Petrus, qui tertia die, post Com- eo aliquid melius disponente, cecidit in inurniila-
plelorium visitans eam, et videns quod nondum nii- tem, qua et mortuus est. Tunc frequeiiter yocabat
graret, benedicens ac signans eam, cubitum rever- ad se virgines quibus prseerat, consolans eas, et
tebalur cum Vincentio capellano suo. Obvius ergo docens de regno Dei. Audieiiles aulem eum segro-
factus est ei angelus Domini, in loculorio claustri, tareplurimiyiri religiosi, Jg® conveneruntad eum;
dicens : i Revertere cito, quia modo migrabit sancta inter quos fuit Halto prior Molismensis, qui cum
illa anima de corpore. > Respondit ei sanctus : eo mansit, quandiu supervixit.
« Quid faciara, quia foris sunt religiosi viri, qui Quadam ergo die, dum idem Hatto intraret ad
ad hoc venerunt, ul videant fmem ejus, et jam dor- eiim, vidit omne cubiculum, in quo jacebat, clari-
miunt. » Cui angelus : « Ergo, inquit, vadam exci- tate nimia splendere ; quse statim ut idem vir .'pe-
tare illos, tu cito reverlere. i Regressus ergo an- . dem intromisit, disparuit. Qui cum requisissel ab
gelus Domini, percussit super tabulam tam valide, R eo causam claritatis, respondit : i Gratias agp Deo
ut qui pbdormierant, excitareiilur, et Iremefacti meo, qui mihi preebuit testimonium visionis mese. t
surgerent. Concurrentes igitur ad videndum sanctse Angelus ehini- Domini astilit mihi, preccipiens ut
animse illius cgressum, devolissime convene- mandeni eomiti Theobaldo, ne transeat mare, abiens
runt. in Angliam, accipere sibi regnum, quia non esl ei a
XI. Igitur beati viri fama per universam Burgun- Deo preedestinatum.
diam crescebat, ita ut multi ad eum nobiles viri, Audiens autcm comes Theobaldus, quod eegrola-
ac feminse benedictionis gratia convenirent. Inter ret homo Dei, misit ad eum capelianum suum visi-
quos advehit queedam nobilis mairona, ut confitere- tationis gratia, per quem vir Dei mandavit ei multa
tur peccata sua; quam sequebalur canis niger, secrela, preedicens ei quod cum rege Francorura
quein nemo videbat nisi solummodo Pater sanctus. guerram post paucos annos haberet, de qua yictor
•Queecum peecata confiterelur, percussil eam virga exisleret, si Ecclesias el res earum ab invasione
sanctus Dei , poeiijlenliamque injunxit ; ac sic custodiret.
dsemon qui in simililudiricm canis videbatur dispa- Ilerum, cum quadam die intraret ad eum preedi-
ruit. „ ctus Hatto , increpavit eum vir Dei,et dixit :
Sed ille magnus ac venerabilis Theobaldus, co- « Quare tam cito ingressus es? > Tres virgines,
mes Campanise, cura magno apparatu venit adeum, nuper in hac domo defunctee , super torale mona-
orans et petens benedictionem ab eo. Et cum ab eo sterii stabant raodo ante me, lenentes iri manibus
lselus discessissel, 149 misil denuo ad eum uxo- ramos et flores suayeolentes; et loquebantur mecum
rem suam in ulero habehlem : quam cum sanctus de secretis coelestibus, et gloria vitse eeternse. Post
intuitus fuisset, denunliavil ei quod filiam pareret, hsec in exslasi raplus est, et dixit se vidisse duos
quseFrancisedomina fulura esset. Quod postea fa- angelos, tenentes vexillum crucis in manibus, et
ctum esl; nam gioriosus rex Ludovicus (69) illam cantantes : Popule meus (Mich. vi). Deinde sub-
duxil uxorem, et secundum verbum viri Dei, domi- junxit se vidisse deemones, sagittas igneas contra
iiium regni obtinuit. se jacientes, et e conlrario sanctos aifgelos sa-
Sed et illud non prsetereundum quod sanclis al- gitlas lucis emitlentes, et sagitias diaboli exslin-
taribus insistens, ssepe visus est nonnullis, quasi guenles.
cubitum a terra in sublime elevari angelorum sine 151 XIII. Ul vero diem ultimum sibi imminere
dubio manibus sustentalus, quorum vitam in lerris sensit, convocans ad se filias, quas iiv Chrislo ge-
positus imitabatur. ) nuerat, hortabalur eas ad perseveraiitiam, ad len-
Quidaui conversus, Geraldus riomine, de allo cor- lalionum tolerantiam, dicens quia per niultas tribu-
ruens, totus corpore comminutus exanimatus esl. lationes intratur in regnum ecelorum. Cuinque filiso
Cujus corpus in saeco posuerunt, et beato Petro ejus spiritales coram eo ilerent, rogarentque eum
obtulerunt. Qui lacrymis et oralionibus ad eum fu- ut vitam sibi a Doraino, usque ad lempus impe-
sis, vitam ei et sanitatem obtinuit. traret, dulciter consolans eas, respondit : « Charis-
Die quodam sanctse Parasceves, post peracta sol- simse filise mese, nolite impedire desideiium meum ;
lemnia, Vincentius capellanus ejus dixitei : « Vidi quia si modo non abiero, ad festivitatem sancli
liodie, serve Dei, dum sancta mysteria celebrares, Joannis non babebilis me preesenlem; si vero inteF
lumen splendidum circa te fuigere', et cereos cla- vos migravero, scitote quia pro vobis aute Deum
riori quam solent igne rutilare. i Gui sahctus: intercessor existam. J Sed el lioc de Dei misericor-
t Prcecipio libi, ait, in nomine obedientise, ut quan- dia confisus promitto , quod nulla ex bis quibus,-
diu vixero, baecnemini loquaris. i Jam quippe ho- dedi veluni, ainittet regnum ccelorum, Post, hsca

(59) Clar. Philippus. Vide prsefatioiiern.

126" ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1268
ut leo, ut nos inu-
piKfatus Hatlo eum monuit quatenus secundum A ptus, ululabat ut lupus, rugiehat
niorem religiosorum, redderet claves prioratus sui giebat, et omnium Imitabatur voces bestiarum, qui
antequam obiret. Qui respondit: « Nequaquam, sed vix a pliiribus hominibus ligatus, ad sancti viri nie-
feram prioratum meum anle Deum, eroquepro illis nioriam adductus est: ibique diu quasi canis la-
intercessoiy quas curse mese coriimisit Dominus, et traus, et seipsum discerpens, et inania loquens;
prolegam locum liunc et habitatores ejus. Et quia taiidem meritis se.rvi Dei, post paucos dies a dee- .
lempus nieeeresolutionis instat, oleo sancto, secunr mone liberatus, doiium salutis adeptus, Doniinuin
duin morem inungere me festinate. > Itaque olei glorificans ad propria remeavit.
sancti unctione perunetus , et corporis Dominici . XV. Archembaudus de Raveriis habebat nodum
perceptione ihunitus, familice suse ullimum valefa- infirniitalis in gutture, ila.ut nullum liquorem glu-
ciens,*simulq'ue benedicens, beatus Petrus plenus tireposset. Diuturno itaque jejunio afflictus, mortis
sanctltale, et clarus miraculis, de exsilio ad re- periculum metuens, tumulum yiri Dei, ejus benefi-
gnura, de lerra ad eoelum,.et de corpore feiiciter cia exposce.iis, devotus adiit; et cum ibi modicuin
migravit ad Chrislum. Cujus corpus Molisniensis soporatus quievisset, expergefactus, iniirmitatem
nionachi transferre disponebant, ut apud Molismuin illam cum sanguiue exsptiens, ad propria cum sa-
"
sepeliretur; donec dispositione divina per manuiii lule reversus est.
Henrici secretarii lugubri conventui sanctimonla- Raynaldus presbytcr de Saniveio, insanus, et
lium clanculo-redditum est. Igg Quod illse, velut diabolo plenus, ckmans, et ululans, el blasphe-
iiianna de ceelo excipienles , super illud irruentes mias loquens, adbuslum viii Dei adductus.est. Qui^
lacrymis rigare- coiiiendebani, plangentes se ami- paucis diebus demoratus ibi, beali Petri orationibus
sisse pastorem piissimum, qui tactu suo illas sana- sanitatj redditus est.
bal, orationibus Deo reconciliabat, colloquio fove- Puerquidam de Molismis, latrocinio depreliensus,.
bat, meritis protegebal. Celebratis igilur circa cor- missus est in boias ut in crastiiuim suspenderelur.
,pus de more vigiliis, post peracla missarum so- Qui lola 254 nocte invocans auxilium beati Pelri,
lemnia, cuiu niaximo honore, a viris religiosis, mane liberatus est, et glorifi.cabal Deum.
juKta altare sanctee Dei Genitricis, semperque vir- Doinina Cacelina de Barro super Albam ycnit
ginis Mariee tumulatur, ubi florent oraliones ejus, Juliacum cuin oblationibus; sancti sepulcrum cidiens,
alque bcneftcia , preeslante Domino nostro Jesu pro sospitate cujusdam neptis suee orabat:. erat
Christo, cui' est lionor et gloria in seecula sseculo- eniih pfficio eundi privala. Cum aulem reversa fuis-
roiiT. Ainen. sel in domum suam, invenit neptim suam ambu-
XIV. Posl Iransilum beati Pctri prioris Juliaci, laiitein; et interrogans cognovil, quia. die illa et
cceperunt multi ulriusque sexus, ad ejus tsimulum bora coiivaluerat, qua apud Juliacum posita, bealo
concurrere, optanles ejus merilis peccatorum indul- viro illam voverat.
geiiliam adipisci, el infirinitatuni variarum conse- - Die aposlolorum Pelri et Panli, puer quidam de
qui saiiitalem. Puer erga quidam in officiis mo- grangiis Juliaci mane surgens, antiquum hostero
nasterii deputalus , diabolo instigante sensum obvjam habuit; qui paulatim ei visus est crescere,.
amisit; qui cum magno labore, ad sancti Pelri se- et caput suum usque ad nubes pqrrigere, et arri-
puterum adductus, mox, ul ibi quievit, sensu recu- piens puerum, nilebatur eum trahere ad se. Exter-
perafp, ad pfopria gaudens et hilaris remeavit. ritus autem puer, et sine sensu factus, retraxit ad
M:ulier quscdam e vicino, sen&usiinililer privata, se manum suam, quee adhsesit ei retro post dorsum,
adducta ad sepulcrum Patris sancli, mox ut illud ita ut nec movere niaiiuiiivel brachium posset. Ad-
teligil sanata est. ductus.ergo.ad beati Petri riienioriani,; staiim ut ibi
Qusedam monialis Juleii, Prisca nomine, eum dormivit, manus et bracbii sui officium recepit.
pomura comederet , quoddam fruslum ejusdem Matrona qusedamper singulos annos, in anniver-
pomi adhsesit in gulture ejus, ita ut nee sursum, ^. sario beati viri, convenlum Juliaci.pascere censup^
nec deorsum declinare posset. Quse cum pe- verat. Quodam vero anno, cum preefata dies Imirii-
riclitarelur, ducta est ad buslum beati yiri, neret, preecepil ministro suo uf videret si in arca
et slalim exspuit particulam illam , pomi et libe- tantum frumenti esset, quanlum ad refectipneni
rata est. doroinarum sufflcere poluisset. Qui reversus nun-
Petrus major Castelli&nis, correptus yalidis fe- tiavit non liaberi in arca plus quam unuro.cartal-
bribus, 153 venit Juliacum, qui cum subter tu- lum de frumento." Quod illa audiens, valde tristis
niuluiii sancti dorniisset, sanitati redditus est. eflecta est. Casu autem iii crastinum abiit ad ar-
Henricus capellanus de Fontanis, exhauslus vali- cam,. et invenit eam frumenlo plenam. Quse leelior
dissimis febribus, sperans ibi vitam finire, fecit se effecia, aiiniversariiiiii beati Petri devotissime cele-
porlare Juliacum. Qui cum ad tumbam sancti ve- bravit, cujus meritis repereral in arca sua abun-
nisset, et quievisset, reddilusxsl sanitati, in crasti- dantiain frunienli. -
num vero cum niissarum solemnia celebrasset, lsc- 155 Qusedam mulier non longe a monasterio
tus remeavit ad propria. babitans, babebat filiuin parviilum, cui irata dixit:
Quidam vir de vicinia Juliaci, a dsemone arre- s Diabolo lc commendp, puerorum infelicissime. i.
1269 ViTA S. PETRI PRSORISJULIACENSIS. - . 1270
Antiquus vero hostis, ad vocem matris manum A modo posset avelli. Quod videns maler ejus, flens
pueri arripiens, coepit eum trahere ad se. Quod puer et ejulans, adduxit eum ad beati viri sepullurani.
senliens, manum suam ad se perterrilus relraxit; Qui mox ul ibi dormivit, manus leesse sanilalem
quee tam firmiter pectori e:us adhsesil, ut inde nullo recepit.

De anno et die obilus beaii Petri Juliacensis prioris observatio.

Diem anniversarium quondam celebrem Natalis negotia qum in Galliis eum urgebant, feslinavit.
B. Petri Juliacensis, notatura liabereiinis in Julia- Ex his igitur beatum Petruro anno Chrisli 1136,
censi Martyrologio seu Necroiogio, si quod reli- el quidem^inensis Junii die 25 e vivis abiisse sta-
quum fecissenl tumultus bellici , quibus ipsum tuimus. Unde videre est, longe a scopo aberrasse
etiam Juliacum nionaslerium fundilus eversum Angelum Manrique in Annalibus Cislerciensibus,
cst. Gonjeclura taiituin superest ex ejus Vitse ca- anno Christi 1141, cap. 4, nuinero i, ubi ail vi-
pile 13, ubi morti proximus, aslantes suas in spi- xisse adhuc Humbelinam S. Bernardi sororem anno
ritu filias, quarum precibus delinebalur in languido 1140, et haud procul anno 1141 ple in Domino ob-
corpore, sic allocutus refertur : Charissimm film dormivisse. IS^ Nam qui ei niorienti adfuil Petrus
mem, nolite impedire desiderium meum; quia si modo prior, si obiil Junio anni 4156 , quomodo illa
n.on obiero, ad feslivitatem Sancti Joannis non liabe- B quinto post amio adhuc in vivis fuit ?
bitis me prmseniem. Ipsa igitur ejus festi vigilia, Scio objici posse ex Orderico Vitali, libro xm,
adeoque die mensis Junii 25, videtur ad superos delatum fuisse Theobaldo comiti regnum Angliee
emigrasse. cum Northinannise ducatu, anno 1141, ciim frater
Annum obitus exejusVilee capile ISdeprehendi- ejus Stephanus Anglorum rex in custodia tenere-
nms; ubiex ultima cegritudinedecumbens, Hatlonem tur, quod iiie regnum si B. Pctri monitu adire no-
priorem Molismensem sic alloquitur: Angelus Domini iuit, nihil erit quod Annales Cistercienses de Hum-
astitit mihi, prtecipiens IgQtrf mandemcomiti Theo- belinsetransitu circa anniini ilium assiguato redar-
baido, nc transeal mare, abiensin Angliam acciperesibi guanlur, nec B. Peiri obilus in anno 1158, erit-
mgnum, quia nonesl ei a Deo prwdeslinalum. Obierat defigeiidus. Pugnavit certc, captusque csl rex
sine legitima prole mascula rex Anglorum Henri- . Steplianus in Hypapante, die secunda Februarii,
cus 1, anno Chrisli 1155, Kalendis Deeembris, quse quse.anno 1141, lit observavit Ordericus, incidebat
tnm iri Domiiiicam incurrebant, ut notat Ordericus in Doininicam Sexagesimee. Vide autem quid adiiat
VitalislibroHistorieexm. Regis soror Adela Stepha- hic auclor : In medio Quadragesimw, principes re~
no Blesensi comiti Tbeobaldum et Stcphanum genue- gionum Moritonim convenerunt, et colloquium de
rat. Horum minor natu Stephanus vacuuin avunculi negotiis reipubticm- habuerunl. Ibi Hugo Rolltoma-
sui regnum invaserat; magnoque omnium ordinum gensis arcliiepiscopus, atque Norihmanni Thedbaldum
consensu, LondOnisea Guillelmo Cantuaiiensi ar- comitem adierunt, eique regnum Anglim el ducatum
chiepiscopo rex susceplus et coronatus fuerat, Northmanniw obliderunl, Itle vero tantarum, ul pru-
xvin Kalendas Januarii. Pupugit scilicet hsee rerum C dens el religiosus, prmgravari curarum pondere refu-
mutatio, Stephani novi regis fratrem prius geni- tavit; sed Joffredo Henrici regis genero, inlerposiiis
tum Tiieobalduin, cognomento Magnuni, rei politicse quibusdam conditionibus, rcgiumjus concessit, ita\vi-
pariter el militaris scienlissimum, qui cum avun- delicel, ut Turonicam urbemquce de-feudo ejus eral,
culo suo Ilenrico Anglortim rege junclis viribus, sibi dimiiteret, fralremque suum Siephanum regem de
Ludovici Grossi regnuin Francicum non semel per- vinculis absolveret, et prislinum honorem, queni vi-.
vaserat, ut refert Sugerius in Grossi Vita. Dum ergo venleavunculo suo habuerat, ipsi et hmredi ejtis ex
transilum in Angliam cum exercitu meditatur Theo- iniegro restiiueret, Ex his intelligere est ad annuin
baldus, ecce admonetur beati Petri Juliacensis no- 1141, B. Petri obituin non pertinuisse, cum ab eo
mine, ralum ac placitum Deo esse ut ejus expedi- graviter eegrolante monitus sit comes Theobaldus
tionis consilium depdnat. Videlur hoc spectasse per mensem Junium; bic vcro in medio Quadragc-
Ordericus, cum ait libro illo xiii : Notmanni au- simee, circa Idus Martias delatum sibi regnum in
lem Tedbaldum fratrem ejus (nempe Stephani jam Gaufredum Andegavensem, Henrici Anglorum quon-
tuni regis) apud Novumburgum convenientes, sibi dam regis generuin derivarit. His adde, preedixisse
proefeirevoluerunt, Sed in ipso conventu, a quodam B. Petrum morti proxinmm Tbeobaldo eomili, fore
monaclw qtii Stephani legaius eral, audierunt quod ut post paucos annos bello peteretur a Francorum
omnes Angli Slephanum suscepissent; eique obeaire, rege; hoc vero belium (exRobertode Monte) coepit
eumque sibi regein prwficere vellent. Mox omnes an- anno 1140, et triennium tehuit, quod examussira
nuente Tedbaldo decreverunt uni domino militare, quadrat cum oraculo ante paucos annos edilo, anno
propler Iwnores quos in utraque barones possidebanl scilicet 1156. quo (ex noslris calculis) B. Pelrus e
rngione, Tcdbaldus igiiur, cum major natu esset, in- corporis ergaslulo ad ccelites evolavit.
dignalus quod r.egnnm non h.abuerit, ad magna
4S7J ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARM. 1272-

IN HEBBERTI

TURRIUM -SAR-DINIJE. ARCHIEPISCOPI

TRES LIBROS

DE MIRACULIS

PRJIFATIO.

1.SS FuisseSlIerbertum natione Hispanum, patria Legiohcnsem, colligi videlur ex ejuslibro secundo de.
Miraculis, capile primo, ubi refert se vidisse frequenler et familiariler cognovisseDominicuin quemdam, ei
Carrezedse monasterii ccEiiobita solitarium, in regione Hiberiw, haud procul ab urbe Legionensi. Carrezedse
seu Carraeetse domus, candorem vestium eum regula Cisterciensi .11011 nisi anno 1205 accepit, ut me do-
ccnt Annales Cisterciejises, ad annum Christi 1127, cap. 6, numero 8. Erat ergo ex nigris Benediclinis
adinirandus ille senex Dominicus, quem non raro conveniens Kerberlus, gemitus viri sancii, et uberes
lacrymas speclans, lolus in lamcnium cl flelum cum illo resolvebatur. Atque heee, ni fallor, fuere Herbeito
vitee perfeclioris semina, qui deinde in Claravalle sumpto habitu monasiico, inter S. Bernardi discipulos
cducatus, ex illorum, aliorumque religiosorum (quorum maxime consuetudinem requirebat) consortio,
prinieevum sacri Ordinis Cisterciensis spiritum hausit. Per id tenipus, pluribus annis ut ipse"ail lib. JI,
cap. 25, Faslrado abbali in sua mensa ministravit, viro oniiiium virlutum, qui ex anno 1157, post Rober-
tum S. Bernardi successorem proximum, Clarsevalli ad quinquenuium prsefuit, 150 ac deinde anno 1162,
crealus abbas Cislerciensis; post duos denique annos, nempe anno 1104, sanctitatis fama- inciyius e vivis
abiit. Herberlo setate ac rerum experientia jam maturo delatum est regimen abbatiee de Moris : unde
postmodum in Claramvallein reversus, cum esset capellanus Henrici Clarevallensis abbalis, qui paulo
post cardinalis episcopus Albanensis constitutus est, scripsit de Miraculis libros tres anno Chrisii 1178,
annis quinque el viginli post S. Bernardi obituni, ut colligilur ex libro i, cap. 51, et lib. n, cap. 15..
Quare, ut raonet auctor Chronici Clarevallensis, ex hoc uno anno reliqui invesligandi sunt, si quando
ante tres annos, vel ante septem aut plures hoc vel illud contigisse memorat. Promotus esl haud multo
post in archiepiscopum Turrium Sardinise, moxque Joannes Eremita queedam illi obtulit de Vita et rebus
aeslis S. Bernardi, prsetermissa a senioribus, quse ex nonnullorum ejus discipulorum ore aecepta, illius
hortatu ediderat. Apud Chrysostomum Henriquez in Menologio, et in Faseiculo sanctorum Cistercii,
itemque apud Angelum Manrique in Annalibus Cislerciensibus, permulta occurrunt citala ex libro Exor-
dii Ordinis Cislerciensis, cjusque Appendiee, vel ex libro De viris illustribus Ordinis Cisierciensis, vel ex
Joanne Eremitaiii Vila S. Bernardi, quse ex bis Herberti Iibris descripta sunt. Unde est quod Vitce
S. Bernardi per Joannem Eremilam longe plura capita ab his auctoribus laudata reperies, quam quce nos
ex autographo veteri hic protulimus, quia scilicet Herberti opus «veOTYpasov, quod Joannis Eremilsc lucu-
brationi proxime subjectum erat, ipsi Joanni ab incautis allributuin cst, ac pro Vilee S.Bernardi quadam
continuatione habitum. Fontem ipsum damus, quem niirabitur lector tandiu latuisse in membranis Clarss-
vallis, cum et ad iidem auctoris, el ad ejus narralionuni gravilalem utililalemque animum adjeccrit.-In
codicems.quiatrium librorum capita arithmeticis duntaxatnotis,uonetiani titulisdistinctaerant, nosJgQ
omnibus inseriptiones proprias ex ipsismet singulorum argumentis elieilas preefiximus. De Herberli
obitu, rebusque ab eoin episcopatu geslis docebit nos fortasse aliquando Sardinia, cosli gravilate infamis,
de qua dixit poeta: cum mors venerit, in medio Tibure Sardinia est. Audeo vero ego dicere, cum in eam
insuiam appulit Herbertus (quse erat ejus virtulum amoenilas) Sardinia in media Tibur fuit, Solidam ejus
bistoriani dabit liber Viise, in quo legunt beali (inquil Auguslinus) sine sitllabis lemporum, et nunquam
claudctur codex eorum.
*273 HERBERTI DE MIRACULIS LIBRI III. - LIB. I. nn

=; -BERBERTI

TURRIUM SARDINJ^: ARCHIEPISCOPI

"
MMACULIS
-DJE

LIBRI TRES.

LIBERPRIMUS.

161 CAPUT PRIMUM. A melentes, seeura repulans paiiler et admirans, quia

videlicel tot sapientes, totnobiles el dciicali ibidem
Dc Rqinaldo, prhnum S. Amandi, poslea Clareval-
lansi monacho, magmv rcligionis viro, cui apparuil viri, propter amorem Christi laboribus atque enrum-
beatissima Virgo Dei geniirix Maria, cum sanclis nis seipsos exponerent, et fervenlissimum solis il-
Elisabetha et Maria Magdalena fraires messores lius ardorem cum tanta alacritate susciperent, acsi
invisens, ac postmodum aliquot ante ejus obitum in iiorlo deliciaruin suavissime
diebus, candida ac preliosa veslimenta a se prm- fragranlia ponia de-
parata iili osiendil, quibus, cum ad eam veniret, cerperent, vel in mensa lautioribus epulis plena-
esielinduendws. deliciosissime convivarenl. Inde ergo prolensis .u
Fuit in ccenobio Clareevallis monachus quidam, ccclum oculis ac manibus grales Doniiiio referebat,
hoinine Rainaldus, vir bonee simplicitatis, limens quod eum tam saftclee mullitudini, quamvis indi-
Deum, et retinens iiinocenliam suani ab infantia gnumetpeccalorem, 1@3 adjunxerat. Diim h:ec et
usque ad senectam. Qui licet anle conversionem simiiia animo volveret, et prce inimensilate Ieetilise
suam per triginta annos viverel in babitu sseculari, seipsum vix caperet, en subito apparuerunt ei tres"
non tamen seeeulariler vixit, sed operibus pietatis quasi matronse venerabiles, vultibus roseis ct can-
semper insistens, in corpore suo glorificare et por- didis vestibus renitentes; quaruni una quee preece-
tare Deum sollicitus fu.it. Nam inter csetera quee " debat, vesle fulgentior, fornia venustior, et statura
corde integro faciebat, etiam corporls integritalem procerior erat. Descendebant vero de raonte pro-
Domino dedicavit, cujus opilulatione, ab utero ma- pinquo, et appropinquabant convenlui fralrum, in
fris usque ad diem morlis, inCenliva 1@_| libidi- ipsius montis latere frugcs nielentiiim. Quas cuni
num el earnis "spurcitias impolluto calle transivit. ille vidisset, pree nimia admiratioue lurbatus, et ob-
Siiscepfo autem Iiabitu inonacliali in monasterio slupefaclus, erupit in vocem ejusmodi : t Domiue
Sancti Amandi, viginli et eo ampliiis annos ibidem Dcus, inquit, queenam istee sunt feminee formosee,
in sancta conyersatione peregit, ubi et sanctitatis tam reverendee, qiisc prseter aliarum consuetudinem
sueenon parvum specimen oninibus dedit. Inde ma- feminarum conventui nostro appropiant? > Et dum
jori virtulum ardore fianiniescens, ad domum Cia- talia diceret, astilit ei quidam veneranda canitie, efc
rsevallis Dei eemulatione se contulit, antea .taineii stola caridida coopertus, qui dixit ad eum : t Major
prsemonilus a Deo revelatlonibus mullis. Quantos illa quee ceeteras anlevadit, ipsa est Virgo mater
vero labores, quantasve moleslias a fratribus Ordi- Jcsu Christi Maria. Alisc quee sequunlur sunt sancla
riis illius, dum felicibus ejus aciibus inviderent, et Elisabeth, el sancta Maria Magdalena. > Iiie igitur
propositum istiusmodi eveitere cuperent,beatus iste cum audisset matreni Domini nuhcupari, commota
pertulerit, supersedeo diccre, dum legentium leedio sunt omnia viscera ejus super pielatenomiiiis illius
velini consulere. Susceptus autem in Claravalle, quam vehementer ainabat, iterumque percunctatus
iilico ad novani mililiani viriliter se accinxit, et ex est dicens :« Et quo tehdit, dominc irii, quo tendit,
iriilite veterano, forlissimum denuo nobis sese tiro^- obsecro, Domina mea? i Gui ille respoiidens ait:
nem exhibuit, in laboribus, in vigiliis, in jejuniis, i Ad visitandos messores suos venil. > His itaqup
ceeterisque sanctee disciplinee obsequiis, seipsum dictispersona quce loquebatur repente disparuit.
tota die morlificans. Habebat autem ihcessanler Quo viso, vir Dei plus magis intra se stupuit, et
orandi sludium, el in oratione mirabilem affluen- reductis oculis ad sanclam Dei genitricem et ad
tiam lacrymarum. comites ejus, altonito visu intendebat in eas. IHse
Quadam igitur die, cum ad laborem triliceeemes- autem moderatis gressibus incedenleSj A'enerunt
sis cuni cseteris exisset, segregatus paululum a con- una post aliam usque ad convcntum. Quem cum
vent-H,cum magna animi delectatione ccepit intueri introissent, separatse ab invicem deambulare ccepe-'
!275 ADDIT. AD LIBROS DEtVITA S. BERNARDI. 1276
rurii tanquain gratia visitationis huc alque illuc in- A_ facta fuisset ad euni. Erat enim humillimus corde,
ler nionacbos, et conversos; I@4 et dum ita face_ et nihil lale preesuineiis de sua sanclilate. Cui ego
rent, tandem ab oculis inlueiitis evainierunt, sese- mox ita respondi : « Noli, obsecro, Paler aman-
que in co3los unde yenerant receperunt. Porro vir tissime, noli benedictionem tuam inlerpretatione
Dei bserebat fixus, et de loco moveri non poluit, sinistra a le alienare. Ornamenta quse libi sunt
usquequo miraculum finiretur. Qiianturo vero de ccclitus preeparata nunquam alterius erunt, sed nii-
liujusniodi visil:itione profecerit, quantunique in serante Deo salva libi el integra permanebunl. Tu
ainorem Dei et ipsius bealissiinee genitricis excrc- vero piissimam iliam visitalricem luam el instanttr
verit, a:mulanda conversatio ejus, et quotidiana efflagita, ut in 1@@ beneplacito misericordise suee,
virlutum inciementa monslrabant. alia .queecuiique voluerit mihi pw.paret indumenta.
Mullas quidem ct alias revelaliones ipse divini- Potens enim atque benigna est, dives in omnes qui
tus accepit, quas tamen ad devitandum cenodoxisa • invocanl illam. 1 Quid multa? Ego qui morti proxi-
ccenum, rcticere quam dicere maiuit. Nam el islam mus sestimabar, veilem nollera, revocatus suin ad
siipra memoratam. quam peroclennium fere presse- lolerandasvit.se hujus seruinnas; ipsc vero qui sa-
rat, pnivo tempore, id esl quadraginla diebus anle lius yidebatur atque iiicolumis, non amplius quam
obilum suum, invitus el quodammodo coactus, B viginti quinquediebuspostea supervixil. Qui tandein
mihi licel indigno tali occasione patefeeit: Quadam cursu vitse feliciter exacto, corruptibilis carnis indu
siqiiidem die, cum de salule aiiimarum nostrarum meiiia deposuit, et slolam inimorlalitalisper bcalissi-
ambo familiariter loqueremur, ego sciens eum vi- niam Dei Matrem, cui devote servierat, juxta fidem
rum juslum et sanctuin a Domiuo seepius visitatuni, promissionis illiiis, absque dubitatione recepit.
in ea confidentia qua illum diligebam et me ab illo Non est aulem silentio prsetereunduni. quod isle
diligi senliebam, ausussum sciscitari et petcre ali- vir Dei ante diero sexlum suse depositionis, dum
quid ab eo. Itaque propler amorem Clnisti, et pro- post corapletoriuin in ecclesia solus oraret, repenle
pler miseralioncs cjus ccepi illtim liiedulliter obse- pulsala est in auribus ejus labula defunctoruni,
crare el vehemeiiter insistcrc, ut ad honorem Dei duobus ictibus tantuni. Quo il-le audito statiin exsi-
iinani aliquam ex suis consolalionibus mihi maiii. liit, etpetiit infirniitorium, putans ibi aliquem ess-3
feslaret, illam sciiicet de qua me niagis eedifican- defunctum. Sed, dum verc cognosceret quia nullus
dum censeret. Tali ergo obsecraiione compulsus, ibi tunc niortuus esset, venit ei in mentem quod
supradiclain visionem inilii narravit. Sed quo lan- ipse citius moreretur, et quod in sonitu tabulee sua
dem affectu? Tcstis est ipse Deus quanto timore sibi migratio morlis signarelur. In-liac igitur me-
et tremore, quanla lacrymarum inundalioiie eam moria mortis subito lotus infremuit, invasitque
protuleril, ita ut gemitus et singultus a fundo cor- euni limor atque bbrripilalio carnis, et ccepit illico -
dis erunipcntes, yocem loquentis frequentius inter- febricitare, et ingravescente morbo landem ad ex-
lumperenl, tanquam si eadeni hora ipsam cernerct l.ienia pervenit. Porro beatse Marise salulationem
visionem. Evolulis IQ5 autem postea diebus qua- quam anlea frequentare solebat, quandiu leclo de-
tuordccim, apparuit ei per visum ipsa eadeiii Re- - cubuit, pene incessanler corde et opere volvebat; et
gina ccelorum, Doniina aiigelorum , incidens ac cum verbis ejusdem oracuii felicem animam exha-
prseparans ei ornamenta candida et pretiosa, qui- lavit. Contigit autetn conversum quemdam, reli-
bus in proximo veslieiidus erat. Quee cum prcepa- giosse conversalionis et boni testimonii virum, ipsa
rassel, colligavil in unum, et recedens delulit ea die migrare ad Dominum, ita ut amborum exsequise
secum. Quod cum ille vidisscl, subsecutus esl eam, simul celebrarentur, et in eodem 1Q7 mausoleo
el clamilabat post lergum ejus, dicens : s Ei mibi, ambo pariter tumularentur. Et, diim ista fierent,
Domina mca desideranlissima, quando habiturus viro cuidam spirituali demonstratum est in visione
sum ista, quse mibi prseparare dignata es ornamenta? quod duo pulcherrima templa fabricarentur in Cla-
Cui sanctissima Dei genilrix ait : c Quando venies, p ravalle; unum in infirmitorio monachorum, alte-
inquit, ad me, ut rceipias ea. J 0 visio ieeta! 0 pro- rum in infirmilorio conversorum. Sed primum illud
missio certa! Quee utique lanto certior, et tanto hoc altero longe nobilius eral atque venustius. Con-
Isetior exslitit, quanto celerius exhibila fuit. Mane slat igitur quia in gemiua constructione lemplorum,
igilur faclo inlroivit ad nie ille Dei servus, tan- et in gemino ictu tabuise mortuorum, designata sit
quam infirmum visilaturus. Ego vero tunc eegrota- evidenter pretiosa in conspectu Doinini mors am-
bam pene ad niorlem, et eral languor fortissimus, borum. Templorum autem differenlia meritorum
adeo ut de sospilale mea etiain medici despera- distantiamiiidicat,'quia,quamvisutrumquesanctum,
renl; el ob lioc die preecedenti fueram inunclus olco1 lamen ailerum allero sancliorem cxislere credimus
infirmorum, quia credebant ine quamcito moiitu- apud Deum.
rum. llle crgo cum ver.isset ad me, trailio pielatisi CAPUT II.
affectu compassus est niibi; et ut posset aiiquate- De Gcrardb sacrisla Clarevallensi, quem pulsala in-
nus consolari, relulit mihi islam quam in eadem1 visibili manu iabula•moricntium deimminztite sibi
tiocte viderat visionem, repiUsns secum alque de- obitu admonuit.
uuntians quia 11011proplcr ipsum, sed proptcr mc\ Eodcm itaque mense quo prcedictus Dei scrvus-
1277' HERBBRTI DE MIRACULIS LIBRI III. — LIB. I. 1278
migfavit ad Doniinum, contigit ibidem tale aliquod A saneli Bernardi, alque ipsius monastcrii Clareval.
factum : Eratin eodem nionasterjo sacrisia quidam, lensis, ubi in tanla eongregatione juslorum, yelut
nomine Gerardus, yir bonis moribus.pollens, et in tabernaculo Dei, et in secuvitatem, abscondifus
bene religiosus. Hic juxla prophelee consilium, ju- a lurbine, et a pluvia liitior viverel, ad eumdem
gum Domini portavit ab adolescentia, et levavit se locum sub disciplina preedicli Patris cum riiagno
super se (Thren, 111);quoniam adhuc eetate tenel- animi fervore se contulit, et per multos ibidem
lus et fragilis, manum suani ad fbrtia raisit. Lacla- amios usque ad exitum vitee perseveravit.
lus itaque liiaihilla regum. et casta disciplina feli- Huic autem cum adhuc eelate juvenior esset, per
citer educatus, crevit atque profecit sempBr in nie- visionem apparere dignatus est Deus, residens in
lius. et magno Dei munere, carnis corruptionenij throno sublimi et sahctorum millia cum eo. Vide-
ut aiuiit, iiuiiqiiam fuit expeiius. Appropinquahte batur aulein ei quod ad judicium coranv Deo du-
autem hora qua de niundo ad Deum transire ][@g ceretur, Ad quod cum venisset, pavidus ac treme-
debebat, die quadam,cum in ecclesia post comple- buhdus proeidit adpedes ejus, 3L'_p0fiagilans ut sui
torium more solito remaneret, factus est repente misereretur. Dixit autem illi Deus : « Quid tibi vis
sonus in auribus suis, acsi-tabula morientium cre- faciain? »Al ille : « Doniine, ul salvus fiam. >'Et
bris ictibus percuierelur. Quod cum ille audiret, B Deus ad eum : «Vade, convertere cito ad servitium
putavit ut fratrum quispiam in infirmitoiio tunc meum, et in eo jugiter persevera, quia non deerit
obiret. Post paululum ubi certissime comperit quia tibi salus eeterna. > Hac ergo tam felici promis-
sonituni illum liullus iioihinum. fecerit, subiit ani- sione firmatus niundum perfecte deseruit, et se
inum ejus tabula illa prognosliea, quani vir Dei Rai- totum divinis obsequiis mancipavit. Accinxit ila-
naldus ad indicium suee dormitionis audierat : jam que fortitiidine lumbos suos, et roboravit bra-
enim exierat sermo iste inter fratres, et passim di- ehium suum, ad expugnandas nequitias spiritales,
vulgabalur adomnes. Et dum istarecogitaret,ascen- quee illuni postea muitis diebus et annis acriter
dit in cor ejus quod ipse de murido jamjamqiie mi- impugnabant. Super oninia vero spiritum fornica-
graret. Tunc subito pili carnis ejus inhorriieruiit, lionis infestissiiiium tolerabat, qui eum lam dor-
tiinor ac tremor venenint super eum. Prolinus ergo niiendo quato vigilando magnis tentationum aculeis
invasit eum peremptoria febris, et infra decimui» jugiter stimulabat. Propter cpiod sibimetipsi vehe-
diem morte consumpta, feiiclter emigravil. De cu- menler indigiians, in labore et eerumna, in vigiliis,
jus pia devotione illud silere non possumus, quod in jejuniis, aliisque poeiiitenliee cruciatibus car-
quasi divinitus faclum ab eo vel potius in eo mira- . „ nem suam incredibiliter affligebat; ita ut mente
culum vidimus et gratulati sumus. Nam,cum ulti - turbatus et anxius, abscindere sibi virilia plerum-
'inurii spiritum traheret, et jam yires loqueridi non que proponeret, cum aliunde tentationis reriiedium
haberet, tribus aut quatuor fernie horis nianus jun- invenire non posset. Sed neque hoc silendum, qiiod
ctas atque protensas tenuit irnmobiles contra cru- hostis ille anliquus multoties et multiformiter ab
cem, acsi aliquo fune colligatse essent. Et cum cse- eo videbatur. Una siquidem yice apparuit ei sub
tera corporis: menibra huc et illuc urgente dolore humana efiigic in choro Clareyallensi, oculis arden-
crebriiis jaclitaret, niaiius tainen quas, ut diximus, tibus et vultu terribili. Erat autem statura enor-
tendebat ad Crucem, nunquara ab invicem separa- mis atque deformis valde. Qui eliam indutus erat
vit, niinquam amplius ad se relraxit, et quod vi- cuculla bispida alque nigerrima, cujus manicee
Veiis ssepiusiicfuasset, etiam mortuus hidicavit. decurtatee erant, et vix usque ad cubitos peflinge-
CAPUT III. --"i bant; reliqua yero brachioruni pars discooperta
1® Veuit ergo et stetlt ante hominem Dei ille
De Pelro Totosano; monacho Clarevaltensi, ab im- erat.
poriunissimis carnis lentalionibus mirabiliter libe- malignus apostala, superbo oculo despiciens illum,
ralo : qui poslea Jesumpuerulum in hoslia conse- et quasi indignans quOd monitis ejus suum nega-
-.crata videre solitus erat.. D r.et assensiim. Porro vir Dei stupidus animo, et
Alius quidam senior in eodem monasterio "ex- tanquam vinctus tenebatur, ut se movere non pos-
stitit, Petrus iioniine, cognomine Tolosanus, vir set. Tandem, visitante se Deo, ad 1^1 signum Do-
magnee puritatis, multumque devotus. Huic uiiurni minicee crucis perniciosum monsiriim evanuit; et
semper a puero studium atque desiderium fuit, , nihil nocuit eum, nisi quod teiitationis illius auxit
seipsum cnicifigere mundo et nnindum sibi. lui incendium. Evolutis autem diebiis paucis, apparuit
juvenili vero setate, antequam Cisterciensi Ordinii loco eodem in figura belluee monstruosse, partim
sese submitteret, habitayil in solitudine, jejuniis elt ssevo leoni, partim rapaci aquilee similis. Qui illi
laboribiis multis yeterein hominem in se mortifi- acriter imminens rabido hiatu efferebatur in eum,
cans,^ et saciificium spirilus contrili quolidie Dec)• quasi vivum devoraturus. Sed divina virfute repri-
immolans. Denique, herbis agrestibus et pane iexiviei mebatur, ut eum tangerc non valeret. Tunc de-
confecto jugiter utens, multo ibi lempore Christci liiuni ad niemoriani nominis Christi phanlastiea
militavit, iiinuincra bella tentationum a spiritibu- 5 bellua repente disparuit. Qua recedente, illico vir
malignis protegente se Deo fortiter toleravit. Post- Dei tantum supradielee passionis incendium pertuliJ
inodum auteiifcomperta celebri fania de sanclitat^i ut evidenter agnosceret 'ibi fuissej prsesentem
1279 ADDJT. AD LIBROS DE^VlTA S. BERNARDI. 1280
illum de Isaialartareum fabrum, qui sufflat m igne ^ facile queant. Vereor siquwem, et niultum vereor
prunas (Isa. LIV). Unde, quia vidit violenliam Deum noslrum offendere, si rem gloriosam atque
teKlalionis patientiee suse modum excedere, defi- mirabilem, quse vel mihi soli, vel forte rarissimis,
nilo consilio statuit seipsuni abscidere; malens in quorum tamen nullum hodie superesse existimo,
liac parte apud Deum periclitari, quam in bara- ab eodem Dei homine crcdila esl; in qua etiam et
Ihrum luvurise labi. Jamque nihil aliud exspecta- Deus glorificari, et multorum fides alque devotio
bal, nisi ut novaculam vel aliud quodlibel ad hoc crescere polest, sileiilio meo perire permitlam
idoneum ferramenlum reperire posset. Verum uii- Igitur, dum sacris altaribus offerens sacramcnta vir
sericors et miserator Deus, ille adjulor in oppor- beatus astaret, in ipsa pereeptionis hora tenenli in
tunilatibus, in tribulatione; ille qui solus sanctus manibus super calicem sacrosanctum Dei corpus,
et solus Dominus, famulum suum noluit in lanto apparcbal in specie parvuli speciosi parvulus ille
agone deserere, sed fecit cum lentatione proven- speciosus fornia prse filiis hominuni, yerus Deus et
tum ut possel sustincre (I Cor.x). Itaque doniiienti vcrus homo, Deus Jesus Christus, ilie niitis et
apparuit angelus Domini, in forma juyenis, dieens humilis corde -qul seipsura sapientibus el elatis
se esse medicum perilum, et ejus rei gralia adve- abscondere, et parvulis reveiare consuevit. Quod
nirc ut eum secaret alque ab illa passione sana- E cum ille cerneret tremefactus ac slupens, primitiij
ret. Quod ille gralanler accepit, et voluntati cjus prse fulgore ac reverenlia majcstatis illius, clau-
inconiinenti scipsum exposuit. A quo dura incide- dcbat oculos suos, non enim audcbat. rcspiccye
retur, lolerabal in omni patienlia secantis manum conlra Deuni. Qui etiam tunc clausis oculis vide-
et doloris acerbitateni. Cumque evigilasset, putavit bat eura, sicui apcrlis. Cuni declinaret vullum
amputationem illani in se esse veraciter et mate- siiuni in alteram parlem, et aliquandiu maneret
rialilcr faclam. Tandem vero cognovil nieuibra palpebris obduclis, facie sic aversa videbat eum
quidera corporis 172 inlegra sibi manere, sed nihilomiiius sicut ante se positum, aliquando su-
lentationem ila in se radicitus abscissam, ul ni- per manum, aliquando super briichium suum; miro
lsil omnino molestise postinodum cx ea sentirct. videlicet atque ineffabili niotlo, tanquam si alios
Ab hoc ilaque lempore exstinctis in eo passionuin oculos haberet in occipilio vel tempore defixos,
carnalium incentivis, ccepit illum Deus in bene- quibus euiii intueretur. Ifac igitur tam dtiki tam-
dictionibus duicedinis suse copiosius visitare, et que mirabili][revelatiOne, non semel ac secundo,
implere splendoribus animani ejus, ila iit ex sen- scd frequenter atque innumeris vicibus ille vir Dei
tenlia dicere posset: Secundum multitudinem dolo.-.r isetificatus est, adeo ut plerumque per quatuor aut
rum meorum in corde meo, consolaliones ium lceti- quinque menses singulis fere dicbus illi appare-
ficaverunt animani meam (Psal, XCIII). Exlunc. ret. 174 Quod si interdum solito amplius lardare
ergo ct deinceps inerepante Deo feras arundinis, videretur, tanta inerat ilii cum Deo familiaritas,
quieverunl ab eo penilus stimuli carnis, et requievit lanla de ejus pietate fiducia, ul ipsius sacrificii
super eum spiritus inimensae consolationis. Magni- consumnialionem diutius prolelaret, nec facileyelleL
ficavil enim Deus niisericordiam suani facere cum illud explere, donec reddita sibi lcetitia, Salvaloris
illo ihesaurizans supcr illum jucunditatem atque Dei consuetam benediclionem mererelur accipere.
exsultalioneni, alque in bonis omnibus satians de- Hsec ego. sicut jam dictum est, fideliler, ac sim-
siderium ejus. Et quem diu potaverat vino salubris plici ventate narravi, quemadmodum ipso referciite
amaritudiuis, poslmodum inebriavit uberius nectare cognovi. Nam cum ei familiari affeclu, propter san-
suavissimse conlemplalionis. ctitatem ipsius adheerere saiagerera, multumque dc
Inter ceetera autem Dei dona spiritalem accepe- ejus solamine atque allocutione pendercm, hanc ab
rat devolionis gratiam in oratione, preecipue vero ipso visionem, sicut el alia multa, precibus magnis,
in Dominici corporis et sanguinis conseeralione. et quadam violentia cliarilaiis extorsi,ea tamen con-
Unde fratres qui ei ad missas roinislrabant. salis D j ditione, ul nulli anle obitum ejus prscsumerem in-
superque mirabantur in co redundanliani lacryma- dicare. Quodet facile potui observare; nam parvo
ruin, qua tolus ibidem affluere solebat. Revelabat postea tempore superstes, tandem felici agone com-
ci Deus de secretis coelestibus multa et niagna, pleto, collectus estadpatres suos, cum quibus mmc
alquc iiinumeris consoialionibus eum seu dormien- propilio Deo in Claravalle quiescit, ubi religiose
do, seu vigilando, seu et mente excedcndo creber- conversans, supremum quoque claudere diem ar-
riine visitabat. Quee si oronia litteris mandarentuf, denli devotione semper optavit.
inultorum voluminuni comprelienderent quantitatem. CAPUT IV.
Unde, quia longum milii est atque onerosum, etiam De Guillelmo, primum S. AlbiniAndegavensis,deinde
ilJa quse de eodem beato viro comperla sunt mihi, Clarevallensi nionacho, cui multa divinilus ostensa
universa stylo niandare, unum ex eis saltem quod ei revelala sunt.
Ltunulante conscientia penitus reticere non audeo, Erat in eodem tempore et loeo aiius quidam
sicut ab ipsius pre 173 audivi, simpliciter re- vir venerabilis, nomine Guillelmus, selate pariteret
fero : quod quidem tale ac tantuiii est, ut ex uno rcligione proveclus. Hic annis fermc quinquaginta
lioc a fidelibus auditoribus csetera credi vel sestimari in habitu moiiacliali Deo scrvicns, carnem suam
1231 HERBERTIDE MIRACULIS LIBRl III. — LIB. I. 1282
cum vitiis et concupiseentiis assidue crucifigebat, A lium illius cognitor atque conspeclor esset, conve-
iongumque quolidie marlyrium trahebat : qui prius- nire, et dicere : « Merito quidquid ingemiscis, me-
quam Cisterciensl 175 Ordirii se contulisset, mullo ritoplangis super excessii iribulationis, quo nunc
tehipore vixit in nionasterio Sahcti Aibini Andega- diutunium laudabilis parciihoniee proposilum deli-
vensis, ubi religiose^ cohversahdo, forinam borio- ciosa cbarilate rupisti. Non bona charitas quse de-
rum operum seipsuiri exhibuit, et magnce^anctitatis s.lfuil charitatem. In.probanda est pietas illa qusa
specimen iniitaloribus suis ibldem "demonstravit. animas leedit ut corpora foveat. Et nunc audi
Unde etiam a suis cOntubernalibus, riec nori et ab exemplum quod tibi propono : Erat in partibus
~psOabbate in niagna reverentia habebatur, et iliii- Hispanise sarictimonlalis feiriina reclusa , quee
gebant euiri miro charitatis affectu. Efat autenl in pane et aqua vel semicrudis interdum oleribus
possessioiieinbnasteiii quidam loeus, qril magis so- 177 utens, conversatione sbbria, et casta pe-
litarius, magisque qtiieti religionis videbatur ac- fulantiam carnis viriliter edomabat. Htiie ali-
eomhiodus. Ad htinc igitur curo paucis fratribus an- quando instinctu diaboli desiderium incidit, ut car-
nuente abbate se contulit, ubl in eelluia angusta nem comedere vellet. Qui diu multumque tentationi
reclusus annis plufimis habitavit, ut et aretioii reluctans, cuhi jam a facie ejus sustinere non pos-
continentia seipsuni affligeret, et de austeriori con- B set, niariibus ei datis trahitur ad consensum. Jubet
versatione sua infirniioribus fratribus molesliam itaqiie carnis edulium sibi preeparari. Qua super
rion iiiferret. Itaque, jejuniis et orationibus dies no- niensam posita, aiilequam gustare prcesumat pro.
ctesque cdngemiriaris, rion modo carnis eduliuin slernitur iri oratione, vbce lacrymabili Deo suppli-
6t lautiores epulas, quibus iritefdtim fratres ex pri- cans, ut non ei permitlat preeparatum langere ei~-
slina monasterii consuetudine utebanlur, funditus bum, si animce illius iioveril esse damnosum. Sur-
rechsabat, verum etiani cibo quadragesimali et ip^ gensque ab oralione ad mensam ingreditur, el data
sius aquee potu ssepius abslihens, parcissimo victu benedictione operculum submovet quo carnis fer-
corpus debile sustentabat. Hanc autera coritinentise culurii velabatut. Et ecce pro carnibiis quse appo-
virlulem rioh sine niagna difficultate obtinuit, sed "sitsefuerant, tres pulli corvorum in disco vagien-
post ldrigum inedise cruciatunl, post inenafrabiles tes et sitie pluriiis apparuerunt. Quo viso saricti -
gemitus et singultus, cooperante gralia Dei tandem monialis espavit, et accita sorore quee illi mini-
genuinas ventris et gufse illeeebras cuffl eeeteris Vi- strabat, rei verilatem inquifit. Illa vero sub oble-
tiis a prOpfiis sedibus exlurbavit. statione tremendi examinis respondet, sese in eo-
Quadamilaque die, cuin venisset ad eum salulah- dem mensali non implunies aviculas, sed tria
duni uhus de senioribus monasterii, prsecepit ei car- frusta carnis cocta apposuisse. Eral auleiii cellula
nium refectionem apponi, eo quod debilis et longo ipsa supef fipaiii niagrii et violenti cujusdam fiumi-
itineie fatigatiis esse viderelur^ At ille respondil se nis sita, quod de saxeis" montibus erumpens, et
hullo modo comedere carnes, nisi ipse qui mini- confragoso itinere fuens, prsecipiti cursu labitur
strari jusserat, secum inde reficeret. Hic itaque fa- ad inferiora. Igitur ancilla Dei, exsullans ef gratiay
miliari amofe et pcrsuasione 176 coactus, atque agens quod exaudita esset oratio ejiis, preecepit ut
ipsius^ ut postea fatebatur, obsonii quantuiacuhque ibidem pulli jactarentiir cu.m eodeiri catino in quo
avidilale, ut comederet acquievit, finitoque prandio coniinebantur. Qui projecti in amneni, nullatenus
hospes valefecit et abiit. Quo recedente, illieo frater potuere sequestrari ab invicem, sed fluitante Va-
ilie ad se feversus, ccepit a fundo cordis alta suspi- sculo super undas, tandehl devoluti sunt ih proxi-
ria trahere, et ingeiiiiscere vehementer quod lanti mum ejusdeni habilaculi sinuni, ubi iiigentis saxi
temporis propositum tam frivola occasione fregisset. cohcavitas copiosam aquafum congerieiB staghat.
Vix lalia cceperat cogitare, et ecce repente quidam Ibi ergb jam per multorum teroporuni currieuia as-
ad 'fenestfam cellulce pulsans : cui cum aperuisset, sidue rotanlur, et usque hodie in 178 teslimo-
tremefacfus ih aspectu illius bbstupuit. Erat eiiira p nium miraculi hujus, in ipsb vasculo super aquas
persona reverendissimi vultus et habitus, ac siipra fluitare cernuntur. >
humanum modurh mirabilis, cui siniilem in omni Heeeet similia viro peroranle, frater isdem com-
elegantia non viderat. Yestirnenla ejus candida et puncius est de illiiis gratissima scrniocinatione. Et
prefiosa, et capilli capitis sicut lana alba, et sieut cadens in faciem, fusis lacrymis veniam postuia-
nix faciesiilius singulari venuslaterefulgens, ange- vit; acceptaque poeniteniia hon niodo absblutio-
lum potius quam bbmineriiindicabat. Verba oris nem de reatibus suis, sed etiani consolalionem pia-
ejus plena suavitate et gratia erant, et superccele- rimam ab eo suscipere meruit. Cumque jam fidu-
steni sapieniiam mirabiliter redolebant; denicrue, cialiter illi loqueretur, percunctari coepit ab eo
quidquid apparebatin iilo homine, videbatur supra quis esset et unde veniret. Cui respondit heros :
homineiri esse. Nudis tamen pedibus incedens dice- « Non est tuum scire modo quis ego sim, heque
bat se peregrinuhi, el de reinotis partibus visitandi aghoscereurideveni,autquovado.> Turieille: «Ob-
gratia venisse ad illum. Qui blanda saluiatione secro, inquit, domine mi, ut hodie saltem ingre-
prcemissa, coepit euni super iis quce mente volvebat, diari.s ad nos, et ministremus tibi.s Et ille respon-
familiari et amlca inerepatiorie, tanquam cbgitatio- dens ait:«Ego c[uidem vestro non pane, nbn veste,
{285 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1284
non lare indigeo, sed abundo oninibus bonis, el A circa cumdem sanctum episcopum, el circa ipsius
habeo eibum maiiducarc quem vos nescilis. Tan- altaris minislerium exhibebat. Porro beatus anti-
tummodo sollicitus sum de vestra salute, et vos sles defixa lumina, baculo pastorali innixus, versus
liihiloniinus inde solliciti estote. > Tunc vale dicto chorum assidue tencbal. Sanctus vero Bernardus
cura festinatione recessit, et ita repenle subtractus modo episcopum, niodo conventum, niodo ipsuni
esl ab oculis intuentis, ut magis visus sit eva- altare lanquam soliicitus oninium respiciebat. Hcec
nuissc quam abilsse. Ille vero quantocius accitis visio ila manifesta et cOrporeis oculis subdita, lan-
fralribusqui ei assistebant, jubet eos instanter diu eidem famtilo Dei inluenti apparuit, quandiu
prosequi recedentem, et precibus multis ad hospi- psalmus unus in.eadcm hora prima duravit. Finilo
tiuin cogere. Qui celerrime abeuntes cum hac illac- itaquepsalmo, finita est visio, sed in corde videnlis
que discurrerent, ne ullum quidem ipsius vesti- deinceps finiii non potuil visionis iliius pia devo-
gium repererunl. Unde vir Dei ceiiissime angelura lio.
Dei, vel polius ipstiro aiigeloruin Regem et Donii- Alia quoque die apparuit ei nihilominus isdem
num Jesumcredidit afluisse, qui talia dicere, ct beatus Bernardus, vultu et habilu gioriosus. Qiiem
cordis ipsius arcana potuit agnoscere. De cujus cum ille vidisset, procidit ad pedes ejus, orans et
beata prcesentia lantum devotionis et gratice niente " petens aliquid ab eo. Cui sanctus ail. « Quid tibi
fcecundala concepit et peperit, ut post annos fenne vis faciam ? > El ille : t Domine Pa*ler, si inveni
viginli, cum niihi ista referret, prse nimio pietatis gratiain in oculis tuis, indica inihi, obsecro, utrum
aflectu eliam tunc a lacrymis abstinere non pos- salvus fieri debeam. > Et sanetus ad eum : « Nun-
set. quid parva res ista quam posiulas? Hodie, cmn
179 Processu ilaque temporis cum acl ipsius egrederer de paradiso, quam muita niillia honii-
notiliam beati Bemardi celebre nomen, et virtu- num foris ad januam reliqui, qui adhuc isliusmodi
lum ejus magnalia, fania ubique proeconante veni- timore torquentur, ignoranles utique ulrum amore
rent, non potuit requiescere spiritus ejus, donec an odio digni liabeanlur. > His ita prsemissis dedit
fclicissimo illius magislerio gubernandum se dede- ei responsionem supcr verbo quod imploravit. Sed
rct, ut de ferventiore ferventissiniuni et de sas- quid ei definite respondcrit, incertum est nobis.
cliore saiiclissimum redderet. A quo laiideni beni- Erat cnira vir iile circiinispeclus et gravis in locu-
gne susceptus, et desiderato Clarevallensi collegio tione, iiiiillumque cavebat -ne aliquid diceret, quod
socialus, tanta in eo viriuluni gralia radiavit, ut suam ipsius gloriam redoleret. jj,§3j, Yerumtamen,
in omni sanclitale mirabilis appareret, etiam qui- c>:fiducia sermonis ct vultus illius bilaritate satis
busque perfeclis. Huic ergo multas et magrias eon- dabatur intelligi, quia jucundum a sanelo super
solationes per Spiritum suum pius Deus immitte- hujusmodi verbo fesponsum accepcrit.
bat, niullaque illi (quod pro cerlo comperimus) de Alio quoque tempore, cum iste famulus Dei pre-
secretis coeleslibus revelabat. Ipse lanien, quia ce- liienle uiolestia corporis in iufirmitorio esset, nocte
nodoxise pesteni incurrere meluebat, de multis pau- qiiadara post niaiullnas quiescenlibus aliis, ipse,
cissima, ipsaque paucissimis referebat. ut erat fervenlissimus, more solilo vigilabat ct
Factum est autein ;in una diernni, cum prima orabat in lecto. Et ecce per ostium donms dsemo-
cantsretur in choro, et ipse conjunctus psallenti- nium intrans oculis ejus manifeste apparuit, iuve-
bus stabat in ordine suo. Et ecce apparuil ei vigi- slitu et vultu forrnosee mulieris. Quee corani eo
lanti alque psallenli sariclus Malacbias, qui in ea- transicns circuibat oberrans, el quasi aliqueni
dera ecclesia jacet honorifice tumulatus. Residebal'• quserens. Erat aulem in niedio donius lampas ac-
vero in cathedra juxta allare, annulo, baculo, nii- censa, quse copiose refulgens petulantis illius inon-
tra, cceterisquc pontificalibus infulis niagnificcs stri motus et geslus lasciviosos aperte videri facie-
adornatus, tanquam missarura solemnia posl finen"i bat. Ibal ergo phaiilastica meretrix, obtuta gJTo-
illius borse celebraturus. Erat autem tunc anniver- D vago cuncta perluslrans, et siugulorum pene le-
saria dies depositionis ejusdem sancti, qui etian i ctulum explorans, quis dormiret, quis vigilaret, si
omnium fidelium defiiiictorum dics est solemnis quem forte de suis ibidem agitaret, si quis blan-
Apparuit quoque cum eo beatus Bernardus ejus- dienti ac lenocinanli consenliendo occurreret, il-
dein ecclesiee felieissimus paslor alque patronus , lum cito preeteriens, hunc morosius intuens, il!um
qui et ipse eral vestibus pretiosis et candidis mi- de longe yisilans, illi magis appropians , manus
cans atque mitratus, niiiiiriie tamen infulatus. E t quoque interdum usque ad ora quiescentiura niolli-
merilo quidero. Erat enim paterfarailias, in propriii ter applicans, nihil inlactum, nihil indiscussum re-
domo deferens atque congratulans venerando a<5 linquere volebat; et quse per suggestionein seni-
spirituali hospiti suo, dignoque !@@ honore pree- per interius actitai, id modo iinpudenlibus signis
veniens amantissinium, cedebal ei libenlissime so- exterius figurabat. Tandem vero quem queerebat of
lemnia missarum, ea potissimum die qua san fendens, sistilur ante lectum. Erat autem jmenis
•clus ille pontifex curiam supernam ingressus.. et monachus et noviter monaclialus. Tunc illa pro-
creiestibus hyinnis primo fuerat honoralus. Undi3 caei manu injecta, a parte capitis opertorium pa-
eiiam ipse beatus Pater officiosum ac sed.iium sesi3 rumper amovit, ettaclu leni pulsitaiis dorniientem,
 1285 HERBERT.I DE MIRACULIS LIBRl III. — LIB. I. 1286
.clara yoce sic ail: « 0 hoiiio insensate, quid habes Abilis, quadam vice cum in lecto suo quiesceret, vi-
.liic faccre? Surge celeriler etsequere rae, et dk dit in somnis quasi duos ephebos adOlescentes,
etiam socio tuo ut exeat post te. Ego autem foris vuitu ethabituinsigniterrelucent.es; qui quasi li-
ad januam preestolabor !gg> vos. > Hoc itaque di- lia, rosas et violas ac diversi generis flores in clioro
clo, pervicax bellua festinato recessit, et per os- Clarevallensi copiose spargebant.- QuO viso, mira-
tium quo intraverat exiit; expergefactus veroju- tus esfet dixit ad illos : « Quid vobis visum est,
venis resedit iiiiecto,: et frontem manibus fricans. o boni juvenes , contra consueiudinem nostram pa-
buc illucque respiciebat, scire cupieris quis euin vimenlum hoc floribus sternere, et monasterio no-
exeitarat. Qui cum neminem cerneret, capite ite- stro hujusniodi novitalem inducere? > Illi vero di-
rum reclinato obdormivit, sed noii in Deo. Mane xerunt ad eurti : t Noli ista niirari, nec molesle ac-
igifur faclo, vir Dei qui laliaviderat, abbati Ro- cipias, quia modo jam in choro istb celebrabitur
berto rei gestse ordinem intimat. Ille vero juvenem nova novi cujusdam sancti festivitas. > Eadeni igi-
super cogitationibus sui.s secrete conveniens, acce- turbora defunctus est in infirmilorio religiosus qui-
pit ab eo quod nulla turpi cogitalione aliquatenus dam el boni testimonii fratef. Cumque pro eo ta-
piilsaretiir, sed ad perseverantiam proposili sui yo- bula pulsaretur, excitatus a somno isdem venera-
lhntaie firmissima traheretur. Erat enim jam cordi ^ bilis Pater, properanter venit ad eum cum ceeteris
ejus preesidente diabolo aditus confessionis ob- 19§ frafribus, et niagna devotione eommendavit
structus, ne per pcenitentice portam yenia salutaris animam ejus; cerllssime credens atque confidens
ingrederetiir.Cuni ergo abbas preedicto viro juve- quod hic erat novus lllesanclus, de quo in requiera
nis responsum ihsinuasset,; ille respondit : s Ex- assumpto angelisancli novani feslivitaiem,etnovum
speclare paulisper, ei ex facti fine probabiiis verum gaudium essent illico celebraturi.
esse quod dixi. > Quid mulla? Kon mulli fluxere CAPUT IX.
dies, et.ecce juvenis ille libidinum furiis agitatus, Visio apud Claramvallem ostensa in obitu fralris cu~
professionis vinculum rumpif, et ad voinitiim sce- jusdam, bonw quidem vOlunlalis;'sed aliquantum
£uli reversus, viiis apostata efficitur. Porro sbcius negligentis.
ilie quem jussus erat secum educere, ipse cum eo Alius qiiidam frateryidit in visione pretiosa quse-
. novitiatus, ipse cum eo fuerat nionacha.iis. Qui ad dam de palleis et sericis indumenta, in infirinitorio
aliam Iransniissus abbatiam, cuni audisset sociuni Clarevallensi incidi atque preeparari. De cujus rei
suum jugum Ordinis abjecisse, tuiic et ipse rupto novitate cuni mullum obstupuisset, dictiim est ei :'
professionis vinculo, non distulit cum eo etiam _, « Ornamenta ista dg quibus miraris, preeparaia shnf
apostalare. Unde patenter innotuit, quod spiritus cuidam defiliabus abbatis Clarevallensis, quse modo
fornicationis juxta prcefateevisionis niodum utrum- procedit ad nuplias, et quia minus habet pulchritudi-
que subduxil. Hic sanctus vir 'plcnus dierum ac nisin sequamconveniatgeneiisuo,oportetut habeat
yiitutura niigravit ad Dominuui. saltem preliosarum vestium fragrantiam atque deco-
" ' " rem, unde placeatviro. « Eadem ig!tur hofa pulsata
1§3 CAPUT V."
est tabula, et defunctus est frater quidam ; de quo
De Acardo Clarwvallis monacho, muhorum cmno- inventum est quia, quamvis bonam voluntatem ha-
biorum exsiructore,. qui Herberio lum adhuc no-
inliomullaa se visa referebat. buerit, tamen in operatione aliquantuluni negligens
et remissus exstiterit. Unde necesse erat ut cui-
(Vid.siip.S.Bernardi Vitain priiriam, lib. vn, col.4S5.)
" graliam absoluti decoris propria nierila non prse-:
\. '.-""' CAPUT VI. siabant, ei nimirum fratres de orationibus suis co-
I84-S® ®e Schocelino agri Trevirensis eremila, piosiorem ornatum inipenderent.
magnm sanciitatis, et mircererum humanarum de-
spicientiwviro; guemetiamS.Dernardus invisitper 1S9CAPUTX".
saos, etmuneribus prosecntus est: cujus corpus Fratres Igniacenses in visione angetica liliorum em-
in mdetnBeatm Marim casiri Lnceleburgi transta- Q " blemate exprimuntur.
tuni, miraculis celebrabatur. Similiter apud Igniacum (quod est de filiis Clafaj-
,(Vide ibid., col. 4S5.) vallis nonignobilemoiiasterium), cuidam approbalca
conversationis viro ostensa est lmjuscemodi revela-
1S7-93 CAPUT VII.
tio : Aspiciebat -in-visu noctis, et ecce duo angeli e
De fralre laico et converso Clarwvallis, pro inimicis
orare soliio, cujuspretiosw morli divina visic lesti- ccelis advenieiites-demultis liliis quce in ccemeterio
monium perhibuit, Quinam ex S. Bernardo ccelum Tpsius monasterii apparebant, quatuor prseciderunt,
rectaingredianiur. et eadem secum ad sidera detulerunl. Quod cuin
(Yide ibid., eol. 459.) iile videret, disitadeos : « Quare,obsecro, succiditis
.194-37 CAPUTVIII.. . lilia iiostra? > Qui respondit : « Noli inde mirari,
Roberto Clarevallensi abbati duo angeli floribus cho- frater, quia noslra sunt lilia; et quidem ista quatuor
. rum sternentes, cujusdam monachi lunc morienlis ad preesens nobiscum asportabimus , reliqua vero
meritum designani. paulatim deinceps cum opporlunum fuerit collige-
Bobertus venerabilis Pater, abbas quondam mus; et ne unuin.-quidem poterit remanere quiii
Clarevallensis, vir. reiigiosus et per cuncla lauda^ omnia tfansferainus. s Moxigiiurineodem ccenobio
1287 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI, 42S8
deftincli sunt qualuor fratre.s boni et religiosi, de A admirahdus, nec minus glorificandus est Cbri-
quibus certum est quod per quatuor lilia de coeme- "stus, quam de resuscilatiohe Lazari quatriduani „
lerio prcecisa fuerint designati. Verum in eo quod eo videlicet quod in deliciis tantisclausus alque
diclum cst, nullum ibidem fore relinqiiendum quih sepultus velut in tumulo jacebat, quasi vivens
omnia iransferrenlur in coeium , non parva lelicta mortuus erat. >Iluic autem cbnfitenti cum gemitu
est consolalio nobis parvulis et infirmis , qui inter et lacryniis multis , delicia universa qucc in mun-
infirina Christi membra gementes, de noslra im- , do conlraxerat beatus Berriardus inluens cordis
perfectione doiemus, et dolendo clamamus in auri- ejus amarissimam conlritionem, et ad omne opus
bus Patiis inisericordiaruni : Quoniam ipse cognovit boiium spontaneam volunlalem , injunxil ei ut
figmenlumnostrum (Psal. cn); et illud : Si iuiquita- Pater noster tribus vicibus diceret, alque in suo
les obscrvaveris, Domine, Domine, quis sustinebil, proposilo deinceps usque ad Obilum pefduraret.
Quia apud te propilialio est (Psal. cxxix). Itera : Quo ille audito, quasi substomachans ait: « Nc,
Imperfeclum meum viderunt oculi lui, et nemoineis queeso, irrideas famulum, bealissime Patef. —
(Psal. cxxxvm., subaudieiidum esl, peribit, ulbea- In ijuo te, ait, irrideo ? > Respondit: « Jejuiiia
tus Bernardus exponil. seplem vel decem annorum non suflicereni mihi,
B etiam humiliato in sacco et cinere ; et tu inibi prse-
200 CAPUT XI.
Arnulphus de Majorca, vir in smculo prwpotens, in cipis Paler nosler tertio dicere , et in Ordine pcr-
Cluravalle facius mouachus, pro totius vilmpecca- severare ! > Et sanctus ad eum : « Ergone tu melius
tis tres tanium Orationes Dominicas pmnitenlice nie nosti quid te
loco accipil a sanclo Bernardo; cenluplutn in hac oporteat facere, ct unde salve-
vita se a Domino percepisse affirmal; sancie mo- ris? > Ille vero respondit:« Absit ab aninia 202
rtlur. niea tam iniqua prsesuinptio. Sed propter Deum
Arnulplius de Majorca, vir dives et delicalus ni- obsecro . ne mihi parcas in prsesenti, ut parcas
inis, natione Flandrensis, beato Bernardo se secrete melius in futuro; et talem nunc impone pcpsi-
reddidit. Fuit autem utriusque consilium rera si- tentise poenam , qualenus post moriem carnis , ad
leiitio legere, propter qusedam sceculi impedimenta, requiem sine poena perveniam. >Cui bealus Paler
usque ad ultiiiiani dium qua egressurus esset de ait: « Fac ul locutus sum, et securum le facio,
terra el de cognaiione sua. Eral enim niagnus pa- quia deposita mole corporis, mox ad Deum sine
terfamilias, ornatus filiis et fratribus, tanlisque di- molestia pervolabis. >Hoc itaque responso quasi
vitiis irretitus, ut absque suorum damno et scan- divinitus accepto confortatus est nimis, adeo ut
dalo gravi abrumpere sese non posset, nisi prius r nulla deinceps lentaiionum violenlia, nulla infirmi-
domunisapieiiler et caute disponeret. Inlcrim ergo, tatis molestia posset a cufsu desiderii sui, quo to-
duin silcnlium illud tenerent omnia, et arcani lmjus lus in Deum pergebat, aliqualenus retardari. Erat
causam negoiii ipsi duo soli in mundo cognosce- aulem circa custodiam eordis sellicitus, ac timo-
rent, faclum esl verbnm Domini ad quemdam ru- ratus niniis ; ita ut neminem vidisse nie recolam
sticura arinentarium, cum boves miuaret adaratrum, tam studiosum conscieiiliee propriee mundatorem.
dicens : « Yade, dic Arnulfo de Majorca, ul te se- Mirabantur siquidem omnes, prceserlim confessio-
cum ducatm Claranivallem, quo proxime iturus esl nuin iliius auditores, quotidianani instantiam , vel
ad conversionem, et cum eo convertere. J Audie- potius importunitatem, qua eos quiescere non si-
bat autem vocem, sed neminem videbal. Quod cumi nebat, sicut nec ipse quiescere poierat, cohfiten-
factum fuisset, coepit attentius orare, ut si a Deci do, plangendo, plorando, non modo de otioso
sermo fuisset egressus, revelaret ilerum aurieulan i sermone aut signo, sl quando illi vel raro subri-
ejus, et adjiceret iteruin loqui ad ipsum , repelens> peret, verum etiam super vana et levi aliqua cogi-
eumdem sermonem. Accepto itaque secunda jan i tatione, quod cseteri hominum, ut perpaucos ex-
vice oraculo venit ad prcelaxatum virum, et ait : cipiam,. aut parvi aut iiiliili penderent, in quo
« Verbum mihi^ad te dominum meura. >A quo cun l rj seipsum scrupulosissinie dijudicabat, et quasi de
201 fuisset ductus in partem, procidit ad genu;i ciimiiie arguebat.
illius, dicens : « Obsecro te per Christum, ut ducai3 Quadam itaque die, cum in ecclesia vesperse
me tecum ad Ciaramvallem tuam , et salves tecun l canlarenliir, ef ipse stabat in relroehoro, juxta
animam iiieain. Et, si scire desideras, sic et si<: quemdam monachum, virum eeque sanciissimuin.
nuntiatiim est mihi. > Audita autem revelatione ini Et ecce angelus Dei apparuit ibi in specie pulcher-
ratus et leetatus est valde ; el accepto homine, aii rimi monacbi adolescentis, cucuila indutus r.ive
scipsum conduxit, el habuit individuum comileni candidiore, ipso lamen Arnulfo non videnle neque
itineris el conversionis, babiiurus etiam, ut credi scienle. Qui duin solito more ad gloriam psalmi
mus, consortem celerneeretiibutionis. inclinaret, angelus coram eo gjQiS stabat, et sup-
Veniens itaque vir venerabilis ad preedictumL plicantis caput supposilis manibus sustentabat.
monasterium, multa de suis facultatibus lam ips;i Quem cum prsedictus monacbus cerneret, et prse
quam aliis plur.ibus contulit. De quo etiam bealu s fulgore vulius et habitus angelum esse deprenen-
Bernardus talem in commune scnlentiam protulil : derel, lsetalus est valde super aiigelico aspectu,
« De conversione, ait, fratiis Arnuifi, nec minu s accessitque ut appreheiideret eum et devote am-
 {2S9 HERBERTI DE MIRACULIS LIBRI III. — LIB. I. 1290
plexaretur. Cumque, expansis manibus, veilet eum A.sententiam esse prolatam, nisi quod manifeste da
tenere a-ique aslringere sibi, iile subito evanescens batur inlelligi, quia Spiritus sanctiis qui euin fla-
recessit ab eo, et subito iterura apparens stetit in gellari graviter in corpore perniittebat, inlus in
alio loco. Videns vero monachus, denuo cucurrit anima suaviter ungebat : cujus nimifum sacralis-
ad eum, ei simiii modo nitebatur apprehendere sima 205 unclio quenicunqrie tetigerit hominem ,
illum. Sed mox angelo disparente, et prolinus docet de omnibus quas operatur. Iste ergo yir san-
alibi reapparente frustratus est iiomo a conalu suo. ctus, ciim jam- de manu Domihi recepisset dupli-
Quod' cum pluries factum fuisset, tandem angelus cia, pro omnibus peccalis suis tandem longo mar-
ex toto disparuit, et qui se videndum obtulerat, tyrio cruciatus, ct tanquam aurum in fornace pro-
teneri omnino non pertulit. batus, pacatissimo somno obdormivit in Domino.
Quia ergo veraciter scriptum esl quoniam diligii. De quo certissime credimus, quia juxta beali Ber-
Deus correptionem, fJagellat autem omnem filitim nardi sententiani, mox ut a corpore exiit, ad Deum
quem recepit (Ilebr. xn), nunquam buic venera- sine pccna pervenil.
bili viro paternse miseratioiiis correctio defuit, CAPUT XII
seniper in eo carnis vitia resecans, et virtutes ani- Quidam vcrberibus invisibilimanu infticiis compellitur
nise usquequaque niultiplicans. Denique per pluri- 3 ad conversionemin Claravalle.
mos annos usque ad obitum suum gravibus ac Est in eodera ccenobio vir venerabilis religiosus,
diutufnis incommodis fiagellalus est; quee non cujus nomen quandiu superest exprimere nolu-
solum eequanimiler tolerabat, "verum etiam gio- mus, qiii, dum esset clericus et juvenis delicatus,
riabatur in iliis sicul in onmibus divitiis. Quadam intentus erat interdum actionibus ludicris cum
itaque yiee cum doloribus viscerum, quibus ni- ceeteris cosequalibus suis. Quadam igilur vice euni
mium laborabat, solito durius arctaretur, angu- ad aliquam domum jocandi causa multi conflue-
stiatus est pene usque ad moitem; ita ut aliquan- rent, ut theatricis plausibus el nugis diem ipsuni
diu mutus alque insensibilis permanens, de vita solito more consumerent, accessit illuc eliam prse-
desperaretur, et ob hoc etiam oleo infirmorum in- falus juvenis, ut ipse pasceret oeulos suos de spe-
ungeretur. At, ubi respirare primum potuit, subito ctaculo vanitatis. Erant autern illic aleatores qui-
crurnpens in jubilum, ait: « Yera sunt omnia quse dam cum aleis ludentes, quos ut melius ex alto
dixisli, Domine Jesu. > Et hoc idem ssepius repe- prospiceret,: super mensam ibidem apposilam pro-
tebat. Stupentibus 204 vero T"" aderant, et per- nus accubitabat. Et facta est subito super eum
cunctantibus quoniodo se liaberet, et quare isla -*quasi hominis manus , ipsum invisibili fiagello diu-
• diceret, nihil aliud respondit nisi quia vera sunt tius vapulans, quse caput illius ac dorsum totum
omnia quse locutus est Deus. Quidam ex ipsis di- velufi pilo desuper feriente crebris ictibus tunde-
cebant quod pree acerbilale doloris, cerebro tur- bat. Ipse vero jaccbat immobilis , quid faceret, et
batus esset, et quasi aliena loqueretur. Quibus ille quo se verleret ignorans , 2©@ volebat autem prse
respondit: « Non ita est, fratres, sed sane capite nimia doloris angustia in yocem clamoris et plan-
et mente sobria dico , quia vera siint omnia quse ctus erumpere, sed prce pudore propter circum-
locutus est Deus. >At illi responderunt: « Et nos slantes populos non audens, molesliam verberum
ista cognoscimus, sed quare heec dicis ? > Respon- eegre ferebat. Arguens vero semetipsum, loqueba-
dit:« Dominus iu Evangelio dicit quia quisquis pro tur in aniaritudine animee suee, dicens : « Hei
ejus amore heec et illa dimiseril, centupium acci- mihi, Domine Deus ! nunc invenerunt me peccata
piet in hoc sseculo, et viiam seternam in futuro mea ; et ecce jam roorior, et ad infcros cum dolore
(Mailli. xix). Ego itaque vim sermonis bujus in descendo, carens pcenitentise fructu. 0 si mihi
preesenti experior, et centuplum meum jam nunc concederes spatium eraendandi, quanta est mihi
in bac vita recipio. Siquidem imniensa vis doloris voluntas libi in omnibus obsequendi! > Dum hcec
islius adeo mihi sapit, adeo mibi sedet, propter 3 ci siniilia in corde coram Deo loqueretur, facta esl
spem divinse misera^ionis quse in eo reposita esl, vox ad ipsum, dicens : « Si Claramvallem conver-
ut hac ipsa caruisse me nolim pro centuplicata sionis gratia adire voiueris, et in anima et in cor-
niundi substanlia quam reliqui. Quod si ego pec- pore salvus eris. > Ad quod ille respondit : « En
cator et indignus ita a Deo confortor atque leeli- trado me servum Deo et domui Clarevallensi. >.
ficor etiam in angustiis meis, quomodo putamus. Al, ubi in corde suo hcc firma voluntate proposuit,
sancti et perfecti viii tripudiant et exsultant in mox recedente flagello, eliam dolor totus evanuit.
consoiationibus suis ? Vere eleriim spiritale gau- Quod cum ille vidisset, continuo non acquievit
dium quod modo est in spe, cenlies miilies exsu- carni et sanguini; et ne unius quidem horul« rao-
perat sDeculare gaudium quod modo est in re. Et rulam suslineret, nisi quod ita ad manum equita-
qui centuplum islud necdum accipere meruit, pro- tiira non fuit. Qua die eadem comparata, in cra-
fecto conslat quod adhuc omnia perfecte non reli- slinum summo mane iler arripiens, domum, fa-
quit; sed ex propria volunlate, quce est mala pro- miliam, agros, redditus, census et cuncta qua3
prietas, retinet aliquid. >Heee illo dicente mirati habebat, pro Christo arbitratus ut stercora, de-
suni universi, ab homine laico et illitterato lalem reliuuit, et venieiis ad Claramvallem , iblque usijus
PATROI, CLXXXV; fel
1291 ADDiT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1292
hodie permanens, salis in sua conversatione de-_S A referente cogitaret, piurinium inde gratulatus est.
nioiistrat quod priivia iiia conversionis ejus voca- Defunctoatiiem fralre, proimntiavit de ipso confi-
tio vere ab illo fuerit qui eos quos amat arguil denier quoniara cum Deo ambulavit; etiain vere
et castigat, omnemque liliuni, quem recipil, pa- cum ipso operatus est, ideoque transtulil illum
lerna pietate flageilat (Eebr. xn). Deus. Nec potuit miseralor omnipotens servum
suum in supremo agone deserere, cui dignantissi-
2©7 CAPUT XIII in labore.
'Sancii Bernardi mandato differtur obilus cujusdam mus conies el cooperalor fuerat
monachi Clarevallensis. CAPUT XYI.
Quidam de fralribus ejusdem loci cum esset Quidam conversus Ctarevatlensis, litlerarum rudis,
positus in extremis, ingressus esl ad eum visitan- cum esscl morii proximus,.mulla Latino eloauio de
dum beatus Bernardus posl coinp"etorium, el vi- Scripturis sanctis disseruit.
dens hominem morti proximum , jamjamque mi- Solent frequenter fralres innrmarii Clareval-
graturum , ait:« Nosli, charissime frater, quia con- lenses cum gaudio alque admiratione referre,
venlus noster modo fatigatus est de labore, et jam de quodam honesise vitse converso, qui cum deve-
postmodum habet ad vigilias surgere. Quod site nisset ad mortem, coepit Ioqui Latinoeloquio. Et,
ilerum obdormieiite, oporteat illum suam inter- B 1 cum nunquam Latinas litteras didicissel, niira
rumpere dormitionem , nimium vexabiiur , et pfse- qusedam de.Scf ipturis sacris luculento sermone dis-
grandes vigilias minus celebriter exsequetur. Ut, serebat; nihil penitus proferens, nisi quod sance
ergo bene sit tibi, et longo vivas temporesuper doctrinse congruebat.' Practerea quasdam suaves can-
terram, ad quam ingrederis possidendam, in no- lilenas, queenusquam audiri consueverant, modulalis
inine Christi preecipio quod usque ad horam divini vocibus depromebat, ita ut videntes miraculi hovitate
•officiiexspecles nos. > Cui ille fespondit: t Faciam, obstupefaceret, et canluum suay.itale muiceret.
domine, ut imperasti, si tamcn volo nieo tuis Qui dum hsec aliquandiu faceret, tandem in bona-
precibus suflfageris. > Quid multa ? Abiit Pater in confessione animam reddidit, et exlrema lucis illius
dormitorium, et frater non obiit ante terminum gaudium occupavit.
conslitutum. Moxque ut signum ad Vigilias pulsari 210 CAPUT XVII.
coepit, pulsata est labula., ef ille deeessit. Quod Conversus e Claravalle terlio egressus, el lertio rece-
non niodo de illo fratre, verum etiam de pluri- ptus, tandem vere et diu pmnitens, paulo anle obi-
bus aliis pluries accidit; ut uno pluribusve diebus tum, beatitudinein mtemam prmgustat -:'
prolelaretur finis eorum ad ipsius Patris imperium „ Prseterea, quidam alius conversus,''cum de ea-
el votum. dem domo levilate siia tertio fuisset egressus ,
20S CAPUT XIV. tertioque receptus ; tandera graviter ingemiscens,
Angeli sancli leclulnm circuinstant moricnlis in Cla- et doloribus vulnerum, dolores niedicaminum su-
ravalle monachi,
peraddens, preesentibus laraenlis preeterita mala
Conversus quidara de supradicto ecenobio, homo) delere, el veluliclavum clavo expellere satagebat,
religiosus et bonse operalionis, cum jam ad extre- simulque diversis respectibus stahtes ne laberen-
ma devenisset, apertis oculis vidit angelos san- tiar, lapsos ut erigerenlur salu^ri exemplo infor-
ctos prsesentes assistere lectulo suo. Qui slatimi mabat. Et, ne quid illi forte deessel ad Lntegrain
circumslanlibus fratribus ait: « Nunquid non aspi- salutis celernee recuperationem, disponente Deo in-
citis angelos Dei qui modo advenerunl ? Pulsatc' gressa est putredo in ossibus ejus, et percussus
quaiilocius tabulam, quoniam ipsum preestolantur" circa femora ulcere canceroso distabuit, ita ut car-
exilum nieum. »'Et cum isla dixissel, prolinus' nibus undique corrosis ossa nudala patescerent,
egressa esl anima. Nee dubhiin quin eam suscepe- el vulnera vermibus scaturirent. Crescebat ih dies
rhit angeli sancti, quos preeviiiissc ineruerat. angustia languoris, et annis plurimis in grabatuio
CAPUT XV. D carceratus, quot horis vivcbat, tolidem peneinteri-
Fratrt oiwulco Clarcvallensi apparet per quietem( tSoiiibus subjacebat. Erat ergo patienti animee mi-
Chrisius Dominus, boves cum eo stimulans, sti- serabilis dolor et angor, simulque servitoribus ejus
vam premens, lerramque aralro proscindens. a facie tabidi ulceris ingens foetor et horror. Sed erat
Alius quidam frater, bubulei gerens officium, ini liihilominus laboris ae patientiee bujus remuneratio
eodem monasterio exslitit, homo purus ac boneeJ copiosa penes Deum utrisque reposita. Satagebat au-
slraplicitatis. Hic igitur quadam vice vidil in som- tem infirmus gfatias ageresemper in pressuris istis,
Tiis juxtase Dominum Jesum Christum , juctmdoJ credens et eonfitens sese recipere longe adhuc imparia
niniium spectaculo illa sua manu dulcissima tenen- merilis. Et quoniam veraciter scriptum est: Aufer
tem aculeura , atque ex alia paiie temonis bovess rubiginem de argenlo, et egredielur vas purissimuni
ininanlem secum. Quod cura ille vidisset, illico cor- (Prov. xxv, (i), cum jam excocta fuisset ad pufum
reptus segritudine,iecio decubuit, et post dies sexs. scoria peccati, educta est tandem gll anima illa
gQgi laborem et dolorem cuni morle finivit. Bea- de conflalorio purgatlonis", et veiut argentura igne
tiis vero Beniardus qui conscienliam hominis pu- examinatum riiunda et nitida, cvra CKievis miseri-
ram ac simplicem novcrat, cum visioneir. lianc ipsoo cordix rasis translata estad v>;-.'atiuinsummi Regis
1293 HERBERTI DE MIRACULIS LIBRI III. — LIB. I. I2U4
fJiTJ»/UtnequsHh de laeu miseriee et de luto fsecis A manet, prsestolans exitum nieum ; nec inde reeedet
egrederetur, nieruit preevidere gloriam suani, et donec ego cum ipso recedam. » Cumque finisset
prselibare nescio quid ineffabile de illa dulcedine hujusmodi sermcnem, iliico fmivit ctmortem. Nec
superna, ad quam sine line fruendam erat in pro- dubium quin ab illo fuerit in pace receptus, a quo
simoadmitlenda. Qua percepta protinus erupit in Hieffabifidignalione fuerat exspeclatus. Heec niihi
juliilum prseconii ccelestis, et serenata facie coepit frater quidam nomiiie Josbertus, vir eetatis decre-
cum suavissiina melodia quosdam novos multumque pitse, etemeritaBsaiictitatis, sub divina iestificalione
deiectabiles hymnos ac modulos canlare de can- narravit, siout ab eodeni G. cui morienti assistebat,
ticis Sion. Facta autem hac voce, convenit mul- audivit -
titudo fratrum videre cum grandi miraculo hoini- 'CAPUT XIX.
nem posilum in dolore et morte comniuni, raortis Cuidam monacho Clarevallensi visi swpe cacodwmo-
tamen oblitimi et nescium noloris, iroo qui morli nes horrendis formis, visus S. Auguslinus, a quo
iii morte insultans jani quasi dicebat : Absorpta est et ad toca posnarum, etadbcatorum sedes deductus
mors in victoria? Vbi esl, mors, vicloria tua? Vbi est,visa anima monachide corpore egressa, et in
aere tandiu hmsitans donec saceidotali commenda-
cst,niors, slimulus iuus? (I Cor. xv, 54.) Iste igitur tioiit. munirelur, visus denique in missa parvulus
modulizans et glorificans Deum, in' ipsa hora tri- B Jesus flagitiosum presbyterunv aversari.
stitise omnia prospera, omnia jucunda cernebat; et Novimus quoque alium qucmdam de filiis.Cla-
velutijam citharizaret in cilhara sua cum cseteris reevallis, virum seque sanetissinium, cujus nomen,
sanctis, ita Isetabundus et laudans in voee exsulta- quoniam prsesenti subjacet vanitati, exprimere no-
tionis et confessionis aniiiiani ad Dcum eniisit. De lumus. Hic ab adolescentia mundo renuntians,
cujus felici consuniniatioiie beatus Bernardus mul- quadragesimum, i)i fallor, in nionasierio supergre-
tum exhilaratus fuit. Unde etiam sennonem devo- ditur annurn. Ubi in omni sanciiiate et justitiu Deo
llssimun in capitulo faciens, commendavit in e.o serviens, etiam corporis integritalem magno Dei
poenitentice fructum, et mirabilem patientiam ejus munere a matris ulcro conservat.
omnibus proposuil in cxemplum. Hunc autem Dominus Jesus in testimoniura ge-
212 CAPU.TXVIII nuiiiee214Pl,ritat's niultis consolalionibusrelevat,
Gerardo converso"de Mcris, viro milissimo et religio- et multa illi de arcanis coelestibus revelat. Accepit
sissimo; apparetpaulo ante obilum Chrislus Duini- quoque gratiam spifilalem a Domino quam per-
nus cUm duodecim apostoli;
pauci homiiium assequunlur. Nam, quoties pene
Conversus quida.ru, noniine Gerardus, vir valde _, voluerit intentius luiniiiibus intentis in aera sursum
ti- J
religiosus fuitin domo quse dicitur Moris, iiomo aspicere, solitusestvidere corporeis ocutis per diem
moratus, et corporis sui casligalor admodum durus, globos deeinoniorum slipatis agminibus passim ubi-
Hic lanto animi fervore conlra vitia luctabatur ut que vagantium ; quorum tanla est infinitas, ut prse-
quando illicilis iiiotibus pulsabalur, super urlicas imniensitate sestimari non valeat. Qui cum niuiti-
sese in terra volutaret, et ex eis corpus suum ae formiter soleanl apparere, una cst lamen forma vel
membra confiicaret. Hoc yero seepissime faciens potius informitas, in qua frequentius eadem con-
petulaiitis earnis stimulos forliter reprimebat, et spicatur. lgilur, secundum corporum lineamenta
incentiva libidinum pcenali incendio salubriter monstruosi homines esse videnlur, slatura gigantes,
exstinguebai. Hic erat hoino niitissimus, multumque colore jEthiopes, agilitate angues, leones feritate.
salagebat ut inter fratres viveret sine querela. Qui, Capitibus verogrossis, ac lurgidisvenlribuspronii-
dura extrema eegritudine laborarel, vocato ad se nenles, corporibus curti alque gibbosi sunt. Colla
uni de suis serviloribus ait: « Recolo, charissime quoque producta habentes, atque exilia, bracbia
fraler, bffendisse me nudiuslertius virum illum ta- nibilominus el crura longissima proferunt. Quando
lein (designavit aulem illuni ex noniine), mea, ut . autem alicubi in aere sistuntur, lunc eorum corpora
vereor, culpa. A quo tamen illico proslrato corpore ]D.membratim facile discernit. Quando vero discursu
veniain pelii et inipetravi; sed utrum ex corde di- mobili huc illueque vagantur,tuncniliil ex eis nisi laii-
niiserit, incertuin est niiiii. Vade, quseso, ad iilum, tunimodo larvales unibras, el lurbinum glomeres dc-
el iteriiin vice mea propter Deum cfilagila ut pleno prehendit. Serenis quoque diebus quando sol in vir-
affectu siipplicanli indulgeal. > Quod curn obtinuis- t-.ite sua lucet, tunc visiones hujusniodi freqiienlius
sel, benedixit Deum, et ait : « Jam ieetus mo- cernere, ac melius discernere solet.Quadam ilaque
riar, quia pacatis, ui arbilror, universis pacem vicecumdiutiusprotclatisvigiliis, inquodamdiverso-
bonam et dilectionem cum omnibus habere me. rio solus oraret, inhorruerunt subito pili. carnis eju's,
credo, et omnibus id ipsum quod milii desidero. > etpraiersolitumturbariccepit a facie nocturni timo-
Igitur, instante migrationis illius articulo, exhi - ris. El ecce turba dsemonum glomeratim per oslium
laratus vultu ct animo, circuinstanlibus dixit: irruens, et quasi se invicema mulf.ludine introeuii-
t Eia, fratres _|13 mei, gaudete in Domino et tium comprimens, totam domum implevit, ita ut
gratulamini mihi, quia Dominus Jesus Chrisliis, undique perstrepens, ipsum quoque oranlem binc
FiiiusDeiPatris, modo venit ad me cum duodecim inde concuteret. ___I5 Q-!,oc'ubiiliepersensit, iiffo
apostolis suis. Et ecce nune i.n ccelesia nostia. signo crucis arm.atus, crebras venias ictere cc?.p'.t,
J295 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1298
el beatse Mariae salutalionem frequentius ilerans A frater honestse conversationis,qui, cum jam in area
pliantasmatum turbines ab oralorio suo celeriter positus esset, casuaccidit utinfirmariis absentibus
exturbavit. Noclc vero sequenti eum eumdem locura spiritum exhalaret. Prsedictusvero fraier cum ibi
orationis gratia repetisset, ecce iterum contrariaj stratu suo recubans, gravi gj^corporis molestia
potestates in impetu furoris acceleranles, ipsius Iangueret, revelante sibi Domino, vidit manifeste
domicilii parietem lapideum iclu valido percusse- corpqreis oculis, animam illam longo tractu a cor-
runt, quomodo percutit aries ad murum applicalus, pore exeunlem, et quasi fumum incensi de thuri-
ita ul totum eedificium quaterelur. Cumque vir Dei bulo procedenlem. Quee cum tota fuisset egressa,
Jevaret oculos suos conlra fenestram magnam in collegit sein unum globum, el stetit siipra corpus
eodem pariele aperlam, vidit in ea consistere pen- in aere suspensa, altiludine qtiatuor aut quinque
-natuiii decmonem quenidam, instar gryphis aut stru- cubilorum. Eratautem spiritus ejus lanquam uube-
thionis, qui e.i minaciler imriiinebal, qtiasi mox rui- cula coudeiisa atque perspicua, et quasi ad mensu-.
turus in eum atque devoraturus. Quovisomacliina- ramunius modiiobpansa. Mansit ergo ibidem immo-
menta zabuli aiiiniadverlit,cl invocato nomine Sal- biiis, usquequo fralernis orationibus comitata, et
vatoris efferato prodigio signum crucis opposuit, sacerdotali commendatione munita, periculosi atque
ac fugavit. Multa ejusmodi ludibria aique certa- B ignoti iliheris ducatum accipere niereretur. Quod
mina passus, usque bodie feriri el referire noride- cuai frater ille videret, sonitu et voce qua poluit,
-sinit luctaloregregius. infirmarios evocavit. Qui prolinus aecelerantes,ta-
Quadam itaquc nocle eum extra domum positus bulam defunctoriam pulsayerunt, et fratres ad
in curia slaret ad orationem, vidil ante se lampa- exsequiasj undique coiiciirreruiit. Preesenle vero
dem claram in aere suspensam: ad quam cum acce- conventu cum cruce, et aqua benedicla, cum jam
deret, illa sursum ferebatur, ut comprehendi non sacramentalis commendaiio esset initiata, tune
posset.Cumqueille sepaululum amoveret, lampas it> anima ilia quasi jam secura processit, et nebula
i'um descendebat, atquein eodem loco manebat.Quod fumi quee videbatur evanuit.
ciKii ssepius fieret, tandem quod videbatur evanuit, Alio quoque tempore accidit ut preedctus frater
el quid sibi ivellet apparitio illa non satis apparuit. die Dominica divinis interesset ofliciis in quadam
Sed neque hoc silendum existimo, quod bealus ecclesiaparochiali. Dicta itaque Offerenda, cum jam
Augustinus quodam tempore ei per visionem appa- Riinislratio panis et calicis sccrce mensse fuisset
ruit, dueens illum per innumera loca pcenarum, et imposita, profmus apparuit eiDominus Jesus, stans
usque ad ipsum pulei gehennalis ingressum. In quemi „ super eamdem aram in forma parvuli valde for-
ex alto 21@ prospiciens trementibus membris, et; Biosi, ita manifcste atque morose, ut usque ad con-
palpitante animapreepavore intolerabili, vidit illami summationem sacrificii propemodum visio perseve-
laitaream ardenlis abyssi voraginem, plenam cla- raret. Verumtamen presbyter ejusdem loci, qui
moribus horrendis et uiulattbiis niiserorum, vitai niissam celebrabat, homo inhonestse vitse atque fla-
exsecranda semper in igne devoranle viventium : gitiosus erat. Quandiu ergo sacerdos ille, sive ob-
quibus esl mors amarissima, mors omniura mor- lalipnes fidelium recipiendo, sive sernionem, ut ih
lium pessima, mori non posse. Inde rcflexo gradu, die feslo 21g fieri solct, ad populam proferendo,
eductum deloco borroris el lenebraruni, iranstulil , seu aliquid aliud faciendo, dorsum ad altare habe
ad regiones felicium gaudiorum, osieiidens ei luci- bat, tandiu sanctus infans ante calicem stabat.
fluas sedes el mansiones bealissimas animaruni, ubiL Quandiu vero sacerdos ad sacramentiim faciem le-
corporibus exutce vivebant, alque in pace Cbristi nebat, landiu sacer ille parvulus tanquam imniundi
quce exsuperat onmein sensum felicissime quiesce- presbylori halitum abiiorrens, Ionge remotus ab eo
bant. Tunc ait illi sanctus Augustinus : « Ecce: post calicem consistebat. Quod cum frater ille
vidisti fines ultimos boni et mali : elige quod bo- csraspiceret, compunctus est vehementer ; ita ut
iium est in oculis tuis. Siviam ,ustitice queeinlibris ; D iniKidalio lacrymarum intefdum a visione visum
meis copiose digesia esl, lenere decreveris, por- preepediret. Completa autem revelatione glorifi-
lionem habebis in lerra viventium, in gloria cumi cavil Deum, qui sibi dignatus esitalia demonstrare,
omnibus istis. Si vero post concupiscentiam tuanii et vere cognovit quod distantia meritoruin npn
ire volueris, numerandus es cum iis qui sunl ini facit differenliam sacrificiorum, quoniam sacra-
analhema oblivionis. > Finita itaque visione, eurri menli effeelus nullatenus constat ex virlute etme-
fuissel ad se reversus, liomo totus infremuit, lotus3 rito sacerdolis, sed ex institulione e"t gratia Re-
vehementer inhorruit, duplicinimirum timore con- deroptoris.
slrictus, tum ne bonorum gloriam amiiteret, tum m3 CAPUTXX
poeiiam reproborum incurreret. Extunc vero eij. Ambiani R.obertussacerdos, castitatis amalor et prm-
dicator. Ibiclem pudica qumdam femina, infaniu-
<leinceps coepil beatissimmii doctoreni Augusihitin 1 lum Jesum lempore sacrijicii videre solita, p.tobis
dulcius araare, et dicta illius sapidius retraetare. sponle illabentem, ab improbis vero .abhorrenlem.
Contigit aulein aliquando ul infmnareturiu domc) In civitale Ambianensi noscilur habitare quidam
Dei, qiiee est abbalia ordinis Cistercieiisls. Porrc) lionestce vitae saeerdos, preecipuus castitatis araatoi
ibidem lunc eegrotabai ad niertem alius quidaivl atque prsedicator, nomihe
Roberlus, qui pro sus
129? BERBERTI DE MJRACULIS LIBRI III. — LIB. I. 1298?
singuiafi sanctitate et sapientia ab omni plebe dili- A _ bate Savigniacensi referente, cogiioviquodiiarro.Iii;
gitur et honoralur., Huic aulem venerabili viro cura provincia Northniaiinorum erat quidam presbyler
eteflicaeia multa probalur inesse fidelibus sub- lionestus, habens parocliianuni quemdam, yirunu
ditis ceelibalus amorem verbo et vita persuadere, eeque juslum et tinioratuni, quem ecclcsise suee fe-
adeo ut ex eis 219 quamplurimi, non modo ab iili- cerat matricularium. Hic in iiiagna cordis simplici-
cito, verum etiam a conjugali thoro, alii frequenter, tate Doniinuiii qucerebat; et ideo consecutus est
alii quoque indesihenler abstineant. Est ergo ibi- quod optabat. Cum autenf prsedictus sacerdos di-
dem devota mulier qusedam, quee pudicitiee desiderio vina mysleria celebraret, ille matricularius quotidie
flagrans, thorum suum ipso marilo renitenle reli- 221 ferme videbat infaiitulum quemdam glorio-
querat. Qui prsedictum adiens sacerdotem inlerpel- sura, apparenlem super ailare. Dumque sacerdos
lare coepit adyersus uxorem. A quo mulier conventa pacem populo daturus, hostiani sacram more quo-
atque increpala, cum monitis ejus acrjuiescere rumdam oscuiaretur, ille sacer infanlulus sacerdoti
noliet, audivit : « Unum e duobus eligere te opor- appropiabat, et pacis ei osculum ore propitio porri-
tet, aut conjugii legibus obedire, aut mariti con- gebat. Factum est autem ut sacerdotis illius faba-
sensum precibus intentis a Dpmino impetrare. > riam pauperis cujusdam compatris atque convicanei
™
Cui illa respondit: « Primum quidem istorum mihi ' sui porca frequer.ter ingressa, dum eara coercere
omnino intolerabiie, sequens vero niniis desidera- negligefet, tandeni a canibus et clienlulis ejusdem
bile. > lgitur acceptis a sacerdote octo dierum indu- sacerdolis aggressa necaretur. Unde etiam ambo
ciis dum jejuniis et orationibus lacrymosis ardenter jurgium conserentes, irati ab irivicem recedunt, et
msisleref, miseratus est Dominus ancillam suam, iracundia odiinn pariente, aliquanti dies absque sa-
et deprecationem illius exaudiens, ita mariti ani- tisfactione prseiereunt. Inde sacerdoli subtrahitur
mum infra septimanse circuium ad affectum conti- gratia; et jam iiiatricularius ille solitam super illum
nsntise inflanimavit, ut jam deinceps ad amplexus benediclionem descendere non videbal; unde secre-
femineos pertrahi non valeret, etiamsi mulier con- tius alloquens coiivenit hominem super damnocon-
senliret. scientice suse, sciscitans ab eo quid mali commisis-
Est et alia queeaam muiier sancta in eadem urbe, set, et nihiSoniinus indicans quid divini muneris
et pudorata, quse marito favente jam plurimis annis amisisset. Qui vehementer exlerritus, compatris sui
m eodehi castitatis proposito perseverat. Huic au- Isesionem jacturse hujus causam esse fatelur, cui
tem de sacramento altaris Dominus magnalia reve- festinans reconciliari, graliam quam amiserat vix
Jare dignatur quse paucissirai hominum videre nie- („ tandem recipere meruit.
fenlur. Cum enim in ecclesia celebrarentur sacf»- In diebus vero Rogationum cum clerus et popuius
saacla mysteria, solita est videre ssepissime Domi- processionem longius procedendo extenderent, con-
num Jesum Christum, supfa sanclum calicem in suetudo erat ut, pausanlibus interdum clericis.inu-
aere stantem, in effigieparvuli super solis radium lieres vicissim modulaudo succederent.:Porro prse-
coruscantis, ita ut oculi ejus a fulgore Iuminis re- diclus ecclesice custos, Domino jevelanie, videbat in
verberarentur. Hora vero perceptionis ille sacer aerebinas bonorum aiquemalorum spirituum turbas
infantulus in os sacerdotis cum ipsa eommunione a se invicem separatas, quse ipsam processionem in-
ingredilur, et nihilominus ad eamdeni benedictam dividuo comitatu lateralim prosequebantur. Cumita-
feminam 220 veniens, visibiiiter ac sensibiliter ori que clerici psalmos hymnodiamque repelerent,-
ejus illabitur, ita ut fauces ac viscera ejus ineffablli fugiehiibus apostatis angelis, boni cominus accede-
suavilate et gaudio repleantur. Tres vero tantum- bant, et plurima congratulatione 222 divinis
rnodo sunt in eadeni civitate presbyteri, super quos niodulis applaudebant, mulierculis autem nugaces
istiusmodi gratiam descendere eonspicit. Sacrifi- caiililenas reciprocantibus, spiritus benigni sublimius,
cante vero aliquando quodam inhonestse vitse cvolabant, et maligni propius accedentes, cantibus,
presbytero, vidit nmlier euindem puerum appa- r> et plausibus ineplis, miris cachinnationibus illude-
rentein obscurum, et per totum corpus quasi cruore bant. t
aspersum : qui etiam ad sacerdotem accedere, CAPUT XXII.
atque in os illius dedignabatuf inlrare. Quod cum Frater quidam Clarevallensisex Eucharislia perceplar
illa videret, ccepit uberriroe flere, intelligens ninii- melleam in ore dulcedinem degustare solilus, ali-
rura et plangens hominem letliali vulnere inlerius quando amico severius objurgalo communicans,
moleslissimam tanquam absinthii amaritudmem
csse confossum, pro quo exterius apparebat ila ter- sensit,
fibile signum. Frater quidam de Claravalle cum in quadam die
CAPUT XXI. Dominica solito more sacram communionem acci-
Matricutarius Norlhmannus videt in divino sacrificio peret, visum est illi tunc et per lotam deinceps
privari presbyterum oscuto pueri Jesu, propler diem, quod favuro meliis dulcissimum in ore lene-
odium quo in compatrem commolus erat. Videt
etiam in llogationibus, mulierum nugaces can- ret. Sequenli vero Dominica cum similiteraccepisset.
tiienas ab angelis despici, a dwmonibus cachinnis eucbaiisliam, per continuum triduum similes ex-
excipi. pertus cst gratias. Tertia quoque Dominica cum di-
Yire sancto ae venerabili Ricbardo quondam ab- viiiam nihilominus aliinoniam reaccepil, et j.an) lot*
1-209 - ADDIT/AD LIBROS DE VITA S. BEBNAR.DI. 1500
hebdomaoa semcl indultam suavilalem senlire pro- A animo 2S5 ccepit interprelari Iacrymas iilas, judi-
meruit. Extunc ergo et deinceps, hanc benediclio- cans hypocritales, et riihil puritatis habentes. Mox-
ncm dulcedinis multipliciter cl nudto tempore seii- que suadente diabolo incidit ei desiderium vehe-
sit, modo rarius, et modo crebrius, proul datori mens, projeeto babilu nionachali, ssccularem resu-
gralise placuit. Factum est aulem aliquando ut mere, crucem sibi assuere^ ei iter Jerosolymiianum
qucnipiani de amicis suispro culpa illius objurgans, assumere. Heeceo cogitante, revelalum est abbati
justec invectionis raoduni supra moduni cxcedcret: divinitus quid mali jaciasset in corde neophyti fra-
cuinque pacificain liosliam necdum fratre pacificato tiis ille zizaniorum seminalor antiquus. Vidit enim
perciperet, visum est illi quod amarissimum ab- ei ipsum invisibilem adversaiium coram eo stan-
sinlhii pabulum. injecisset. Hecc nobis sccretius is teii), instar alicujus Jerosolymitani, palma, pera, et
cui 223 contigerat indicavit. Qued quidem verum baculo insigiiilum, atque sclavinia coopeiium, qui
esse noii ambigimus, cum simileni gratiam pluribus cura eodem juvene disputabat, acrilerque illi in-
et pluries accidisse, hodieque acciderc non igno- sistens, usc[ue ad buccam digitum importabat. Per-
remus. acto ilaque divino officio, sollicitus fuil abbas eum-
CAPUT XXIII. dem fratrem seeretLus conyenire, prcecipiens in vir-
Alius frater Clarevallensis, die sanclo Parasceves B tute obedientiee, ut diceret quid in illa hora santtis-
vidil Chrislum Dominum velut eadem Iwra cruci- sima ante crucera Domini fascinaio corde propo-
fixv.m. suisset. Sentiens aulem fralcr a viro spirilali se
Esl et alius quidam de filiis ejusdem monasterii deprehensum, verecunde cuncta fatelur, et se dein-
monachus, homo setate et religione proveetus, ceps eraendaturum humiliter pollicetur. Tunc vero
quadragesirnum, ni fallor, annum in Ordine Cister- et ipse abbas eidem fratri quse viderat, intimare non
ciensi superprogrediens. Quidum aliquandb sede- distulit, eumque de ceetero circa cogitationes suas
ret in elaustro, die sanclo Parasccves, librum ante cautum et liraidum fecit.
se habens, apparuit illi Douiinus Jesus Chrislus CAPUT XXVI.
iiianibus et pedibus in cruce espansis, ac si eadein Iclem abbasvidit in choro
flminonem, singulis mona-
bora fuisset crucifixus. Quse scilicet visio felicis- chis vinum rubens in poculo propinantem : quod
sima, quanquam brevis et pene momentanea fuerit, unus ex illis cleijuJans, a spirilu fornicationis ex-
adeo lamcn manifesta atque efficax exslitit, ut _ agilalus esl.
•visionis iliius devoia meinoria de corde viden- Altera autem vice isdem venerabilis vir vi-
lis aniplius deleri non possit. Et hunc quidem vi- dit iterum manifeste dsemonem in choro lustran-
^
rum nominatim exprinierc possem, nlsiab illo pro- lem, atque in poculo vitreo quasi tenietum rub>
iiibitus cssem : quem utique tantse puritalis csse cundum 223 monacliis per singulos offerente,!!.
cognosco, ut pro anima sua non confunderetur di- Qiiod duni siuguli respuerent, uhus tantui.nmodo
cere veiitatem. rceepit et ebibit; conlinuoque phantaslicus illusoi'
224 CAPUT XXIV. evauuil. Convenlus itaque frater ab abbate, et in
Seniari cuidam Clarwvallis monacho inexslasi appa- virtule obedientiDecoacius ut diceret, quid in illa
rensCiirislus, t Dimissa sunl tibi, s inquit,t pcccala tali liora turpitudinis anirao peiiractasset, confessus
tv.a. i esl et non negavit, se a spirilu fornicalionis vehe-
Alius quidam ejusdem loci senior, vir religiosus ir.en.ter tuncfuisse tenlatuin ita ut
; aposlatare,-et
et omni honore dignissimus, cum esset aliquando proprice voiuptati saiisfacere onmino
jamjamque
positus in oralione, factus est in nientis excessu. disponeret. Tunc indicante abbate quse sibi fuerant
Et ecce apparuit ei Dominus Jesus Chrisius, et revelata, frater ille
compunctus, a malo quod in-
dixll ei : « Dimissa sunt tibi peccala iua. > Finita au- tenderat fortiter resilivit,
acceptaque pcenitentia
lem visione cum fuissei ad se feversus gratias egit statuit in corde suo firmiser, jam non
amplius ce-
Deo, ct consolalus est nimis; erat enim lunc solli- £) dere tenlaiori.
eilus et niocrens pro eisdem erratibus suis. CAPUT XXVII.
CAPUT XXV, Visus dwmon in specic Simonis monachi, Christia-
Juvenis monaehus male inlerprelalus pias lacrgmas num conversum e monasterio educit,
abbalis sui crucem in Parasccve adoranlis, mox
a dmmonede abjiciendo habilu monaslico graviter Narravit mihi Albcrtus faber, et frater Bur-
ter.talur. landicurtis, homo bonus et bene credibilis, quia,
Est quidam vcncrabilis abbas de filiis Savigniaci, duni staret aliquando ad vigilias in quodam ipsius
lionio sanctus et valde spiritualis. cujus noinen aut monasterii angulo, vidit spiritum malignum in spe-
iiionasieriuiii ad prcesens dicere iiolunms, ne forsi- cie cujusdam nionacbi, nomine Simonis , de choro
lan inde gravarelur. Hunc itaque Doiiiinus tanquami roonachovura egredieiitein. Qui cum ad eumdem an-
scrvum fidelem et bene operantem ssepius visilat, et; gulum venissel, conversum quemdam, nominc Chri-
dc arcanis suis multa rcvelat. Qui dum aliquandoi siianum, qui juxta eumdem Albeitum slabat, per
in Parasceve crucem Domini devotc adoraret, devo-- cappam apprehendit, et de basilica exlraxit. Existi-
tionis suce lacrymas etiam in propatulo coiibere ; mavit ergo de illo fraler Alberlus, quatenus pro
"6~avalebal. Quod videns juvenis quidam, carnalii aliqua inslanli necessitate a monacho fujsset edu-
 1501 HERBERTI DE MlilACULSS LlBRl III. — LIB. L . 150t
ctus. Transaelo iiaque grandi interyallo, et neulro A nit. Introivit autem ad eum bealusBernardusgratia
Tevertente, cum preedictum Simonem %^ iri choro visilationis, el confortans 22@ Hlum ait : « Con-
cantantem adyerteret, admiratus est vehementer. fide, fili, quia jain migraturus es de labore ad re-
Cumque adhibito lumine venisset ad ejusdem con- quiem sempiternam, de morte advitam. j Ille vero
versi tectum, invenit eum cum magna indumento- cuin ingenti fidueia respondit: « Quidni pergam ad
rum sarcina aufugisse. In crastinum vero cum prse- Duiiiinum iiieum ? Vere credo atque confido quia
dictum Simonem interrogaret utrumne coiiversiim citovisurus suin bona Doraini in terra viventium. 1
illuiu deMatulinis extraxisset, ille, ut vere consta- Porro beatus Pater, ut erat medicus sapiens pastor-
: bal, proteslatus est se minime id fecisse. Postea que sollicitus, timens nimirum homini rusticano,
vero coiisumplls omnibus quee abstulerat, reversus ne larri fida responsio niagis de preesumptionis te-
esl ad januam ille deserlor infamis, et misericor- meritatequam de conscienliee puriiale procederet,
diam ut reciperetur obtinuit. Porro cuni fraler Al- ait: « Sigua cor tuuin, frater, signa cor tuum. Quid
bertus sciscitaretur ab eo utrum vidisset eum qui est quod locutuses? Unde tibi subripere potuit
se de oratorio exlraxerat, respondit : c Ego qui- tar.tce prsesumptionis audacia? Eiiimvero, num tu es
dem neminem vidi; scio tanien quia cum diutius ille pauperculus, miserabilis bomo? Quondam forte
reluctatus essera, tandem a propria concupiscenlia B sinecaligis et calccis, vel etiam seminudus ince-
abstractus et illectus, zabulo cessi; sed conscieiilSa dere soiebas; et cuih esses forsitan fame et ftigore
jugiler remordente, sine grandi timore non re- -afllictus, confugisti ad nos, mullis precibus tandem
cessi. > Susceplus itaque niiser, cuin jam de cse- .aditiim impetrando. Nos vero causa Dei collegimus
tero stabilem se fore promiiteret, iterum eadem inopein, el parem te fecimus in viclu atque vestitu,
septimana retrorsum post Salanani se trahentem caierisque communitalibus, iis qui nobiscum sunt
ablrenon tirouit. Sed mox per cegritudiiiem vali- sapienlibus atque magiiatis viris, et factus es quasi
dam, ab incessabili Chiisti miserationc retractus, unus exillis. Quid ergo reiribuisti Deo pro oinnibus
languidus et miserabilis rediit; denuoque receplus, islis? Et ccce, 11011 sufficit ingratitudini tuee gratis
infra diem tcrtium confessus et poenitens obiit. accepisse tot benelieia de manu Dei, nisi et regnum
CAPUT XXVIII. ipsius hsereditario jure viiidices libi, quod iuillus
Monachus Clarevallensis defectionem a proposito co- regum aut principum quantislibet auri et argenti
gilans, viso per quietem sancto Malachia, sancti ponderibus potuit unquam acquirere? t Ad heeeil"e
quoque Bernardi bacuio contusus, ad sanam men- respondens, placido vultu et tranquillo animo dixil:
tem rediit. « Bene, Pater charissiine , bene utique perorasti,
""
Quidam de fratribus Clarevaliensibus, cum in- et vera sunt omnia quee dixisti. Verumlanieii si ju-
slinclu diahoiico in menle corrupius esseiutjam ad beas, loquar ad (e Dominuin ct Palrem meum, et
sseeulum apostatare disponeret, vidil 2!2S ln ""'isu paucis apeiiam unde mihi pauperi et miseilo sug-
noclis bealuni Bernardum, sanctunique Malachiam geri potuit tantee preesumptionis vel potius devo-
in dormitorio^ dcainbulantes, et eos qui ibi pausa- lionis occasio. Nam si vera esl precdiealio...23Q
bant, visitando benediceiites. Qui cum in ordine vi- illa quam nobis crebrius inculcatis, regnuin Dei
sitationis ad ejus lectulum devenisseiit, ait [sancfus non carnis nobililatc, non terrenis diviliis possi--
Maiachias : « homo iste perversus nihil omnino detur, sed sola obedienliee vhtule acquiritur. Hanc
boni in corde versat, sed diabolo suadenli jam de- unara leclionem lanquam veibum abbreviatum a
dit assensum ut ad vomitum seeculi pfoxime rever- Domino, seduia conimemoratione retinui, ponens
taliir. i Quo audito beatus Bernavdus dixif ei:« Tu eam quasi signaculum super cor nieum, assidue
ergo fugere quseris? Et quo fugies miser, a facie meditando, et super brachium meum, sollicite ope-
Domini? Cretle mihi, quia malo tuo talia cogitasti. rando. Queerite, si piacet, ab omnibus magistris aut
Nequeenim delectabit te amplius ftiga, quando jam sociis, quibus me obsequi ac servire jussistis, si
evaseris de manu mea. > Et bis dictis, ccepit eum ]) cuiquam illorum aliquando inobedicns fui, si de
crebris ictibus tundere baculoquem tenebal, et ait: fratribus raeis queiiipiam verbo aut signo aut quo-
« Ecce stipendia quee mereiis. Surge nunc,|et fuge, libet alio modo, quod in me est, contristavi. Quod
si poteris. > Evigilans itaquc fratcr, invenit se tun- si operam dedi omnibus in Christo obedire, oiniii-
sionibus illis ita doleiitein atque confractum, ut in bus servire, "omncsque diligere pef Dei gratiam,
inlirmitorium ductus, lecto detineretur. Qui accer- quis me prohibere jiolest ut de ipsius misericordia
sito priore confessus est inalitiam quam intenderat, lion confidam ? * Bealus itaque Pater cum tale re-
ei poenam qiiam inde [pertulerat. Acceplaque pccni- sponsum ab homine ruslicano accepisset, gavisus
tentia perfecte resipuit, et uon apprehendil eum cst gaudio niagno, et ait: « Yere beatus es, fili cha-
uilra desidenum fugiendi. rissime. quia caro et sanguis non revelavit tibi sa-
CAPUT XXIX. pientiara banc, sed Pater ccclestis ipse te docuit.
Quidam conversus Clarevallensis, obedienliw sum Ipse posuii aiiimam luam ad vitani, et rectissiino
confisus feliciter morilur. irainite perduxil ad patriam. Jamque sccurus in-
Canversus quidam de fratribus Clarevailensibus gi-edere, quoniam paiefacta est tibi janua vitee. De-
etiiii grayiler eegrctasset, landem ad_extrema tlcve- fuiicio itaque fratre, ct exsequiis ceiebratis, vcne-
ix,\% ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 150-1
rabilis Paler de conversatione fratris serraonem in Anis, deliberavit aniiiio cedere lentatori, et projecto
capitulo luculentuiri sua illa devolione et facundia religionis habitu ad seeculumreverti. Qui dum jam
peroravit; omnesque illius exemplo ad amorem . opportunitalem recedendi sollicite aucuparetur,
obedienlise mirabiliter animavit. Yehementer nani- asliiit ei per visionero beatus Bernardus paulo ante
que affectus in rcsponsione illius, et magis congra- defunctus, increpans illius socordiam, el arguens
tulabalur ei super obedientiai virtutem, et super super iniquitale quam mente conceperat, et actu
ipsius animi puritatem, quam si vidisset eum si- perficere satagebat. Cui cum ille respondisset sese
gnis et prodigiis coruscantem. difttlus reluclasse ct jam tentationis 23S vio-
ientiam ferre non posse; ait sanctus ad ilium :
2S1 CAPUT XXX. « Scito prsenoscens quoniam adhuc multa cer-
J» exilu religiosi cujusdam fralris, audili sunt Ancje- tamina te manent. Sed
lorum musici. concenlus. Boso, unus de Sancti age viriliter, et noli de-
Bernardi filiis primogenilis, morluus loto vullu ficere, quia Dominus aderit tibi tanquam adjutor
mirabitiicr radiavit. - in opporlunilalibus, ut eruat te. Unde tibi polliceor
Non pulamus silentio preelereundum esse virum quod, si in Ordine usque in finem perseveraveris,
venerabilein Bosoneni, genere el moribus insignem. salvus eris. Quod si forsitan aliquis tibi nocere
Ilic unus dc primogenilis filiis quos beatissimus B lenlaveril, in die novissimo ego respondebo pro te,
Pater nosler Bernardus in Christo per Evangelium et animam raeara pro anima tua ponam. > Hac ergo
genuit, satis in sua nobili conversatione monstra- pollicitatione frater ille corroboratus, deinceps a
bat, quam regia mamilla lactatus, et quam angelicee stabililate sua nioveri non potuit: qui etiam nunc
disciplinoe rudimentis ab inilio fuerat imbutus. Hic in Ordine complens annum quinquies quinum, viri-
Iioino patiens et filius pacis, ila benignus, ita man- liter usque hodie decertat, mullaque vicloria jam
suctus omnibus apparebat, ut nunquani aliquis 110- potitus salutem ^repromissam ceriius opperitur.
strum viderit eum iratum, neque turbatum; sed -
CAPUT XXXII.
inter adversa et prospera tranquillo jugiter animc' Gallerus fraler laicus jubetur per somnium a reve-
persistebat. Qui dum esset selate decrepilus, et ita rencla quadam puella missam celcbrare, quam \itte
viribus fractus essetut baculo sustentante vix pos- deinde memoria relinuit.
set inccdere, nuhquam lamen olio indulgere, nun- Vestiarius Clarevallensis, nomine Galterus, qui
quam corpori quietem impendere acquiescebat; sed1 ante paucos annos defunctus est, homo eral hone-
semper in horto, vel in domo, vel ubiubi quidpian:1 stus et religiosuSjlaicus tamen, atque illitteraius.
operis actitaus, panem otiosus comedere nesciebat • r ttl,i dUIrialiquando pausaret in lecto, puella qua;-
Cumque voeante se Domino, in pace in idipsun i dam reverenda dbrmienti apparuit, et ducens in
velut obdormiens spirilum emisisset, tanta sereni-- oratorium missam cantare prsecepit. Indutus ita-
late et gralia subito refulsit, lamque mirabili qua- que sacerdotalibus ornainentis, missam de Spiritu
dam immutalione facies ejus glorificatu apparuil , sancto prce magna devotione per somiiium celebra-
'
iii devotione omnium atteslante, beatorum angelo vit. Cumque evigilasset, eamdem inissam quam
rum preesentiam, atque ipsius Dei nostri respectun > anteapeniius,.utpote litteras nesciens, ignorabat,
serenissimuni ibi adesse nullo modo dubitaremus corde lenus scivit, et eam deinceps per plurimos
Nunquam enim in aliquo 232 moriente vel mor annos in memoria tenuit.
tuo talem transformati vullus claritatem aspexi 234 CAPUT XXXIII.
nvus. Isle ergo vir venerandus cum aliquando se Orctnticnidam abbati, el aiiis nonnullis, mirw sua-
cretius colloquentes de quoruindam fratruni desi vitatis odores naribus, et sapores paiatio infusi,'
derabili ac pia dormitione, quam ssapius vidiss'2 Quidani venerabilis et religiosus abbas, cuidam
contigerat, mutua collatione invicem pasceremur , de monasteriis Savigniaci in Anglia preeesse cog-
protestatus est nobis quia in exitu cujusdam reli noscilur, de quo nobis certissime constat quod
giosi fratris beatorum spirituum cboros audierunt > D speciali prserogativa sanctitatis et gralise prseditus
fuavi melodia in aere raodulantes atque ipsius de existat. Qui iicet in sseculo carnaliier vixerit, post-
'
luncti animam ad gaudia cum gaudio deferenles • modum tamen extoto cordeconversusadDoniinuni,
Qui quanto sublimius ascendebaiil, lanto magis eo ac toto desiderio suspirans indesinenter ad ipsuai,
ruiE voces inferius rarescebant, usquequo tander i) beati Apostoli sententiam meruit in seipso feiiciter
nurarum intercapedine nimia totus ab aure sonus experiri, qua dicitur : Vbi abundavit
deliclum,
excluderetur. superabundavit et gralia (Rom. v). Nam dum insistit
CAPUT XXXI, orationi, aspirante gratia superna sentire soliius est
Paulo post obilum S. Bernardi, quidam ob cami s iiifiueiiteni naribus ejus peregrini cujusdam odoris
lenlalionum vehementiamegressum medilalus, ilt P ncctaream suavitatem, cinnamonii, thuris, et bal-
sibi apparente confirmatur in proposilo. sami omniumque odoramenlorum fragantiam Ionge
Alius quidam ejusdem ccenobii frater , vir honc^ exuperantem. Non solum autem, verum etiam sen-
stus et religiosus mihi de seipso narravit, cum ve !it faucibus suis infuudi quasi cceiestis mannse dul-
reeundia tamen, quod scilicet in primordio convei cedinem, omnem in se saporem, et omne delecta-
fionis cum anxie slimuiaretur a spiritu fonucalk '• mentum suavitatis habcnlem ; ouod veluti foss
 15'Jo IIERBERTI DS MIRACULIS LIBRI III. — LIB. I. ?».«
yivus in ore illius scaluriens, indeque ad inleriora A deamus idipsum nunc in anima ejusmodi, non
corporis et aniniee profluens, utrumque ipsius ho- modo spiritualiter, sed eliam seitsibililer fieri?
niinem dulcore mirabili perfundit et afficit, ita ut Queraadmodum enim sipuella aliqua visibilis eidem
ex senlentia dicere possit : Quam dulcia faucibus animee oranti ac sitienti Deum, quasi curn thuri-
meis eloquia tua, super mel ori meo! (Psal. cxvm.) bulo ccelesti frequenter assistal, et multorum aro-
Huic ergo animse in talem gratiam a Deo receptee matuin incensa coramfacie ejus adoleat, sic illa
potest etiam non irrimerito adaptari suave illud nimirum tempore visitationis miris odoribus afflata
epitlialamieum de Canticis canticorum : Fams reficilur ; i(a ut eliara aerem ipsum quaquaversum
disiillans labia lua, sponsa; mel-et lac sub lingua se veiiat, talibus odoramentis respersura inveniat.
tua, odor oralionum' luarum super omnia aromata Felix anima quse non modo in seipsa, verum etiam
(Canl. lv). Et non solum oranti, verum etiam psal- in suo corpore, quamvis adhuc corruptibili, jam •
ienti,235 legenli, meditanti atque operanti semel gustare et videre meruit quoniam suavis est Domi-
induiti muneris copia persseperefunditur. Hac itaque nus. Felix cui datum est ex sententia dicere :
geiniiia benediclione dulcediuis aninia illa prseventa Quam magna multitudo dulcedinis lum, Domine,
a Deo, et nunc unam, nunc alleram, nunc vero quam abscondisli limentibus le! (Psal,
'3 xxx.) Vere
alterutram simul experiens, tota in jubilum rapitur, beatam dixerim animam. peccatricem quidem, sed
et mira jocunditate atque suavitate interius per- confitentem, et vere ppenitentem, quam tu, cle-
fruens, jam veluli primitias quasdam ex paradisl meniissime Jesu, non modo a peccatis emundas,
deliciis, etiam in corpore corruptibili preelibare verum etiam tua illa ineffabili dignatione loties vK
cognoscitur. Hoc autem quod de preefato viro refe- sitas, consolaris, et reficis de illo manna abscon-
rimus, venerabili ac sancto Patre Richardo quon- dito, quod nemo novit nisi qui accipit
dam abbate Savigniacensi revelanle comperimus, CAPUT XXXIV.
237
qui hoc ipsum se audisse ab eodeni lestificabatur. Cuidam fralri apparens beaiissima Dei genitrix:.
Quod si quis forsitan incredibile judicat, sciat Virgo, semel et ilerum certiorem illum facit de sua
nos quoque similia de pluribus audisse. Yerumta- s-alute.
men de ipsis plurimis unus est nolissimus, de quo Novimus et alium quemdam in eodem coenobio.
indubitanter agnoscimus quod hanc eamdem et religiosum ac devotissimum fratrem, Christum ab
omnino indissimilem gratiam a Deo frequenter acci- infanlia sinceriter diligentem, qui preecipua corpo-
piat, siciit ipso indicante comperimus; cujus uti- ris et animce munditia pollet, et speciali morum
que assertioni nihil minus omniniodo credimus /i benignitate cunctis amabilem se exhibet. Iste ergo
quam oculis uostris. Talem namque ipsius purita- dum adhuc novilius esset, et pro salute aninise suee
tem esse confidiruus, ut prius sese gladio transver- Dominum et sanctos ejus allentius obsecraret, fa-
berari permilteret qtiam in talibus menliri prsesu- ctus est aliquandoin mentis excessu.Et ecce appa-
meret. Quocirca cuni multos atque innumerabiles ruit ei beatus apostolus Paulus, sacerdotalibus
sanctos, olim a Deo hujusmodi graliam accepisse ornanientis indutus, et ait:« Noli timere quia salu-
credamus, mirum valde quod ab iis qui eorum tem quam desideras, plenius obtinebis. >Hie itaque
Yitas descripserunt, aut raram aut nullam mentio- memoriam beatissimee Dei Genitricis singulari de-
nem inde lieri comperimus. Quod duabus ex causis volione semper aniplectitur, et multis ab eadem
evenisse conjicimus ; aut enim iidem sancti, juxta Domina nostra consolationibus recreatur. Apparuit
prophetam, secretuin suum sibi cum Deo retinentes, autera ei quadam vice ipsa beatissima Virgo, quee
aliis non indicaverunt, aut ipsi forsitan acluum manu ilhus dignanlissime apprehensa, deducebat
eorum relatores, menioratam gratiam parvipenden- eum quadani regia via. Cunique venissenl ad quam-
tes. relatumemorabili dignamminimecensuerunt. At dam imperialem et lucifluam mansionem, beata
mihi pro meo sapere plurimi constat : 23S neque Maler intus ingrediens, jussit exspectare pro fori-
minoribus donis illud sestimo coinparanduiii, quod [! bus, dicens : « Hic te interim manere foris opor.
euicunque vel ubicunque supervenerit, carnalia tet, quia necdum interius admitti idoneus es. > Alia
desideria potenter exstinguit, spiritualia vehemen- vero vice apparuit ei nihilomimis eadein misericor-
ler accendit, ipsamque animam lotam igne divini dise Mater, magnifiee consolans, et dicens : « Yiri-
anioris liquescere facit.Preeterea vero maligndrum liter age, et noli timere, quia ubi ego sum ibi et tu
spirituum fugam insinuat, sanclorum angelorum futurus esmecum. >
prsesentiam indicat, el preeoptatum divince clemen- 238 CAPUT XXXV.
tiee respeclum tam felici quam veraci experimenlo Ex Aelredo Rievallensi abbale refert de quibusdam
denuntiat. Quis ergo jam incredibile judicet, quod sanctimonialibus, in contemplatione extra se rapi
•de sancto Bernardo audivimus, quia videlicet ange- soliiis.
lum cuin incensario viderit luslranlem in choro Libet huic loco inserere narrationem venerabilis
qui orantes atque psallentes thurificabal, negligen- abbatis Rievallensis, quam ipsein Coinmentario suo
tes autem atque somnoleutos prseteribat, cuni vi- supcr Isaiee oneribus edito ponil, ita dicens (60);

(CO'1Aelredus, serm, 2 in c. xin Isaise.

i307 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S, BERNARDI. 1508
Scio in monasteriis virginum, quse sub venerabili A diini, fotiini hoc aut morbo aut pliantaslicis iiiusio-
el ctim suninia reverenlia nominando sancto Patre nibus credidit assignandum, soioribusque quanlum
Gilleberto uberes pudicitise fructus quotidie trans- potuit talis visionis frequenliani dissuasit. Inqui-
iniiluiit ad coslos, quamdam fuisse vel adhuc for- renli aulem ab illa quse in iis superior habebalur,
tasse superesse virginem sanctain, quse cum oninem cur sibi nihil tale accidisset, respondit illa:
mundi araorem, et carnales oiiuies affectus, curam- « Quia fidem nobis non adhihes, nec in aliis diligis
que corporis omnem et exteriorum sollicitudinem a virtutem quam ipsa non habes. Roga, inquit,
suo pectore exclusisset, coepit quodam meniis scstu Deum, ut si ex ipso est, milii bpc ipsum eveniat. >
ct fastidire terrena, et desiderare ccelestia. Accidit Ciinique aliquot diebus orassent, el nihil profecis-
autem aliquando, ut cum more solilo oralioni in- sent, requisita iterum quee supra, el unde supra,
cuinberet, miro qusedam suavitas superveniens, respondit: « Oporlet te, inquit, omnibus mundi
omnes animi motus, omnes cogitationum excursus, hujus cunctorumque mortalium renuntiare affecti-
omnes insuper spirituales quos circa amicos habe- bus, et circa solius Dei mcmoriam occupari. --
bal, exstinxit affeclus, moxque aiiima ejus, quasi « Quid, inquit illa ? pro amicis et benefactoribus
omnibus quse in mundo sunt valedicens, rapiluf lion orabo? > Cui illa : « Eo lempore quo volueris
siiprase,etabineffabiliquadam atque incomprelien- B ad superiora mentis coiilemplatioiie conscendere,
sibililuCeexcepla,nibil aliudvidebat nisi quod est, necesse est ut ornnes quos diligis, Deo commendes
el quod oninium esse est. Ncque enim lux illa cor- alque committas, et 240 "I"115» pfofectufa de
poi'ea fuit, aut aliqua corporis similitudo, nec mundo, omnique oninino creaturee valedicens, ad
distcndebatur, nec diffundebatur, ita ut ubique ejus quem diligis suspires aspectum. > Adhuc illa
videretur; nec ipsa lenebatur, ei tenebai omnia; non credens rogat ut orationibus ejus,"si ex Deo
el hoc miro el ineffabili modo, sicutesse lenctquid- essent isla, voti sui mereretur effectum. Nolo ta-
quidest, Veritas quidquid verum est. Hacigilur luce meii, inquit, ut anhna mea ita sustollatuf, rapia-
perfusa, ipsum Cliiistum quem prius noveral 239 lurque a corpore, ut a mente mea omnium rerum,
secunduiii carnem, ccepit jam secundum carneni rnaxime aniicorum deleatur memoria. Suflicit au-
non nosse; quia Spiritus aiite faciern ejus Clirislus tem mibi scire utruni ex Deo siiil ista. Itaqae die
Jcsus, in ipsam eam induxerat veritatem. In hoc Parasceves cum anxiis cogitationibus flucluaret,
ergo excessu cum ei hora non parva prcelerissct, subito ipsa quam diximus, Uice perfusa coepit in
pulsata a sororibus vix potuit ad corporales quos eam nwdo ineffabiii subvelti, et ad"altiora sustolli.
reliquerat sensus redire. At illa radiantem in se lucem illam inaccessibilem
Itaque cum hoc ei seepius conligisset, et multum oculo infirmiori non ferens, ad Dominicee Passionis
rogata tandem ipsius niodum excessus cceteris ialuitum revocari se ut poluit posiulavit. Cum ergo
exposuisset, cceperunt pluriince visionis bujus ex- vidisset quasi raptim, id esse quod est, a superio-
cellentiani semulari. Unde se ab oninibus curis, et ribus ad inferiora delala, in aliahi quamdam spiri-
sollicitudinibus mundanis abslralientes, lacrymis, tualem visionem transfeiiur, et videt in spiritu
orationibusque coiiiiiiuis vacanles, plurcs earodein Dominum Jesum in cruce peiidenlem , confixum
graliam sortitse sunt, et ita, ul inler sororurn con- ciavis, laneea perforatura, sanguinemque per
venliciila seepius ac luce perfuiidereiitur etiam quinque foramina proiluentcm, ipsam mitissimo
invilse. ocula respicientem. Tum illa fesoluta in lacrymas,
Erat ibi virgo qusedam, inagnee discretionis fe- et in se tandem reversa, fidem sororibus habuil,
niiiia, quse omni spiriiui sciens non esse crcden- el se buic luci riiiuus idoneaiii sesliroavit.

LIBER SECUNDU-S.

241 CAPUT PRIMUM. D bium in illa rcgione, ubi sanctissime fuerat a puero
De Dcminici apucl urbem Legionensem soiilam mira coiiyersatus, cum jaiii proveetse eetalis et perfeclsc
vitm asperilate: et de malis ac bonis spirilibus viiiutis existeret, aiiiiueiiie preelato tanquam stre-
pene indesinenler ilii apparenlibus. nuusiiiiles ad singulare certamen cgressus esl, ut
In regione lliberiee, haud procul ab urbe Legio- Goiia proslrato, tandem de
242 manibus allopby-
ncnsi constat esse solitarium qiiemdam, virum loruni pro centum prsepuliis quse promiserat, du-
sanctilatisexcellenlissimse, virum plane Domiiiicum centa repoiiaret. Iste ergo vir frugi atque abstemius
non minus rc quam nomine, qui non fervore no- sub tanta parcitaie viclum cOrporis redigit, ut sin-
vilio de mundi conversatione recenler egrediens, gulis diebus prsetcr Dominicam omni tempore je-
ad pugnam cremitic.ira prodiit, sed de dorao Carre- junans, ad vesperum pane et aqua relieiatur. Quia
zedre, quse esl fainosuro ct raagnee reiigionis cceno- vero dcnics ei prse scnio pcnc omncs
elapsi, s/.u ia-
4509 HERBERTIDE MIRACULISLIBRIHI. — LIB. II. 1310
sali sunt, ut solidum aliquid masticare non valeat; _A intermitlere 244^od dicebat, ct vacare gemiti-
aqua calida utituf, qua panem aridura infundat. bus inenarrabilibus, quibus anhelo spirilu vehe-
Interdiiin lamen, licet rarius accidat-, apponilur ei menter excestuat. Tunc vero crescente, in camino
pro pitanlia magna semicrudi oleris aut legtiminis pectoris ejus, divini amoris incendio, sanctariLTi
lantummodo sale eondita suecositas, in qua panis quoque virtutum ibidem desideria usquequaque
ipsius duritiam molliens glutire prsevaieat. De cce- fervescunt, et quasi de cacabo bulliente inundanles
tero carnem, piscem , caseum, ovuro, oleum, vi- laerymee foras uberius erunipunt. Quemadmodum
num et qusecunque hujusmodi nutrimenta tanta enim mater affectuosa, unicse prolis quam tene:-
suo corpori pertinacia interdicit, ul honio debilis rime diligebat, occisum immoderato luctu et eju-
et grandsevus moduni discretionis in hoc excedere lalu plangere solel, ita vir iste perfectus defectiiin
videalur, et propter toierantiee hujus rigidilatem , ac sterililatem animse suee quam reputat, exsilii
a plurimis non carneus hoino, sed quasi lapideus quoque preesentis prolongationem quam molestis-
aut li.gneus judicelur. Cilicii quoque asperitale, sime lolerat: nee non et diutuinam a Christo se-
corporis poehiteiiiiani aggravat, ne qua victus sive parationem, quem ardenlissime amat, segro animo
amictus suavitate caro laseiviens insolescat. ferens, miserabili planclu alque rugitu lamentalur
Porro quietem solittidinis ob contemplationis stu- "' et dedet. H;ec ergo tempestas commotionis magnse,
dium adeo seclatur et diligit, u.t oninium fere ho- quam tumullus interioris quasi gemitus, et singultus
minum, preecipue sseculaiiuin frequentaliones et cum diiuvio aquarum multarum, exterius indicant,
colloquia magnopere fugiat, et. iriense aliquoties cum i!a fuerit suscilata, vix per nniltum temporis
integro, vel quanlum amplius potest, a confabula- spatium sedari potest. Et quod amplius est miran-
lione niortaliuin, causa divinse colloculionis absti- dum, boc non semel, aut secundo, sed multis vici-
neat. Quem si gravis necessitas tandem loqui coni- bus in die simul et nocte, sive oranti, sive legenti,
ptrierit, ab otiosis et non necessariis seinper sol- sive colloquenti, seu quidpiam aliud agenti contin-
licite cavens, breviloquus esse contendit, scepiusque gere solet. Quod cuni ego seepius cernerem (siqui-
serniohem ordituni preecidere quara prcetexere sat- dem datuin estmihi divinitus virum illura Domini-
agit. Moxque recluso cavernse in qua sevivum se- cum vidisse frequenter et familiariter cognovisse),
pelivit, ostiolo, murido nihilominus oculos claudit, cum ergo inspicerem talia, vellem noilera , lotus in
et ita prolinus in 243 idipsuni obdormit et re- lamentum et fletum cum illo resolvebar, nimirum
quieseit. Mira namque et inenarrabili jocunditate, obstupescens atque admirans supra inoduiii quo-
sicut ab ejus oreaudivi, in illo silentio fruitur, et ,_ modo senile fraclumque corpusculum tot et fantis
mens ejus semper in Deo, seniper in coelo cum an- jejuniis, vigiliis, cselerisque laboribus exhaustuin,
gelis et sanclis speculando delicialur, et peren- tantse eordis contiitioni, tantse lacrymarum cffu-
nium bonorum quadam primiliali dulcedine, quam sioni sufficeret, prsesertim cum ab inetinte conver-
paucissimi credunt, et multo pauciores in preesenli sione sua dicatur id 245 ipsum fere semper egisse
terapore sentiunt, velut ab uberlate domus Dei, et quod vix aliquis creditur vel per modicum tempus
torfente voluplatis inebriatur. Jamvero centenaria facere posse. Sed luce clarius patet quia virtutum
et millenaria', veniarum, quibus supplicando et oinniuni Deus, qui lam mirabilem compunctioiiis
orando Deura, quolidie se.afffictal quis enarrare gratiam devotee animse contulit, ipse eliam corpori
sufficiat ? Prseterea quoque in prselerniissa vigilandi, fesso ac defsecato, ut eidem dono sufliciat, non nii-
orahdi psallendique instanlia, in qua seipsum mar- nore miraculo, idonei roboris valentiain indulsit.
tyrizahdo, hostiara vivenlem , sanctain et Deo pla- Transacla atitem hora contiitionis et anxise lanien-
centem quotidie exhibet, nec facile dici, nec facile lationis, redil iterum serenitas cordis. Et facius in
credi potest. Nam prseler quoiidianam divini ofiicii menlis excessu, jocunda Dei preesentia per conlem-
pensionem , quam die nocluque regularihus horis plationem suavissime fruitur. Sic ergo famulus
tripliciter aul quadrupiiciter reddit; ex quo ad vi- rj ] Chrisli, modo calainilatein propriam intuens, modo
giSias surgit, psallerium integruni anteliicano teni- divinam bonitatem inspiciens, via regia tutissime
pore devotione incredibili decanlare, vel polius de- semper incedit, ut neque tentationum molestiis de-
plorare consuevit. Quid eniro aliud dicere possiro, jiciatur, nec virlutum successibus extollaiur.
cum tota illius oralio , alque cantaiio, vel eliam His igitur de sancti vui conversatione brcviler
confabulatio , igne charitatis^in altari cordis sem- insinuatis, videiidum est quibus adversariis jugiter
per ardcnte, sineiacrymis et suspiriis esse vix pos- impugnetur, quibusque auxiliariis mirabiliterrobo-
sit ? Multos siquidem virtutum viros Deo donante relur. Nam sicut eidem pie in Christo vivenii nun-
cognovi, sed, ut yerum fatear, in nullo mortalium quam desunt tribulationes, ita et per Ciiristum
talera et tantam conipunctioiiis gratiam vidisse me semper in eo superabundant consolationes. Quadam
inemini, sicut in isto homine Dei. ilaque nocte dum adhuc in monasterio habitaret,
Seepissime vero accidit ut orando sive psallendo, surgeiis ad vigilias fralrum , solilo more venit in
ignitum vebementer eloquium Dei sentiens, repente chorum. Et ecce invenil spiritum iiiimuudum in
loius ignescat, et a fundo cordis ardenlissima sus- slallo suo, similaiitem fralri qui juxta se manebat
piria trahens, vi compunclioiiis obstante cogatur in choro : quem cum esse putaret, innuil ci ut da-
{311 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNAiiBI. 1312
to si!)i loeo, in aliud stalium sese transferret. Quod A deforroitas, ut enarrari nullaienus queat. Igneus
cumdiutius facerel, et ille non moveretur, tandem autem eolor hiultis eorum inesse parebat. Tunc
substomachans tsedio, protensa manu tetigiteum, irruentes in hominem Dei, eircumdederunt eum
ut quasi non videnlem ad se converteret, et abire sicut apes, el exarserunt sicut ignis in spinis , ira-
faceret in locum suuni. Et apprebendens eum per cundis moiibus impetentes, et yerberibus multis
veslimentum, cum aliquantulum traheret ad se in- afficientes. Sed quaravis ignei viderentur, vim ta-
tiiendum , protinus ille malignus 24® evanuit, et men urendi habere minime ab eo sentiebantur.
rediit.adiiiliiluin quod nihil ante fuil. Cum enim circa illuni rolatu gyrovago et mobilis-
Alio quoque tempore ciim esset in itinere, oc- simo discursu per aerem oberrantes, ssepissime ca-
currunt ei tres spiritus nequam, quasi latrones piti et cofpori ejus illuderent, atque in ipsam fa-
gladiis accincli, qui arcus etiam et sagitlas mani- ciem fi'equenter impingerent, multis quidem modis
bus gerenles , ad feriendum ac diripiendum vide- Dei famulum aflligebant, minime tamen, ut dictum
bantur esse parali. Yolebant enim, ut arbilror, est, ustione aliqua cruciabanl. Postea vero cum
Dei bominem delerrere, lerrilumque in fugam con- vir sanctus usque ad ostium foras prc-cederet, ut
verlere. Quos cum ille vidisset, arbilralus esse si- ab eorum infestatione paululum respiraret, appa-
carios, aliquantulum limuit, non tamen ab itinere B ruerunt ei niliilominus infinitee 248 dsemonum
defiexit, aut reslilit. Et cum propius accessisset, multiludines, conglobatis turbinibus in aere perva«
protinus ab oculis ejus pbanlastici prsedones eva- gantes;, et quaquaversum a terra usque ad coslum
nuerunt. universa replentes. Erant autem et isli tanta in-
Innumera sunt ejusmodi ludibria alque molimi- cequalitate dissimiles, tania enormitate terribiles ,,
jia, quibus eum fallaces et erronei spiritus quoti- tantaque informitate deformes , ut tofmonstrorum
die irritabanl. Ssepe, cum esset in spelurica sua, manerias, lol furiarum larvas huroanus omnimodo
larvali effigie apparentes, aut etiam invisibili modo sensus ferre non posset, nisi eum viftus uranica
cirea illum grassantes, modo lerrores iricutiebant, defensaret.
modo verbera inferebant. Ssepe nocturnis horis, Dicebat vero prsediclus vir (quod prsetermitlen-
dsemonum globus ac si turba latronum, subito ir- dum non est) quia videlicet spiritus iramundi for-
ruentes, et velut effractis foribus tumultuose ingre- mas illas spirilaies, in quibus ab eo semper in aere
dientes, cum furore ac strepilu grandi in eum effe- videbanlur, pro signo crucis non deponebant; eas
rabantur, sed signo crucis armalo nocere non per- autem in quibus se phantastice trarisformabant,
mittebantur. „ ad signum yitse protinus exuebant. Ab illo igitur
Factum est aulem aliquando cum sederet in di- die usque in hodiernum, ille Dei famulus visionem
versorio suo, ut erecfis in coelum obtulibusebiitra hujusmodi quotidie, vel potius tota die videre vigi-
radium solis, ipsius jubar attenle intueretur. El lando non deslitit, iam die quam nocte, tam in te-
ecce Leviathan ille lortuosus, in specie draconis ; nebris quam in luce, tam clausis oculis quam aper-
ardentis apparens, ac per eumdem solis radium tis. Yerumtamen lerrores et afflictiones quas ab eis
descendens -,-subitaneo lap"su irruit in faciem ejus, in primordio eegre sustinuit, jam per Dei gratiam
tanquam vivum devoraturus. Quod cum ille cerne- funditus evasit. Et quamvis in circuitu ejus serii-
ret, tremefaetus in visu luridi anguis , totus inhor- per impii ambulent, et tanqu.am apparilores im-
ruit, ac pene exanimalus, noinen Ghrisli anhelis; probi sese iili visibiliter atque impudenter ingerere
vocibus inclamitabat, et cfucis Dominicee vexillum: non cessenl, adeo tamen nune eorum pervicaeem
ferali bestice opponebat: quse coelesli virtute re- instantiam vilipendit, ut multo plus a pulicibus at-
pulsa, 247 eum ciim. leedere non valeret, impor- que a muscis volitantibus metuat, quam ab illis.
tune tamen circa illius faciem volitabat, et ei ter- Nam quia veraciter scriptum est: Immittet- A.nge-
giversanti tmdique aeriter imminebat. Cumque vii lus Domini in circuilu limenlium eum,el eripiet eos
sanctus proterviam daemonis declinare non posset, , D (Psai. xxxiii), ille magiii consiiii Angelus, illevir-
claudebat oculos, et vultum vestibus operiebat, nec; tuium coelestium DominuS; cum devotum sibi mi-
tamen aliquid inde proficiebat. Quod enim dictu mi- litem in tanta malignorum congressione aliquandiu
rabile est, laryalem illam effigiem ita paipebri; ; pf obari permisisset, landem misericordia molus dele-
obductis, sicut apertis ocuiis intuebatur ; nec abquc» gavitde exercitu cceli auxiliarios 249 fertes, quorum
vestimenlorum obice, natura illa subtilis ac pene- beata prsesentia roboralus, amodo securus in acie
t.vans arcebatur. Cum ergo videret quod aspectuu:i dimicando persisteret. Igitur aperli surit oculi ejus,
belluce terribilis non liceret effugere, landem ape- et vidit innumeram angelorum atque sanctorum
riens oculos, libere videre permisit quod aliquc» multitudinem juxta se astantem , atque immenso
modo non poterat non videre. Ecce autem et ali:i ltimine coruscaiitem. Quos ubi conspexit, exsulta-
a^que alii dcemones, serpentibus et variis aninian- vit in gaudio magno, et grallas agens Deo ait inira
tibus similes, catervatim apparuerunt, totumquci se : Vere caslra Deisnnt hmc (Gen. xxxn). Elnunc
doniicilium a summo usque deorsum protinus im- experimento didiciguia Dominus mecum est tanquam
pleveruiit. Quorum omnium lantaeralin quantitatc i bellalor fortis ( Jer. xx ). Jam si diaboli caslra
disparitas, ni qualitate diversilas , atque- in forms consistant adversum ine ,. non thnebii cor mernn
1513 HERBERTI DE MIRACULIS LIBRI III. — LIB. II. 1514
{Psal. xxvi). Dominus enim milii adjutor, et ego A riendum. Hpc aulem unum existere, quod in donis
despiciam inimicos meos ( Psat. cxvn). Ab illo ita- spiritualibus sibi collocalis primiim et maximutn
que tempore iidem non cessant luciflui spiritus reputabat, etundeseDebmagisobnoxiiiiniudicabat.
bunc Dei famulum dignantissime visitare, et magnis Hsec de sancti viri conversatione niirabili, prout
consolationibus ineffabiiiter fecreare. Modum vero iri eo videre vel etiam ab ipso audire meruimus,
appaf itionis istius, in quibus videlicet corporibus siniplici narfaiione perstrinximus. Necdubiurri qum
aut formis eos conspicere meretur, nunquam roihi alia sintmulta,el multoforsitanmirabilioramagnn-
voluit evidenler expriniere, efiam obnixe rogatus. Mumejus insignia,.quce relatu memofabili digniss'-
Yalde namque suspeclum jactantise vitium semper ma.forent, si aiiquo:niodo sciri poluisscnt. Quis
habebat, et ob hoc etiam ista in fnnore et Iremore enim scstimare sufficiat, quaniis ille quotidie vir-
cum niultis lacrymis proferebat, ne subripiehte.ali- tuiurn successibus proyebatur, quantis in anima
qua vanitate Deum offenderet, et ipsius graliee de- spiendoribus repleatur, quam denique nova alque
trimentum vel ex modica parte sentiret. Iliud tamen admiranda de die in diem visu et auditu percipiat,
aperle dicebat, quia jocundam eorum visilatioiiem qui prsesenlis sseculi affectu et usu pene deposilo ,
alque preesenliam in niagni luminis clarilate fre- jam invisibilis mundi et alterius sseculi quodam-
**
quenter ac pene jugiter suscipiebat. Unde etiam in riiodo capax, atque iriliabitalor efficitur; et cum
loco obscuriore solitus eraf orare frequentius, eo incorporeis naturis quasi corporaliter conversahdoj
quod isla luce (quasi indifferenter, sive elausis sive ferum invisibilium certiludinem oculata fide com-
apertis Oeulis aspiciebat) copiosius ibi perfundere- prebendit, et sensu corporis experitur? YeEe.beati
tur. Hoc etiam mihi vir sanctus innotuit, quiaidem omnes qui timent Deum.Vere felic.es qui in eo con-
Dei bmnipotenlis mirabile donuni, quod jaro per fidunt. Etnune in isto honiine Dominico manifeste
annos plurimos obtinuerat, nunquam aperle alicui cogrioscimus quoniam gratia el misericordia Dei est
antea revelarat. In quo etiam magna ipsius apparet ih sanelos, et respectus in eleetos illius.
liumilitas, qui ad reprimendum 250 cenodoxiee 252 CAPUT II.
morbum, ita diuturno silentio pressit "
lantse emi- Novitio cuidam Clarevallensi
apparens Christus Do-
nentise donum. . _ minus, ipsi et uni ex-ejus sociis benedicit; lerlium
Quid ergo dicamus, ffatres ? Quid putamus qiiantee nomineet-re Malignunl prmlerit, qui posl triduum
sit dignitatis et gratiee liominem adliuc corruptibili ab Ordine defecil.
carne circumdatum, in prospectu suo bonorum et Frater quidam religiosus, et magna prceditus
malorum spiriluum preesentiam semper habere; il- gratia, nomine Anfulsus, cum adhuc essefin Cla-
los a dextris ne commoveatur, istos a sinistris ne ravalle novitius, vidit in visione apparentem sibi
forte extollatur. A sinlstris est virga corrcctionis Dominum nostrumJesiimChristirin in cruce, Erant
unde erudiatur, a dextris est baculus suslenlationis autem, ul sibi videbatur, ibidem alii duo novitii,
unde roboretur. In malis agnoscif quid improban- qui secum adhuc erant in probatione. Cum ergo
dum sit, et quid fugiendum; in bonis inlelligit quid suppliciler adorasset, ille misericordia motus re-
amandiim sit et quid appetendum. spexit et benedixit eum, et alterum eliam cum eo
Sciendum vero est quia vir isle, sicut ab eo par- supradictorum novitiorum. Quod cum ille vidisset,
iini accepimus , partim experimento cognovimus, coepit eum rogare ut et terlium illum simili modo
Ilanc spiritalem liabet a Deo gratiam, ut prophelico benediceret. Respondit aulem Dominus nequaqiiam
splritu multa prjevideat, et vix circa se preecipuum illum esse benedicendum, sed magis ad massam
aliquid agatur, quod nori sibi antea divinitus reve- pertinere maledictorum. Post diem itaque tertium
letur. Adeo namque jam per Spiritum saneluiu se- tertius ille neopbyliis, ut tristem sui nominis ety-
renata est conscientia ejus, et natura ipsius corpo- mologiam male gerendo esprimeret (Malignus si-
ris defsecata, ut etiam soporatus, aul partim auf quidem voeabatur), Ordine derelicto.reversus est ad
hihil phaniasmaticce perturbationis atque illusionis p voniitum vilse scecularis, et factus est apostata vi-
sentiat; et vix quidquam aliquando soraniet quotl lis. Reliqui autem duo, qui a Domino benedici me-
ei aiiquid hon poiiendat. Prselerea silendumnon ar- ruerunt, ipso miserante benedictionem hcereditate
bitror quod isdem Deifamulus,instar illius qui ait: possidebunt. Quorum scilicet preediclus Anfulsiis
Secrelum meumlnihi, secretummeum milii (Isa. sxiv). jam sancto line quievit; alter vero quia ad sortem
avidilati mese verbum quoddam arcanurii quasi aci benedictorum pertineat, in proposito suo juste et
1
odoraiidum apposuit, quod tamen ad guslandun pie perseverando tleclarat, Hanc autem visionem'
exponere noluit. Siquidem innotuil mihi scire sc: suam quam prsememoravi, ipse rnihl qui.viderat
hominem, qui jam per triennium integrum de ccelci indieavit.
acclpiebat diebus singulis rationem. Cumque roga- 253 CAPUT lli. .
tus multum, tandem se hominem illum esse fatere Postridie Paschm monachus quidam Clarevallensit,
elianv ratio erat illi L dum esset inchoro, vidit in.sublimi futgenlem e me-
tur, perrexi queerere cujusmodi dio dexteram, quw signo saluliferm crucis semel
<jiice sibi ccelilus mittebatur. Ipse vero respondi ' atque iterum. in aere depicto psailenlibus bene-
251 sermonem hunc esse profundum et clausum , d'ceret.
nuliique ab eo in preesenti absque Dei nutu ape Novimus et alium quemdam in eodem monastc-
.;.._:. ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARBL £316
rio fratrem, qui vidit hujusmodi visioneni, scd 1Aacccderet, pisorum eduiium appositum reperit;
utrum dorniiians aut vigilans viderit, nescit; magis quod geiiusleguminis itapreecseteris omnibus fasli-
tamen vigilando et in exslasi positus vidissese cre- dire solebat, ut etiam nauseam ei inlerdum provo-
dit. Igitur secunda feria Pascbee cum essel ad vi- caret. Quod cuni guslarecapisset, mirabileni quam-
gilias in choro Clarevallensi, facta est super euin dam in eo comperil suavilalem, ita ut carnium
rnanus Doiiiiiii. Et ecce sursum in aere contra ine- esum saporis illius preeslantia vinceret. Quod ubi
diuin chcii, apparuil ei dextcra refulgens atque persensit, arrepto protinus cochleari admovit pro-
gloriosa, quee preesenlem faniiliam confitentem no- pius et catiinim ; moxque oblilus parcinioniee, coctio-
miniejus saiiclobeiiedixit,elerucis benediclee signa- nem legumiiiis voravit usque ad fundum. Inter
culum semel ac secundo super eam impressit. Spi- edendum autem digilum frequenler in ore ponebal,
rilus autem revelans mysleria loquebatur in corde existimans se deprebendere posse creniia lardi, in
videntis, atque dicebal: « Istud est braciiium Do- quo legumen idcm fiixum esse pulabat. Finila au-
minaiiiis ; ista est dcxtera Dei omnipolcntis. > . lera refeclione festinavit abbatem sollicite percj.n-
CAPUT IV. clari ulruninam prsecepisset pulnientum illud sagi-
Citn Gaufrido converliturin Claravalle Andrcas ex mine vel quavis aiia pingiiedine propter ipsum ex
archidiacono Virdunensi, vir nobitissimus et deli- B . industria condiri. lllo vero negante, conventi sunt
calissimvs: cui de perseveranlia desperanli visa sunt
pisa exquisili saporis, quamvis aqua dunlaxal el eliam superhoc pulmentarii. Tunc et ipsi proteslati
sale condita essent. sunt in yeritate senibil in eo preeler salem et aquam
Eadem itaque die conversus est ibi vir nobilissi- apposuisse. Quo audito neopbytus ille divinse circa
miis, Andreas nomine, Virduncnsis archidiaconus, se visilationis miraculum Isetus adveiiit, et gratias
qui causa visilalionis illuc advenerat, nec lanieni . agens Deo, deinceps a proposito Ordine moveri non
254 aliquod ad preesens convertendi' propositum , potuit. Cumque secunda et terlia die et mullopost-
habebat. Sed cum oraiionuin suffragia petiliirus, ea tempore preedictam suavitalem in ejusmodi ci-
capiiulura inlroisset vidit sanclce illius mullitudinis ; baviis perseniiret, tandem magistra experienlia di-
ordinem, et vclut angclicam conversationem, com- dicil quia polens esi Doriiinus, cum vbluerit adcon-
punctus est ve.Iicnientcr, el iiisiliente subito in emni solationem servorum suorum, eamdem saporis gra-
Spiricu Doniini, illico in virum allerum mulaliis : tiaiii caiiferfe leguminibustel oleribus, quam carnibus
esl : tantoque fervore mundiim deseruil, ut ne ad[ et piscibus indidit. 25© Dhdc et scepedicebat quod
liorain quidera vel pro amicis salutandis, vel proi magis nunc deleetabatur in comestione pisoruni ct
domo rebusquc disponendis ad suos remearel; sed[ „ olertim quam antea faciebat in comessalione alti-
inconlineiili oinnia, rumpeiido magisquam srilveiido, lium et venalionum.
reliquit, ut Christo ciiius adhscreret. Ut aulem ge- CAPDT V.
niina crucis impressio evidentius appareret, aliusi Quidam Clafevallensis monachus a Christo Domino
qiiidaniciericus, Gaufridus iioiuinc, cum eo se red- sibi apparenle bcncdicilur.
didit; genere quidem humilior, sed probitate mo- Frater quidam ejusdem coenobii cum se ad quee-
rum el generosa conversatione forsitan non infe- rendum Domiiium niagno desiderio convcrtisset,
rior. Ambo igitur inlrantes, ambo in ordine perse-. vidit illuni aliquando sibi in visione apparentem.
veranles bonam mililiam niililarunl, atqtie consiini- Sollicilus aiitem de sua salute ilagilabat obhixe sa-
mato ceriamine, benedictionis ceternse participes, lutiferam ejus benedictionem, dicens : « Obsecrco,
existuot. Scienduni lamen quia precfalus Andrcas. Domine, benedic mihi ut salvtis fiam. > Et benedixit
mulla in probatione sustinuit tentameiita. Eratt euni in eodem loco. Quod cum ille vidisset, gavisus
enim quasi lencrrimus ligni vermiculus, niollis etL esl gaudio magno. El amplexatus bealissiniam ina-
delicatus niniis, ulpole qui a lnalris ulero fueratt nuin, a qua behedici meruerat, cuns ingenii devo-
eiuilritus in involunieiilis ct curis multis. Cumque; lione osculabatur eam, atque dicebat : « Domine
iciieriludinem piistinee convcrsationis ecgrc dcdi-. D Jesu Chrisle, gralias tibi ago, quiabeiiedixistimihi,
sceret, et noviler inchoateeiaborem nimis arduumx et salvus ero. i
reputaret, eogitavit ul Lot quia egressus de Sodo- CAPUT VI.
mis, non posset aniniam suam in inonte salvare, , Gdor ac sapor mirabilis, cwn cwlesli visione cuidam
uiidc et proposuit ad aliquem remissioris observan- fratri Clarevallensi infusus.
ti;e Ordiiiein dcclinare. Quod cuin abbati loci domnoj In supradiclo quoque monaslerio novimus ex-
Roberto jam seepius indicasset, tandeni una die vi- istere quemdam monachuni, valetudine acuta oiim
ctus a pusillanirailate spiritus et lenlalioiie, de- graviter laborantem. Qiii priusquam ad diem criti-
nunliavil ei quia jam nullo modo poterat amplius5 cum pervenisset, factus est in agone et per 25^
sustinere.-Tunc abbas precibus ac biandiliis 2jJ5 \ dimidium fere noctis quasi exlra se fuit, mulla
miilfis extorsil ab eo ul sibi ipsi vira faceret, el us- vidcns et audiens quse modo longum est replicare.
quein diem lertium solummodo sustineret. Quo.vixi. Eadem vero nocte defunctus est ibi quidam adoles-
tandcm impetralo, oralionein staiuit in conventui cens reiigiosus, mirce mansuetudinis ac patientice
fie.ii ad Deum pro eo. nionachus, qui languore maxir_iOcruciatus, quam-
Eadcm itaque die cum isrlem novithis ad mensamI plurimis annis durum ac diulurnum martyrium
 1317 HERBERTl DE MIRACULIS LIBRI III. — LIB. II, 1518
diixit. Hic itaque moriens, et flatum iiovissimum A Iendo, lcgendo seu quidpiam aliua agendo, eamdem
diutius protrahens, pree acerbitale doloris crebros suavitaiis gratiam divinitus sentiebat
geinilus plangendo emitteliat. Porro prcedictus eeger
cuin eiiin plangentem audiret, dicebat intra se : 259CAPUT VII.
« Planclus ille citius convertetur in cantum, et db- Videt novilius in Claravalle beatam Mariam Magda-
lenam aiile altare stantem, ei vero negaiur ad prm-
loris istius extrema jamjamque occupabit gaudium sens visio beatissimm Dei Matris.
sempiternum. > Cum hsec et similia cogitarei, en Fratri euidam religioso alque devbto, dtim adbus
quasi persona qusedam invisibilis ante lectulum novitius esset in eodem coenobib, datum est videra
ejus assistens, et diutissime commanens, ad sin- in spiritu beatam. Mariam Magdalenani, splendido
giilos fere planctus quos ille morjens cmittebat, mi- vullu.et. habilu ante altare slaiitem. Qua visa, re-
rabili atque inexperta quadam fragfantia ac suavi- pletus est frater ille lsetitia magna. Cumque cogita-
tate nares ejus et fauces uberius inculcabat. Tunc ret animo, optahdo et supplicando, ut ei beatissima
vero sentiebat quasi quamdam ccelestem virtutem, Dci Genitrix visibiliter nionstraretur, facta est vox
sensibiliter ac manifeste in seipsum inlroeuntem, et ad euiii in ipsa visione, dicens : « Nosse te conve-
penetnilia cordis ejus suavissime perungentem. Cum nit, quia necdum idoneus es ad eam intuendam.
heee ergo diutius fierent, ecce repente apparuit ei ® Satage ergo et perfice quaritum poleris, ut eam
qucedam apertura in coslo, per quam videbatur sSbi quandoque videre merearis. >
videre usque ad teiiium cceium. Et factaest in.au- CAPUT VIII.
ribus ejus vox clanians, et dicens de exeelso : « Si- Oralio conjunclis, aut expansis manibus, aliquot
leat omnis terra, discedat omnis malignitas, Cliri- Christi apparilionibus cotnprobatur.
slusvenit. > Tunc ergo visum est ei quod Doniinus Alius vero quidam in eo loco novitius frater, cum
Jesus Christus ibi descenderet, ac totam doimv/a ex toto corde Dominum queerere proposuisset, so-
illam sua benediclione repleret. Ipse vero tanta sua- litus erat ubi opportune potuissetj conjunctis sive
vitate et gratia perfusus est, ul se in paradiso esse expansis manibus frequenler orare. Quadam itaque
reputarel, et diceret: Domine Deus noster, en isla nocte in priricipio vhgiliaruni, cum esset in choro,
vita eeterna quam nobis promisisli. Hcee est iSa clausis oculis, manibusque protensis ad Deuni in-
felicitas, illa suavitas, quam in tua dulcedine prcs- lendens, subito adfu.it ibi Dominus Jesus Chrisltis
parasti. 25S Et n,inc si revelatis oculis, boffium loquens ad eum, 2©0 et dicens : « Porrige_ mUii
istud quod senlio, et quod teneo, mjbi videre ac manus luas. > Ad hanc itaque vocem cum aperuis-
semper habere liceret, jam gaudium meum plenum n set oculos frater ille jmullum obstupuit, et utrum
alque perfectum esset. Mox iniminente exitus hora, dormiens an vigilans hoc audisset, non facile di-
puJsata est tabula, et conv.enienlibus cunctis ad scernere potuit. Ex hac autem voce multam devo-
fratris exituin muniendum, assumplaest anima illa, tionem alque fervorem mente concipiens, ipsam
alque liberata corpore mortis liujus, et eeterna lea- formam orandi servare deinceps sollicitus fuil, Post
litia sutiinlrante fugit ab.ea doloret gemitus. Credo, aliquantum vero temporis cum jara monachus fa-
et vere confido, quia nondedienatus est eam intre- ctus, in quodam ejusdetn ecclesise angulo foret, in-
ducere in requiem' suam, qui propter eam ad terras tento aiiimo junctisque nianibus stans et orans, su-
veniie dignatus est Jesus Clnistus Dominus no- bito fuit in spiritu; et ecce adfuit ei Doniinus Jesur.
ster.. Clnistus suppositis atque expansis manibus illirs
Dum autem corpus ipsum sepulturse traderetar, suscipiens, et quasi ad prefessionem admitlens.
alius qiiidam frater religiosus atque deyolus, reve- Quo faclo cum fuisset honio reversus adse, gavisus
lante Deo apertis oculis, sicut ipse proleslatusest est saudio magno yalde. Jamque felici doclus expe-
nsbis,"quasi quoddam feretrum vidif de monuniento rimento, certissime credidit, ubique divinam esse
procedens, sursum ad eelhera tendens. Porro prse- prsesentiam; inaxime vero ubi, ut ait sanctus Ber-
dtctus seger ab illa valetudine Deo volente conva- D nardus. sivc orando, sive psallendo assisiimus.
luit, et ex iis, quce acciderant, magnifice consolatus CAPUTIX.
gratias egit. Ut autem de illa revelaiione quam ih Dequodam adolescentu.o Alemanno, qui in Claravatle
abitu fratris acceperal certior fieret, processu tem- ad viiam monasticam mirabiiiter conversus, egregia
poris collatum est ccelitus ei ut ipsam benedictionis sanctilate et divinis manifestationibus clarus fuit.
dulcedinem, quam tunc in. odore aut sapore prse- Egregius quidam adolescentulus de parlibus Ale-
stantissimo fuerat expertus, postmodum post dies mannise oriundus, studiorum gratia, coniitante di-
etannos pluriraos non quidem contihue, sed tamen dascalo suo Parisius adibat. Qui cura transilum
frequenter atque copiose sentire mereretur, prout haberent per domum Clarevallensem, magister ille
ille benignus ac suavis Spirilus, qui ubi, et quando, yidens loci conventum, et crdinem, nescio quo Dei
et quantum vult spirat, pauperi suo misericorditer judicio compunctiis ad horam, petiit et obtinuit ut
fuiiindere dignabatur. E( non modo per somnium, susciperetur ad conversionem. Cumque rogaret
aut per excessiim, sopilis vel attonifis sensibus adolescentulum ut 2@1 secum remaneret, penilus
corporis, ut in illa forsitan agonia contigerat, sed non acquieyit; multum siquidem abhorrebat a con-
corpore vigilante .sensuque vigenle, orando, psal- sortio, eliam et colloquio Cistcrciensium monacho-
1519 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. £520
Tiiiii; seepiusquerogaverat Dominum, nunquam sibi A eum, lenere sibimet astringendo, ac deosculando
dari ad Ordinem illum velle converti. Proinde ro- eum. Quod cum frater ille vidisset, animadvertit in
ganli magistro, et fratribus monaslerii adhoflanti- hoc animam illam sanctam et Deb placentem exi-
bus eura, dura cervice resistens, nullis prcedicatio- stere, et apud illius clemenliam niagnes familiarita-
num machinis poterat expugnari. Eadem igiiur tis accessum spiritalitor obtinere. Hie 2@3 erg°
nocle dum eoru.m monila mente revolveret, facta amantissimus Domini tota die cum iilo velut in
cst vox divinitus ad eum, dicens : « Si liinc reces- thalamo morabatur, et beata ipsius prsesentia per
seris, et Parisius veneris, usque ad Pentecostcm contemplationem suavissime frtiebalur.
morieris, et sine dubio. morieris. i Ad hanc itaque Quadam ilaque noete apparuit ei in somnis an-
voeem juvenculiis ille muitum obstupuit, necdum gelus Dei, et introduxil eum in quemdam thalamum
tamen potuit duritia cordis illius emolliri. gloriosum, in quo videbatur Dominus Jesus Chri-
Porro scquenti nocte cum sopori membra dedis- stus in cruce pendere, et beata raater ejus Maria
set, videbatur sibi esse demersus in Iimo pulei cum Joanne evangelista juxia crucem illius stare.
profundi. Cumque desperatus ibidem jaceret,'subilo Quem cum ingressus essel, tantee suavitatis fragran-
apparuit desuper ad oram putet bealus Joannes tiam sensit, ac si cellam aromalicam respersam
evangelista, in vultu et habitu beati Bernardi, cum omni pulvere pigmentaiioirilroisset. Prostratus vero
alio quodam sancto, cujus nomen exeidii mihi, qui in faciem suam Dominum adoravit, et benedictio-
et ipse simillimus erat cuidam religiosissimo viro, neni illius accipere meruit. Cumque excitus a
nomine Gerardo, portario Clarevallensi. Quos cum somno fuisset, suaveolentiam quam dormiendo pree-
ille vidisset, rogabat obnixius ut sui miscrerentur. senserat, tribus postea diebus continuis vigilando
Cui beatus Joannes respondit:« Tu sano consilioac- persensit. Alia quoque nocle cum esset orationiin-
quiescere contemnens, opem fiagitas anobis? >Cum~ tentus, tiieruit audire corporeis auribus angeiicas
que ille proinilteret se esse faclurum qiiidquid ei vocOs, harmonia dulci atque preeclara in sethere
placeret : « Vis ergO, inquit, fieri monachus in mo- personantes. Quarum videlicet vocum tanta erat
naslerio Clarevallensi? •— Eliam, Domine mi, altitudo, ut quantalibet bumanarum intensio ad
libentissime volo. > Quod cum firmiter pollicitus eam non posset ascendere. Curaque fuisset in eis
esset sese citius impleturum, profmus eductum de aliquandiu delectatus, sublata esl tandem ab auri-
profundo liberum abire dimiserunt. Mane igilur bus ejus hymnodise ccelestis amcenitas, sed diutis-
facto postulavit preesentari quautocius beato Ber- sime remansit in corde conceptee devotioiiis im-
nardo. Quem cuni antea non vidisset, conlinuo r mensa jocundilas, ita ut seepe memoriafii abundan-
illuin in vultu et habitu deprchendit; g>®2 ipsum tise suavitatis illius erucians, mifa devotione affice-
esse pro certo recognoscens quem in nocle trans- relur, el. toius in gaudium vertereiur.
acta, sub condilione convertendi,liberalorembabere Prselerea quadam vice cura esset ad vigilias in
meruerat. Proinde.miratus vehementer atque com- ecclesia Clarevallensi, ipsa die Paschse, coepit at-
punctus, protinus eidem sancto viro se reddidit; a lentius cogitare de passione et resurreclione Do-
quo bcnigne> receptus, mox ih setate teneriori gra- mini, ila ut ardente pietatis affeclu, totus in laery-
vilatis el sapientiee canos cunciis miranlibus induit. mas solveretur. Et ecce repente is qui in ejus
porro prsediclus magister ejus a proposito bono corde ignem succenderatDominus Jesus 2Q4 Chri-
citius corruens et eumdem secum everlere salagens, slus,j'ugulanti(si(;)etileiiliappareiis,stetilanteillum
fundaium in Chiisli amorej'uvenculum movere non in medio chori, manus suas expandens, et quasi
potuit. ostendens ei. Porro in ejus.beatissirais palmis loca
Hic ergo delicalus atque tenerrimus adolescens clavorum evidenlissime apparebant, ita ut de ipsis
cuni esset annorum quatuordecim, nianum suam plagis recentibus sanguis manarc videretur. Viso
ad fortia mittens lsetantibus angelis alquc homini- itaque Domino fraler ille gavisus est gaudio magno
bus jugum Christi portandum aggreditur, et quasi D valde, sed obstupescens, et cpiasi extra se factus,
agnus ad aralrum suscepti Ordinis applicatur. Scd nesciebat in arcto tempoiis quid agere deberet. Vo-
mox miserantc Deo juvenci fortittidinem induens,el lebatnamque in medium prosilire, et pedes appre-
agni maiisueludineiii relinens, tanta charismatun] liendere Salvatoris ; sed retliiebat eum pudor et re-
eminentia a priuiis annis enituit, ul conversationis verentia conventus, ne velut insaniens putaretur.
ipsius elegantia atque fragranlia conlubernales Nam et hoc ignorabat ulrum videlicet apparens
e;us vehemenler affecli gratularentur, ipsuniqiie ve- Dominus ab eo solummodo, an et ab aliis pariter
luii paradisi vernaiitissinium florem, mirantes in- videretur. Flebat autem ubenime, eratque cor ejus
tuerentur. Quidam vero religiosus ac spiritualis in semctipso pictate liquescens pree immensa dul-
ejusdem ccenobii fraier prolestalus est mihi quoci ccdine amoris illius quem intuebatur. Vcrum in
a.iq.uando yidisset yisionem liujusmodi. Aspiciebal ipsa hora canebatur responsorium illud in ecelesia :
pjinidem adolcscenlem invitalorium anle allare ca- Angelus Domini. El tandiu apparilio illa perseyera-
nentem. Porro imago crucis queeeratin altari, quasi vi.t usquequo dictiones istse: Jam surrexil, venite,el
mclodia ipsius delectata, de cruce descendit, ve- videte, a choro cantatse perficereritur.
niensqiie expansis ulnis dignanter amplcxata esl Factum est autem in die Penlccostcs dum canta-
 1521: HERBERTI DE MIRACULIS LIBRl III.' — LIB. II. 1522
retur ad vigilias hyninus ille, Te Deum laudamus, A propter tc solumnodo, ctii jam de mca viiiute c-t
versu illo prcedicto Sanctus, sanctus, sanctus Domi- dileciione certa cognitio certaque fiducia incrat,
nus Deus Sabaolli,posi inclinatioiiem quse tunc sed maxime propler ceeteros qui me similiter dili-
fieri solel, frater isdem se eiigens meruit aperte guiit, utel ipsi gloriam meam agiioscentes, simililer
videre visionero quamdam gloriosain atque mirabi- in me confidant. >Cum lioc ergo frater ille audisset,
lem de Trinitale quea Deus est, quam caeteris om- aperiens statiih oculos, repletus est gaudio magno,
nibus quas unquam videre meruerat, excellenliorera tum propler indultam gratiam Dominicse visitatio-'
esse eredebat. Modum tamen visionis ejusdem, quse nis et consolalionis, tum propter ipsius Dei atle-
vel qualis exsliterit, raihi nullalenus explicavil; stationem de veritate Apocalypsis; pro eo maxime
asserens quod liunquam eam alicui auderet expo- quia doiens audiereil quosdam beereticos ausos
nere, nisi fortasse prius voluntatein divinam stiper fuisse quondam eidem sanclo libro detrahere, bla-
hoc ei daretur agnoscere. Uteum vero deinceps spliemantes atque dicentes eum a sanclo Joanne
eam alicui revelaverit, ggg inceitiim est mihi. apostolo scriptum non esse.
Nam et de cseteris visionibus quas supra niemo- Evolutis autein poslea diebus circiler quindecini.
ravi, dicebat se nori modice pcenitere, quod eas cum supradictus frater pro pecce.tis suis valde sol-
cuiquam indieasset, timens utique ne hoc ipsum licitus atque compunctus esset, astitit ci per visio-
DomiiiQdispliceret; j'amque propositi sui esse, alia nem Doinmus 267 Jesus Christus cum eodem
multa quse viderat, vel si qua deinceps viderc con- apostolo suo. Tunc vero isdem beatus aposiolus
tingcret, perenni silenlio sepelire. Hsec ergo omnia prlor locutus est dicens :« Qui yoluerit a Domino
quee superius retuli, aiiaque quamplurima, quee, perfectam consequi veniam, oportel eum instantcr
licet magna existimem, tarnen brevitatis amore re- peccata sua flendo ac poenitendo punire. > Respon-
ticui, ab eodem Dei famulo arcana relatione cognovi, dens autem Dominus ait : « Si quis ad me perve-
ea videhcet conditione ut usqite ad obitum ejus nire voluerit, oporlet eum idipsum ardenter opta-
apud me secreta tenerentur. Sed quia jam vocante re. n His et hujiismodi frater ille commonitus,
se Domino, explelis in Ordihe annis xxvi quam didicit jam cum Moabitide Rulb buccellam suam in
sinceriler vixit, tam feiiciter obiit, ego solutus a aceto semper intingere, et panes azymos cum
nodo polliciti hujus, prcefatas revelaliones in quibus lactucis agrestibiis comedens, exsuitare Domino
non modice consolatum fuisse me memini, ad aiio- cum tremore. Postmodum atiteni dienaiali ejusdeni
rum scque solamen praesenli paginee intuli. sancti Joannis cuin vigiliis inleressel, vidit ileruin
ante pro-
CAPUT X. ,r, in mentis excessu eumdem apostolum
prium ejus altare, sacerdotalibus ornamenlis indu-
Monachus. quidem Clarevallensis, S. Joamiis cvan-
gelistm cultui addiclissimus, de divinis rebus tum, quasi missam ceiebraturum. Cumque post
mulia per eum cognoscit, modicum iritervallum, roodicus ei somnus obre-
Scimus quoque in eodem existere loco monaclium psisset, repenle transiit corameo Dominus Jesus
timentem Deum, qui dum in eodV.m coanobio de- Christus, cum gloriosa matre sua, quibus stalini
geret, quadani die, vigilia Omnium Sanctorum, inlranlibus palatium quoddam, in cjtio dicebatur
cum aliis stabat in choro. Hic vero beattim Jjan- esse paradisus, janua rcmansit aperta. lllo vero
nem evangelisthm prcecipuo diligebat affeelu ; mirante quod porta eadem minime clauderelur, di-
in cujus eliam Scriplura atque memoria mul- ctum est ci : c Hsec est janua vitee, quee ingresso
tura delectabatur. Cumque de roore legeretur ad per eam Domino cum sua Matre, cunctis fidelibus
niissam episiola illa de Apocalypsi, mira dulcedine usque ad diem judicii patet.> Quo ille comperto ait
fruebatur in eisdem 266 verbis. Tandem vero in inlra se : « Ergo et hiihi palet aditus paradisi. In-
ultiino versu quo dicitur : Dignus est Agnus qui oc- grediar itaque in locum labcrnaculi adniirabifs
cisus esl accipere virlulem et divinitatem (Apoc. v), usque ad donmm Dei. > Quo cum intrare ccepis-
et ccetera qtiee sequunlur, tola in ipso liquefacla p>set, excepit eum qucedam inenarrabilis jocunditas
est anima ejus igne divini amOris; lantaque jocun- alque suavitas. Somno vero excusso cum jam ali-
dilatis affluentia perfusus est, ut prse immensitate quandiu vigilasset, putabat se adliuc esse in para-
lcelitieeseipsum viv caperet. Proinde lotus in jubi- diso, nimirum perseveranle in eo diullus illa
lum raptus, tolus extra se fuit, solum Christum jocunditate quse satis indicabat aucterem jocun-
quasi precsentem cordis oculis inluens, et brachiis ditatis ibidem adfuisse.
interioribus amplectens. Dum vero ibidem staret, 26S CAPUT XI.
et pitantia illa ccelesti meiitem abunde reficeret, Asserit S. Bernardus ex Dei revelatione multorum
necdum finita missa sopor Domini irruit in eum; animas slalim a corporis egresstt, libero et expedtlo
•tenuis quidem, sed delectabilis, sed suavis. Statim transitu cwlum penetrare. Ilcm quolquol in Ordi-
ne Cisterciensi, vigente nhnirum disciplina, perse-
namque prsesentiam suam dignanter exhibuit dor- veraturi essent, saivos fore. Guidoni fratri suo
roienti, qui supradictam jocunditalem infuderat vi- prwdicil fore, ut quia rei Clarevallensis famitice
gilanti Dominus Jesus Christus; cum eodem apo- nimium sluderet, cxlra Claramvallem morerclur.
stolo siio, alloqiienscum audiente fratre, etdicciis: Beatus Bernardus abbas Clarevallensis inlravit
« Hanc ego revclatiOiiem dudum libi ostendi, non aliquando solito more ad solaliandos novitios fra-
PATIIOI..CLXXXV. ft-2
 '
15-25 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDf. 152-i
tres, qufco tempore eranl in probatione, centcna- A ipsius perseveralionis inOrdine stabilimentuni con-
lium numerum excedenles. Quos cum in exhorta- slanlissiine asserit. MuStavero similiter astrinuit,
tione et consolalioiie mulla illo suo ardenli eloquio quod hcec eadem verba de visionibus aniiiiarum,
ad ainorem coelestium vehemenllus accendisset, ad quse supra retulimus, isle Dei servus dum aliquando
iiltimum intulit, dicens eis : « Beati erilis, fralres, sermoneni in capilulo faceret, eliam preesenlSbns
si perseverare volueritis in disciplina Ordinis quem ipsis inlerloqucndo consolationis gratia recitarit.
tenclis, quoniam hcec esl profeclo via regia, via Hic aulem Dei faniulus cum audisset aliquando
snncta, yia secura,quee recto tramite ducit adgau- quenidam de filiis suis spiiitualibus viruro bonuni
dia sempitcnia. Dico enim vobis in veritate vidisse et religiosum, missum ab eo in Nortlimanniam,
me pluries, non modo in somnis, ut assolel, aut desperala ibidera eegritudine laborantem, decrevit
per visionem, sed orando cl vigilando, per manife- mittere, ct reducere eum acl se, ut devotus frater
stam revelationem, monachorum, conversorum ac in nidulo suo morcretur, el desidcrafa sibi sepul-
novitiorum animas ab ista lacryniarum valle, mox lura non privarelur. Yerumtamen quidam de fra-
ubi de corporibus egressee fueranl, libero et expe- tribus ejus carnalibus, noniine' Guido, nilebatur
dilo transilu ad summa conscendere, el sine im- huic obviareconsilio, cpiia cum esset uims de pro-
pedimento coeli pervia penetrare. > Quod si vos B visoribus Clarecvallis, iiitendebat, ut credo, par-
ista leetlficant, audile leetaiiter : adhtic leeliora cere sumptui et labori. Qui cum pertinaciler hujus-
subnectara. Factuni est aliquondo in monaslerio modi dissuasioni insisleret, dixit ad eum bealus
islo, audienleme missam cum ceeleris in conventu, Beinardus:« Nunquid major est libi cura depecunia
ut abluendis manibus sacerdolis neglectu mihi- vel jumenlis, quam de fratribus tuis? Quia ei'go
siianiium aqua deesset. Qtise dum 269 interim non vis ut fratres noslri nobiscuro requiescanl in
queeritur et affertur, remorata est propter hoc valle ista, hec lu ipse requiesces in ea. > Et factuni
explendi sacrificii aelio plusquam oporteret. Quo cst ila.Nam isdem Guido quanquani alias vir bonus
facto, apparuil niihi protiiius in ipso cboro quidam cl religiosiis foret, tamen ut serroo sancli iinple-
ex monacliis nostris, vir veuerabilis ac religiosus, i-elur, non est consummaius in Claravalle, sed
non longe antea defunctus. Slans ergo el intuens apud Pontiniacum prseveiitiis eegritudine, iecto
me, coepit movere caput, veluti si esset adversum decubuit, ibique disponente Deo, et lerininum
me aliqua indignatione pcrmoliis. Quem ego ubi vilse, et sepulturse locum accepit.
cognovi, percunctatus sum- illico quidnam sibi g^l CAPUT XII.
vellet quod taih subito et inopinale apparens, con- Simoni abbali Caxiaci,
C denigro Ordine Benediclino-
tra meeaput agitarel. llle aulem respondit, dicens: rum, S. Bernardus quandiu vixit, transiium nega-
Si fratres vestri cognoscerent quot et quanlos ha- vit ad Claramvallem, prwdicens lamen (quod
beanl in coelis socios cl ainicos, multum utique sibi poslea evenii) ipsumin Claravalle morilurum,
ab omnibus negligentiis preecaverenl ne illos offen- (Yide supra, S. Bemardi Yitam primani, lib. vu,
coi. m.)
«icrcnt, inaxime quia oinnes ad eorum consortium CAPUT XIII.
272
pcrtinent. Quod ctim Ieetis auribus percepissem, Gunnarius Sardiniw telrarcha, ex prwdictione san-
prolinus inspirante Deo venit in animum mini cti Bcrnardi, posi ejus obitum fil monachus iti
fraler quidam acediosus, qui prec ceeteris negligen- Claravallc.
tior videbatur; el de illo sciscitatus sum, dieens : ,(Yide ibid., coL.462.)
<Quid igitur ? Pulas quia frater ille, designavi aulem 273-74 CAPUT xiv.
illum ex nomiiie, poleritaliquo rnodo fieri salvus?s Sanclus Bernardns Romw degensper iriennium, sub-
Ipse vero respondit:« Et iste salvabitur, et casleri inde visilat snos in Claravalle. Alia quwdam de
eo mira,
oninrs sine dubio salvabiintur. i Cum beec ille
(Videibid., col. 4G3.)
dixisset, evanescensaboculis meis, in coelum unde
venerat se recepit, nieque indieibili gaudio pro 275-76 CAPUT XY.
tatita consolalione replevit. Constanlium suspendio addiclum, cum ad palibulum
ducerelur, S. Bernarclus lorlori ereplum, annuente
Vos autein, filioli, non puletis ad illos tatilum- comile Theobaldoin Claravalle allondet, el vestem
modo fralres, qui inipso tempore hic intus moia- monasiicamindv.il.
bantur, hanc coeleslis oraculi reproinissionem sin- Coiitigit autem aliqnando eumdem Dei famulum
gulariter perlinerc, sed eliam yosnifitipsos cumi pro quibusdam negoliis adirecomitemTlieobaldum.
«•fclcrisqui in domo isla, vel in isto Ordine usque^ Cumque appropinquasset oppido ubi ille tunc erat,
ad finem Deo servient, crcdite iirmiter -ac sperate, obviam habu.il turbam liominum copiosam , qui j'u-
miseranle Deo, cuncios esse salvandos et ab illc> benle Gomile latronem; quemdainfacinorosum atque
nuniio ccelesti omnes pariter designatos. Haiic 270 j famosura ad. supplicium pertraliebant. Quo viso
beati Bernardi narralionem pluriml cx eis qui au- cienientissinius Paler, apprehendens manu sua lo-
clierunt, liodieqiie susperstites. cum gaudio reco- riiin quo erat miser astiiclus, ait tortoribhs ejus :
lunt, maxime Joannes, vir religiosus, et ejnsdemi 1 Dimiltite mihi -sicariumistum : egoenim volo ma-
cmnobii provisor idoneus, qui prsedicto scrmoii i nibus nieis suspendere illum, >Audiens autem comes
(actus iiilcrfuit, ipsumque fuisse prrecipiuiii! sua; adventum bominis Dei, festinavit iliico oceurrere
 1523 HERBERTI DE MIRACULIS LIBRf III. — LIB. II. 1320
ei; miro namque devolionis affeclu senipcrcum di- .A Quadam igiiur die, prcesente innumerabili liomi-
lexit ac lionoravit. Cumque videret in niaiiu ejus num multitudine, cum eos copiosius de fide Ca-
funeni, quo latronein post se trahebat, exhorruit tlioiica <;onservanda, et de immunda hseresi perca-:
.inulium, et dixit: «Heu! vcnerabilis Paler, quid est vehda monuisset, contigit adesse quemdani de hse-
quod facere voluisli? Utquidenim furciferum islum reticis illis, qui potentior ceeleris alque prudentior
millies condemnanduin a porta inferi revocasti ? videbatur; qui cum amaro Oculo cerneret venera-
Nunquid eum salvum facere potes qui jam tolus . tionem, quam Dei famulo populus impendebat, mo-
diabolus factus esl? Desperata est penitus illius liebatur aiiquid agere unde claritalem opinionis ejus
correetib , nec unquam bene facere poterit nisi mo- aliqualenus obhubilaret, et darel maculam in glo-
riendo. Sineigitur, sine perdilionis hominem per- ria illius. Jainque explelis omnibus qiiee ad prae-
ditum iri, quoniam de pestifera vita ejus roultorum sens necessaria putabantur, vir Dei super equum
vila peficlitalur. >Respondens autem venerabilis Pa- suum ascenderat ut abiret; et ecce prsedictus ha?«
ler, dixit : « Scio quidem, virorum optime, scio reticus quasi eoluber erecto capile venit ante homi-
277 hQncesse lalroneni sceleralissimum, omnique nem Dei, et clamans coram omnibus, ait: « Do-
lormentorum acerbitale dignissimum. Non me ergo mine abbas, scitote quia caballus magislri noslri,
exislimes liujusmodi peccatorem impuiiitum velie '3 quitam malusvobis apparet, non ila cervicatus et
relinquere, quin pdlius cogito eum tortoribus tra- pinguis esl sicut iste sonipes vester. > Quo 279
dere et dignam capere ultionem ex eo, quse utique audito vir mitis el patiens respondit ei niox iran-
lanto dignior eril, quaiilo diulurnior. Tu illum de- quiilo vultu et animo, dicens: « Non diffileor,
creveras brevi supplicio et niomentaneo inleritu amice, quod astruis. Verumtamen scire te conve-
consummare, sed ego eum faciam diulurno cru- nit quia jumentum istud de quomihi insultas, bru-
cialu etmorle longissimanioii. Tu furcis appensura tum est animal: unum utique ex illis quee natura
per unum aut per plurimos dies niortuum in pati- prona atque ventri obedientia finxit. Qtiod si pro
bulo manere permilleres, ego cruci affixum per libitu suo cOmedit ac pinguescit, nihil inde justitia
anrios plurimos faciam in posna jugiter vivere et leedilur, niliil Deus offendilur, quiajumenlum quod
pendere. > Quo audilo princeps Cliristianissiuius si- suum est faeit. Proinde hon crimus arguendi in ju-
luit nec ausus est amplius contradicere sermonibus dicio Dei, ego et magister tuus, de cervicibus j'u-
sancti. Protinus ergo benignissimus Palerexuta tu- nientorum, sed unusquisque de suo collo j'udicabi-
nica sua induit ex ea captivuni, et attonsa eoma tur. Nunc igitur, si placet, respiee coliuni meum, et
capitis ej'us, sociavit eum ovili Dominico, de lupo r • vide; et si grossius esl collo magistri tui, inde me
faeiens agiiura, de lairone conversum. Qui veniens forsilan reprehendere poleris. > IIoc ilaque diclo
cuni eo ad Claramvallem, factus est illi deinceps capulium exuit, et capite denudalo usque ad hu-
obediens usque ad morlem, triginta, ni. fallor, et meros, apparuit ipsius collum, ut erat, productum
eo amplius annos in Ordine supervivens. Yocaba- et gracile, quod quamvis esset carnibus cxesum et
tur autem Constanlius, quem nos ciiam vidimus, et lenue, erat lamen ex dono ccelesii pulchrum et
cognovimus, candidiuii nimis, sicul colltim oloris. Quod eum
CAPUT XVI. viderent universi qui aderant, leetali sunt leetitia
Ilwrciicum obloqucntem sanctus Bernardusprudenti niagna, benedicenles Deum, qui dedit in ore famuii
responso confuiat. sui ita paralum, et ita conveniensrespoiisum, unde
Alio quoque lempore cum legatus domiui papse, confunderetur et obstrueretur os loqueritis ijii^
aliique episcopi pro confulanda hscresi Manichseo- qua.
ruiii ad partes Tolosanas traliereiit illum 278 h° CAPUT XVII.
niinem Dei secum, paraverunt ei fratres equitaiu- Parisiis clericos aliquot qua verbis, qua lccnjinis el
ram solito meliorem, queetam longo itineri sufficere gemilibus ad sanclius vitm institutum couversos,
posset. Qui cum ad illam terram coniilanlibus epi £. secum in Claramvallem deducit,
scopis deyenisset, Henricus quidain, quondam mo- Quadara preeterea viceeuniiste vir Doaiini, causa
nachus niger, turic vilis apostala, ei eorumdem b;c- exigenle Parisius adisset, rogalu ciericorum ingres-
reticorum princeps, cognito adventu famuli Dei, sus esl de more seholas eorum. Quibus 2S0 osleu-
verilus est a facie ejus, sciens quia non posset re- dens formam veree philosophice, monebat eos atten-
sistere sapienliec et Spiritui qui in eo loquebalur. tius de iiuindi eontemptu, et subeunda pro Clnisto
Proinde niaturata fuga delituit, et minime potuit Domiiio paupertale. Explicito vero sermone cum ,
usquameo lempore reperiri. Ibi quoque glorificavit nemo ex eis conveiieretur, trislis egressus esl, eo
servura suuin Deus in conspectu totiuspopiili et quod prseter votum et prseter solitum id ei accidis-
prineipuni terree, faciens qtiotidie per manus illius set, veniensque ad donium ciijusdara archidiaconi,-
signa et prodigia iiiagna in piebeVNec facile credi qui eum ad hospilium sutim traxerat, secessit in
potest quantaiurbarum iiifmilas apostolicum virum oratorium ibidem constilutum. Cumque coppisset
tota die prosequeretur, dum alii eruditionem, alii orare in spiiitu veliemeriti, ila mente compunctiis
curaiionem, universi benedictionem abeoposiu- esl, ut gemitus et singultus qubs cohibere non po»
larent. -' lcrat, foris audiri contiiigefet.: Quo comperto'praj.
 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1528
Vm
falus arcbilcvita a sociis e]us inquirere coepit, qux- A-in ipso complacueruiit, ut chm etim antea non vi-
4iam illi existeret lanti causa moeroris. Respondens dissent, ingressum in urbem mox in aTchiepisco-
Tiutcm unus ex eis, vir religiosus, quondam abbas pum unanimi consensu raperenipolius quani eligc-
Fusniaci, nomine Renaldus, qui seeretorum faiuuli rent. Quod curii ille recusasset, parati erant omninc
Dei magis conscius erat, elcujus etiam relatu isla vim facere usque" ad morlem , nisi fuga lalenler
cognovimus, dixit ad illum : • Homo iste mirabilis, cvasisset. Cum ergo ibi sederet in quadam amplis-
lolus igne charitalis accensus, lotus in Deo absor- sima domo, lanta circa eum erat hominum nmlti-
de
ptus, nihil aliud in mundo desiderat nisi {antuiii- ludo, ut nullus ingredi posset. Interea quidam
modo ut valeal errantes ad viam veritatis redueere, civibus illis, vestilu ei, vultu lionorabilis, cum Dei
et eorum animas Christo acquirere : et quiamodc liominem adire omnimodo cuperet, et nusquam ad-
verbuni vilce seminavit in scholis, et de conversioiic iium reperiret, ascendit in lurbam, manibus ef pe-
clericorum fruclum lempoianeum non recepit. dibus repens , et super colla sedenliuiri gradiens,
Deum sibi pulat iratum, cujus hodie non persensii quousque peryenit ad eum. Cumque appreberidisset
in sua prsedicatione respectum. Hinc ista procells pedes ejus, ccepit eos niira devotione amplecli ac
gemiluura, hinc profusio lacryinarum. P-roindt " deosculari. Quod videns supradictus Renaldus qui
nunc ccrlissime spero quod bodiernain slerilitalem. propius assistebat, accessit ut aiiioveret eum,
craslinse sationis uberlas grandi fcenore compensa sciens utique !quia vir sanclus hujusmodi yeiieratio-
bit. »Mane ilaque facio cum scholas repetissct, egre nibus e.t obsequiis nimium gravabatur. llle vero
gius preedicator ad nutum Dominiiiavem cogitalio conversus dixit ad eum : « Dimilte riie, obsecro,
nis duxi.l in aitum, et verborum relia laxavit ii 2@3 dimitte me videre et langere fominem Deo
capturam. Finiio vcro sermone plurinii ex eisden proximum, el vere apostolicum virum. Dico enim
clericis per nianum illius scse Domino reddideruut tibi, et in fide Christiana testificor, quia vidi illum
281 Quos 'ue protinus de mundi peiiculo, tan inter apostolos. > Quod audiens monacbus ille, iai-
quam de marinis fluctibus exlraclos, et vohiculi ralus Cst. Et cupiens plenius nosse, volebat ab eo
conductis iniposilos, in salvatorium Clareevallis in inquirere niodum visionis hujus; sed piee pudore
ferre non disiulil. Tandem egressus de civiiaie propler astantes riori fuit -"ausus". Veruiniameii
cum comitatu suo usque ad villam Sancli Dionysi niagnam exslitisse revelationem ipse certi.ssime
venit, ibique pernoctavit. Summo vero mane cun credidit, pro qua vir ille tam vehemenler affectus
eum recio itinere profeclurum fratres illius exisli erat erga famulum Dei.
marenl, dixit: « Redeundum est nobis omnino Pa (. CAPUT XIX.
risius, quia sunt ibi adhiic aliqui ex noslris, quo; Oranlis S. Bcrnardo apparens Christus crucifixus,
ciiain oportet nos indc abducere, et jungere hub solutis a cruce bfachiis -eum amptectitur.
ovili Dominico, tit fiat unus grex et unus pastor. Domnus Menardus quondam abbas de Moris, vir
Cuni ergo ccejiisset inlroire in civitatem, vidU ; i religiosus et pise recordationis, mirabilem qiiamdam
longe clericos ircs in occursum ej'us venientes, di visionem quasi de aiio retulit nobis,quam taiiien
xitque ad socios suos : * Expedivit nos Dominus sibimel evenisse pufamus, ita diceris : Notus est
jamque in viam noslrani proliciscemuf! En isli sun : mihi monaehus quidam, qui bealum Berhardum
clerici, propier quos venimus. > llli vero acceden abbatem aliqiiando reperit in ecclesia solum oran-
tes cura ciim adesse cognoscerent, gayisi sunt gau tem.Qui dum proslratus csset ante altare, apparebat
diomagno, ct dixerunt: t 0 quam desidcratus, ad ibi qusedam crux cum suo crucifixo, super pavi-
venis, beatissime Paler, quia proposilum noslrun . nientum posita coram illo. Quem isdem vir bealis-
erat adire te, ct vix pulabamus abeuntem consequ simiis devotissinie adorabal ac deosculabatur. POITO
posse. y Qui respontlens ail ad illos : « Et ego nove ipsa majestas separatis bracbiis a cornibus -crucis,
lain, dilcctissinii. Proplerea festinabam cum pani videbatur eumdem Dei famulum ariipiecti, atque
btis oecurrere fugientibus vobis. Gradiamur itaqm i D aslringere sibi. Qiiod dum monachus ille aliquandiu
siraul, eroqueper graiiain Deiduclor itincris veslri. cernerel, prse nimia admiratione stupidus lieerebat,
Adjuncli ergo cscteris supra niemoratis, secul ; et quasi exlra se erat. Tandem yero roetuehs ne
sunt hominem sanctum, adhrereutes el obsequente ; Patrem offenderet, si eum veluti secretorum 284
eiusqiie ad obilum suiim. suorum exploratorem, ita sibi de proximo immiiiere
2S2 CAPUT XVIII. conspiceret, silenter abscessit, intelligens nimiruin
Mcdiolani affirmavit quidam vidisse se S. Bcrnardun ac sciens de illo homine saneto, quod vere supra
inter aposiolos. hominem esset tota ipsius bralio aique cohver-
Eodem quoque Renaldo iiidicantc cognovimu ; satio,
quod iste Dei famulus, cum venisset aliquando Me CAPUT XX.
diolanum pro reconciliando seliismatePetriLebnis Monacho epilepticoimpetral S. Bernardus, ul morbutn
cum tanta exsultatioiie universbrum fuit ibi re prwsenliens lecto decumbere, el fepentini casus
ceptus, ut tota civitas fere per unara leugam ruei-e elisionem vilare posset.
in occursum ejus. Multi vero eorum per quatuo Exiit aliquando Pater sanctus ad visitandum fra-
\\\i quinque miliiaria processerunt. Ita deniquesib ties suos nieteiiles in agro> Qril quohiain infirnius
 «529 IIEIIBERTI DE MIRACULIS LIBRI III. — LIB. H. i330
erat, cl pedes ire non poterai, perrexit iii asello. A _ hoc ergo animo volveret,- aiquc iiiipsuhi magiiopere
Porro monacbus quidam cura eo tunc anibulans, seirc desideraret, siibilo faclus exira se, vidif in
atque asiiium iriinans, cum abolim pateretur ca- spirilu stellam fulgidain de lerra surgeiiicra alque
ducuhi morbum, subilo cbram eo in ipso itinere rcctissimo cui'su coelbrum ardua penelranlem. Mox-
corruit, el ccepit ab eadem epilepsia g-raivilertor- que signatum est ei hancesse lieati Bernardi ani-
queri. Quo viso vir sanctus condoluit ei : unde et niam, qiise, tanquam sidus eximium, pura et niiida
deprecalus est pro eo Dominum, ul passio illa non. ad croli fastigia consedebat.
apprehenderet amplius iniprovisum. igitur seger ex Evolutis autetn diebiis paucissimis, cuni esset
eo tempore usqiie ad diem mortis, per viginli et eo ante altare oratiohi intendeiis, et pro ejiisdem sancti
ainpliusaiinos quilms poslea supervixit, datura est viri anima defunclorum oflicium devote persolvens,
eiquod antea non habebat, quodque ceeteris epi- venit in mentis excessum : et ecce apparuit illi
lepticis vix aliquando contihgit quoties ex eodem ileruhi isdehi Dei faniulus, ponlificalibus infulis in-
niorbo cadefe debebal, per aliquaiilum lemporis signiler"adornatus, qui etiam de terra-consurgens,
spatium preesentire, Ita ul opporlune posset leclo recto itinere in ccelum ferebatur. His el hujusmodi
deeumbere, et repentini casus elisiohem jugiter revelatioiiibus frater ille prsemonitus, ab illo tem-
prsecaveio. Ei quidem vir saiiclus qui lioc ei a Do- pore consuevit de eodem bealissimo viro singularem
miiio minus inipeiravit, credimus quia perfeclam illi memoriam agere, ipsumque inler amicos Dei maxi-
sanitatem obtinere poluisset, si saluti animce ejus mos computando spiritaliter honorare, nihil hsesi-
expedire cognoscerei. Sedquoniam illehomo 2S5 tans de ipsius glorificatione. In ipsis quoqiie diebhs
gravis inoribus ad portandurii, ci duii adinbduin apparuit illi denuo per visionem isdem Dei famuius,
co.rdis efat, cui salvando et yirga eorrectionis, et quasi strenuus laborator, prsecinctus ad operanduin
baculus consolationis seinper necessafia videban- 287 hf agro latissimo , in quo manipuli triticese
tur, concessum est ei misericbrdilef, ut subitanei mcssis innumerabiles erant, ex quibus multitudi-
casus periculum. preesciendo jugiter decliharet, et nem copiosam jam in acervum magnum congesse-
saluiiferi morbi sliinulo non careret. - rat. Reliquis vero qui mullo plures supcrerani,
CAPUT XXI. coinporlandis et coacervandis adbuc peiiinaciler
Cuidam primum. clerico reguiari, ac postsa Clareval- insislebat. Quod cum vidisset, inlellexil iliico con-
lensi monacho, pluries' apparuit S. Bernardus gcricm illam iiianipuloruin , Ogurain tenere mulli-
haitd multo posl obilum, . = . liidinis fralrum, quam isdem egregius prsedil•:alOl,
Frater quidam de Ordine regiilaiium clerieorum, {£ .quandiu vixit in carne, Cbrislo Deo aggregarat,
cum esset proficiendi cupidus, atque semolator cha- adhuc autem reslare innumeros qui ejus merilis et
rismaluiii ineliorum, desiderabat desiderio magno cxempiis ad"salvatioiiis graliam essent perducendi.
beati Bernardi iuagisierio subjici, et Ciarevallensi Undeinultum exsultans, seque ununi ex illis fore
collegio sociari. Hic itaque per quatuor dieias-a iion desperans, Claramvallcm quain citius potuit
Claravalleremotus, eadea-,dieel horaqua preedictus adiit, postulans eliihpetrans.se admitti.
Dei fainulus de mundo migravit, somnolentia pres- Qui dum adiiuc ibidem novitius esset, ac bcati
sus preeter cohsueiudiiiem, super scainnum obdor- yiri liiemoriara pene incessanter atque insatiabiliter
mivit. Erat aulem quasi secunda hora diei. Et ecce anSmo volveret, quadam Dominica die circa finem
appaniil ei per visioneni niagiia qua.dam et spe- vigiliarum fatigato illi et modis pluribus affliclo-
ciosa processio candidi Ordinis monachbrum, qua- cccpil obrepere sopor. Et ecce apparuit ei per visum.
luin- nunquam -antea viderat, quce sanctuin funus isdem Dei famulus, dignanter eum alloquens ct nio-
quasi ab illo loco in quo preefatus Paierobiit, in- nens de dirigenda ad Deum jugiter intentione cuni
ecclesiam hoiiorifice deferens , debitura sepulturee quotidiana lacrymarum effusione; quod si (acerct,
offieium celebrabat. Quinta vero postinOduin luce, divinam iniserationem, el suam ipsius visitalionem
cum ad illius aures de mOiie sanctissimi viri rmnor JD securus exspectaret. Et cum isia dixisset, recepifcse
trislissiniuspervenissel, animadverlit illico eum i!Ia in tumulum. suum quod ibi positum erat. Qiiee vi-
hora de niundo transisse, in qua ggg prcefatam delicct receptio ila evidehs fuit, ut frater. ille nesci-
viderat visionehi. Et vere sie e.r.al. Tunc vero diii ret ulrum dormilans an vigilans hoc vidisset. Cum-
...vulrierisliovitate perculsus, consternatus est aisiiiio que aperuisset oculos, et piissiihi Palris admoni-
vehemenler, raiserum alqueindignum se clamilans, ti.onem dulci reeordatione pensaret, subito ilerura
quo.d voti sui compos fieri fion meruissct. Proinde apparuit illi j'am plene vigilanli, et corporeis oculis
laxans flelibus habenas , se totum contulit in la- intueiidum se obtulit. Stabat' igilur cominus corain
meuta. Yespere autem facto, antequam niero con- ipso, ilaui nianu langi faciie posset, diligenter eunr"
fectos oculos soninus exciperet, coepii attenlliis considerans, et quasi explbrans.288 utrum dor-
cogitare de illobomine sancto , utriim. in pace re- niiret an vigilaret, niore videlicet eorum qui exr.i-
ceptus a Domino coelesli beatiludine frueretur, taiit ad vigilias dormienles. Erat autem induius
janique cum sariclis omnibus Csset exorandus , an habitu liioiiachali, propemodum simulans monacho
fortasse de ninndano pulvere secum aliquid tra- qui iuxta eunidem novitium slabal in choro, Quem
beus, adiuir 'oralionum-.suflragiis indigcrcf. Dum iimiin fofe existimans, mirabatur adiiiodum de e«.
1551 ADDIT. AD LTBROS DE YITA S. BEUNARDI. 1552
iiovitius cur ita ilefixis obtulibus eum intueretur. A ej'us Iradens, futurse prsclatioiiis graliarn denolavit,
Cuiiique reflexo lumine eumdero .moiiaeliin» juxla el ita abire prsecepit. Evigilans autem Alexander,
se manere conspiceret, prolinus illc qm videbaltir nihil adliuc pro hujusinodi revelalione mollescere
evnnuit. Tunc ergo revelanle Spiritu fraler ille potcrat, sed in eadem animi durilia persislebat.
cognovit, ipsum eumdem Dei famulum adliiisse, qui Eodem vero die cum ille beatissinms abbas ad
desideratam prcesentiam suam pauperi atque deso- niensam recumberel, oblalus est ei piscis qui perea
Iato dignatus fuerat exhibere. Nam cuin ab co eva- iioniinattir, ut ex eo reficeret. Quo viso vir Domini
nuisset, visum cst illi quod quasi sensibililer prce- ereclis in coelum luminibus, super eumdeni piscem
cordiis ejus iilapsus fuissel : iimle veliemcnter diulius orayit, et benedicens illuro, prcefato Alexan-
accensus in amorem Dei et bealissiuii viri illico dro pro pitantia transniisil. Quera dum ille gustare
tolus iii jubilum rapius, et quasi extra se fuil. De- inciperet, ad primum illico morsum meruit in se-
niqiie sequeiiti noete cum vigiliis fralrum siiniliter ipso feliciter experiri quantee virtulis esset oralio
inleresset, laleni el lanlam divinse visilationis gra- fanmli Dei. Nam repenlc niutalus in alterum vii'um,
liam ibidem expertus est, qualem et quanlam in coiiipunctus esl valde, et coepit ubeiiim super
vila sua nunquaai antea ser.serat : quod totiim uti- eunidem clbum lacrymas fundere. Mirabatur vero
"
qucincritis ejusdcro sancli oblinuisse se non dubi- seipsum, nesciens quid baberct, aut cur flefet.
lavit. Cumqiie per dies plurimas memorlani abun- Tandcm recordalus visionis quam nocte prceterita
dantise suavilalis hujus recolendo frequenlius eru- viderat, intellexit a Domino gratuita ejus misera-
iiaret, fundebat uberlim dulces et pias lacrymas, tione se esse prceventiini. Unde supernse vocationi
quibus dia nociuque satiari nen polcrat. gratias agens, beato Dei famulo inconiinenli sered-
289 CAPUT XXII. didit, a quo in Claravalle monachus factus, ct deiii-
Alexandri cx canonico el doclore Coloniensi, poslea ceps Grandissilvce pastor effectus, adeo in sancti-
Gratidiss:lvm, ac demum Cislerciensis abbatis mira is-levitse profecil, ut postmodum fieret Cislercien-
ad mon.achismum couversio, S. Beruardi ope. sis 2S1 ccenobii Paler ct abbas patiiarchalis. Heec
Accidit autcm aliqnamlo, ui isdcin Dei famulus nos itaque sicut ab eodcm Dei faroulo Alexandio
iubente beato Eugenio papa Alemanniam ingrede- audivimus, fideli relaiione deproinpsirous
rclur, Jerosolyiiiitanum iler Conrado imperalori et CAPUT XXIII.
populo teiTcn prcediealurus. Ctimque ibidem signis
cl virlutibus iniiiimeris coruscarel, videns impcra- Stcphanus abbas Cislerciensis cognoscit, Deo reve-
l-.irmirabilia me.gna, quse per eumDoniinus oslen- r lante, seplcm psaimos pwnitcntialcs, quos pro
anima matris snm S. Bernardus adhuc novilius
debat, crucis signuiii de maim illius accepit, Jero- quolidie in silenlio dicere consueverat, fuisse qua-
solymani profeoitirus. Nee distulit idem facere in- dam die ab eo prwlermissos.
finiia homiiium muitiiudo, ita ut incredibili (idei ©um beatus Bernardus adbuc novitius esset, so-
ardore succcnsi, scissuras cl fimbrias de vcstinicn- lilus erat quotidie pro anima matris suee seplem
lis fainuli Dei, quee propter boc ipsum nova fre- psalmos pceniientiales in silenlio dicere. Die vero
quenter accipere eogebalur, undique cerlatim di- quadam cum dicfos psalmos posl Completoriuin
rperent, seque infeliccs arbilrarcntur quicunque inchoasset, omisit eos, per incuriam nescio, an
de indumeniis ejus cruces habere non mererciHur. pev oblivionem , antequam perdixissel; veniensque
.Mulli quoque ex eis nobiles ac sapicntes viri, per ac!straluni suum obdorinivit. Abbas vero Stepbaiius
niaiium illius scsc Deo rcddiderunl; qui in Clara- cognita per spiritum iiegligenlia, die postera con-
valle ab eo deducti, el ab eo moiiacb' facli, niaxi- venit eum, dicens : « Frater Bernarde, ubinain ,
iiium deinccps in Ecclcsia Dei fruciuni altulerunl. quceso , illos luos psalmos lieslerna die post O.em-
Ex quibtts etiam exslilii unus Alevander, vir vene- pSclorium diniisisli? aut cui eos commendasti? j
rabilis, tunc canoriicus doclorque famosus in urbe Quod audiens adolescens, ul erat verecundus et
Coloniensi. Quem cum beatissimus Pater de con- D liinoralus, erubuit, prociditque ad pedes ejus.
veiiendo scse ad Ordinem monuisscl, ille sseculari 292 CAPUT XXIV.
scienlia vel opulentia tumens respondit se nibil ad De
lniiius vel babituin Siephano Cislerciensi abbale, cui trcs carruccis
prcesens vellc, cogilare quam cum uovem equis mirabiliter Dcus snppedilavit,
siimerc monacbalem. Eadem igilur 2S0 nocie quique, regimine abdicalo , viilil immundum spi-
cuin inemhra sopori dedisset, apparuit ei per visio- ritum Guidoni sibi suffecto in os ingredienlam.
ncin isdein vir venerandus, erigens eum de grabaio Ilic itaque venerabilis Slepliamis quadamdie
in quo graviter langiiens jacere videbatur, ac rcsti- vocavit unum ex fratribus suis, et ioquens adcuni
tuens sanitali. Deinde tulil habilum suum quo erat in Spirilu Dei, dixit: «Vides, charissiine, quia ina-
ipse indulus , et ex eo conlexit Alexaiidrum. Qui gna coarclali inopia, propc est ul fralres nosiri
cum eumdpin habiluni semel et secundo rejcctum ftuiic e.l frigore et cseteris niolesliis periclitenlur,
ab humeiis indigiianti animo repulissct, lertia nisi eis concite subveniatur. Vade ergo ad nundi-
landcm vice collo ejus iiijectum el corpori valen- nas Verzelliaci, quse proxime insianl, ul compares
ler astiicluni compulsus est retinere. Tunc vero ibi quadrigas tfes, et earum singulis lernos equos
'bcalus Pater baeuluin eliam qucni tencbat, in iiiaiiu foiics alquc Iractorcs, quibtis iuaximc indigcmus
 1335 IIERBERTIDE MIRACULIS LiBIU III. — LIB. II. 1354
fcd nostra onera coinpoiiaiida. Cumque quadrigas A ciensis inslitueretur, cujus ipse poslniodum- ordi-
illas pannis et alimentis , aliisque rebus necessa- nante Doiiiino paslor et doclor eximius erat insli-
iis oneraveris, adducens eas teciun , cum prospe- luendus. Hic ilaque longo senio confeclus, cumjam
lilale et gandio revencris. > Respondens aiitem caligassent oculi ejus, el videre non possct, curam
frater dixit ei : « Paratus sura, domine Pater, ut pasioralem deposuit, ut sibiinel ipsi et soli Domino
liiis jussionibus obsequar, si pretium dederis ad j'am vacarct. Successit auiem ei quidam indignus
illa subsidia coniparanda. > Respondil ei abbas : honore, nomineGuido, qui donisexterioribus instar
"« Ecce denarii tres, qui solireperli sunt in ista sepulcri dealbaii non mediocriter pollens, interius
donio. Tolle igiiur, si volueris , eos; reliqua enim erat vitiorum piitredine sordens. Cumque in ipso
qusecuiique defuerint, tibi Dei nostri misericordia suse promolionis priinordio , fratrum professiones de
providebil. Securus ilaque vade, quia miliet niore susciperet, isdem Dei famulus Slephanus vidit
Domihus aiigeium siram tecuni, cl prosperum fa- iiiiiiiundum spiritum ad illum venienlem , alque in
ciet iter luum. iProfcctus itaque fratercumVerzel- os ejus iiigredientem. Yix mensis preclerierat unus,
Uucura peivenissel, aquodam viro fideli et timo- ct ccce, reveIante:Domiiio,.denudala csi iinpuritas
rato liospitlo receptus est. Qui dum itineris cjus cjus, ci eradicala est mox de paradiso Dei plantalio
"
causas et fralrum indigentias cognovissel ___93 spuiia, quam Pater cceleslis non plantaral.
abiit in instanli ad quemdam locupletissimum ho-
ininein, fuiiliiiium suuin, qui desperale laiiguens, 205 CAPUT XXV.
ac pene jam moiieiis facultates suas pauperibus Faslradus ex abbale Camberonensi Ctarevallensis,
Cisterciensium indeque Cislerciensis, reverendi oris el macjnarum
Ciogabat. Cumque monachorum, virluium vir, eliam in obilu diviniius commcnda-
quorum jam in parlibus illis sanctitas celebris ha- lur..
febaiur, eidem infirmo penuriam indicasset, vo- (Vide supra S. Bernardi Viiam piimain, lib. vn,
calus est ad domum ejus supradictus fraler, laii- coi. m.) .
tamque pecuriise summam in elecmosyna ab ipso
296-300 CAPUT xxvL
iiioiiente recepil, ul cuncta quee injunxerat.abbas,
ex ea siifficienter cohipararet. Acceptis ilaque tri- Admonetur coelitus quidam abbas, ne de cxcutienda
bus rhedis, cuni novem quadrigariis equis, onera- prmfecturw suw sarcinia ulterins salagal. Idein
gravissimis et creberrimis capilis doloribus, mira-
vit atque ornavii cas cunclis qucc fralernis usibus bili quasi massm plumbew in mediam ejus fron-
necessaria esse cognovit: el ila qui vacuus venerat, lcm illapsu liberalus olim fueral.
plenus ad suos reraeavit; Cistercioque propinquans, Qiiidam sanctus abbas de filiis Clareevallis, dum
nuiiliuin niisit qui abbati significarcl ipsius ad- Cliiisii amore lotus arderct, modis oniiiibus sat-
ventum pariter et pr.ovenluiii.~Quo audilo venera"- agebat pasloralis officii curam depouere, ul quieti
iiilis Pater exsullavit in Domino velieiuenSer, el conlemplalionis liberius posset intendere. Qiiadani
convocaiis in unum fratiibus ait: « Dcus misera- igitur. vice egressus de monasterio suo, quasi jam
tionum Dominus, Deus misericordiee libere ac li- luinime reversurus, diebus paucis ad aliam qiiam-
"beraliler egit. Yere nobiliter, vere eleganler egisli daiii sese conlulil abbaliain, absolutionein preedicti
nobiscum, Domine prociiralor et paslor nosler,. lvgiminis magnopere expelens et exspecians. Qua-
aperiens niaiium tuain, elimplens benedictione pe- dani ilaque nbcte cuhi inleresset vigiliis, vigilans
iniriam noslrain. > Tunc ordinata processione, cum aliis, etpsallens, vidit in meiitis excessu l;ea-
occurrerunt obviam venienti frairi usque ad por- iuin Bernardism sibi apparenlein. De ciijv.s visione-
lain, ita ut ipse abbas procederet indutus veslibus exliilaratus multuni, ccepit ei obuixius. suppjicare,.
sacris, cum pastorali virga, ministris similiter in- ut ipsiim digiiarelur ducere ad Doihinum Jesum
dutis ac preecedentibus eum cum cruce et aqua Chrislum, eujus fellcissimam prsesentiaiii niiiiio
bencdicta. Exceperunt ergo solemniter, aique cum desiderabat ardore. Quem mox Lcalissinius .Piiier
niulta gratiarum aciione eleemosynam illani, non D sccum assunipsit,. perductumque quo voiuerat",
ut ab lioniine prcestilani, sed tanquam coslitus prseseniavit Domino Salvatori. Ad quein cum in-
niissam benedic.tioncm a Domiiio, ct misericordiam troductus fuisset, procidit ad pedes ejus, adorans.
a Deo salutari suo. et flagitans-ut.sui misereretur. Cui respondit Doini-
De beato auteiu viro legilur in Geslis Anglorum nus : « Si.volueris babere rae raisericordein, fae
294 Qhod, dum alihucesselin seeeuiojuvenis, pro- mihi ergoprofessionem.i Quoille axidi.to,libenlis-
fectus est aliquando Romam cum quodam socio sime aiinuit, et.junclismanibus in majius illius se
suo (61) causa oralionis. Quaudiu vero fuermit in iti- tradidif, profitens ac promitteiis obedire se illi
nere illo, solili erant diebus singulis sine intermis- usque ad morlem. Eaeta igilur professione, ct
sione Psalteriuin integruni decanlare. Tandem vero 301 revelatloiie iransacla, cum esset ad se rcver-
iiigressus lnoiiaslerium Molismense, isdem venera- sus, vacillanle animo turbabalur, nec pro ceiio
bilis Slcphanus ferventissimo studio iaboravit, ac sciebat quid sibi per illam visioiiem, atit promis-
niodis otnnibiis instilit, ut locus. ct ordo Cister- .sioneni inmieretur. Suspicabali:r tainen a suo de?-

(bT) Petro poslea Juliaci pviore..

 ADDIT. AD LIBROS DE YiTA S. BERNARDI. 1533
{535
vocavit
sJderio se esse fraudatum, el ejusdem professionij A siini, ad cxtrema perduci. ProiiJc n:isit el
vinculo ita iiinodatiiin, ut pastoralis officii sarci- ad se preedictum abbateiii: qui concite 303 ve-
ct
nam, quam segre tolerabal, jam absque divino nutu niens, invenit hominem jam pene consumptuiii,
Sed orante sancto abbate,
deponere non auderel. In craslinum vero cum al- lingure officio destitutum.
lari assislens, sacrosanctum corpus in manibus induila esl proiinus segro, niagno immere Dei , et
medullilus Dominum exorare, iit loquendi facultas ct gratia confilcndi. Quo faci) vo-
haberct, coepit
suiira hoc ci dignaretur evi- luii incoiilinenli deserere niundum, ct habitum re-
beiieplacitum super
ueuter oslendere. Et ecce iu ipsa perceptionis liora, ligionis assumere. Sed probibenle conjuge sua,
animaro diligebal, dila-
facla esl divinilus vox ad ciiiii, dicens : « Qiiandiii quee corpus illi.us plusquam
t.iiii esl intcrim votum, donec illa de sospitate i!-
vixeris, successorem habere iion polcris. J Taii
colii- lius ilcsperata peniius, tandeni dedit assensum.
itaque responso certificalus, pedem afuga
stu- Tiiiic crgo duclus est ad supradietam Igniaci do-
buit, el divino arbilrio propdum supponcre
duit. niuni, futurus ibidem monacluis, si vixissel. Sed
soluta est prolinus anima ej'us,
Hic itaque venerabilis Pater, in primordio con- morle accelerante
versionis ac juvenlutis suce, cum magno doloreca- ingemiscens ac pcenilens vchementer, quod teiiipus
ptnnitenlisc sine pcenileiitia transegisset. Cumque
pitis frequentius urgcretur, magis-tame.n animo p (lefunctus faclee sunl de co rcvehitSones
in eo ad esset,
gravabatur quod spiiitum proinpiissimum nuillse preefato abbali, caierisqr.e seiiioribiis loti.
ardua quseque virtutuin, caro infirma pro voto sub-
non valebal. Quadam Dominica cum Quas quia ioiigum esl enarrare, paucas c plu.ribus
sequi itaquc adiiotare curavimus.
solemnibus vigiliis inleresset, senlicns se preefalo
Eadem igitur nocte qua defuncius esl, apparuit
iiicommodo solilo ampiiiis stiinulatuin, cogitavit
in visione cuidaro vi.ro religioso, quasi cie lecto s;
exire de clioro, et exire pausatum. Sed inspiranle
Cui cum iile adroiniculum fcrre salagcret,
D^o recogitavil mox ut sibi vim faceret. cl usque eiigens. ail : « Non est mihi viecesse, fraler, ut leipsuin fali-
ad Priinaiii diei sustinerct. Priina vero transacla,
ges. Sanctus uanique Bencdicius adjutoi' est milii
quamvis doioris immcnsitas non cessarel, propo- et ipse me rnillit ad doniiiiuni Pe-
suit iterum usque ad missam lolerare majoreni, ul fortissimus; trum. abbatem vestrum, ut ab eo monachus fiam. »
saerain aceipere posset communioiiem. Cimiqiie In nocte cum isdem venerabilis abbas pro eo
ipsa
jam .ciiimuiiiicaturus ad gradiim allaris accederet, sollicitus et anxius valde existeret, ccepit aniuio
ct solilam veiiiam ibidem flexis genibus peteret,
ecce repente de ve;lie.e ejus lapsa esi quasi pium- pertractare qualiler liomini mortuo, tania peecato-
Q rtini mole grayato, succuiTcre possel. Heec illo co-
bja massa, quce 1:111 pcr niedium fronlis venieiis,
cl cadens in non colli- gilaiite, subito astilit ei quidam, cujtis vultuni non
302 pavimentum, parvam tameu fuisse angeluin Domiiii
sionem fecit. Ipse vero ejusdein molis concussio- agnoscebat, quem
exislimat,
nem atque riiinam apertissiine seniiens, et nullam cons : t respondens cogitationibus> Ilaud ejus, el di-
Magno adjuiorio indigel. dubiuni
speciem videns, de tanta novitate miratus, vehe- vero quin de ipso moiiuo diceret. 304 ^1 '1!S &-
iiienler obstupuit. Moxque percepia communione clis confcstini evanuic.
Accepto ergo diviiiilus
-sacra, ab illa infirinitate cadcni bora -convaluil, tt. hujusmodi responso, totus illico oralioni incubuil,
i:a perfecte euratus esl ul nullam deiuccps molc- sanctorum allaria
circunieundo, corumqiie sufifagia
siiam cx ea senlirel. II;ec autciii oiiiiiia quee de
liiemorato viro relulinnis, ipso nobis secretius iii pro saltite defuncti medullitus imploraiido. Iiiterca
coepit ei, quasi moesto ct fatigato soinnus Obrepere.
indicanle, cognovimus. Cuinque obductis palpebris, nec plene vigilans,
CAPUT XXVII nec plenc dormiens siLi videretur, repenle appa-
Ralduinus miles, dominus de Guiza,- liomo facinoro- ruit ei Salan minaciter fremens advcrsus euni, et
s'is, Igniaci moritur in veslemonastica; ac poslea dicens : c Quid? Balduinum auferes iiiilii ?> Elcum
Petro Igniacensi abbali smpe apparens, tandem D hoc dixissct, insiliit in euni, coarcians et compri-
cjus ct monachoruin precibus diu piirgatus in cw mens vehemenler. Qiii slatim expergcfactus ita se
lum rccipitw.
niembris omiiibus astrictuni rcpcrit, ut ea inovere
Miles quidam, nomine Balduinus, dominus castri non posset. Sed verbuin Dei non fuit alligaluiu.
quod Guiza liuncupatur, in territorio Remensi, Dixil ergo vir Dei ad Satan : « Adjuro te, spirilus
cum esset iiomo bellicosuset streiniusarmis, post- immuiide, per sanguinem Jesu Cliristi, quem pro
posito limore Dei, mulla quolidic perpetrabat; ra- nobismiseris.et peccatoribus fudit, et
per gloiio-
{>inis,incendiis, caedibus, ceeterisqiie similibus fre- seiinejus Genilriceiii el Virginem Mariam, quatenus
qiienter insislcns. Hoc solummodo boni in co esse luiic aniinse confessec 'et pocnilenti nocere non prro-
videbatur, quod viruni sanciissimum Petrum abba- siimas. > El euni ista dixissct,'
t«m Iguiaci, cuni lota ipsius domo sinceriter dili- lus ct reliquit eum diabo-
fugit. Ipse vero in sua relaxatione, .defuiitii
gi-uis,inagnifice honorabat muitumque de ejus me- Hber-alioiicm intelligens, resumpta orandi conslaii-
"i-itis confidebat. Neque vero id fruslra, quemadnio- tia ilerum
niagis ac magis precibus insistebat.
diim declaravit exilus rei. Nam dum adhue cssct in Tanta
nainque in ilia bora devoliouis gralia perfu-
EEtatevirili, contigit eum lethali aigiiludiiie prcs-
susest, tantainqiie de Dei miseratione fiduciam
 {337 IIERBERTI DE MIRACULIS LlBRl III. —LIB. II. j^a
riiente coiieefJil, quantam in vila sua nuhquam fue- A viderent. Inler quos sublractus esf venerabilis ct
ral experlus. Unde rion duhilavit suas suorumque sahctse nieinoriee-Franco abbas ejiis loci, qui die
fialium supplicaiiohes pro eodem moiiuO divinilus saneto Parasceves Ghristo Doihino felicem aiiimaiii
. exaudiii. . reddidit. Ad cujus etiahi iumulmri jani de vicinis
Tiinc vero slatiiens in conlmune fratiibus, ora- paiijbus populi catcrvatim undique coiifliiuril,prcpter
tioncs mullas et diuturiias, ipse qiioque per dies - sanilaiesetbeneficia multa quce se ibSdema Domlrit
iiiginta pene qublidie sacfificium nOstree r'e- consequi sentiunt. Quarto autera poslea die, hcc est
denipiionis pro ejus anima offerfe curavit. Porro seciiiida feria paschalis hebdomadce, defunctus est
per totuin liiceiiariiim illud, vi\ aliqua dies ibi moiiaclius setate quidera juvenis, sed feligionis
"preeleriit, quin niemoralb abhati, seu" dorinici.li inaiiiritale provectus; de quo ctiam asseruut quod
305 seu vigilanti isdem uiortuus upparerol; iii- floiein virginitatis usque ad niortem Bomino. I'af-
leriluin etiam flexis "genibus, et junc.tSs-manibiis giente servaverit. Uic vero spe mirahili coiifoiiatus,
supplicans, ui pro se orare noii-desislefet. Coniigit ita g©7 ciipiebat dSssoIvietcum Chrisioesse, ut
autein in ipso lempore, abbateiii quemdanv nigri riil limefe viderelur, nisi adlnic a moiie differri, et
oi'diriis mbnaehoruni, qiiem aliqiiando isdera miles in corpore remanere, niullumque dbleret, si aliqiiis
graviter iiijiiiiaverat, donium Igniaci hosj>ilandi'" ei coiiimealuih vel promSlteret vel optarel. In ipsa
- graiia diverlere. Qliod vidciis supra::iclus abbas vero die niigrationis suse apparuil ei bealus Berhar-
e_>isdemioci, duxit eum adsiipradicti nioiiui tu- d;is cum supfadicto alibate F. qui dixit ad eum :
hiulum, obsecrans in Ciirisli aii-ore ut rurn absol- Frater Bernarde (sic enim jiivcnis vocabatui'), ect-e
veretab illa iiijuria, quam sundenle diabolo in ipsuin adduco tibi sanctum Palreih ntstrurii Berharduhi,
coiaiiiiseral. Quod ubi facium est, eccein ipsa no- -ul te in roanibtis illius reddam. Bealiis vero Palcf
cte moiiuus isdem preedicto abbati Igniaci "gralulii- cleineiiti dexlera suscipiens eum aitilli: « Hodie riie-
btiiidus apparuit; exhibens el cofpus" siium purga- cumeiisinparadiso. > Ethis diclSsevanueruht. Tuhc
lum etiiiiriidum a lepra qua sese ab oliisiCoiitamiiia- raonachus ille quse viderat et aiudicfal- fratribus ih-
tiim fuisse iiionslrabai. Prcelefea quoqiic apparebat dicavit, atque subjuiixit:« Si usqueincrastinum vi-
in facie ejiis iminensi vulneiis pcnitus obdiifia ci- xero, non suhi vera locutus. Quod si hodiem i-
catrix, cujus sanitas fecciis deielinii ostendebat esse gravero, fidem faciat dictis ipsa niigraiio. > Defua-
piaculum, quod coiiiniiserat in abbaleni; Post hcec clus est itaque frater in ipsa die, ut perricerentur in
aulem in ipso die saiicio Parasceves, jain lncboato eo omriia quee dicta fueraiit illi a sancto Patre. ;
circa horam nonam divino officio, cumisdem vene- C CAPUT xxix.
rabilis abbas Igniaci indutus sacerdotalibus, juxta
deGerardo de Farfa, admiranclmpieiatis
altare residerel, apparuerunt eiduo juvenes praicla- Mira.quwdum
el sauciitalis eximiw sene, cui morli pfoximo appa-
_ jis vultibus et vestibus serieisfeiiitentes, qui eiimdem ruilS. Bernardus; quietiamquesluseslpbslmortcm
liiiiiteni dextra ieevaque incedentes usque ad altare . quod prmpropere et adhuc spirans fuissel sepullus.
dcduxerunt; et transeiirites eliam coram abbate, Dilectus a Deo et homiriibus Gerardus de Farfa,.
dixeniiit : « Ecce dominus Balduinus. Erat autem ciijiis memoria in benedictione est, quemque pro sua
ipse defunctiis liigrisindumentis, sed tamen bonis singulari pufitate et sanctimonia bealus Bernafdus.
et decoris amictus , qiise quasi de ysembruno csse siiigulari gratia pree cccteris lionorabat,iiiirabilis al-
videbaiilur. > Quod videns veherabilis abbas, Iseta- que amabilis nimis omnibiis apparebal. Qui duiu
lus esl valde, iiirairuhi inteiligens investibus nigris adhuc esset mOriachus in Farfa, quee est Tuscica
pcenitentice signunl, et in reprcesentatione ipsius ad gQgnobilis abbatia, revelanle Dottiiho -vidit in spi-
aliare, certuhi recoiiciiiationis indicium. Jam vero ritu se transpositum in Claravalle, idque gerenteiu
deinceps morluo non apparerile, 306 iac.lus est officli, ut cuni duobus bacinis singulas officinas cir-
.abbasiiilioc eiiara certior de illius absolutione. Hsec cuiens, fralriini mahibus abluendis aquam infun-
ab eodemDei famulo multis prius a nobis precibus D derct. In quo nimiruhi designatum fuisse rei exitus
flagitalo seriatim extorsimus : cujus assertioni de- docuit, quod ipse futurus essel qui fratruiii illoruhs
credcre oiiini religioni. deirahere csl. excessiis quotidiana, imo pene conliiiua oculoruin
CAPUT XXVIII. jnundatione ac si duobus infusoriis ahlueret. Sic
enim devoiio pietalis in Chrisli desiderio pectus
De iue qum Domus Dei monasterium depqpulala est;
el:de Franconis abbalis, ac Bernardi monachi felici; illud impleverat--, ul quasi duo funles pupillse ejus
ad superos Irarsilu.. quce tacefe hori poterant, fere ubiqiie,. procsertim in
In abbatia Domus Dei, quee una esf de fiiiabus; celebralione divini niysterii, magno lacrymarum pro-
Clareevaliis, facla estin islo arino iuortalitas raagiia, fluvio faciem illitis niadidarent. Habebat autera gra-
ifaiit irifra triginla et quinquediesnon minoiis nu- liaiii singulareiiiiam apud Deum quam apud homi-
meri fratres de medio tollei'entur, el una die inler- nes, quam universi mirabantur, el intuebanluf vul-
dum quatuor aul quinque sepeiireiitiir._Tanla veroi tuni ejus lanquani vulium angeli stantis inter ilios,
aiacriiale et desiderio, ad moiiein, imo ad poiiuni [ atque dicebant : Hic est frqtrum amator et populi
moiiis ct vilre j-anuam ferebantur , ut et niorieiitesi Israel; hic est, -qui multum orat pro populo. ei uni-
vivciitibus-coniblt-rent el vivenle.s liioriciitibus iii- tersasancla.ctitiuleijl Nuch. xv, U). _;-„.:
1353 . ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1540
Htiic autein Deusmuflas consolationes in abscon- A rentur, confessusest se vidisse bcatum Bernardum
dilo faeiebea; ipsc autem, utpole verecundus ct blando ipsum alloquio consolaiiteiii. Qui cuni beiu:-
liuniilis, virtutes suas lalere malebat, et nullus ei dixissel euni, benedixit etiara lotam doinuiu , sub-
super hujusniodi percunctatione, propter sanctit;;tis jungens heec cadem verba, et diccns : « Ha:c esi
.llius reverenliam, raolestus ficri audebal, et cum doraus mea quam cedificavi. Dominus custodiat eam
esset nimiura corpore debilis, utpote jam fere nona- in a.icriHim ct in sseculum -seeculi. > Cum vir ille
genarius, quotidie tamen infatigabilis animi fervore sanclus in Domiiio quievissei, aliquanlo postea
juvenescere videbaiur, ita ut vix tegritudine cora- lempoi'e elapso apparuit in visione cuidam religioso
pellente posset in iiifirroilorio detineri, vix posset converso, noniine Laui-enlio, leetusatquepneclarus.
etiam a labore messium relineri. Qui dum aliquando et preliosis vestibus dccenter ornalus, indieans qif a
gravissima valetudine pressus, in quadam secretioii per Dci graliain gaudiuin senipiternum obtineret ct
domuncula leclo decuniberet, nocte quadam conti- gioriam. Fratri aulem solo tentis supplicanli i;t
git exslingui lampadcm quce ibi ardebat. Quo viso, ejus benedicliouem atque suffragia mcreretur,
Ifaler quidam quiei tunc temporis minislrabat, sur- benedixit alque iia respondit : « Ego orare non
rexSt 30S ct au'' 1reaccendere illara. Cumque rcpe- Cisso non modo pro le, veruni eiiain pro ipsius
rissei clausas undique oilicinas sine igne, reveisus universiate Ecclesise. De boc tameii conqucror ali-
osl (ristis; et firinalo ostio celiuke, itcrtim recubans quaiituui, quod frafres adhiic viventeni el spiranlem
cbdorraivit. Profunda vero nocte cuin sancliis illc nie pree niuiia festinatione sepeiierur.t. >
vir ad necessaria surgure vellet, assurrcxit fialcr CAPUT XXX,
dolens quod ei luininare deesset. Respitiens aulera
QWDcLaurentio conversoClarevallensi, qui S. Ber-
ad foriiaculain prcescntem, in qua perocto dies an- . nurdi ope mullis subductus pericvlis, decembubalos
tca foeus non fueral, vidil ibidein priinaiuni ardcn- - in Claramvallem exltalia perduxit.
liuiii non parvam congericm : acccnsaque ex eis Igitur qiiod tle pncdicto fralre Lauren(io mcntSo
iampade, ciim slalim ad eaindcm fornacularo oculos incidii, referenduni existimo aliquid quoddeiilo co-
verleret, nou inodo prunas illas non rcpciil, sed ne giiovi. Erat ergo vir ille (quod oiniies agnoviniiis)
ulluni quideni in ea calidilatis vcsligiuin depiebcn lioiiio spiritualis , .orationi atque compunclioni mi-
dere potuit. rabili perlinacia semper insistens , ila ut per pluri-
Novilius aiilem quidani, nomine Julianus, hone- inos annos ctim sanctorum confessorum Bernardi
sl;e vilse saccrdos ac religSosus , qui de ordine re- atque Malachise corpora in secrelario die noctuqun
gularium clericorum Clareevalli sese contiilerat, ., servaret, vix uiiquam aliqua hora posset ibideni a!i -
vidit aliquando spiritum immuiiduiii instar ha di ter inveniri , nisi semper orationi incumbens et
pcrvaganlem in choro. Qui cuni venissei coram co, ditiluniis flelibus pavimentum aspergens. Porro vir
aliquandiu substitit, et coepit eum riclu patulo sub- isie in primordio conversionis cura niultis lentatio-
sannare, obsceniim caput contra illum exagilando, nibus vexaretur, nocte aliqua finitis Maiutinis erat
ei dentes ad invicem minutissiine conciitiendo. Cuin- in qiiodam domicilio solus : et ecce spiriius immun-
que rccessisset ab co, venit et sWlit anle Iioniineiii dus mugiens et jilangens diseursu gyrovago circa
Dei Gcrardir.n, et ccepil euiii simifier pcfuk-um eum rotabatur. lpse vero imposito froriti suce si-
aiiimal pudeiKiic^eslibus irrideie, a quo inagis irri- gnaculo santiee cvucis, quisnara esset interrogavit.
sum alque exsulilatum , illico lanquam funius eva- Bespondit atitein deemon : « Ego sum qui tentavi ct
nuil, el ulira eum noviliusille non vidil. Qui mox iiagellavi Job. > Quod audiens frater, cum adliuc
aceepta colloquendi liccnlia percunctalus cst eum novititis cssel, tinmit a facie dceinoiiis, et fugil, et
iilruai in clioro aliquid in illa lali liora conspexissel. eum ullerius non audivil. Posl iraiisitum autem
Confessus esi aulerii ei senior se vidisse ph:uitasii- l.eali Bernardi, conligit ul isdem frater a venerabili
ciiiii hsedum, qui ltidens motibus, et se et illiiiii Pbilippo Clarcvallensi priore ad regem Sicilise Ro-
pariler subsaunaret. Quod audier.s novitius iiie, i) geiiiini riiilierelur pro negolio ipsius Ecclesiee. Qui
miralus est valde, ac pcr hoe intellexit quod inulia cum Romam fuissel ingressiis, comperto quod idem
liujusniodi cerneret, quamvis paucaindc referrel. rexnuperrime mortuus essct, constcinalus animo
310 I'u'c autem viro jam posito in cxiremis esl, cl quitl facere deberet prorsus ignorabal. Conver-
bealus Bernardus angelico yultu et vestibus alb's siis ergo ad oralionem 312 cl!111gemitu el lacry-
decoratus apparuit, inea lamen consSstenlia et !:a- mis bealiim Bernardum invocabal, dicens : '« Paler
bitudine corporis, qua anlc obitum fuit. Quein cura mi, currus Israel el auriga ejus, ut quid dercliquisli
ille inspiceret ad se ingredientem, et vclcranos ac nos? lieti me! Pater sancle, quid dicam, vel quid
venerandos arlus baculo siisieiuaiilcn), maiiu ac faciani ego paupcrculus cl misellus, el ego onini
voce qua poierat suis scrvientibus innuit, ul sancio solatio dcstitiilus? Te vivente,teque jubenle sccurus
venienti assurgerent, et locum scdeiidi ciiius pr;c- procedebam longius seepe au cxteras jiationes, et
pararent. Illis verb niiraiitibus ac quserentibus de ubiquerecipiebarob graliam lui, cum gratia multa ;
quonam sancto ille loqu.erelur, premenle se segri- deferens iiimirum salulalioncs ct litteras tuas, quas
tudinc non poterat respondcre. Poslmodum vero re- rcgcs el prscsules , cum caieris oninibus, lanquani
ccpta viriule.loqucivdi, cum idipsum deauo sciscita- ccelitus missam bcnediciionem suscipiebanl, et -eu-
 '
IZSil HERBERTI DE MIRACULiS LIBRI III. — LIB. II. 1342
logiis tuis sese nobilitari nobiiiores quique gaudc- A rit? Yix enim vel una die malignanlium OCCUTSUS
bant. Nunc auleiiite defunclo , defuncta esl lecum ac violenlias poteral declinare; quee tanien oninia
pariler el gratia mea : nec eril jam qui peregrino pertransivit iiidemnis, Deo et sancto Patre Bernardo
etinopi manuni adjutorii porrigat : ct ecce mortuus fidtiem fainulum ubique lutante.
est rex qui te sinceriler aniabat; surrexitque proeo Faclum est autein ut iransire cogereturper quod-
puer filius ejus, qui forsilan te ignorat. Quem adhuc dain municipiiiiii, cujus pfinciphlum lairohum prin-
lam longe remolum si adire volucro, etrepulsani ciiics oblinebant, et qiiorum fauces immunis eva-
ab eo pati conligerit, et opera el iinpensa perdita dere neino polerat, nisi qui forle viribus prcevale-
erit. Si vero iiicoiitiiienli reveiiens, negoliiim in- bat. Mane veio jaro ruiilanle aurora , cum de
tentatum reliquero, torporis et insipienlia: argui aliquo prato in quo cuin aiiimalibus pernoctarat
pertiuicsco. Porrige, preeor, auxilium, prsebe con- egrederefur , rogabai attentius Deum sahclumque
siSium indigciili, et ne despicias geniitum servuli Bernardum, ul ab iriiiiiinenli periculo erucretur. Et
miseraiidi. ecce appariierunt ei procul quasi duo viri obviam
Eadem itaque nocte apparuil ei isdem beatissi- venientes, et singulos cereos accensos in manibus
lims Patcr, et niagi-.ificeconsolalus esl, diceus : prcefercntes : qui paulaiiin veniendo cum j'am pene
« Q:id libi visuiii esl, fraler, ita de Dei misericordia B
' ad illum pervenissent, subilo ab ejus oculis eva-
ei iiiea ipsius interventione diffidere? Quando eiiim iiucrunt, niullamque fiduciam evadcndi Dei faniulo
vel ubi sensisti defuisse tibi adraiiiicuiuin meuni in contulerunt. Iugressus itaque illum diaboli nidiim
neccssitatibiis luis? An foiie impoleiitiorein modo iilico sistitur, alque ad prcedam diripiendam undi-
nie auiuiiias qiiain olim in sseculo fucrim, qui j'am que ciirriliir. Supei venicules autem eadem bora
jiilrodiictu.s sum in potenlias Doniini? Vade ergo quidam venerabiles viri, cuni eiitn Claravallensem
securiis , quia prospera cuncta evenieiit, et in lioc esse cognoscerent, de manibus ifrucntium libera-
ijisosties quod egoipselemiseriin. >Ilcecetaliaplura runt, et cum suis omnibus abirc fecerunt. Tandem
@X3 sanclo loquente, frater ipse pree niuiiu pie- vero pervenicns ad Claramvallem, miraiiiibusHni-
lalis ardore totus in aninia liquescebat; et corde versis novi generis bestias iiitulii, qiiceniultiplicatis
ejiis iuniieiisain partmiente lselitiam, foris quoque fcetibus quotiuie propaganliir, atque cx eo ioco per
devotioiiis lacrymee erumpebant. Cumque evigilas- niiillas jani provincias dilalautur.
set niadenlibus oc.ilis alque maxillis, cliani puivil-
liisi in quo capul reclinaral eodem Iacrynurum pro- 315 CAPUT XXXI.
Itiivio undique perfusum esse cognovil. -Suinmo igi- De quodam monachoniortuo in Burlancurle. revelalur
viro sancto, illum saucurum Joannis ct Pau.i
iur maneiter arripiens, cuin de urbe fuisset egres- _ _
martyrnm mcritis cowquctri.
sus reperit cuneuiii insliiorum niercimonii graiia
Siciliam adeuiilium. Qui cognoscentes eura cssc de Rtiigiosns qiiidaui frater de Biiiiancuiie , no-
Claravalle, mox in suo conductu atque coiivictii jninc Gerardus , elephaiitinuin morbuin iiicurrens.
giatanti aniino receperunt, et quseque necessaria et mullo teinpore seorsum ab aliis degeris",ila fla-
gratis quotidie iiiinistraiunt. Tandem ingressus ad gelluin Patris sequanimiler tolerabat, ita semper in
regeni Siciliee, invenlt' graliam niagnam in oculis graiiarum actione pcrscvcrabal, ut in cjus preedi-
ejus; et non soluin de negotio pro quo fuerat ad caliili palientia cseferi niirifice dclcclati alque ecdi-
Patrem deslinalus, p:osperum eveiitum oblimiil, (icali Deum glorificarent, et eum quasi maiiyrem
verum etiam rcx pro cjirsdem patris sui aniina repularent. Tandem felici agone peraclo, dolorem
aperlis thesauris suis, ad scdifkalioiieiii novcehasi- parSlcr et mortem evasit, ei cum bealo Lazaro in
iica; Clarevallensis non modicam auri suinmam per sinu Abfahse recipi meruit. Eadem igilur noiie,
ciimdem rratrem magna devoiione transmisit. Re- diini funus in eeclesia servaretur, fratribus t-irca
versus itaque Roraani prscdiclus frater, talein ni- ipsuiri solito more psallentibus, uni ex eis viro
hilominus ibidem graiiam reperit, ut de donariis .. saiiclissimo, et abbatis adrainistratione longo leui-
cardinalium, aliorumque Romanorum alterala con- pore funclo, facla est revtiatio lalis : videbat ia
siiettidine plurimam acciperet benedictionem, ita ut nientis excessu ; et ecce ires personce verierabiies,
eliam largienlibusillis, ex eadem urbe usque ad in niiilta gloria circa defuncti corpus apparuerunt.
deeem bubalos educeret, el usque ad doiiium Cla- Quaruni una ciim corpus ipsum virga flagellasset,
rsevallis non sine ingeiiti oinnium stupore psrduce- egressa est ex eo columba, avolans, el peteris su-
ret. Quis enim satis niiraii sufficiat, quod homo periora. Tunc una ex eisdem personis dixit: <Quasi
debilis ac vcleranus cum duobus pucrulis taiilum, f.oluniba pelit supernos fonles. >Secunda vero sub-
tantse enoriiiitatis ac ferocitatis animantia, quse .iiinxil: « Absque iiiipedimeiito penetiat coelOs. >
ctiani boves dupla aut liipla corpulciilia et fortilu- Tertia iiihiloniiiius ait : « Mcritis sanctoruin Joari-
dine snperanl, per lantaiocorum discrimiiia, per niset Pauli coaiquatur. > Quod ubi dixerunt, pro-
tanta precdoniim lalronumque molimina, a Roma linus ab oculis intuentis evariuerurit. Cognovit ergb
314 us(Iue a<IClaraiiivalleiii niinare potueril, prse- vir sanctus quod magni hieriti esset aiiiina jlla ,
seiiini eum id genus aiiiinaliuin citra Alpcs, ut as- qu;e laiilis liiariyribus fuerat in "merilis sociata,
serunl, in toto Occidcnie haclcnns"visusn non fue-
1343 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1341
316 CAPUT XXXII. A corpore staret, slans ct orans aiiiiuam ttadere',
et glcba cadaveris exaniinali (quod a ("i-
Vir quidam pius in Meldensi territorio mnrluus insuper dendo dicitur) in te.rra non caderet ? Vere lua sunt
repcrtus est, super genua sua et super Imvmmatius
articulos uuda humo pcrstcms, dextciam vero quasi opera, lua sunl is(a niiracula, Doinine Jesu, qui
lundendo peclori applicatain tenens, pauperes amas, etpersor.amulliusnon accipis; sed
In lerrilorio Meldis, yico qui Bctunbasocas dici- 318 m onm' gente , in omni conditione et profes-
lur, anle hoc fcrme septennium defunctus est qui- sione, quicunquc le tiniel el operatur jusfniani,_ac-
dam famulus Chrisli , rebus quidem transitoriis ccptus est iibi (Act, x). Videnles itaquetalia cuncti,
paiiper, sed viiiulibus dives qui, licet habilu scecu- qui ejiis honestissimam conversationem anleanove-
lari intluerctur, vilam nionacliicain opere sectaba- rant, iinmcnsas Domino gralcs reluierunt; et co-
(ur. Iste dum adhuc esset in eelate viridiori, ainkis gnoscentes quod vere servus Dei essct, cum magna
adhortantibus, uxoria compede passus est se ar- devotione et reverenlia sanciissimum corpus ejus
ctari. Coir.pare autem celeriler de medio facla , lionorifice sepeSierunt.
digamiam inire minime acquievit, sed virluli con- CAPUT XXXIII.
tinenlise menibra deinccps usque ad seneclam et
E ordinis Cislerciensis, orationi maxime et
seniiim dedicavit. Erat ergo jejuniis el obsecralio- Moiiachus tcctioui intendere solitus, videl primum S. Joanncm
iiibus die ac nocte Doniino serviens, cstierisque di- evangetistam, tum bealissimam Dei genilriccm
vinis obsequiis jugiter insistens. Habeb:t autcm in virginem Mariam, el denique Chrislum ipsum Do-
coiisacludine, per decennium fcre an(e obiliim minum sibi animam agenli occurrentes.
suum, singulis diebus Dominicis coinmuiiicare. Ec- In quodara Cisterciensis ordinis inonaslerio qui-
(lesiam vero quamvis a sua ipsius mansione longe dam honeslse conversadonis monaclnis habilabat,
reniotam, frequenlius adire non desistebat; mul- qui dum esset in omnis religionis suse observanlia
tumqiie lemporis et laboris in boc opere expende- fervens atque devolus, maxime oraCioni atque
bat; utpnie senex atque decrepilus, quein tribus leetioni erat iiitentus, ita ul semper ad legendum
pedibus incedere oportebat. Quadam vero Dominica ubicunquc poteral, mirabili dulcedine traheretur;
cum ad ecclesiam inulio gravamine veniciis, sacro- et ffiittum devolionis magis qiiam devolionera in-
sancia niysleria solito percepisset, viribus corporis quirens, ita in ea sieutiii oranibus divitiis delecla-
coepit repente deslltiii, ita ut ad suum lugurium relur. Appropinquanle atitcm bora vocationis suse
repedare non possel. Proinde divcrtens in doiniti- ciiin graviler eegroiaret, et oleo infirmorum jam
liuin viri cujiisdani in proximo commorantis, per r inunclus csset, rogavit ut corpus-cjus in. preesei;li
lotain diem illam lecto decumbens, 317 graviter lavaretur, et vestinicntis in quibus sepeliendus erat
segrotavit, et nocle sequenti voeante se Domino in iuduerelur. Fralribus vero causanlibus- iioviiatem,
pace quievit. Faclo itaque mane cum ingredcreiilur ei facere differentibus, cum in sua petitione pcr-
ad eura visitandura, invencrunt illuni in oralione sisteret, landeni quod voicbat ohtinuit. Quo fatio,
positum, ibique defunctum hoc modo. Egressus si- circunislanlijiis 31© a't: * Reverliniiui unusquis-T.
quidem de grabalo, e( carens operimento, prseler q-;e ad ollicia vestra, quia inodo moriiurus noii
femoralia lantura super genua sua el super hcvce siim, sed die sequenli post pvandium servilorum.
manus articulos nuda huino perslabat;-dexirain ID crasliiiuin ergo eadem qua preedixerat hora cum
vero superiiis quasi tundendo pectori applieatam jaiu ulliniuin spirituin iraheret, conveneruiU uncli-
(enebat. Porro corpusculum erectum atque immo- que fralrcs ad muiiiendum exitum ejus. Tunc ille
hile stabat, et resupinato capite facies in cceluin divino SpSritu illumiiiatus, exhilarata facie dixil :
respiciebat. Ila ergo cadaver exstincliim divina vir- « En modo ingreditur beatus Joannes evangelista. >
itile subsislens, et viventi magis quam moiiuo si- Et cum pauliilum reticuisset, iteriiin dixit : c Ecce
iimlans, salis evidenter post obilum indicabat quid niiiic venit sancta Dei genilrix Maria. > F.tpost mo-
ar.le occubiluni facere consueveral. Accurrunt un- D dicuin-inlervallum denuo dixit : « Eia, fratres, ccce
dique populi fcsliiiantes, videre lam piuin tamqiie jam venit Dorainus Jesus Chrislus. > Et ciim boc
coclesleniiraculum : quod non magis utique in cor- dixissel, illico cantare cocpit ei iinpoiiere anlipbo-
porc niortuo, qiiam in ipso homiiic vivenle, vel po- nani illam dicens, Subvenile. Ac ita cantando spi-
lius inoriente constat essc niirandum. Quid enim rilum reddidit.
mirabilius est, mortalem honiinem orando et slando CAPUT XXXIV.
mortem irruentem excipere, et a statione sua nio-
riendo non corruere, an corpus exaiiimalum pOst Fratri cuidam cum mortc luclanli apparet dmmon
simiw specie, ei illudcntis, et pitnni fruslnm sub-
moilem non occumbere? Ulrumque profecto mira- hide lambentis, quod ilte absque superioris liceniia,
bile, utrumque divinse virtulis et gratise est. Quisi delrito suo scapulari assueral.
enim alius preeter te, Doniine, facere pnevalcrel, Quidam alius monacbus cum ad horani ultimain
ut servus tuus moriens, ihvicta orandi coristantiai devenisset, janique loquendi oflicium amisisset,
aiiimatus, et ipsn raortis articulo de cubili suo sur- vidit immundiiiii spirituni instar simisc, sedcntevn
gerct; et coiitra morlis impetuin, quasi contra flu- in perlica , juxta parietein posila; ubi scaptslare
niinis aut fulminis ictum, flexjs genibus et eretic > illius dependebal. Porroin ipso scapulari vefcii ct
 1355 HERBERTI DE MIRACULIS LIBRI II!. — LIB. II. 1546
diruplo, isdem frater modicam paiini scissuram A sanclissimus, ac singulari maiisuciudinc prseditus
sine licenlia nuper assuerat: quara ille spiritus fuit, jugiimque Domini ab adolescentia usque ad fi-
inipurus suaviler attreclans, el seepe dcosculans, neiii vitse portavit. Qui diiin adhuc esset ;etale
eliam lingua lingebat, et manu palpabal. Quod cum paritcr et religione iiovellus, modicam pauni novl
ilie videret, iiigeniuit; et quia jam loquelam araise- scissuram ad resarciendam 322 vestem in graba-
rat, protensione indicis indicaiido, 320 verbisqtie tiilo suo sine licentia secrete recondidit. Sed cum
seiriirulis ac dimidialSs balbutiendo , quOmodo po- eain post paululum requisisset, efreversato undique
terat innuebat, ut derisorem pessimum amoverent. stratu niinime reperisset, miratus abscessit, et
Illis vero inirantibus et diu percunctantibus quid reinofdente conscientia , fiuiivam rapinulam pri-
dicerel, atit qiiid intenderet, divina tandeni niise- vata confessione quantocius delere curavit. Post
ratSone reccpit officiumlinguse, et a!t: «Nunquid non modicuin vero temporis, cum solu.s in coquina
videtis illum deemonem obscenum, sedeulem in scutellas ablneret, ecce panniculus ille subito per
iiostro scapuiari, et ore spiircissimo lambenlem pi- aerem lapsus, ct velul aiiquo portante injectuscst
tatiura illud, quod miper in eo sine liceiitia con- nianibus ejus. Quem cum ceriissime recognoscerei,
siiere prsesumpsi? Expellile ergo sceieraiiim , et et porrcclis quaquaversum obtutibus, ncmineni
lollite de indiimento pilatium, ne mihi in finem ca- " rieque sursurn, neque deorsum aspiceret, manifesle
Inmniosus et impius iste derisor insuKet.» Cuniqiie coinperit ab inimuiido spirilu furatum fuisse, sed
oinnes inlenle respicerenl , et spiriliim nequam posl confessionem relineri noii potuisse. Quin eliarii
qiiein ille conspicabatiir, videre non possenl, airio- animadverljt quam cavendum quainque limenduiii
verunt scapulare de loco, ct prolinus abiil. pessi- sit ab ejiismodi proprietatibus, quamvis minimis,
nnis exprobatof. Frater vero accepla paeiiitentia - eSs qui puram atque perfectam paupertatis professi
rursus obrautiiit, alque post paululuni in bona con- siinl vitaro, cum etiam queedam sanctimonialis, ut
fessione decessit. legitiir, propler cxiguum sericum filum,.quod sine
CAPUT XXXY. / ISeenlia leclulo suo reposuerat, diaboii persehserit
Munachus prm febrium wstu cucullam exulus , indii- in morte caiumniam.
lits est scapulare : qno in habitu cum esset mcr- Hic itaque vir bonus et pius, propler eximiam
tuus, e.jus animm occlusa est paradisi janua, cloncc corporis et animi ptirilatem, liiultas a Domino atque
itlacorppri suo reddita et cucullam poposcil, et sanctis ejus, preecipue vero a bealissima Dei
pro ea abjecla pcenitenliam sibi injunclam ac- geni-
cepit, irice recipere solilus eral consolatioiies, ita ul ea-
Fraler quidam segrotabat ad mortem , qui dilm /, dem santiissima Regina aliquando apparens in vi-
raagnis febrium eestibus ui'cretur, ad revelalionem sione, nonnulla sibi ventura signaret, post dulcissima
ardoris exuta cucir-ilainduliis est scapulari, et ifa piissiinse visitationis alloquia, pudicissimum sui oris
rnanendo spiritmn exlialavil. Cumque post liiorlcoii oscuium castis ejusdem labris slupenda dignaiione
duceretur usque ad iiitroitum paradisi, clausere imprimetet.
portarii poitam, ipsumque exclusere, dicen(es: Qiia^am vero nocte videbatur sibi cum perfidis
321 Nunquid iste sine cuculla recipiendus erit in .TudeeisdeChrisliaiiareligione dispulando confligere
ordine vel requie monachoruni ? Repulsus itaque Cumque diutius altercassent, subito lanlus felor ex
rcirianebal foris, pavibundus et trepidans, nictuens eisdem 323 reprobis IiominSbus exhalans, nares
nimirum damnationSs audire et subire seiileiitiain. ej'us infecit, ut pree acerbital» teterrimi odoris evi-
Guroque ductores ejus pro illo rogarenl, dicenles gilaret. Excusso autem somno, per p!uriinos posl :a
cum, excep(o sermone hoc, virum exstitisse proba- dies sensit eaindeniputoris iiiiniunditiam vigilando,
bilem ei sine querela inter alios conversaulem, j'tis- quam antea senserat dormiendo. Non solum au-
sus est ad bumana redire, acceplaque venia cum tem, venim etiara quoiies Judeeosalloqui, vel videre
ciiculla protinus remeare. Reversus vero ad corpus, de proximo, quolies domos eorum introire, vel anle
euncla quse videral indicavit, induensque cucullani, [) eas transire causa poscebat, loiies eamdem pessimam
ct accipiens poenitenliam, in pace inigravit. Con- exhalationem sentire solebal. Porro ista quce de
elat ergo monachicum habiliim, in quo et forma raemorato viro retulimus, ipso nobis secretius in-
crucis expriinitiir, si vila moiiachi teneatur, ma- dicantc, cognoyimus.
gnum mysterium continere. CAPUT XXXVII.
CAPUT XXXVI. Monachus Fontcnetensis in vliimo morbo mira
De Abraham abbaie Pratew in Biturigibus, qui adhuc qucedam videt, et obilum suum prwdicit, et divino
juvenis edoctus est nihil quidguam, ne minhnum splendoreilluslralur.
_ quidem absque licentia usurpare : Judmos ex fe- Apud Fontenetum, quod esl Cislerciensis ordinis
lore discrevit, atque, ob angelicam animi et cor- nobile monasterium, quidam eximise conversationis
poris puritatem, ab ipsa Dei genilrice virgiue Ma- monachus in exlremis
ria siupendis benevoleniimorguinenlis cohonestatus agonizabat. Quodain vero die
est. soiemni, cum ad missam nialutinalem omnes qui
Piissimse recordationis Abraham, Pratese quon- surgere poterant infirmi processissent, repenle ap-
dam abbas, qui, sicut aiunt, virgiiiilatis florem lar- paruit ei qusedara persona splendido vultu et babila -
gien(e Chrislo servavil usque ad mortem, lioriio reverenda : quee accedens ad lectiiluiiicujusdamal-
154"/ ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1518
terius infiniii, adliortabatur eum plurimis verbis ut A affcclu excoierel, el propicr specialem quam circa
sequeretur se, introducendus ab ea in locuin sere- illuinhabebat devotionem, in ejus feslivitalc, ut see-
nissimum. totius amcenitalis et gaudii plenuni. Ve- pius falebalur, mori desideraret. Verum divina clc-
rum segroto facicm obnubilante, et larduni tepidiim- inenlia, quee pia sanctoruin vola et aspirando pree-
que responsiiin ad ista reddente, sanclus ille con- venit et adjuvando prosequitur, htincfamuluni suum
teni{sil cl pertiansiil. Accedensque ad monacliiiiii dcsidcrii sui conipotem fecit, quia in ipsa beali Au-
siipndiclum, 324 sermonem euindem proposuSt." guslini feslivitatc, sicu( preeoptaverat, tain feliciter
Il'e vero gratanter assurgens, atque ex oiimibus quam fideliier e mundo migravii. Facla est autcm
inedallis gratias agens, cum eum iiicoiilinenti sub- in ipsa nocte hujusmodi reveiatio cuidam ipsius
sequi vellel, niiiilius ille ccelestis dedit ei manda- moiiaslerii iiionaclio religioso. Vidit enim proces-
tum, lil inlerim ita maneret, indicans eiiam tc-mpus sionem candidatorum de ccelo 326 veiiieniium,
et horam quo ad ipsum in proximo remearet. Cum eeclesiam inlroire, et cireacorpus quod ibidem more
ergo sanctus ille disparuissel, curavit isdem infir- solito servabatiir, assislere. Porro iiiius ex illis sta-
mus innotescerc fratribus cuncla quee viderat. lu- tura procerus, vultii et veste gloiiosus aique prec-
sianle auieiii vespera, vocatis ad se servitoribus fulgidus, accessil ad nioiiachum illuin,el.coepit cum
suis ait : « Prseparate quse mihi ad sepulturam nc- eo loqui. Ille vero percunclabatur ab eo qui essenl,
cessaria sunt, quoniain in ista nocte niigraturus et ciijus rei gralia advenissent. Cui santius ita re-
Rimv.Verunitamen nolile circa me vigilare, neque spondit: « Isti quos vides, angeli Dei sunl, ct alii
sollieili sitis, quia ego vocabo vos opporliuie, cuni sancti. Ego vero Aiigustinusepiscopus Hipponensis.
lempus advenerit. > Profunda iiaque nocle pausan- Noslri quoque adventus est causa, ut aniniam hujus
iibus uiiiversis, ccepit illc clamare, dicens : « Sur- fralris dediicamus ad sidcra nobiscuin.- > Exple.la
gite et pulsate quanlocius lauulam, quia jam iem- auteni revelalione leetaliis esl videns, el glorificavil
pus nieum iinpletuin csl. > Conligit aiitcm oinnes Deura, ipsuraque preesulem beiiedictum, intelligens
illa bora inPiriiiitorii exslinclas esse iuccrnas. Sur- liiniirum ac sciens quia vcre honorabilis el glorio-
gentes ilaque fralres vidcrunl subito circa niorien- sus apparet in conspectu Dei, ille saccrdos magnus,
lem, cum luna mininie splenderet, t.anti Iuminis ille doctorum Ecclesiee doctor illuslris, et excelsus
splendorera, lutain domiim clarifieanlem, ut etiam in verbo gioriee Auguslinus , qui devotum sibi fa-
inlibro legere possent. Tandiu vero lux illa duravit, niiiluro, in die feslivitalis ejtis assumptum, sicu.t in
clonec in mulla moraiampadcs suecensee essent, ita vita fovere non desiit, iia in raorle siiccurrere et
ut etiain pluriini de conventu qui priores advene- r seciim ad gloriam perducere non lardavit.
ranl, eain preesenteiii adhiic iiiveiiirent. Fralres CAPUT XXXIX.
yero videules el audienles euncla quee acciderant,
Pii sacerdotis, in Aibmripm monusterio novilii fe-
exliilarali cl consoiali yalde, gratias Doinino retule- lix obiius, cmiestibus aliquot. oraculis commen-
runt, atque cum ingcnli devolione sancti viri ex datur.
sequias celebrarunt. Porrq ille alius ecger qui invi- Saccrdos quidam venerabilis, el vitse bonesta(e
lanli se nuiitio coelesli libenter acquiescere noiuit, iiisignis, cuiii esset bomo castus, et sobrius, et li-
inuito tcmpore post in ipso langore permansil, et lnoralus, operibusque pielatis semper intentus; ma-
usque ad moiiein, de leclulo in qucin desecnderal joris tamen purilalis obtincndse gratia domui All:ee-
jion ascendit. rpse se reddidit, multumque desiderabal, suscepto
Hanc aulem memorati fralris coiisiimmatioiiem, habitu, fralriim collegio sociari. Yerum ejusdem
sicut 325 eain a yenerabili Hugone Flaviniacensi, nionastcrii abbas, 327 sciens eum virum jtistum
quondam ejusdem Fonleneli priore audivi, fideli atque perfeclum, cura esset valde necessarius cui-
riaiTalione perslrinxi. Et quoniam de eodeni viro dam. sanclimoiiialiiim feiiiinaruni monasierio, inilla
menlio incidii, placuit huic loco inserere quiddara, vicinia constiluto, qtiibus ipse (ideliter miiiislrando
quod venerabilis Willelnius de Spiriaco, sancti Ber- D edani divina niysteria cclebrabat, dilata ejus sus-
nardi nepos et nioiiachus preedicii ccenobii, nobis ceptione, multis precibus, licet invitum, in ipso
deeodem nolificavit. officio detinebat. Qui dum se molestia corporis
CAPUT xxxvm. quadam vice gravari conspiceret, prcedictum Albce-
r'pse nionasterium festinanl.er expefiit, suscepliis-
Bugo prior Fonlenetensis, magnat rc-Hgioms doctri- ad probalionem, infra dies paucos Domino vo-
nmque vir, ipso sancii. Augustini festo die, prout que
optaverat, sanclc mpritur, ejusque felix anima, oc- canle migravit. Et dum in exlremis laborarel duobus
c.trrente cum cwlilibus aliis sancto Auguslino, in religiosis ejusdem loci fratribusostensa esl una ea-
CTlumdeducilur.
demque revelalio lalis in ipsa nocte, uno illorumde
Es-at igiiur isle preefatus Hugo vir sapieiis elbene altero funditus ignorante.
morigeralus, religione fervens, viiiutuin gratia pol- Yiderunt ergo beatorum spiiiluum turrnam im-
lens, litterarum scienlia prseminens, qui dum essel menso jubare cofuscanlem, et dulci melodia suavi-
oiiiiiiumdivinorumeloquiorumassiduu.sinvesligalor, ter coiicinentem, de ccelo descendere, alque per
prevcipiie Lanienlibroruin sancli Auguslini eral ar- ampliorem froiitis illius ecclesice feneslram in-
dciitissiinus amator, ila ut euiiideiii sanctum miro irare. Q:ii venieiiles in chorum monacborum 0
1349 HERBERTl DE MIRACULIS LIBRI III."— LIB. II. 15S0
defuiicti corporis quod ibi jacere videbalur, ariiman A qtiiiita die, jiixta sermonem Domiiii, migravit x
Doiiiino soleinni officio coramendabant, et divina corpore, e.t inlravit in requiem quam.oplabal. Htiic
prseconia laudis usque ad cocium canoi is vocibiii aiitem fraires testimonium peiiiibeljant quod bomo
attoliebant. Cum igittir preedicii monacbi"imjusmod religiosus et filius pacis erat, et quia d.ignus esi-
visionem ceiiierent, pulsata csl labula pro illo no- sfmiabatur, qui in gaudiiim Domiiii esset ihtrodu-
vitio moriente. jamjamque fiatum ultiiiiiini emil- cendus.
ieule. Suirexerunl itaqsie fratres, ul fraiis exitiur CAPUTXLI.
suis oratiohibus eomniunirent. Facla aulciii coni-
cl in eccSesia unus ex Margarela Audomarensis, eximia' formm puella, ut
nieiidalione, posiio corpoie, nuplias viluret, admirando sed nvn imitabili faci-.
duobus qui supradielani revelatSonem acceperant, nore, nasi pirulam cum superiore labro sibiiiicl
affeclus magiia deyolione, femansit ad vigilias cuni abscidit, ...'..-
aliis quibsisdam, qui ad ipsum fueranl deputati; al- Puelia quscdam venerabilis, nomiite Margarela,
ler vero in dorniitpriuiii rediens, ac sese recollo- prudens ac speciosa nimis, nala de Sanclo Audo-
cans iteruin obdormivit. Et ecce quscdam persona maro in Flandria, cum a parcnlibiis cogeretur ad
fcverentissiiiia apparuit 32S ''n> niinacitei' ar- nuptias, peiiinaci animo rccusabat, teslifieans illis
guens somnblentum, et dicens : « Usquequo dor- " seseiiunquam alicui nisiChristo nubere posse. 33©
mies, piger? Eii sancti angeli de cocio venienles Illi aiilein e contra modis omhibns insistebant,
circa defunctiim frairem excubias observanl, r.ec et quia preces ac suadelas eorum hon recipiebat,
non et sbciiis tuus cum aliis vigilando et psal- vim inferfe parabant. Jamque desponsationis dies
lendo, fiiiiuri assislii;' el tu liiiser in lectulo advencrat, et prsesentibus procis, ipsoque juvene
tuo stertis, atque ineiii sopore deprimeris. > Tunc qui jugum ihatrimonii cum ea ducere cupiebat,
ille exlerrilus a voce exprobranlis el increpanlis, piiella deconsensu requirilur. llla vefo penitas recu-
evigilavil, et exsiliens de leclo, citius in 'ora.lo.rium sanle, comminaliones ct vefba gravia sibi a paren-
venlt, et psallenlibus eirea defunctuni celeriier se libus iiitenlanlur. Inlerim vero dum illi siiper bu-
"
adjunxit. jusmodi __responsione turbanlur, et vaiiis inter se
In crastinum aiitem cum ulramquc visionem ab- consiliis occupanlur, vifgo zelanlis affetiu pudciii
bati relulisset, inirabantur uierque quinam polerat suo providens et piilcliriludihi propiise velut lio.-li
esse socius ille, qui dittiis fuerat cum aliis vigilare. pudicilise invidens, in conclavi se recepit, arrepio-
Posl niodicuin vcro cinii il!e alius frater visiouem que chalybe liinato e( acuminalo, quem sibi para-
quam vidcrat revelasset, coghovcrurit quia ipse fue- -i verat,- pirtilamiiasi sui cum superiori labro polenti
rat, qui sotii homine fuerat designatiis ; pfo eo sci- dextra radicitus abscidit. InlrOgressis veropareiiti-
licet quod ad intuendam fratris illius glorificatio- bus adeam, labfiun ct nasum quibus s"e"muiilaverat
r.em, cuni allero fuissei admissus; iit in ore duorum obtulil, et quasi liis verbis allocuta esl, dicens :
lcstium slaret, et credibile ficret istiusmodi ver- « Eu florida forina, en quoiimagis in nie placebal.
biira. Tollite iiuiic, si yultis, et novo feiieinarito. i Hli
CAPUT XLS ergocum talia cernerent, subito cxclailiaiites, effe-
omnia peiiurbarites, iiimio do-
In monasterio Fontis Mauriniaci, dicncesis Bilu- ralisque planctibus
ricenSis,Roberlus monachus, de beata xnortequam lore coiiterebrati e-t pcne exanimali sunl. Sponsus
quinto post die obilurus eral, divinilus prwmo- vero, qui putabalur, et qui cum eo advenerant,
- netur, ._..... moesti alque eonfusi ad prbpria remearunt.
In domo Fonlis Mauiiniaci, frafer quidam habita- Igilur pater el maler niagnam sibi ignominiam
be.l, nomine Roberlus, qui-iiluc a Claravalle fuerat arbitrantes deturpaice filice sustinere conspectum
niissus. Hic itaque vidit in yisione Dominum Jesiim atque conviclum, reniotam a conluberiiio suo, se-
Chrisdim, et beatissimam ejus Genilricem, cum orsuiii in alio dornicilio quod pauperum bospitali
beato Bernardo abbale stantes in quqdam horto D dieaverant, manere jusseniiit. At vero puella, con-
329 deliciarum; cujus amoeniiatis et gloriee tanla temptu suo gauderis, Chrisli passiones et bpprobria
erat immensiias, ut lociitione expiicari nonialeat. sitiens, non tantum cohabitare mendicis eequani-
Ipse vero emirius stabai, et rcspectum divinee mise- niiler tulit, yerum elianl infirmorum atque lan-
rationis niedullitus flagitabat. Tunc piissima niater guenliuiii pedissequani humilem ac servam sese
ait ad filiura suum : « Domine liii, quid facturus es 331 alacriter obtulit. Erat ergo sollicita semper
de isto paupere luo? >Et Dominus ad eam : t Quid- moribundis assistere, prseparare cibos, reparare
qu:d tibi plaeuefit, maler. > Al. illa respondit : !ectos,ieesiones etvulnera confovere, ulcera tergC-
€ Volo igitur ut mittas eum in requiem tuam. > re, sordes abluere, nullumqiiemisericordia: riiinisle-
-
Dixitaulein Dominus ad eam : « Fiatei sicut vis. > fium prselerire.
Respondit ei bealissima Virgo : < Et quando fiet His ita iriennio fefe peractis; ne quidilli deesset
islud? > Dicit ad;eam Dominus : « Quinta dieve- in omni patienlia et plenitudine nieritoruiii, dispen-
niat, ei salvetiir. > Transacta itaque visione, fra- sanle Domino percussa est ulcere leprse, juxta de-
ter ille, quse videi'at et fludierat, cseteris indicavit; siderium suum.Quod ctim miilti adverterenl, et iiul-
et ingravescenle Kgriludine quani anlea tolerabat, liis ei diceret duin cani molestare metuerent, mater
{551 ADDIT. AD LIEROS DE VITA S. BERNARDI. ioS2
in partem filiani traxit, ei luriclselabis apparilipnein A Posl paucos itaque dies ihlfavil idem rex in 1110-
innotuit. Quod cum illa audiret,tanta prolinus ex- nasleriimi vifginum, in quoiiuellaiiieleganlissimam
siiltatione corripilur,nt pene defectum eordis in- csse fama prsccoiianle compererat : quse cum lo-
curreret, et quasi lepenle vidissei coeleslein sibi lius corporis florida venuslale polleret, majoris (a-
jaiiuam aperiri, erupit in vocem jubilalionis, et ex- men pulchritiidinis gralia in oculis apparebat, qv.i
clamans cum lacrymis, ait: « Gralias tibi ago, Do- veltill duo carbunculi in ejiis facie radiabant. Visa
mine Jcsu Christe, quia memor es mei. Et nunc, itaqiie puclla, caplus estlyrannus in oculis ejus ; ct
Doinine, fecisli milii signuin in bono, in quo cerlis- sacrilcgo amore lasciviens, precrepU abbalissco ut
simuni tiiee miseralioiiis argtimenlum accipio. > eani sibi ad lecluin suuni facercl in nocle prscsen-
Egressa ilaquea coimnuni consoiiio boniinum, in- lari. Alioquin miiiabalur seseillam violenter aeci-
gressaque convcnlum leprosorum, ita se coram om- pere, el lolum perinde monasleriumdilapidare. Quo
nibus humiliabat, ut sola ibidem leprosa putarelur, audito, maier spirilalis ingemuit, ct cor ejusconlur-
na omnibus serviebat, tit sola incolumis viderelur. baluni esl valde, ccrnens ulrobique rliscrimen gra-
Mirabanliir omnes in ea singularem liiiniilitalera vissiniuin ininiinere, si vel furibundi tyranni sscvi-
atque palicnliam, oinnes in ea veneiabantur excel- liam in excidiuin suse donius incurreret, ve.l spon-
leniissiinam sanctilalem, miiltunique de ejiis eontu- ° sani Doniini (quod iiefaiiuin est) lenociiiaiiti adul-
bernio exsullabant, quia Christum in ea habilare tero prostiluerel. Cu;nque (urba(ionis suse causajn
iion dubitabanl. preedictcevirgini pallenscl pavibunda dctegeret, illa
Transacto itaque anno separalionis suse, placuit divino Spiritu inflammala respondit: « ^Equo ani-
Altissimo dcvotani sibi famiiiam coelesti convenlui liio esto, domina mater, et noli turbari; sed o:ime
sociare; qui eliam dignatus est ei per Spiriluin negoliuni istud committe secura Deo el milii. Tan-
sanetuhi resolulionis suee teinpiis signare. Quadara luminodo cura principi nunliarc me esse paralam,
itaque die cum ad eam visitandi gratia mater ad- ut ad ipsius lecltmi facio vespere veniam. > Quid
vciiisset, et rcvertenteni, longe 332 aliquantuma multa? Iiitroducilur virgo generosa in ihalamum
suo domicilio ipsa deduceret, landem valefecit, et adornatum, et regis interim ibidem sola pra'Slolaliir
ait : e Vade in pace, nialer, et ora pro me, quia iiigressum. Tunc animata viiiule mirabili, effosso-
jam amplius non videbis faciem meam vivenlis ia rium qtiod sibi jam paraverat 334 afi"ipit, et pro-
carne. > Maler tamen hscc audiens, non satis fidcm prios inde ocuios eruens, in disco rcponil. Adve-
acihibuil, eo quod cernerel eam solito alacriorem, et nienli ilaque regi r.ovum atque inopinalum fercu-
iiullum proximse mortis indicium prseferentem. Posl r lum preesenlavil, et dixit: « Eia, dominenii rex, ecca
modicum vero leinporis, cum repenlino incommodo micantes gemmsc, quas ad injuriani Chricii in ejus
ad mortem gravarelur, percepto viaiico Dominici ancillula lanto desiderio concupisti. Intucre diligen-
sacramcnti, in sancta confessione spiritum emisit. ler, el vide, utrumne aliquando.polcris lania pulchri-
Mater vero, sicutipsa prcadixerat. quamvis non lon- tiidine saliari. > Videns itaque rex puellamsacram,
ge maneret, ad horam exilus ejus occurrere non defossis orbibus ita deformem alque eruentatani,
valuit. Nos vero ista dicenles, indiscretam fortass's yeliemcnter exborruit; et staiim abca resiliens, cum
pucllic vehementiara, qua sibi manus injecit, non ita grandi confusione recessit.
approbamus, ut iniitabilcm cseteris proponanms, Legilur in Anglorum Geslis de iSIorege profano
sed ardentissimuni divini amoris affeclum et tuendee quod parvo tempore anle ipsius mcrlem iniilla in
pudicitieczelum in adolescenlula virgine salis super- rcgno ejus adversa contigerint, mullaque de ejiis
que rairamur et vcneramur. interitu visa atque preedicta fuerint. Hoc maxiine
CAPUT XLII. horrendum quod visibiliter diabolus apparuit ho-
De sanclimoniali, quce oculos miro decore radiantes minibus in saltibus deviis, transeuntes allocutus.
ipsa sibi exsculpsit, ut pudori suo consuleret, Gutl- Prseterea in pago Bervescirse, in villa Hanstedee,
letmi Anglorumregisncquilia ct infelix exilus. D conlinuis quindecim diebus fbns sanguiiiem tara
Quidara Angloruni rex,nomine Willelmus, homo ubeiiim manavit, ulvicinum vadum inficeret. Au-
carnalis et libidinosus multuni opprimebat Ecclesias dicbat heee iile, et garriebal; nec sua somnia "dese,
quse erant in terra dilionis suee. Facta est aulero nec aliorum visa curans. Edinerus nobilishistoricus
revelatio hujusmodi cuidam monacho, cximiee san- dicit saiiclum Anselmum, quem idem rex exsula-
ctitatis viro. Vidit "ergo Dominum Jesum Christum verat, Marcenniacum venisse, ut beatillugoiiis Clu-
in llirono sedcntem, el sanctorum mullitudinem de niacensis conscientise quevelas curarum suarum in-
rege conquerentem eo quod illorum Ecclesias 333 gereret. Ibi cumde rcge Willelmo sermo volularetur,
in exterminium traderet. Respondens vero Dominusi precfatum dixisse abbatem, proxima nocte regetn
ait:« Usque ad dies triginta dabitur ei spatium emen- illuni ante Deum diictum et jiidicatum, libralo judi-
dandi; et si interim non correxerit, tune demumi cio, tristem damnationis subiisse senler.tiam. Id
subeatpoenas debilse ultionis. > Finita autem reve- quomodo nosset, nec ipse tunc exposuil, necaliquis
kilione, festinavit ille vir sanctus hsec eadem regii audienlium rcquisivit.
isjsinupre. Quseaudire contempsit, c( sanguini san-
guhiem addere non cessavH.
 i353 IIERBERTI DE MIRACULIS L13RI III. — LiB. III. 1554
3gg CAPUT XLIII. A est, ejiisque suffragiis op-.is liabet. Quod cum illa,
In Fontanis, monaslerio de ordine Fontis Ebraldi, nuntiante infirmaria, didicisset, commota sunt vi-
monialis, socim post morlem apparens, magna'. scera ejus super obilu nialris, et conversa ad bra-
<juiete se potiri tcslala est, nondumtamen Dei con-' tionem, ceeteras quoque sorores, ut secum
speclu frui, donec illa cerlo quem designavit die se pro ea
illi adjunxisset, nt ambw pajiter in gloriam reci- inlercederent, invitavit. missoque celeriter nuntio,
pefenlur. tandem agnovit quia die et hora qua preedictum fu-
In monasierio -saerarum virglmmi de ordine' .Fon- erat, mater ejus de mundo migraverit.
tis Ebraldi, quod Fonlanse dicilur, duee sacrse vir- Factuin est autem aliquando ut nocte profunda
gines fere a cup.abulis collocatee, Christo nutriebaii- quiescentibus universis, una de sororibus, in diver-
tur. Quarurn una migrans a corpore, post paucos! sorio ubi infirma jacebat, colloquentimn ad invicem
diesviventi apparuit, dicens : « Nolum tibffaeio, lumulliim audiret : unde niirala surrexil et venit
dilecta mi soror, quia magna quieie j'am potior:_sed[ exploratura quid essel. Cumque silenter accederet,
iameii ad videndam facieni Domiiiiiion potero sine. vidit eunidem locum imraenso lumine coruscari-
£e iniroduci. Prsepara ergo te, ct veni quantoeius ut; tein, el amota pauiulum cortina 337-(I,IiC i^i de-
simiil Domino preeseiilemur. > Prcedixit autem ei et; pendebal, conspicat-a est eamdem languidam, in sella
teinpus obitus sui, quo ipsa demum yitam finivit. residcntem, quod nunquam facere solebat. Leclus
CAPUT XLIV. veroejus crat in omni diligentia de novo reparatus.
De Maria, Carmensis monaslerii puetta, qum prhimm Quod illa comperiens illico peiierriia rediit, el vo
in.mgrolis omni opejuvandisdilicjentissima, exinde1 cans infirmarias ad videnduinquodvideral adduxit,
paralytica, tum lumine prophetico, tum aliis san-
ctarum animarum prwclaris dolibus ac privilegiis Quse cuiii simul advcnissent, invenerunt segrotani
et in morbo, et in obitu illuslris fuit. lecto reposilam, et diligentissime coopertara. In cra-
InpagoSuessionensi conslatesse ccenobium,quod stiiium autem cum precibus et prscceplis mullum
dicitur Cannus, de dielo ordine Fontis Ebraldi, pie- coacla fuisset, confessa c-sl landcm duas cx soro
num virginibus sacris. Erat ibi ptiella sanctissima, ribus monasterii antea defuncias, quarum nomina
nomine Maria, quce.novennisingressamonasterium, indieabat, ad se visitandam coelitusfuisse transmis-
336decemnoyennalis cetate migravit ad Dominum. sas; quse universum stralum ejus versando refece
Keec vero plurimis ahnis intirmantiuui obsequio runt, et verbis consolaioviis afflictam relevarunt.
depulata, tania devolione ac sedulitate omnibus ser- Igitur ancilla Christi, cum tam dititurno languore
viebat, ut jugerii illius instantiam atque fervorem fuisset exhausta, landem moiie consunipla, collecla
cunctse mirarentur. Ad ultimum vero dispensante r- esl ad populum suum. Porroeadem die qua de mundo
Doniino, r.e quid ei deesset ad meritum, paralysim transivit, facta est liHiusmodi revelatin spirituaii
ineurrens, diutissinie languit, iia utomni membro-. et sanclee cuidam de sororibus illis. Vidit enim
rum officio destitula, rion modo de grabatulo sur- beatissimam Dei geniiricem in eamdem domum
gere nequirel, sed nec pedem, nec manum erigere, descendere, et duas de sanclimonialibus ipsius mo-
nec fauces ad mandueandum movere valeret. Proin- naslerii jampridem defunetis cum ea adveuire,
de pafabantur ei apparatse sorbitiunculse de farina, Quas cum ipsa recognoscerct, percunctata es.t de
et ex quibusdam coctionibus iiquamina suppurata illa tam venerabili Domina qusenam esset, et cujus
ad glutiendum magis quam ad oomedendurii. Porro rei gralia adventasset. Illse autem respondentes,
secundum niultiludinem dolorum, quos in cOrpore dixerunt : « Ipsa esi domina nostra, Regina ccelo-
patiebatur, multas consolaliones in corde suscipie- rum, quse modo dignata est venire ad feslivitalem
bat, multaque illidivinitus revelabantur, quadam si- magnam, hic intus hodie celebrandam, qua major
quidem vice voeavit infirmariam suahi, et ait iili: iu ecclesia isla non accidit a multis retro dicbus ct
« Vade, obsecro, et dic illi sorof i nostrse dilectse, ut annis. >
oret attentius pro malre sua, quia modo defuncta

LIBER TERTIUS.

33S CAPUT PRIMUM. D quorum numero venerabilis et sanctus Pater Pon-

Poniio monacho (qui postmodum et abbas, ci epi- tius exstat, qui prius existens abbas ejusdem loci,
scopus fuil) apparens post obiiuin quidam Gran- el postmodum Glarevallensis, modo est episcopus
dissilvw monachus, magnw vir perfeclionis, mirai Ciarimdnlis. Ipso autem referente cognovimus
qnwdam nonnulla ei de slalu suo revelal. oninia fere quse-de eadem domo subjhngimus.Efat
In domo Grandissilvee, quse una est de filiabus ergo ibidem monachus quidam magister novitioruriiv
Ciarsevallis, in partibus Tolosanis, conslat ab initio vir sanctitatis esimise, magnum habens desiderium
niuitos fuisse spirituales et magni merili viros; de dissolviv et esse cum Christo. Hic ergo in Ccena
PATROT..r.r.x\.\'\r- 43
45SS ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 13S6
Doniini sancta eommunione percepla, 339 cum A vicibus in die visitaret, lioe esl tempore vigiliarum,
adhuc eamdem eucharistiara in ore leneret , facta missarum et Completorii.
cst magna exsultatio Dei in gulture ejus , et nimio 341 CAPUT III.
perurgente desiderio, peiivil animee suse ut more- Monachus Grandissilvmin vigiliis dormitans, dt choro
retur : et admovens gulturi suo digitum, hujus- extrahitur.
niodi orationem fudit ad Dominum : « Chrisle Sal- Erat in eodem ccenobio vir quidatn spiritualis, et
valor omnipoteiis, si libi non displicet isla petitio niagiia gralia prseditus, qui dum slaret aliquando
mea, precor et supplico ut per meatuin gtilturis ad psallendum ciim aliis in choro, gravi somnolen-
hujus non Iranseat amodo lerrenus aliquis cibus. > (Sa premebalur. Aslititautem ei qusedam reverenda
Facta autem oratione viribus eorporis coepit rc- persona, cuj'us vuitum non agnoscebal; et exeilans
pentedestilui, etdietertia, Sabbalo Paschse, in Do- donnitantem, apprehendit eum per vestimenlum a
mino obdormivit. Porro prsedictus episcopus, tunc parte pectorali, el de choro exlraxit. Qui dura trahe-
ejusdem monasterii monacluis, qui eum unice di- retur, aperiens oculos, et videiis eura, dixit: «Quises,
ligebal, et infirmanti ac morienti sedulum minisle- Domine, et cur iia me trahis? i llleaulem respondil:
rium devottis impendebat, percunctatus est eum «Etlu, cur ita donnis? Addorniienduin,an ad vigi-
utrum corporali molestia graviler premerelur. Ille " landum ad vigilias surrexisti? >Et eum hoc dixissel,
vero respondil se placidum ac tranquillum existere, dimisit eum, et statim evanuit. Ipse vero in timore
et nihil senlire molestum, nisi lantum in gutlure Domiiii excutiens a seipso somnum lorporis et ne-
ubi digiium apposuerat, ibi se aliquanlisper dolere gligentise, curavit deinceps ad vigilandum caulior et
dicebat. Tunc rogavit eum aitentius ut post mor- promplior esse.
tem ad se reveiierciur, si ei liciiura esset, e( de iis CAPUT IV.
quse circa se gererenlur euni ceiiificaret. Post Ignavus quidam et ad vigilias somnolentus mona-
paucos itaque dies rediit ad virum prsedictum ille chus exlsrrelur a dmmonibus.
defunctus, magna clariiale refuigens, et quasi eri- Alius quoque fuit in ipso monasterio monachus,
stallus, aut vitrum purissimum, tolo corpore trans- nomine B., qui dum juvenili ac vegeto corpore ro-
lucens. Dixitergo ad eum : « Notum tibi facio, cha- biistus appareret, tamen remissius ceeleris agebat,
rissime, quia miserante Domino susceptus sum in exliibens se ad opus manuum pigruin, atque ad vi-
magna bealitudine. Corpus vero islud, in quo me gilias somnolenlum : unde eiiam coiitubernalibug
conspicis, collatum est mihi usque ad diem regene- suis erat onei'osus, et ubique de inerlia nolabatiir,
rationis, qua proprium recuperabo, incomparabili Q prseserlim 342 ll1ecclesia, ubi negligentior inve-
gloria preestanlius atque preeclarius isto. In hoc au- niebatur. Quadam itaque nocte, cum eura dormien-
tem interim suavissime requiesco, quod per omiiia tem ad vigilias preecenlor monaslerii solito sevC-
mihi accommodura, et ila traiislucidum est, ul de rius excilassel, ille commoto animo surrexit, aique
singulis artubus, ac de cunelis partibus ejus, quasi in dormitorium perrexit. Cumque ad necessaria
de oculis, 340 clarSssime cernam , et lotum undi- domum accederet, ecce ad oslium deenionum
que corpus ita mihi sit, ac si esset oculus unus. > turbo, cum ingenti slrepitu et lerrore adversus
Apparebat autem in ejusdem nioitui pede cujus- eum clamans, et crebris vocibus iterans : «Apprc-
dam obscuritas maculse, de qua et dixit : « Macula hendite, apprehendile illiim. > Quo audito, totus
isla quam cernis, eontracla est a me per negligen- inhorruit, et fugam festinanter arripjens, rapido
tiam meam, eo videlicet quod ad laborem quoti- cursu in ecclesiam rediit. Cumque Venisset ad
dianum aliquando segniter incedere solebam. > Hsec stallum suum, tremebundus alque anbelus, illico
et aliamultum mifanda preedielo episcopo vir bea- defeclum cordis incuirit, et corruens in ter-
lus innotuit, tandemque ab eo recedens, magnifiee ram sine motu el sensu, diutius velut exaniinis ja-
eedificatum consolatumque dimisit. cuit. Sublatus autem in infirmitorium, cum ab illo
CAPUT II. D terrore aliquantulum respirasset, percunctantibtis
fralribus indicavit quid sibi accidisset. Tali ergo
Quidam a mortuis redivivus inler alia dixil, a bea-
tissima Dei genitrice virgine Maria Grandissilvw divinee casligationis stimulo frater ille salubriter
monasterium ter diebus singulis visitari. excitatus, curavit deinceps circa cuslodiam sui vi-
Umbertus Pictavensis, monachus Grandissilvse, gilantior ac promptior inveniri. Porro novilius qui-
vir venerandse humilitatis et sanctimonise, solitus; dam, cum tunc in oratorio esset, eumdem deemo-
erat narrare quia, dum esset in quodam ioco qui ci- num strepitum et clamorem se audisse teslatus est.
dem monasterio s-abjacebat, vir quidam ssecularis, Hoc nobis retulilRogerius, virvenerabilis elreligio-
laicus, et honestee conversalionis, cum morlis eegri- sus, ej'usdemmonasleriisupeiior, qui prsesens inter-
tudinem incurrisset, ob fidei devotionem ad eum- fuerat, et juxta eumdem fratrem in choro manebat.
dem locum deferri se fecerit. Qui languore ingra- 343 CAPUT V.
vescenle defunctus. et non niiilto post vitee restitu InGrandisilva multi monachi, brevi tempore,^lelifero
tus, multa quse viderat enarravit. Hoc unum verc3 morbo sublati, optimam se habere in cmlis repo-
nuod prsecipuum est inter alia dixit, quod sciliee( sitam gratiam demonstrant.
Sjeata Dei genitrix preedictum monasterium tribuis Facta csl aliquando in eodem monasterio morta-
 13S7 HERBERTl DE MIRACULISLIBRI III. — LIB. III. 1558
litas magna, ita ut infra duos nienses quadraginta A , est, et tu dicis quia venit ad le, et jussit ut ede-
circiter et quinque fratrcs de medio tollerenlur. res. » Respondit infirmus : « Crede mihi, frater,
Qui omnes fere cum tanto pietalis desiderio dorini- quia venit ad me; et j'am non cst mortuus, sed
tionem accipiebant, -quasi j'am coelilus prsevidis- mortem evasil, et vivit in melius. Modoenim cum
sent opliraam se habere repositam gratiam. Et a me recederet, vidi illuni inlraniem in magni lu-
mulli quidem ex eis prseviderunt, et prsevisam ac- minis claritatem, cujus radios fulgurantes rever-
cipere meruerunl, Quibus verbis ul fidem faciamus, beralis obtutibus inlueri non prsevalebam. > Parata
esempli gratia pauca de plurimis referemus. itaque refectione frater ille comedit, et post niodi-
CAPUT VI. cum tempus in sancta confcssione spiritum exlia-
Moriens monachus in Grandisilva, prwparatam sibi lavit.
gioriam prwguslat , hominum omtiium merila Huic autem rooiienti preediclus infirniarius sup--
iranscendenlem. plicans postulavit ut receptus in gloria pro se ora-
Eraf ergo tunc ibidem quidam monachus proba- ret, et sibi celerem commealum a Domino impelra-
Ussimse cohversationis, qui in illa mortalitate de- ret. Ille vero respondit suum ei non defuturum au-
functus est. Hicitaque cum ad horam ultimam de- xilium, dummodo liceret. Evolutis aulem paucis
venisset, pulsata est tabuia post Complelorium, et " diebus, apparuit eidem infirinario per visionem, et
convenere fratres ad ejus exilum muniendum.Can- dixit : « En ego in pace receplus a Domino, jam
tantibus autem monachis cirea illum Liianiam et nunc reverlor ad te, opem laturus ex debito pro-
psalmos; ef ipse conrortatus a Domino, voce qua po- missionis meee, non tamen illam quam incaute pe-
terat, cum aliis psallebat. Explicita vero psalmodia, tiisti, sed quam tibi potius expedire cognovi. Re-
pfsedk.ius abbas Pontius convenlum jiissit abire, eo cordare ergo quia, dtim adhuc esses in seecHlo, il-
quod infirmum 344 psallentem aspicerel,etputaret lud tale piaculum commisisti, de quo iiecdum per
eum adhuc aliquandiu spirilum irahere. Quod cum confessionem absolvi mcruisti. Confitere igitur, et
frater ille vidisset, protensa manu signavit abbati ut poenilentiam age celeriler, quia si ante obitum per
facerel eos ibidem adhuc subsislere paululum, quia confessionein deletum non fuerit, post raortem in-
sciebat sese ad punctum in niodico niigraturum. solubile pernianebit. >Evigilans 34S,ta1ue fraler,
Cernens ilaque abbas fervenlissimum virum, quia reduxit ad mentem illud grave delictum quod ante
propter regularis disciplinse censuram, post Com- duodecim annos perpelrarat, sed ab ipsius memoria
plelorium etiaiii in mortis articulo silenlium fran- letali oblivione fundilus abolilum erat. Acceleravit
gerenollet, jirse gaudio sese continere non poluit, r_,igitur confitendo et satisfaciendo liberari, et graiias
J
sed rupto ipse silentio, et prsemisso Benedicile ait : agens Deo, manifesle cognovit quia non frustra
« Obsecro, dulcissime frater, quia video Dominum sanctorum suffragia expetuntur, nec parvipenden-
esse tecum , ut indices iiobis si tibi revelatum est dum est confessionis sacramentum, sine quo etiam
aliquid de illa beata spe quam exspectas, ut et nos tales ignorantiee laliler imputantur.
valeamus in Domino respirare, et libi pariter con- CAPUT YIII
gaudere. > Tunc isdem infirmus ait : « Ut ad ea B. inftrmarius pauperum, vir reiigiosissimus, videt
quee poscitis respondeam breviter, sciatis me vi- paulo ante morlem Christum ipsum Dominum, et
disse quce loqui non licet. Vciumtamen hoc unum locum sibi in cmlo prwparatum.
dicere possum, quod si omnium hominum merita Frater quidam religiosissimus in eodem tunc
solus ego Iranscenderem, necdum utique digmis ex- ccenobio degebat, nomine B. Hic in primordio con-
isterem ad futuram gloriam quee prseparata et prea- versionis suee dum peccatorum suorum magniludi-
monstrala est mihi j'amjamque abituro. > El cnm nem, et distficti Judicis sequitatem attentius intue-
hoc dixisset obdormivit in Domino retur, tanta formidine motus est ut in desperatio-
CAPUT VII. nein propemodum laberetur. Quo comperto, preefa-
Dttorum in Grandisilva defunciormn apparitio, pro lrj tus abbas exemplis el monitis multis ei persuadere
superstitum salule. conabatur, quia confessus et pcenitens quilibet, et
Alius quidam laicus frater eodem tempore ibidem quanlumlibet reus, nunquam indulgentia privare-
segrotabat, qui moriendi desiderio tractus, jam per iur. Et cum necdum ei hoc modo satisfacereposset,
triduum sine cibo permanserat. Quidam autem ve- adjecit, et ait : « Ego salutis tuse fidejussorem me
nerabilis ethoneslee conversationis monachus345 constituo, et anima mea pro tua requiratur, dum-
ibidem similiter in exlremis agonizabat, qui ejus- modo obediens^perseveres in ordine isto. > Hac
dem.ni fallor, monaslerii cclIerariusei-at.Hicitaque ergo promissione fratcr ille niagnifice roboratus,
cum j'ara spiritum emisisset, prsediclus Stephanus spirilum diliidentise a quo impugnabatur penilus
ait infirniario suo : «Prsepara mihi refectionem , di- expugnavit; et exsultans Dominocum tremore, mi-
lecte mi frater, quia comedere me oportet. Siqui- sericordiam et 347 judicium cantare deinceps
dem cellerarius noster modo huc adveniens, et de consuevit. Qui cum esset nobilis genere, nullam ta-
immoderata jejunatione me arguehs, prsecepit ut men generositatem arbitrabatur nisi pro Christo
comedam. >Infirmarius vero respondit:« Quid est, pauperem fieri, et servire pauperibus. Erat enim
frater, quod loqueiis? Cellerarius modo defunclus infirmarius paupcrum in hospitio deputalus. Qui-
4350 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDL 1580
bus officiosissime siiperiiitenderis, non sicut exira-; A Ista dixissct, obiliiituit, sfatimquc felicem anSmara
r.eis et raendieanlibus serviebat, sed tanquam do- reddidil.
minis suis, et tanquam membris Filii Dei. Si queni 349 CAPUT IX.
in eis niorbidum, si quem ulcerosum, et vermibus Sorensis ephcopns, cum adhuc monachus
Gaufridus
.scaiurientem aspiceret, buic omnem pietalis ope- essel in Claravallc, vidit cwlestium ordinum sotem-
ram impendens, abluendo, tergendo, alque refocil- nem suppticationem, invaleludinarium tendenlem :
lando, quasi maler eegrolanli filio jugiter assislebat. cjui Tecelini venerandi senis ac sacerdotis anima
Dum hsec ct similia Dei famulus agere noii ces- egressum muniisse crediti sunl.
Yenerabilis el sanclse memorise Gaufridus, quon-
sarel, contigit cuni in preedicta mortalitate migrare
ad Dominum. Qui cuni viderel socios suos quotidie dam Sorensis Ecclesice, quce esl in Sardinia, pon-
subtrahi, et ipse desiderabat desiderio magno dis- lifex, et monaclius Clarevallensis, antequam ad epi-
solvi, ei esse similiter cum Ciirislo. Oboiia vero scopatum promoverelur, cum esset aliquando in
febricula quadaiii, cum lcnuiicr cagrotare cccpissel, choro ejusdem ccenobii, visionem hujusmodi, sicul
lecto deciibuit. Cunique prsediclus abbas introisset ab eo secreie accepimus, bealis oculis videre me-
ad visitanduin illum, mirabatur quod liomo tam ruit. Erat ergo processio sanctorura splendida atque
ferventissimus tam levi occasione lecto delinere- B gloriosa, quse a parte septenlrionali basilicee, quasi
tur. Unde et suhridens aiebat : « Ne limeas, frater dc coSmeterio veniens, et coram pr.esbyterio trans-
B., quia modo non morieris, sed adhuc. comcsurus iens, recto itinere ad infirinitoriunr tendebat.
es nobiscum de fabis et oleribus nostris. > Ipse Pofro in ipsa proccssione acolyli, subdiacones, dia-
vero respondit : « Non timeo, Pater, hon timeo, sed cones atque presbyteri apparebant, qui persingulos
conlido in Doroino, quia minirae jam fraudabor a ordines septeni atque septeni dispositi, alii ante
desiderio meo. > Quid multa? fcbre crescenle inun- allos ordine congruo incedebant. Acolyii vero stolis
ctus esl oleo sancto. Inuiictione facta factus esl sta- aSbis amicli, singulos cereos manibus preeferebaiit,
tim in spiritu, el raptus in conlemplatione per mul- qui lamen ignei magis q-uam cerei esse parebanl.
tura teniporis spatium jacuit sine sensu et sine Yerum subdiacones lunicsc preliosoe, diacones dal-
motu, ita ut pene morluo similis viderelur. Inierina inaticse fiilgidee dccorabant, ipsosque presbyteros
ergo aperti suiit ei .coeli, et rcvelata facie meruit vi- "planelx olosericse insignitei' adornabant : qui cliara
derc gloriam Dei, adeo ut dieere posset : « Vidi siiignli congrua minisierii sui vasa manibus baj'ula-
S&S Dominuni facie ad faciem. > Qui cum ad se banl. Yeriiebat quoque post eos copiosa turba ean-
reversus essel, interrogavil eum abbas quomodo se didatoruni, ordinate simiiiler, et cum rcverenlia.
baberet. « Bene mihi est, inquit, bene sit et libi. Ad uliimiini vero gloriosa Dei gcnitrix viigo Maria
Et nunc, charissime Pater, absolvo te a debito subsequebatur, quam beali aposioSi ggg Petrus et
sponsionis tuse. > Abbas auteni prislinee iilius obli- Joannes dextra leevaque coniitabantur. Ipsa autem
gationis oblitus, nesciebat quid loqueretur. Tunc tanta venustaie, vultu el habitu fulgurans radiabat,
fraler expressius commoiiefecit eiim, et ait : « Er- ulexejus claritate tola basilica coruscarct. Pon-o
gone excidit libi quemadmodum olim salulis mese spiriius qui isla revelabat, loquebatur interim in
responsalem te constituisti? Ab illa igitur fidejus- corde videntis, el dicebat: « Hsecest Regina ccelo-
sione securuni te facio, quia de niea salvatione per ruiii, hsecest Dominaangelorum. >Transeimtes ergo
misericordiani Christi securus exislo. > Tunc abbas ila solemniter, ut dixi, aiile altare,iandem per os-
.sollicile coepil ab eo indagare quonam modo id po- lium qubd ad iiifirmitorium vergit, de oralorio exie-
.tuisset agnoscere. Quodcum modis omnibus dicere runt, et ila ab oculis intuentis evanueruni. Yerum
recusaret, landcm conslricius ab illo prceceptis et in eodem infirmitorio, senex quidam venerabilis, ei
precibus multis, ista landem effatus cst: «.Quia vir- honeslse vitse sacerdos, nomine Tecelinus, diu lan-
tus obedientise verilalem silere me probibet, rem guerat, qui tunc ad exlrema deductus post niodi-
diciurus sum vobis, cui fortasse fidem dubiam ad- D cuin obiil. Unde vir Dei qui hcec viderat, pro certo
bibebitis. Sed ul testimonium hoc credibile faciam, credidit quod ad indieium transitus et beatificatio-
scitote quia cum fine dicti etiam finera vilee acci- nis illius processio talis apparuit.
piam. Noverit ergo dileetio vestra me, licet mise- CAPUT X.
rum etindignum, Domino et Salvalori nostro fuisse
Admirandajwnnulla a Gaufrido Sorensi episcopo,vel
.prsesentatum, et vidisse illum facie ad faciem; non de eo divhiitus visa. Reperlum ab eo corpus Do-
tainen in sua divinilale, sed tanliim in illa beatis- mini incorruptum.
siina bumilitatis .forma, quam dignatus est pro no- Alia quoque vice isdem Dei famulus, dum in ec-
his assumere. Ex cujus etiain sacratissinio ore au- clesia siarel cum aliis ad psallendum,
conspicatus
. divi quia omnes qui obedientes in islo ordine usque est manifesle deemonem ins(ar simiee, per medium
ad mortem perseverabunl, salulem ceteriiam ab ipso chorum transeuntem. Cumque venissc-tad eum ridi-
.Eunteonsecuturi. Fralres etiam nostros, qui de hac culabestia, cum indignantis oculo respiciens illuni,
vila migraverunt, in magna bealitudine pausantes atque despiciens, patulis naribus
aliquandiu homi-
aspexi; et meum ipsius locum quem cum ipsis sor- nem subsannabat. Qui postquam ab eo perii'ansii(,
tiltirus sum, Domino miscrantc prsevidi. >.Cum ergo tandem egressa dc choro, ulterius jion comoaruii.
 iS.Gl HERBERTI DE MIRAGULIS LIBRI III. —LIB. HT. 1362
Factum est autem aliquahdo uf isdem Dei fainu^-A piente se acuta valetudine, per dies aliquotajgro-
lus 351 circa gulluris partes grayi molestia labo- lavit, et: ingravescente morbo, ad extrema devenit.
faret; eralque jam morbus inveteralus, et pene a Cumque fuisset inunctus oleo saricto,. et munitus
medicis desperalus; unde etiam angustiabatur ani- ccelesli vialico eadem hora, imo eodem- fere mo-
nio veheinenler, pro eo niaxime quod arteriis ab meiito, mirar.tibus universis obdormivit in Domino.,
segritudine Coarclalis, psallendi ih ecclesia. vires Transivit au.lem circa medium noctis, in festo dedi-
amisisset. Proinde conversus ad beatum Bernar- catioiiis ecclesice Clarevallensis. Porro venerabSlis
dutn, die noetuque ctini multis lacrymis precaba- ejusdem mouasterii abbas, qtii conscientiee ipsius
tur ut cantandi gratiam ejus interverilu recipere puritatem oplime noverat, cum jam exanimali ggg
mereretur. Quadam igitiir vice beatusBeniardusei corporis oculos clauderet, cura magna pielate fidei
per visionem apparuit, et loco dolenti, inanu sua exclamans ait : « 0 dulcis ae venerande Raier,
tangendo ac benedicendo, signum sanctee crutis im- Deus Oiiinipolens faciat me ad. tuum consortiuni
pressit. Cumque vir Dei evigilasset, sanatum se esse perveiiire. > Dum vero cqiiimendaiionis officium fu-
reperiens, mire ad cantandum convaiuit, et nulluih neri impenderet, lanlo pieiatis affeclu inovebatiir,-.
deinceps iriipedimentum ab eadem eegriiudine per- u.t erumpeiit.es lacrymas conlinere non possetj, ila-
lulit. B ut etiam duros corde in fletum commoveret. Defun-
Alio quoque lempore conligil ut quidara de inti- ctus est isdem piissimus Pater anno gratiee mille-
mis ejus graviter eegrotaret, ita ut niori putaretur : simo ceiiiesimo septuagesitno ociavo, juxlaque ve-
unde preediclus vir nimis dolens, lacrymosis preci- nerabiiem Godefriduin quondam Lingoncnsem epi-
bus exorabat ardenter Dominum pro recuperanda scopum, in ecclesia Clarevallensi.lum.ulatus.
salutedilecti. Astitit ei quldam per visionem; et ait: Hic autem cum segrotare ccepisset, revelatum est
< En frater ilie pro qrio sic aflligeris, sanitati resti- de eo cnidam ex frairibus ipsius inonasteiii, quia
tuetur; sed tanien aiter quidam, quem seque spiri- in proximo migraturus esset. Deinde post paucos.
lualiter.diligis, ipsiusloco esl migraiurus. > Ulo igi- dies, cum isdem frater fratrum vigiiiis jinlcresset-,
tur convaleseente, defunctus est in ipso tempore vidii in menlis excessu stralum quemdani, fuScris
senex quidam venerabilis et sanctus, Renaldus de moliibtis diligcnler aptaturii, et niveis operimeniis
Ciuniaco dictus, quem et ipsum miro affectu dilige- decen.ter ornatum, qui eidem episcopo servabatur,
bat in Christo. liimirum signans reqtiiem eeternee felicitatis, ad
Preelerea cum pro matre defuricta niinium foret quarii post modicum erat assuineiidus.Eadem yero
sollicilus et diuturnos aquarum exituspro ea dedu- (Vnocte J qua defunctus esl,. posito in ecclesia corpore,
cerenf oculi ejus, multa siquidem collata est ei gra- cum signum ad vigilias pulsareiui',preedictus;fra!er
lia lacrymarum, fiagitabat instanter a Domino ut evigilans, ccepil illico preefiitum episcopum ad raea-
sibi de illa revelaret, ulrum iri poenis an in requie tem reducere. Slatimque facla est vox in auribus
posita esset. Fatia est autem vox divinitus ad euhi : ejus, loquens ad ipsum tle viro Dei defunclo, et
« Cur iraportunis precibus extorquere 352 cona- dicens : «Ecce nunc a principio signi hujus, reci-
ris quod tuse cognitioiii rainime debetur? Tantum- piunteum sancti Dei omnes in consortiuro sutim. ?
inodo ora pro tuis, et salvabuntur. > Suf gens itaqiie venit in-chorum, et slabat cum aliis
Huic iuierii aii([iiandb posito in oratione, per vi- ad psallendum. Cumque celebrarentur niatulinse-
sionem vir quidain venerabilis apparens, annulum laudes, respexit,,et vidit in parietibus teinpli, cirea
aureum digito ejus imposuit, prsesagium scilicet fu- defuncti corpus,. quasi unius horee spatio. lumijiaria
ttirse in proximo digiiitaiis: Nsim in eodeni anno, copiosa diviiiitus accensa, iia ut pree inullitudine
sicut ipse iiobls" inhoiuif, assumptus est ad episco- nuuierari non possent. Quod dum fraler. ille con-
paluin Ecclesiee Spiensis : quam septem annorum spiceret, 8S4 cpmpunctus est valde etr gratias.
cuiiiculo stfenue regeiis, et suam ipsius vitam in agens Deo pro oinnibus* quee vidcrai et audieraf,
oraiiipuiitate cuslodiens, dlgnuin sanctilaiis exem- ]) ait ifttra se : « Domine Deusyirtutum, beatushonio
pluni posteris def eliquif. q.ui sperat in te. Yerebeafusisle sanctusquem ele-
Appropinquante autem vocalionis" suee lermihb, gisti, et assumpsisli. Habitabit iu.atriis tuis. Credo
quein solus Deus noverat, egressusde Sardiniave- eniih atque conlido Cjuiadignus est jain inter san-v
liSt ad visitandum Claranivalieh, cujus filius erat, cltis et electos tuos-adipisciper graliani tuam quie-
ei in qua sepeliri magho desidefia desiderabat.. lis beaiitudirieiii, luminis claritatein. > Expletis au-
Quam cuui a longe intuilus esset, elevatis oculis tem postea duobus liiensibus, cura isdem frater.esset
suspiravit iri coeluni, loto cordis affectu depi^ecaiis, iii chor.o, ad vigilias vigilaris et psallens, subiio
Dominum, ut si inffa terhiinum-esset moriiurus, iterum venit in.mentis excessum. Et ecce apparuil
tali siquidem spatio lemporis, semper eamdefa do- ei preedictus episcopus, induens se sacefdotalibus,
mum vel una vice visitaverat, nunquairi amplius ab et cjuasi prseparans se ad missam celebrandara, ita
ea separafi perniilteretur, ne forte alibi consum- ut isdem frater adjuvans eum, reversaret casulain
mari contirigeret, et deslderata sibi sepultura priva- supef manus iliius. Porro in eadem hora cantabatu.r
relur. Ingressus itaqueDraidictum moiiasterium cum lilc versus in ecclesia : Et introibo ad altare- Dei,
aSiquandiu sanus ibidem perstitisset, tandem cprri- ad Deum qui Iwtificat juvcntuiem meam (P«a/..XLiij..
45G5 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1564
Referebal isdem sanclus quod cum quamdameccle- A cum j'am lilteris essel inibutus, et sacris ordinibus
siam veterem ac ruinosam reparari preecepisset, et applicatus, monasterio BeatseMarieede Valie sere-
altare in ipsius prsesentia dirueretur, reperit in na, haud procul ab urbe Suessionensi, in ordine
ipso capsulam scabrosam ac veterem, sanctorum Preemonslr.itensi, Deo donanle, se reddidit, ibique
ad
icliquias conlinentem. Porro inler easdem reliquias per annos plurimos religiosissime degens, usque
corpus Domini repositum erat: quod ita sanum obitum perseveravit. Pater vero qui per pium in-
et integrum, ita mundum et candidum, el ab omni cboaverat votum, ad Iocum eumdem subseculus
corruptione penilus alienum inventum est, ac si est filium, ubi et ipse obedienter ac. pie conver-
recentissime ibi reconditum esset. Sane in terra salus, tandem in bona eonfessione migravit ad Do-
illa nemo rcpeiius cst, qui ejusdem ecclesise vel tninuin. Preeterea vero ejusdem clerici germanus
aStaris constructionem, aut consecralionem se vi- quidam, nomine Ra.lulpbus, infirmalus est ali-
disse recoleret. Yiso tanlo miraculo, universi qui quando pene usque ad mortem. Et factus inagone,
aderant glorificaverunt Deum ; cognoscenles ipsum videbat se per vallem quamdam lenebrosam atque
esse sacralissimum corpus Domini, de quo vera- profundam, cum roagiio horrore descendere, et
ciler seriptum est: Non dabis sanctum tuum videre quasi in inferiora lerree introire. Interim autem
corruptionem (Psal. xv). - B obvium habuit supradicti monaslerii cohventum,
cura suo germano. Cui eliam fratres alii dicebant:
355 CAPUT XI.
De Hungero, ejusque palre et fralre Rodulpho ad <Frater Hungeri, quare non liberas fratremtuum?
ordinem Prwmonslralensem mirabililer conversis. Nunquid non vides quomodo perit.descendens 357
In territorio Meldis,vico qui dicitur Acejum, crat ad infernum? > Post hsec autem, cum fuisset ad se
quidam clericus, nomineHungerus; qui, dumadlmc reversus homo, compunctus est nimis in verbo
parvulus esset, fovebat euni in greniio suo mater islo; et qui nihil omnino de conversione arilea co-
sua. Qusecum viderel infantem nitidulum, el florida gitabat,accersito prolinus fratre, prsescripto coenobio
fadevernaniem, congratulansaileonj'ugisuo:« Vide, per manum ejusse reddidit, ubietiam nunc super-
domine meus, quam elegantem infaniein largitus stes, vitam religiosissimani ac honeslissimam ducit.
estnobis in indulgentia sua Deus. > Ille autem, ut CAPUT XII.
crat homo fidelis, et Deo devotus, respbndit: <Vere Aquis prwfocatus infuns, beati Pelri aposleli altari
pulcher est infans, et pulcber clericus erit si Deo imposilus reviviscil, fit poslmodum clericus, lan-
lesu Christo placuerit. >Quo illa audito, infreniuit demque monachusCislerciensis.
idvcrsus huj'usmodi voeem et locuta est quasi una Eodem lempore, el vico, alius quidam Clericus,
de stutlis mulieribus, dicens : « Yee, quid dixisti, supradicli eliam siniiliter carne propinquus, cum
homo insane? Ergone filium meum unicura mBni siuiiliter infantulus esset, el tulorum incuria soli-
auferes, et facies clericuni ? Absit, absit ut baculus vagus oberraret, casu in amnem modicum deponle
senectutis noslrce, spes poslerilalis noslree, clerica- lapsus esl. Erat autem fluviolus emguslus et lutu-
lus offtcio destineturl > Vix illa sermonem imple- lentus. Cumque propellentibus undis puer: longius
verat, et ecce, repenle percussus cst puer epile- duceretur, caput ejus in fundo aquse, limo demer-
ptico morbo, corruens ct spumaiis inter bracbia sum erat, pedes vero quasi natantes super iaticem
malris, et lam dura passione lorqucbalur, ut os ferebantur. Latuit ergo i.n aqua diutius, antequam
ejus ad aurem pene veiicrelur. Quo viso niulier, sciri posset,ita ut interim jter dimidiseleucse confici
niniio lerrore concussa cxpalluit, el tiamans cum valeret. Mater vero illius, cum esset in perielralibus
gemitu ait: « Heu, beu, Domine Deus, quam male quidpiain operis aclitans, quasi jam preesago animo
locuta siini, et quam perverse egi I Ego, ego suaa imminenlis luclus conscia foret, cospit iiilra seniel-
illa (lebilis et misera, quse tuam indignationem pro- ipsainisedere et mojsta esse. Moxque recordata pi-
roerui; nam iste parvulus'innocens, quid peccavit ? gnoris sui, egressa est de conclavi. Quod cum in
Vertatur, obsecro, manus tua super caput ingratee D dcino non reperisset, exclamavit, et dixit : « Deus,
et356 perfidsepareiilis, lanlummodoutvivatfilius et sancla Maria, ubinam est filius meus? » Veniens
nietis, et tuto perenniter obsequio niancipetur. > autcm cum festinatione ad ponlem, ubi corruerat
Mox igitur arrepto itinere lulii puerum semivivum, infans prospiciendo 353 circumquaque pertransiit,
el duxit ad monasierium virgiiium, quod dicitur eteum videre non potuit. Inde quoqueprogrediens,
Fontanis, ad duas leugas inde remo(um. Cumque discurrere ccepil per vicos et plateas, quseritans et
spirsnlem adliuc infantuluin supor allaie beatse percunctans de filio suo. Tandem vero reversa ad
virginis Mariee posuisset, cum clamore vajido et pontem, cum super ripam fluvioli graderetur, vidit
lacrymis oravit, dicens : « Piissima Dei genitrix, infantuli plantas super aquam fluitahles, caputau-
tibi comniendo, etlibi reddo unicum meum, ut libi lcm infixum limo, tenaeiter inhserebat. Quod illa de-
vivat, et tibi serviat quandiu vixerit, in minislerio prehendens confestim rapido cursu prosiluit in am-
clericali. >Finila autem oratione, bealissimseVirginis nem, extraxitque parvulum exstinetum, et ad instar
intervenlionesanatus estpuer.alqueab illa epilepsia utris tumefactum atquc distentum. Quem cum pe-
perfecle convaluit, quam sicut antea non habuerat, dibus ereclis, capite deorsum premeret, aquositas
ita postea nunquam habuit.Processuvero temporis, niagna quee in venlrem illius influxerat, copiosa
 1565 HERBERTI DE MIRACULIS LIBRI III.—LIB. III. , 1306
manalione refluxit. Facto itaque concursu populi, A _ persiiliosus, clementissimmDei Matris providenlia
multi tulerunt puerum de manibus matris. Quem tnirabUi, et vires recipii, el nimiam siti curam de-
cum in donium vellent deponere et sepelire, illa ponit.
omnino reslitit, dicens : «Non inferelur in domum Ferunt in coenobio Clarevallensi nuper monac';uro
filius meus, donec in ecdesSa Domino pi-sesentetur. exslitisse, qui, quamvis homo bonee voluntatis- cx-
Confido namque de ipsius ineffahili pietate, quia isteret, corpore f araen delicatus atque infimnus, in
vivuiii et sanumreceplurasiim bodie filiutn meuin. > observatione eiborum etprocuratione medicamijiuni
Abeuntes igilur Ilfi, cum paululum processissent, curiosus erat atque superstiliosus. Huic ergo per
«Maeperuntreverti, dicenles : « Ut quid frustra fati- visionem apparuit beata Dei Mater et Virgo Maria,
gainur, cum infantem mortuum videaraus : nunquid ad portam oratoriiposita, quse preliosum electua-
illea mortuis estrevocandus ? > Mater autem nihil- rium pixide portans, inlrantibus in ecclesiam fra- "
ominus obsistebat, dicens eum ad templuhi Domi- tribus singulis, singula ex eb cocblearia dabat, et
n.cum modis omnibus defefendum. Et cum eos ita mira dulcedine gustaiites reficiebat. Cumque pra;-
reverlentes, usque ad quartam vicem omuimodo dictus frater accederet,ut et ipse de manu piissimse
coegisset, tandem ad eeclesiam pervenerunt, el procuratricis, pbrtionem alimonise cceiestis aceipe-
super altare bealissimi Pelri apostoli infantulum B ' ret, ifla repulit eum, dicens :« Tu medicus^sapiens,
posuerunt. Ubi cum aliquandiu j'acuisset, facta et curam tui sollicite gerens, non nostro medica-
oratione prO eo ad Dominum, subito oscitavit, et mine indiges. Vade itaque, vade, et cura leipsum
apertis oculis matrem suam vocavit. Mox ergo de- sicut Volueris, quoniam de his qui cui'am suam su-
positus de altari, appositam sibi mamillam suxit, et per Dominum jaclant, eura est nobis. J Quod cum
per eamdera basilicam huc iilucque deambulans, mi- ille audisset, erubuit, et petens indulgentiain, pro-
ranlibus universis redivivus et sanus apparuit. misit ei quod amplius de seipso sese non intromit-
359 Yisoitaquetali miraculo omnes isetabantur, teret, sed totam vitse 361 suje curam Deo ef sibi
glorificantesDeum, el beatura ejus aposlolum Pe- oommitleret. Tunc illa misericorditer annuens, et
trum, cuj'us interventu mortuum ad vitam rediisse posnitenti veniam praibuit; et medicanti, saluliferss
crediderunt. Parentes igitnr, ne tanteegratise ingrati pitanlise pabulum imperiivit. Gustata igitur bene-
remanerent, eumdem puerum Domino obtulerunt, dictione dulcedinis, protinus a sua leneritudine et
et clericatus officio destinarunt. Prseterea vero ipse iniirmitate frater ille convaluit, et contentus dein-
infantuli genitor, Romanum iter cum magna devo- ceps conimjinibus alimenlis atque subsidiis, de-
i«.<?ne arripuit, el beato apostolorum Principi coram r, corem et fortitudinem cum salute corpons paritpr
corpore suo gratias referre curavit. Processu vero induit.
teropnris, puer litleris est imbulus, tt sacris ordi-
nibus applicatus. Hic etiam postinodum religionis CAPUT XV.
habitum votiv.e suscipiens, et vofo volum adjiciens, De Alquerio Clarevallensi monaclw, sui quidemcon-
hodie cuhi timore Domino temptores; sed amore Chv,isiiin procurandis wgrotis,
usque vivii, serviens iii prwsertim pauperibus, diligeniissiino : quideChri-
Ordine Cistercierisi. sti vulneribus benedicliohem et salutem prome-
ruit.
tlAPUT XIII.
Lleficus aesertoret apostata, lelhaiimorbo adextrema Fuit in eadem ecclesia monachus quidam vene-
deductus, cum ionsuram clericalem sibi restilui rabilis, Alquerius nomine, vir religiosus atque spi-
precarelur, nulla industria aitonderipotv.it. ritualis; sobrius in '.,victu, buniilis in veslitu, et
In Majori .-Brjtannia, episcopatu Lincolniensi, durusadniodumcasligator corpoiis sui.Ita hamque
iiaud loiige a monasterio quod Parcum noiniiialur, circumcisus ac temperans erat in his queeadusum
quidam clericus exstitit, qui, cum jam diaconus corporeum perlinere videbantur, ut omni voluptate
esset, abjeclis ordinibus sacris, etiam tonsuram ac vanitate depulsa, etiam necessariis parcissime
deposuit. Postmodum autem, cum morfali segritu-l I) uteretur. Hic medendi. periiia valenter expertus,
dine pressus ad exlrema venisset, confessus est cunclis indigenfibus, artis suse operam pro viribus
tandeni fuisse se clericum ac diaconatus officio imperidebat, se au(em solunimodo ab hujusmodi
funcliim, el ductus poeniienlia, postulabat sibi re- cura excipiebat. Licet enim valetudiharhis. esset
stitui coronse signaculurii. Cum ergo rasoria, forfi- -ac debilis corpore, nunquam tamen acqhiescebat
ces ceeteraque hujiismodi instrumenta ad eum ton- carnalem medicinam sibimet exhibere.; et quamvis
sufandum fuisseijt adliibita, nulla arte, nulla vir- operam ejus viri magnales, veleliam capita opti-
tute 360 potuej'unt ejus crines incidi, nec coronee matum incessanter expeterent-, et ssepius feniten-
circulus reparari, Mortuus est ei'go preeyaricalor tem^huc illucque distraherent, (amen super egenos
clericus absque signo eleficali, et factus est in si- et pahperes 362 magis iiitelligens, omniinodam
gaum et in exeniplum terribile clericis desertoribus eorum sei'vitio sollicitudinem adhibebat. Nec modo
atque ^ap.ostatis. ipsorum eegritudiues livoiesque curabat, verum
,..-"..' . CAPUT XIY.- etiam riecessitates, pfoulcunque.potuisset, in indu-
Monachns .Clarevaliensis infirnius, in observa- mentis et alimentis studiosissimeprocurabat. Porro
lione ciborum et procuratione medieaminum sii- Iangueiit,ium piitiidas^ carnes ei sanie defluentia
i-G-j ADDIT. AD LIBROS BE VITA S. BERNARBI. 15C8
iuembra ita dignanter, ita diligenter propriis mani- A est igilur eadem noete, et tempore quo preedixit;
bus contrectabat, ut Christi vulnera fovere putare- j'amque, ut vere confidimus, i'equiescit a laboribus
tur. Et vere sic erat; totum enim pro Chrislo facie- universis, 364 invenlo nimirum Domino queia
bat, et totum sibi Christus imputabat, qui ait: suis manibus exquisivit.
Infirmus fui, et visitastis me (Matth. xxv).jUnde CAPUT XVL
etiam ipse famulum suum secrelis consolatiOnibus Cuidam
niira- fratri de peccalis suis turbato et contrito,
ssepius visilabat, et in opus mlnisterii liujus oslendil Chrislus lacrymas et luclus pmniienliwn
rabiliter incitabat. quanli wslimaret.
Quadam igitur vice vidit hujusmodi visionem in Frater quidam de monaslerio Clarevallensi, dum
Claravalle. Iii primis ilaque audivit quasi quemdam pro peccatis suis quibus Deum nimis offenderat,
nunlium coeleslem , prseconaria voce clamantem ; geinebundus et anxius inccssanter seipsum afflige-
« Ecce Christus venit, surgite, et occurrite Salva- ret, tota die ingrediebalur trislis et mcerens, finem
tori. > Cuinque oranes certalim ad videndum pro- lanientis et fletibus -inierdicens. Qui cum in tanta
perarent, tunc et ipse cucurrit, et steiit in oslio cordis amanludine diutlus versarelur, nocte qua-
claustri per quod eum venire sciebat. Igilur, ingre- dam vidit in visione Dominuni Jesum Cbristum,
diente Doraino, aceessit et adoravit eum, flagitans sacerdotalibus ornamentis indutum, et missam
ut acciperct bciiediclionem et miseiicordiam a cclebrantem. Quoties vero juxta sacrificii ritum
Deo salulari suo. Qua percepta, cospit eum atten- scse ad populiim converiebat, tollens in manibus
tius intueri, et uiiro pielalis affeciu compatiebatur suis calicem c!e altari, cunctis qui aderant vidon
ei, siquidem apparebai ei veiuti dolens alque infii- dum offcrebal. Porro in ipso calice nihil aliud erat
mus, confixus elavis, lancea perforatus, ae si ea- nisi lacrymse, quibiis beata Magdalena pedes ejus
dem hora de cruce depositus csset, ita ut ex plagis in domo Simonis rigaverat. Cumque prcedictus
copia sanguinis emanaret. Porro ipse Dominus lin- frater, sccus pedes Domini positus isia cognosce-
teolos niundos quasi corporalSa tenens, eisdem vul- ret, percunctaius est eum, dicens : « Obsecrot
neribus imprimebat, et cruore delerso in terram Domine, utquid oslendis nobis calicem istum, cum
cos projiciebat. Quos frater ille cum summa vene- lacrymis quce in eo sunt? —Ut videant, inquit,
ralione recolligens ac nimia devotione deoseulans, et sciant univcrsi quanlum mihi placel coniritio
quasi redeinptionem aninice suee in sinu suo 363 cordis, et pceriitentieelucius, qui ad exemplum poe-
repbsitos conservabat. His et hujusmodi revelatio- nitenfium tandiu servavi lacrymas hujus peccatri-
nibus frequenfer a Domino recreatus, non cessavit p cis ad pedes meos flentis et pcenitentis. »
usque in finem operari bonum ad omnes, maxime 3S5 CAPUT XVII.
autem ad peregrinos et raiseros eegrotantes. Eidem fralri Christus Dominus spem venice et
Tandem vero, cursu vitce peracto, ad diem ulti- misericordim sum, alio mirabiti viso ingessit.
mum venit. Cumquc venerabilis Pontius abbas ad Sub eadeni vero tempeslate, duni adhuc malo-
eum gralia visilationis accederet, queesivit ab eo rum suorum poeniludine isdem frater seipsum
quid ageret et quonam modo se haberet. Ille vero quotidie maceraret, vidit in visu noctis sese in
respondit: « Bene, cbarissinie Pater, bene oninino laeu profundissimo fluctuantem ac periclitantem.
Egitur inecum, quia vadens vado ad Dominum Cumque j'am evadendi spes nulla superesset, en
nieum. — Quid crgo? inquit, corporalem niole- subito adftiil Salvator, ambulans nudis pedibus
sliam segre non toleras, et liiortis angustSamnonfor- super aquas. Qui cum ad eum pervenisset, levavlt
niidas? — Ego, inquii, omnia tranquilla, omnia iii bracliio, alque in sinu suo miserum misericor-
Iscla considcro, quia preevenltis sum a Domino in diter alque dignanter, sublatunique de aquis posuit
benedictione diilcedinis, quse omnem mihf moero- in prato virenli et amceno. Quod cum ille vidisset,
remacordc, et omnem pene dolorem a corpore iiico procidens ad pedes ejus, prce immensitate
tulit. > Respondens itaque abbas, dixit ei : < Age D helitiee, animo gestire ccepit, insatiabili desiderio
jam, dilccle ini fraler, dic mihi obsecro propter sibi astiingens atque deosculans pia vestigia Salva-
Deum, si tibi divinitus est ajiquid revelatum. > toris.
Tunc ait illi: « Modo anieqtiam huc introisselis, CAPUTXVHI.
apparuit mihi, misero Iicet atqueindigno, Dominus Ejusdem argumenli visio, eidem fratri ostcnsa.
Jesus Chrislus, qui propitio ac sereno vullu et Quadam vero die, cum eestuanti animo nosse
signa beatissimse passionis cjiis ostendens, ail: cuperet utrum a Domino indulgeniiam consequi
« Ecce peccata tua deleta sunt a facie mea. Veni mererelur, cospit ardcnter insistere, gemiiibus
« ergo securusj; veniet vide, ac deosculare vulnera inenarrabilibus alque suspiriis divinam pietatem
« mea, quee tantum dilexisti, et toties confovisli. > obsecrans, et exoplans ut hoc ei aliquo modo iiinue-
Tali ergo promissione firmalus , jam mori non retur. Sequenti itaque nocle, dum ila affeclus fra-
timeo, quia reposita est hsec spes inea in sinu trtim viglliis interesset, subito venil in mentis exces-
meo. Et scitote quia proxima nucle (crat autem sum. Et ecce astilit 3@Sei nescio quis, novaculam
vigilia beati Martini), migraturus sum, dum opus acutam et quasi insensibilem per caput ipsius leni-
riei celebrabitur in ecclesia et tali hora. i Defunclus ter ac suaviter ducens ; qui etiam in momento,. "in
 1589 HERBERTI DE MIRACULISLIBRI HI. — LIB. III. 1570
ictu oculi, veluli rasit ei barbam, collum et coro- A ram communicatiiris infantibus dispeiiivit, alteram
liam, Verumlamen paucos pilos in uno lempore instila colligatam dillgenter in ai;ca recondidit.
deserens, somnolentieevitium quo frater iile, quam- Poslpaucos.itaque dies unus ex puerulis ejus vid.it
vis invitus, adhuc tamen graviter premebatur, for- immensa luminaria circa eamdem arcam divinitus
sitan denolavit. His et hujusmodi corisolationibus accensa, quse totam domuni ingenli claritate per-
isdem frater relevatus, aspirante Domino. didicit luslrabant. Quod videns iiifanttilus, matrem suam
in spem venieerespirare feslinanter accersiit verbo digitoque demonslrans
CAPUT XIX. iiiininaria copiosa quee in ejus oculis radiabant.
In villa terrilorii Tultensis Domno-Martino eucha- Cumque mater intente respiceret et niliil penitus
ristia cum sacra pixide et corporali flammas videre prsevaleret, arcam*illam posita clavi reserare
evasit, circumjeclis omnibus rebus incendio ab- tentavil, sed nulla virtute, nulla funditus arte prse-
sumplis. valuit. Unde mirata et obsiupefacla vehementer,
In territorio Tulleiisi, villa quceDoronus-Martinus properavil adducere presbyterum ipsum ad tale
dSeitur, quadain vigilia Pascbee, cum forte deesset miraculum intuendum. Qui cum festinus adesset ct
in ecelesia olcum ad lampades concinriandas, po- claiitatera illam quam piicr aspiciebat videre non
siieruiit ante allare candelam accensam, ut ibi '" posset, iliico clavein illam de manu mulieris acce-
arderet to(a noc(e. Quee cum fuisse( in paviniento pit, el sine ulla difficultate arcam celeriter resera-
super absidam unam niiuus caute locata, casu inde vit. Quam cum aperuisset, institam illam in qua
collapsa et usque ad aliaris crepidinein devoluta ligata erat eucharistia infectam sanguine reperit, et
cst. Allambens itaque flamma invasit illico pallam eamdem iiosliam sacrosanctam, manente figura pa-
i.lque combussit, et sceviente incendio concremata nis, in specie carnis permutatam.. Quo viso, pre-
sunt pariter universa altaris operimenta, quibus sbyter et qui cum eo erant mirali sunt valde; et
Urncsolemniter et copiose ornatum erat. Mane vero adorantes deificum corpus, cum honore et reve-
inirantes ecclesiam presbyter alque ministri videre rentia ad ecclesiam dctulerunl alque in sanctuario
quee circa altare ignis effecerat, cunctaque reducta digne collocaverunt.
penitus in cinerem ac favillas. Yerumtamen corpus 369 CAPUT XXI.
Domini, cum pixide lignea 3@7 in qua super al- In pago Carnoiensi hostiai sacrosanctw pars major
tare et super ipsa linleamina positum erat, ignis in caruem mutalur.
undique seeviens omnino non tetigit, adeo ut pan- Eodem quo supra referente, cognovimus quod
nus eliam sericus, qno ipsum vasculum operieba- .-, hoc anno in pago Carnolensi htgusmodi signum
tur, omninq appareret illsesus. Cumque sacerdos, super eodem sacramenlo contigerit. Sacerdos qui-
adhibita scopa, cineres de aitari colligeret, ut eas dam dum sacramenla offerret, iiivenit anle fractio-
in loco mundo reconderet, reperit in eisdem (mirum nem corpus Dominicum, in speciem defecatse ac
dictii!) saeiatissimum corporale, quod, inler alla- palcherrimee carnis ex majori parte mutatum, ita
ris linteamina positum el obvolutum, putabat omni- tamen ulevidenter ejusdem hostice circulus ct lil-
modo cum eis esse coiisumptum. Quod cum proti- leree semper in ea apparereiit. Yerumtamen illa
nus displicasset, ita sanura et candidum prorsus pars hostiee quam inler digilos suos presbyter le-
apparuit ac si diligenter in cista localum fuisset. nuerat, solummodo panis speciem reiiiiebal. Yiden-
Quod cum vidissetomnis populus, leetati sunt valde, tc-s itaque sacerdos et plebs uhiverfa quee aderat
iniranles et magnificantes omnipotentiam Redemp- reai tam mirabilem , obstiipuerunt, et exsultantes
toris. Hoc nobis retulit quidam religiosus mona- Domino cum tremore, ipsam eucharistiam in sa-
chus Clarevallensis, qui ej'usdem presbyteri nepos, crario collocaveruni, ubi eliam nunc in vase cri-
dum adhuc esset in sseculo, candelam illara aale slallino reposita honorifice custoditur. Nuper vera
ipsum altare accendit, et cuncta qtiee acciderant cum quidam capellani et clerici supradicli Fran-
ipse vidit. I>corumregis, viri fideles et honesti, hujus rei veri-
CAPUT XX. latem nobis pro certo astruerent, adfuit etiam
Eucharislim sacraincntum in arca recondilum et in unus inter eos qui teste Dco asseverabat se ipsam
carnem converlilui-, el divini luminis indicio pro- eucharistiam eodem modo quo preediximus immu-
ditur. talam propriis oculis aspexisse.
Referehle Christianissimo r^.geFrancorum Ludo- CAPUT XXH.
vico, cognovimus in pago Atrebatensi ante bien- Ferict sexta sacrificante presbylero , hosua cuchari-
nium tale quoddam de corpore Domini accidisse stica incarnem, calix in sanguinem verlitur.
miraculum.t Die sancto Paschee niulier queedam ad Simile quoque miracujum de eodem sacramenlo
ecclesiam eunti filio suo preecepit ut, poslquam audivimus, sed quando vel ubi acciderit, incertum
communicasset, duobus parvulis suis domi rema- habemus. Quidam . honeslse cbnversationis 370
nenlibus corpus Doinini secum afferre satageret. presbyter, dum in quadam sexta feria sacrificaret,
-in si-
Qui jussa parehtis exsequi cupiens, duas oblationes repe.iit anle perceptionem hostiam sacratam
sacras, ignoranle. 36§ presbylero, de sacrario militudinem carnis esse conversam, ipsumque
tulit atque atttilit ei. Illavero suscipiens eas, aite- calicis sacramentum in speciem sanguinis com-
i571 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI, 1573
mutatum. Quod eum ille vidisset, nihil omnino A , Belesmum, eral anle septenniumpresbyter quidam,
exhorruit, sed tolum fideli ore percepil. Cumque nomine Wilelmus, Iubricus homo multumqueinlio-
peracla missa hoc ipsum quod accideral, episcopo neslus. Ad huiic itaque veniens aliquando quidam
suo rcvelasset, increpavit eiiin episcopus quod laicus homo, rogabal eum pro quadam paupercula
tanlum Dei munus sibi ad videndum niiniine reser- parocbiana sua, quse in rure proximo commanebat,
vasset. Sequenti vero feria sexla cum itidem mis- ut eam citius visitaret, et moiienti vialicum mini-
sam celebrare!, idem ei niiraculum accidit, ipsum- straret. Ipse vero, ut erat piger et negligens, ire
que episcopo cernenduni reservavit. Quod cum ille recusavit, sed eidera laico corpus Domini commit-
vidisset,curictisquevidendum exhibuisset,immensas tens, ait : i Yade, et dicito clerico illi qui in ipso
omnipolenti Deo gratias retulit, ipsuniqne sacra- viculo habitat, ut morientem feminam adiens, hanc
mentum, veluti thesaurum incomparabilem, prse- ei eucharistiam tradat. > Erat aulem nox. Abiens
cepil in ecclesia cum digna veneratione custodiri. ilaque bonio cum Bominieo sacramento, dum esset
CAPUT XXIII. in itinere, i'eperit in ipsa via jacentem spiritum
imniundum, et quasi moiiuum aliquem sudario
Celebrantemissam sacrilego sacerdote, peracta con- candido
secratione, paulo ante quam communicare vellet, " coopertuin. Quem cum primo vidisset, in-
panis sacer e palena et sanguis e catice momento horruit, moxque signo crucis arinatus et sacri
. evanuerttnt. corporis virtute confisus, declinavit paiilulum ab
Yir honestus ac religiosissimus, Petrus abbas eo, et i(a pertransiit. Tunc ille, qui mortuus vide-
Sancti Remigii Remensis, relulit in capitulo Clare- batur, repenle surrexit, et clamans ad eum, dixit:
vallensi rem certissime cognitam, quam ih eodem < Nisi ille quem poiias tibi nunc preesidio esset,
anno evenisse asseverabat; verumlamen personam utique malo tuo huc advenisses. t Quo dicto, ver-
cui res ipsa acciderat, quia iion voluit infamare, sipellis insidiator evanuit, et ila nbcenter innocens
noluit ex nomine designare. Ait ergo : < Presbyter atque inutiliter utilis (uit, qui non modo non potuit
quidam ssecularis appellatus estad dominum papam, nialignitalem explere quam vellet, verum etiajn,
et accusatus coram eo de noxa criminali. Qui cum 373 cogente Domino, confessus esl veritatem quam
ab eo interrog irettir, 371 eliam sub anathemalis dicere nollet.
intcntalione, clegil polius excoramunicari quam CAPUT XXY.
verilalcm de perpelralo crimine confileri. Et quo- Ad sceleratum hominem morli proximum allata e«-
niam legiliinis altestationibus convinci non poterat, charistia, priusquam eam ille perciperet, a dmmo-
diniissus cst landein velut innocens reus, ipsius nibus in aerasublalus, et ad lerram elisus est.
Q
qui non fallitur examini reservandus. Cumque ln provincia Flandrise, non multo.antea tempore,
reversurii ad propria , conscientia graviter remor- lerribile quid accidisse comperimus. Quidam car-
deret, reliquil inlerim habitum, non animuni ssecu- nalis atque perversus homo, cum morti appropin-
larem, ingressusque monasterium clericorum, pro- quasset, allatum esl ei Dominicum sacramenlum,
fessus est inibi vilam regularem. Qui cum j'am in ut comniunicaret. Quod cum ille fuisset intuitus,
eo plurimiimtemporisperegisset, nolebat ullo modo illico repercussis oculorum luminibus, quasi magno
-corniteri jusiam illius excommunicationis senten- ftilminis ietu vehementer infreinuit, et vibrato cor-
liani, qua a summo pontifice innodalus erat, et pore de leclo exsiliens, raptu dsemonum elevatus
tamen saccrdotis oflicio incessabiliter fungi punien- est supinus in aera sursum, ac prolinus exlra le-
da (einerilale prsesuinebat. Quadara itaque die ctulum recidens, medius crepuit, elanimaminfelicem
sacrificante illo et Agnus Dei jam diclo, cum juxta evomuit. Porro de manu presbyteri corpus Domini
iilius ordinis consuetudinem, super palenam cor- excussum, et in eodem lectulo cadens, super lin-
pus Domini posuit, etcoram ipso niodiceiiielinando i teum venit. Ipse aulera presbyter nimio terrore
capul hutniliassct, cohlinuo se erexit ul solito more. percussus, dementiam incurrit. Qui etiam mullo
communicaret. Sed (quod esl mirabile dictu!)eadem j) postea tempore superstes, nunquam sensum recu-
hora angelico, ut fasest credere, niinisterio subla- peravit, sed quasi bestia factus, quolidianam pro-
tusesl invisibiliter panis ille ccelestis de patena, et curationem accipiebat de domo comitis FkR-
de calicesanguis. Quod cuin presbyter ille conspi- drcnsis.
ceret, turbalus et conlrilus iilico obstupuit, ninii- CAPUT XXVI.
rum intelligens ac sciens quam justo quamqiie tre- 374
mendo judicio Dei evenissel. Moxque celeriter Quidam convcrsus Bccci, morti proximus, totius
conventusprecibus a dmmonuminsultibus liberatur,
adiens Palreni spirilualem, confessus est tandem1 et sacramentis munilus, in botta confessione e vivis
compunclus et paenilens impietatem suam, quaml excedit.
etiam ipso taeenle j'aro cceli revelabant. > Conversus quidara de fratribus Becci, quod est
372 CAPUT XXIV. coenobium Cisterciensis Ordinis in Normannia,
ln vieo Belesmo territorii Catalaunensis cucharistia, cum j'am morli proximus essel, monebant fratres
ad moribundam feminam latcnler transmissa, a^ ut confiteretur et sacram communionem acciperet;
maligno spiritu publicatur. quod ille vchemenler abhorens, pertinaci animo
In.Jerritorio Catalaunensi, vico quem nuncupant t recusabat. Laboranlcs ilaque fratres per imitis diei
1575 HERBERTI DE MIRACULISLIBRI III. — LIB. III. 1574
spatium ul hoc ei persuadere possent, cum suam A quam Judeei sive pagani. Modo namque Tecere
industriam nihil in hac paiie prsevalere cognosce- me porcarium, deposituhi tenenles in proxima villa
rent, communi consilio decreverunt specialem pro corpus meum abscondite alque vilissime in stabulo
eo in conventu facere obsecrationem. Congregati poreorum, ne porci peslilentia aul mortalitale dis-
itaque in ecclesia cuncti fratres, multiplicatis lita- : pereant. > Cum igitur ancilla Dei verbum hoc in
niis et psalmis infletu etpianctu Dominum exora- medium protulisset, continuo coeperunt investigare
bant, ut ita periclitanlem animam iilam deprofundo diligenter, etiam.cnni intentatione anatlicinatis, quis
malorum eriperet, nec eam aliquatenus in tali lantum sacrilegium perpetrasset. Videlis itaqiie
damnatione niori permitteret. Expleta aulem ora- reus quia jam Ia(ere non poterat, confessus est
tione clamare ccepit infirmus, et dicere: < Eia, tandem uialum quod egerat, ostendens etiara in
fratres, succurrite citius, et afferle Dominicum ostii sulio foramen occultum, in quo Dominicum
sacramenlum, ne forte iterum partes adversee ve- corpus erat occultatum. Aperto igitur aditu repere-
niant, et me inveniant imparatum. • Aderat nam- runt hostiam sacrosanctam, in similitudinem carnis
que modo ingens dsemonum turba, a quibus undi- jam ex magna parte miitalam. Videntes vero fideles
que pressus, ila coarctabar, ut nulium suggerenli- sanctum canibus datum et margarilam porcis appo-
bus vobis possem dare responsum de salute. mea. sitam (Matih. vn), graviter ingemuerunl, tollentes-
Et ecce iterum fratres nostri, tam monachi quam qiie sacrum de non sacro, cum limore 377 et re-
conversi, in unam acieih conglobati, cum magno verentia magna ad ecclesiamreportarunt, atqUe ia
impetu super deemones irruerunt, et singuli singu- sacrario digne, ut dignum est, reposuerunt.
los invadentes, 375 >nmanu potenti et brachio CAPUT XXIX.
excelso, omnes penitus expulerunt, et me per Dei Pauperculus rusticanus, exceplam in die Paschte et
misericordiam liberarunt. > Audientes itaque fratres ere retenlam eucharistiam cum vestimento sito in-
abeuntes in instanti suissetspe sublevandminopiwsuw, ab eo poslmodum
gaudio magno gavisi sunf,_et ex morbo periclitante prodita, tota carnea i«-
sacrosahctum Domini corpus ei exhibuerunt. Ipse venta est.
vero compunctus' ac pcenitens cum ingenli reve- Similiter in episcopatu Carnotensi, ante bis denos
rentia etpietateeommunicavit, et protinus in bona anrios tale quid accidisse cognovimus. Quidam
confessione spiritum einisit. rusticanus atque pauperculus homo, a nescio quo
CAPUT XXVH. imposlore maligno audierat quia si Dominicum
secum assidue circuinferret, in modico iem-
Longipontis conversus, qui denarium unum, et bucu- Corpus
lam uitam absque licentia relinebat, percepta in ,,J pore diviliis abundaret. Accipiens itaquediePaschec
Pascliate eucharistia, prunam ardentem prwcordiis sacrosanctumDominiCorpus, integrum ore retinuil.
injecisse sibi visus esl. Quod protinus assuens in margine cappse, multo
In monasterio Longipontis, coriversus quidam secum tempore tulit, nec ei tamen aliquando pau-
denarium unum et unam buculam absque licentia pertas el miseria defuit. Hic igitur tactus segritudine
peculiari ab initio retinebat. Igitur die Pascbse, lethali, ad extrema devenit. Cumque se morti pro-
cum sacram oblationem reeepisset, visum est ei pinquare conspiceret, tandem miser ad se reversus,
quod pi'unam ardenlem preecordiis ejiis aliquis in- miserabilisensit experimento verum esse quod ait
jecisset. Qui mox de oratorio exiens, suumque Apostolus quia qtti volunl divites fieri, incidunt in
diversorium adiens, protinus id quod acceperal, tentalionem, et in laqueum diaboli (ITim.w). Dolens
nausea perurgente rejecit in cineres, antequam vas ergo et poenitens, confessus est rapinam quam sa-
aliquod ad excipiendum apprehendere posset. Tunc crilego ore pervaserat, indicans eliam corporale in-
accersito abbate lbci, confessus esl delictum quod dignuni in quo dignissimum corpus reposituin erat.
commiserat, et periculum prsesens quod ex eo in- Accipiens itaque presbyter ipsam vestem, et coram
currerat. In crastinum autem abbas cuncta quse astante populo dissuens, invenit hostiam sacram,
aceiderant, in capilulo ad fratrum audientiam retu - I[) pristina quidem manente figura, in naturam et spe-
lit, et propter negligentiam sacrse communionis, ciem carnis omnino 378 conversam. Quod ubi
communempoenitentiamnobisquiadfuinmsinjiihxit. nunliatum est prsesuIiCarnotensi, protlnus ad ipsum
Porro 376 conversus isdem crescente segritudine locum cum comitatu magno venire curavit. Assu-
lecto decubuit, et diutissime postea languens utrum mensque thesaurum illum incomparabilem et ad
deinceps convaluerit incerturo est nobis. urbem ipsam maximo cum honore deferens, occur-
CAPUT XXVIII. rente sibi clero et populo innumerabilr, in ecclesiam
Beatee Vjrginis Matris soleinniter intulit, ibique
Ad porcorum salutem eucharistia in stabuli limine
occullata, divinilusrevelatur, el magnaex partein digriissiine conservandum decenter ac subliniiter
carnem conversa reperitur. collocavit.
Sanclimonialem quamdam feminam novimus. CAPUT XXX.
quse magnis virtutibus TOllens, eliam prophetandi Apum nlveari injecta eucliaristia, post ires annos in
gratiam habere probatur. Huic autem nuper Domi- summo calatho inlegra el itlwsa reperitur. _
nus apparens. tale quid reveiare dignatus est, Alius quidam ruricola, dain ad cujusdam sorliarii
dicejjs : < Uihonestius me tractant fldeles mei, sibilos virulentos male credulam aur_emappiicuisset,
1575 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1373
persuasum est illi quia si ore tenendo Dominicum A esse carne solutas, quse omnes variis pro varietale
corpus alveariis insufflaret, apes inde pluriinum culparum deditse pcenis, ila semper discursu reci-
profecturce et crebriora examina mitterent et ube- proco longe lateque vagabantur in mundo. Quidam
rtora mella conficerent. Percepla igilur eucharislia ex eis citius, qhidam tardius liberandi eranf, mul-
et ore retenla, ad apiarium vcnit. Cumque per sin- torumque nihilominus pceme insolubiles permane-
gulos calalhos insufflando procedei'et, contigit ut bant.
liostia sacra, ab ore sufllantis elapsa, in unum cala- Dum heec ille loquereiur, perspiciens presbyter'
thorum per foramen inlraret; quce mox divinitus vidit unum ex eis ante se prsetereuiitem, de quo
acta, superius avolavit, ibique in superiori crate vehementer expavit, dicens: c Vsemihi raisero pec-
congrue locata triennio latuit. Cunique peritus ille catori! Nunquid iste est dominus noster Balduinus,
insibilator curiosius intro prospiceret, et eam mi- Pisanus quondam archiepiscopus, de monasterio
nime reperiret, contempsit et abiit, ipsum lamen Clarsevallis assumptus? > Respondit morluus : «Ipse
calathum, ne ainoverelur, diligenti cura notavit. est vere > Etpresbyier ad euin : « Hiccine ergo
Posl tres itaque annos correptus segritudine gravi, tantee professionis inonachus, et lantee perfectionis
mortem in januis adesse eognovit, aceersiloque episcopus, deputatus est pcenSs,quem nos autuma-
379 presbytero confusus et pcenitens, recognovit ^B bamus jam in coelo gaudere cum angelis ?.Ille vero
audaciam puniendam, quam superbe preesurapserat, ait: « Pro certo agnosce quia ipse est sanctus, celsi-
jpsamque jaclurain iniolerabilem quam poslea rie- que nieriti homo, et magna est ejus gloria coram
gligenler incurrerat. Percunctante autempresbytcro Deo. 3@1 Sed quoniam propler ipsum inter Pisa-
ulrumne preesepium illud agnosceret, in quod hostia nos et Lucanses populos diulurna jain guerra versa-
cecidisset, respondit sese optime scire, nec distulit tur, propterea differtur a requie, donec inter illos
incontiiienli oslendere. Tunc igitureffractocanistro, ad pacem discordSa revocelur. >
presbyler, el qui aderant multi repererunt Domini- Dtim hcec ergo dicerentur, ecce iterum quidara
ctira corpusdiligenter et honeste reeonditura in su- dives oliin ac proepotens miles veniebat, deferensin
periori statu, ita prorsus integrum atque decorumi greinio suo argenti pondera magna, quibus onustus
ac si fuissel ibidem ea die repositum. atqueafflictus niniis incedebat. Queni cura presbyter
CAPUTXXXI. agnovisset, qucesivit etiam de ipso cur ta!i suppli-
In Sardinia, cuidam presbgtero de pmnisailerius vitw, cio subjacerel. Respondens mortuus ait : < Honio
mulla divinilus revelantur. iste perversus et impius, nimium carnaliler atque
Fuit in insula Sardinieesacerdos quidam honestse. r„ tyraniiiee vixit : et ideo-sempilernis deputatus est
conversationis, qui eiiani ibi prseerat cuidam eccle- pcsnis. Hic aliquando Jerosolymam proficiscens,
sicc parocbiali. Erat autcm eadem ecclesia extrai pecuniam isiam secum delulerat, ul eam erogando,
villam cedificata, atque ab onini hoiniiuini habita- peccata redimeret, et amicos sibi de mammona ini-
tione remola. Quadam itaque viee cum niissam ibi- quitalis coneiliaret. Sed, diabolo suadente, fraudavit
dem celebraret, bora perceptionis invenit besliami animara suam operibus pielalis, et secum, ad pro-
super corporale fractam atque in duas partes a se-- pria remeans, viclualia pauperuni reportavit; quce
ipsa divisam, quam antea consecraverat integrarai sicut ex malo collegerat, ila quoque ad cuinuluni
et sanam. Quod ubi conspexit, turbatus et anxiuss mali in malum expendere non dubitavit. t
cum iiietu et admiratione sacrificium consummavit. Ilsec illo dicente, ecce ajiparuit columna j'ubaris
Expleto auteni niinisterio ceeterisque dimissis, solus5 imniensi, ultra communem sciiicei valentiam co-
ibi reniaiisil. ruscantis, de ccelo usque ad terrahiporrecta, per
Egressus itaque foras, venit et stetit in capitee qiiani anima queedam angelico ductu ad sidera con-
ejusdem basilicee, dorso adheerens ad parielem ett leiidebat.Quod eum presbylerille vidisset, sciscilJlus
facie versa 3IM5 conlra brienteni. Qui dum ila po- est iteruin a suo collocutore quid esset. Ille vero
situs ibidem aliquandiu slaret, et de re quse acci-- 0j respondit : < Ipsa est anitaa Constanliiii quondam
derat limide ac sollicitecogitaret, infremuit spiritu,, j.udicis ei domini Turritani. Hcecaulem per noven-
ct inhorriieriiiit subiio pili carnis cjus. Tunc ir- niuiii, ventis etpluviisalgoribusquesemperexposila,
ru:nte in eum nescio qua virtutcexterna, ita defigi ;i a die sui cxitus usquenunc in slillick-io domus suee
atque arclari ccepit ui nullo modo posset inde mo- constitit, ibSquesuorum excessuum pcenas luit. Sed
veri. Et ecce aperlis oculis vidil imiiiiiiersemultitu- quia raisericors et liberalis in pauperes exstitit et
dinis turbas, equestres et pedites, corara ipso cita- judichiiu injuriani patientibus fecit, insuper etiani
lis gressibus transeuntes. Erant autem in eishonii-- . de 3-32 malis cjuoecoinmiserat,confessa et poenitens
nes promiscui sexus, diversse setalis ct conditiohis,;, exiil, idcirco misericordiam a Domino consecula,
in quibus etiara multos depreliendebal, quos anleaa hodierna die ineretur a malis omnibus liberari, et
vivenles in carne cognovcrat. Unus ergo ex eis, i, bonis omnibus satianda ad seternam beatitudinem
quondam sibi notiis et charus, ad eum accessit, et :t iiitroduci. >
fixo gradu ccepil cuni eo fair.iliarilcr loqui. Percun-L- Heec, et similia roulta quse longum est enarrare,
ctante vero presbytero qiisenaiiiessct aut quid eliam n preediclus prcsbyter vidit, et de omnibus queequse-
ageiet tanta turbarura infihitas, respondit auimas is rebalsyusillum c"onfabulalor-instruxi't-.Ad ulliiuum
4577 IIERBERTI DE MIRACULIS LIBRI III. -^- LIB. III. 1373
vero percunctatus est etiara de seipso. Ctii ille re- A tenipus, donec opprobrium paganitatis meee font<i
spondit : « Ut libi quid ppstulas expediam breyiter, baptismatis diluatur, et tunc legitimofcedere socie-
scias te indubilanier boc anno njorilurum, et se- hmr. Sin autem, ut dixi, meum foiiasse connubium
cunduro quod egeris recepturuin. > Cum hsee ille aspernaris, poiiionem substantise mcse quse te con-
«lixisset, protinus ab eodem presbytero vale dicto tiiigil habeto, et me Christo vacare permittito. i
pertransiit, et tuncomnis apparitioilla pariter cum Heecilla dicente, nihil ille"movebatur ad pietalem,
eo disparuit. Presbyter autem ad seipsum reversus, sed libidine magis ac magis insaniens, ininabatur ei
et cx his quoe viderat vehenienter affectus, mirabi- neeem inferre.celeriter, nisi prolinus ejus iniperio
literin Dei timoreprofecit, etquamvishoneste antea consentiret. Ipsa vero Christiano more constanlior,
viveret, postea tamen multo casligatius vixil. Yi- libera yoce dicebat se pro luitione pudoris.moiiem
sionem autem quam viderat, quibusdam religiosis polius eligere gloriosam quam pudiciUa prostituta
ac sapieiitibiis innotuit, et eodeni, sicut audierat, ignominiosam rediniere vilam. Tunc furibundus
anno de corpore exiens, in bona confessione ini- atque funestus niiles, evagSnato niucrone cap-.it
gravit. - . il.lius amputavit, projetiuniqiie corpus in igneni ex
CAPUT XXXII. rnagna parte combussSt.
Sarracena puelta Christianw reiigionis cxpidissima, B Veruin superna. justilia de coelo respiciens, non
pro tuendapudicilia, a Chrisiimo, sedflacjiliosomi- .esl passa diutius inultam remanerc tanti ponderis
hte, oblnmcuta, in martyrum canonemrcferlur ab iiiipielulem. Statim namque preeparatiis ad impe-
_.Alexandro papa lertio. rium Domini, egressus est de caverna proxima.
Opinala res est valde et per Hispaniam divnlgala draco lerribilis, qui ad eiimdeni Iocum concite ve-
quam refero. Erat nuper in eadem regione Sarraceni niens,'ac terrifieo ore dehiscens, iilium perditionis
cujusdam divitis (ilia, quee 3§g in Christum fideli- invasil. Cum ergo iinmanem illain btiluam.sibi de
ter credeus, ad Christianisnium pertingere satage- Siibito iinminenteiii miser aspicere(, illico lotus in-
bat. Locuta est ergo cuidam milili Chrislia.10, di- Iiorruit, et non habens resistendi fiduciam fugere
cens : < Noverit dilectio tua me in Deiim luum ccepit. Al vcro beslia celeriter insequens, et conse-
sinceriier credere et baplismi gratiam ardenti ani- quens fugienleni, feralibus eum dentibus a dorsa
mo desiderare. Si ergo volueris me ad terraro tuani coinprebendit : quem ad suam cavernam prolinus
ducere et facere Chrisliaiiam, peculium magnuni peitrahens, in ultionero tantse crudelitalis, niorsu
quod penes me habeo reposilum tVbi Iribuam, et amarissimo devoravit. Stipradictus 3S5 vero P!,e-
meipsam quoque in conjngem tradam. Quod si me rulus ista considerans, liimio terrore concussus
forsitan habere nolueris uxorem, medielatem ipsius aufugit; et facto maiie veniens ad caslrum, cuncla
pecunise tibi dabo, reliquam meo vSctui reservabo. > quse acciderant per ordinem enarravit. Exeuntes
Igitur annuente milile et dalis utrinque dexlris de itaque Teniplarii, spolia moiiiiorum ipsumque bea-
conservanda fidelilate, exierunt lalenter a finibus - tissimee martyris corpus semiusliiin cum capite re-
paganorun), comitante eos puerulo quodam qui erat percruiit. Quod secum deferenles, cum devotioneet
in obsequio eoruin. Yenientes itaque ad quoddani reverentia sepelierunl. Postmodnm aulem missapro
castruin Mililum tenipli, cura intrare nequirent ea legatione eliam ad doniinum papamAlexandrum,
(siquidem consaeludinis erat fores ejusdem muni- indicalum est ab eo ut in ecclcsia cum bonore tu-
cipii propter nocturnas insidias eo tempore non riiularelur, ct quasi marlyr inter.maiiyres habere-
reserari), diverlerunt in proxinium frutelum, ubi lur, utpote quee ainorc castStalis occubuil, et pro-
copioso igne accenso comederuut et biberunt ex iis prio sanguirie baptizata , martyrii coronam DomiKO,
quse attuleruiit secum. Jargienle promeruit.
Expleta autem refeclione, miles ille furore libidi- CAPUT XXXIII
nis agilatus cura illa sua consorte concumbere cu- Igneo spectro deterrenlur monachi Burtencurtis, a
pSebat. Quod ipsa vehementer abhorrens, modis « thesauro quem quidam somniaral, effodiendo.
omnibus restilit ei, dicens :< Heus tu, bor.e Chri- Homo quidam de villa, quse dieitur Lousa, in
stiane, quid est quod facere tentas, ut et teipsura et episcopalu Catalauni, cum ssepius somniassel sta-
mepariter perdas ? Tu inChrislo renatus, ego gen- tuam quamdam ab antiquis lemporibus in proxiiuo
tilis; adhuc non licet nobis invicem conimisceii. luco humi latere reconditam , ipsainque a monachis
Aut ul scorto abnli me quseris. Nunquid idcirco pa- Buiiencurtis esse reperiendam, curavit eisdem fra-
rentum meorum lemporalem contempsi bonor, m et iribus indicare hujusmodi yisionem. Hoc autem
gloriam, ut me in terra aliena prostibulum faciam ? scepius facier.s, tandcin persuasit ut quxrerent. Per-
Hsecciiie ergo est puri'as Christiana, quam te do- j-excrunl itaque sedecim fralres ad ipsum locum,
cente, me assequi dclectabar ? Recordare, obsecro, pi';eaiiiliii!o somnialqrc, cceperuntque fodere in ler-
•384 Domini Dei tui, et memenlo quia in fide et rani, spe fortunee magis, qiiamdesiderio staluse re-
veritale ipsius me lioneste tractandam suscepisti. periendce. At vero isdem locus in ingressu neraoris
Habeas itaqne revereniiam Cbristo tuo, et-ne velis positus eral, cui eliam lalissima campi planilies
captivam illius tanlo.dehoiicstare ludibrio. Si me exlrinsecus adjacebat. Ciimque paululum g§6 ex-
consortem tori ba.bere volueris, susline per modicuni cavassent, esse apparuil eis in ipsa planitie fo-
1379 ADDIT. AD LIBROS DE VJTA S. BERKARDl. 1580
culus, ad unum miliarium reraotus, qui veluti ar- ,A inexorabili crudelilate adhuc salurari non posset,
dens facula pulabatur. Queih dum atlente conspi- ad cuinulum suse damnalionis adjecit ut eam morte
cerent, viderunt ad ipsos reelo tramite dirigenlem. mulctaret. 388 Resupinalam igitur inlerduo ful-
Et quanlo amplius propinquabal, lanto anlplior cra, desuper eam valide compresserunt, et ita
apparebat. Ibal igilur foculus accrescens, el profi- violenta neee suflbcaverunt. Cumque penitus exstin-
ciens in rogum, alque in brevi faclus esf clibanus cta fuisset, miserunt laqueum in collo ipsius, et
ingens, aut aliqua domus ardens in oculis eoruin. suspenderunt ad trabem in angulo domus.
Qijeni cum terribiliter irruenlem, jam sibi de pro- Perpetrato ilaque tanto piaculo ,: ccepit impius
jfimo imniiriere conspicerent, conturbati et conter- ille multator simulare luctum atque lanientum,
riti sunt vehemenler, quid agerent quove fugerent plancfuque funebri fmitimos omnes inyitare ad
ab igne devorante penitus ignoranles. Unum autem planctum. Unde complausis ad invicem manibus
in tanio discrimine remedium erat, divinam im- ululans el clamitans in exeelso, aiebat: < Heu,
plorare clemenliam quee sola succurrere poterat. heu I veni(e et condolele mihi, omnes amici et
Conversi igitur ad orationem, in tribulatione et proximi. Venite, inquam , et videte quomodo in-
angustia magna Dominum precabanlur, ut ab in- felixelfatua uxor mea, me absente,me ignorante,
Stanti niorte Iiberarentur. Tunc vero flammeus ille '" se perdidit, quomodo invadenle diabolo laqueo se
globus, Domino imperanle, cohibitus substilit in strangulavit. > Gum ergo hujusmodi lamentis cre-
medio campo, remolus ab eis quasi unius j'ugeris dulitatem populo falsarius nequam persuasisset,
intervallo. Erat autem in aere suspensus, et veluti tunc ejicientes funus cum dedecore magno, trajc-
quatuor aul quinque cubilis a terra separatus. Qui runt procul quasi inoiiuum canem , usque ad oram
cum aliquandiu ita imnibbilis perstilisset, landem maris, ibique liiloreo sabulo modice operientes,
miseranle Domino, quoveneralremeavit, etremean- reposuerunl illud cum duobus lalrunculis noviter
do rarcscere coepit, atque ita paulaiim deficiens, in eo suspensis alque sepultis. Marini aulem flu-
omnino disparuit. Abeuntes itaque fratres, dia- ctus eidem loco frequcnlius illidentes, et superse-
bolicam statuam, cum sua foiiuna, tenebraruin clam mortuis arenam paulalim labefactantes, in
principi rcliquerunt. Jamque castigati salubriter. proximam paiudem rejiciebant, ita ut ipsa corpoi-a
et non morlificati, didicerunt sperare in Domino , nonnulla ex parte nuda apparerent. Explelo autem
niagis qiiam in incerlo diviliarum, scienles ulique biennio, cum quidam eeecus juxla prsedictum lo-
incoinparabiliter exislere melius slremie operando cum itiiierando incederet, contigit ut manus et
de labore manuum suslentari, quam vivendo re- ,P facieni loturus, ad ipsam paludem diverteret. Sta-
misse ite mammona iniqua aut de analheniate Jeri- iim vero ut ex eadem unda oeulos perfundere cce- .
cho velle locupletari. pit, miserante Domino curaius est, etvisum re-
387 CAPUT XXXIV. cepit. Quod ubi ille persensit, illico obstupefaetus
tn vehementer, exclamavit, et dixit : < ChristeFili
Margafela, pia femiua, episcopatu Rosquelim, a
barbaro marito diu vexaia, ac tandem crudeliter Dei, quid est qriod accidit inihi ? Ecce ego vidco
interfecta, el sacri cadaveris integrilale el aliis mare, et aridam et cuncta quee circa me sunt. Pu-
miraculis divinilus illttstralur. tasne in somnis 389 'sta considero, an ita agitur
In episeopatu Rosquelise exstitit mulier quecdam, in veritatem mecum ? Unde ista lux cseco? unde
mitis et tiumilis corde, iiomine Margareta , magna gaudium misero ? unde salubritas desperato ? »
simplicitaie et innoceiitia prsedita, quse bonis ope- Cum ergo, perseverante visu, revera cognosceret
ribus jugiler insislebat, et illalas sibi frequenter se esse sanatum, continue leetabundiis et laudans
injurias sequanimiler tolerabat. Huie autem vir currere coepit ante ductorem suum, veniensque ad
impius atque crudelis erat, qui nequaquam se illi proximam villam nuntiayit omnibus quce sibi acci-
marilum el eomparem , sed quasi lyrannum ac per- derant. Accurfentibus igitur cuncfis ad ipsum lo-
seculorem dirissimum exiiibebal, siquidem odio 1D cum, oinnes male habentes cum in eamdem aquani
liabebat illam propler ipsius innocenliam ac sim- descendissent, contihuo sanabanlur a quacunque
plicitatem, repuians eam fatuam et insipientem. infirmitate detinebanlur. Cupientes vero cognoscere
Erat ilaque semper infestus illi, tota die conviciis unde illa benedictio sanilatum, coeperimt eflodefe
appelens, verberibus atterens, mullisque affieiens tumulos damnatorum.
malis. lpsa vero quasi non sentiens ct quasi non Cumque latronum morticina contingerent, tanta
habens in ore suo redarguliones, malum in bono in eis putredo corniplionis apparuit, tamque inlo-
vincere salagebat, el cum iis qui oderanf pacem lerabilis fetor ipsum aerem tabefecit, ut opilalis
pacifica eral. Prceterea qusedani mulier nequam, naribus omnes pene fugerent. Moxque rejeclum
ejusdem, ni fallor, nistici soror, magna adversus sabulum super immunda cadavera cumulotenus
illam invidia tabescebal, quse ipsum fratrem suum congerentes, beatee illius Margai-eteecorpus invi-
ad ej'usdem odiura et insectationem jugiteriiiflam- sere festinarunt. Quod cum discooperuissent, ila a
mabat. Quadam itaque vice cum vir ille malignus, planta pedis usque ad verticem incorruptum ac ve-
preesentc atque suauente.sorore, inuoxiam femi- nustum apparujt, ut viventi potius quam mortuo
nam usque ad mortem vapulasset, ae pccnis ejus simile videretur. Nori solum autem, scd et tanta
 1351 HERBER3T DE MIRACULIS LIBRI III. — LIB. III. 1582
ex eo suavitatis iragrantia cxhalabat, ut onini pul- _A jam Cisterciensis Ordinis monastcria constat esse
vere pigmentario respersum pularentur. Inventa fundata. Porro monachi illi qui ibidem Domino
igitur preliosa niargarila, lanti muneris largitori serviunt, ob quoiidianam conversionem gentilium,
gratias relulerunt, preeconia magna rependerunt, baptizandi potestatem a summo pontifice accepe-
et educentes eam deiacii miserise et de luto feecis, runl. Factum est autem ut aliqui de fralribus illis,
ad ecclesiam suam cum digna reverenlia porlave- a quibusdain iidelibus invitati, statuia die venirent
runt. Tunc vero coiiiprehensus ipsius particida, ad unam de proximis villis, paganorum multitu-
interrogatus est minis et lormenlis. Et quia jani dinem in ea baptizaluri, quai nuper fide recepta
celare non poterat, confessus est omnem verila- regeneralionis graliam flagiiabat. Prsecedenti ita
tem, audientibus universis. At ubi nuiitiata sunt que nocte, antequam illuc pervenissent, auditus est
ista prsesuli, et priinoribus civitalis, venienies il- ibi sonus et fremitus ingens, quasi exercitus 3S2
lico cierus et populus 390 innumerabilis, vene- grandis, tolo lempore nociis per vicos et plaleas
i-abile pignus cum honore debito ad sedem pontifi- ejusdem villse peistrepentis, qui velul ab aliO exer-
caiem delulerunt, atque in ipsa majori ecclesia, cilu fortiter impugnalus, tandemque superatiis,
solenini devolione et gaudio collocaverunt. Ibi vero lerga verlere, alque cum magna turbulentia exire
ad lumulum ejus catervatim eonfiuunt undique tam B yidebatur. Porro bomiiies loci, recedentiuiu slre-
de vicinis quam de remoiis partibus populi mulli, piluin et fugam communiter audienles, el personam
tantaqiie ibidein miracuia liunt, ut prse nimia mul- aliquain iion videliles, slupebant ac meluebant,
titudine nequeant eomprehendi. iiimirwh ignorante.s quse ista novilas esset aul quid
CAPUT XXXV, boni malive portenderet. In craslinum autem ve
Cacodwmonsimulacri sui confracti et combusli nientes monaehi ad eanidem villam, haptizaverunt
injuriam ulcisci conatur. ibi promiscui sexus tuibam copiosam. Tunc vero
Quidam honestus frater de monasterio Fonte- cuiiclis fidelibus manifeste innotuil quod lumullus
neli, anle conversionem suam profectus estrali- ille uoclurnus nihil aliud exstitit, nisi damionum
quando mercimonii causa ad tertam paganorum. legiones, ab obsessis hominibus increpante Domino
Habebat aulem coniitem secum queindam aliurn rugieiiles ; qui beatorum angelorum preesentiain, et
Chrislianum juvenem. Dum ergo ibi deniorarentur, sancti Spiritus adventum sustinere non potsrant.
conligit ut in quemdam lucum, spatiandi causa, De qua videlicet re multum in Domino consolali
soli pervagarentur. Cumque deveriissent in cujus- sunt universi, preecipue vero neopiiyli illi quJ ab
dam loci secreli amcenilatem, repererunl ibi quod- ,r immunda damnatione fuerant liberati.
dani simuiacrum enorme, intriiisecus ligneum, CAPUT XXXVII.
exlrinsecus pice linitum, quod veluli truncus ad Aspefsione aquw benediclwmulier gentilis excruciata,
slipilem arboris stabat ereclum. IIluc ergo secre- ad Chrisli fidem converlilur.
lius adoraturi, aut etiam iriimolaluri, de villa Qusedam mulier genlilis; coelui fidclium mista,
proxima veniebant ii qui circa nefandi numinis ob- casu aspersa est aqua benedicta. Quam sentiens,
sequium sese devotiores, imo vero demenliores el multum abhorrens, protinus sensit dolorem ct
exliibebant. Succensi itaque fidei zelo christiaiii ardorem inlolerabiiein, ac si collo tenus fuisset
juvenes, exsecrabilem statuam in frusta coinuii- imniersa iii caldariam aquse bullientis. Quse cum
nuerunt, et prolinus igne supposito in favillam et diulissime cruciaretur, et invocatis ad opem nu-
cinerem redegerurit. Quo faclo fugain arripuere niinibus idolorum, non modo incendium corporis
malurius, ne forte a 391 fanaticis cultoribus de- non 393 minuerelur, sed pofius augerelur, ian-
prehensi, poena simili punirentur. Neque enim dem vexatio dedit inlelleclum auditui, et cognovit
tantee adhuc erant constantise, ut hoc ausi fuissent in verilate quod non esset ei salus in diis illis.
in propatulo facere. Nocte vero sequenli, cura fu- Unde, invocalo noinine Salvatoris, et percepto la-
turus ille Fontcneti conversus sopori merabra de- iD vacro salutari, salutem corporis et aninise sine
disset, apparuit ei spiritus ille noclifer, instar idoli m»ra percepit, et ita fidelis effecla conjuncla esi
concremali piceus el niger ; el projciens in oculis lidelium turmis.
ejus Calidos cineres qnos manibns prseferebat, di- CAPLT XXXVIII.
xit ad eum : « Ecce, tu heri combussisli me, et Rex Olavus, qut postea martyr, cum pcr impruden-
liam Dominica die virgam cnltello dolarel, ad-mo-
cgo comburam te bodie. > Evigilans vero juvenis , nilus indaluil; el cnliecta schedia cum in pmnara
dolorem magnum et cruciatum in oculis sensit, manui suw imposila exussissel, a flamma tamen
qui etiam longo postea tempore durans, graviter iitmsus fuii-.
eum alflixit. Quadam die Dominica g!oriosus rex et maiiyr
CAPUT XXXVI. Olavus, cum virgulam ubi residebat invenlam, cul-
Ghristiana fide in Sclavoniam inducla , diffugiunt ex lello quem in manu tenebal dolaret, immemor quod
ea dmmones cum horrendo slrepiiu , velut exerci- Dominica dies esset (obseivant enim iu Norvegia
tus prwiio victi, et fusi ac fugati. cum magna diligentia dies festos, nec ultro aliquid
In regione Sclavonise, quee noviter est ad fidein magni vel parvi facere prsesumunt); unus ex ipsis
Cbiisiianam conversaniagiia ex paiie, plurima qui assistebant regi, videns quia rcx Dominica die
1383 ADDIT. AD LI8R0S DE VITA S. BERNARDI. 1384
dolaret; nec lamcn ausus apcrte dicere quod DomS-A niitteret, addens quod nisi in prresenli vitam corri-
nica dies essel. hac illum yoce commonuit :. « Do- gerel, posl nioiiem tumentibiis labiis et spumco
mine, inquit, rcx, cras eiit secunda feria. > Qua ore deformis appareret. Episcopus non correxit.
eomraonitione rex ad se revcrsus, et quia virgrin Defuiictus esl. Cuidam sacerdoti apparuit, et, ul
dolaverat Dominica die, vehenientius dolcns , ct do- sanctus prsedixerat, ulcerosis tumida labiis ora prse-
laluras virgee collegil, et collectas super maimm ferebat. Petit auxilium Palris flebiliter, quem pie cor-
suam igne adhibito conibussit. Quibus combustis, ripieritem audire noluit. Sacerdos refert Patri quod
maiius ejiis appar-.iit illsesa. Innovatum esl illud mi- vidcrat: miserelur abbas, et excessum ejus septein
raculum quod olim apud Babylonem in tribus pue- fralrum silentio sanare festinal. Septem fratres eli-
ris celebraltui) cst. Ad coiisuiiiinandas virgeeparli- gSl, quibiis septem diebus pro episcopo silere pr;e-
culas ignis vim naluraleni habuit, nec omiiinolsedere cipit. Septiniiis transgredilur, silenlium solvit, Re-
valuit innocenlis regis manum. dit episcopus ad sacerdolem, fi-aclum silenlium. ac-
3S4 CAPUT XXXIX. cusat, de Iransgrcssione conqueritur, de dilata oris
sanitate pro inobedienlia seplimi causatur. Audiens
Episcopus ndicula effutire soiitus, apparet posl mor- hoc
lem uicerosis ac titmidis labiis; et seplein fralrum abbas, transgressoreni invenit, ct seplenariuni
servalo per dies aliquol sileulio liberalur. B alio silentio instaurat. Qno completo, tertio prsesul
Sanctiis Hugo abbas Cluniaccnsis, cpiscnpum apparuit, gralias agens abbali, ponliiicali indutus
qucmdam ssepe repreliendcndo commonuil, ut ridi- chlaraide, os sanatum ostendens.
culosa qiise male consueverat verba proprmere di-

BIATRIBA

DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI

ABBATIS CLAREVALLENSIS.

39S PR^SFATIO. C poribus Militiam vulgo nuncupabaul : ad hsec anli-

' Ullro
quidem concesscriin in eorum sentenliam, quee in eo gradu originis : denique et per roalrem
qui super illa Romani Breviarii clausula, qua S. Aalydem, quec Bcrnardi Montisbarri dynastee filia
Bernardus honcslo loco natus dicitur, sacram Ri- erat, ex antiquis Burgundise ducibus prognatum.
luum Congregalionem adeiindam putant. Etenim SECTIO TRIMA.
qui hsec legens, de Bernardi natalibus aliud nihil Non esl dcrivatum slcinma Ordinis Cisterciensis a
noril, facile illum opinclur plebciis ortum parenli- S. Bernardi insigni genliiilio
bus, pula agricolis, aut opificibus aliisve ejusdem Bernardum Barnabas de MoutaSuo,Mariana lib. x
notse, cuni tamen illiim utroque parente fuisse con- Historiee Hispaniee, cap. 12; Boiiifacius Simonetta
stct perquam nobilem. Sane veritas (um in oinni lib. n Hislorice suce, el alii noiinulli e recenliori-
liistoria clucere debct, lum in iis maxime, quibus bus, oiiiiin voiunt ex ea ducum Burgundice gente
orbe lolo calholicce basilicec pcrsona.nl, diviiiis of- cui capul fuit rex Francorum Robertus : adeoque
ficiis, ne si ea alicubi neglecta appareat, ansa pree- non Gallise lanluni, sed et Hispahiee, c-t Lusitanise
beatur fidei hoslibus calumniandi, et alias paritcr regiiro consanguincum proecIScant,quo Bernardo,
sacrarum leclionum partes, quce de mvsteriis rc- inquit Angelus Manrique in Annalibus Cislerciensi-
"
busque ad salulem neccssariis proinintienl, vocandi bus, anno Cbristi 1105, cap. i, num. i, cunclos
indubiuni. Addc, et hac Bernardi nalalium depres- Chrislianos principes arcio sanguinis fwdere devin-
sione, noiiiiuUam viro sanctissimo, ct de Ecciesia ciant. Id vero probare se putani ex Ordinis Cisler-
quam oplime merilo 336 injuriam fieri, dum cjus eiensis antiquis insignibiis, quse cum eadem ipsa
viiiuti smis quidam splendor, ac sua veluli basis 397 s'nti quibus usos constat veteres illos Biir-
delraliitiir, si verc prudens quisque existimat virtu- gundiee duces, nempe zonce aurese Ircs in parnia
lem nobilitati impositam, insitamque, et altius emi- cserulea, sive, ut nunc loquuntur, sen.sefascise ex
nere et fulgere illustrius. At nolim frivolis rationi- auro et cyano dexirorsus obliqualie in inarginepur-
biis aut obscurse lidei testimoiiiis astrui sancii viri pureo, a Bernardo, qui ex ducum illOrurn familia
clarum genus. Rem totam diligentius cxcutiamus, originem traxcrit,. eum niorem opinanlur deriva-
in qua ul certi aliquid ac solidi proferamus, primuiii lum, ut nimirum antiqui Patres Cistercienses, qui
illud nobis demonslrandum est nobilem fuisse Ber- Bernardum Ordinis sui non quidem primum aucto-
nardiim : deinde equestris ordinis, quem iliis lem- rem, sed propagalorem agnoscerent, ac singularem
{385 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARBI. i3S6
palronum, gcntilitia ejus insignia pro suis baberent. A malium. transiit feminarum, religiose usque Iwclie
At hsec referens Piiilippus a sancto Joanne Bapti- serviens Deo. Bernardus Britto, in suis Clironicis
sta, in Yita S. Bernardi Italice a se conscripla, sive Annalibus Cislerciensibus, Guidonis uxorem
lib. iii, cap. 29, merito negatin sui stemmatis dc- filiam fuisse ait comitis Floreslensis. Forestensem
lectu speeiasse Cistercienses ad alumnum suum fortasse, seu Foresiensem voluit dicere. Si sic ha-
Bernardum; sed potius ad illam Burgundise dueum bel, primse igitur erat nobililalis, ctim illis tempo-
faiiiiliani, quorum maxiniebeiieficiis alque auelori- ribus, Comitum familise iis qui nunc sunt principi-
tate furidatus est, creviique in genlem niagnam biis tantum non sequarentur, regesque ipsos aut
eorum Ordo. Qubd vero addit, Tecelino S. Bernardi Corisanguinitate aut saltem afllnitate plei'ceque attin-
patri ea fuisse familiaria insignia, quce ad S. Ber- gerent. Sed oplandum esset ut Britto asserlionem
nardi effigiem expressit anle annos prope ducentos suam aliquo antiquitalis teslimonio firmaret. Mihi
Kfrnianims Schedel in Ciironico Clironicorum, vi- satis est ad propositum nobileni illam fuisse vel
delicet ih scufo nigro balleum, auri et miiiii ductu leste Guillelmo abbate. Hanc postquam a viro in
gemino tessellalum.quce plerique opinantur esse Cistereiensem Ordinem concedenle separaia est,
ipsamef vel S. Bernardi, vel abbalice Clarevallensis opinor monialem factam in Juliaco, seu Julleio
anliqua insigriia, nos infra seorsim accuralius disru- quod primum monasterium exstructum esse exci-
tiemus. piendis nobilibus feminis, quee Bernardi et soeio-
3©g SECTIO SECUNDA. rum cxemplis sseculo renuntiarunt, tradil Guillei-
S. Bernardi nobililatem ostendit Humbetinw sororis mus abbas, lib. i Yilse S. Bernardi, cap. I, apud
ejus, itemque fratrim, nempe Guidonis ejus frairis Surium die 20 Atigusti, his ipsis verbis, qiiee niirali
conjugis nobililas. sumus in nonnullis cjusdcin operis editionibus prse-
Fuerunt Bernardo ffatres quinque, soror mnca, terinitli, nam eadem refert ex 4S@ ms.tcodice
utroque omnesparente hoc ordine geniti. Prinioge- - Jacobus Merionus in editione Parisiensi annl 16i5
nitus fiiit Guido, secundus Gerardus, lertius Bernar- operum S. Bernardi. Nec dubium quin auclorem
dus, quarla Humberga, de avise maternee nomine, habeanl Guillelmum abbaiem, qui tamen videlur ea
sive Hiimbelina (nam hic ilii fuit nascendi ordo, Yitee S. Bernardi jam a se in publicom emissee,
teste Joahne Eremita in Yita S. Bernardi), quintus posierius, u.t seepe fit, inscruisse, undc est quod in
Andreas, sextus Bartholomeeus, septimus et ulti- mullis exeniplaribus non reperiiintur : Quia vers
mus Nivardus. His oninibus sors natalium condi- ex prwdictis sociis ejus, videlicet Bernardi, uxofaii
tioque coinniunis. Non potuit nobilis germanee non P aliqui fuerant, el uxores quoquc cum viris idem vo-
esse frater nobiiis. De Humberga, sive Humbelina tum sanctm conversationis inierant, per ipsius soilici-
Bernardi sororc hsee Guillelmus abbas, lib. i Vilse tudinem mdificatum est eis cwnobium sanctimonia-
S. Bern, c. 6, omni major exceplione testis : Soror lium feminarum, quod Julleium dicilur, in Lingonenst
quoque eorum in swculo nupla, et in smculo dedila, parochia : quod-Domino cocperante, magnifice salis
cum in diviliis swculi periclitareiur, tandem aliquan- excrevil, usque hodie religionis opinione celeberri-
do inspiravit ei Deus ut fratres suos visitaret. Nar- mum, et personis ac possessionibus dilqtatnm; sed
rat deiiiae ut ad Claramvalleni veniens cum comi- et propagaiumjam per loca alia, et non cessans adhuc
tsiu superbo et apparatu, eoque a fralribus incre- ampliorem facere fructum, In Juliacum ergo cum
pita, et de vita ad malfis comniunis Aalydis exem- secessisset illa Guidoiiis olim conjux circiter annum
plar componenda serio admouita, multis perfusa Christi 1113, aul 1114, eique novo nionasierSo cle-
iacrymis abscesserit, ac deinde subdit : Siupebanl disset inilium, posl annos aliquct es eo coloniam
omnes adolescentulam nobilem, delicalam, subila mu- duxisse videiur in PratunilOngum, vulgo Praion,
lalionein habitu ei victu, inmedio scvculi vitain du- quatuor admodum lericis horariis dissilum ab urbe
cere eremitkam. Veliem Brittone antiquiorem scri- Divione, Sombernionem versus, ejusque cosnobii
plorem, qui eum illo diceret; Hunibelinse maritum D fundameiita jecisse circa aiinum Christi 1140, S.
fuisss fratrem ducissce Lolhariiigiee. Ariolari mihi Bernardo Clarevaliensi alfnate, et Godefrido Lin-
nefas putpSAdGuidonis uxorein transeainus. gonensi episcopo adjuvantibus. Id vero ut sentiam
399"Si in malrimoniis, ut roos esl, coiijugum facit vetus loci tradiiio, certis eliam scriptis anli-
spectata esl eequalitas, nobilis deprehendilur Guido quis afiirmata, fuisse in Piaiolongo abbaiissaro S.
ex conjnge nobili. Guiilelmus abbas, lib. i Vitce S. Bernardi qtiamdam sororem, cujus in gratiam ei
Bernardi, cap. 3 : Guido primogenitus fratrum con- domui Fontanenses et Sonibernioiienses Domini
jugio jam alligalus eral, vir magnus el prm aliisjam bona plurima contulerint. Exstani liorutn beneficio-
in swculo radicatus. Hic primo pauialuin hwsitans, rum testes antiquse tabulse, quas aulographas dili-
sed conlhiuo rem perpendens et recogilans, conver- genter excussimus : quarum ex unis habetur eam
sioni consensit, si tamen conjux annueret, Verum id domum fundatam et sedificatani, prsesenlibus etcu-
quidemdejuvencula nobili et paululas filiasnuirienle' rantibus inler cseieros Be-nardo %,Q_{Clarevallensi
peneimpossibilevidebatnr. Et post pauca : Hmcde- abbate, et Godefrido Lingonensi episcopo. At eum
r.ique juxla morem ecclesiasticum separala a viro, Bernardo duse tanttini in ssecuio dictce sint sorores,
intervenienle parili voio caslitalis, "in cwtumsanclimo- Hurobelina germana unica altcra' fratria, scilicet
PATROL. CLXXXV. kk "'
"<?!S7 ADDIT. AD LIBROS DE ViTA S. BERNARDL ISSS
Giiidonis ejus fratris conjux, yulgo soror quoque A _ nunqiiid rcgi potuerunl a monacbis MolismensSbus
nuncupala; et numbelinam aflirmel Guillelmus ab- Benedicliiiis, albse a nigiis, ul esset Juliaciun
bas lib. i de Vita S. Bernardi, cap. 6, monialem alieni capiiis membruni? Prudenler sane ei ple lc-
factam in Julleio, ibidemque niortuatn testetur au- cerint Ordinis 403 Cisterciensis femiiise, sS S.
clor Viteebeati Pelri, prioris tiim Juliacensis, piam Bernardi sororem, earoque vitse sanctimonia illu-
aniinam Deo conimendante inler alios ipso ejus strcm, sibi patronam adoptent, dum taiiien iliam,
fratre S. Bernardo, reslat ut Guidonis conjux ea non Cisterciensem, sed Benedictinam fuisse falean-
inlelligenda sil Bernardi soror, quse in Pralilongi tur. De suis exordiis si certi aliquid nosse volunt,
monasterio vilain egeril. Atidivinms preeterea ex ore . intelligant, in pago de Tiiart, quod unius duniaxat
anliquse abbatiss^e de Pralon, quod cum anle ali- horse itinere abest a Cistercio, fundari coeptum
quol annos, niinis dcpressum, eoque humidius ora- esse prinium Cislerciensis normse puellaruiii asce-
lorii soliini, ingesla malerie aliquot pedibus attolli leriuin sub Goceranno Lingonensi cpiscopo, circa
curaret (unde lumulos quanipltirinios moveii ne- aiinum Christi H2S, perfetiumque aniio 1152, sub
cesse fuil), invcntum esse in Beatce Mariee sacello Guilenco ejus succcssore; abbatissa Elisabelb , et
pliinibeuni loculum, quo S. Bernardi cujusdam so- Maria priorissa novce congregationi pneposilis.
roris ossa coneludi fama eral. El babent in sacrario " Hoc monasleriuni non iiegaveiim ex JuSiacensi Ee-
suo Pratiloiigi sanclimoiiiales, B. Bernardi lipsana nediclinarum dcdiictum esse, sicut prius Cister-
coniplura, inter qiieeesl albactcasula quibus indu- ciense ex Molismcnsi, ut vere dixeril Guilieliiius
liis sacris opcrabatur; et calix ex argento deauralo, abbas, loco supra citato, Jiilleium seu Juliacum prc-
paicree instar latus ac paruni profundus, illique al- pagalum j'am per alia loca luni cum i.lle sciiberti.
leri persimilis, quem etiamnuni Clarevallenses ut El videtur Tarteuse monasterium , ul prirauin ori-
S. Bernardi ipsissimum calicem religiose asser- gine, ita ceelerorum omniuni ejusdeni sexus alque
vant. Ordinis caput fuisse. Uiide in bulla Iiinoceiitii
SECTIO TERTIA. papseIII, dala anno Chrisli 1200, octodecim nume-
Nec S. Bernardi germana, nec fralria, fuere Cisler- raiilur ad Tarttim pertinenles abbatiee : quarurn
ciensis Ordinis moniales, sed Benedictinwnigrw. . abbatissas singulis annis , in festo S. Miehaelis, ad
Digrcdior tantisper, ut quas et nobiles et monia- abbatiam de Thart olim convenire solitas esse ad
les asscrui, illas in monialium stalu Ordini suo capittilum generalc, cui prseerat abbas ipse Cisier-
restituam. Pendet nodi htijus solutio ex natura ciensis, aut alius quis ejus vice, leslatur Guido
4J.02 Reguleeearum domoriim in quibus illse ver- „ aiibas Cisterciensis, abbaliam de Thart propriam
satse sunt. Humbelinam dixi in Juliaco et professam filiatiidomus Cisierciensis appellans, ac verisiroilli-
esse, el moiiuain; eonjuger.i porro Guidonis , vela- mum facicns, quod ex Taiio, per octodecim illas ejus
lam qiiidem fuissc apud Julleium, inde vero in propagines, ceetera ouinia, aut pleraque Cistercien-
Praljiiilongiim translatam , ibi vitara clausisse. Esl Sis Ordinis puellarura ccenobia derivata sini. Ha-
hodieque Pratilongi nionaslerium, fuitque ab ortu buit sane Tartensis domus inter illusires moniales
suo Ordinis nlgri Benedictinarum. Unde est quod[ suas, etiam Adelheydem Lotbarii imp. sororem,
ejus loci moniaSes ant£ aliquot ssecula, in libelloi Simonis I ducis Lotharingise 404 viduam, malrein.
supplici ad regem pro recuperanda villa Changeio, MatihceiLotliaringice ducis, el fratrisejus Balduini,
tunc alienata, esse se prodtentur Ordinis S. Be- ac sororis AgathseBurgundiee comitissee: quse qui-
nigni Divionensis, hoc est Ordinis Benedicti, qtiemi dein Adclhays, ut lestalur Matlliseus dux, ejus filius
tunc lenebant', lenentque etiamiium moiiachi Be- ad anntim 1142, mulalione dexterm Excelsi pauper
nigniani. Nec miiins id ceiium de Juliaco; quippe. rebus el spirilu, sanctm conversationis proposilum
fundalo a Milone Barri ad Sequanara comite, etl habilum snsceperat, in ecclesia et congregatione
Guidoni Molismensi abbaii attribute, et a nionaciiSs; Tartensi. Hoe quoque nionaslerium Tartense,-
Molismensibus Benediclinis ad banc usque diemi D quoiidam opibus el leSigioiie inclylum, nunc deseiv
adininistrato. Nam et beatus Petrus prior Juliacen- tum est a nionialibus. Divionem transduclis ex
sis, qui Humhelinee ibidem moiienli adfuil, mona- aiino Cluisli 1623. Ita Juiiacum et Taiium , sancii-
chus erat Molismensis, qui sanctum Robertum e_ monialiurn duse illce noniinatissimee domus, quas
Cislercio Molismum redire jussum comiiatus est;; Molismensium ac Cisterciensium disciplinse primi
et destructo Juliacensi partbenone, quod ex illo so- sestus protulcrant, hodie nihilhabent antiquse reli-
luin restat sacellum cum tilulo prioratus, et eii gionis, preeler tot sanctorum virginum pioscineres,
annexis redditibus , nunc etiam ad Molismensem t quos in seterni Sponsi amplexus dies mundi su-
abbatiam spectat. Ex quo niiruni videri possit vix: prema excitabit.
csse reruni Cisterciensiuni scriptorem iillum, quii SECTIO QUARTA.
Huinbeiinam si non Cisterciensium feniinarum pri- S. Bernardus ex palre equestris ordinis fuit, quem
main instilutriceni, certe Ordinis Cisterciensis mo- militiam tunc appellabant, et in eo gradu, aniiqv.w
liiaiem fuisse non affirniel. Nunquid una vixiit purwgue originis
Iiiinibclina Cisterciensis inter Bencdictinas? Aul si Fuit oiiiii iiiilitia fere duplex, altera oflicii seu
oiiines in Julleio monialcs Cislercienses fuere;, mjiiislerii, altera disoilalis et honoris. Minisieiii
5SS9 DE ILLUSTRiGENERE S. BERNARDI. 1390
militia, aiia armala, alia tirhaha seu civilis. Afniata A nec noii et Henfici Lusiianorum regum parentis,
rursum subdivisa in caslrensem quce adversus Cujus anniversariuiii postridie, id est vi Kalendas
hosteni emiititur; et preesidiariani, cui urbium ar- Februarii celebrandum, ej'us filius dux Odo I in
ciumque committitur cura. Civilistripiex: palaiina, S. Sequani monasierio fundavit, ceiiis inidofiicii
quse in familia principis, togala seu forensis, quse aririuis redditibus coiistitiitis. Cur autem moriens
in judiciis; et Hlterata, quee publicis rescriptis in- Hehricus sola mililis appellaiione ornatus est, ea
ienta. De quibus erudite Carolus Loyseau, lib. i De fuit ratio, quia ante patrem Robertum dueem e
juribus offlciorum, cap. f, recte admonens 4®5 vivis excessit; alioqui dux el censendus et appel-
armis quoque succinctam esse militiam Palatinairi, Iandus, riisi ducatum ab avo in riepotes. transmil-
sed fere ad pomparii, non, ut quee proprie arniata tendum ipse patri decedens i:eliquisset. Sexcenfa
dicifur, ad reui gerendam. occiirrunt similia illustrium,"adeoque regiorum ju-
Dignitaiis sive honoris militia, vix alia fuit apiid venum exempla, qui et mililes creati, et dicti sunt
Roraanos ab ejus militiee, quamofficii diximus, su- cum id setas et vitse conditio tulit. Etenim militum
perioribus gradibus vei preefecturis, pula tribuno- liberi, nobiles quidem onines fuerunt, et militaris,
fum, primiceriorum , senatorum , ducenariorum, sive equeslris, ul iiunc lo.quimur, Ordiriis, at non
biarchorum, circitorum, el aliorom officiis, de qui- milites, riisi 4©7 postquam per cingulum et gla-
bus Hiefonynius adverstis Joviniarium, et ceeleri dium, aliove ritu milites a prihcipe simt eflecti.
qui de re militari. Sed apud gentes quee Romauo- Ipse Tecelinus, ex milite post filios monachus, nul-
rum imperium per Europam occuparunt, alia quee- lum hisi monachititulum nioriehs tulit. Necrologium
dam fuit niilitia honoraria , quam Galli chevalerie S. Benigni, in Idus Aprilis obiit Tecetinus mona-
vulgo iiuncupanl, quse gradum quemdam habet 110- chv.s,paler domni Bernardi abbatis Clarmvatlis. Sic
bilitatis supra communem; plane ut barones nosfri, et Bernardus ipse, nusquam miles, quia ad vilam
vel potiiis equites torquali, quos vocaril chevalicrs clericalem a puero destinatus, 'militis tamen filius
de TOrdre, sic dicti a torque, sive militise, siveeque- fuit, eoque csetefis nobilibus uno saltem gradu
Stris ordinis insigni. Hahc media ssecula x».r 'itflyj», piioiv
mililiam, et qui ad eam provCcli essent, milites Sed fuerunl horum militum varii quasi ordines,
dixere. Unde estquod nobilissihics quosque vijos, si genus, seu nobilitatem ex mililia derivatam spe-
qui iieqiie eomites, hec duces, nec principes essent, ctes. Quidam ex bis novi homines, lioc est primi
passim mililes nuhcupatos cernere est In antiquis e sua progenie ob egregium aliquod facinus., et
tabulis, in epitaphiis, in necrologiis, imo qui in Q patiise vel principi navatam operam, militia donati.
Lalinis scriplis milites, eosdem ipsos in GallScis Alii ex avorum militum longa serie progenili. Hi si
chevaliers appeD.atos. £f hodieque in senatu Pari- qhatuor, aut plures majorum suorum iineas, a pa-
sierisi, ubi senalcrum omnium nomiria Latine raore terno malernoque latere, ineo militise gradu stetisse
niajorum recilari quolannis solent, prinius prseses approbassent, eo cerle novis militibus, aut noyo-
miliiis titulo honestatur, cum idem iri aliis regni rum militum filiis censebantur nobiliores. Hoc ni-
parlanientis dicatur Gallice chevalier. Conferendse mirum fuit genus S. Bernardi, cujus pater Teceli-
hujus militiee varii apud varias naliones fuerunt ri- nus a Guillelmo, lib. i Yitee, cap, 1, vir anliquw et
tus, variatque insignia, queemeum non est hoc Ioco legitimm militiw fuisse asseritur. :Giijus vim dSct.i
persequi. Duplex ad illain via, genus, et res gestee: non percepit Gallicus interpres, de Tecelino scri-
patuit eiiim semper iii omni bene constituta repu- bens , quHl passa beaucoup de temps dans les charges
blica, a Virtutis templo ad templum i|©@ Honoris de la guerre qull exerca dignement. Quidquid eniiti
transitus quod vel ex Friderici II irop. rescripto sitde armala aut palalina militia, cui adscriptum
intelligi p test, apud Peiruin de Yiiieis, lib. vi Tecelinum nec asserimus, nec negamus, eas tamen
epistolarum, cap. 17, quo imperalor quemdam mi- voces ex illius sseeuli usu sic inlei'pretamur,- quod
lilem creat, de sua majestate berie meritum, cujus D Tecelinus novus hiiles non fherit, aut e sua famflia
pater riiiles non fuerat; qiianquam, inquit, nostris in Ordirie illo primus, sed ex militaris gradus avo-
constiiutionibus caveatur, quod milites fieri nequeant, rum longa, perpeluaque serieprttis : quod Gallice
tfui clegenere miliium non nascuntur. Inlellige, nisi diceremus, de iancienne chevaterie, sans laclie gu
propria virtute, et lebus preeclare gestis eam sibi a mesalliance en son extractionde plusieurs lignes, ou
principe gratiahi promereant ur. Sane sicut de con- de temps immSmorial. Alque heec non _§,Q§ parum
sulatu dictum in Novella impp. Theodosii .et Ya- coniirmarentur, si pro certo baberelur Tecelimun
lenliniani, lil. 467 De honoralis, et quis in gradu oifum fuisse ex nobilissimis et equestris ordinis
prwferatur, co Auguslos quoque fuisse decoratos, doininis Gaslellionis ad Sequanam, ut asseruilGuil-
ita ceiium esthac militiaetiam comitumac ducum, lelmus Paradinus libro De anliquo stalu Burgun-
imb et regum ipsorura filios ornari solitos, Itaque dionum, pag. 95 et 140';.et lib, u Annalium Bur-
in Necrologio Behigniano ad vii Kaleudas Februarii, gundise, pag. 189, fortasse ex gehealbgia S. Bef-
obiisse legitur Henricus miles , noster aniicus, non riardi, quee dcscripta fuisse dicitur in Fontanensi
alius certe a Robeiii ducis fiiio, Roberti regisne- abbalia, prope MoiUembarrum ; in* qua Tecelinus
pote, patre Hugonis "et Odonis Burguridise ducuhi, ponilur filius Werrici comilis CasteHioueriEis, fra-
ioSi ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1392
terautem GodefridiepiscopiLingoriensis.et Andrese A _ antiqua, sicut asserunl multi, Burgundiwducumgene*
iiiiiitis Templi; aliaque iiomiulla inseriinlur in S. rositate trahens originem. Scribebat Joannes, prior,
Bernardi tuni palerno tum malerno stemmate, quce ul videtur, Clarevallensis el ex ismiilia, non ex
majori pro.balione indigerent ad fidem faciendam. viteesolilariee ratione dictus Eremita, ad Pelruni
Spectasse etiam potuit Paradinus Robertum de epSscopumTusculanum, et ad Herbertutn ex mpna-
Montc in Appendice ad Sigeberti Chronicon, ubi, cho Clarsevallis Turriianum in Safdinia arcliiepi-
ad annum 1115, S. Bernardum ei genere clarum, et scopum ; annis plus' minus lilginia posi obitum S.
Custellione castro Burgundim oriundum facit, quee Bernardi. Si jara tum mullorum asserlio erat, Ber-
fui.l etiani assertio Yincentii Bnrgundi, vulgo clicti nardi malernum genus ex aiiliquis Burguiidiee duci-
Bellovacensis, iu Speeulo Hisloriali, lom. IV, lib. Iiuspropagatumesse, quisliocipsumnuncprudenler
xxvu , cap. 22 ; Baplistsc Plalinse in Vitis Pontifi- negaverii ? Nec vero hinc sequi putanius consan-
ciim, in Pascbali II; Ilartmanni Schedel iii Chronic-o giiineum fuisse Bernardum illo.rum Burgundise du-
Chronicorum, edito Nurembergee, 1495, fol. 198; ctiiii, qui ex Roberto rege orli sunl; veleor.uraqui
Jacobi Philippi Bergomatis, lib. xu Supplemenli iiunc sunt, iiispaiiise, Galliee, aut Liisilaniee i'egum.
Chroiiicartim, el Pauli ^Emilii lib. v De geslis Fran- Nam iilii verba, sicut asserunt multi, satis oslen-
coriiin, in Lurlovicis Crasso el Juniore : quorum B dunt, longius repelSlam fuisse illam a ducibus ori-
oninium dubia esl assertio. QuamVis enim Castel- ginem, quain a Robeiio duce, Roberti regls filio,
lione ad Sequanam per aliquot annos sub lilterarum qui non tolis cenluni annis Joannem Eremitam
magislris versatus sit Bernardus adimc puer, Fon- prsecesserat ; et dubiura relinquit an ex Hugonis
lanis lanien natum constat ex Guillelnio abbate, Magni genere, aut Richardi, aut Manassis, aut
et Joanne Eremita in ejus Yitis. llinc lamei) Para- etiam priorum illoiiim quibus ex regum munere
diiio videtur nala occasio dicendi Fonlanas j'uris atque arbitrio personale erat, el ad ceitum teiiipus,
fuisse ac dominii Castellionensitiin veterum Topar- non aulein perpeluum, acmultoniinus lieereQilariuin
chartim, ut videlicet cum legererous S. Bernardum oflicium ducatus.
0-iiu'et domo Fontanensem, 4J.OS eo quoque fami- Jam originem S. Bernardi ex eomilibus Tornodo-
lia Castellionensem esse non (lubitaremus. At nos rensibus sic demonslro. Refertur in Chronico S.
infra d.e S. Bernardi genealogia Fonlanetensi accu- PeiriYiviSenonensis, ad annos Chrisli, 715, 10B5,
ratiusdispiitabimus. Nobls nunc sit salis Guillel- 1113 et 1114, S. Ebbonem ex coinite Tornodorensi
niiis abbas, quo auctorc conslel, anliquai et legiti- monachuro 4S1'S- Petri Yivi,iiidequeabbaiem, ae
inse virum militise fuisse Tecelinum. deinum Senoner.sem archicplscoptim sorores ha-
Ad cujtis eliam dignilalem illud accedit non exi- buisse Ligoaram el Leoleriaiii; queede sua hseredi-
gui nibmenti, quod in tabulis Hugonis II Burgundi;e iate conlulerunt monasterio S. Pelri Yivi, i.nter
ducis, de cella Eloriaeensi ad Oscaram pro S. Mar- alia, Rictiacum e( Pauliacum vilias, in quilius posl-
celli Cabilonensis monaslerio datis iinno Christi modum quartam partem Bernardus Miles, Monlis
1104, inlcr proceres ducis faroiliares, primo loco Barri dominus, el Huiiiberga ejus uxor, annoiOGa,
post Rainerium ducis dapifcrum ccnselur Tesceli- a Gerberto S. Peiri abbate receperunt. Sed eteorum
niis idem, agnomine Sorus, an(e Bernardum de filii Milo et Rainardus, censuales bas villas, de
Moiileforti, Warnerium de Sumbernonc, aliosque manu-abbatum S. Petri Yivi, post suos proavos
Koiiilissiniosviros. Tabulas ipse.s dabimus in Pro- teniieruiii; Milo quidem Pauiiacuni, quam abbati
baiiojiibus. Molismeiisi vendidil, anno 1115, denariorumlibiis
SECTIO QUiNTA. centum el quinquaginta, mox anno eodcm mona-
S. Bernardus per malrem Alaysiam de Monlebarro, cliiis factus, Riciiaeuin autein Rainardus.
cx comiiibus Tornodoreitsibus, imo et ex antiquis; Alque ex hoe Chronico Senonensi habenius priin >
Bnrgnndim ducibus originem iraxit. Milonem, quia, ex anno 1115, monaclius factus
De S. Bcrnardi origine ut fidem faccrent recen-, p asseritur, non in Claravalle ul quorumdam opinio
tiores, se.ciione prima a nobis laiidali, debuerant fuil, sed apud Cistercium, cum S. Bernardo, cujus
e.x anliqtiioribus tesiiraonium aliquod prolulissc. erat avunculus, nionasticum liabilum suscepissi,
lioc nobis Deo favenle coinperium esl ex Chronicoi iiride in Clarevallense primum, lum in Fontenetcnje
S. Pelri Vivi Senonensis, et ex Joaiiiie Eremila ini nionasleria transivit.
Vita S. Bcrnardi, quam vulgaris illius, el antiquio- 2. Hiiinbergsenoinen, ex quoper y.harn-i Humbe-
lis quse quinque libris constal, sppendicein quam- lina, in S. Bernardi .sororem ab avia materna de-
dani "ctsiippleiiienluin esse voluit. Ordior a Joanne! rivatum fuisse, Sic enim eam appcllat auctorYitse
Ercmita, qui sic aii de ejus generc : Bealissimus; B. Petri prioris Juliacensis, cujus inter manus bea-
igiiur Bernardus, in pago Lingonensi, 4.I© Fonta- tunvspirituni illa efflavii.
nis oppidopalris sui, digno propaginc oriundus fuil: : 5. Fiiisse Humbergam S. Bernardi aviam mater-
carnis quidsm prosapia nobilis, sed culmine mentisi nam, aut ceiie ejus conjiigem Bernardum, ex co-
fiobilior, Genilor ejus Tesceiinusnomine; genitrix vero> milibus Tornodorensibus, ut qui -in eoruns alodo,
Aelaiz, filia Ber.nardi Montis Barri domini,viri po- uempcin Paullaco ti Rictiaco villis parlein saltein
lcntis, ct viagnt secundum swculi dignilatcm, el cx;: aliquam possederinl: ctun alioqui lotas eas villas,
 1593 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDL J39.{
Milo et Rainardus eorum 43.2 filii, licet comilum A . qui S. Bernardi consobrinus fuit, Aalydem refert
Tornodorensium non forent consanguinei, de S. obiisse feslo die S. Ambrosii, cujus cullui irapense
Petri .Yivi abbatum beneficio, sub censu possedisse dediiaerat. Guillelmus Flamengus, oliin canonicus
potuerint. Liiigohensis, in Yita S. Bernardi sepfem librisGal-
; 4".Haud vere referri ex Chronico S. Pelri Yivi, Iice a se coiiscripla, 414 Ambrosiiim liic accipit
a Pelro Roverio in Reonlao, in Bernardo-H, abbate doctorem, adeoque Mediolanensem episcopum. Fla-
Reomaensi XLI, pag. 185, Milonem de Monlebarro, mengum Gundisaivus de Silva Lusitanice reddidit.
Rainardi filium fuisse, cum id nusquam afiirmetiir Hinc late propagata opinio de obitu Aalysise in S.
in eo Chronico, el conslet ex tabulis autograpliis Ambrosii Medioianensis episcopi et Ecclesise (io-
Fbntenetensibus, Rainardi fratrem fuisse Miloneni, ctoris festtim diem concurrente. At sancturo buiic
el ulrique sororem Alaydem qua inalre S. Bei'nar- Ambrosium nusquam Joanries Ereroita vel docto-
dus genitus est: bos porro omnes patre nalos rem dicit, yel Mediolariensem. AlSus fuil Ambi-osius
Bernardo, matre autem Humberga Mohtis Barri do- (frequenlius Ambrosiniaims appellatus) vici et ca-
niinis, paftim liabeatur ex Yila S. Bernardi, au- stri Fontanarum palronus, quem solemnibus ofliciis
ctore Joanne Eremita, partim ex Cluonico S. Pe- a loci domina quotanhis coli •solitum longe est veri-
tri Yivi, ad annum 1065. I3 similius. Hujus Ambrosiniani nalale etiamiium
S. Montenibarrum, et Monleiiibardiiiii promiscue agitur, et post omnem memoriam actum est in
usurpari docet Chronicon S. Petri Yivi citatis le- jsarochia Fontanensi Kalendis Septembris : quod
cis : eamque toparchiam, comitatus lituio, saltero probant S. Stephani Diyionensis quingeniis aniplius
per aliquod lempus prsefulsisse signilicat, ubi me - abbinc annis confectee tabulse^
ihimt lifis ihotse inter comitera de Montebardo, et Nune vide quid habeant Necrologia vetera Behi-
Clarembauduni de Capis, ut miruiii non sil junclas gnianorum, apu.d quos matrbnse saiictissimeecoipus
tum fuisse affiiiitate Montisbarri ac Tornodorensem sepulturse iraditum esf. Eaiendis Septembris obiit'
familias , cum eodein utraquc comitivee honore Alasya laica, In altero exemplafi legiliir Alaysa. Ac
atque ordine censeretiir. Atque hinc Jovanni Ere- rie dubites S. Berriardi matrein ipsani bis desigriari
milse, vel polius Roberlo abbati, qni S. Bernardi verbis, scifo in iisdem obiluum libris multas ascrip-
sobrinus fuit, fides aslruitur, asserenfibus Alay- tas esse sanclimoniales, ex feminis laicis Cuniguu-
dem de Montebarfo qua malre hic natus est, de dem.imperatricemvNonas Martii; aliqiiot preetefea
multorum senteiitla ex antiqua Burgundise ducum rbginas, ducissas, comilissas, cseteras, quanilibet
generositate traxisse originem. Unde etiam conjectu- _* genere illusires, aut miiituro", sive equestfis ordkiis
nelocusaperitur, illuin regesquoqueipsos affinilale virorum, uxores, laicas tanluhi nuncupari, et nihil
conligisse. Enubentibus enim priseo illo eevo regiis supra. Modestia Iisec fuil prisci illius cevi, et mos
puellis,reguinque fratribus nalu ininoribus, regise receptissimusS Ut nihil mireris, S. Bernardi niatri
ipsse prosapiee in ducum 4.13 ^ comitum familias nobilissimee, et Tecelini mililis cohjiigi , soiam
effusse apparuere,adeo ut quamvis horum esset im- hane laicm appellationem ascribi, ac jam ne dubi-
par dignitas , tamen esset sanguis idem : quod vi- tes, diem primaiii mensis Septembris, Alaydi, sive
dere est in Burgundise, Prqvinciee,Aquitaniee, Gani- Alaisee 4>1S foisse supremani. Quod etinaxime ex
panise aliisque ditionis Francicee seu ducibus, seu eo confirmatur, quia cum tam iUuslris matrona ad
comitibus, qui pene omnes, ut norunt gencalogi, S. Benignum sepulta in Beiiigniano Necrologio non
regiis consanguinitatibus gloriabantur. "potuerit preetermilti, niillam lamen huj'us nomiiii.s
SECTIO SEXTA. feminam, vel quarta Aprilis, vel Decembris septi-
ma, aut alia quavis die in duobus ejus nionasterii
Denobiiitate Aaiysim S. Bernardi mairis, sotviiur Necrblogiis adnotatam reperire est, cjusenon aut
nodusexejusdie obitusad Kalendas 'Seplembris' ducissee, aut sanctimonialis appellatioiie, aliove
adnoialo in NecrologiisBenignianis, in quibus abs-
gue ullo clari generis titulc, laica duntaxat nun- Ey characterc a S. Bernardi genitrice distinguatur.
cupalur. - Qnis porro fuerit sanctus ille Ambrosinianus, aut
Aalysise sive Aalydis S. Bernardi nialris diem ubi lerrarum vixeiil, non ausini afiirniare. Su-
obitus designavit Iienriquez in Menologio Cister- specla enim est mibi ejiis Yila, quam exhibet codex
cicnsi quarlam mensis Aprilis, eo nimirum argu- FontanensiSjVixante ocloginla^ annos conscriptus :..
rnento, quod eam legissetexcessissee vivis ipsaS- in quo natus legitur in urbe Sarmatica lberiee Asia-
Ambrosii festa die. Sane quamvis Ambi-osium Me- ticee, episcopus Sarlatensis post Nicephoruni, et
diolanensem Romana Ecclesia prsecipue colat vu denique multarum palrnarum nobilis maityr. Sar-
idus Decembris,: qiise dies est ordinationis ejus, latensem qtiidem cpiscopalum inprovinc.ia Burde-
illum tamen ex Paulino in ejus Yita et aliis obiisse galcnsi inslitutum lego a Joanne papa XXII, ex anno
coiislat, Csesario et Aitico consulibus, Chrisli se- Ciirist' 1517, Sarlatensem aliamsedem episcopalem
cundum seram vulgarein anno 597, Sabbato sancto, in orbe Chrisliano iioii reperio, sicut neque urbem
quee lum dies incidebat in quarlam Aprilis _:quam nomine Sarinaticam. Tanlum observo, ut jara raonui,
dieni alise Ecclesiee quaniplurimce Ambrosio festam coli Fontanis sanctum Ambrosinianum Kalendis
agunt. Joaniies Eremita, relatu Roberti abbaiis, Seplembris, ut proprium loci palronum, quamvis
JT.C^ ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1398
Fonlanensis parocbia sub S. Marlini, utpote anti- A , fum Suricli dicunt : unde inihi conjectura vocem
quioris patroni appellatioiie, inscripla legatur cata- banc esse ex una illa e tribus veterum Gallorum lin-
logis Ecclesiarum dicecesisLingoiieiisis.nimirura ab guis, quain eanidem esse cuni Teuloiiica alio inopere
eedicula S. Mailino dcdicata, quse adhuc superest probavimus. Nunc ad ejiis posleios prpgrediamur.
sub colle Fontanensi, et castri seu vici totius eccle- Hujnbelince Tecelini filise, Bernardi autem spro-
sia nialrix olim fuisse dicitur. Ad hsec S, Ambror rislegimus conjtigiuni, prolem nullam novimus :
siniani quasdam reliquias inclusas fuisse in altari, haud sane silentio Iransmittendam hi.storico , cum
quod in crypla S. Slephani Divioncnsis, Idibus Se- deejus roatronse sseculari inollitie, post fralruniCia-
pterobris, anno aChrisli lncarnatione 1171, a Gui- revallensem increpationejn , pene in rigorem ana-
chardo Lugdunensi arcbiepiscopo consecratum est, clioreticuro niutata, deque edila-ex mariti consensu
416 SECTIO SEPTIMA. apud Julleiuin nibnastica profe?sione loqueretur
Erant aulem Guidoni Tecelini primogeiiilo, ut ex
Vonfirmatur S. Bernardi genns illustre, ex ejns fa-
miiim variis affinitatibns. Guillelmo abbate reiulimus , tenera 418 adhitc
Jonisvillee dominoruni veterum quam illustris fue- eeiale filise,cum ille in Cisterciura se recepit; et qui-
rit familia, notius est quam ul probatione indigeat. dem, ul ferunt, non plures duabus, quaruin saltenf
Omnium inslar lestium sit Joannes Joriivilleeus, in B in alteram paternas avitasque bpes derivatas esse
Vita S. Ludovici regis comilem Burgundiee avuncu- ojjortuit, altera fortasse matrem in monasferium
lum suum appellans- Is erat Joannes excomiieCa- consecula. Sane ex his Guidonis (iiiabus iinam ab-
bilonensi coriies Burgundiee, et dominus Salinensls, batissam fuisse lrionialium de Polengeio, Ordinis S.
filius Stephani Burgundise comilis, frater autem Eenedicli, el Lingonensis dioecesis, intelligimus ex
Bealricis qua Jonivilleeus maire natus erat. Perse- Chronico Clarevallensi hic a nobis edito, ad annum
quens autein AlbeiicusTriumfonlium monachus Jo- ChrislillSo, et quando abbatia Burlencuriie, quse
nivillensium Toparcharum affinilates cumcomitibus prius fuerat Benediclinarura, Cislerciensem Ordi-
Joviniacensibus, cum dominis Vangionis rhi, Aspe- nem recepit, migrasse e Buiiencuria in Polengeium
rlmontis, Grandisprali, et aliis, ex ea gerite fuisse de S. Bernard; licentia , Ascelinam sanctissimain
affirmalHescelinam, uxoi'emGuidonisdeAcromonfe, virginem, una cum matre quse beati Bernardi et
qui Thesselini Fohtanarum domini frater uterinus Godefridi Lingonensis episcopi consanguinea erat,
fuit. Sie enim ail ad annum Christi 1109: IpseGau- de villa juxta Firmitatem super Albamprocreata, fi-
fridus prwdictus, Jonevillw dominus fralrem habuil, iia fortasse Holdoini vel Haynonis, fratrum ex ma-
Holdoinum nomine,quiinjuventiiletnortiius trespar- tre Tecelini Sori, At ejusdem Guidonis aliam quam-
L
vulos reiiquil, Galtherum videlicet et Witherum qui dam filiani, Fonlanensis toparchise hseredem, nu-
sine liberis mortui sunt, et Hescelinam dominam de psisse opmaniur BarUiolomeeode Sombernione, quem
Mulleio, quam qnidam nobilis de Acromonlc duxil, coiistat fuisse quoque domlnura de Fontanis, nempe
Guido nomine, Fulconis filius, dc Sarcellis, et geiiuit ex conjiigis dote. Atque.hinc S. Bernardi paternura
Werricum, palrem Galtlieri deMulleio. Iste Gnidode genus varias ih farailias ad banc usque diem pro-
Acromonte fuit ex parte malris frater Thesselini Sori pagatum esl. Nam quse generis ej'usdem in Tabula
de Fonlanis, qui fnit paler beati Bernardi Clareval- Fontenetensi, ex Andrea Tecelini fratre ad comilum
(ensis abbatis. Et habucrunt aiios fratres, Holdoinum Tornodorensium, et Bur^undise ducum familias de-
qui fv.it avus Albrici de Esinanciis , et Haynonem dei rivata describitur posteritas, cerlis historiee monu--
417 Colombeo.,patrem Abeieni. Iteni Gnido fuitex ; nientis haud satis consentiens r.eperilur.
alia parte frgter Virici, sub quo fundata est abbalia\ ttli, inquam, non quidem patris Guidonis'jamtum
Morimnndi, Non polujl nobilissimas lot faniilias Te- monachi, sed avi Tecelini ex asse heeredi, adeoqiie
celinus aut consaiigui.nitale aul affihilate attingere, , Foiitanensi dominee, marilus fuit Bartholomseus de
gi non et ipse fuit perquam]nobilis, Qui porro bic: Sombernione, exjnde per ejus dolem dominus do
Sorus Alberico, idem Tecelinus Saurus in diplomate; Q Fonlanis, cujiis exstaiit 4|.@ per hoc tempus 1110-
Hugonis II,Burgundieeducis ad annum Christi 1106. numenta in labulis Tarlensibus, Pfatilongi, et S.
De halece Julius Ceesar Scaliger , Exercilatione i Stephahi Divionensis. Soinbernioiiensium perquam
CXXVI, 2, Salitus, inquit, el fumo casligatus, a co- illustris erat familia, uf quee in affihem sibi ducum
(ore Sorel vocaliir in Gallia, voeabulo. Golhico, quii Burgundiee geritem heei'editate devenerii, non qui-
elia.m in equino pilo mansit apud Ilalos .* subrufum1 dem per Guillelmum de Monteacuto, Hugonis III,
cnhn Sorum vocant. Ergo Tecelinus Sorus seu Sau--. Burgundiee ducis pronepolem, ut visum est Andreee
rus dictus, boe est subrufus, atque ut opinoiyea- Duchesnio,lom_II Burgundise, sed per Alexandrum
pillis barbaque ex: aureo igneoque splendenlibus. Guillelmi filium, Hugonis ej'usdem dueis abnepoteni,
JJam el de S, Bernardo Tecelini tilio, Gaufridus lii1 qui primus fuit e ducum regio sanguine Sorober-
ejus Yila, lib, iii, cap. 1 : Cwsaries ex flavo colo- iiionensis topareha. .
Xabalur, et caudido; barba subrufa, circa finemvitaV Duxeral videlicet Guillelnius pater ejus Jacque
ejusrespersa caiiis. Vide Joaniiis Nicotii Thesaurum1 tam Herverii Sonibernioiiensis domini filiam , cuiu
linguce Francicee, verbb Sattre et Saurir, et Mcna- dolc. feudi de Maalein. Erat auteni Herveio Somber
giuiii iii Opiginibj.is, yerbb Sprci. Teutolies subru- nioiiensi, Galterii filio, Guidonis nepoti, Garneri"'
 1597 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. 15S0
pronepoti, uxor Maingerdis, quseelBSancha, ex cjua A dominoruin de Fontanis. Bartholomceoqui eam du-
preeter Jacquetam, etiam Joannem filium suscepefal. xil, ex filia Guidonis Fortanensis domini, fuerunt
Moriens Herveius anno Christi 1259, Jaequeta filia filii duo, Kalo, et qui de proavi materni nomine ap-
jam nuptui tradita Guillelmo de Monleacuto, cum pellatus est Theselinus. De Kalone sic Necrologium
dote dominii de Maalein, Joannem filium loparchise Benignianuni : xiv Kalendas Septcmbris obiit Calo
Sombernionensis reliquit heeredem sub cura tutela- dominus de Fontauis, noster amicus, qui dedil nobis
que Blanclisematiis. At Joarine aliquot post annos parlem suam de Magnomonle.Kalonis, opinor, filius
exstinclo, cum tota hsereditas Jacquetam spectaret, aul nepos fuit Garnerius dominus de Fonlanis, cu-
tilulus tamen domince Sombernioherisis cum admi- jiis plurinia exstanl in ecclesias beneficia, usque ad
nistraiione universa penesBlancham viduani restitit annum Chrisli4250,quemhaud multuravidetur prse-
in omne ejus vitse lempus. Moritur interim Jacquela tergressus ; cum ad annum 1254 legalur in quibus-
mense Octobri anni 1259, non alio quam domincede dam tabulis Pratilongi, bonwmemoriw dominusGar-
Malain titulo ornala in Necrologio Buxerise , nec nerius de Fontanis, miles; et j'am ei successisse vi-
niulto posi illam Guillelmus ejus maritus. Hortim deatur, anno 1232, Kalo miles, filius Domini Wil-
filius et hceresAlexander de Monteacuto, solum pree- lelmide Salicibus,de Sauz, cujus exsta(epilaphium
fert lilulum domini de Maalein , etiam anno 1263, B in supra memorato prioratu de Bonvau, in quo ap-
imo usque ad obiium Maingerdis seu Blanchse aviee pellatui' dominus Kalo de Sauz, 421 miles, domi-
raaternee,.qua demura evivis excedente 42© adan- nus de Fonlanis, et obiisse notatur pridie Kalendas '
lium 1272, tum pririium iile dominus Soinbernionis Novembris, anno Domini 1272. Successisse" autem
et dici et esse coepit, tanquain limresdictw Mainger- videlur Kalo de Sauz, avunculo Garnerio , domino
dis propinquior ab inlestalo , ut ipsemet Icquitur. de Fontanis, improli, ipse filius sororis ejus Wil-
Conslant isla maxime ex labulis Buxerieeet priora- lelmo de Sauz malrimoiiio junclce. Kalonisde Sauz
tus de Bouvau, qualuor fere passuum millibus dis- posleritas infamilias iransiilt6parchafum.de Saffra,
siti a Divione, ibi passim designati sub noraine Ec- de Sagneyo, de Glerone. Sed et memorantur beato
clesim bealw Marim de Valle Sclwlafium, juxta Ta- Bernardo vel consanguineee, vel saltem affines fa-
lant, Atqiie ex his apparet neque Guillelmum de miliee de Noeriis, de Granceyo, de Charneyo, aliee-
Monteacuto, neque Jacquetam ejus coiijugem Som- que in Burgundia nominalissimse, et baroniarum,
bernione unquam politos , sed Alexandrum eoium aut comitatuum, aut inarciiioiiatuum titulis insi-
filium dunlaxat, utroque parenle amisso, eain deni- gnes, quarum pertexere accuratas genealogias mei
obitum avise malernse '
que adiisse heereditatem per non est insliluti. Salis ista sunto , ut intelligatur,
Maingerdis, seu Blanchse, non ante annum Christi Beriiardiim qui honesto duntaxat loco nalus dictus
1272. Atque beecde dominorum Sombernioiiensium est, veiissime aflirmari posse non modo nobili or-
primaria linea. . - - tum genere, sed ctiam illustri.
Alio porro deflexa est linea Sombernionensium,

» : ——— >— : -

Proi3ationes et illusfrationes eorura qus in Diairiba de illustri genere S. Bernardi abba-

tis Clarevallensis assermitur vel iDrojionuntur.

I. tuo ipsius loci abbate, abbas faclus est. Poslea au-

obeunte Gerico archicpiscopo, 428 ayiiiiculo
422 (Ex Chronic.o S. Petri Vivi Senonensis aa lem
annum 715. D suo, totius cleri et populi acclamaiione, et consensu
Obiil Dagobertiis rex junioi-xiv Kaleiidas Februa- regis, in ponlificali sede Sanctce MariseSanclique
rii; qui regnavit in Francia annis quinque, etc. Stephani protomartyris locatus, claruit signis et
Temporibus islius Dagoberli refulsit sanctus Ebbo virtutibus.
arcbiepiscopus (Senoiiensts) miraeulis et nobilitate Ibidein post paucos venus. In illis diebus dom.ia
clarus. Fuit auleiri ex castro Tornodorensi natus, Ingoara Deo sacrata, soror S. Ebbonis, fecit testa-
el ejusdem pagi comes etdominus, a parentibus ta- liientum de hseredilale sua Beato Petro, quse cum ja-
men divina providente clenienlia lilteris ad inibtien- cet in pago Tornodorensi, donino Chrodolino tunc
dum traditus, quibus, danie Deo , sbdales omnes abbate. Defunclo autem Chrodolino, succcssit ei Vi -
quos in scbolis habebat superavit, ei sapiehtia et raibodus, cujiis in tempore alia soror B. Ebbouis
eloquenlia preecessit. Ubi aiileni parenlibus orbatus Leoteria et Muramia similiier Deo saerata , dede-
est, ad regiinen caslri el pagi, quod sibi h;eredila- lunt cuiictain bsercdilalcm siiam Bealo Petro, vi-
rio jure cbmpelebat acclaraatus, lalenter fugit, et venle adliuc et confirmante beato Ebbone fratresuo.
in nioiiaslerio Sancli Pedi Vivi sub abbalis impe- Jacent istse duse sorores in cosnobio Beali Peiri, in
rio Deo militavit. I-n processu vero-lemporuin nior- oratorio Sanctee Marice, ubi et ipse sanctus Kbbc
1539 ADBIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1400
consepultus, innumerabilibus post morlem ciaruit A insinuat, deficiente et senio et viribus, ac amio de-
virtulibus. nfum 1124 abdicanle Aimaldo abbate.i
Ad annum -1085. II.
Aimo 1665. Bernardus miles, et dominus castri Tescelinus Sorus, Wamerius de Sumbemone, 14G4:.
Barrinionlis, in capilulo. Sancti Petri Yivi, ef uxor
ejus Humberga, compelieruiit et receperunt ab ab- (Descripslt olim Petrus Naluralis ex labulis Sansti
Marcelli Cabilonensis.)
bate Gerbeiio, et a monacbis ejusdem loci, quariam
fparieni] de villa quse diciturRictiacus, et de eccle- Nolum sit omnibus, tam prseseiitibus.quam fu-
sia ejusdem villee, simililer et de villa quse Paulia- turis, quod Hugo dux Burgtindiee, Odonis filius,
cus yocatur. calumniam faciebat de servitule supef quibusdam
Ad annuni 1074. honiiiiibus:in obedientiaijancti Marcelli j queevoca-
Anno 1074, fundatiim esl Molismense coeiiobiuni. tur Florlacus. Unde prior Sancti Marceili scepius
Ad annum 1115 ipsi duci et prudenlibug. viris ejus qperimoiiiam
fecit, donec teniporuin successione ad doronum Hu-
Anno 1115 , erait abbas Molismensis villam quce
gonem vener.abiiem Liigdiinerrsein archiepiscopum*,
vocalr.r Pauliacus, de Milone fiiioBernardi de Monte nomine sSrailiier Hugoiiis nepolis ventum est : qui
Barro, dansceiitum quinquagintalibras denariorum. loei, de eadem calumnia.s.ee-
.etip.se prior pi',se.dicti
Quse villa, cum. appendiciis suis, est de donationi- pius conquestus esf. Post mullas querimonias con-
bus 424 1nas dederunt abbatise Sancli Petri Vivi eunidem priorem ,.Hugoiiem videlicet, ad prss-
tigit
Senoncnsis, Ingoara et Leolheria, sicut et Rictia- diciani-villaro venisse, causa placitandi cum quo-
c.uni; quse ambse fuerunl sorores sancli Ebbonis. daiiimilile, el in eadem villa per quam transituS:
Dederunl eliam in pago Tornodorense villam quse eral, dud
hospitium prsabuisse. Ubi per prudentes
vocalur Fontanas, cum omnibus appendiciis, el ad- viros, videlicet Jocerannum cantorem Gabilonensis
jacentiis, et in pago Laslinse Bagnolum, et supra 4§S ecclesise, Raineriuro ducis dapiferum, Tesce-
niemoralum Pauliacum, in cujus parochia sita est linum agnomine Sorum, Bernardum de Monteforli;
Moiisinensis abbalia. Audiensautem abbas S. Petri e( Warncrium de Sumbernoiie, atijue Milonem de
Vivi Arnaldus hanc emptionem quam. feeerat su- Frolles, et Achardum de Gaslellione, et cseterOs
pradicfus abbas de Pauliaco villa, qtise est alodus S. ducis faroiliares, ipseprior accessit ad ducem, ro-
Pelri Yivi, adiit eum cum duobus nionachis suis, gans euin. ut calumifiaro preedictam derelinqueret,
Helduino scilicet priore,..et Girardo cellerario , et palei': suus et ipsemet peccatoruni suorum.re-
p'ut
calumnia.m fecit. Unde respondil ei abbas supradi- missionem a Deo. suscipere niererelur. Consilio
ctus seloculurum cum Milone qui vendiderat, jam. ergo prsedSctorum suorum familiarium dux ipser
ihonacho, hoc scilicet anno 1115, inler S. Bernardi persuasus, et divino terrore perterriius, recogno-.
socios Cistercium ingresso, et cum aSiisquorum con- scendo peccatum patris sui. et s.niim, dixit. s.e:fa-
silio uti debebat, et responsurum se usque ad Ro- cltirum quod prior cxpetebat, lalitamen tenore,
gafiones queeprimeefuturee eranl. Facluni est auteni u.t.et.in hoe sseeulo aliqupd lerrenum inuntis acci-
hoc in fine istius anni de quo agitur, vn scilicet Idus peret, et in futurum pater ejus et ipse aiernam
Martii. mercedem acquirerent. Dedif ergo ei prior palefre-
(Pergit enarrare adannum 1114, non con.venisse duni iinum, et ducentos solidos Divionensis mo-
ad diera diclam Molismensefs, ac Josceranno epi- netee. Et insuper (quod ipse valde desiderabat, et
scopo Lingonensi, cum forte Senonas advenissei, pro quo polius hoc placitum fecit) anniversarium
questum esse Arnaldum abbalein, tum de abbate
Molismensi, luni eliara de Rainardo deMonle Barro, pairis ej'us constitutum est fieri semper et in antea
qiti censum.de Rictiaco, simui et cle Pauliaco (unde apud ecclesiain Sancli Marcelli a priore et a cse-
res agebalur) plusquam per. oclo annos abstulerat, teris fralribtis qui ibi manserint; et. pauperem
Seclvariis Molisihensium lergiversalionibus longius
proli'aela lite, landcm anno 1116, Josceranmiin "epi- Q unum pro utroque, palre scilicet et filio, et in su-
scopuni, in synodo sua aulii.mnali disceptala.caiisa, pradicta obedientia, videlicet Fioriaco, onini tem-
eas villas elabbati Molismensi, et Rainardo Mon- pore pasci. Hoc placito hinc intle concesso et fir-
lis Barri domiiio abjudicalas, Bernardo abbati S.
Joannisde Prato,nempeReomae.iisi, addixisse. Tunc malo , accessit ipse dux ad- ecclesiam de Floriaco,
aulem exposlulasse Rainardum de Monte Barro, et tempore Pasclialis papse, quarla- feria paschalis
exclamasse Ecclesiam Retiacensem se et anlecesso- bebdomadee, etvidentibus et comprobantibus prse-
res suos plus ccnium annis censualem de manu abba- nominalis
lum Sancli Pelri Vivi lenuisse, el eam vi episcopali viris, et aliis multis, stans ante altare,
nb eo 425'extorlam, abbatem monasterii S. Joannis dimisil, et dereliquit, et. dedjl si quid justein dicta
cccupasse, abbale Arnaldo monasterii S. Pelri Vivi caltimnia habebat; nee amplius quidquam queere-
hoc iynorante, Reclanialiones consequenler describit ret
Arnaldi abbalis, primum coram episcopo Lingoiiensi, super illos viros et mulieres, qui illo lempore
ct ilucc Burgundise aliisque proceribus in conventu vivcbant, quorum nomina sunt bsec : Odilo, Wa-
hab.ilo apud Castrilocuin, pro comile de Montebardo, rembertus, frater ejus Stephanus, Gausberlws , et
el Ciarcmbaudo de Capis; deinde apud Senonas, co- ceeteri ibidem denominati, cum uxoribus et soro-
raia Conone episcopo Prcenestino, legato aposlolicse
sedis, et denique coram Calixto papa II, usque ad ribus eorumdem , el tota progenie 427 quse. pro-
sntiiiir. 1120, nec aliud in ea causa dccrelum.fui.sse- creala erat, et dciiiceps.procrearetur ab illis. hx
 1401 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDL — PROBATIONES. [402
eodem quoque placito dux ipse prsecepit prseposito A lalrocinium faetum fiiisset et clamorad monachos
suo., et tunc, et semper, ne in Floriaco lenercl et minisleriales eoruiri deveniret,. ipsi justitiam
placitum ipse quf tunc erat preepositus , nec ali- planara facerent, quod inlelligimus LXsolidorum.
qiiis successor ejus .scilicet si- contingeret quod Portagium quoque Divionensis porlce, quod pater
aliquis de poleslate Floriaeensi, aliquam iijjuriam nieus de vino proprio moiiachorum Divioneiisiura,
liominibus ducis vel homihi faceref, preepositus= ubiubi consistentium donaverat, laudavi 42g) et
ducis primuni anle priorem-veriiret, ut ibi inj'uria: - confirniavi, et portagiunf Belnensis caslri- de meo
emendaretur, si fieri posset; sin- autem , antequam: superaddidi, Quod ipse pfo palre liieo fecerara de
aliquoif malum inde provindiCfa lierely anle ducem Piumba iis confirinavi,. el idem feci de villafe,
ciusa traclaretur, vel ante illum cui dux commen- hoc retento, quod in anno duabus- vicibus apud
diret. Quod: si ille de; quo dus prsecepissef, reiii: villare hospitarer. Hoc donuni laude magnai.orum
r;on difliniret, ilerum ea aclio ante ducemirediret. meorum factum, in nianu doinni papee posui ,,et
Ersecepit eliam , et interdixit he' quis; venatorum frater meus Henricus Iaudavit. Testes, Savaricus
suorum , vel Bernarifsiii; nee aliquisserviensejus,: Verziaceiisis,_Yalo abbasde Latona, Rainerius da-
in Floriaco qucestum nec violenliam faceret; nec pifer, Josbertus- vicecomes, Ilugo de Granciaco,
Prior ejiisdeniiocf, volenlibus faeere permitteret, B Hugo de Poiiaco, Tecelinus Saurus,- Hagono de
nec aliquis ruslicus eis daret. Ef,.utcertumet ra- Rocca ..Walteriiis de Tilio , Widricus, Hugo fra-
tum hoc placilumsemper teneretur; sub testimonio: ter ejus, Ayrao de Castro, Willelmus de Tyleca-
Dei et sanclorum , quorura ante altare slabat,. vi- stro, Benzo,. Milo de Frollesio.
dentibus cunclis qui aderant, genu flexo,donec
finiretur Miserere mei, Deus, inabsolutionempec- IV.
calorum suorum et palris ejus, susceptum librura Henrici
filii Roberti Burgundiceducis annivetsariunr
posuit super altare, cuin osculo pacis-ef veritatis, yiiKalendasFebfttarii;
Confinnavitautem hanc chartam Hugo ipse, dux. (abulis Gdonis I, Burgundiee dueisj quibus-daf
(Ex
Burgundise, fratre suo Heitrico idemcomprobante,: Gregorio abbali et moiiastcrio S. Sequani qua-
ila videlicet quod inScamera Divionensis abbatis %. tuor farinarios, pro celebrandis anniversariis avi
nomine Jarenlonis posuif eam-in manu venerabilis ..sui Robeiii, Henrici patris sui, et fratris sui Hu-
laudan- gonis, ni idus Aprilis, lt)95; indictione i, con-
archiepiscopi Lugdunensis supra-noiiiinaii, currente v,-epacia:xs-.)
tibus et coiisentienlibusi Ilugone: dueis dapifero.,
Widone ef Rainaldo dfi Grancei, Waltcro conesta- Hoc loluru cbncedo, ht anniversarius agatiir dii-
bulo, et pluribus:aliis,.in preeseniia reverendorum- Q cis Roberli, qui celebrafuf xu Kalendas Aprilis,
episcoporum:, Roberti.Lingonensis, Berardi: Mati- et patris mei Henrici', qui celebratur vi Kalendas
scensis, et Hugonis Antissiodorensis 4E@"auuat'sv Februarii, et frairis niei Hugonis.cujiis fuil obitiis
ef in prsesentiaHugonis Trecensis.comilis. et-mul- iv KalendasSeptembris.
torura canonicorum Lugdiinensiuih, amio ab Incar- v:
natibneiDoiiiini niDlesiino:centesiroo qua'rto.,.indi-
ciione xn, coneurrenle CUHIL bissexio,. et epacta: L\%Q.M'onumenlumClarevaliensematris S. Bernardi.
sxii. (Ex Chrysostomo Henriquezin Fasciculo sanctorum
ordinis Cisletciensis,
" lib. u, distinelione 41,
III. cap: 4:)'
Tecelinus Saurus, 1106.
Item eliam-ibidem j"acetpiserecordalionis nobiiis
(Ex aiitographo.S. BenigniDivionensis.). Domina, et Deo-devotissima-Aleydis,.mater doclo--
Anno Dominicee. Incanialionis.:1106,,quarto de^ ris egregii et Patris nostri B.;Bernardi, primi Glarse^
cimo=Kalendas: Marlii, quo anno et die: doinnus. vallis abbaiis : quee primo apud Divionem sepulturee
venerabilrs papa:.Paseiialis:Diyionenseni consecravit |Q tradita:fuit in monasterio B. Benigni, poslea vero ,
ecclesiam , adhserenlibus et:obsequentibussibi Ri- Doraino volente. et nobiseum pie agenle, ad humj-
chardo Albaneiisc. episcopo, Aldone Placenlino, litatis^nostrse cxcitandam et ampliandam devotio-
Leodegario Yivariense, domno Robeiio Lingoiiensi, nem;, translata est-usqne- Claranivallcm, et coram
Norgaudo Eduensi, post .repositionem- saiictarum, altari'Saneti Salvaloiis^ collocata, anno Dominj
reliquiaruni-in allari, ego Hugo dux adrooniius mlllesiiiio duceiiiesiino-quiiiquagcsiiiio, xivKalen-
a domno papa, promisiiii.saerata-riianu ejus, quod- das-Aprilis., '
Divionensem ecclesiam in eadenrquiele.et liber-
VL'
tate dimilierem, qua dimiserat patruus meus bonse
roemoriie Hugo-diixet monachus. Dimisi etiam et (Ex Menologio Cisterciensi Clirysostomi Henriquez.
fmivi quasdam. exactiones et injiistiljas quas ofli- pridie Nonas Apiilis.)
ciaies niei faciebanl, concedens-ul omnes :dorous In Gallia beataAle}'dis , maler sanclissimi Pa-
nionachorum. Dominicse, ab omni inquieludine et tris nostri Bernardi, quse in sceculo non ssecuiariter
justitia mea, roeor.umque amodo-essent liberse. In yiyens, filios quos Christo genuerat inslruxit piis-
bnrgo-etiam=qui claustrum, dicitur, coneessi r «t si sime; et nvultis virlutibu? ac sanctis operibus glQ*
4403 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. UOl
riosa, die.et Iiora a se preedictis, inter psallen- ^ aulres clioses scruiles, que seruiteurs el-scruaulcs
dum feliciter quievit in Domino. ont coiislume de faire en servanl leurs liiaisires
VII. oli maistresses. Elle auoit aussi cesle coustume
louable el digne de menioire, que tous les ans au
433. Chapitre IV du premier iivre de la Vic de
S. Beinard, composee -eri- sept livres par Guil- j'our de la fesle Sainct Ambroise, elle faisoit assein-
laume Flameng, demeurant a Ctereuaux, et jadis bler et venir vers elle a Fontaines lous les clercs
chanoine de Lengres. lmprimee a Troyes par Jehan qu'el!e pouuoit trouuer : et en iceluy iour, en liion-
Lecoq , po.ur Mace Panlhoul libraire. Sans date. neur de Dieu , el de la
glorieuse Vierge Maiie, du
Dela saincte vieel irespas de la merc sainct Bernard. saincl DoctCur, clde toiis les Saincts , elle leur
Apres cerlain lemps, ainsi conime sninct Ber- donnoil leur refeclion de vin et de viandes, solen-
nard croissoil en aagc et en grace enuers Dieu, et nellenient. Finableraent nostre Seigneur la voulant
enuers toules gens, et il vinl d'enfance en adole- reinunerer de lTionneur que lous les ans (comnie
scence (c'est en 1'age environ de XII ou deXIV ans) dit est) elle faisoit au glorieux sainct Docteur, luy
sa mere (AALETdu Chasteau de Monlbar) apres ce revela par quelque espace. de tenips deuanl la feste
que elle eut bien et saiiictemenl nourry ses enfans, 433 du Sainct, que en ce mesme iour deiadicte fes-
desia entrans au siecle; ainsi, comme se elle eusl B le, qiii approuchoit, elle trespasseroil. En quoy ap-
tout parfaict et accomply ce que a elle appartenoit peii que elle fut parlicipanl de 1'esperil de propSie-
dc faire, elle laissa ce monde, et s'en alla en la tie. La bonne Dame doncques ainsi certaine de son
compagnie de nostre Seigneiir. De laqtieile ne faul Irespas, tlist et declaira a son mary, el a ses en-
mie taire, que apres ce qu'elle eut vescu long temps fans, et a toute sa faraiile ce que luy auoit este re-
avec son mary, justemenl et bonnesteineiit selon vele : dont il furent tou's moull esmerveillez : et
la foy et la loy de mariage; par plusieurs ans auant premiercineht ne vouloienl croire que ainsi deust
tpie elle trespassasl, autant qu'cstoit possible et advenir comme elle disoit: mais ils en furenl cri-
licile a femme mise et estant soubs Ia puissance «.^oresplus esmerveillez, apres ce que ainsi fut ac-
et auclorile de son mary, et qui n'a pas la puis- comply comrae elle leur auoit dit. Car bien tost
sanee de son propre corps, elle voulul mener el apres vinl la vigille de ladicle fes(e : en laqueile
ensuiuir la vie qu'elle auoit apris a ses enfans, et vigilie fut la Dame jirinse d'vne fieure. Tellement
de fait la mena. Gar nonobstant qifelle fust en sa que lc propre iour de la fesle, apres que la messe
maison, selon 1'ordre et profession de mariage, fut celebree, elle requist et demanda tres deuole-
et enlre gens du siecle; si menail elle vie de ber- ment que le corps de hostre Seigneur Iuy fust ap-
mite et de religion : en niengeant peu et non mie ^ porte : et ainsi fust faict. En apres quand elle eut
viandes delicieuses: en vilite et humilile de veslureet receu le Saerement de Ste Vnction, et puis le pre-
de ses habils: en fuyant les deliccs, poinpes, et vani- cieux corps de nostre Seigneur, elle fist conuoquer
tffz du monde : en se soubstrayanl et esloingnant en et appeller tous les clercs, pour prendre leur re-
lant qu'elle pouoit des fais et des oeuures 432 fection ainsi qu'estoit de cousturne. Et quanl ils
et curancons du nionde : en perseuerant en ieunes, furent assis a Ia table, elle appella son premier
en vigiles , ct en oraisons : et ce que moins elle fiis Guy, et luy ordonna bien expressement, que
auoit, a cause de non auoir fait profession, elle lantost apres la refection finie, sans faillir il fist
rachaioit et recompensoit en faisant aulmosiies, et venir lous ies clercs deuant elle. Lequel Guy tres-
aulres oeuures de misericorde, de toute sa puis- benignenient obeissanl a sa benigne et doulce mere,
sance. Et ainsi mena cesle saincte vie , en prouf- incoiifment apres ladicte refeclion appella les clercs
filant de iour en iours iusques au iour de sa mort. tous enscmble, et fit ainsi que sa mere iuy auoil
Et entre ses aulres nobles et excellenies vertus, la ofdohne. Et quanl lesdits clers furent tous venus
deuole dame auoit eouslume de circuir et aller paf en sa presence, la tresdevote seruante de Dieu, soy
les maisons, en querant songneusement les po- j) esioyssant en esperit, leur dist que 1'heure de son
ures, et les nialades : et leur donnoit de son propre trespas approuchoit, et se recommanda bumble-
ce qiie leur estoit necessaire. Elle auoit aussi tres- meut a leurs prieres. Adoncques tous ensemble
grant curancon et compassion des poures debiles commencerent deuolement a prier Dieu pour ellc,
el nonpuissaus. Et ne vouloit point auoir d'ayde en disant pseaumes ct oraisons. Avec lesquels elle
de serviteurs ne de seruante, pour faire ou en fai- seniblablement les disoit, et prioil Dieu moult de-
sant ces choses cy; niais par soymesme sans auire, uotement tant que la parolle ltiy dura. El quaiit
Ies vouloit faire: et alloit elle mesmes a leurs mai- p!us ne peul parler, tellement que plus on ne po-
sons et poures habitalions, et a cbascun d'eulx uoit ouyr sa voix, 434 cncores incessamment
donnoit ce dont ils auoient besoing. Par les hospi- iusques au dernier soupir que elle rendil fame,
taulx aussi des eglises, tresdeuotement elle visiloil, mouuoil elle les leures et ia langiie, en loiiant c-t
el chaiilablcment seruoit les maladcs : en escurant prianl noslre Seigneur, et en luy recommandani
leurs pols, en nettoyant leurs escuelles, en lauant son aroe. Finablement ainsi que les clercs disoient
leurshanaps el leurs verres, et en leur niinistraiit la lelanie, quant elle ouyl dire : Per passionem et
la viande, et en faisant tres Iiumbleiiicnf loules Cntccm iuam libcra eam, Domine; clle leua sa main
1405 DE ILLUSTRI GENERE;S. BERNARDI. — PROBATIONES. H06
dextre en soy signant du signe de la Croix : et en A. Mais en faisant ses actions liumaines,
ce faisant elle reiidit 1'esprit a Dieu : Lellement Auoit le cueur deuot et yerlueux.
qifelle ne peul remetlre en bas sa main que elle La noble Dame eut sepl enfans,
auoit levee ; mais demeura en hault ainsi comme
Six fils et une /ille saige :
eile esloit, donl tous ceulx qui estoient prcsens
Tous vietofieux, irioniphans
s'en esmerueillerent moult. Et ful la saincle Dame
nioult pioree; especlalement des poures, des vef- S:ir peche et sur vain usaige.
ues, et des orphenins, dc tous lesquels elle esioit 436 ^1 mere par son sainct langaige
Leur donnoit admonilion,
mere et singuliere jiouriice. Tantost par tout a
Comme pour viure en hermitage,
rentour fut sceii et publie son trespas. Et incon-
Ou entrer eii rcligion.
tinenl sans dilation vint a Fontaines le venerable
abbe de Saint Benigne de Dijon, nomme Geran- Au createur ies offroil hunibiemeut,
j;us : lequel requist et demanda moull affectueuse- L'ui.1apres 1'aulre, ainsi comme iis-naissoicnt.
j/ient auoir le salnct coips, en le reputant estrc vn De son tetin bailloit nourrissement,
glorietix tresor. El quar.t ce bon abbe, tant pour Ia Et d'autre laicl iainais ne repaissoient.
ieverence et honneur de sa personne, comrne- par B En ce faisant, la nature prenoicnt,
le moien ei la beniuolencc des enfans de la boime Et bonnes meurs de la niere notahle :
Dsnie, eul impetre ce qu'il demandoit : luy et Par quoy enfin vertueux deuenoieiit,
ceulx qu'il auoit amenez auec luy, par afieclion de Car arbre bon porte fruil proflitable.
pitie plorans, receurenl Ie saincl corps comme un Ainsi se gouvernoit la Dame.
tresor precieux, et reueremment sur Ieurs espaules
En forme de religieuse:
1'apmierent iusques a Dijon. Et adonc vecy tout le
de s'estoil aller aude- Qui seruantDieu de corps et d'ame
peuple Dijon, qui party pour Estoit misericordieuse.
uant d'eulx, avec les croix et cierges, en granl
Sa famille deuotieuse
ioye et veneration, vinl au deuant: et ainsi fut le- Soubs crainte de Dieu substeiitoit
dit corps honorablement conduit, el aconipaigne de
De viande non curieuse,
lout Ie peuplc iusqties a 1'eglise de Sainct Benigne ;
en Iaquelle eglise ful la noble et saiiicle Dame en- Mais de gros mets la contentoit.
sepuelie en grant reverence, Et depuis ledit vene- De ses enfans Sainct Bcrnard futie lieJS?
rable abbe fit faire sur la sepiilturc de la tljcte p Si en songea quant clle le porloil:.
Dame six belles ymages, en memoire de ses six Et (outeflbis elle ouyl voulentiers
fils , lesquelles 435 7 demeurerent long lcnips : Linterpreleiir qui le vray luy comptoit.
el (conime il est a.crqire) ils y furenl iusques a la Car pour certain son songe denotoit
traiislatioii dti saincl corps, quand depuis il.ful ap- Quc cc seroit un saincl predicateur,
porte h Ciereuaulx. Car l'an mjl deux cens el cin- Por.r corriger le nionde, qui estoit
quante, cjui fui eniiiroii qualre vingls ct dix sept Plain de pecliez, et preuaricateur.
ans apies le trespas de Sainct Bernard , par la
Dez lors elle diligenla
voulente de Dieu, pour tousio.urs ennoblir ct ma-
Sur Bernard l'enfant pi'ecieux.
gnifier Clereuaulx, et pour exciter ses habitans a
jilus grand deuolion, ledil corps de la saincte Dame 437 Preinierroflrit et presenta
fut transpoiie de Sainct Benigne audii Clereuaulx: A Iesu-Christ Roy glorieux.
1:\ou, en reglise,el en la chapelle dc Sainct Sanl- El pour le rendre copieux
En lettres et en sapience,
ueur, rjui est ou niillieu dela carolle, tout a l'en-
A Ghastillon lieu spacieux
cmtreet pres de la tohibe Saincl Bcrnard, il fut
bonorablenient mis et colloque, le dix neufuiesme D Le misl pour aprendre science.
iour de Mars : ainsi comme encores auiourdiiuy il Quand ses enfans furent grands et parfails,
est reposant en icelfe chapelle que I"en djl Salua- Elle enlendit a reigler sa maison ;
tcris, Contiiiuaiit aumosnes et bienfais
VIII. Yeillanl de nuyct en ieune et oraison.
Ainsi viuant comme en religion
UEpilafe de Dame Aclis ou Aelet, mere de Saincl II jileut a Dieu pourueoir de son trespas,
Bernard, composepar le mesme Guillaume Fla Pour luy donner sa retributioii
ineng Auec Ies Saincts en celeste repas.
A Clereuaulx en ceste sepulture,
Gisl Dame Aelelh, hunible entre les haultaines, Si luy prinl une cnfermele,
Nee a Montbar, ou print sa nourittire, Donl elle passa de ce inonde,
liiis espousa le seigncur de Fontaines. Et a Dicu sans difiieulte'
Ulee vesquil par ans et par sepmaines, Rcndii son ame pure et monde:
Soubs Teceiin son espoux suinptueux. Car, comme celle qui se fonde
1407 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI 1408
Entotalle devotion, A IX.
Par coiilemplation proforide
Receut son extreine unction. Qumdam S. Bernardi soror, abbalissa Pralilongi.
(Exlraict de 1'archiue de 1'abbaye de Pfalon.) :
Les gens d'Eglise avec autre mesgnie,
Unesupplique des"abbesse et couvent de Pralon,
Glercs, Preslres, laiz, ason defineuienf
sans date, ef au Roy qui n'y est pas nomme, les-
Furent presens chaiitahsTa letanie,
Conime ilafiierf au digne sacrement. nfoigne que ces Daraes redemandent asa Majestci
leur graiige de Cbarige, lors alien^e: qui leur avait
Lors respondant de cueuf deuotement;
ete donnee par les seigneurs de Fontaines leurs
Et demonslraiit qii'elle estoil saihcte Dame,
fohdateurs, eii conieniplalion, etpour rassignal de
Sur certain pas se signa huniblenicril': ia swur charneile de Saincl Bernard , tors abbesse
Et ce faisanl rendit a Dieu son ame.
d'icelle abbaye de Pralon
43© Mais avanf reiidre Faiiie a/Dieu " X* .'
Ellc lit de la Croix Ie signe : '- "'.'
Et ne peut remeltre en son lieu' . 44® TtbMlw'fundaliohVs Julidci puelidruni mona-
Sa main dextre noble et insigne. B sterii.
Ainsi trespassa la tfesdigne, Egb Milo Barfi conies. divihis preevehliis n;oni-
En bonnes moeurs accoustuinee: tis, cunctis Ciifistianis lorica fidei, noniiiieqiie
Qui en feglise Sainct Benigne pfsecinCtis niahifeslare cup.ib Iiis mels prseseniibus
Reveremroeiit fut inhumee. litleris, doiium qriod feci de Juliaco Molismensi Ec-
clesise proprium, tit si qiiaridb' tergiversatione cal-
Puis Sainct Bernard rie cessa riuif efjour
lida, ibtius bohilatis igriarus corilra meuni per po-
De renionstrer aux fferes et amys,
sleros seefexerit datuni, seriptb prcesenfi deducto
Qu'il conuenoit aller prendre sej'oiir ad meditira, veritati cedere siia eonfusus importu-
En lieu deuot, les biens nibndains obriiis.
riitate perfidus: sciat locuni. Misericordiam vero Dei
Mais Andre fiil negligent ei reniis,
de ipsius quseso perperidite ineriarrabili judicio»
Qui en ce lemps bon cheualier estoit.
Finablement quamfbeaucoup y eiil inis,: quo memorati castri, scilicet Juliaci quohdam iia-
bitatofCs, quia hunc euftidem dsemoniis quam Deo
Sa mere vit qui les admonestoit.
aptafe maluerunt, depopulationi subiiiissi proban-
Saincl Bernard et Andre son frere, f, tur; ac deniio, u.t ita dicaro, postposiliorie exco-
Paflant de la religion, cturn longissima per nie hunc Domirius~posses-
Apres le trespas de leur mere sioni fideliuiri depiitaf. Pfovidens igitur tam mese
En eurent cleie vision. quam parentum riieorum vivorum ac defunclorijm
Qui de leur'borine irilenlion saluti, trado Juliacum castrum, qiiod fuit aiiteces-
Se soubsrioit deuaril leurs yeulx, soris rtei, coroilis videlicet Milonis, Deo et sanclse
Et monslroif exhortation matfi ejus MarieeMolismensi, cum omnibus appeh-
De proceder de bien en niieulx. diciis, sicut ea coritinet Sancti Aridfese parochia
quee dudum desubtus fuerat construcla, laude uxb-
En fan qu'on dit mii deux cehs el cinquanie, ris nieeeet filibrum iheorum. Nec solurii quod de ea
La saincte Dame avee Dieu exaltee, in meee manebat dbhiiriicatura, sed etiam quidquid
Pour nous causer deuolion plaisariie, de me lenehfcs dederiint -vel daturi sunt ex eo Mo-
Fut de Dijon a Clereuaulx portee. iismensi Ecclesiee, laudo et cohfirmo, ea scilicet
Apres qu'on eut la place dispbsee ratibne et devotiorie, ut isdem loeus religibsis ex
En cebeau lieu, nomme Saiiict Salvateur, integi'o deserviat feminls, ef CUnctaeis dala a me
439 Par gens *i'ebien y fut raise et posfe D vclab aliis uf prsedixihius facla, eafum utilitalibus
Pres de son iils Sainct Bernard le Docleur. et victui depiitata pefmanearit, esedemque miilie-
Prioris Dieu par devotion res sub ordihatiohe Molismensis 441 aDua"s Petl
Qu'il noiis gard de cliosetemere: servire quiete valeanl. Quarum victus et conversa-
Et que par Tintereessioii tio mea pelitione per dbirinum Guidonem Moli-
Tant du fils comme d'e la niere, smenseraabbatem, et ejus conventum sic conslittii-
Face florir Ce monastere lur, ut de prbpiio nutriiiiento et labote, boumqiie
En loule vertu venerable, suoruin culiura, et eleembsyhis fidelluriiin com-
Puis, apres ceite vie austere; niuii.e victum vestitumque recipiant, servos vel an-
Kous doyent sa gloire perdurable. cillas, ecclesias, aut decimas, "villasque riori Iia-
beant; sed, si ab aiiquofvel "aiiquaiheec eisdata fue-
AMEN. rint, Molisinensi ecclesiee perihaneant : aliiid ssine
mobile Juliacense.s leneahl.' Terra eliain, si eis data
fuerit alia" quara propriis carfucis excolere non
queant, Mblisiherjsi cbhceditur ccenbMo." Quibui
 1409 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. ;L4;I|)
ad regimenjsui tam corporum quam ariimarum quai A gonensis episcopi, Hiigone in Burgiind'a ducatuni
luor depulabunlur inonachi per Molismensem ab- regente, sanclimoiiiales in Jcc.o mii dicitur Taj't
-baiem, qui eas ab omni peculiaritalis vilio atque congregatee sum; et conccssione ac confirmatione
vagatione secunduni Doniintim tueantur. Quaruni •LingonensSscapiluli, abbatSssa, nonii.ne Elizabetheis
srqua obierit, qiiee fratribus Eeclesiee Molismensis prcelata esl, sub qua qusedaiii Maria prioratum .alia-
debetur qratio ac beneficium, et pro ipsa persolve- ruin gessit. jiogafu ergo et etiahi emplio.ne ipsius
.tur. Sed et silvatica eis indiimenla prteter cooper- ducis et Maihildis uxoris ejus, Arnulfu_sComutus
tariain {lerpetuum prohibenlur (62). quidam miles, .cu.m uxore sua nomine 444 Enji^
XI. lina, queeibi poslea tumulala esl, i.psurolocum ipsis
Warnerius de Subernuni, fraier ejus Barlhoiumwus, sanctimonia.Iibus, per manum dorani Stepbani ab-r
'--Herveius et Wido filii ejus, fundatores abbatiw ba.lis C.isterci.eijsis dedit, secundum delerniinatio-
Pralilongi, tempore sancii Bernardi. iiero prius faciam domn.oChristoph.orp, sive.domno
(Ex aulogi'apho Pralilongi.) Gpcer.anno Lingpnensi quondam episcppo, in silvis
Ego Godefridus Lingonensis episcopus notifico et aquis, gurgitibu^, terris cultis ef ijic.ultis, Tesles
la.m preesentibus qiiam futuris, quod Warnerius de hujiis rei, Sinion deYirgeip, Huo filius ducis, Ilym-
Subernum, laudanlibus filiis suis HerveiO et Wi- B ' bertus de Favernio, et Stephanus fitius ejus, Haymo
done, dedif domui de Praalunin eleemosynani, per Cayno et Villerinus filius ejus, Hymbertiis de
hianum venerabilis abbatis Bernardi de Claravalle Fossaio, Scolus, et Milo de Ploya, Widb de Ver-
et nostram; quando sedilicata est eadem domus -, no, Hugo de Rupe et Wjdo filitis ejus, et Aymo
usiiagium totius terree siiee, in nemoribus ad fa- Rufus de Divione. Faeta sunt lisec anno Dominicce
ciendum marren, et pasnagium, et ad focos, et ad Incamationis 1152, indictione xi, concurrenle v,
omnia iiecessaria domus , el piscalionem in aquis epacla I. Hoc donum fecerunt et concesserunt qui
suis, et paseua per totam teifahi suam. Bartholo- Idcum ipstjm ab Arnu.Ifo in fepdo fenebant, Leceli-
ihseus etiam frater ej'usdem Wai'rierii, hoc idem do- nus de Loiigpcampo, _et Aldo de Pruiieriis, etP.onr
num fecit de sua parte, et fratris donum laudavit. cius et Hugp fratres ej'us, nec non Pefrus de Plova
Warnerius quoque de Age, et Wido Garellus si- et uxor ej'us Mabilia, et omnes filii eprum. Lau.davit
railem donationem pfsediclee domui in terris suis qiioque hpc ipsum et epncessif ;Paganus de Ploya,
fecerunti -Et hoc totum post multum tempus re- el ppst mprtem ej'us Dr.oa uxor ejus, et Odo eoruni
cbghitum fuit apud 442 prsefatam doraum in prse-: filius. Ministerialesetiam ipsiusloci hoc laudaverunt,
sentia nostra. Hujiis fel tesles sunt venerabiles ab- ,_ Hugo, Lambertus, Aymberfus, Doroiiiicus, decajii.et
bates....... Sancti Benigni, et Albertus Sancti Ste- fraires cuni sororibus suis et filiis, JJurannus qupqtie
phani Divionensis, et SLambertus canonicus et sa- niajoretUnaldus fi'aterejus,uxoresqueeprumetfjlii,
crista ecclesise Lingoriensis , et Robertus decanus necnon Raynaidus majpr,et uxor ejus et filii hoc lau-
de Suberhun, et Wiardus de Sancto Burri. daverunt, et Letaldus et frater ejus, Brutinus et frater
-.--: XII. ejus,WidoPeryei'sArnulfiisGprgiaeta]iiclientes.Ip-.
Fundatio monasterii de Tart sanctimonialium diwce- se deniqueArnulfusad augroenlumeleejnpsynee.ro-
sis Lingonensis, qitwintramurds urbis Divionisex ganle Emeljna uxore suade cujus parte erat, decimas
anno ChrislHQtt sunt deductw. de Robpre ipsis saiiclimonialibus dedit, etpiscatoi'es
(Ex auiograplio archivi Tartensis.) de Genleio pisGatiprieinqueaqiise Hoc dOnum factum
In nomine Palris et Filii et Spintus sancli. Be- esl in manu Elizabelh abbatissee, et Mariee445
nignus et omnipotens Deus, sanctse Ecclesiee caput priorissse, corani Goceranno episcopo, Hugone diice
et rector, ex quorumdam lidelium suonini abundan- et Odone filio ej'us et Rpberip de Crislol, ei Mauri-
tiis pauperum inopiam misericorditer supplet, ut cio de Geiile et filio ej'us Ilugpne, et Siiiione de.
iii eelerna retributione, pauperum copia divitum Yirgejo...
penuriam mercede repleat. Sed mo.dernee donatio- irj Sciaiit etiam oranes qupd Galierius saeerdos de
nes ad delendam mortis similatricem obllvionem Tart villa, ipsius loci decimas preedictseEcclesise et.
ulililer lilterarum monimentis adjiotaiitiir, ut in hoc saiictinipnjalibus dedit, Iaiidanteet jubente Guilenco
c;uofpie misericordia -e.tyeritas quociammodo salu- episcppo, et Arnaldo Divjpnensl decanp, quatenus_
briter sibi obyiare videantur.. Ideirco preesentibus ibidein pro ipso niempria se.mper habeatur. Testes
et futuris notificamus quod teihppre Guil.enci Lin- hujus doni, Hugo dux, et Mathildis, et Odo et Huo,
(62) EugeniuspapaIII,In bulla anniI145, ait funda- sociis S. Bernardi uxorali aliqui fuissent, et uxores
tionem Iianc Juliacensis coenobii, ab episcopo Lin- cum viris iileni vptiim sacree convcrsationis iniis-
gonensi Josceraniio fuisse roboratam, Iniit porro sent, per ipsius spllicitudineni sedificaium eis est
Joscerannus ahrib Christi 1112, ex Chronico S, Be- ccenobium sanctimoiiiaii.uni feiniiiarum, quod Jul-
nigiii ad cyclbs pascIiaSes, abtiieavit 1125,"die festo leiuni dicitur, in Lihgonensi parochia. Scio nietiio-
S. Mamhietis. Videtiir auiem facta hsec fundatio; rari in Chronico Sehonensi Annain abbatem Moli-
anno ipso 1113, quo S. Bernardus cum sociis in- smensem ad annum 1115. Sed ei potuitGuido suc-
gresstis est Cistercium aut non muito post : quod cessisseannoeodem, aut-aliquo.exprqvime sequen-
jhdicat Guiileliiiiis abba^,iib. i Yitse S. Bertiafdi, tibus, sub cujiis regiiniiie Jiiliacum castrum pii.s fe-
oap. 4, apiid Suriiimy 4$3 P°st illa yerba:Ej ul- miiiis vanifatem sseculj ahdicaiit. bus deputatum est.
ita mare ptopagines ejus. Uoi fefeii quod. cuiii ex
Uil ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1412
et Ilenrictis, et Raymundiis filii eoruin , ef Aynio;.A canonice e( legitime roborari, ut hulla deinceps vio-
Rufus, et Villerraus de Mariineio, et Huo Candart Jentia, n»lla successorum liostrorum calumnia va-
ejus patruus. leat immutari. Utriusque etiam conditioriis et ordi-
Ego Hugo dux Burguiidise, lilteris istis notifico nis, tam clericorum quam laicorum, idoneos adbi-
et confirnio donum quod feci Deo et sanciee Marise, buirous testcs, sub assignatioiie sigilli nostri, tem-
elejus sanclinionialibusde Tart, quateims meime- porenecessilatis, recognoscendeeyerilalis promirtis-
moriam jiigiter habeant. Dedi igitur eis, laudanle -simos defensores. Tcsies autem htijus rei sunt,
uxore mea et filiis, Odone, Huone, Rayimnido, po- Walterus magister e! arehidiaconus, Embertus sa-
tcstatem qusevocaturMarmot, euni appendiciis suis, cerdos de Yico, "Gislcbfirlus_deEspinal, Jordanus
ad excolendum el ad ea quse eis fuerint necessaria. mediciis, Albertus de Romuiit, Gualterus de Gisle-
Hujus ie.i sunl lestes : Gosbertus vicecoraes, Bar- berviler, Raimbardus fratcr ejus , Odowijjus de
tSioloinseusde Fontaiiis, Gosbcrtus de Granceio, Maylau, Guelpho de Melisei, Raynerus de Nancei.,
Aymo Rufus, Willermus de Marrineio, Willermus Arnulfus de Gislerencurt, Urricus de Arcu, Di'ogo
de Orguil, Odo Caynus, Pelrus Gaberous (63). de Nancei. De familia sancti Slephani : Gerai'dus
deJussey, Guidricus frater ejus, Richardus deRiii-
XIII. ]" porth, Aibertus deYentosa, Aibertiis de
SSey, Gual-
44@ ifatthatus dux Lotharingiw, intuilu Atheleidis terus de Ultra Mosellani, Teobaldus Pincerua, Ber-
malris suw, in Tarlo moniaii cffeclm, ceriam salis
mensuram apud vicitm annis shiguiis percipiendam, Irannus de Castello, Haymericusde Visinul, Nico»
Tattensi monasterio atltibuil; Bettha ejusconjnge, laus de Poitusaliee, Joannes Boles de Vico. De fa-
fralte ejus Balduir.o e.tAgatlia sorore luudantibus. hiilia ducis : Simon de Parreia, Gerardus advoca-
Anno Chrisli 1142. liis de Brueris, Guarnerus fraler ejus, Guilleliiius
(Ex autographo Tartensi.) de Archis, Folmarus de Miieuns, Pelrus^le Aleia ,"
Innomine sancfcc et individuse Trinitatis, Patris, Bertaldus de Bithis, Gualterus pfeepositus de Nari-
el Filii el Spiritus sancii. Lex spiritualis et carna- cei. Imperante feliciter Conrado i'ege, Innocentio
lis exigit ut pro amieis hoiiesta faciamus,pi'eecipue papante, iiidiclione v, epacta xxii.
prn eis quos nexu consanguinitaliset vinculo cha- XIV.
ritatis, arclius post Deum diligere preecipimur et
debemus. Aposloli senlentia hsecest : Quisuotum,et 448 Fredericus Tullensium comes, et ttsor ejus HaV~
maxime domesticorum curam non habet, ficlemnega- vidis ratum liabent anno Christi 1142donum satis
apud Vicum percipiendi, quod monasterioTarten&i
vit, el est infideli deterior (I Tim.y). Ego igitur r Matihmus Lolharingim dux pauio anle concesseral.
Mallhseus divinse pennissionis dono Lotharingorum
(Ex aulograpno Tartensi.) - -.
dux et marchio, nolum facio omnibus tam posteris
quam prsesentibus, quoniam, iiispirante gralia Spi- In nomine sancise et individuee Trinitatis. Ego
ritus saiicti, erga obsequiuin venerabilis ducissce FuEDEmcusDei aiinueiite clementla Tullensium co-
Atlieleidis nialris mese, preecordialem affecium inti- mes indignus, el uxor mea H"A.WIDI"S , providentes
ni;e dilectionis assumpsi; quse mulatione dexlerse saluli aniraarum noslrarum , et exspettantes remu-
Excelsi, paupef rebus et spirilu, sanclse convcrsa- neralionem aDeo, ecclesiee Sanclse MaiieeTaiiensi,
lionis propositum et babitum susceperat in Eccle- el venerabili abbatissse Elizabeih, et sororibiis ibi
sia et congregatione Tariensi. Invitante itaque gra^ Deo farnulanlibtis, libera" traditione donaviinus v
lia et compassione gratissima dulcissinise raalris sesses apud Vicuin, jier nianum comitis R. Bar-
mese; pro rcincdio animie raeee, prEedecessPrumqiie rensis, et Odonis de Molleni; prius dOnatos eis a
ct siiccessorum meorum salule, laude et conces- Matlhseo dtice, el Balduino fratre ejus, et assensu
sione uxoiismese Berthee; consensu etiam, Imo pe- sororis eoruin Agathee.-Quia vero sOlent p.eriimque
litione fratris mei Balduini,et Agalhse sororis me;e, niundanarum ppssessionum tradiliones successo-
v sesses apud Yicum, Elizabelh abbatissce, et soro- j. rum caluninia transiiiiitari, ut caveri -pos.sit, ulile
ricbus Tartensis Ecelesise, in perpetuum regulariler duximus, ad posterorura notitiam tenaciler coni-:
piOmovendis, per 447 manumvenerabilis Siephaiii mendari. Quapropter preedictam donationem, quia
Metensis episcopi liberriraa donatione concessi, eo eam in poiiioric nostrse heereditatis suscepinuis ,
videlicet tenore, ut illas absque ullo respectu, li- siibCepiain libere donavimus, sigillo liostrp confir-
bere el absolute perpetuo possideanl, ei pro hac . mavimiis adliibenles lestes idoneos, quorum aueto-
cleeniosyna, tam pro rne quam pro animabus patris ritaleres firmata et slabiliia pei'petuo irianeat. No-
mei el parentum meorum apud clementiam Dei de- mina autem eorum heec sunt : Steplianus majoris
voiius iniercedant. Hanc denique donationeni, ad ecclesiec decanus et archidiaconus, Hugo de Guh-
signum et munitionem perpelui moniinenli, poiiti- dricurt archidiaconus, Albero, Bovo, Raynaldus
ficali lestamento, sigillo el anathemale decrevimus comes Barrensis, Henricus frater comitis Fredeiiei,

(65) Cum ex Chronico ad cyclos paschales. annoi dens est ccepisse Tartense monasteriuni, saltera
1125, Joeerannus ad festum"S. Mammetis Liiigo- anno illo 1125, eum adhue episcspus esset Jor.e-
nensem episcopatum dimiserit, eique successerit: rannus; perfeciufti aiitem eedificlis, ci bor.is (quod
Guileneus. v Kaiendas Oclobris, ex hac charla evi- satis esset) locupletatum fuisse anno i 152.
 1413 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. 1U4
Odo de Molem,FcilcodeMandaIis,Hynfiidus,Ulricus A ciensis ordinis vivcntium cohstidill, el abbatissani
de44S^omri° Marlino. Decivitate: Henricusadvo- secundum formani Cisterciensis Ordinis ibidem
catus, Henricus de Cacenval, Fulco de Sancto Ve- ordinavit. Sciant igitur omnes quod prsefaia abba-
dasto. DeFamilia coinilis : Walo de Fonliniaco, el tia de Tiiarl, propria est filia domus Cisterciensis,
Wiardus frater ejus. ita quod abbas Cisterciensis pSenam potestatem
Hoc aclum esl anno ab Incarnatione Domini 1142, habet cprrigendi e( ordinandi quse ibi corrigenda et
indiclione v, epaeta xxn. ordinaiida invenerit, tam in capite quam in mem-
bris, et eligendi abbatissara in ea et aniovendi,
XV.
seciindum forniam Ordinis. lnsuper omnes abbatise
Ex aclis in capitulo generali, quod apud Thart, - quse ad ipsam
: annd 1268, in festo S. Michaelis archangeti ceic- pertinent, hse scilicet : Biaulmoni,
bralum est. Eslancbia, Polongies , Beaufies, Coionges , Val-
baions, Corceles, Mosleiiet, Chambenoit, Dreiteval,
In primis cum olim per venerabilem Patrein do- Moleise, Lescleehe, Mpnasler, Boiserolcs,
Reynolh,
miiium Bonifacium, quondam abbatem Cislercien- iiisuper et abbalia de. Luraine Dei, de Lude, et
sem, deliberatione provida ordinatum fueiil, et Ulnis, el si q.iieealise in poslerum peiiinebunt, ad
s.alutum ul abbatissee quee aliquo ratlonabili casu curam et ordinationem doihus Cisterciensis jure
detentce, eo anno quo (eneniur venire ad capituluni perpetuo psrlihent. 45S Prcelefea scieiidrim quod
gencrale de Tliart, nequaqtiam veiiire poluerint, se supradictarum abbaliaruro aiibaLiss.ss, ad preedi-
per priorissas atit alias moniales de suis doraibus clam. abbatiam de Thart, singuSis annis in festo
bonestas cum litteris excusent, staluitur quod ab- Sancti Michaelis, ad capitulum generale, quod
batissa de Mostellot, quee se nec per nuntium ido- abbas Cisterciensis vel per se, vel per aliquem cui
neum, seii per litleras excusavit, inio (quod dete- - vicem suam commiseril, tenet, debent convenire;
rius est) per tres anilos conlinuos de capSluIo praier eas quee de indiiigeiiiia ipsius abbatis Cisler-
supradiclo remansit siculi inobediens et rebel- ciensis remanent. In quo generali abbaiissarum
lis, stallum abbatissse non inlret, donec domtii de capituio, debent proclamaliones secundum formam
Thart fuerit personaliter preesentata. Quee nihilo- Ordinis, coram abbale Cislevciensi, vel vicem ejus
niinus Pmni sexta feria interim sit in pane et agenle fieri; et quse corrigenda et ordinanda
aqua, et in sequenli capitulo gcnerali, a lenente fuerint, ad arbitrium et dispositionem eius sine
supradicluiri capitultini, nisi se legilime excusare dmni conlradictione corrigi ei ordinari.
potuerit," a regimine abbatise sicul rebellis et in- z xvn.
obediens deponatur.
- ltem statuitur ut oirines abbalissse et raoniales, 452 Yi,a S. Ambtosiniani cpiscopi et martytis.
ad diclum capitulum annis singalis venienles; (Ex ms. parochise Fonlanensis, prope Divionem,
. cujus patronus est S. Ambrosiniaiius, colituruue
qiiandiu in eonvenlu fuerint, omnibus horis et Kalcndis Seplembris.)
vigiliis in ecclesia cum aliis inleresse personaliter 1. Fuit quidam nobili prosapia satus, nomine
non oiiiiltant.
Agarus, in urbe Sarrhalica, quse est in partibus
[XVI Iberise, regionis Asise, cui erat uxor, eliam nobilis-
450 Abbalia de Tliart, moniaiium ordinis Cister- sima, nomine Sanna, ambo justi, ambo Deura
ciensis, multarum aliarum caput. (imenles el preecepla ejus observantes, vix cum
(Ex autographo Tartensi.) aSiis frequentanles, ne forte verbo aut opere Deum
Ego GCIDO, ditius abbas Cistcrciensis (64), notura offenderenl. Tempore autem illo quidam tyramms
facio preesenlibus el futuris quod Arnulfus Cornutus, rex idola eolens, jussit omnes ad sacrificia cogi,
et uxor ejus Amelina de-assensu et einplione Hugo- renueiiles, variis lornientis, dlversisque cruciatibus
his ducis Burguiidise, et Mathildis iixoris ejusdem, plecti. Agarus ergo et Sanna videnles fei'Ocitaiein
per manum doiniii Stephani abbatis Cisterciensis, i'egis, proposueruiit illinc quamprimuin egredi, et
quibusdam saiictimonialibus quse se domui Cisler- in aliam urbem prolicisci; non immemores dicti
ciensi reddiderant, loeuni qui dicitur Thart, ad Salvatoiis, dicentis : Si vos persecuti fuerinl in civi-
construendam ibidem abbatiam dedit. Quo videlicet taie una, fugite in aliam (Matth. x). Venditis itaque
in loco idem Stephanus abbas Cisterciensis, abba- omnibus, tandem Artemitam, in finibus Arnienice
'
tiam sanclimonialium'. secundum instiJuta Cisler- ejusdem rcgionis Asise sitam sese receperunt. Ubi

-(81.) Hic yidelur fuisse Guido, Iuijiisnominis se- Abbaliam insuperde Bellomonte, abbaliam deEslan-
cundiis, abbas vero Cisterciensisxvrex anno 1190 chia, abbatiam de Vluis, abbaliam de Poluncjies,
iri 1202, exinde cardiiialis cpiscojiiis Prseneslinus, ubbatiam de Behfaes, abbatiam de Colunges,nbbdtiam
et archieplscoptis Remensis, de quo sic Necrolo- de Muslraloz, abbaliam de Cambenoil, abbaliam d".
giiim Cislerciense : in Kalendas Augusli obiit do- Dreitaval, abbaliam de Lude, abbaliam de Moleist.,
minus GuidoRemensis afchiepiscopus, quondam ab- abbatiam de Laseleche, abbaliam de Monastet, abbc-
bas Cisietcii. Quee porro hic enumeraiitur sub.jccise tiant de Boisetotes, abbatiam de Renoih, abbatiam
Ta.rto abbatise, hoe"ordine recensentur in Bulla In- sanctw Matim de Burgil. . -
noceiitii papee IU, dala ad annum Cbristi 1200:
Ui_5 . ADDIT. AD LIBROS DE VITA S, BERNARDl. UIC"
se prius ad beatissiroi Egidi.i fanum conferentes, .l_ illorum uno, eujus filius mortuo ponlilice episco-
Deo gratias egerunt, deinde domumculam emenles, pale aucupabatur liiunus. Sed interim dissentiens,
ibi consislere ac manere coiisliluerunl. volente Deo coram omnibus statim exspiravit. Ad
II. Steriles anibo curo per decenniiim jusie tara novum spectaculiim fit populi magnus con-
modesteque vixSssenl, tandeni divinSlus prolera cursus. Honel Ambrosiiiiaims omnes preces apud
habueriiiit, nee sine miraculo. Nain mulier quce Deiim supplices fundant : fundil et ipse, et iandiu
obslelricandi fungebalur oCficio,uiiius quidem oculi prostratus jacuit in oratione, donec defunclus
or.bata luinine, interim dum puerum reciperetV resurgeret a morte. Mirantur omnes, ac summa
lumen ipsa subinde recepil, Quod cum illius di- leetanlur exsultalione; laudantes, et glorificantes
vulgatura cst, atque vcrum compertum incolis4H3 Deum, qui taSem potestalem dedit horainibus. Quo
civilatis, coeperurit etiam conlra recenler nasccn- tandeni facttrm est ul divus Ambrosinianus, licet
tiura legem, festiyis illuiri.agere. diera gaudiis, lau- reimens, Sarlatensis episcopus crcatus sit.
danles, et banedicenles Deura, qui facit mirabilia VI. Ambrosinianus ad summum episcopatus gra-
magna solus. Matronse interea a. parenlibus postu- dunl evectus, eo sanclilatis, pietatis et justitise
lantes quo veilent eum nomine vocari, aliud mira- yenil, sibi ut scqualem lunc temporis baberetriemi-
eulum sunt experti. Pendens eiiiiri puer ad matris nem. Nam ceecis visum, surdis auditum, et mutis
mamillaih, quam priinani yocem edidit, isla fuit : loquelam restiiuit, insuper et multos a dsemonibus
« Ambrosinianus, J Atlonili omnes, et nomen velut vexalos coercuit, sicque ejus sanctitatis fama per
coelitus allalum cernentes, dixerunt : < Amlirosi- omnes orbis provincias percrebiiil, >it omnes unde-
nianus liat. i Sicque delatus ad sacros latices. Am- quarjue eutn invisendi pereupidi eo coniluerent, et
brosiniaiiiis vocaius est. ad 4S5eual adirent ob illaejus ci'ebra miracula,
III. Transactis autem, ut palriarcha Jacob, sim- quoriim vel maximo desiderio lenebaniur alque
pliciter donii puerilibus annis, cum seplimum afiiciebantur, Accurrunt et parentes ejus,benedicen-
ageret, liberalibus traditur discipljnis, sic ut supe- les Deum qui talem eis dederat prolem. At pius
riores industria el inferiores se humililale supera- Pater cernens se tantos iriire honores, pruder.ter
ret, Et ne rerunv affluen.lia, ut fit, vel setalis imminenti sibi ambitionis periculo obviam ire
lcvitaLe aliqiiaten.us^ iiisolesceret, omni studio sese cupiens, ccrliorque factus a parenlibus cujas ipse
tradidit atque abstinentise. Niliil quippe voluptati esscl, et quorsum ipsi a patrise finibus extorres et
consentiens corporece, creber in vigiliis, assiduus profugi essent, illuc remeare proposuit; atque Sar-
in oralionibus, in jejuniis prceeipuus persislebat. C lato tandem discessit, eunciis mGerentibus, post-
Vix intra ccclesiam nisi oraiilem, vel exlra nisi qtiam de suo episcopatu sanctissime disppsuit.
legenlera deprehendisses, nisi imposiia necessarii YU.Ambrosinianus Sarmaticam ingressus, evan-
usus utilitasiiiipe.disset.Quod suis nedum condisei- gelicam dispuiationem piiblice aggreditiir. Illico
pulis, sed elprseceptoribus non mediocreni admira- fana destruuntur, deseruntur idola, passim coru-
tioneni deferebat. scant el eriguntur allala crucis trophsea. Inierea
IV. Pollens itaque litteris et viriulibus Ambrosi- rescitur, et regi renunliatur crucicolam quemdam
iiianus, cuni jam bissenos atligisset annos, domum Sarmaticam adventasse , qui diceret deos falsos
patrjs reveiiilur, ubi paueis nioratus diebus, om- Siioriiin scelerum pienas apud inferos luere; Chri-
nibus renuntiare et mundura relinquere prcposuit, stnm autem, verum Dei Fiiiuni ab omnibus coli
animadveiiens tniuni non esse cohabitare serpenli. debere. Perquiri jubetur, inventus ligatur, cseditur,
Hinc valedicens parentibus, pust longa itinenim conspuitur; et sic oblulibus regis preesentatur. Cui
spatia, taiidcm Saiiatum adventavit : ubi a Nice- ille : « Tnne ille es, quem fama vulgavit deorum
pboro illius urbis episcopo beuigne exeeptiis, plu-- sacratissiniuin culttini ausu sceleralissihio prcfa-
riinuin adamatus, et denique ordinatus, co viiiutis uare, el Deum nescio quem colendum, a Judceis
et 454 excellentiec venit, ut cseieros onines in offi- D crucifixura, publice prcedicare? i Cui respondit :
cii sui sedula profunctione superarel. Insuper tanta < Audi, sacralissime rex: Noli putare eos deos,
episcopo est addictus pietatis ergo necessiludine, sed pofras deemones; Deus enim nnus est, hvcujtis
ul ne uno quidem pede ab eo discedere lieeret. virtute verba salutis annunlio, et illi cunctos lucri-
Quadam autem nocle dum ulerque pervigil in ora- (icare cupio; quem et te cognoscere ulinam non
lione el assidua iectione persisterel, accidit ut pon- puderet. t — < Nisi ab ejusmodi stultifia, rex ait,
tifex jam senio eonfeclus lumen exslinguerel. At cessaveris, diversis te faciam poenis interimere.»
continuo vidit angeiura Dei manifeste lumen Am- Ad qimd nihil respondit.
Lrosiiiiano tribuere, unde miratus : <Ambrosinianej VIII. Egressus a facie regis athleta Dei, sequenli
in.quit, qtii.d boc sib.i vuit?) Cui respondit : < Pater die intrepidiis fanum idolis plenura ingreditur; quee
mi, graiia Dei. »-.. omnia 45S jussit disrumpi, et in pulverera com-
Y. Mane fado vocaf episcopus majores urliis minuj. Evaginato autem ibi evangelicee prcedicatio-
illius. Quibu.scum declarasset miracuSum, ait Am- nis gladio, plusquam tria niillia hominum in fide
br.osinianum episcopatu dignissimuni. Ex re tam solidavit, et baptizavit. Iterum capitur, verberatur
nova attoniti omncs lilsere conscnliunt, exeepto et jussu regis in carcerem truditur, u"t ib: inedia
 Ull DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES i|i«
defieeret. At Deus, sui curam gerens famuli, misit _A donec illud persolverent. In Kalendis
de igkur Sepiem-
angelum coelis, qui ejus nedura vulnera curaret, bris, die natali sancti Ambrosiniani qui ibidem coli-
sed et ei cibum minislraret. Multis ergo diebus ela- lur, sex nunimos constidierunt ei reddere
unoquo-
psis cernens rex impiussancturtiDei incolumem, ira que anno. Hiijiis rei ex parte Bartbolomeei sunt lii
percitus dixit:« Non parum tibi videturjura nostra testes : Wido de Monroyr, 4§g Wido de Alia
. contempsisse? Insuper et deos nostros confregisse? ViUa, Paganusde Chax, Guido de
Esidianna, milites,
Ex ditobus unum elige: aut sacrificare, aut turpiter Robertus major ipsius, et Vaslius fraler ejus, Ulri-
mori. Si enim sacrificaveris, supra niulta te consii- eus, Warnerius; ex
parte autem canonicorum,
tuam. > At foiiis alhleta nec minis terretur, riec Engalrannus minister
eorum, Lamberlus furnarius,
blandis verbis seducitu r. Girbertus sutor, et de Aqueductu, Ansius, Amicus,
IX. Videns ergo tyrannus anirai illiiis conslan- etJoannes frater ejus, et alii plures.
tiam, jussit eum a; lortoribus in equuleo suspendi, XIX.
et peclinibus ferreis sacra ejus latera perforari.
Sal quoque jussit in vulnera plagarum aspergi. Sed Reliquiw sancli Ambtxisiniani.
inter hsec slat vir Dei immotus, dicens , quod non (Ex eodem labulario.)
sunt condignm pass.iones Itujus lemporis ad fuluram ^ Anno ab Incarnatione Domini 1171"(6S) epacta r,
gloriam qum;revelabilur ht nobis (Rom. vnt). Tan- solaris cycli m, consecraiuhi esl altare in crypts
dem jussit impius.rex illum inalleis, bacillisque Sancti Stephani, a domno Guicliardo Lugdunensi
ferreis tandiu conlundi et comprimi, donec ani- archiepiscopo, in honore Dei et sanctse ejus geni-
niam exhalaret. Quod ut factum est, anima ejus tricis Mariee, et sancti Joannis Baptistee, el sancti
inter angelicos choros nive candidior a Christicolis Blasii, et sancti Egidii, et omnlum sanctorum. Po-
visa est. Rex vero ullis nec parcere volerts reli- sitce sunt ibi reliquise de ligno Domini, de sepulero
quiis, corpus ejus canibus devorandum exposuit, Domini, de sepulcro beatce Marise ei sancii Petri
fruslratus desiderio, plures alios faiiie pene pef- apostoli, de vestiinento sancti Joannis Baptistse, de
emptos adducere jussit. Sei inlerim eum ex illis osse sancti Laurentii, sancli Leodegaiii, sancti Me-
unus corpus exsangue'olfactus esset, statiin in dai'di, sancti Ambi'osiniani, sancti Honorali. Eodein
rabiem verstis est, et celeri gressu pergens ad die, id est Idibus Septembris, consecratum est
regem, ipsum momordit, ut ipse in fabiem etiam ccenieterium ab eo archiepiscopo anie ecclesiana
verteretur. Hoc cernentes qui a beato Ambrosiniano Sancti Stephani.
fuerant instructi, 457 Deum laudaverunt, et cor-
G 459 XX.
pus ejus bonprifice sepelierunt: insuper et ingen-
tem basilicam in ejus honore fundaverunt. Adcuj'us Rainerius miles, fraler Godefridi Lingonensis
tisnulmn eoriiluunt undique populi, sanitatis recu- episcopi. 1141. ,
perandee gratia : nec frustrantur, prsestanle hoc ad (Ex autographis tabulis S. Eugendi Jurensis.)
bonorem famuli sui Jesu Chrislo Domino noslrp. In nomine sanctce Trinitatis, Patris et Filii et Spi-
ritus sancti. GODEFRIDUS, sanctse Lingonensis Eccle-
XViH.
siae episcopus, ADONIvenerabili abbali monaste-
S. Ambrosiniani festus die Kalendis Seplembris. rii Sancti Eugendi, ejusque successoribus in per-
Barlholomwus dominus de Fonlanis. petuum.
(Ex parie n, cap. 44. Tabiilarii S. Stepbani Quoties ecciesiasticarum causarum .diffiiiitiones,
Divioneiisis.) et pacis Ecciesiarum flrmilatcs in posterum fideiiler
Quoriiam refrigescente charitale abundat iniqui- conservari desiderantur, operee preliiim est ii.t.rei
(as, et paulatim diminuitur veritas a filiis bominum, veriias lilterarumapicibusfirmissiineadnolelur. Qua-
ne contra ipsam unquara preevaleal falsitas, iilteris propler ego Godefridus sanctse Lingoiiensis Eccle-
ipsis prceseritium ac futurorum tradimus notitise, D siee episcopus, notum (ieri volui sanctee Dei Eccle-
BarlhoIomEeumdomiiium de Fontanis, in capitulo sise fidelibus preesentibus atque futuris , qualiter
Beali Slepharii Divionensis quondam yenisse, et calumnia Melundensium moiiachorum, quam ad-
domiio Hefberto abbale, atque Warnerio preeposito versus monachos Sancti Eugendi Jurensis monasle-
caierisque carionicis ibi i'esidentibus, jornalem ril habiieranl de ecclesiis Barrensibus superiofibus
quemdam terree incultee, ante portam sui casiri pp- et inferioribus, annuente Deo sit lerminata. Dele-
silum, ul sSbi suisque lueredibus qui post se ipsius gatis enim nobis litteris, et venerabili fratri nostro
castri doniini essent, censualiler ab eis daretur, Hugoni Ailissiodorensi Dei gratia episcopo a do-
petivisse. Qtiod doninus abbas, laude et consensu mino saiicfee et universalis Ecclesise sumnio poiiii-
lolius "capituli illi concessit, tali scilicet tenore, ut fice Innocentio, ex ejusdem decrelo, utrique parti
si ipse, vel successoies ejus censum debitum tem- communicato consilio diem exsequendee justiiisa
pore cunstiluto non redderenl, excoramunicareiitur, consdtuimus. Ad quam cum utrseque paftes, Ju-

(65) Hic annus 1171 diictus est a Paschate, vel-a clioatam novem fere mensibus antevertit. Nam anao
25 Martii, et seram Dionysiahani a Gbristi Nalali in- 1170, Dionysiano ftiit epacta i, cycius solis uii
PATROI..CLXXXV. 45
 1413 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. _._,].
rensium videlicet et Melundensium monachorum, A Medioiani- ct versus Choium usque ad semitam,
eum abbatibus suis coiivenissent, et allegaliones quee ultra silvam de Agei venientes Mediolariirhi
suas diligentissime exposuissent, Jurensibus quoque ducit; et versusMagnummontem, usque ad cryplam
aposlolicis privilegiis et pontificalibus donationibus collis, quee relro secus Sarralam est, cum laude
ae diflitionibus jus suuiri tuentibus, Melundensibus Emengardis uxoiis suse, et Odcioniscle Mirabel ne-
vero iii suis probalionibus deficiep.tibus, censilium pntis sui, solemniter inveslivit.Fide eiiani in mahu
habuhrius ul ad 4S& iaritam controversiam difil- inea j>romisitquod usque ad iniiiiinenlcs Rogaiiones.
niendam cum uirisquepariibus, prsesentiam doumi - universos habitatores ejitsdein territorii alias ia
Befnardi abbatis Clarevallensis adiremus. Habiio lerra sua pacifice locaret, ei ab ipsis, et ab univef-
jgitur lanti viri, e( alioruni virofum religiosoium sis, sive sint monacbi, sive sint laici, qui iiactenus
qui cum eo ftierant, consilio, nos qui ex comniisso terrara ipsam incbluerant, post terminum dcnuntia-
nobis officio frateriiam pacein providere, el cuique tum, vacuam ct liberriniain Ecclesise manciparet,
Ecclesise suum jus conservare, !iec non lemerarias vineas 4©2 autem qnas ibi ruslici habenl, aut
calumnias jusiitise falce debemus fesecare, atteii- moniales eniereni, aut prolnde censum convenien-
dentes quidem Jurensium jusiiliee effectum, Melu.n- lem haberent. Portionem eliam molendrni, quaiu
densiura vero defectuiii, calumniam illam tandiu " ibi Huguerus habcbat, auf maniales similiter eme-
ventilatam stiffocavinius, et ccclesias illas cum ap- rent, aut inde censum congfuum ab homine accipe-
pendiciis earum, un;!e coiitroversia agitabatur, Ju- renl. Motendiriuiii.prccterea quod apud Gboium ipse
rensi Ecclesise sine aliqua refragalione in peipe- Guido caluirinjabatur, ciim ceeteris molendinis ih
liiiim concessiiiiiis possidendas : laudante tameni vvadio concessit. Cum autem et hoc et alia molen-
Aladardo Melundensium abbale in cajiitulo suo, ubii dina i*edemerii, doiiationem unius ipsorum molen-
erani Raimundus prior, Jordaiiis subprior, GarSnus> dinorum supradictee Eeclesiee perpeluo haberidam
cellerarlus, Aremberltis sacrisla, Ansclierius cantor,, annuit. Harum ergo donationum si quis defraiifiatiir
Gautberius medicus, et alii quamplures Melunden- vel imminutor cxstilerit, me adversus calumhialo-
ses monaclsi. Hsec itaque ne succiduis temporibus! rem, Ecclesiee pfolectorera futufum precalus est;
aiiqua oblivione deleantur, litteris comniendarii et ut rata et inconcussa supfadicia omnia pernia-
prsecepimus, et sigilli nostri impressione signavi- neant, sigillo nieo chajiam prcesenlem muniri sum-
intis. Quicunque igitur coritra hanc nostri prsesen- mopere esl lioiiatus. Tesles Iioniin sunt, ego ipse
tis decreti paginahi veiiire tentaveril, et Dei irnm1 Oddo dux Burgundise, Guido Garrels, Herluinus rio
incurrat, et nostri vinculo analheniatis subjaceal,,'Q n Torcenai, Garnerius de Agei, Petnis dapifer de Ca-
donec de prsesuniplione facta digne salisfaciat. Ett stellione, Moreilus de Ciermont, Warnerius..filius
quiaomnis causeedilfinitione testes aduiittendi sunt,, majoris de Fiuriaco.
liujus rei testes sunt domniis Berhardus Clareval- Acta suntheec annoab IncarnationeDomini 1149,
lensis abbas, cujus providentia acta sunt bsec,, indictione xn, epacta IX, concurrente v, reghauie
Guido frater ejus, magister Anselmus, Gaiiilieriuss Ludovico rege, et Godefrido Lingonis episcppo vi-
Trecensis, Girardus de Monlesalgio. Ugo de Rive- vente.
ria canonici Lingonenses, Willernuis de Marziaco
et Joannes canonici Lugdunenses, Rodulpbus deea-I - XXII. -'..
nus de Barro, et Joannes Capellanus Saneti Macuti, Bartholomwus cle Su.bernon, dictus de Fontanis :
Chaloet Theselinusfilii ejus: 1154. S. Anieilus ipse
4S1 Petrus capellanus de Barrevilla, Petrus cleri- est S. Anlidius episcopus Bisoniinus ei martyr.
cus lilius Widonis Gonterii, Robertus filius Odoniss
Rufi, Rainerius miles, fraler Lingpnensis episcopi, (Ex aulographo.)
Rainaldtis nepos Hugouis vicecomiiis, el Leobauduss ln nomirie sanclee et individtise Trinilatis, Egp
de Arienne ponte. HENRICUS, Dei gvatia Eduensis episeopus, quonbiij
E quod loquimur transit, quod scribimus raanet,
Acta sunl bsec anno ab lncarnalione Domiui rail-[. D
le£imo centesiaio quadragesimo primo ulile ducinius 408 lilleiis iiianentibus adnotari
quod meinorise poslerorum expedit commendari.
XXI. Notum sit igitur tanl posleris quam ir.stantibus
Guido de Sobetnone, uxot ejus Emengardis, ncposs quod Baiiiiolomseus de Fonlanis, Calo quoque ct
ejus Oddo de Mirabel. 1148. Theselinus filii ejus, Guigo Garellus et Odo filius
(Ex autograpiio Pralilongi.) ejus, domina Abba et Baitholomanis filius ej'us, clic
In nomine Domini, Ego ODDOdux Burgundice, ., qua. Theobaldus Garellus in ccemelerio Molonise
tam futuris quam preesenlibus, nolum fieri volo o sepultus esi, Deo et ecclesiee Beataj Marise Molo-
quod Guido de Sobernone, ecclesiam monialiuinn niensis, pro remedio animarum suaruro, terragium
Sanctce Mariee, quee in fundo Moloonise constituta,a de Curcellis perpeiuo libere possidenduni contule-
c.st, de universo territorio quod in ipsa Moloonia :a runt, ea nimirum interposita eoiiditione,. quatenus
sui juris fuerat, per mauum meam. usque ad divi- i- prsedicta Ecclesia annuatim eis tres sexiarios per-
Eionem territorij de Saviniaco, el usque ad divisio-
)- solveret, unicuiqueirSuro prcedictarum personarum
sionem territorii de Balroeta, divisionemque terreasc ununi sextarium, mediclnteni ffunicaH, allcram tre-
 14.11 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. ,m
niosii. Sciendum quod ejusdem generi, preedicti A sas calumnias perfecte exstinxerit. Hoc Iaudaverunt
Theobaldi, qiii duxerant in uxores filias ipsius, Hodierna mater, Guido frater, Pel)'oniHa sororpra^
laai ipsi quam filice, ipsum donum fieri volueruut fati Haymonis, apud Sombernionem in auia mea
et laudaverunt, quorum unus, Buirus scilicet de ante cavnerara. Hujus rei testes sunt Martinus cel-
Vieiel, sedeiii molendini sibi retinuit apud Cofcel- lerarius, Guido, Girardus monacbi Buxerise, Garne-
las, eo niniirum tenore, quatenus in conslruclura rius dominus Montilionis, Dominus Variminus et
molendini ipse Buirus medietatem sumptus pone- Joanncs filius ejus de Dreis, Humbertus de Eschan-
ret, et qusestus et iuultiirse medietalem accjperet; : nay, Marischotus prsepositus Sombernionis, et plu-
ecclesia vero residuum expensee solveret, quse Iucfi res alii. Et, ut hocratum permaneat, rogalu utrius-
medielalera esset receptura. Prcefata ierra j'acet quepartis, sigillj nostri irapressione munivimus.
sicut semita dividit, deducens ab Sancto Antello Actum est hoc, anno ab Incarnatione Domini M. C.
versus Unche. Preeterea preedicti homines qui jaih- oetogesimo octavo, Ahserico tenente abbatiani Bu-
dictum donum fecerunt, benigno favoi'e eidem con- xerise, et Hugone gubernante ducatura Biirgun-
cesserunt ecclesjie quamdam parlem lerrse contiguse diee. _
fmagio Sancti Antelli. Hoc autem latere nolumus, XXIV.
quod lerragiuin alque decimationes memorali terri- B
lorii ej'usdeni Eeclesise in jure proprio redigantur. Girardus li.Brot, dominus de Asnetiis, filius doir.ini
Battlwlomwi de Fontanis. 1206.
Hujus autem doiiationis et pacli lestes fuerunf, Ro-
bertus deeanus de Surbernon, Nicholaus, sacerdos (Ex tabuiario Buxerise, partc xn, cliarta i.)
de Molen, Arnulfus miles de Scanne, 464 Guido
de Curte, Letholdus de Vergi, Pelius de Sancio Ego ODOdux Bui'gundise omnibus notum facio,
pariter el fuluiis quod Girardus li Broz,
Antello, Alemannus de Surbornon. Scire etiam vo- prsesenlibus dominus de Asiieriis, recognovit in preesenlia mca
iumus quod Roberftis Safredus, Abba quoque fraler
quod dominus Bartliolonieeus de Fontanis pater
ejus, asscnsu liberorum eorura, Stephani, nec non
suus, dederat et concesserat ecclesiee el fratribus
Joannis, etGalleri sine terra, juramento confirraa- deBuxeiia in perpetuam eleeraosynani pasturas per
runt, supradiclum donuin se tenturos. Hujus derti-
lotum finagiumdela Clialor, etdeveteri molendino,
que concessionis et jurjimenti testes fuerunt Petrus
et de46S gertili, etc, ipse etMargarela uxor sua,
sacerdos, Willelmus medicus, Bartholomeeus de domina de
Chalo et Theselinus filii Asneriis, etc. El, quia banc eleemosy-
Suiiernoii, quoque ejus, nam patris sui male delinuerat, petivit absolulio-
Guigo Garellus, nec non Otio filius ejiis,"Humberius
2 nem a prsedictis frairibus, et accepit. Hujus re-
Garellus, Guillelmtis de Hartiieu, Odo Berardus,
Morandus Thtiri, Rainaldus Guido de Subornon, cognitionis et iaudis testes sunt Bei'nai'dus abbas
Joannes de Montebarro
BarnUinus de Diea, Morellus de Claromonte, Al- Fonteneti, Hugo eellerarius,
monachi Fontenetenses, Bernardus dominus de
beiius de Chace. Ut autem hoc donuni inconyulsum
Spissa, Acuns miles, Tecelinus de Nogento. Quod
perpeluo perseveret, preesentem chartam fieri, fa-
totum ut ralum sii, sigiiii mei munimine roborare
ctam charaelere proprie imaginis communiri, et te-
stium inscriptione corrobari dccrevimus. preecepi, anno Verbi incarnati 1^06. .
Actum anno Verbi incarnati millesimo centesimo XXV.
quinquageslino quarto, indictione n, epacta iv, con- Galtetius dominus Sombernionis, cujus uxor Jacob.t,
ciirrente quario. filii Arveius et Gallerius, pater Guida, avuncukts
XXIH. Arvcius, avus Garnerius. 1208.
Gaulherius aominus Sombemionis, Garherius ftater (Ex tabulario Buxeriee, parte xii, cliarta 2.)
ejus. 1188. dominus Sombernionis notum fa-
Ego GALTERIUS
(Ex labulario Buxerise, parte i, charta 6.) j3 cio prsesentibus el futuris. quod dederim fratribus
Ego GAHTHERJDS, Sombernionis doiiiinus, omnibus Buxerise in eleemosynara, medietatem prati de Ia
nolum facio quod Haymo fiiius Humberti de Moeieni Chalor, laudantibus uxore mea Jacoba, et filiismeis
me preesente dedit in eleemosvnam fratribus de Arveio et Galterio, quandiu lenuero gageriam 6Vi-
Buxeria, pro remedio animse suee et parentum suo- lnini Guidonis de Vertnere. Laudavi etiam ci-s, et
rum, sex nummos censuales quos caluraniabat pro confirmavi omnia qusecunque ipsi possident «sqiie
territbrio triurh vallium. Super hoc quidem pronii- in prsesens ex largitione elemosynarum domini Ar-
sit se garantiam porlare contra universos calum- veii avunculi mei, et domini Guidonis patris mei, ei
niam moventes. Et inde 465 habuit viginti duos omnium anlecessorum meorum, aut si qua de casa-
solidos fortis monetse Divionensis de beneficio ec- irienlo eortim vel nieo, eleemosyna vel emptions
clesiseBuxeriensis. Si autem ipse Haymo a garantia acqiiisierunt. Ut autert hoe raluni permaneat,
porlanda quoquo modo defeeerit, ego et Garncrius preesenlcm chartam sigilli mei impressione mu-
fraler meus, responsales sumus, quia de pecunia nivi.
quam acceperat, yiginli solidos preefatis fralribus Acltim est .boc ar.ne-.ncarnati YerbilSOS i
reddei. neceps ampliiis exigel ab eis, dohec univer --.'•. -i
4.95 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDL 1424
XXVI. A Galteri de Sombernioiie, laudante et eoncedente
fratre siio Gauierio, ct doroina Jacoba matre sua,
Garnerius deFontanis, r.c-posGirardi militis.de
Asneriis. 1210. eodem die quo paler suus in ccemeterio Buxerw.
fuit tumhlatiis, pro aninla patris sui et omniuhi an-
(Ex autographo Pratilongt.) "
Eecessoriim 469 suofum dedit Deo, ei domui Bu-
4Q7 Ego ODOdux Burgundise notum facio tain xeriee, et fratribus ibidem Deo servientibus, in
preesenlibus quam futuris quod Girardus miles de puram elperpetuam eleemosynam, quidquid hahe-
Asneriis, cognomenlo li Broz, laude elassensuuxo- bat absque ullo relineniento, intota decima deMae-
ris suee Margaiitee, dedit ecclesise et sancliraoniali- leiri. Nos aufera ut eleetoosyria ipsa rata perseveref
bus de Praalon, pro remedio animse suse et ante- in perpetuum, arl petitionem dicti Herveii, ipsam,
cessoruin suorum in perpetuam eleemosynam, eleempsyriam approbamus, et eani- sigilli nostri
omnia quee liabebat apud Eseliannai, et quidqtiid iiiiinimine confirmamus.
habebal in duobus molenninis de veteri molendinor Aclum esl boc, anno Verbi incarjiati 121.7.-
et quidquid acquirere poterunt in his quse erartt de
XXIX. "'." -
suo casamenlo. Hanc autem eleemosynam laudave-
runt nepotes ipsius Girardi, Guido de. Yenerreio, JJ Herveiusdoininus Sombernionis, pattuus ejus Gdtne-
rius, uxor Garnerii Aaliz, filia Agnamonialis, filii
Garrierius de Fontanis, et niulti alii. Testes vefo Garncrius, Jodnnes, ei Gautherius, Elizabelh uxor
sunl Willelmus abbas Fbnteneli, Robertus prior, et - Garneriijunioris.AfyiQ.
Odo moiiaehus de Fontenelo, qui preesentes fuerunt. (Ex tabulario Buxerise, parle x, charta 12.)
Et, ut hoc ratum sit, prsesenlem paginam sigilli Jriei Ego HEIIVEJUS domintis Somijernionis notum faeio
aucloritate roboravi. omnibus prsesentem ehartam iiispecturis quod do-
Actuift est boc, anno ab Incarnatione Domini iiiinus Garneriiis de Sombernon patruus meus, in
millesinio ducentesimodecimo mflrmilale qua et defunctus" est, me audiente et
XXYII. laudanle,pro anima sua dedit Deo el ecclesiee San-
ctse Mariaj de Bnxeila, inpuram et perpeluam elee--
Gallherus dominus de Sdnbernon, uxor ejus Jacqua,
fraires Garnerius ei Guido, filii Arveius et Galtlie- mosynam quidquidbabebat in decima de Cormarrin,
rus. 1210. in omnibus proventibus, el absque ullo retineliieiitoT
lExtraict de 1'origlnal r.stant au Temple de exceplis duobus sextariis frumenti, quos antea d.e-
Beaune.) derat filise suse Agnee moniali de Praalon. Hoc laii-
Ego GALTHEHBS dominus de Sonbernon notum r, davlt Domina Aaliz uxOr stia, etlilii sui Garnerius,
facip omnilius. quod.consensu et voluntaie uxoris Joannes, Gauiberius, ei- Elizabeth usor Garnerii.
4SS meiie Jaequse, dedi, et in perpetuum libere Et, ulhocratuniliabeatiir in perpetuum, prsesenlem
concessi, Deo, et fralribus Hospitalis Hieriisalero, chartam.sigiili mei irapressiorie munivi.
Domum Dei de Sohbernon, cum omnibus pertinen- Actum est lioc, annb ab Incarnatione Doniirii
tiis quas lunc possidebam; et totum usuarium in 1220. _-'"' '
terris, pascuis, aquis^et nemoribus meis, sicuti et - XXX.
liominibus meis prsedictse doirius libere concessi, et lier-vehisdbminus Sombernionis.. 1225.
usuariiim in nemoribus meis ad opus domus Ho-
{Ex tabulario Buxerise, paiie sui, chafia G>)
spitalis Divionehsis. Prselerea concessi domui,. et
fralribus quidquid in lerra mea, et de feodo ineo 4^0 Eg° HERVEICS Domijius-Sombernioiiis no--
emptione seu eleemosyna acquirere poterint, prsele'' lum facio omnibus pi'eesentem chartam inspecturis
villam et caslrum, tali videlicet condilione, quod quod pro anima mea, el pro anima palris raei et
dux Burgundiee in prsedicla domo quam dedi, per oninium antecessorum meoruiri, in puram et per-
hospitalarios nullum dominium acquirere poterit. petuam eleemosynam dedi Deo el fratribus Buxerice
Hpc donum laudavit uxor mea Jaequa, et fvatres D duos mpdios vini puri ad usum missarum, invinei.s
mei, dominus Garnerius de Mbntbillot, et Guido do- meis deMaeleim, queesunt in territorio quod dici-
minus de Toreis, et filii mei Arveius et Galtherus. tur Rooles, anhuatim capiendos, singulis annis
Et, uthoc ratum magispermaneat, haslitterassigilli tempore vindemise reddendos. Et,. tithoc ratum ha-
riieiniunimine roboravi. beatiir, preesentem chartam sigilli mei )iiuniiniii&
Aclum anno Domini mille&jmo ducentesimo de- duxi roborandam.
cimo. Acftim est hoc, anno Yerbi incarnati 1225.
XXYIil. XXXI.
Herveitts el Gaulerius de Sombernione, fiiii Galteri et . Garnerius de Fontanis. 1230.
* Jacobm. 1217.
(Ex-autpgfapho Pratilongi.)
(Ex tabulario Buxerice, parte sm, charta 1.) -Ego GAnNEnmsDE FoNTANis,partim doniinus
Nos WJLLERMUS Bei gratia Lingonensis episcopus, Blaiseii, prsesentium inspeclu notum facio universis
nolum fieri volumus omnibus charlam istam legen- quod ego j)i'o remedio aiiimseihese, et antecessorulu
libus vel audientibus quod Kerveius filius Domini meortim, dedi et concessi in puraHi et
perpetiiam
1525 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI.— PROBATIONES. 1420,
elecmosynam Deo et Bealse Mar.isede Praalon el A universis prsesenles litteras inspecturis quod Domi-
sanctimonialibus ibi Deo servienlibus, teriam in nus Kalo miles, el Otheninus fraterejus, filii domi-
qira s.ita est capelia, et pressorium, et grangia sua ni Willelmi de Sauz, in noslra prsesenlia constituti,
de Cbangeio, pacifice possidendam. Dedi eliam eis- quitaverunt in perpeiuum abbatissee et sanctimo-
dem sanctiuionialibus yiiieam sitam juxta dictam nialibus ccclesiee Bealse Marise de Praaluns, quid-
grangiam, et campum contiguum dictee yinese. Pro quid dictee sanctimoniales habuerunt et tenuerunt
jam dicta yero vinea, annuatim duo solidi debentur apud Changeium in pasturagiis, et omnibus aliis
censuales.,Pro caiiiposimiliter duo 471 denarii rebus. Quitaverunt etiam eisdem sanctimonialibus
mense Martio persolvendi. Praeterea dedi dictis in perpetuum, quidquid ij)si apud dictum locum de
sanctimonialibus, per meam terram plenarium Changeio quoquomodo poterant reclamare. Inhujus
usuagium.ad pascendum greges ei arraenta domus autem rei teslimonium, ad preces dictorum fratrum
de Changeio. Si verb alicui damnum inlulerinl, Kalonis et Othenini, preesentibus litteris sigilia no-
damnum restitulum fuerit lantummodo sine lege. stra apposuimus.
Dedi iiisuper jam dictis sanctimoriialibus, in terliis Aclum anno Domini 1232, raense Novembris.
de Blaseio, scilicet :ipud castrum, unum sextarium
bladi ad mensuram Sunbernionis, medietatem fru- B XXXIV.
rneiili ei medielatem avense, ad lampadem dormito-
iii jam supra dictaruin sanctimonialium perpetue 473 Bonm memorim Garnerius de Fontanis. 123A.
Eerviendam. Et, ut hoe ratum et firmum habealur,
(Ex tabulis Pratilongi.).
sigillum Hugonis decani Sancii Sequani prsesenti-
bus apponi feci. Dictum vero bladum tempore.mes- Nos tfater DROGO diclus abbas, et convenlus Ga-
sis annuatim est persolveiidum. reevallis, notum facimus universis prsesentes litteras
Actuni est boc, aijno Gratiae millesjmOiducente- inspecturis quod, eum bonse niemoriee dominus
simo tricesi.mo. Garnerius de Fontanis, miles, dedisset nobis inper-
XXXII. petuam eleemosynam, ic-vtiampartem terrarum,ar-
Camerius de Fonlanis, 1250. Olho et Kalo de Sauz, borum, scdificiorum, justitiee et omnium quee ha-
filii WHlelmi de Sauz. 1231, Seplembri, Eli- bentur apud locum qui dicitur Changeium; nos.
. zabelh de Fonlanis. Emeni.ardis Pralilongi abba-. eamdem eleemosynam admodiavimus in perpetuum
tissa,
abbatissse et conventui dePraalum, pro uno modio
(Ex tabulaiioClarevallensi.) ., bonse et legalis avense, reddendo nobis a dictis. mo-.
Anno 1250, mense Februario GARKERIUS Miles J nialibus, vel nuntio nos(ro, admensuramDivionen-.
de Fonlanis, habens teiiiam partem in dominio et sem, annuaiim, apud dicliim Changeium in crastino
iji justitia viilseet finagiorum de Foiiianis, dat G\a- Nativitalis sanctee Dei genilricis Mariee. Et, si forte
revallensibus perpetuum usuagium ad omne genus contingeret quod dictum modium avenee, diclsemo-
pecorum in pasturis suis villseetfinagii de Feiit.anis. niales non solv.erent loco et tempore supradictis,
Item parlem tertiaiii Changeii et finagioruni, lau- vpluerunt et concesserunt quod nos. quoliescurique.
daiitibus Geiirude uxoi'e Garnefii, et nepolibus lioc coiitigerit, tam ea quse ipsis. admodiavjmus-
Garnerio Blaseii, et ejus frafre Ponlio. quam ea quee ex alia parte apud dictum Changeium,
Anno 1251, meiise Seplembri, Otno et K-ALO fra- et apud Fontanas, in terris, vineis, eedificiis, rebus
tres, domieelli d« Sauz, filii domini. Willelmi 472 mobilibus et iromobilibus babent, el de csetero ha-
de Sauz, corifirmant Clarevallensibus prsedietas bebunl, possimus saisire, ei in manu nostra tenere,
donationes ipsis factas a domino Gamerio de Fon- donec uobis preefatus. modius avenee, cum omnibus
taiiis. gravamin.ibus et damnis quee pro dilatione solutionis
Anno 1223, mense Decembri. ELIZABETHde ejusdem modii incurrerimus, nobis integre fuerit
Fontanis, assensu liberorum Guiardi et Adelinse, ;D pei'solutus.Et ipsee moniales, de dictis damnis et
dat fratribus Clarevaliensibus vineam in valle Cor-- gravarhinibus simplici verbo.magistri domus noslrsc
rant. de Divione, qui pro tempore fuerit, credere tene-
Anno 125S, mense Julio, EMEKIARDIS abbatissa, et buntur. 474 Sciendum autem quod neque de iis
totus convenlus de Praalum, de communi consensu, aliquid quse ex parle nostra, vel ex-alia parle lenent
pro neeessitate etutilitate domus suec,ycndunt fra- apud dictum Ghangeium et Fontanas alienare pote-
tribus Clarevallensibus. pro XLlibris Divionensium runt, nec extra manum suam ponere, prselerquam .
viiieain suam silam subtus Fonianas, versus.castrum in manu nostra, dumroodo nos de iis quse alienare
de Talant. volueriiit-in eisdem locis, tanliim eis dare volueri-
XXXlIi. mus, quantum alia persona vel Ecclesia dare vellet.
el Vfillelmi.de Sauz. 1252. Queeut rata et firma semper- maneant, preesenles
lialo, Otheninus, fiiii litleras sigilli nostri munimine.fecimus roborari.
(Ex autographo Pralilongi.) Aclum annoGralise millesimo: ducentesimd tricee-
Nas magisler RORERTJJS Capellee ducis, et 0. simo cjuaiio, mehse Aiigustp.
Cliristianitatis decam Diyioijehses, notum facimus
 _ ADDIT. AD LIBRCS DE VITA S. BERNARDI. 1423
•JiSl-
XXXV. Aj^ ad petionem utriusque partis, prsesenles Utieras si-
gilli mei munimine feci roborari.
Herverus Dominus Sonibernionis, Blanchaejus uxor, Actum anno Doraini 1242, mense Mtuo
filius eorum Joannes. i259.
XXXVII.
(Ex tabulario Buxerise, parte xui, charta 2.)
Ego HUGOdux Burgundiee notum faeio universis Guillermus de Monlcacuto, dominus de Maalein, et
Jaaiueta uxor ejus. 1235.
preesentem chartam inspecturis quod bonee memoiiee
Herverus Dominus Sonibermonis, qui sepultus est (Ex tabulario Buxeria., parte xiu, charia 4.)
in coemeterio Buxerise, dedit Deo, et beatce Marieeet Nos GUILLERMUS DE MOKTEACDTO , .doininus de
fralribus Buxeriee, in puram et perpeluam eleemo- Maalein, et ergo JACQUETA uxor dicti Guillermi, no-
synam, pro remedio anirace suse et animarum ante- tum facimus univers.is prseseijtem cliartaniinspeclu-
cessorura suorura, laude, volunlate et assensu domi- ris quod cum viri religiosi abbas et coiiyeiitus Buxe-
nee Blaneheeuxoris suee, quinque familias hominum riee haberent, et percipere deberent annuaiim ses
apud Maelein, eum omnibus bonis eorUm, nibil sibi sexlarios bladi, ad mensuram Sombernioiiis, in
et hceredibus suis in aliquod relinendo. Tandem grangia nosti'a deMaalein, ex eleemosyna boneemer
dicta domina Blancha, uxor quondam dicii Herveri, H I moriseHerverii quondam Domini Soinbernionis, Nos
illas quinque familias hominum commutavit cum videntes,prsedictos abbatem et conventum, et eo-
abbate et conventu Buxerise, in dimidium modium rum mandatum, ralione dictorum sex sexlariorum
biadi, niediefatein frumenti et medietalem avense, labores non modieos suslinere, nolentes de ccelero
ad 455 mensuram Sombernionis, annis singulis ipsos super prcedieta eleemosyna molesiarj, vel in-
in perpeluuni recipiendum in grangia domini Som- debite Saborare, dedimus, Concessiinuselquittavinuis
bernioiiis apud Maelein, sine coritradictione aiicujiis eisdem iiiexcambium et permutatioiiero dic-li bSadi,
personce. Et exinde possessionem et dominium fra- in puramet perpetuain eleemosynain, 47? furnum
tiibus Buxerice iradidit tali modo, ut dicluju dimi - nostrum de Saveranges, cum omnibus juribus et
diummodiumbabeant; teneant et possideant, et ex perlinentiis dicti furni,-etc. Dedimus insuper, et
eo faciant libere, quieleet licite, jure pi'oprietario cpncessimus supradictis fratribus de Buxeiia iu
inperpeluuni,sinereclaniationehceredum dicliller- meram et perpeluam eleemosynam quidquid juris
veri, vel supradictee Blanciise, seualiquarumaliarum habemus, vel in poslerum habere debebimus, de
personarum, ita quod quicunque pro tempore tene- omnibus decimis et tertiis omniiua territoriorum et
bit prsedictam grangiani sive agriculturam domini fmagiorum villce de Saveranges, elc. Cojifirmamus
f,
Sombernioiiis apud Maeleiii, solvet diclum dimi- insupef, et laudamus fratribus de Buseria ohines
dium modium yini fratrihus Buxeriae, noji exspe- eleeniosynas alque liberiates, quas ipsis fratribus
clalo uiLcrius aliquo mandato dpmini Sombernionis. conlulerunt dommi de Sonibernione, in terris, ne-
Hsec orania integrc observare et nunquam contra nioiibus, pratis, aquis, pasturis et pascuis, ab ini-
venire, ei contra omnes defendere juravit in manu: tio fundationis. diclse domus de Buxeria usque ad
abbatis Buxeriee dicta Blancha doni.ina Sombernio- diem hodiernum. Et quia sigiSSumnon babemus,
nis. Pioinisit eliam et leiie prsedicta BSancha, sigilla veiierabiliura virorum, Hugonis.abbatis San-.
quod cum Joannes filius ej'us, quem habel a supra- cti Sequani, et Petri archipresbyteri Flavigneii pree-
dicto Herveio, ad setatem congruam venerit, faciet' sejitibus liiterisJecimus apponi. .
eum preediclam eleemosynam concedere, laudare et! Actura ann.o Doniini 12So, mense Augusto.
confinnaie. Ut auiem hsec eleemosyna rata etfirma
XXXVIII.
perseverel, ego Htigo dux Burguiidise preesentem\
chaiiam sigillimei munimine roboravi. G«j//-«rni«sde Mcnteacuio, uxor ejns Jucqucta, Aie-
xander eorum /I/JBS.1239.
Actum anno Domini 1258, niense Maii,
'
D (Ex tabulario Buxeriee, partexni, charta S.)
XXXVI.
Blancha dotnina de Soinbernione. 1212. Nos fraler Huuo, permissione divina humilis ab-
bas Sancti Sequani, et Joannes de Sauz decanus
(Ex labulario Buxerise, partexiu, chaita 5.) . ejusdem loci Lingonensis dioecesis, nolum facimus
Ego BLAKCIJA domina de Sombernione nofum i'a- omnibus preesentes litteras iiispectuiis quod consi-
cio universis preesentes littcras inspecturis quod1 tiitl propter hoc specialiler ct personaliler in noslra
47S m prsesentia mea consiiiuli dominus Willemus3 preesentia Guillermus de Monteacuto doininus de
Fromunt, et Petrus frater sttus recogiioveruni se3 Maalein, Domiceilus, el Alexander iilius ejus, pro-
dedisse et concessisse Deo et.ecclesia. BeateeMarice e vida deliberalione quieti et saluti animse Jacquelee
de Buxeria, et fratribus ibidem Deo servientibus,, quondam doniinse de Maalein, relictse dicti Guilier-
in meram et perpetuam eleemosynam, pro remedio3 mi, matrisque prsedicli 47S Alexandri cupientes
aiiimarum suarum, medietatem cujusdam prati sui,, tolo cordis desiuerio providere, pfo remedio et sa-
sili ui terrilorio de Varoiiles, et totain decimam quami lule animse preedictce, et aniraarum antecessoruni
iu territoiio de Poissins habebant, et habere debe- ipsius Jacquetee et suoruni, dedenmt etconcesse-
iHipt, .etc. In cujus rei riiemoriam et testinionium,, rant in puram et peipetuam eieeinosynam, Deo et
 i.m DE I-LEUSTRqGENERE S. BERNARDL — PROBATIONES. 1450
e^ciesiee Beatse MarieedeBuxeria, .Cisterciensis Or- A 4S9 HX
dinis, et viris religiosis abbali et conventui ibi Deo Calo de Sauz, dominus de Fontauis; uxor ejus Daii*
servientibus in quorum Ecclesia prcedieta traditur nez, Joannes ei Guitleimus eorum filii. 1207.
perpetuse sepulturce, dimidium modii bladi, frumenti (Ex autograpbp B. Marise de Bonvau, juxta Talant.)
et avence per medium, ad mensuram Sombei'nionis, In nomine Domini, Amen. Anno Incarnalionis
de annuoet perpetuo reddilu" Quem dimidium mo- ejusdem millesimoducentesimo sexagesimoseptimo,
diiim bladi preedicti, preenorojnati Quillernius et mense Augusti, ego CALODESACZ,dominus de Fon
Aiexander assederunt diclis abbati el convenlui, aut tanis, miles, in bona dispositione mentis exislehs,
Ipsorum ihandatcs reddendum et delibefahdum sin- iioitrm facio omnibus preesehtes litieras inspecturis,
gulis annis in -perpetuuin_ de ceetero, infra feslum quod ego considerans et attendens quod niliil est
Omhium Sanctorura, super duo molendina eorum; morte cerlius, nihij incertius hora mortis, ob hoc
sita super slanrtum -Maala.in; et super reilditus"et ego diem extremae messionis, opeiilius niiseiicordica
exitus Biolendiiiorum ipsorurii,: qtiorum imurh" vo- prsevenire, et animse meeeet animee dominse Dari-
eatitr molendinum de la Rocliete, et aliud, inolen- riez uxoris mese proyidere cupieqs, pro reniedio
dinum du Mileu, et propler boc autein dicti abbas animse meee, et animee uxoiis meeeprsedictse, ac an-
etcohventus tehentur singulis aniiis in pefpetuum de B tecessorum nbslrorum, et cliam pro anhiversarip
cseterp, die Mariis proxima ppst fesfum beati Bar- meo, et aniiiversario diclee uxoris meee, siugulis
liibiomsei apostbli,in eorum ecclesia ariiiiversariuni annisin ecciesia Yallis Beaiee Mariee juxta Talant
dieteejacqtielee facere, etc. Iii quorum omriiuro i'o- perpetuo celebrando, dedi, Concessi et obtuli ia
bur et.testimonium, ad preces dictorum Guiliermi eleemosynam et heeredilatem perpeluam, donatioiie
et Alexandri, preesentrbus. liiteris sigilla rioslfa aj>- facta intervivos, Deo etecclesise Vallis Beatee Ma-
- ;. .- rise preedictee, et prioii ac fralribus Ordinis Vallis
posuinius.
Aelum anno 1239, menseOetpijris. Seholarium ibidemDeo servientibus, quidquid ba-_
:" beo, habere possum et debeo _ih villis> -territoriis,
'. _ ." XXXIX. et perlinentiis de Dez, et de Altavilla, in lerris,
(Ex Necrologio Buxeiiee.) noeriis,inansis, censibus, terliis, et in omnibus
Die Martis pbst festum Bartholomsei appstoli an- rebtis altis quibuscunque.Et ex bis oronibus el sin-
iiiversarium Jaquetse dominse deMalaho, quce 479 gulis ego me peiiitus, et dictos... piiorem et fratres
dedit nobis dimidium modium fruinenti et avense per manum fratris Girardi tunc prioiis Vallis Beatee
per riiedium. Et:debemus habere duplicem pitan- (n Marisecorporaliter investivi, et in verum-dominhhi,
eiam et generalem., ut in charta ejusdem cohli- et possessionem corporalem veram et perpetuam in-
netur. duxi, Quseoihhia 48-1 et si.ngula supfadicta a do-
'":-:' -- '-.' i~ . " XL..". -"' mjno Hiigone de Paloes milile, et Renerio fratre
Aieianderde Monteacuto,-Dominus de Maelein. 1265. suo in alodium liberum acquisiri, titu'0 Jegitimee
emptionis. Proihitteris bona fide contra donationem
(Ex labuiarip Buxerise, parte xiu, cbarta 8.) et concessioneni prsedictas de ceetero per me vel per
je ALEXAKPRES-DE MONTAGU, Sires de Maelein, alium non' venire, tacile vel expi'esse; el ad heec
fgis a savoir a. lous ces qui ees ptesentes leittes ver- omnia tenenda et observanda perpetuo meos here-
ronl.et oiirront, quejepor lou remede de m'arme et des prcesent.es et futuros specialiter obligo. Qtifa
de mes ancessors,:ay done, quitti, et vutroie a Deu, omniaet singula supradicta; ego DASKEZ uxor dicii
etaNostreDame, eth iAbbe. et Covanl de laBeixer- domini Galonis, et nos JpaKNEs et GUILLELMUS eo-
re, queque dr.oiturerque.je aye, ne alans avoir decy en rumdem domini Calonis et dominse Dannez filii,
avdnt, por raisqn de-fief, ne por nule aulre chose quel laudainus, volumus, et concedimus.et tenereac pb-
qxiale soit; sauve la Jusiice, la Seigiieutie, el la servare perpetuo proniitiiraus bona fide, promi.ten-i
Gatde, ensi com nos li aviens,que i teienonean la.\D tes quilibet nosirum in solidum quod contra pj'ee-.
lerfegue Messires.Aubers de Savigiie chevaliers ai missa vel aliquod pi'ceinissoruni de cselero per ncs
dofiee a.Deu, el a Nostre Daine Sahicte_ Marie, el d vel.per alios non veniemu.s-,nec venire per alium fa-
iAbbSetCovanide ia Boixerre, por iou remede de ciemus, cpnsentiemus, aut permitlemus, ratione
s\afme, enaumogne perpetual. C.est a sgavcir dues • dotis, vel donationis propter nuptias, aut avperise,
pieces de lette, lesquescontiennent environ cinq jour- seu conquestus, vel proprieiatis, sive successionis,
nauxde tette,._elc,_Et pot ce queje tiay seaux, d ma aut modo alip qualicunque. In quorum omnium
requeste ay_faicti.meltre en.ces.ptesentes lelites, pot testimbnium et muniirien, nos Calo, Dannez, Joan-
cc qlCeilesaienl fotce et vigour, lou seauta ionorable_ nes et Guillelnius preedicfi, litieris prsesentibus si-
baron Monsigncr' Jehan de Saux, do.yen de Saincl
giila virorum vener.abilium domini Petri decani
_Seigne,et'louseaul a la religiouse famme Aatiz ab- capellse ducis, et magistri Alberici deeaniChristia-
beise de Praalon. Ce fu fait en Van Nostre Seignor. nitatis Divioriensis, rogavimus et fecimus apponi.
mil.et dons cens _et soixante et-cinq,_ou' moisde Oc- Actum annief nlensepreediclis.
laubre. ..~
U\{ ADDIT. AD LIBKOS DE YITA S. BERNARDI. 145"»
XLIi. A Cst fait en fan de graee mil. CC. et sexanle et;
Au prieure de Bonveiu,de iOrdre clu Val des ftco- doze, ou mois de Marz. ..
liers, a cinq •quarts cle lieues de Dijon, par deld XLIV.
Plombieres, el apres la monlagne de Talanl: en
iaiie droile de i-Egiise, il y a une loinbe relevee Alexander de Menleacuto, h.erespropinquior ab intc-
sur qualre piilicrs 432 cnviron ttois pieds de slalo Maihgerdvs Dominm Sombernionis. 1295.
liaut, par dessus le pave, qui porle cette- epitaphe
sur les bords tout d ientour. (Ex autograplio prioratus de Bonvau, juxta Ta-
DOMINI - lant.) -
AKNO HCC SEPTUAGESIMO, II.
EAL.KOVEMBRIS OBIITDOMIKUS hALO In nomine Domini, Ameii. Anno Incarnalionis
J3ESAVZ,MILES,DOMIKUS. DEFOKTAKIS. ejusdem millesimo duoentesimo nPriagesimo terlio,
ORATEPRO'EO, UT VITESOLAMEN DET . niense Junii, ego Alexander de Monteacuto, Domi-
SlBICUMSTES,AMEK. nus Sombernionis, Miles, notum facio Universis,
Son ecu porte une fasce au milieu, ; et trois prsesentes lilteras inspecturis et audituiis, quod-
oiseaux en chef. bonee memorise Maingerdis dicta Blanciie, doniina
XLIII quondam 4@4' Spmbemionis,- in ultima sua vOlun»!
Alexander de Monteacuto, Dominus Sombernionis. B tate ac in bona dispositione existens, dedit et le-"
-_1272. gavit in puram et perpetuarii eleeniosynam Deo, et
(Ex autosrapho B. Mariee de Bonvau, juxta EcclcsSseet fratri))us Yallis Beatse Marise prope Ta-
Talant.) lentum, Ordinis Yallis Scliolarium, pro remedio
GE ALIXAKDRES-B'E MONTAGU , Sires de Soraber- animse suee et anniversarip suo annis singulis in
noii, faz sauoir a touz cels qui verront et orroht dicta Ecclesia faciendo, partem suam decimai-um
ceis presentes lettres, que de bone meinoire Amiars, de Yilebarni, quse movebant de ipsius Maingerdis
dite Blainche, c.ai en arriers, Dame de Sombernon, capile, in omnibus scilicet redditibus, et exitibus
qui niorte est, en sa darriene volente, estanz en qiiibiiscunque. Ita tatneii quod si illa jiars dicta-
bone disposition de pansee pieca por le profist de ruro deciraarum aimualiin ilon yaleret centum so-
s'arme, ei por son anniuersaire faire chaseun an lidos Yienneiisiuiii aiinui et perpetui redditus, ipsa
en lTgiise dou Val Noslie Dame pi'es de Talant, de Maingefdis voluit, et concessil dictis fratribus,
1'Oi'di'e dou Val des Escholiers, dona et outroia a qiiod defectus eisderii adimpleretur in tertiis dicti-
Deu, et a ladite Iglise, et au Priour et es freres dou loci, quee similiter erant et movebant de capite d'K
dit Val NOslre Dame, en pure et permaignable au- ctee Maingerdis. Quse quidem omnia.et singula su-
niosne a louz iors mais, comme cele qui faire le pradicta, dicla Maingerdis facere potuit de jure et
pot, tote sa partie des dismes de Vilebarni, qui de faetb, prout hsee omnia et singula supradicta
jiiouoieiit de son chief, en toutes issues queles que confiteor firmiter esse vera. Et hcec omnia pree.'
eles soient. En tel mauiere que se icele paiiie.ne dicta, amore Dei et intuitu pietatis, ac eliam pro
valoit chascun an cent sols de Viennois, ele vot et qiiindecim libris Yieiinensium, quas dicii fralres
outroia que li defauz fust aeconipiiz des tiei'ces inihi dederunf et sblverunt in pecunia numerata,
dou dit leu, qui estoient et mueuenl de son cliief ego iaudavi et confirmavi, tanquara bseres diclse
sj con ge affei'inois. Et ge hoirs de Iadite Amiaii, Maisigerdis propinquior ab infestafo, ac etiam di-
dite Blaincbe, regardans et desirans le repox 4S3 ctam donationem garanlire promisi dictis fradibus
de 1'arme a celi dite Blainehe, por ledit anniuer^ et eorum successoribiis contra omnes. Et cum pro
saire faire, et por quinze liures de Viennois, que li necessitate mea vendiderim, el in perpetuum quit-
dit Priours, et li frere m'ont donees et paiees en taverim prp me etineis, Mcre.ilo dicto ie Boi-ne, de
deniers nombrez, et desqueles ge me tieng por Flavigneyo, omnia preedicta in donafione contenta,
paiez, la dite aumosne lo voil, outroi, et confer- seu ea super quibus dicli centum solidi ei'ant as^-
tnoi : et promet por mon sairement corporelmeiit D sessi el assignaii, i(a videlieet quod dictus Morel-
donC'sor seinz Evangiles, teuir, garder, deffandre, lus pro se et suis, raiione rerum eidem a me vendi»
etgaranlir.eneonire toutes genz a louz iors mais tarura, dictis fratiibus et eorum successoribus te-
jiisque k droit; et que por moi nepor autrui ge ne neatur, annis 485 siiigulis et in perpetuuni red •
vanra encoiitre, taisiblemenl ou expressement. Et a dere et solvere tres sextarios frumenti ad mensu-
ce lenir et garder ge enloi raes boirs, et les diz ram Flavigneyi, in recompensationem omniuhi
distues, et les tierces : etvoil que a ce tenif et prcedictorum, eisdem fratribus et eorum Ecclesise a
garder ge et rai boir soiens contraint a touz iors dicla Maingerde dbnalorum, etc. Donb- etiam eis-
mais : aussi comme de chose aiugie ou cognehue dem fratiibus septem quarlellos avense annui red-
en jugement et eii audience en la Court mon Sei- dilus, ad mensuram Sombernionis percipieiidos, et
gnor ie Duc de Bergoinne. Ou tesmoignaige de la- levandos annls singulis, ct in perpetuuin infra
quelle chose ge ai sopplie et requis a metlre en cels . fcstum beati Maiiinihieiiialis, a percipieritibus et
lettres le seal de ladite Comimon Seignor le Duc, levantibii-s tertias meas de Sombernione, Letc.
el !e seal a lieiiorable home mon Seignor Anxeri Acturii in preesentia Hugonis de Cabilone nolarii
Arcediascre de Digenois en lTglise de Lengi-es. Ce Divionensis, doniini Joannisde Chaigiiiace, c{ do-.
1355 DE ILLDSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. 1454
mini Galieri de Comerrien, militum, tcstium ad hoc A . Domini 1205, secundo die Apiilis ; quod eis calum-
vocalorum anno et mense. prsediclis. niabatur Siraon miles de Aspre, pro quadam con-
XLY. ventione quee iriter ipsos erat, scilicet quod si prce-
Arverius dominus Snmbernensis, Hervervs Doniinus dicti fratres in j'am dicta parte vauriee aliquid aic-
-Sajrarum. 1253. quirereiiY, medietas esset Simonis ; jta tamen quod
(Ex autographo.) ptius redderet eis medietatem pretiiquo illud eme-
Ego Arverius dominus Sumbernensis nolum fa - rant.
cio universis prsesenles litleras iuspecluris quod XLIX, -"";-
post hoc quod ego donavi dilecto et fideli meo Her- E-jilo comes de Salz, Villermus
verio domino Safrarum feodum de Soce, ipse re- _rater ejus, filius
ejus Guido.
deinit de me gageriam qtiam ego teriebam in illo (Ex tabulario Albeeripee.)
feodo, de centura 'iibris Divionensium : et hanc Notum sit omnibus tam prsesentibus quam futu-
gageriam teneor dicto Herverio el hseredibus suis ris quod Rainaldus de Graiice, laudante uxore sua
bona fide"guarantii'e. Et til lioc ratuhi sit el fir- Agnele, et Evilo comes de Salz, laudantibus ffatre
nium, in Iiujus rei testimonium prsesentibus litte- sno Yillermo et filio Guidune, dederunt Deo et
ris sigillum meum apposui. B sanctee Marite Vallis Salvatoris, et fratrihus ibi re-
Actuni anno Domini 1255, mense MarUi. ligiose vivenlibus, in fmagio Corilimonlis omiies
XLYL. -'. aasentias, tam in terris 43B quam in neniorlbus,
Gilla relicia Hervei domini Saffrarum. Guido eorum ad pasceiidum
124y. animalia, ad sedificahdum domos,
'-..-. fiiius. ad excolendam terram, et ceetera usualia, absque
(Ex archivo regio Parisiensi.) orani redditu ei custumia. Factuni est lioc per nia-
413© Reverendissimo domino suo TH. regi Na- num Wilenei episcopi. Testes Jocerannus olim epi-
varrse, comiti Campaniee et Briee palatino, GILLA
Godefridiis prior de Glaravalle, Guidb mu-
domina . Saffrarum, _ salutem et reveren.liam eum SCOJJUS,
nachus de Claravalle, David canonicus Sahctorum
honore.
Npttim vobis facimus quod dominus Herveus Geniinofum, etc. Hoc donum laudavit Rainaldus
filitis Rainaldi de Grance, elc.
dpniinus SafTrarum, niaiitus noster, in redilu de
marinis partibus, de prsesenti seeculo transniigra- L.
Fratres Vallis Salvatoris dant seipsos Aibwripm.
vit. Prppter qupd feyereiitSce vestree sujiplicamus,
huinilitef rogandp qualenus dominum Guidonem. (Ex tabulario Albeeripse.)
militern, filitim nostrum, dominunt Salfrarum, re- Ego Godefridus, Dei gratia Lingonensis Ecclesice
dictus episcopus, tam futuris quam prseseniibus
cipiatis in .honiagiiiro de feodp illo de quo pi'sedi- notum fiefi volo
clus maritus noster in homagio vobis tenebatur. quod fratres de Yalle Salvatoris
dederunt se, suanique possessiunculam Deo et
Nos verp iliclo domino Giiidoni, filio noslro, do-
Sanctse Marise de Albseripa, in manu domni Raim-
roino Saffrarum, jus nostrum plenarie acquitavi-
baldi ejusdem lbci abbatis primi. Lbctim siquidem
inus, etc,
illum, scilicet Vallem Salvatoris, piee memorise
Datum Sabbato post Epipbaniam Domini, amio Robertus
Domini 1249. Lingonerisis episcopus, cuidam clerieo,
XLYil. lioraine Guillermo, natione Normanno, ad Dei ser-
viliurn ibidem faciendum, eediiicanduih donaverat,
Eviio comes de Salz, uxor ejus regina, filii ejus
Giiido et Girardus, fraler ejus Willeimus. quem ille, et qui cum eo erant fratres, sub eo, e*
(Ex pancliaiia Albeeripea, confecla anno Chrisii post eum ex lunc et deinceps, lempbribus prsede-
1153, tempore Wiieuci Lingoneiisis episcopi.) cessorum meorurn Lingonensium episcoporum Jo-
Evilp comes de Salz, laudante uxore sua Re- ceranni atque Wilenci,, aliis decedentibus, aliis
gina, el filiis siiis G'iidone et Girardo, et WilleSin; succedenlibus, usque ad leropus nostrum nulla eos
fratre ejus, simiSiter dedit quidquid in suprascri- D perturbartte calumnia pacifice possederuni. Hunc
plis finagiis habebat, vel aliquis de illo lenebat; igilur iocum ssepediclum, domui Dei Alberipse ei
et. exlra, in omnibus terris suls omnes supradictas fratribus inibi Deo servientibus, a supramemoraiis
aasanlias. fratribus dalum, ego justis ipsorum 4@@ petitioni-
XLVDI. bus non injuste annuens behigne concessi, et sigilli
Wido Dominus de Sauz, uxor ejus Elizabeth, liberi nostri auctorilate confirmavi. Quisquis igitur prse-
ejus Bariholommus et Bealrix. 1205. decessoris nostri supranominati episcopi Robeiii,
(Ex tabulario Albseripse.) et nostrse graluitee donationi obviare prsesum-
487 Egb Wido dominus de Sauz, notum facio pserit, anathema sit, donec ijide congrue satis-
pr.esentibus ei fuluris me laudasse fralribus Albse- faciat.
lipse coiisensu uxoris meee Eiizabeth, et filiorum LL,
meoru.m Bartiiolomsei el Beatricis, si quid jiiris lia- Evilo comes de Sauz, uxorejus regina, filii Guido
bebam in Illa parte vaurise de Arcboloros, quee est et Girardus, frater Willermus.
inter Praalais et aquam quse de Vivex desceiidit in (Ex tabulario Aibseripse.)
Albam : tmde inyestit.i erant anrio ab Incarnatione. Ad couservandam reruro gestaruni jjiciiior-iara
 {.455 .ADBIT. AD LIBROS DE ViTA S. BERNARDI, 1456-
ego GoDEriuuus Dei gratia Lingonensis episcopus .A Lingonensis decanus,. PcirWs BaiTeiisis decanus,
prceseiilium atlestalione lilterarum notum lieri volo Ebi'ardus prseposilus Sanctoruni Geminoruin milites,
quod, etc. Willermus de Sauz calumniabatur domui Gerardus de Reon, Viardus Moriers, et Siinon ejus
Albseripeeel Vallis Salvaloris aasentias et usuaria fraler, Petrus de Barro serviens Henrici Trecensis
in linagio Corilimontis, et pasturas in finagio de coniitis, Boiiius prcepositus Castellioueiisis, Pelrus
"
Coluuibe, dicens fratres Albseripse seu Vallis Sal- major CasieSlionensis.
vatoris, aul eorum aiiimalia nulla omniiio usuaria Actum est hoc anno ab Incarnaiione Douiini
in preescriplis finagiis. habefe debere. Unde apud 1179.
Buxerolcs in prcesentia noslra, constituta alter- LHI.
utrum rectitudineni exquirendi die, prolatse sunt Henrkus filius Guidonis comitts de Sauz, filii Evt-
in medium ab abbate AlbeeripseRainerio duse cbar- lonis. 1179.
teeiegitimse, sigillo pnedecessorisiioslri Vilcnci epi- (Ex tabulario Albseripse.)
scopi Lingonensis munilae, et lestium adnoiatione
Ego GALTERUS Dei gratia Lingonensis episcopus
roboratse; i.n quarum attera continebalur scriplum
Evjlo comes de Sauz, laude uxoris.suse Regi- prceseulllius el futuris iiotum fieri volo quod Henri-
quod
nse, et filiorum suorum Guidonis el Girardi, et fra- B cus filius Guidonis comiiis de Sauz guerpivit atque
tris sui Willermi, dederal Doinui Dei Aibajripse om- laudavit.per maniim nosiram Doriiui Dei Alberijise
nes aasentias in onmibus terris suis. Sunt autem 4S2 Jlll'e perpeiuo possidelidum, quidquid praidi-
istse aasentiee. iij aquis scilicet ad piscandum, in ctus paler ejus, Guido scilicei, eiderti Doinui dona-
silvis ad comburendum, 480,a< 1. scdificanduni, ad verat aul laudaverat. Testes Hugo dux Burgundiso,
Pelrus decanus Barri, Hunaldus capel-
paslum porcortun et cseteiorum animaliuni, absque -iicposmeus,
redditu et cusluniia. Auditis igitur utrorumque lanus noster, Rainaldus celkrarius de CSaravalle,
causis et diligeuter cxaminatis, justo judieio judi- Guido siipradictus comes ejusdem Ilenrici pater%
- catum esl Domui Dei Albeeripee,remota omni ca- Milo Delfosse.
Actum Castellioni aimo Boniiiii 1179.
liiiiinia, debere constare omnia, sictit chartee illse
legilime testificabaiitur. Testes lioruin. stint Ponlius LIY.
archidiacoiius, Alnaldus tunc decanus, frater Mo-
relli; doniinus Odo de Graiice, dominus Rainerius (Ex eodem tabulario.)
de Maresc. Ego GALTERUS Dei grafia Lingoiiensis episcopua
LII. ,. prxsentibus el futuris nolum fieri volo quod Guidcv
comes de Sauz guerpivit Domui Dei Albseripeequid-
Guido de Sauz, olim comes Lingonensis.' auid calumniabalur vel haltere se dicebat in fina-
(Ex tabulario Ecclesice Lingonensis.) gio d'Arcfrait : quod longe ante pater ejus, EviSo
In nomine Patris, et Filii, et Spiritus saneti, videlicet comes, eidem Domui in eleeiiiosynara do-
Amen. Noium sit omnibus preesentibus et fuluris naverat, et ipse Guido laudaverat-.Laudavit eliani
quod ego HUGOdux Burgundiee comitatuni Lingo- scepedictus comes Guido preufatseDoroni wageriam
neiisein, quem a Guidone de Sauz per cominutatio- pratorum de Perregne, quee eraut de casaraento
licm accepi, Ecclesise Lingonensis episcopo, vide- suo. Horura lestes siint Hugo, tunc abbas Fonli-
licet patruo nieo Galtero (86) et ejus in episcopatu neti, Raiiialdus Cellerarius clarevallis, MiloDelibsse
successoribus in elecniosynani dedi, ac habendum miles. Heecoinnia laudavit Ott.o filius comiiis
in perpeiuum concessi, el eum in nianu ejusdem
Gaiteri guerpivi, laudantibus filiis meis Odone et LV.
Alexandro; Henrico etiam coraile Barri consan- (Ex eoderotabulario)
guineo meo, qui pnefatum comilatum a me acce- Ego GALTERUS Dei gratia Lingoiiensis episcopus,
pcral in feodum; et fratribus ejus, Theobaldo, Rai- D prcesentibus-el futuris notura fieri volb.quod Beiiri-
naldo et Hugone hanc doiiationeni confirmanlibus cus (ilius Yidonis coir.ilis de Sauz, laudavit per ma-
et appiobautibiis; et, si quod jus in comitatu illo num nostram Domui Dei
a suis prsedecessoribus habebant, prsefateeEcclesiee in Albseripse,quod clamabat
Arcfrait, quod Eubolus conics avus.ipsius 4@J
in eleemosynam concedentibus, el omnem inde Henrici, laudanlefilio siio
preedicto Yidone, supra-
calumniam deponentibus, necnon etiam laudanti- dicise Domui longe ante in elcenioSynam donaverat,
bus 4S1 lianc eamdem donationem, Guidone de Tesles pro Henrico sunt Lucas abbas
CariloCi, Pe-
Sauz, et filiis ejus Othone, et Henrieo et liberis trus abbas Accincti, Yidocomes paler Henriei, Milo
ejusdeniOtlioiiis. Testes sunt clcrici, Manasserus canonicus frater comilis. Anno 1170.

(S6) Obiit Galterus episcopus vn Idus Januarias prsemissas tabulas. Necrologinm Liiviniacense ad
anno milleno centeno septuageno oclavo pleno, ut vli diem Januarii : Obiit Reverendus in Chrislo Pa-
liabet ejus cpitaphium in charnisia Luvmiacensi,- ter et dominus, dominus GALTEEUS
quam fundavil: hoc est, anno 1178 eomplelo, adeo- Lingonensis epi-
scopus, fundator noslet et ftaler : sepullus ex latere
que incipiente 1179; cujus exordio a Cbristi Na- majoris altaris in ecdeiia nostra.
tali dediiGto, paulo anle ejus obitum daias opro-iu.i
 U37 " DE ILLUSTRIGSNEilE S. BERNARDI. — PROBATIONES. '1433
' -
LVI, A ilja parte vaurise de Archotoros,etc.,-Unde invesiili
F v.ndalio ecclesim coiiegiatw de Sauz per Guidonem erant anno ab Irtcarnatioiie Doinini 1205, secundo
dominum de Sauz, 1197, laudanie uxore ejus dieAprilis.
Elizabeih,-ei' filio Bartholommo. LVIII.;
(Ex auUigrapho ecclesiee de Sauz.) (Ex tabulario ecclesise de Sauz.)
Ego Guido dominus de Sauz nolum facio tara
Ego GUIDO doiiiinus de Sauz omnibus tam pree-
sanlibus quam futuris notuni facio quod pro salute prsesentibus quam futuris me concessisse canonieis
meis de Sauz quod acquirant ecclesiee suse, vel
animsemece, et patris et matris mese omniumque
prsedecessoriim meorum, et ELIZAEETU uxoris inese gaigeria, vel emptiorie, niediam partem decimarum
de Sauz, videlicet partem G. de Blaise, et partem
iiliorumque meorum conslitui in ecclesia beatseMa- R. de
rise de Sauz canonicos, et dedl eis libere septem Cprporey; neC alicui liceal prselerquam ipsis
mansa in castellode Sauz inper-petuumpossidenda, decimas illas acquirere, etiam heeredibus meis nisi
ad domos sedificartdas convenienlia. Quas domos ad opus ecclesise suee de Sauz. El hoc 1'audavit et
ita liberas esse volo, quod si aliquis ad eas confu- concessit Elizabetha uxor mea, et Bartholomseus
in eum manus vel res filius riieus:
gerit priusquam injeeerint, B Actum anno ab Incarnatione Domini 1209.
suas in eis posuerit, sub prbtectione eorum cum
LIX,
rebussuistutus erit, nisi de forefacto magnsejusti-
tise fuerit comprobatus. Dedi eliam eis lerras in (Ex tabulario eeclesiee de Sauz.)
tisuiu ipsorum proprium, ad ciilturam segetum vel 496GUJDO dominus de Sauz, ad petilionem et ad
dominse Elizabeth conjugis suse m exlremis
_ propagalionem virieariim excolendas. Prseterea eon- preces
'labofanlis i A&tecclesise et canonicis de Sauz, pro
eessi eis quod si aliquis carionicoi'um in co.nduciu
ejiB animee remedio, cenlum solidos Steplianieiises^,
suoaliquem acceperit, nec a me, nec ab liorniuibas
nec ab in die CircUTncisioiiisDoniini amiaattiri persolven-
meis, aliquo super quem polestatem habeara, dos. Dominus
cohducius; infringetur; Exposui etiam eis omnes Battholommus, inquit, filius meus
hanc eleemosynam laudavil supradictis .canonicis, et
aquas meas ad 494 piscandum. Concessi quoque concessit,
eis quod si aliquis eanonicus vinum suum ad veE-
Actum hoc anno gralise 1222.
dendumdederit, et-inierim ad vendendum, vinura LX.
dari per edictuni probibeam (ne aliquis videiicet
(Ex tabulario eeclesiee de Sauz.)
preeter me vinum vendat) eidem canbnico liceliit
vinum yendere prsetaxatuni. Dedi etiam eis quatuor GUIDO dominus de Sauz, pro anniversario domini
dat ec-
libras censuales in vilia caslri, et iii alia terra mea; Hugonis fralris sui,- canonici Lingonensis,
de Sauz dub sexlaria bladisiu-
ct omnes decinias bladoriim meorum, et pecudum clesise et canbnicis
et decimaruro de Sauz. gulis aimis persolvenda, Iaudanle fiiio suo Bar-
Riearuhi; qtiarlam paiiem :
Porro canonicis. precnoiiiiiiatis concessi quod ipsi iholomeeo.1222. LXI.
habeaiit apud Sauz mansalibera ad bomines libere labulario ecclesise de Sauz.)
(Ex
retinendos, qui sub ebrum pptestate eligent rema- -GUIDOdominus de Sauz, pro salule animea suee
nere, ita quodeum hominibus meis, in nemoribiis et Elizabetli uxoris suse. dat capitulo et ecclesicede
elin aliis icbus ad castellum de Sauz pertineniibus Saiiz quatuor sextaria bladi. 1251.
usu:ii liabeant pleiiariura et absoliilum, liberi om- -
497 i^n.
iiimoda exactione mea et bominum ineorum. Precte- Jacobus dominus de Sauz. Uxor' ejtis Maria de
rea si quis liominuni meorum, pratum aliquod, vel Monte Sancli Joannis.
terram aiiquam de quaiibn babeara redilum, eis in (Ex tabulis-ecclesice de.Sauz.) .
eSeemosyiiamdftfierit, vel aliquis militum qui de me Jacobus dominus de Sauz cum.Maria uxore sua
feodum teneat, slve in eleemosynam dederit, vel fuiidat capellam S. Jacobi de Sauz, cura reditu suf-
vendiderit, vel invadiraonio posuerit, boc libeiiter . ) liciente ad victum et veslitum-unius presbyteri in
coiJcessi. Hscc omnia laudavituxor mea Elizabetli, dicla capella deservituri. Die Mercurii post festum
el filiiis lheus Bartliolomseus.-. S,-Michaelis in moijte Gargano. 1248.
Actihn ariiio ab-Incarnatione Domini 1197 (87). . Idem eodem die et anno dat canonicis B. Maiise
LYIl, de Sauz quartam paitem decimce de Sauz, recipiens
Wido dominus de Sauz, uxor ejus Elizabelh, liberi ab illis sexaginla libi'as Yicnnensium..
Bartlwlommus et Beairix. LXIII. ;-..
(Ex tabulario Albseripse.) Ego JACOBUS dominus de Sauz, miles, nolum fa-
4@5Egb WIDOdominus de Sauz nolum facio pree- cio oronibus prsesentes litteras inspecturis, quod
sentibus el futuris me laudasse fralribus Albseripce, ego divina favenle gratia, cupiens in partibus trans-
consensu. uxoris mese Eiizabeth et filioi'um meoriim marinis exsequi.votum crucis, s.ponle, liberaliter et
Bartholomsei et Beatricis,-si quid juris habebani in ijenigne do et cedo, atque quitto canonicis de Sauz
(87)Hanc fundaliouem anno eoderii 1197 confir- et denique Coalestinus papa III, Laterani xi Kal.
mavit Garnerius Lirigouensis episcopus, acsubinde Novembiis, poutificatus anno septirao. -
Rainaudus Lugduiiensis arcbiepiscopus sine dala :
1459 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. .1440
iu perpetuum dtias doinos cuiii plauslris earuin, elc. A Boutgoiujiie,
talifie les biens, droits, et prntileges
Ut cas leneaul et possideant peipetuo ita Iiheras, des Chanoines de Sctuz, comme
Seignev.rproprietaite
prout avus meus, paler scilicet patris mei, eas eis du Chasteau et Boutg de Sauz: qui a raison de ce
eontulit, elc, laudante Matia Jacobi conjuge, anno transpott de Domaine, senomma, et SQnommeen-
Domini 1248, mense J-ulio. cote aujourd'liui. Sauz ie Duc.
Idem eodem anno el mense, quartnm partcm de-
c.imeede Sauz, tam grossse quam ininulse, posuit in 500 LSXYU
inanus canonicorum de Sauz, pro sexaginta et de- Excerpta ex aulographis archivi Dolani cctmermra-
cem libris bonse et legalis liionetse Slephaiiiensis, tionum regiarum.
quas ab eis recepit De Joanna Cabilonensi, uxpre Roberti filii Ro-
berti II, ducis Burgundiee, et Agnetis filiseS. Lu-
4S§ LXIV.
Anno Domini 1219, inense Martii, Maria de dovici regis,
Monte Sancli Joannis, domiua Salionis, quondam Mense Januario anni 1292, Guillelmus de Cabi-
uxor Domini Jacobi in transmarinis parlibus comes Antisiodorensis, et dominus Sandi
defun- lone,
cii, domiiii Salionis, de ejus mandalo dat ecclesise Aniani in Biturigibus , assignal dolaliliuni uxori
B. Marise de Sauz duodeciin minas bladi, raediela- g suse Alienorse filieeAmedei Sabaudiee coroitis.
tein consiliginis, el medielateiiJ treinisagii, ad liien- Eodem anno el mense Tornodorensis comilatus
surara de Sauz, singulis aniiis in terliis de Sauz Guillelmo transcrlptus est a roatertera Margareia,
percipieudas, ea cbnditione ut ipsi canonici lenean- Jei'usalein e( Siciliee regina, quce et sequenli anno
tur, in dicta ecciesia ad altare in honore S. Jacobi 1295, Tornodori xeiiodochium fuiidavit, in quo ad
constilutuni, diebus singulis pro diclo Jacobo de- mortem usque, raro exeroplo, eegrotorum et paupe-.
fiincto, et antecessoribus ej'us missam unam pcr se ruin se faniulam ejjiibuit. Ex labulis Tornodoten-
vel per alium celebi'are, exceptis diebus Dominicis, sibus.
et festivis, et eorum. octavis, et octavis festorum En ian 1296, le Vendredy deuant la saincte Ca-.
novem leciionum. therine, Guillaume Cuens d'Aucette et de Totnv.ette
Hanc donalionem seu funrialionem anjio Doroini et Seigneur de S. Aignan en Berry, nomme el establit
1250, mense Aprili confirmavit Joaimes de Passa- son Procureur, son pere lehan de Chalon, Comte
vant, dominus de Sauz, qui tum Mariam de Monte d'Aucerrc et Seigneur de Rochefort, a receuoir qualre
S. Joannis, relictam Jacobi Doinini de Sauz habe- mille liures de pelils totnois, desquels noble bers Ami
bat uxorem. Guensde Sauoye, son honori el ame"sire, estoit tenu
LXV. C o luy dois la Naiiuiii S. lehan Baplisle, pour raison
Guillelmus dominus dc Sauz, matcr ejus Maria, du mariage de Damoiselle Alienor sa femme, fille du-
Marguarela uxor. dit Ami Comte de Sauoye.
(Ex labulis ecclesise de Sauz.) En Feburier de ian 1299. Guillaume de Chalon,
Guillelmus dominus Salionis, domicellus 1284. Cuens d'Aucuerre el de Tonnerre, fail certain accord
Octobri. auec son ame Oncte Robers Duc de Boutgoingne.
Guillaumesire de Sauz, Damoyseau, du consenie- Anno 1508. Elienor de Sabaudia, vidua Guillel-
meni de Marguerite safemme, donneaux Chanoincsde ini de Cabilone, comitis Arilisiodorensis, et postea
Noslre Dame deSauz, sept quartaux deconseel, 409 5_®1 uxor Drogonis de Merlolo, domini de Sancla.
a payer chacun an c la feste de Toussaincts, pour le Hermina, repetit jura sua dotalilia a Joanne de Ca--
remede deiamede fut Dame Marie sa femine, iaclis bilone socero suo, patre Guillelmi comitis defuncti,
Dame de Sauz, ian de grace 1285, au mois d'Aoust. tutore liberorum Guillelmi; nepolum suorum.
Guillermus domiuus de Salione, domicellus, et Anno eodem 1508, die 27 Junii, Philippus Fran-
Marguai'eta uxor ejus, canonicis ecclesise Bealee corum rex consentit ut Droco de Merloto, dominus
Marice de Salione dant quinque minas bladi, pro rj de Saucta Hermina, et uxor ejus relicta Guillelrai
suo anniversario annuatim faciendo. 1286. Februa- quondam comilis Anlisiodorensis, jus balli et cu-
iio. Le sceau esl (ce scmble) un hon rampant, stodise liberorum, quos de Guiilelmo illa suscepe-
Eodein mense et anuo, idcm Guillermus domi- rat, transfeiant in eorura avum, nempe in Joannem
cellus, doniinus de Salione, condit testamentum deCabilone, Guiilelnd patrem,":comitem Antisiodo-
suum, inter cuj'us exsccutores primo loco nominat rensem et Dominum Rujrisfortis.
Ponthtm mililem, avunculum suum, dominum dc ' Die 10 Novembris
1509, Margareta de Bellojoco,
Ventoux. Apponi jubet inter alia sigiiia, sigillum ve- vidua Joannis de Cabilone, eomilis Anlisiodoren-
nerabilis hominis, charissimi avunculi sui, domini sis, el Domini Rupisfoiiis, interest horaagio facto
Slephani, domini de Monte Sancti Joannis. Joanni nepoti suo, et Joannetee nepti suai, prsedicti
LXVI. Guillelroi liberis.
Philippus dux et comes Bntgundiw, dominus de Vn tillte dateen May de ian 1511, qui declate
Sauz. qite Hngues Archeuesque de Besancon esioit Adminis-
(Ex tabulis ecclesiee de Sauz.) irateur el Gouvetneitr generul de Iehan el lehannelle
L\tn 1442, 8 de Mars, Philippe Dv.cet Comle de cle Chalon, en fans de Gv.illaume de Clwjon, iadis
1441 DE ILLtJSTRl GENERE S. BERNARDI. — PROBATJONES. 1442
Comte d'Auceurre, -ei.de Tornuerre, nepueii dudit t Liiigonensem eo temporis antislitem adiit, et liiter-
ilugues Archetiesque, el fils de Tehan de Chalon, dh ventu tneo accepla benedictione et liceniia locum
Comte d'AvCerre caiendttiets, Seigneur de Rciclic- sibi datum, pro viribus et posse fideliler exstfux-St.
fprl, et -ffere dti mesme Archeuesque. Ihigues de Ne- Post obitum vei'0 ejusdein antistitis, pi'eedicttis
bians, sire de Corlenaix esioil ihieur desdiis enfans. Joaunes favore usus Joceranni qui Roberlo sueces-
A Chalon, le Mardy apres la frinild, en Van 1521, serat in episcopattim, habens jnsuper consilium
Agnes fille_ de' Monsient Saint Louis, Duchesse, et doriiini Odolfici, locum susceptum abbali et capi-
Eude son fils Duc de Bonrgoiigne, tivne pdi-t et tulo r.ovi monasterii (88) obluiit et concessit, pfo
d'autre part Anii Gomte de Sauoye, et lehan Comte emendalione viise nieliofis. Veniensque Stepbanus
d'Auxerre, traicleiit du mariage de Robert de Beur^ novi monasferii abbas, suscepit lbcum ab Odolrico
gongiie, fils de ladiie .Diichesse, 5©2 et frere dudit et uxore ejus, et abejjiscopo, et capitulo Lingo-
Diic, auec lehanne smur dudil Ielian, el fille de la nensi, et designatum est ab episcopo, Moriniundi
fille dudil Gomte de Sauoye. Ptesens Edoitatt de ccemcteriiim, et benediclum. PosleaOdolricus frc-
Sauoye, Aymeson ftete, Guichdtt Seigneur de Beauieu, tus anitiii sui liberalitate, cum cphsilio uxoris stiee
Louys de Sauoye, Seigneur de Wax. L'vn des arii- locuiii adaugens, concessil lerram quaindam, Gual-
cles de ce iraicte fut; que Iehanne porleroit a son dinvillare vulgaiiter dictara; pefambulans ipse cuin
mary en doi, etilre qutres chosesla Comtede fon- uxore sua, et Cum nobilibus multis, et incolis
nette. '" - - .-': Fraxineti, donationes 5©4'suas "ceitis determina-
EnSeptembre de ian 1521. Iehanne de Chalcn, tionibus designans. Insuper omhibus feodis siiis et
femme de Robert fils du Duc de Bourgoiigne, quilte alpdiis propinquis et reniotis concessit cum uxore
touies sesprelentions h son frere lehan de Chalon sua pSscaiias in aquis, et ligna ad ignem et ad vaiia
Comte d'Auceire et Sire de Rochefort, en considera- opificia, et pascuale per terras, etiii silvis ad opus
tion de ce qu'il luy auoil accorde la Comte de Tor- aniriialium usuaiia. Onines islas donationes corices-
nufre pour son partage. serunt Fulcho, et Raineiiiis, etGefardus, filii Odol-
Le Dimanche duaiit la Natiuile Nostre Dame, en rici. Et horuin oninium testes sunt niecum qui vi-
ian I52S,!fio(>ert<ZeBourgongne, fils de Robert iadis derunt et preeseniialiter audierunt, Hugo miles Lupa
Duc de Bourgongne, auec sa femme lehanne de Cha- vocatus, Odolrieus de Provincheriis, Girardus Doni-
lon, iadis Comle d'Aucette el de Tornuerre, et Sei- nitEiartini, Ifugo de Mosa, Arlebaudus de Vafennis,
gneur.de S, AicjnanenBerry, passent vn traicti auec Rocelinus de Borbona, etc. Et quoniam has terras,
lelian de Chaloh, Comte d'Aucetre ei Sire de Roche- -• Moriinundum videlicet et Gaidinvillare, Odolricus a
forl,frere de ladile Ieltanne. comite Clariniontis febdaliter tenebal, .prsedictus
Le XXVIII d'Aoust, 1544, Philippe de Vienne abbas ab eodem eomite in plena curia velocitef iin-
rend sentence arbittaire sur le differentde lehan de pelravil, etc. Tunc prsedicliis novi monaslerii ab-
Chalon sieur d'Arlay, et Marguerite de Merlou sa bas, abbatem iu eodem loco consfituit virum jier
femme, dhmepart; et Jehan de Cltalon Comted'Au- omnia veherabileni, Arnaldum nomine; preecipiens
cerre et Sire de Rochefort d'autr_eparl; toucliant le monacbis ul Regulam beali Benedicti quam didice-
dqt deAelinorl de Sauoye, merede ladite Mdrguerite, rarit, fideliier observareht. Deinde me eo lemporis
pour lequel esloil plaigeiedil Comte d'Aucerte, anec decano et arcbidiaeono, in episcopatum ordinanle
saswur Ieanne Comtesse de Tornuerre, Deo succedente, Odolricus cum uxore sua etpreeno-
"; minr.tis filiis; sicut a veleii Morimundo rivus ve-
503LXYUL. ..
iiiens preeterfluit, totarii leiTam Fraxineli et Gaidi-
Tabulw anno 1126, datw a Guilenco Lingonensi epi- villaris ad tenriinos Romaiiis et Danbelini,
scopo, de fundatieiie abbalim Morimundensis, tisqiie
jani anie, ex anno Chrisii 1114, facta per Ulricum frairibus Morimundi pefpeluo jure donando conse-
sive OdolricumdominuindeAcrimonle. cravit. Omnes has donationes sub anathemate con-
(Ex tabulario Morimiindensi.) t>iirmo et cori'oboro, et archidiacbnis roeis conOr-
Guilencus ego Dei misericordia Lingonensis epi- mandas trado. Signiim Laihberti thesaurarii. S.
scopus , fidelis dispositor et ordinator.benevolus .Toceliiii archidiaconi. S. Aii'ardi arcliidiaconi.
beneficioium et eieeniosynariiih quee Morimiiiidensi S. Guidonis archidiaconi. S. Fulconis archidiaconi.
ecclesisejiberaliter collata cognovi, accedo lestis et S. Garneiii archidiaconi. Anno ab Incarna(ioiie Do-
proprii sigilli impressione -signator. Priiniim laicus iniiii 1126, Bonorio papa, Lodoico rege Francoruin,
Duramius
qui.lanij Joannes nbmine, habitu et animo religio- 5@5 Gttileneo Lingonensi episcopo. Ego
sus, locum Morimundi a domino Odolrico.de Acri- Lingonerisis nolariiis, ad vicem Fulconis cancella-
monte, et ab Adelina nobilissima iixore. sua expe- rii dictavi et recitayi. Amen (89).
tivit et accepil. Prolinu.s ideni Joannes Rpbertum Abbatia Morimundi fundala est vIdiis Julii, anno

(88) CisterciumiiitellSgit. post duos annos •succedeiis Jocerannus , iaiidem

(89) Ex Clironico BenignianoadCyclosPaschalcs, anno l-i25abdicavit, et Guilencum ex.die v Kalen-
Robertus qui ex anno 1077 Rainardosuccesseral in das Oclobris episcopum post se reliquit. Ex quibus
episcepatu Lingoiiensi, obiit anno 1110. Jlli vero .intelligilur jam anno saltem 1110, "i ante Roberti
 1443 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDlf 1444
ab Iiicarnatione Domini millesimo centesimo quarto A fratrum suorum, Ulrici canonici, et Gerardi Sina-.
decimo.Abbaliarum vero qusede Morimuiidensibiis terra, terram quamdam, sicut recta linea ipsius
monachis constructee sunt, numerus et ordo iste aggeris ducit et dividit a cornu viridarii fralvis Sie-
est : Priina est Bellavallis, secunda Crista, tertia pbani usque ad initium stagiii novi, ubi fuerat pnns
Cainpus, quarta Ebera, V Theolocus, VI Claruf- cujus viaducebat Blauchart, lotum quidquid infra
fons, VII Beiges, VMI Bethania, IX Bellumpratum, istam divisani versus 'Morimuiidum continebaiur,
X Sancta Crux, XI Villers, XII Coronatus, XIII fratribus de Morimundo concessit, et jure perpetuo
Scala Dei, XIV Bellumdonum, XV Bonusfons, XVI contulit, etc. Tesles horum omiiium Lambertus
Aquabella, XVII Mous Sancli Georgii, XVIII Fraii- abbas Beliiprati, Rolandus miles, Gerai-dus et Ulri-
cavallis, XIX Vallisdora , XX Silvacana, XXI Bri- cus fratres-.ipsius Rainerii. Hoc autem totum cou-
senrz , XXII Mons Dei, XXIII Charrubium, XXIV cessit et laudayit tilia ejus Agnes,
Eisaie. LXXII . .. .
A quibusdani aulem haiiim, multse alise per di- Molismensis monasterii amplialio.
versas lerras, Deo operante sunt dissemiiiatee.
(Ex labulis SMblismensibus.)
5©Q LXIX. '•-.-.. B Ego HUGOeoraes Gampanice, comitis Theobalcri
Rainerius dominus.Aetimonlis, donapatris sui Utrici
sive Qdulrici Morimundensibus confirmal. 1148. filius, notum volo fieri onjnibus sanctse Ecclesifj
.(Ex tabulario Moriiiiuiideiisi,) 50S fidelibus, prsesentibus et fuluris, quod excel-
EgoIiu.MBEiiTUS.Deigratia Lingoriensis Ecclesise lcntior.i usus consilio ampliare proposui Molisinen-
decanus, nollfico fidelibus cunctis dona-quse Domi- sem ecclesiam de meis propriis redditibus, cerils-
nus Rainerius Acrlmonlis fecit e( lecognovit Eccle- sime sciens laiito me in ccelestibus partcm habere
sise Morimundensi coram nostra prsesenlia, astan- potiorem, quanto earotiem ecclesiam amplius ho-
tibus Domino Rainai'do et Rainerio nepolibus suis, iioraverira. Ti'ado itaque et concedo eidem eccSesiee
et Pontio el Jocelino archidiaeonis Eeclesise noslrse, de j'uris mei possessione, j'ure perpeluo possidcn-
tempore quo pnpa Eugenius ingressus esl Lingones. dam villam quse Rumiiiacus diciiur, cum potestale
Dcna atilem illa siint quce paier suus Ulricus Mori- et juslitia ej'uscfemvillse posl decessiim meum, tam
roundensi Eeclesise a coiistilutione illius contulerat, in nemoribus quam in agris, pratis, pascuis et
Usuaria scilicet in aquis per omneni ferram suam, aquis , servis et ancillis, preeier iixorem Leobaudi
et nemora adignes el ad nianiraandum, etc. Testes de Trecis, et infantes eorumdem , et in oiiinj .-usu
Gerardus frater ej'usdem Piairterii, Gerardus Bol- cimsuetudihario, et in prcesenti pro vestitura dinii-
montis, etc. Uxor etiani ejus hoc ipsum coneessit, diam paiiem reddituum. Doub eliam dictse Ecclesice
etc. Hoc igilur donum ut fiinium lutumque perma- redditus venditionis salis, id est saligninii de Barro
neal aucloritate nostra et sigillo capltuli Lingonen- super Albam, et j'ustitiam saligninii, si quSs imlo
sismunimus el confiiinanius. Anno ab Iiicarnatioiie foris fecerit. Item dolio' in possessione Islensi ea
Doinini 1148. Concurrente quarlo, indictione xi, quse pater meus donaverat, villahi scilicet Sar.cli
epacta xxviu, Theobaldi de Yolva, ei dup nsolendina supef ripain
LXX. Sequanee sita, culturam quoque meam ex inlegro,
Gerardus Sineterra, frater. Raincrii domini Acri- quse vulgariler Cumina vbcatur, aliasque agrorura
monlis, . partes quee allineni j'uri meo, etpratum murp Tre-
(Ex eodcm labulario.) censi adjacens, quod frater meus Odo coines eccie-
Notum sit omnibus quod domims Rainerius de siso Sancti Quinlini Trecensis dedil, do et peipe-
Acromonte, piisiliuin lerrse desuper abbaliam, tualiter lenendum concedo. El apud Insulas furnum
Beatsc Marire de Moiimundo et fralribus inibi Deo baniialem do et concedb. Itcm molendinuin de L'af-
. servienliijus 507 »1 perpeluum dedit, tali tamen gicnrle, sicut teneo , et qtiamdairi culturam apud
convento, ut ibi jardinaiium plantarent. Cui dono j) vallum Yalis coloris , etlerliain partem iu niolen-
intcrfuerunt el testes stint, Gerardus SineteiTa fra- diuo, et teitiam partero ih furno. Huic dono adjeci
ler prcedicti Rainerii, el Hugo villicus de Frasnelo, cl iri tcrritorio Remensi villam Sauctee Walburgis,
et filius ejus Gerardus. quee alio nomlne Dyona vocatiir, cum appendiciis
LXXI. suis, et jusfitiaiij cjus. Quse omnia laudavU uxor
Rainerii Domini Acrv.nonlis fratrcs Ulricus canoni- mea Constaniia, Francorum regis iilia, et cbmitissa
cus, et Gerardus Sineterra. g00 Adela uxor fratris mei Stephani, cum filiis
(Ex eodem labubirio.j "suis, nepotibus meis. Huic dono meo assensum
Ego GoDErniDusDei gi-aiia Liiigonensis ejjisco- prsebuit Manasses Remensis arcliiepiscopus cum
pus , universis (idelibus preesenlibus et fuluris no- clero suo, super his quce ad eum pertinebant.
lifieo, et auctorilatis nostree sigillo coiifiraio , quod Acta sunt hsec apud Trecas, iv Nonas Aprilis,
Rainerius dominus Acrimontis, consensu et laude aniio ab Iiiearnalione Domiui 1104, indictionexij*
episcopi obitum v Joannem illum in Moiinnmdo inscriptio tabularil Morimundensis, piimasque ejus
fuisse eremitam. Diem vero el aniium fundatiC s.u.b quatuor el vi/mli (HSashoc online receJiset,
iftgula Cislei'ciensi Morimundi abbatiee defnjt vciij.s
1445 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. . 144G
epacta.xxn, concurreriic v, Paschali Romano pon- A cognomine Britfo, filius ejus, Gaufredus Oltranni
tifiee prsesidente, Richafdo Albanensi episcopo filius, Lebaudus et Grimaudus de Trecis, Tbeobal-
apostolicce sedis legato, Trecis in generali concilio dus 511 puer, filius comilis Stepliani fratris
de. negotiis ecclesiasticis Iracianle , Philippo rege mei.
Francorum regnanle. Adj'ecit autem huic concessioni suse dictus conies
Hai'um itaque possessionum donatio Molismensi Barri, donans eidem ecclesice aquarum suarum
ecclesise solemniter-a me facla, in eeelesia Trecensi piscariam apud villam stiam de Vertoll. Ego quo-
coram omni synodo recilata, a dicto cardinaliest ap- que Jerosolyinam postea tendens, Molismum adii
probata, -el a consedentibus archiepiscopis, et episcP- orationis gratia, ibique omnes lioniines cum uxori-
pis, etabbalibus elclericis geheraliter collaudala, et btis eoruiii et liberis, qui de potesfate Rumiliaei
ad corroborar.dameam feci hostesles idoneos suffi- Trecis morabanlur, superiori dono addidi, conce-
cientes in hac chartaapponi. Sunt itaque isti: Daym- dens salvainentum eorum oninium, quorum in po-
liertus, Radulfus, Senoneiisium, et.Turonensiuih testate Rumiliaci capiia sunt ecclesiee supradiclse,
arehiepisecnj; episcopi vero Yvo Carnotensis, Hiini- concedens eliam eidera possidendos eos, qui de ea-
baldus Antisiodor-ensis, Herveus Niverneiisis, Mar • dera potestate nianent Trecis vel insiilis, ne quid
bodus Redonensis, Robertus Lingonensis, Norgau- ^ ex ea minuatiir aut dccidat, jirseler Leobaudi uxo-
dus Eduensis, flugo Calalauiiensis, Philippus Tre- reni et ejus filios. Licet ergo dona heec mea, Ct
censis, Regnaudus preeposiius, Glrardus, Jocelinus, diclorum principum, etiam dicti dueis, Ecclesiee
Droco archidiaconi. Abbates quoque, Ilgondus Ma- Molismensi nbn uno eoaemque tempore collata,
joris monasterii, Lambertus Puliarieiisis, Raduifus volui lamen universa in hac pagina congeri, et ut
monaslerii Cellensis, Otlio Ammareiisis. Laici inconvuisa deinceps permaneanl, sigilli mei impres-
etiam, Milo comes de Barro supra Sequanaiii, Milo sione cum testibus suprascriptis plenius confirmari.
Chacenriaici dominiis_, Wido-Yahgioiiis livi domi- Si quid vero de donis patris mei, et fralrum meo-
nus, Gaufredus Otlranni filius, Renerius de Castel- rum, et meis minus hic scriptum fucrit quam jus
lione. His ita in Trecensi concilio gestis, el per poposcil, nec iileo quse niemorabililer scribi non
excommunicationis senlentiam , ne in posierum potiierunt, et tamen dudum a meipso et ab eis daia
possint iBfringi, soleuinitef aulhendcatis, ego ipse sunt Eeclesite, a confirnjatione ista removeo, sed
cum illuslribus vifis, Hugone Borello duce.Burguh- sicut scripta ista inscripta quse bactenus tenuit
diee, 5J.0Wil!elmo Nivernensi coniite. dicto co- eadem Ecclesia, omniroodis fixa permanere de-
mite de Barro, -Airardo Brinise comite, Hugone r cerho.
Basnelli comite, Jofredo Calvimonlis domino, Ro- Actum hoe et confirmatum apud Castellionera
gerioJonisvillse domino, Pontib Triagnelii domino, superSequanain, anno ablrtcarnationeDominillOS,
Molismufli adveni pro -negoliis nieis el eorum tra- tcstibus bis, Willelmo Mivervensi, Airardo Brinise,
ctandis, rheque, et eos Robertus primus loci illius Milone de Barro, Hugohe de Risnello comitibus,
ahbas cum monachis suis lioiiorifice excepit. Post Widone Warineli'uci, et multis aliis. Ad hsec ego
oratiohemvero ad magislrum altare accedens, asian- comes Theobaldus dicti Hugonis avuneuli nici ve-
tibus dicto duce et qualiior comitibus et baronibus stigiis pie inbeerens, cum Jerosolymam devotus
preedictis, medielatera Ruiiiiliaci quam in vita mea 512 tenderet. rogatu ejus sigillo ineo coiifirmavi
antequam Molismum venissem retinueram, et ibi ecclesise Jlolismensi perpelub possidendum quid-
post decessum meum dare disposueram (nam aliam quid ei ipse confirmaverat; et insuper quidquid de
medielatem j'am integre possidebat Ecclesia), ex- casamento meo ipsa Ecclesia quolibet modo acqui-
tracio de proprio digilo annulo, et donum de tota sieril, eis gratanlef concedens corrobbravi, teslibus
patestate Rumiliaci super altare ponens, eidem Ec- his, Milone comite de Barro, Wldone Yangionis
clesisecoiitradidijure perpeluo possidendam, diclara rivi domino, et mullis aliis.
scilicet potestalem, adjlciens quod si quis de casa- D LXXHI.
niento meo eidem Eeclesise aliquid dare voluerit, S. Bernardi epistola xxxi ad Hugonem comitem Cam-
liceat ei. Ratumque Iioe et firirium concedo in per- paniw, mililem Templi factum,
peluum permanere. Idipsum dicti Nivernensis, Barri, Si causa Dei factus es ex comile miles, et pau.per
Brinise, Risnelli comiies, et dicti barones mecum ex divite, in hoc profeclo libi, ut justum est, gralu-
asslslentes, sic prsedictse Ecclesise de casamefilfl lamur, et in te Deum glorificamus scientes quia
meo concessisse me videiiint, et ipsi exemplo mec hcec est mutatio dexteree Excelsi. Ceeterum quod
compuncti, meisque inducti precibus, singttli eo- tua jucunda prsesentia riobis ita, nescio quo Dei
rum una cura dictoduce eidem Ecclesise concesse- est subtracta judicio, ut ne inlerdum quidem te
runt perpetuo possidendum quidquld de eOrum ca- yidere valeamus, sine quo hunquam, si fieri posset,
samento, Ecclesise illius nionachi quolibet modo ir esse vellemus, boc sequaniroiie=',fateor, noii poita-
posterum sibi acquirerent. Testes inde sunt iim mus. Quid eniro? PossliiTiusrte oblivisci anliqui;
rnecum, Walterius vicecomes de Clamiceio, Hugc .amoris et beneficiorum quse domui nostrse tam lar-
de Tilio, Andreas Rameruci comes daior et con- giier contulisti? Uliuam ipse pro cujus aiiieve fe-
cesscr Ecclesise de Casainprito suo quod alii, HugOj cisti, in seternum non obiiviscalur Deus! Naro nas,
4417 ADDIT. AD LIBROS DE YlTA S. BERNARDT. 144S
qjiantuin in nobjs est, minime prorsus ingrati, roe- A , mensi, libeniissime concessit. Dedif prseterea ipse
moriain abundantiee suavitatis tuee mente retine- comes liortolanum quemdam, custodem scilicet
mus, ct, si liceret, opere monslraremus. 0 quam prali, cum uxore et liberis suis, omnes quoque
libenli animo, el corpori luo pariter et aninise pro- reddiltis et justiiias quse jiire in eo possidebat. Ex
viiiissemus, si dalum fuisset ut simul fuissemus! his vero omnibus prsenominalis rebus lestes exi-
Quod quia non est, restat ut quem preesentem ha- slunt Wido de Vangionis rivo, DndojCatalensis civi-
bere non possumus, pro absente semper ore- talis vicedoniiiius, el nitilti alii. Hcec vero orania
mus. .' prsenominata, conjux ejusdera comilis Hugonis
LXXlV. Constantia gj.5 Pbilippi Francorum regis filia, in
513 Fundatio prima abbatim Clnrwvallis per Hu- eamcra Gauterii Beivacensis concessit prspsenlibus
gonem coinilem Trecenscm, haclenus vulgo ignota. illis testibus, Gaufredo filio Oltranni, Odone pres-
(Ex autographo Clarevallensi.) bytero, ctinj miiltis aliis. Ut autein hsec oninia
In nomine sanctse el individuce Tiinitalis. incipil magis rata et authentica sint, prsesejite domino
charta comitis Hugonis : Gaufrido Oltranni misit ipsa comitissa queindam
Nolum sit omnibus prsesentibus et futuris, quod iiiiijimum per dominum Nivelonem super aliare
ego Hugo comes Trecensis do Deo, et beatse Mariie I' Sancli Quintini.
et fratribus Clareevallis locum ipsum qui vocalur LXXVL
Claravallis, cura pertinentiis, agris, pratis, vineis,
silvis et aquis, nihil oinnino mibi aut heeredibiis Ilugo comes Tricassinus, Thcobaudi filius maritus
Constantiw. 1100.
meis retinens. Unde testes Acardus Remensis, et
Petrus, et Robertus Aurelianensis, niilites mei. Et (Ex tabulis Arremarensibus.)
sciendum quod Gaufridus Felonia datpasturas suas Hugo comes Tricassinus, T.beobaudi nobilissiiiii
in (inagio de Juvencuri, tara in bosco quam in pSano, comitis filius, nec non et uxor ejus Constaniia
omni tempore. Et si aliquod daranum inlulerint Pliilippi Francorum regis filia, decomnmni moitis
animalia dictorum fralrum, solum capitaie restitue- soiie secuii, ct de vila eeterna solliciti, etc. .
tur, sine emenda. Hsec autem omnia dedi in pree- Adeiuit naraque ecclesiam in IiOEoreapostoloruih
sentia supradictorum leslium. Sciendum quoqtte Petii et Pauii consecratam, quce yulgo An-emari
est quod dominus Josbertus de Firmitate, cogno- tDonasterium dicitur, anliquitus autera Mansus Cor-
mine Rufus, et dominus Rainaudus de Perceris bonis-yocabatur ; cui pro salute animarum suariim
dcderunt elsdem fratribus pasturam et usuarium per j'ure heereditario dederuht possidendum, si quis ei
totam (erram stiam, et prsecipue in aquis, silvis, de eorum beneiicio sive miies, sive serviens aliquid
pratis, in finagio de Perrecin. dedit vel dare volueril, et hoc quid.era de omni
Hujiis rei tesles suril Acardus Remensis et Ro- terra eorum poteslati subjecta. annuunt. Insupcr et
bertus, milites mei. Item sciendum quoque cstquod eidem eeclesice dederunlquidquid apud Allamripam
ego Hugo coines Trecensis laudo et concedo eisdem habebant, etc.
fratribus libere etquiete possidere terramet silvam Actum est hoc anno ab Incai-natione Domini
de Arelela. 1100, indictione vni, xn Kal. Novembris.
Has donationes confirmamus, ego Joscerannus Hujus doni lesles sunt Milo, comcs Barri, RaS-
Lingonciisis episcopus et 514 CS° Hu8° comcs nardus comes de Juvniaco, Andreas dominus Rair.e-
Trecensis, de sigillo el annulo raeo. ruci, Guido de Yangionis rivo, Ingelmerus prapo-
(In priore sigillo exprimitur Joeerannus episcopus situs Greecorum, etc.
in calhedra scdcus, in allero Hugo comes.) LXXVII.
LXXY. Hugo comes Trecoruni ad sepulcru.m.Dominicum
Ilugo comes Trecensis, paler ejus Tiieobaldus, mater profeclurus. 1115.
Adhclaidis, fratcr Odo, uxor Constantia. 1097. u
tabulis (Ex tabulis Arremarensibus.)
(Ex Molismensibus.)
Nolitise fidelium,lam precsenliumquam fulurorum, 51@ Omnibus Christi fidelibus tam prsesenlibus
tradere disponimus quod pratum, quod est sitiirai quam fuluris notum sit quod memorabilis Hugo
juxta muruni Trecensis civitalis, non longe ab, 'comes Trecoriim, ad sepulcruin Dominicuro pia
ecclesia Sancti Quinlini, quod in vita sua Odo, devolione profeclurus, multis magnisque beheficiis
comes, filius comitis Theobaldi dederat ecciesiee. quce Arremarensi ecclesise contulerat, adjecit rem
Molismensi, fratcr ejus qui ei in hoiioresuecesserai, diu multumque expelitam, justiliam videlicet, quam
comes videlicet Ilugo, in quadam feslivitate pascbalii circa Desdam habebat, extra Quaranlaniani scilicel,
ciiriam suam ajjud Molismum lenciis, videlicetanno , in nionte Heiijcrti, et Pruciaco, et Ruliaco, et No-
1097 Dominicee Iiicarnatioiiis, rogalti Roberti ejus-. vavilla et in omnibus aliis ad Desdam pertinenlibus
dem loei abbatis, non solum ipsum pratum, sed[ locis, etc. Iiilcr testes Milo comes Barri, Airardus
orania dona qucecunque comes Theobaldus pater frater ejus coroes Brcnise.
cjus, ct Adhelaidis comitissa inaler sua, frater Acttim pulilice Trecis in curia anno ab Inearna-
qiioque ejus Odo comcs allribueral ecclesiec Molis- lione Domini 1115. _ .. .
iS49 DE 1LLUSTRI GENERE S. BERNARDL — PROBATIONES.. 1458
LXXYIIL A LXXIX,
Arveius deSaffra, fitius Arveiet comitissm; fratcrejus Watnerius Sombetnensis, Islibutgis uxor ejus, ho-
Gallerus, uxor Gila. rum filim Anna et Addila, Gozelinus de Somber-
(Ex autographo arcliivi lnpuialium de Pralon.) non, anno Chrisli 1020, Rotberti regis xxv, indi-
ctione m.
In nomine sanclse et individttse Trinilatis. Inno-
(Ex autograpiio Benigniaiio.)
tescat fidelibus universis, chartulam istam inspec- In nomine Patris, et Filii, et Spiri.us sancti.
turis, quod doniitius Arvcius de Saffra concessit Servorum Dei est Ecclesiam Christi faculiatibus
abbatissee et sanctimoiiialibus de Praa.uu libere et prpjiriis dilare, ampliai'e., sublimare, Nisi enim di-
quiete possidendam tertiam partem decimarum taretur, non esset unde pauperes Christi recrearen-
segetum de Saflfa, in perpeluum possidendam, lur. Facite, inquit Chiistus , vobis amicos de mam-
quam eeedera sanctimoniales de dono pairis sui mona iniquitdtis, ut cum defeccritis, recipianl vos in
Arvei iiabeni in eleemosyua, j)ro ahima 517 do- mlerna tabernacula
(Luc. xvi). Hujus igiiur laber-
minse comitissse, matris prsedicti Arvei, ita quod naculi WALOvocaitis comes, et frater
gaudia ego
partem diclain decimarum ubicunque et per quos- meus Wallerus, et Warnerius Sembei'non atque
cunque volueiint colligent. Dedit etiam prsedictis Humberlus advocalus seu fraler eius Girardus co-
ganctimonialibus locum unuin ad faciendam domum sivehoc qiiod eliam ipse Chrislus dicit :
gitantes,
tinam In eadem Villa, in congruo loco ot compe- Dale
elecmosynam, 510 e.l eccc omnia munda snnt
tenti, ad respectuni Joanhis capellani ej'usdem vilise, vobis (Luc. xi); partem heereditatis nostree, silam
etGuillelmi Frosmunt de Maalein. Verum si sancli- ante portas castri Sarmasise tradidimus ccclesise
nioniales et fratrcs ejusdem abbatiee eleemosynam Sanctse Marise
Sanclique Beriigni marlyris Gluisti.
istaih pignori obligare, vel veudere, vel alic modo Terminalur autem ipsa terra anle valvas ipsius
a domo sua alienare voluerint, non poterunt hoc monasterii, in lalum perlicas agripennales xu, a
facere nlsi in ihanu dojnini Arveii, vel alicujus
parle aquilonis, in longum peiiicas xxxiv, a parte
houiinis sui, quineque miles, neque nobilis generis orientis, in latum perticas xiv et dimidiam, a
sit, vel domus Dei de Saifra, vel in manu prsedicti meridie in longum peiiicas xxxiv et dimidiam. Si
Joannis capellani. Hoc totum huidavit Galterus vero nos ij)si aut aliquis parenluin nosirorum con-
fratcr- ejus, et uxor ejus Giia, qiiee de domo de" cuplscentise stiiuulis incitatus, contra Iianc dona-
Praalun pro contraciu illo babuit decem oves, et lionem venire tenlaverit, evindicare non valeat
ipse Arveius centuin solidos Divionensis monetce. C(.usdrepelit, sed convictus, loco cui caluinniani
El ut ratum in perpetuum habealur, precdiclus Ar- inferre conatus est centum libras auil persolvat. Si
C
veius sigillum suum huic scriplo apposuit et sigiila auiem in sua malilia j.erseverare voluerit, sciat se
Hay, archidiacorii Fiaviniacensis, et H. arehipresby- cum Juda tradilore anathemate esse damiiandum.
teri Yietelli, precibus snis iutervenientibus, appotii Et ut donatio isfa firma stabilisque pernianeat, ma-
fecit. nibus nostris subler fii-mayimus, fidelibusque no-
Acium est hoc anno ab Incarnatione Domini 1204, stris similiter firmari rogavimus.
testibus islis, Ebrardo de Flavineio, 1, de Safra, et Signura Walonis quondara comitis, et uxoris
Hav, de ¥s, Reygmundo de Grossobosco sacerdoii- ejus, homine Judilh, et filiorum ejus Aymonis at-
ius, Guidone de Bassi, et Guillelmo Frosmunt de que Hugonis. Signum Wallerii fratrisejus. S. War-
Maalein, lniliiibus. Humbeiio de Coium. nerii et uxoiis ej'us Istiburgis, el filiarum ejus
Sciendum prseterea-quod in canali uon licet dictce Annse et Addilse. Sig. Humberti advocati et uxoris
<JomuidePraalun deciroam capere, ej'us Ernienirudse ct filii ejus Hileranni. S; Girardi
JJJgSi3i7/i"» Hefvei Domini de Safra, quoddeperga- fratris ejus. S. Bertradse sororis ejus. S. Tctbaldi
mena twnia pendet, medium inter sigilla Hay. ar- S. Gislerii, S. Arlebaldi..
ehidiaeoni Flavin. el H, archiptesbyieti Viele.lti, _ nepotis ejus. S. Golhefridi.
iteni S. Arlebaldi clerici. S. Tezeiini Rastelli. S,
D Hugonis. S. Aldonis. S. Gozelini de Sembernoii. S,
Girardi. S. Girberti. S. Algerii.
Acta sunt hcec apud Saiinasise castrum publice,
anno ab Incai-nalione Doinini 1020, regnanle Rot-
berto Francorum rege anno xxv, indielione n
520 Eg° Girbertus indignus levila, ad vicem
doinni iBeraldi cancellarii rogaius, scripsi et sub-
scripsi,
XXX,
(Ex Necrologio S. Benigni Divioneiisis.)
iii Idus Aprilis obiit Tecelinus raonachus, pater
doroni Bernardi abbatis Clarcevallis.
xivKalendas Septembris obiSt*Calo, dominus de
Fontanis, nosier amicus, qui dedit nobis parterj}-
suam de Magnomonte,
>-_. ' s~.K
-mtT-rr
-%'X' " ILQ
 .iiSi ADDiT. AD LiBROS DE VITA S. BERNARDI. 1452
n Kalendas Septembris, oblit Wido de Sumber- A Lodvico Francorum regc, Joeeranno LiugOBensis
nione miles. Eeciesice ponlifice.
Kalendis Septembris obiit Aiasya laica. Hcec est Ego Durannus Lingonensis Ecclesiee notarius, ad
S. Bernatdi matet, oiim ad S. Benignum sepulta, viceiii Fulconis, primi scrinii et ejusdem Ecclesice
qum in rccenliore necroiogio scribitur Aiaysa. archicanceliarii, scripsi, dictavi et recitavi.
v Idus Octobris obiit Ebalus coines Salz. LXXXII.
5i Kalendas Novembris obiit Itisburgis noslra
Caslrum deSaux transit a privatis dpminis tn tnanum
aroica, maler abbalis noslri, limc esl uxor Warne- regiam: unde ducibus Burgundiw allribulv.m, vulgo
rii Sombernionensis Sanx lc Duc cmpil nuncupari.
LXXXI. (Ex Gaiiia Chrisliana Claudii Robeiii, in Divione
in Roberto de Salione, inter decanos capellce
Ecclesia Fonlanensis S. Mdrtini de Pralo, in Cam- ducis xxii.)
pania, cum capella superioris Fontanarum villce.
1120. Apparet ex labulis 1502 Paiisiis mense MarEio
(Ex autographo S. Stepbani Divioiiensis,) subsignaiis Philijipum Pulchrum F. R. dare filio suo
lu nomine summeeet individuse Trinitatis, Patris, Ltidovico primogenito (regi postea, Hutini cogno-
*
et Filii, et Spirilus saneli. Quolies eeclesiasliese menlo) boc caslrum Salionis,- ea lege ut si is Ludo-
dispensalionis officia syuodalibus prseceplis.refor- vicus fieret rex, aut si sine liberis decederet, illud
tnantiir, et ad roemoiiam posterorttm bonoruni ad ducem Burgunuise pervehirel. Deinde aliis liite-
prsedecessoriim laudes g_|l et bene gesta rccitan- ris, meuse Maio 1505Longicampi conscripiis, cla-
tur, exemplo chaiilatis el imitatione jusliliee, de retetimdein Phiiippum regem dare Roberto Bur-
iiiis prsccipue quse apud religiosos e( fidei domesii- guhdise duci, Francise camerario, idem castrum,
cos noslris teJhporibus benigne conferunlur, di- salva fide clienlelari. Denique diplomate Joannis de
gnuni duximus juxta consueiudiiiem anliquorum ei Cabilone, episcopi LXXIULingojieusis, dato Castel-
nos fideliier indagare, et perlectioribus instru- lione ad Sequanam, 1551, continetur transaciio
menlis pro deliheralione tractare. Ego igitur Joce- queedam inter ipsum episcopum ggg et Gdonem
raunus divino nuluLingoiiciisis Ecclesisc episcopus, Burgundise duceni, qua dux hominium preestat epi-
euni de stalu et provectu ejusdeni malris basilicce, scopo ratione hujus castri, eornodo quo Jacobus seu
una cum reverentissiino totius cleri coniitalu in Jaquinus, olim dicli caslri dominus, prioribus epi-
plenaria synodo generaliier iractaremus. venerunt scopis illud prsestileral.
ad nos Divioneiisis ecclesiee Sancti Stepliani regu- LXXXIII.
c
lares canonici, dommis Gualo prior, et religiosi Reliquiw S. Ambrosiniani. 1205.
alii, rogantes ci. obsccrantes ut sicul ad nosirum (Ex tabulis cartbusiee Luviniacensis.)
episcopale jus pertinebat de ecclesia Beati Mariini i Auno 1205, dedieata esf ecclesia domus inferio-
de Gav,.fotmyc\v.3.mde jure Ecclesise suse antiquitus ; ris et altare consecrattim a doraino Hbldumo epL-
fuisse diu reclamayeraat, et.de aliis rebus q_uasiui scopo Lirigonensi,pridieNoi)as Octobris. Inter reli-
nostro episcopalu, noslia et fideiium nostroriim i qiiias inclusas in ea ecclesia, numerantur reliquise
dispensaiione.acquisierant, aucloritalis nostrse lit- de sanguine s.ancti Benigni, et reiiquiee beatorum
teras facercmus et proprii sigilli nostri inipi-cssione_ Medardi et Ambrosiniani.
formalas confirmaremus. Quorum j'ustse petSlioni, LXXXIV.
arcliidiaconorum nostrorum et ejusdem saeri con-
Joannes, Cmcilia et Guillermeta, liberi Humberli de
ventus consilio libenler aequiescentes, ecclesigmi Fontanis, et Bonm ejus relictm. Guillermus de.
illam Beali Marlini de Prato, qucu dicitur in Cam- Fonlanis, miles. 1282. :
pania, cum capella sua quw est in superiori Fonlana- (Ex autograpbo familiaj de Saffra.)
rum villa, salvo jure Lingonensis Ecclesise. illis red- In nomiue Doinini. Amen. Anno Incarnationis
dimus et concedimus. Ecclesiam quoque de Gemel- D ejusdemmillesimoducentesimo oclogesimo secundo,
lis, cum capella sua quee est in villa de Picamgis, , riiense Aprili, nos JOAKNES, CECILI.V,et GCILLER-
ot ecclesiam de Orhieiitiaco, quse esl in confinic) HETA,liberi defuncli Humberti de Fonlanis, notum
ipsius Lingonicee civitalis, cum duabus capeliis5 facimus omiiibus preeseutes lillefas inspecluris
suis, quarum una de Roseriis, altera de Mai*doc ) quod nos pfo utilitate et necessitate noslra vendi-
episcopi villa esse cognoscitur, salvis niliiloniinui5 mus, concedimus, etinperpetuum quictamusdomino
Lingonensis Ecclesise consuctudiiiibus, illis dona- Guillermo de Fontaiiis miiiti, hortum unum situm
iiius et perjieluo j'ure confirmamus, el per-istiui s apud Fontanas, 524 "lter iwrtum Belini de Tyois,:
522 cliartee inslrumentum archidiaeonis nosiri:s cl hoiium Jpannis Majoris de Fonlanis, pretio quin-
confirmandam tradimusi quaginla solidorum Vienneiisiura, de quibusadicta
Signum Guilenci arcbidiaconi. S. Guarnerii ar Guilleriiio recipimus et habuimus solutionem inte-
chldiaconi. S. Ayrardi archidiaconi. S. Gocelm:i gram in pecunia numerata. Propter quod deprecdi-
archidiaconi. S. Guidonis archidiaconi. cto horto nos penifus devestientes, dictum Guil-
- Acla siint l;eecanr.o ab Incarhatione Doniini niille:- lermura et suos corporaliter investivimus. Hane
.-..antio eentcsiino vicesimo, Calixto summo ponlifice'., autem vendilioncm ego Bona, mater dic.lni'um ven-
Hsi RE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDL —:PROBATIONES. 113*
<3itOrum laudo et concedo. Insuper nos Bona et A LXXXYII.
venditores prsedicii -pron.iuiimis et tenemur quiiibet Beafrix relicta Guillelmi de Sauz miliiis;Joannes el
iii soliuuro, sub obligalione bPiioruni nostroiiim Guillelmus eerum filii. 1265.
omuiurii et pcr juraiaenlum noslrum corporaliter (Ex aulograpbo cauieree regiaruro rationum
siiper sancta Dei Evangelia preestiUim, preedicium Diyioneiisis,)
hoiium liberum. penilus garantire clicto Guillermo Nos GuiDO, Dei gralia Cabalonensis episcopus.
el suis, jierpetuo, contra oiiines, in orani curia, noiuni facimus iiniversis preesentes litleras inspe-
propriis nosiiis sumptibus, et facere et preesiare cturis quod in noslra jirsesentia propter hoc perso-
quidquid irt causa evictionis debet fieri el prai- naliter constitula doiuiiia Beatrix, relicta doroini
stari, et in nullo per nos vel per alios contraire de Guillelmi de Saua, milifis jam defuncti, i'ecogirovit
ceelero tacile vci expresse, voieiiles nos compelli ad cpram nobis se tenere et cepisse, laude et assensu
prsemissorum observanliam, tajiqiiam ex re adjudi- J.oannis el Guillelmi liberorum suorura, ab illuslri
cata, per curiam douiiiii ducis Burgiiiidise, cujus viro Hugone duce Burgundiee el suis bseredibus
jurisdieCioiii, quoacliioc supponimus nos et nostros oriinia quee babel in parocbia Saucli Roraoni d'An-
heeredes. Iri quorum leslimojiium litleris isiis si-. denay, el apud Sapi-ade, tam ex paiie sua quam ex
gilltim dietse curiee sujjplicavSmus et obiiniiiiijus ap- B paiie dicti Guillelmi mariti sui j'am defuiieti, vide-
poni. - -- licet in terris, pratis, hominibus, aquis, pascuis,
Actum iiiprsc-senlia HiigojiinideCabilone,nOtarii decimis, costumis, cehsuris, dominiis, jiistitiis et in
Divionensis, Hurabeleili dicli Charlreir, et Martini onmibus aiiis quibuscunque, pro viginli libris Yien-
CiiiiBreeonis, tesli.um ad hoc vocatorum, anuo et nensium. De quibus dicta B. domina habuit el te-
jBehse piiediclis. nuit se coram nobis pro pagala, pi'oul confessa est
Sigillum curiw Divionensis. coram noliis. Promisit etiam coraro nobis dicla do-
LXXXV. mina, per juramenlum suum super saiicta Dei Evah-
foannbs de Fontanis, domicellus. 1276. gelia g_!7 corporaliler pi-sestiluro, omriia superius
(Ex aiilograplio familise de Saffra.) nominala lenere firraiter et iii perpetuum observare.
525 I" noniine Bomiiii, Amen. Anno Incarjia- In ciijus rei nieiijoriam ei lestimonium, nos ad re-
tionis ejusdem 1278, uiense Decenibris, ego HDGO- quisiiioiiem ciictse domiiiee,Joamiis e( Guillelrai libe-
KINGSDEFLURIACO, domicellus, lilius defuncli Gui- rorum ejusdem, dioto duci preesenles lilteras tradi-
tionis de Fluriaco, nolum facio oiiinibus preesentes diiiius, sigilli nosiii muiiimine r-oboratas.
iilteras iiispectiiris quod egd pro utiliiate et neces- Da(um anno Domihi 1265, nieuse Maii.
siiate iriea vendo, coiicedo, etquiclo iri heereditaleni c LXXXYIII.
perpetuain Joanni de Foritanis domieeHo, pro se et Bemard de Marey, Seigneur de Fontaines lez Dijon
ejus bseredibus, tria sextaria fruinenli, ad meusurara enpartie, Marie de Fenlaines sa mere. 1462.
Sombernioiiis; in quibus niilii lenebatur idem (Tire du (i-esor de 1'abbaye de Cifeaux.)
loannes de annuo redditu super lerlias suas deAti- VAn de ilncurnation de Noslre Seigneur 1462. le
bigneio. et quse ab ipso Joanne tenebam in feodum, XX. ionr de Feburief,-Je BEBKARSde Naire$, Es-
pretio scilicet sexdecim librarum Viennensium, de cuyer, Sieur de Fontaines lez Dijon en par.lie, scauoir
•quibus ab ipso Joaime recepi et liabui solutionem fais d lous presens et a venir, comme de tres long
jiitegraiii in pecuriia tnimeraia, ete, temps i'ay eu, et encore ay depresent grande deuolimi
LXXXYI. a Dieu mon Crealcur, a la gtorieuse Vierge Marie sa
/;--
mere, el aussi d Mqnseigneur Sainct Bernard , pour
Berveus dominus Safrarum, 1252, Januario.
- ceqidl fut natif.au Ghustel dudii Fonlaine, et parlit
- (Ex aiitographo Saflfensi.) de la Seigneurie dudii iieu : el_qv.ed'icelle Seigneurie
Ego lluoo dux Burguiidice jJoluin facio uhiversis et ligne je suis issu et descendit, Considerant aussi,
preeserites litteras inspecturis quod ego vidi litteras T, qu'en son ieuneeage il ful recen Nouice, el fil profes-
charissiini patris mei Odonis ducis Burgundise, qui sicn en iEgiise et Monastere de Nostre Ddme de
cloiiavil ct coiicessii in perpetuum -Herveo domino Cisteaux; a laquelle Eglise et Monastere, ausst de
Safrarum, et-hseredibus suis qui erunt doraini de tres long lemps i'ay eu, el encore ay tres grande de-
Safris, quod non poterat bomines suos sub se inan- votion, etc.
suros retinere, nisi apud Belnam et apud Divionem. Ensuite il donhe a fAbbe Humbeii, Cl au Cou-
El ego qui multum volo palris mei donum el con- ventde Cisteaux, la quarte partie du Chaslel, forie-
ccssurii leiiere, conlirmavi.,"ggQIaudayi et promisi resse, et forlemaisondiiditFontaines, dansiaquelle
diclo Herveo et hseredibus suis qui erunt domini de il auoil sa deiheurc; qui luy estait escheue d'aii-
Safra, quod ego non possum horoines suos sub me ciennele, a cause ^dit-il) et par le 528 decez el
iiiansuros retinere, nisi apudBelnam el apudDivio- irespas de feu Dame Marie de Foniaines, iadis ma
iiem. Et uihoc i-atuin sit, ei firmum et slabile'pei- mere, donl Dku aye iamc, el attssi par partage fait
inaneat, jireedicto Herveo pj-sesenles litteras sigilli attec tes aulres cohseigneurs dudit Fontdines: lient
tnei iminimine Lradidiroboratas. - enriron ixv hOmmes 6u sujets qu*ii auoit audit
Aelura Eiiiio Domini 1252, mense Jaiiuarii. . lieu. Itein" la qiiarie p<irtie de la Jlavr», et de La
1155 ADDIT. AD LICROS DE VITA S. BERNARDI. 1156
lustice moyenne et basse quiiauoit au lieu, finage, A LXXXSX.
et territoire de Fontaines. ttein vn Four bannal, et' Milo de Fontanis, Burgensis Diviouensis; Joannes
plusieurs pieces de vignes et terres arables, quil de Fontanis , ejus filius; Nazatia uxor Jo.annis^;
auoit au mesme territoire. Le tout a condilion que Haymo clericvs ,et Joannes corum filii, 1257.
lesdits Abbe et Couuent deCisteaux, seioSent leniis ( Ex autographo fratrum Pi^sedieatorum.Divionen-
de construire a leurs depens audil Chaslel de Fon- . sium.) -.'.;., .
tainesvneChapelleen lTionneurdeDieu et de S.Ber- Ego HAVMO DE ASJUEVO tunc major, et rios sea-
nard,]et d'y direou faire~dire et celebrer vne Messe bini coininuniee Divionensis notum facimus univer-
chaque Yendredy de 1'annee, a perpetuile, a son sis preesentes inspecturis quod dominus Miio de
intention : et celebi'cr son anniuersaire en 1'Eglise Fontanis Burgensis Divionensis, ei Joannes de
de Fontaines pendant sa vie, et apres sa mort en Fontanis filius ejus, laude et assensu Nazariee
eelle de Cisteaux, le trpisieme iour apres lafeste de lixoris dicti Jpannis , et Haymonis cleriei, el Joan-
S. Bernard. Dis filiorum 530 siioruih ,vendiderunt, tradide-
R semble que ce Bernard de Mairey, Seigneur de runi et concesserunt venerabili clomirioeAlaidi du-
Fontaines en partie, nc suruesquit guieres a cette cissee Bui"gundicedomum et tenementum quc+dha-
tionalion, d'auianl que son frere Alexandre, preten- B bebanl apud Divionem supra ripam Susionis, inler
ilarit estre son heritier, ceda le droit quil pouuoit tenementum quod fuitYaleii et Renaudi de Mail-
auoir a cette succession, a lean de Poictiers, Clie- leyo fralrum, et domum Lamberti de Besua, de
ualier, Seigneur de Vadans, etc, le xxix iour d'A- qua domo et teiiemeiito se devestieiiint coram
uril, apres Pasques, comme nous dirons inconlinent nobis dictus Milo et Joannes filius ejus, e( prseuo-
cy apres. iniiiatara ducissam coi'poi:aliter investierunt. Et pro-
Dans iabiluaire.de Cisteaux, sc liseni ies paroles miserunt, el tenentur diclus Milo et Joannes-banc
suiuantes : xv Ralendas Septembris obiit dominus veiiditionein dictee ducissse ejiisque successoribus
Bernardtts de Fontanis, qui dedii ecclesise parlem - contra oinnes calumnianies legitime in petpetuum
suam quam habuit in dominio caslii de Foiitanis: garantire. De pretio siquidem hujus vendilionis,
quamvendidiinus, ctpro eahabuimusquadriiigentas videlicct de quinquaginta libris pivionensium se
Hbras Turonenses. lenueruiit coraro nobis in numerata pecunia penitus.
Cecy est confoi'me a ce que les Abbc el Religieux. et in integrum propagatis. Et sciendum quod su-
de Cisleauxexposei'ent eu larequeste quils. presen- pradictain domum el tenementum emit dicta du=
terent a Ia Courle deriiieriourd'Auril 1614,contre cissa ad construendam ibidem domum et sedificiura
les Feuillants, quidez l'anl6I5, auoient acquis par ad opus lfatrum deOrdine Preedicatorum. Inbujus-
achapt le Chasleau de Fonlaines pour le conueiiir modi aulem rei testimonium, ad requisilioriem
cn vne Eglis.e et Mouastere de leur reforme : disahs dictee ducissse et ad preces dictorum Milonis, ei
queie Duc de Bourgongne ne voului consentir a l'a- Joannis , et Nazarise et Haymonis clerici, et .Joan-
iiiortissement des fonds susdits, donnez a 1'abbaye jtis preesentibus lilieris sigillum dictee comnlunisa
529 de Cisteaux par Bernaixl de Mairey : ce fecimus apponi.
-qui obligea Iesdits Abbe et Religieux de Cisteaux Actum anno Domini 1257, nienss Junii.
de s'en deffaiTepourla somme specifiee enieurobi- XC.
luaire. Odo Gampaniensis, Raynaldiel Guillelmi Burgundiw
Bernard de Mairey ne suruesquit guieres a cette comitum nepos.
donation, quil fit le xx Feburier de Fan 1462, (Ex aulographo metropolitanee ecclesiseBisonlinse.)
qu'on comptoit aloi's depuis le iour de Pasques; HuMBERTi.s,Dei gratia Bistintinorum archiepi-
d'autanl que le 29 Auril apres Pasques de fan 1465, scopus, pi'sesentibus et fttturis, geslse rei veritateiit
son frere Alexandre, pour lors Chaslellain deVa- in 531 perpetuiim.
dans, fif donation entre vifs, de loiite la succession . OfHcii nobis commissi soilicitudo nos instanti
de son frere Bernard nouuellement trespasse, a son puijgit aculeo ad pacem et tranqui.IIitatem ecclesia-
bon maistre el Seigneur Jehan de Poictiers, Clieua- ruin studiosius vigiiare. Eapropter quee facta sunt
lier, Seigneur d'Arcis, de Yadans, et de Souuans: ad poslerilatis nolitiam sigi.lli iiostri attestatione
pretendant la nullile de la donation faite aux Abbe transmitlimus. Igitur diutina querela inter- Bisunli-
et Religieux de C.isteaux par son frere Bernard; nam mati^em ecclesiaro, et Odonera nepotem comitis.
puis quil se porloit pour son herilier. Or, si Ber- Guillelmi, de censuariis, quos nomine poteslatis
uard de Mairey mourut enlrc le xx Pebvrier et le de Quingeypetebat, hoc modo paeis perpeluee finem
xxix Avril suiuant, il ne mourut donques pas Ie sortita est. Yenerabilis Oddo oninem illam calum-
xvni Aoust, auquel iour esf marque son obit. Mais niam de censuariis, sive juslam, sive injuslani,
pro
ce iour fttt celuy dc l'anniversaire par Iuy fpnde, anima avuncuii sui comitis Raynaldi preefaJse eccle-
et altache au xxui Aoust : d'ou il faul croire que _sieeremisit, Roberio prseposito de Quingey preeseiite
Messieurs de Cisteaux pouf quelques i'aisons et et laudante. Donavit etiam idem Oddo, ct concessit
pouj- la cp.mmodile.de IeurEglise, jugerent a pro- eidem ecclesiee omnes illos -.censuarios , si-qui-.de
pos de ranliciper de cinq jours. potestaledeQiiingey ad ierrani canonicorum trans-
4457 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. 145S
ierant, et eps qui in lerra eprum resident el mo- A Prsedictus verp Odo villam j'uxta Dolam quce dicitur
rantur. Iteiri eos qui de potestatibus eorum exeuntes Campus pagani, allodium suum, et qucecunque
Bisuntii moranlur, el roelius sunt homir.es eorum allodia acquiret in vita sua in imperio, dedit nobis,
quam alius dominl. Hanc diutiiitionem. preefalus et imperairici et liberis nostris, et nomine feodi a
Oddo sigillo suo roboravit. Itcni comes Guillelmus nobis rccepit, ut ipse invita sua habeat el possi-
laudavit,. et sigillo suo sigiilavit. Si qtiis igilur pro deal jure beneficiali, sicutPorlum et Scanlint, quce
isla calumnia ullerius Bisuntinam ecclesiam in- a nobis in beneiicio babet; et post mortem ejus ,
quietaverit, excommuiiicaiioni. subjaceat, et a cor- legitimi filii ejus ct fiiise, tam allodia quam feoda,
pore et sanguine Chrisli alienus fial. uominaliin Porlum , et Scanlint, nomine feodi a
Datum Bisunlii, anno 1155, indictione u nobis, ei iraperatrice et filiis nostris babeant et pos-
':'-.' XCI. sideaut. Si aulem contigerit preedictum Odoriem
: Odo nepos Guillelmi comiiis Matisconensis. sip.e legitimo filio vel filia superstite decedere r
(Ex aulograplio metropolllanse ecclesise Bisonlinse.) omnia allodia quee modo babet, vel ab hac hora in
Quia terrenis inipedientibus curis mulia obliyioni anlea acquisieiil in iroperio noslro, et omnia feoda
tradimus, eo digmim memoiia memorise postero- quse iiabuerit de comitatu, specialiler aiiiem et
riiin 532 iradere disponimus, comilem G. Matico- B neiiiiiialim Portum, et Scanlint ad mauus noslras,
nensium, etlilios suosStephanum, et Gerardum (ut et imperatricis et filiofum nostrorum, et filiarum
BJelitis et ralionabilius Hugo pi-cecentor in por.licu . libere absque pnini retractatione tenenda, possi-
rupis divisit, et Landricus decanus, etalii Ecclesiee tlenda rcverteniur, ut liceat nobis inde facere et
canonici ad utilitatem suam intellexeruul) donuin ordinare absque omnium bominum contradiclioise
qupd fecerat Qdo nepos ejus laudavisse, imo Bi- 534 quidquid voluerimus. Quod ut verius creda-
suiiliiise ecclesise Eeati Joannis evangelistse conces- tur, et in proeessu temporis inviolabiliter observe-
sisse. . - lur, preesenlem inde paginam conscribi, et sigiui
Testes Senoricus capellanus qui h.oc scripsit, noslri iiJipi'essione insigniri jussimus, adliibiiis
Guido abbas, Slepiianus el Guillelmus fratres de idoneis tesiibus, in quorum preesenlia hsec acta
suiJt: Herbertus, Bisuiiliiiee ecclesise eleclus. Ar-
Ciiays, Joanries mediCUf, Uicardus roiles de Arbo-
sia, Remigius de Montebarrici, Herberlus el Hein- ducius Gebeimensis episcopus. Pctrus Tullensis
ricus cives Bisunlini, et Pontius aurifaber. episcopus. Hugo Cluniacensis abbas. Everbardus
XCH. thesaurarius Bisuntinus. Airn-o capellanus. Mai-
Odo CampqniensisBealricis iniperalricis consangui- P thseus dux Lotharingise. Liricus dux Bocmise. Lu-
neus. 1166. devvicus comes de Phirreten. Ulricus de HurnSn-
(Ex autograpIioDolani arcliivicomilumBurgundise.) gen. Albertus comes de Dillngen. Heiniicus comes
In noniine sanctce el individuce Trinitalis, Fm- de Nassowa. Comes Slephanus, el frater ejus comes
BEIUCDS divina favente clementia Romanorum im- Girardus. Galcherus de Salins. Wido abbas. Girar-
perator Augustus. dus de Fonvens. Pelrus de Ceys. Amedeus coroes
Si imperialis clementia censuit amplius dignos; Montisbiiigardis. Giselbertus vicecomes Vcsulii.
honoribus et magriis ditandos beneficiis quos fidcii Ricbardus preepositus. Richardus et Willclmus ue
sinceiitas, honestas morum et invariabilis devotio- Scavys. Girardus Strabun. Gaymarus de Cicun, et
nis fervor commendabiles reddit, Odo Caropanien- Odolo. Amaldricus de Jur. Heinricus de Sancto
sis digne meruit honorari, qui genere clarissimus, Quintino, et alii quamplures.
Beatricis nobilissimse consorlis noslree consangui- Signum [domni Friderici Romanorum impera-
neus, probilate et universa morum honeslale con- lofis invictissimi
spicuus. tam merse fidelilatis ae devotionis ardore. Ego Heinricus protonolaiius vice Wilelmi Yien-
baclenus nobis servivit, ut integritatem famce suce; nensis archiepiscopi, etloiius Burgundiee archica»-
nulla nota pravitatis obnubilet, vel luculentami D cellarii recognovi.
faciem virtulum alicuj'us inhoneslatis nsevus olfu- Acta sunt hsec anno DominiceeIncarnalionis 1166,
scet. Eapropler 533 oinnium fidcliuni nostroruin i indictione xiv, regnante Domino Friderico Roma-
in Burgundia tam futurorum quam preesenlium no - norum imperatore gloriosissimo, anno regni ej'us
verit induslria quod nos, una cum dilectissima con- xiv, imperii vero xn.
sorteiiostra Beatrice, permiltimus habere fidelis- Datum apud Dolam super flumenDubiura, vn Ka-
sinmni noslrum Odonem Campanienseni, omnii lendas Atigusti.
tempore vilse suse Quingiaeura, Lislain , Lobium , XCIII.
el hsec omnia cum suis appendiciis, sicul comes, Odo Champaneys deChanlilo. 1200
Reinaldus in vila sua habere solebat. Hsec autcniI Ex aulographo abbatise Balernensis.)
permissio talis est, quodhec ipse in vita sua, nec> 535 Noverinl preesentes et iultiri quod ego
postcjus njoriem uxor cjus, nec-filii legitimi, nec: MARGARITA comilissa Burgundise, de consilio co-
filise, noniine feodi vel heerediiatis, in his omniluis? mitis Willelmi et nobilium virorum Ilgonis de
aliquid valeant i-eclamare, sed libere revcrtanlui i' Chais, el Huniberli de Miiinet, et aliorum pluri-
ad imperatorera, ct impcratricem et liberos cprum. morum , dedi Deo, et bcatse Mariee de Balerna, cX
ii5g ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1466
fralribus ibidem servientibus , pro faciendo anui- .£ XCVL
rersario dominlmei, comitis Burgundiee Olthonis, Hugo comes Trecensis et Barrensis, Constanlia ejus
et aiitecessorum ipsius, ei pro aninta mea , unum uxor. Adela comilissa et ejus filius Simon Berren-
nomine Girardum de Mon- sis comes. 1101.
burgensem apud Arboys,
laney, cum liberis suis, et omnibus successoribus, (Ex tabulis S. Eugendi Jurensis.)
ct rebus et possessionibus suis jure perpetuo , li- Innomine sancice et individuee Trinitalis Bt mate
berum sinc aliqua rctcntione, et usagio, vel exa- postulanti ct inepte pelitionem incongruam denegare,
clione. ita quoque digne pelenti sequum est poslulataan-
Acttim anno ab Incarnatlone Doraini millesimo nuere. Quapropier ego HUGOcomes Trecensis atque
ducenlesiroo, in villa de Seniens. BaiTensis, pelilionibus fuis, vcnerabilis abba Hu-
Testes Odo Cbampaiieys de Chanlito, Fromun- beiie, annuens, laudo et in perpetuum possidere
dus dc Tramelay frater arcbiepiscopi, Odo de As- concedo ecclesice Sancii Eugendi Jurensis , et mo-
promoiit, et Petrus de Mouprey. iiachis in monle Bairi consistentibus, eleeinosynam
Daia per manum magistri ASexandri notarii, in et dona quse ibidem fecei'uni Adela comilissa, ct Si-
manu Guido.nis abbatis. " moii bealee roemoriee comes, scilicet monlcm ipsum
XCIV, ciimvillula ibi eedificata, Areas, Corcellam, et ter-
Odo C.ampaniensis, fraler Lodoici, terram Jcrosoly- ram de Columba, terram de Rufio, mediela(ein dc-
mitanam visilaturus, 1202. eimeevillarii subjecti, lerram Sanctse Libariee, (er-
(Ex autograplio ecclesice S. Slephani Bisontiiice.) ram quamdam apud Braye. Hscc omnia, cum homi-
NGtum sit omnibus tara ftituiis quam praesenii- nibus, et eediliciiset pertinenliis suis prsefalceEccle-
bus, quod ODOCaiiipanieiisis lerram Jerosolimita- sice ab omnibus omnino exaclionibus et coustumii!,
nanj visSt.aturus , pro remedio animce suce, et 5g@ et jtistStiis in peipeluum diinitto ISbera, mihi niliil
Lodoici fratris sui , et preedeccssorum suonim , ct successoribus nieis relinens. Dono insuper at-.
mansum Aynionis Grucel, cura tenore suo, c-l hse- que indulgeo ecclesiee Sanctse Stephani, et Sanctse
redibus suis, apud Paygne, Bisuiitinee ecclesise Germanee, et monachis sujiradictis, laudante uxore-
Sancti Siephani liberc, ct in perpeluum eoncessif mea Constantia, ggg» regis Puilippi filia, omnes.
Hujus rei tesles sunt, Ricardus de Cliavris, Pon- reduitus illos qui niil.ii dcbentur in hominibus et
iius de Fritcs, Pontius de Mirnirey, Tiberlus de possessionibus illis quee eis in eleemosynara datse.
Montefaiconis, Humbeilus, ctOdo, et Segnoricus fuerinl, et piscationem fluvii Albee; et quod in fina-
de Quinge. r, ' gio preedicli castri nullus tihquam nioleniiiiia bata-
Hoc autem faetmii cst aniio ab Ir.carnatione Do- toria, vel alia usuaria faciat, nisi per prsedictos
rniiii i202, cpacta xxv, concurrenle primo. monachos. Concedo etiam in molendinis quee simv.l
XCV. nobis suni, partem illam quani emi ab Ileiirico et
Hucjo comcs Trccensis, Odo filius ejus exhwrcs, hsercdibus suis, et polestatem mutandi molcndiha-
(Ex Petro Pithcco in comiiibiis Canipaniee.) riuni. Et quSa oronia ista inconvulsa et firnia in
Eox , ou EUBES, selon la Genealcgie de S. Atnoul pcrpetuum permanere volumus, liileris istis et si-
de Mels, laquelle seule i'ai suiuy cn cet endroil , giili nostii impressione confij-mari fecimus. Igilur
iCayant troune mention de cettuicy aliieurs; sinon quicunque sciens heec infringcre prsesunipserit, Dei
que ce soit celny-atiquel le Roy Lons donna le Chas- iram incurratin prscsenii sseculo, eteeternee damna-
teau de Victry, apres qiiii ieut prins sur le Comie iioni, nisi resipuerit, subjaceatin fuluro.
T!iicbaiiil,quiest appelicen queique Chrcniquenepueu Acla sunt heec Barro, anno ab Incarnatione Bo-
de cei Eudes la : leqnct c,u contraire 1'Abbi de S. niini millesimo cenlesirao primo.
Michel appclle iiepueu de Tliiebault. Signuni Erardi Brenensis. S. Milonis fratris
HVOH , ou IIVES, Comle de Troyes :- leqv.el en la ipsius. S. Rogerii Jonis villee. S. Gauslierti dapi-
charte de Sannoise, faisant menlion de sa mete Aiix, D feri, ete.
et-.dmson frcre Philippe, csl intiiuli Comte de Gham- XCVIi.
pagne;. eui d femme Constance fille du Roy Philippe, Hugo comes Campaniw, maler ejus Alaidis, fratef
de laqucile ii ful scpari pout consanguiniii. II cv.i- ejus Phiiippus Calulaunensis episcopus. 1095.
encore une femme, que quelqucs tecommandises (Ex tabulis S. Eugend-i Jurensis.)
semblcnt appeler Lombutde : el eut un fits nomme ln nomine sancice et individuse Trinitatis. Ego
Huon, ou tvdon, qiiil exhereda, et vendit son HUGO comes Campanice, riotum facio omnibus san-
Comti d son nepveu Thiebauil. El sc lil, qtCaUant ctee Dei Ecclesise fidelibus lam prsesentibus quain
ouire mer (oh il moutul le xiv. Juin) il deluissa futuris, quocl ego et Alaydis. comilissa mater mea,
ce.ltcseconde £J3!J femme enceinie. CeiEudon scrail Pbilijipusque frater meiis sancise Dei ccelesise Cala-
plustost ceiuy quienhaincde ce, aida conlre Thiebauit launcnsis episcopus , donamus in alodium ccclesiea
ie Roy Loys, lequei lui donna le chc.steau de Vicirv, Sancii Eugendi et saiicise Dei gcnifcricisMarise, quce
if,Cii aucil prins ian 1145, car cn ce lemps le fils du conslruituf in Icco ggg qui yoealur Serniasia,
frere aic'nc appeloit lcs enfans cles puisnez , scs ncp- qiiidquid cojjiiiictur a sedc Ililduini-usque ad fisi-
\'CUX, yitim Saltis, ctc. Prceterea dvaia;i;ys, conUrmaums
 1461 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDl. — PROBATIONES. 1462
et voluiuus quatenus viila qtise Sermasia vocatur li- A Maria, laudanlibus. 54S Hoc quoque cum. magija
beraet absque ulla inquielatione permaneat; vil- benevolenlia laudavit doninusFergannus Grinnioiiis
iani quoque iri,ea per supradictam ecelesiam habi- consul, et domnus Humbaudus de Turre, cum sua
tanles, liberi et ab omnibus seecularibus consuetu- uxore Hodierna, et Lebaudus de Grinnione, et uxof
dinibus sint quieli, solis monachis ibiDeo famulan- ejus Maria de quorum dominio eadem terra descen- "
tibus serviant el respondeant, etc. Yolumus etiam, debat. :
B'Ihoe acciderit, quod horaines prsediclse villse ho- C.
minibus meis aliquam injuriain fecerint, homines Verricus de Castellione.
mei clamorem faciant priori ejusdem loci, et per (Ex prima magna cbarta Fontenetensi, num. 45.)
jusiitiam ejus difJGniatur.Si vei"0viilani priori vel HULDREUS DE LUCESNACO dedit eeclesise Sanctse
monachis aliquam injuriam fecerint, et per priorem Marise de Fonteneto, mansum unum apud Flacia-
in rectitudinem se mittere noluejint, prior nulli alSi cum : undesuuttestes, Bartholomseusde Marmania,
cSamorem faciet, nisi comili Yitriacensi, vel mini- Yerricus de Castellione. Hoe donum laudavit Pelrus
slris ejus, quia preedicta villa et omne nemus de filius ej'us, sub eisdem teslibus, et sub istis, Hum-
dominio est Yitriaeensi, ete. berto de Fanco, et Siguino de Tullione et Radulpho
Huic diplomati nullus est ascriptus anhus, sed B de Fanco. Ipsum Huldreum in senectule ejus sub
cjus secuta mox confifmatio per Pbilippum Catalau- sua cura monachi receperunt.
nensem episcopum, Bugonis comitis fratrem, an- Itent ex secunda magna charla, num. 27.
num prsefert [ucarnationis Christi millesimum nona- HAVMO DEMAEMANIA, tradensse ad monachandum,
gesiininn terllum, - -
abbati Fonlenetj Willelmo, dedit in eleemosynam
XCVIII. ecclesiee Fonleneti, reliquum terrce quod habebct
Simon Bdrrensis ad Albam comes, dicius comes ipse, et fraler ejus et soror, versus Saigniacum,
Campaniw. oic. Inter testes, Radulphus miles Templi, per cujus
(Ex Necrologio S. Eugendi Jurensis.) manum hoc actum est, etc. ,
in Kalendas Octobris obiil Simon comes Campa- Actum est hoc Castellioni, in domo Wirriei de
nise, monaclius nostrse congregationis. •
Ponte, quee esl in Insula.
xviu Kalendas Januarii obiit Oddo comes Tre- Unde sunt testes, preedictus Radulphus Teropli
censis. niiles', Tecelinus nepos Wirrici de Ponte.
xi Kalendas Julii obiit Hugo comes Treccnsis, CI.
540 v Wtis Januarii obiit Theobaldus comes r Girberlus de Moniebatto, filii ejus Tecelinus, et Gi-
Pilesensis, qui laudavit, et confirmavit, et sigillavit rardits clericus.
donatiouem qhain fecit Hugo avuucuius suus eccle- (Ex prima magna eharta Fontenetcnsi, num. 44.)
siee nostree. 542 GIRBERTUS DE MONTEBARRO, laudante lilio
XCIX. ejus Tecclino, dedit ecclesiee Sanctse Marisa de
S. Bcrnardi avunculi, Rainardus Monlisbarri castri Fonteneto pratum in loco qui dicitur Pralum Deo-
dominuSjWaldricus monachus, et Milo conversus. dali.
(Ex prima magna charta Foiitenelensi, num. 1.) ; Htijus rei testes sunt Artaldus canonicus Sede-
Oninibus sanctee religionis araatoribus, tampree- loci, Petrus seriptor, Bruno filius Lamberti fabri do
sentibus quam futuris, hujus schedulee testimonio Sedeloco.
iniimare curavimtis quod domrros Rainardus Mon- Hoc donum laudavit postea Giiutrdus, cleric.iis
lisbarri casiri dorainus, pro prima fundatione novoe filius Girberti; unde sunt testes Petrus seriptpr et
abbatiee Fonlaneti, quani magna animi devotione, Simon clericus.
laudante uxore sua Aanolde donavit Domino Deo, Cll.
et bealee Marise, et fralribiis in eodem Ioco in perpe- Excerpta quwdam ex priind magna charta Fontene-
tuum Deo servitiuis, et sub regulari observantia D lensi, ex 46 quibus' consial tabulis sparsim deti-
eum Dei auxilio ibidero vieturis, pro animabus pa- bata.
tris sui et matris suse, et pro remissione peccalorum Hujus rei tpstes sunt Bernardus abbas Clarseval-
suorum, necnon et propter amo.rem domni Bernardi lis, Golhefridus nioiiachus, et Gerardus fraler ej'us-
abbatis Clarsevallis, nepotis sui, et fratrum suorum dem abbatis, etc. Rainerius de Roca, et Nivardus
Waldrici moiiachi, etMilonis conversi, qui ejusdem frater ejiis.
abbatisecuni domiio Martino EremUa primi eedifiea- . Sub aliis tabulis. Horum omnlum donorum quse
tores fuerun(, lerriiorium Ariugiarum, sicut dup facta sunt in prsesenlia domni Bernardi abbatis
fratres Rainaudus etWalo de Aringiis eamdem. ter- Glarsevallis, sunt isii testes : Boso decanus, Evrar-
ram libere antea possederunt. Quam videlicet terram dus saccrdos de Campinola, Beruardus dominus
prsedictus Rainardus comj)aravit, vel commulavit a Moutisbarri, Andreas avuncuius ej'us, Nivardus et
qiiodam milite suo Nariodo, cui eadem terra heere- Rainerius fratres.
ditario jtire ex parte uxoris suce, prcedicti Rainaudi GODEFBIDUS de SAGNHCO de Sanctee Marise Fon-
de Arjngiis (ilisecontingebat, eadem uxoreNariodi, leneti quidquid ierrarum habebat intra firtes Arin-
«omine Geriruue, el sorore uxpris suce, nomjne giarum, laudante Htigone filip suo, prcesenle domna
 UfiS ADDIT. AD LlBROS BE VIT/A S, BERNARDI. 1184
Wilelmo 543 ejusdem loci abbate. Hujus doni }L ejusque successoribus regulariter subslituendis in
testes sunt Gotheffidus qui fuit primus abbas Fon- perpetuum.
iencii, Teobaldus presbyter de Fraxino, et Rolber- Desiderium quod ad religionis propositum et aai-
tus miles de Sancta Columba , nepos ejiisdem Go- marum salutem pertinerc iuonstratur, auclore Dco,
thcfridi militis. effectu est pi'osequente coniplendum. Quocirea, di-
Sub aliis labulis. Hiijus rei-testes sunt de militi- lecte in Domino fraler Willenne abbas, tuis raiio-
bus Waltcrius coiieslabulus, tunc dominus Montis- nabilibus poslulationibus annuentes, monaslcrium
barri; Nivardus fratcr ejus. ijjsum cui Deo auc(ore prsesides, sub sanctceEduen-
Sub donatione Ilugonis dapiferi. Iioc donuiri fa- sis Ecclesise et iiosli'ce dignitatis lulela et prote-
ctuin est apud Bussi, praesente Widone nionaclio, ctione suscipimus, el prsesenlis scripti patrocinSo
Tralre abbalis Bjrnarcli Ciarceyaiiis. sigilliquc noslri impressione communimus, staluen-
Sub donaiione Gislebcrii miliiis de Tilio. Iloc quo- tes ut quaicunque bona seu possessiones prsefatum
que laudavil Bernardus dominus Moniisbarri, et so- monasterium imprsesciitiarum possidet, tam scilicet
rorejus Milesendis cum viro suo Raiuerio. ea quse in cbarlis preesentis membranse scripla con-
LEOBAUDUS deGuiNioxE et HUSIKAUD.DS de RUIIEO- tinenlur et.de donis noslris et de aliorum, quain
EiONTF. doiiaverunl in confmio duaruni villaruni, B quse in fulurum Deo prsestante poterit adipisci, fir-
Bonesen scilicet et Cureellaruin , ecclesiee Sanctce ma tib*ituisque successoiibus et illibala pcrraaneaut.
MaiiceFonteneti, de lerra sua, ad excolendam eara Decernimus ergo ut nulli liceat idera monasterium
in jjralum, secuiidtim lalitudinem cujusdam praii peiturbare, aul ejus lerras auferre, vel ablata reli-
doroni Teceiini Sauri, quod est contiguum eidem nere, aul temeraiiis vexationibus fatigare. Quod si
terree, facta divisione in longitudinem, usque ad quis scienler contra hujus nostrse conslitutionis
alveuiri Brana; fluvii, elc. Hujusrei testes fuerunt, pagiiiam feceril, nisi resipiscat, Del ct nosti'a au-
consul GiinionisHeliranmis Fercannus, Gotliefridus ctorilale a communioiie eum sanclee Ecclesise se-
de Sagniaco, Joanncs de Montcbarro, Girbertus de qiiestramus, ila ut et impj-eesentia corpore et san-
Caslellione. guine Doniini aiiemis cxislat, et in fuluro divini
BERNARDCS miles de ESPIRI(90) cambivit mona- examlni iillioiii subjaceat.
cbis Fonleneli, per niaiium domni Bcrnardi abbatis Ego StepiianusEduensisEcclesiee g4@eP'SC0Pus
Clarcevallis, laudaute Wilelmo filio ejus, nepr.ic subscripsi. Ego Willermus decanus ss. Ego Galte-
ipsius abbatis , praturo quod Brolium diciiur, ete. riusprcecciilor ss. Ego Gaufridus archidiaconus ss.
IJnde suiil testes, Guilencus Liugoiiensis episcopus, n Ego Siguinus archidiaconus ss. EgoGirardus arcbi-
ctc. Hoc cliani laudavil postea Richardus supradicii diaconus ss. Ego Gaulcrius dapifer el abbas Sancti
Willelini frater. Siepbani ss.
Ego STEPUANUS Heduensis episcopus , et nosirce Acium est hoc Eduee annp ab Incarnalione Do-
544 ecclesiee coiivenlus, dorano Bernardo abbali niini 1156, epacla xv, concurrente in, indictione
dc Claris vallibus, loeum quem vnlgo Fonlanetuin quarta decima
appellant, in abbaliam coiisiruendain dcdimus, elc. CIV.
GODEFUIDUS de SAIGNIACO et HUGOfdius cjus, Gerardv.sde Castellione, sorotius Teobaudi deSativa.
laudante Sara ejiisdcm Hugonis conjuge, dcderunt Hebalus comesSalciCaslri.
ecclesise Sanciee Marieede Fonleneto, carapura ii) (Ex secunda magna charta Fontencti, num. 8.)
cosla allerius vallis ex parte Saigniaci, ete. Hoc do- TEOBAUDUS DE SALIVAdedit ecclesiee Sanctee Ma-
iium laudavit Laura ipsius Godefridi filia, et Helyas riee de Fonteneto in eleetnosynam quidquid habebat
filius Lauree. infra lerminos Puleoiifranci, etc. Hujus doni te-
sles sunt ipse dux Hugo, in cuj'us prsesentia hoc
545 cni.
lolum faclum est inler Frollesium et Ungiacum,
Conclusio primm magnm cliartm Fonlenetensis, per ducis filius, Gai'nerius de Sumber-
diploma Stephani Eduensis episcopi, datum anno D Hugo ejusdcm
1156 el ejus sigillo munilum. nun, Rainerius de Rocbia, Joannes de Quintiaco,
STEHIANUS Dci gratia Eduensis episcopus dilecto Gerardiis de Caslellioiie, qui prwdkli Teobaudifue-
sibi in Christo fralri WJLLERMO abbati Fiintcneli, rat sororius, Rainaldus Grancei castri domiuus. Hoc

(90) Wileiiiium deEspiri, seu de Spiriaco, S.-Ber- rorius) tiienlelari jure possederat, more i.Iliusecyi,
nardi ncpolein iueiiiovalu.ii legcs apmi llerbertuin, quo cbvisis iicet in pluies cohseredes nobilium fun-
lib. ii De miraculis , cap 57, ex quo hausit auclor ciis, taiiien toparchiee primariuni jus pencs caput
Additionuin Exordii magni Ordiiiis Cislerciensis. familiaj stabal. Cum igitur cx JoaniieEreroita in vita
Non intelligo autcm qua ralionehic scribalur 11*«/- S. Bernardi, Roberlus ille ad quein esl prinia hujus
:, terius conestabulus duminus Moutisharri, nisi ma- epistola, iiiatre nattis sit, Alaydis S. Bernardi ge-
4 triinonio insitus cst in e.mi faiiiiliam, ad quani jtire niiricis sorore, eo conjeclui-a feror, ut natus rnilii
heereditario speclabal Blonsbarrus. Neque capio videatur hic Roberlus palre Walterio coiiestabuio,
qiiorsiiin iu eadeni prinia magna c.liaiia appellr-iiir qui ex dole conjugi1?,.burgi Moinisbarri dominus
Rninatdus Monlisbarri caslri dominus , nisi ul Wal- fuerit. Eral porro VValterius, non regni Franciee,
terius conestauuliis, non caslri ejiisdeni, sed burgi sed ducatus B-urgundiseconeslahuliis', qui niiiiirum'
iliintaxal cognoininis doiiiimis designctur : quem sub ducis imperio ulriusque niiliti.e magislrum
Scilicel sub Rainardo casiii doinino {(".lius erat so- agebat.
 im DE ILLUSTRI G.ENERE S BE&NARDI. —PROBATlONES. UW
donum laudavit et concessit uxor ssepedicti Teo- A Rochia, Joannes de Quinliaco, Rainaldus dominus
baldi, Gu.ndrea nomine, sed in paiam vocata Sy- Gi^ancei, etc. -
bilia : unde sunl testes domnus Constaiitiiius t!n- Postea autem, quia querela orta fuit inter hoini-
giaci abbas, et.'Girardus canonicus, Robertus de nes Eschaloii 549 et monachos de: termiijis
Sancto Burri ejiisdem doniinee frater, etc. Hebalus Eschaloii et Puteoli; et inter Girarduni et mona-
comes Salci castri, Rainerius de Frolesio, Berlal- chos, de communitale Bergerecarum; hoc modo
phus et Ilerlebaldus de Granceio, Hugp d.e Vileflor. pacifiCala cst res, in prsesentia domini Odonis filii
Haimo de Saliva, etc. ducis, elc. Testes suul abbales, Beniardiis Clarc-
547 CV. . vallensis, Constantinus Ungiacensis, Odo filius du-
Hugo dux Burgundiw, castri Grinionis dominus, uxor cis,eic.
. ejus Matldldisducissa. Deinde ulriusqueterritorii metwConstantihi Ungia-
(Exsecunda magna cliaiia Fpnteneli, num. 9.) censis abbatis arbitrio vel fixm, vel designalm sunt.
HUGOdux.Burgundise, laudante ducissa Mathilde Huic rei inlerfuerunt dominusRobertusfilius ducis,
uxpre sua, dedit in eleeihosynam ecclesise Sanctse posl factus EduensSs episcopus, magister Robertus
Mafise de Fonteneio quidquid habebat apud Puteo- tune clericus ejtis, Girardus de Caslellione tunc
Itimfrancum. Descendebat autem idem locus de B Eschaloii dominus, Lebaudus Ordeum,' niiles, etc.
dominio Grhdonis castri, cujus ipse dux erat do- Hsec omnia concessit et laudavil Milo filius Girardi
minus, de Castellione, sicut paier ej'us fecerat, et habuit
Hujus doni tesles suiit Teceiinus arciiipresliyter de beneficio Fonteneli xx solidos.
Aiennaci, ubi et hoc uctum est. Hugo Cavalgeia, Hujiis concessionis sunl testes dominus Godefri-
Bartholomseus de Sumberniin, Petitis de Escaloip dus Lingonensis episcoptrs, Pontius ejus archidia-
major, Coiistaniiiis prcepositus Maveli. conus, Valterius Trecensis canOnicus, MiloLisinia-
CYI. ruin decanus, Vido coraes Barrj Thomas miles ejus,
Ndriodus de Monlebarro; ejus filii, Guato, Bernar- Rainerius de Rochia, Mattheeus deCas(eIlione, Rai-
dus el Rainetius Fonteneti monaclius.. nerius de Pullariis, Lebaudus Ordeum, Gislebertus
(Ex eadeih secunda magna charta, nuro. 2S.) de Tullione.
_ NARIODUS DE MONTEBABRO dedit ecclesi;c Fonte- CIX.
neti in eleemosynaro, laudantibiis filiis suis Gualone Andreas dominus Moiilisbarri, pater ejus Bernardus,
ei Bernardo, totam terram qiiam habebat a grangia avus Rainardus. " --
Fiaciaci versus Saigniacum. Sed hanc eleemosynam (Ex autographo Fpntenetensi.)
fecit occasione Rainerij filii sui, quem abbas Wil- InnominePatiis,etFilii, el Spiritus sancti. Amen.
lermtis ad monacliandum suscepit. Ego GoDEFRiDusDeigralia Lingonensis episcopus,
lam prsesenlibus quam futuris nolifico Andicam
S48CYH.
Monlisbarri dominura, filium Bernardi filii Rainardi,
Gidefridus de Castellione, uxor ejus Gcrlrudis, ftlii
Ilugo et Nivardus. 55® m prsesenlia nostri recognovisse dona et con-
(Ex eadem secunda magna charta, num. 40.) cessiones, quas in eleemosynam abbaiise Fonteneii
GODEFRIDCS DECASfELJLjOKE dedit ecclesiee Fonte- conlulerat. Sunt autem heec, tota videlicet pars illa
ne.ti in eleemPsynam omnes aasentias suas in om- neraoiis Segestri, quse esl ad sinistram viee quee a
nibus terris et nemoribus suis. planis ejusdem nemoris Naellam tendit, siCut lapi-
Hujus reitestes sunt, domnus Bernardus abbas dece melse inibi positee designant. Divisio qucquo
Clarsevallis, Rainaldus Cavalgeia, Wirricus de Be- terrarum inter Fontanas et Segeslrum, sicut facta
leun. jamdudum fuerat in preesentia coraitissse, amitai
Hoc laudavit Gerlrudis uxor ejus, et filii eorum ej'usdem Andrese, ubi et lapidese metse positse sunt,
Hiigo et Nivardus. quidquid etiam proprii habebat jam dictus Andreas
CYIII. £) intra fines Plaaneti, nominalimque Tuschia. Et con-
cessit acquirendum, sive eleemosyna, siVe peciinia
Girardus de-Castellione,Eschaloii domtnus, ejus filius
Mito. ab honiinibus ad seperlinenlibus qui aliquid juris
ibidem habebant, quidquid possent Fontenetenses;
(Ex eadem secunda magna charta, num. 4-6.)
GIRARDUS DECASTELLIONE, dedit ecclesiee Fonte- Concessit etiam eisdem quidquidliabebant ab Obeiio
neti In eleemosynam quidcjuid infra terminos Pufeo- de Til, quod ad s"e pertinebat. Concessit nihiioroi-
lifranci habebat. Terminos autem concessit,sicut nus ipsis quidquid de casamenlis habebant suis, el
Hugo de Valle Abonis jam conversus, per obedien- quidquid acquirere possent seu eleemosyna, sett
tiam abbatis Willermi, et concessionem Teobaudi pecunia, siinul et tolius lerree suee omrtes aasenlias,
deSaliva divisit. Insupernionacliis prsediclse eccle- tam in nemore quam in plano, et-ut aliqua de eis
sise, Omnem de propria eorum terra guirpivit deci- ijoininenliii', nemus ad eedificandum, ad ardenduin,
'
iiiam, quod niinquam scilicel ab eis decimam de ad pastionem porcorum, ceeterorumque aiiimaliuiu
eorum terra, vei ab alio apud Puleolum acciperet. pascuam, excepto quod nemus Jaliaei nou poteruiit
Testes sunl, Hugo dux Burguudiee, OJo cjusdem essartare ad agricolandum, cseteros vcro usus inibi
ducis filius, Varnerius de Sumbernun, Rainerius de babebunt; in' lerris quoque, el agiicuUuram,, ct
 1467 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARBI. 14GS
einmbits animalibus pascuam; in aquis etiam pisea- A fiituris quam pnescntibus notum facio quod ilo-
turara, propter forestara quse est inter nioleiidinuiii dierna~ uxor Humbaudi de Rjibeoroonle dedit in
Pepini et molendinuih Sancti Joannis; poslremo eleemosynam Fontcnetensi ecclesise, in manu Ar-
quidquid avus suusRainardus el pater suus Bernar- naudi gg3 abbaiis, pro aninia sua el mariti su.i,
dus prceditise Fonleneti abbatise dederani et coiir quidquid babebat in piscatura de Curcellis, quce tie
cesseranl, sicul in cbartis eorum conlinebatur, et capite suo erat, laudante Renardo domino Rubei-
ipse similiter Anureas concessit. H;ec igilur g,*§J, montis, de cujus feodo eral. Quod quidem Osmun-
oiniiia confirmantes et proprii sigilli impressione dus filius jjrcediclse Hodjernce contradicere voluit.
communienles, Dei et nostra aucloriiate inierdici- Sed certum est quod legitiir.am eleemosynam facere
mus ne quis super his Fontenetensibus aliquam ih- polerat maierejus de terra quee de capite suo erat,
juriaminfcrre-pfaesumat; Quod si quis prsesumpse- et sine assensu ipsius.
rit, anatliematis gladio eum percellimus, donec eis- Testes sunt Willermus dc Sauz, et Hermengardis
dem ipsis congrue saiisfaciat. uxor ejus, Saissa uxorGislebeiii de Grisini, etc.
CX. CXIIL
Andreas Moniisbarri dominus. Bernardus de Monlebatto; Espissiw dominus, filius
(Ex tabuiario Fonlenetensi.) B Helmjdis. 1210-
Ego HEMUCUS, Dei graiia Eduensis episcopus, lam (Ex tabulario Fontenetensi.)
prccsentihus quam futuris notum facio quod Roge- Ego Bernardus de Monlebarro , Espissise domi-
rius de Sinemuro, laudante Pontia uxore sua, con^ nus, omnibus notum facio preesenlibiis et futuris
cessit ecclesiee Fonteneti, in manu dilecli fratris quod pise rneinofice Helvydis maler mea in obitu
nostri Arnaudi abbatis, totum integraliler chasa- suodedit inpui'am eleemosynara ecelesice et fralii-
nieaium quod Richardus de Curterabodi ab ipso bus Fonteneli x sextarios bladi, niedietatem fni-
tenebat in finibus Fraxini, quod idem Richardus menti et medietalem avense, ad mensuram Espissite
eccf siee Fonteneli dederal. Reiinuil autem ideih singulis annis in terliis de Corseiuz circa fes.tum
Rogerius tantummodo homines qui de eodem cba- sancti Reniigii capiendos. Dedit etiam jamdictse
samento erant, et habuit beneficio Ecclesise decem ecclesiee fralribus viginti solidos censuales, scili-
libras. cet in (err-ade Yasseio, et in terra de capite suo,
Actum est boc per nianura Andreee Monlisbarri sd jam diclum festum sancti Remigii annuatim per-
domini, quem Rogerius fidejussorem dedit Ecclesiee solvendos. Hanc autem eleeroosynam venerabilis
quod hoc donum firmiter servaret. njalris mese laudavi et concessi supradicfis iralri-
•*
Testes hujus doni sunt Andreas Montisbarri do- bus Fonteneli, et in perpetuaro niemoriam, prse-
minus, Simon de Curtengi, Teobaudue prior Fon- senti paginulse sigillum iueuin apposui, anno In-
teneti, Wiliernius de Scalleus ,. Willernms cellera- carnatioiiis Doininicse 1210.
rius, Hugo de Curterabodi, monachi Fontene- CXIY.
tenses. Andteas, dominus Espissim, Bernardi filius, ftaler
5S2 CXl. Guidonis canonici Lingonensis. 1215..
Andreas Monlisbarri dominus. (Ex tabulario Fontenetensi).
(Ex labulario Fonicneti.) 554 C. Eduensis, WT.Lingonensis, et W. Au-
Ego ANDREAS Monlisbarri domiuus testificor seire lisiodorensis, Dei gratia episcopi, oiiinibus prason-
volentibus quod Viardus de Seneveio, et Joannes tes lilteras inspecturis, salutem in Domino.
fraler ejus et Reinerius de Chandoiscl dederunt ec- Noveriiit universi pfseseiites pariter et fuiuri
ciesiee Fonteneiensi toiam terraro arabilem quam quod, cum inler abbatein et mouachos Fonteneii
habebaiit a Fonteueto usque Marineium, etc, coram ex una parte, et nobiiem viruni Andream dpminum
me et domino meo Anserico Montisregii et Anserico Espissise ex altera, conlrovefsia verteretur super
Juvene, llugone quoque deNigellis et Beruardo Na- rj Jiominibiis, possessionibus et lerris apud Marma-
r!odi, et Andrea de Fontanis, etc. niam existentibiis, quse nobiiis mulier Hyla de
(iLem ex autographo Fonlenctensi.) Monte Sancli JoannSs, et Joannes fiiius ejiisdem,
Ego GODEFEIDCS, Dei gratia preesul Lingonensis, in perpetuam eleemosynam doinui Fonteneti dede-
lam posleris quam modernis nolifieo quodMilo.de ranl et concessei'ant : quee eliam a bonce memorise
Molismis Golliefridi filius concessit "monachis Fon- Dernai-do patre ejusdera Andrese, abbas et moiiacbi
ieneti aasentias silvse quse Pratee ciitiiiii-, iu finibus dicebant occupala fuisse; et preeierea supertrecen-
Fontanariim, in omnes eorum usus, etc. lis mafcis argenli, quas preedicti al)bas et monacbi
Actum Moniebarri publice, in manu Arnaudi ab- a prsefato Bernardo ssepe dicli Andrese patre legatas
balis, et per Andreee Montisbaj'ri domiiii raajiuin, cie fuisse asserebajil. Tandeni nobis preesentlbus et
cjjus casainento locus prseuoniinatus es(. nobilibus viris Odone ciuce Burgundise et Guidone
CXH. de Donipetra, ct inullis aliis, in hanc compositionis
Willermus de Suuz, uxor ejus nermcngardis. formam- venerunl quod de trecenlis marcis stipe-
(Ex labulario Fontenetensi.) rius lioijiiiiaiis abbas ct inonachi memorati. medic-
Ego IIEMIICUS, Dei gratia Eduensis rpiscopus, tam tatem habeaut ; reliquaiii vero rr.edieiatcm Andreas
1469 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. IHO
supradiclus. De rebus vero apud Marmaniam exi- A licet, et monachi antenie convenerunt. Recogniliim
Bientibus, de quibus erat controvc-rsia, ita fuil sta- esl, et legiiimoiMimvirorum irrefragabiH tcsllmonio
tututu quod Guido frater Andrese, canoniciis Lin- comprobatum, lioc dohum fecisse frairem mcurn-
gortensis, res illas tenebif, quandiu vixerSt, et post Raimunduni, priusquam prsedictce puellse malrera
niorteni ipsius Guidonis, ad Ecclesiam Fenlciieli duxisset uxorem, etc. Huic tam perspicuse vcrilati
libere ct absque omni conlradictione ggg rever- jirsediclus Odo nolens amjjlitis coiitiaire, gueipivSt
tenlur. Tenebit autem res iiias Guido preefatus, no- in manu Hugoiiis Fonlenetensis abbatis oinnera
mine Ecclcsise, ab Ecclesia Fonteneti. qtierelaro, quam moverai adversus Fonlenetensein
Actum anno Gratise roillcsimo ducentesimo de- ecclesiam, el eleemosynam tam legitime factara,
cimo tertio, mense Octobri. ratam concessit, e(c. Hsec omnia iaudavil Mathildis
(Eodem anno et mense, heee ipsa Odo dux Bur- conjtix <!jtis : unde testes sunt, Abrabam abbas de
gundice proprio. diplomatc, iisdem veiiiis confir- Pratea, etc.
mavit.) Actum est boc apud Saigniacum xyii lialcndas
_ CXV. Maii, et in crastino recognitum et confirmalum ih
ar.uo ab Iiicarnalione Do-
Guido-canonicus, filius Bernardi domini de Spissia. ,,}557 capitulo Fonteneti,
1220. raini millesimo ccntesimo sexagcsimo quinto.
(Ex tabulario Fonienelensi). CXVII.
Ego IICGO, Dei gratia Lingoneiisis epSscopus,
hoJtim facimus preesentibus et fuluris quod Guido Mathildis comitissa Grinionis, Raimundi comiiis filia..
1196.
filius doniSni Bernardi de Spissia, canonicus Lin-
gonensis et Antisiodorensis, in preesenlia nostra (Ex autograpbo Fontenetensi).
constitutiis, concessitet quitlavit ecclesite et fra- Ego Malliildis comitissa Grinionis notum facio
tribus Fonteneti quidquid habebal apud Marma- timnibus, tam futuris quam .preesentibus, quod
niam, tam in hominibus quam in tcrris, et reddi- omnia dona et cleeniosynas, quas pater meus Rai-
libus et ia omnibus aliis, pro decem et octo iibris mundiis comes dedit et concessSt ecclesise el fratri-
Pruviniensium, de quibus prcedicti fratres Fonte- bus Fonleneti, laudavi et concessi. Et concordiam
neti tenentur reddere prcedicto Guidoni x Iibras quse facta ftiit inter palrem meum Raimuiidura, et
ad nundinas Barri, et ad nundinas Trecarum circa homines de Eslalenta, et jam dictos Fonteneti fra-
festuin sancli Remigii, vm libras. Quod ut lodmi tres, certa ra(ione perquisivi; et in rei veritate
ra(um habeatur, ad petilionem ipsius Guidonis et , percepi, quod ipse pater meus metas lapideas inter
fratrum Fonteneti, prsesens scfiptum sigilli nostri boraines de Estalenta et prcefatos fralres posuerit,
munimine roboravimus. ne supradicli homines, vel animalia eoruih, nec
Aclum anno Dominicse Inearnationis millesimo etjam porci, metas ab ipso posilas ullateims irans-
ducentesimo vicesimo. grederentur. Cujus exeinplum ego secuta, volo ct
5-56 CXYI. preceipio ut fifmiter ab omnibus in posterum te-
Odo de Yssoduncomes Grinionis; vxor ejus Malildis neatur. Aasentias quoque ISortueeaquse, qiias pater
filia Raimundi, qui Hugonis II Burgundim ducis meus eis concessit ad pecora sua adaquanda , et
filius, Henrici porro Edueusis episcdpi fraler fuit. ego in perpetuum concedo. Dedi etiam eis piscatu-
11G§. ram stagni mei deEstalcnla, in vila mea, tantum-
(Ex tabulario Fonienetensi). modo duobus diebus ac noclibus, ante Dominicam
Ego Henricus, Dei gratia Eduensis episcopus, in Ramis Palmartim; et post njortem hieam, duo-
preesentibus et futuris notifico querelam qiiam bus diebus ac noctibus perpetuo, ad procuratio-
adversus Ecclesiam Fonteneti raovebai Odo de Tiem anniversarii mei.
Yssodun comes Grinionis de eleemosyna fratris Hujus rei sunt testes Hubertus abbas Fonteneti,
mei Raimundi, in prsesentia nostra sic fuisse ter- ]> et totus ejusdem loci conventus; Odo archipresby-
minalam. Concesserat preedictus Raimundus fra- ler. Tullionis, 55S Oliverius de Griniorte , Mat-
tribus Fonteneti pro aniraa sua et anteccssorura thceus de Estez, Pontius de Chaace, ei Milo fraler
suorum quidquid ejus chasati de dominio Grinio- ter ejus, Rainerius de Sancta Coliimba, Teobaudus
nis eis darenl pro eleemosyna de cliasanier.to suo; prccposiitis Moatisbarri, ef multi alii.
sic lanien ut chasatuin uon perderet. Posiea super Quod totum ut ratuni habeatur in perpetuum,
hoc inovil querelam Odo de Yssodun, ad quera de- sigSSlimei iinpressione confirmavi, anno ab Incar-
veneral terra Grinionis, ex parte Malhildisconjugis natione Domini millesimo centesimo nonagesiino
suse, GiieeRaimundi. Unde ntraque pars, Odo vide- sexto (91).
(91) Alia complura exstanlMathildis GrinSouisco- ibildem, adeo ut per illos Iriginta annos, qui inter
nJtissce dipSomata ap.id Foulenelenses, data ad an- 1165 et 1195 fluxere, quatuor maritis adheescrit.
iios Chrisli 1195 ct 1196: Cum. atileni Ducliesnius piimum Odoni de Yssodun, deinde Guidoni_ co-
in ducibus"Burgundiee et Samniaiihani in i'egia Gc- liiili Nivernensi, postraodum Pelro Piiilijipi f'lais-
iiealogia, libroxx\viu,sti(e afiirraer.t ex Robeiio de drise comitis fralri, et denique Roberto Droceusi,
Moiite, ex Clironico Autisiodorensi aliisque bonce vcl hinc opinari licet illaro, lot experiaro fortunca
rioleescriploribus, quadiigamara fuisse banc Ma- varielates/Grinioncm sc tandem ad priraos tbala-
1471 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1472
CXVIII, A monachi, quod si memorata vinea redempla fuerit,
Mathildis comilissa Grinionis. Odo comes Grinio- percepta redemplio lali depulabitur eedificio, quod
nis (92). 1196. sicut supra condictum esi, in jam dicta ecclesia di-
(Ex labulario Fonlenetensi). vina celebrabuntur. Heecomnia, et universa de qui-
Nolum sii prcesenlibus et futuris quod ego Ma- bus investiti eranl fratres Fonlenetenses, die quo
Ihildis coinilissa Grinionis donavi ecclesise Fonte- heec acla suht iaudavit et concessit Odo comes Gri-
neti, pro remedio animce mece, vineam quamdam nionis.
quam ab Erardo in vadinionium pro ix libris Di- Hujus rci tesles sunt Odo arcliipresbyter Tullio-
vionensium acccperam, 559 <Il,a'sila est m paro- nis, Oliverius de Grinione, Renerius de sancla Co-
chia Saigniaci, tali paclo, quod ex fructu vinese lumba, Josbertus de Masiaco, Galannus preepo-
missarum oillcia celebrabunlur : quod si quid resi- situs.
dui fuerit inde teia emetur undc corporalia fienl. Uf auteni boc tolum in pefpeluura ratum habea-
Concessi insuperiit preefatam vineam liceat eisdem tur, ego Mathildis comitissa Grinionis prsesentem
fratribus quoquo modo potuerint, acquirere. Pro- paginam sigillo meo roboravi.
miserunt eliam mibi prcediclce Ecclesice abbas et Aclum ahno Verbi Incarnati 1196.
Hugo II dux Burgundise.
ODOII,dux Burgun- RAIMUNDUS comes Grinionis.
dia;.
HUGO III, duxBur- MATHILDIScqmitissaGriniouis,uxor Odonisde Yssodun.
gundiaj.
ODOde Yssodun jimior, comes Grinionis. Uxor ALATS
Montisbarridomina.
RADULPHUS Odonis patris hajres, ducta Margarela seu
Sybillade Conrtenaymoritur improlis : ejusque topar-
cliiffiad Burgundiseducumdominiumrevertuntur.
5S0 Erat igitur Odo filitis Mathildis, qucm, B in priore magna charta nuinero io. Et hic Fer-
.iijiio 1196, cuni illa comitein "irinioiiis nuncupa- ganiJiis comes, cuidam filise Rainardi Mcntisbarri
tum vides, secundus hujiis nominis inter coniites doiniiii fuisse videtur niatrimonio junctus, ut vere
Grinionis, tertius vero inter Toparchas Yssodu- Andreas Bernardi filius, Rainardi nepos, amitan
nenses, cujus et conjiigis Alaydis exslare ad an- coinitissam, in Godefridi Lingonensis episcopi ta-
num 1190, privilegia Yssoduneiisibus collata, as- bulis habuisse referatur (iium. 109.)
serit Duchesnius in hac Mathilde, Raimundi filia, CXIX.
Hugonis II, ducis nopte. Et Alaydem opinor An- Oliverius def.Gtinione, uxor ejus Floria, fitii Pontius
drese Montisbarri doinini fuisse filiam, qui ducla et Hugo. 1191.
Helvide Espissiee doniina, Bernardo filio Espissiam (Ex tabulario Fontenetensi.)
maternam dotem, Alay.ii filiceMontembarrum dede- Ego GAUTERIUS, Dei gratia Eduensis "episcopus,
rit. Quamdam enini e Montisbarri familia puellam, notum facio prcesentibus el futuiis quod Oliverius
comitis Grinionensis filio desponsalam esse, nola- de Grinione laudavit et concessit Deo et fi-airibus
vit auclor Tabulse geneaiogicsc Fontenetensis, cui Fonlenetensis ecclesise orones eleemosynas quas
licet in aliis mullis parum accurato, in hoc lamcn pater suus et fratres sui eidem ecclesise fecerant;
fidem non liegaverim, cum ceiiuin milii sit ex an- C siinul et lerram quse dicitur Mont Arlant, in bosco
tiquis Fonteneli tabulis Bernardum Audrese et Hel- ct in plano, etc. Hsec omnia laudavit Floria uxor
vidis filium, lanlum Espissise domini, nort etiam Oliverii, cum duobus filiis siiis Pontio el Hu-
domini Montisbarri tilulum usurpasse. gone, etc.
Atque hiiic deprehendere mihi videor, qua via et Inter testes Josbertus abbas Fontehetensis.
Grinio et Monsbarrus ad ducum doroinium devene- Anno ab Incarnalione Domini 1191.
jint. Nempe per obitum Radulphi improlis, de quo
Albericus in Chronico, 563, 1m Montembarrum CXX.
possederat ex Alaydis matris hsereditate, Grinio- Galierus miles de Monlebarri, uxor Emengardis,
nem ex Mathilde avia, nepte Hugoiils II Burgun- cujus frater Odet, mater Gilla, Gitlw liberi Situon,
Maria et Aaliz. 1215.
dise ducis : qui dux, ut constat (num. 105) ex se-
cunda magna Charta Fontenelensi, numero 11, (Ex labulario Fonleiieteiisi.)
Grinionensi etiam comitatu potitus fuerat post Ego Gallerius Dei gratia Eduensis episcopus, uni-
Heliramium Fergaunum (num. 199), cujus mentio versis prse&entem paginam inspectiiris notiim faci-

nos recepisse, atque ibi solo Grinionensis comilis- quartas nuptias, primusquc ejns niaritus Odo de
;re titulo conteritam, quod vitse reliquum fuil pie Yssodun anno 1177, vivere jam desierat, si (ides
jxegisse. Chronico Roberti de Monle; et ejus fllium a(que
(92) Quem hic iegis Odonem comilem Grinionis, lieeredem cogiiominem c/«a;Rurgundite, quid cogria-
cave, mi lector, eumdem ipsum existiroes qiieni lus ejus eral, furlim abslulerat, Cognatum dixit
aiiuo 1165 Malhildis huj'us maritum prius vidisti. Robertus in secundo et tcrlio gradu consangui-.
Siiluta enim erat Mathildis Iioc anno 1196, jiosl ncum; quod yiclcre csl iu hoc schcniatc.
 1-475 DE ILLUSTiU GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. * 1174
mus 582 °.u°d Galterius roiles de Montebarri de- A rium, j'uxta 564 ihstitutionem S. Benedicli viven-
dii Deo et ecclesise Saiictse Marice Fonleneli, pro ti.iim.
remedio animsesuse el anteeessorum suorum, in per- Tempore Henrici Eduensis episcopi, et in ejus
petuam donationem, onlhia queeeunque juris liabe- tabulis, aliquoiies teslis Andreas Monlisbarri domi-
bat in forestaquee est sijper eamdem abbaliam, et nus, et Caio de Grihione.
quidquid juris habebat in terrilorio ej'usdero for.es- In tabulis Stephani Eduensis episcopi, 117^, te-
tce, usque ad niagnum chimiiium quod dticit ad tis inter alios Brocardus de Montebarri.
Sanctum Jacobum. Recognovit eliamidemGalferius Odo de Marmania, filius Bartholomsei Castellio-
quod nullus homlnum suorum, neque aliorum aliquis nis, et Elizab.eth, in charia Gaulerii Ljngonensis
usuarium debet habere in memoiata superius foresta. ejiiscopi, Bernardus de Espessa, 1196, testi.s.
Hartc autem eleemosynam laudavil et approbavit Gauterii Eduensis episcopi tabulis, de dono Pon -
bona fide uxor ipsius Galterii Emengardis.curo fratre tii de Chaaceio, et Milonis fratris ejus, anno 1198,
suo Odet, de quojijni capile erat, et mater ipsius subscribunl dominus Bernardus de Montebarro cl
Emengardis, Gilia nomine, et filius ej'us Simon Raineiius de Saigniaco, miliies.
cuin sororiiius suis Maria et Aaliz. Quod loium ut In charta Stephani Eduensis et Galteri Lingo-
ratiim sit el finnum manere valeat in perpeluum, ^*nensis episcoporum, 1175, menilo Bei'iiardi Na-
ad petitionem niemorati: Galterii, et uxoris suce et riodi.
Qdonis fralris ejusdem uxoris, preesenlem pagi- Anuo 1202 in charta Gaulerii Eduensis episcopi,
iiam sigillo nosiro jussinius roborari. super donis Rainardi raililis de Curcellis, inter te«
Actum est hoe anno ab Incarnatione Domini mil- les, Beiiiardus dominus de Spissa.
lesimo ducentesimo quintodecimo. Siiiieon de Monlebarro miles, 1209, ia tabulis
CXXI. Hayiiionis archidiaconi Flaviniacensis.
Excerpta ex aliis tabulis abbatim Fonteneti. Anito 1198, lestis inter alios Bernatdus de Mon-
secunda numerisi7, lebarro, in chaiia Gauterii Eduensis episcopi, de
(Ex roagna cbarta,quEeconslat
et terminatur in privilegio Godefridi Lingoneii- concordia inler Fontenetenses et Ungiaeenses su-
sis episcopi sine temporis nota.) perquibusdam nemoiibus.
Num. 15. Girardus de Eschaloio, sororius Girardi Nicholes de Mombar, chevalier, en j'uin, 1277.
canonici, laudante uxore sua Rotrude, deiiit eccle- Hugo de Monlebarro, in charta Huntberti Eduen-
sise Fonteneli quidquid habebat apud Puleolum- sis episcopi, tempore Yilelmi Fontenetensis al>
5S3 fraiicum et apud Yallem Abonis. p batis.
Num. 25. Ebrardus de Yillenis dedit ecclesise Mense Augusto anni 1282, Huo de Saigneyo mi-
Fonteneii in eleemosynam, quidquid habebat a Sai- les de consensu Marise uxoris suee, vendit quarii-
giiiaco, in terrilorio Flaciaci et Saignisel. Iuter te- daiij vineam suam abbali et conventui Fontene-
stes Henrici de Montebarro. lensi.
Hujus maghee charlse variis locis, decies mini- 5SS Aaliz ducissa Biirgundice lilem diruit inter
muin inter testes occurrit Rainerius de Rochia. Fonleneteiises et Arnulphum, militem de Escbalo,
Gaio filius Nariodi de Montebarro. super quibusdam usagiis el pastuiis.
.Num. 29. Mauvaslet de Montebar-ro. Hugo filius In labulis Aalydis ducissee, 1227, mense Auguslo,
ejus. Robertus de Montebafro, fraler Odouis Cam- mentio doniini Girardi Je Sauz; secundum cujiis
paniensis. Rtirsus Odo Campaniensis inter testes, porgivationem, metee qmcdam constituunluf-inter
numero 57; Girardus de Castellione, Simon de Ca- Esebalo, Eslalante, et Poiseus, arbilrio Gervasii,
stellione, Maltbeeus de Castellione. capellani de Estalanle.
(Ex autographis ) CXXIl.
Ad annum All/t. Htigo Peccatum de Tiidedit in' Joaniies miles de Montebarro, fitius Bealricis, J25D.
eleemosynam fralribus FOnteneti, quartam partem D (Ex iabulario Fonlenetensi.)
in bosco et in plano, etc. Ego HUGOdux Biirgundice notum facio universis
Aiidreas dominus Espissise; frater ejus Bernar- preesentes lilteras inspectiiris, quod Joannes niiles;
dus domicellus, dominus de Yi, anno 1252. de Moiitebarro, in mea prsesentia constitutus, re-
Frequens mentio villarum de Foiitanis jn pago cognovit se dedisse in perpetuam eleemosynam ,
Daismiensi, et de Fonlanis siccis. eeclcsiee Beatse Marise Fonieneli, Riebardum bo-
Anno 1202, Glrardus li Broz de Asneriis et Mar- niineih suum de Mariheiiia, cuin omnibus hseredi.
garila uxor ejus dant aliquid monasterio Fonteneti. bus stiis et tenementis. Dedit insuper dietse eccle-
Oetobri 1275. Alexander de Monteacuto, meminit siee dictus Joannes sex jornellos terree, sitos su-
Emeingiardis. dictse Blarichse, quondam domlnse per viam quee est anle domum couversarum de
Sombernionis et d"Estez, tunc defunctee. Marmenia. Laudavit autem prsefatus Joannes ele-
(Ex duobus tabiilariis.) emosynam, quam fecit domina Bealrix nialer sua
Moiisihensis ab- ecclesice Fonteneli, 1de duobus sextariis
Stephano Eduensi ejiiseopo , G. ssepedictce
bas cohcedit iocum, in quo frater Martinus ere- frumenli, et uno modio vini : quse dicta Eccle-
raita morabatuf. ut ibi fiatabbatia fratrum regula- sia Fonteneti percipiet singulis annis, in deeinu
 lil-S -. ADDIT. AD LIBUOS DE YITA S. BERNARDI. U76
dicli Joannis apnd Coi'belon. Et hoc lotum pro- A benioii et de Maaiilayn, recohnoit le mesme, po-
inisll precnominalus Joannes, diclec ecclesise con- meilanl de ie giiaranlir. Au inois d'Octobfe suiuant.
tra oiuiies pcrturbalpres bona fide garanlire. In '.". cxxv.
cujus rei teslimonium, ad pelilionem supradicti (Ex Necrologio Fonleneteti.}
Joannis, j)reesenles litteras g@@ sigilli mei muni-
mine roboravi. iv Eal. Februarii obiit Helvydis domina de Es-
pissia. :
Aclum anno Domiiii millesimo dueentesimo iri-
viii Kal. Marlii obiil dominus Guillelmus, domi-
cesimo nono, mense Julii.
CXXIII. nus g(gg de Espissia anno Domini 1326.
iv Kal. Marlii obiit doroinus Rogeriusde Morluo-
Blancha Hervei Domini Sombetnonis relicla. 1212.
niari, comes Marchiee.
(Ex aulograplio Fontenclensi.) xv Kal. Aprilis anniversarium Ilonorii papsa
Huco dux Burgundise, omnibus preesenles lilte-
VJ Kal. Aprilis, obiit dominus Robertus dux Bur-
ras inspecturis, salutcm.
Noveritis quod in nostra prsesenlia constituta no- gundise.
XII Kal.Junii obiit domnus Stephanus Eduensis
bilis mulier, dilecta et fidelis noslra Blancha do-
B episcopus.
miua Sonibernonis , recognovit quod defunctus
xi Kal. Septembris obiit Eustachia domina de.
Herveus, quondam marilus suus, dominus Somber-
nonis ,_in extremis laborans, dedit et concessit in Melloto.
iv Idus Oclobris obiit (Joinnus Ebrardus Norvi-
pura et perpetua eleemosyna. pro remedio animse censis
suse et antecessorum suoruni, Deo et ecclesice episcopus.
xvi Kal. Novembris obiil Roberlus comes Toi'no-
Beatse Mariae de Fonteneto, et fratribus ibidem
dori.
Deo servieniibiis, cenlum solidos Divionensium,
xn Kal. Novembris obiit dominus Guido Eduensis
el prcecepit quod assidcrentur eisdem perci-
cpiscopus.
piendi siugulis annis in sua terra de suo capile. vii Kal. Decembris anniversarium domini Joan>
Ipsa vcroBlancha supradicta, attendens devotionem
mariti sui dcfuncli, el volens salisfacei'e aniroce nis de Espissia et fratrum suorum.
dictam eleeino- NoiiSs Decembris anniversarium - Joannse co-
ipsius, el antecessorum suorura,
witissse Flandrise.
synaiij laudavil, el diclis fratribus Fonleneli, diclos viii Idus Decembris obiil dominus Hugo Anii-
ccntiim solidos Divionensium assedii percipiendos
siodorensis episcopus,
siiigulis annis in proveiitibus nundinaruro Sancli *
Machuti de Sombenione. In cujus rei testimonium, x Kal. Januarii anniversarium feginse Bei'cnga-
ad ipsius Bianchse dominee Sombernonis pelilio- rice et sororis ejus conjilissae Campanise.
nem, diclis fiatribus Fonteneti tradi fecimus littc- CXXVL.
ras, sigilli lioslri niunimiiie roboralas.
Actuiii anno Doniini ir.illesimo ducentesimo qua- (Ex Necrologio Buxerise.)
(Iragesimo secundo, meuse Januario. .. '. xvii Kal. Aprilis anno Domini 1150, tali die.
CXXIV fundalum fuit cccnobiiiin islud Buxerise, cujus ex-
S@7 Emaniats, Dame de Sombetnon el d'Eslez. stilerunl primi fundatores nobiiissimi dumini Som-
_ 1271. bermonenses. -
( Extrait du Gharlulaire de PAbbaye de Fontcnet.) 5Q9 xiv Kal. Novemnris anniversarium nobiiis
Nos Guillaumes humbles Abbez de Flavigny, et Hervei domini de Safres omniumque successorum
nos freres Esliennes Prious dou Val Nostte Dume suorum.
ptes de Talant, de iOtdre dou Val des Escoliers, el x Kal. Novembris absolyentur specialiter animee
lei Symons Maislres d'ela maison de Saint Anloine illuslris domini Raymondi et Malhildis comitissse
d'Estez, Tfafons savoir d tous cels qui verront ces D Nivernensis filieeejusdem.
presenles lellres, que MadameEmaniars, dileBtanche,
Dume de Somberuon el d'Eslez, en sa darrienne vo- CXXVII.
lunii, el en son leslamant, nos diz Guillaumes, Es- Annus primus ordinationis Rainerii, Albwripw ab-
liencs,'el Symons dessus diz soumes exequulour ; batis secundi, in cursu erat anno Chrisli 1158,
vi Idus Sepiembris
ha d.ni, quilti, et oclroyi anperdurauble aumone, a
Ucu et a Hglise Nosire Dame de Fontenoy , pour Imt (Ex tabulario Albeeripae.)
remede s'arme, ei de ses ancessors, el por son anni- GODEFRIDCS LSngouensis episcopus dat raonaste-
versaite faire, toul ce que ele hqnoit ou pooil ou de- rio Albeeripeeet fratribus ibi Deo seryienlibus fun-
uoit hauoir a Noigeni,elou lerreoirde laditeville,etc, dtim lotius fjnagii de Amoreis, in quo, inquii, a
Et noz dessus diz exequutour, la deuant diie nnmone ptwdecessotc ngstro pim memorim cpiscopo Vilenco.
kauons nunlii el deliurie audiz Reiigious de ladite omnes aascnlias jampridem possideb.ant, etc.
Ygtise de Fonlenoy, elc, Ce [u fail en ian de grtice - Datum Albseripse anno ab Incarnalione Domini
Mil CC. sexante et onze, ou mois de seplembre. 1157, el oi'dinalio)iis domni Raiuerii, abbalis se-
Alexandre de Monlagu, Escuier, Sire de Soni- cundi ipsius Aiba;ripse piiroo, vi Idus Sepfcmbiis.
i ,77 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDL — PROBATIONES. UTi
CXXVIII- A niartyrum Dioiiysii, Rustici, et Eletillierii, anno ab
Jiugo Trecensis comes, ex vulneribus suis percura- Incarnalione Doniini 1122, 572 concurrente vi
tus. 1105, 1101. epacla xxn, pontificatus domni pajjseCalixli II auno
(Ex autographis refert Camuzalus in Promptuario, quinto, indict. i, regnante Ludovico i'ege Franco-
fol. 121 ct 502.) rum, primo anno poiilificatus doroini Allouis Tre-
In nomine sanctse et individuse Trinilatis. Ego cassinseurbis episcopi.."
HUGOomes Dei gralia Trecensis, post vulneruin cxxx.
meorum 570 nimis difficilium aflliclioriem, el eo- Odo Campaniensis, uxor ejus Sibylla, 1157.
i'uindeni Deo medicante evasionem, perpendens me (Ex autographo abbaiice de Aceyo.)
in pluribus divinam gratiam oflendisse, poenamqiie ODOCampaniensis, et usor ejus SIDYLLAdede-
prsedictam peecatis meis exigentibus me j'uste pro- runt Deo efSanctse MarieeAccincti quidquid habe-
liieritum, altendens longe roajoreih promeruisse, de baui in curia Amblice. Charla Ihunberti Bisouticen-
Goliatoiiiibi beneficio a Domini behignitate, videli- sis archicpiscopi, dala annoChrisli 1157, pro mona-
cet de reddila mibi sanitate, proposui in eonferen- sterio de Aceyo.
dis beneficiis aliquibus ecclesiis Domino gratias CXXXI.
B
reddere, elc. Dedi igitur ecc-IesiseBeali Lupi Tre- Garnerius de Fontams, fundator prioralus de Bcn-
censis monasterii, libertatem domorum canoniea- vau subtus Talentum, de Ordine Vallis Schola-
ruro, videlicel ul nemo preesumal deinceps eas vio- rium. 1215.
lare propter furero ibidem reperlum, etc. (Guillaume PAr.ADiN', au second livre des Annales
Actum aniiolncarnalionis Domini 1105 (95). de Bourgongue, page 265.)
En ce temps vint au mondevne nouttelle compagnie
571 cxxix.
de gens Religieux qui instituerent vn Ordre nommi
Hugo comes Trecassinus, secunda vice Jerosolymis
reversus. 1122. du Val des Escholiers, auquel vn Genlilhoinme d'att-
(Ex Promptuario Nicolai Camuzali, jiag. 286.) pres de Dijon, nommi Garnier de Fonieines, donna
In nomine sanctee et individuse Trinitalis. Omni- la placc el lieu de Bonval Noslrc Dame sous Talenl,
bus Chrisli fideliiius liottim fieri volumus, quod Do- pour y fonder vn Priori de cel Ordre nouueau : et le
minus Hugo excellenlissimus coincs Trecassinus, doita deplusieurs rentes, par le consentementetadueu
diihi seeunda vice Jerusalem perge.i-et,apud Eduam du Duc Odes, qui seelia les dunalions et fondalion
civitstem, in die festivilatis sanctorum aposlolorum dudit lieu de Bonval, de son seel. Ce fut en ian de
Simonis e(Judce, dedit ct perpetuaiiter oblinere r, salut mille deux cens et quinze.
concessit beatis apostolis Petro el Paulo Arrema- 573CXXXH.
rensis monaslerii, el ecelesice Sancii Joannis Ba- Joanncs Dominus Fontanarum. Enjarranz sive Gar-
ptistce cleCasielSo,qnce infra rauros urbis Trecas- nerius de Fonlanis. 1220.
sinse sila est, ct iiionachis eis famulantibus, domno (Ex aulograplio Bonsevallis subtus Talenluro.)
videlicel abbati Gualterio, et successoribus ejus, Ego fraler TIHMBALDUS, Bajulise Burzarum preuee-
sexlarium frumenli, sextarium yini, panem, viiiuin plor humilis, notum facio preesenlibus et futuris,
elspatiilam porci: quse oiunia singulis annis mona- quod si Enjarranz de Fonlanis, hoino noster, vel
chi Sancti Joannis de Caslello soliti erant daread ejus hseredes, de soludone triura sex(ariorum olci
portain civitatis, quse versus abbatiam Arremaren- facii de niicibiis, quse Joannes Dominus Fontana-
sem posita est. Cura vero a sanclo Doininico se- rum, filius.Domiiii Willermi de Sauz dcdit in clee-
ptiicro idein comes fediil, domnus abbas Gualterius iiiosynam Deo, et BeateeMarise et fratribus de
prcesentiam ejus adiil, eumque humili prece roga- Valle Scbolarium, pro remedio aniinse suse, el roa-
vit, ut quod apud Eduam fecerat, hoe coram fainu- tris suse doiiiinee Belot, et anleceiLSonini suorum,
lis suis, et coram legitimis tesiibus Tfecassiii.se ur- singulis annis in feslo Omniuni Sanctorum solven-
bis faceret et concederet. Quod benevole ei aniica- D dorum pro sumplu unius larapadis, aliquo lemj)Oi'e
biliter fecit. deficereiit, fratres militiee Tenipli se lenerenl ad
Actum est hocpublice, apud Ti'ecassinam urbem, qualuor jornalia lerree, quorum duo sSta sunl in
in claustro Sancti Joannis Baptistee de Castello, vu arbua juxta castrum Fontanarum, el aiia duo in fi-
Idus Octobris, id est in die festivilalis sanctorum nagio d'Escbire; el ad vineaui sitam in territoiio
(95) lisdem plane verbis prcefatiir in privilegio chir.us, Clironicon Leodiense, Meyerns, et reccn-
simili, quod concedit eeclesiee Trecensi B. Petri ct tiores alii. Videtur enim stetisse" ab imperalnre;
Sancti Salvaloris, anno Clirisli 1104, iv Nonas Apri- Iliigo comes, patris Theobaldi exeniplo, de quo Her-
l;s, indictione xn. Opinor auteni e.a vuSnera Hugoni maniius Contractus ad annuin 1051, Henricus ini-
coraiti inflicta curn a paiiibus slarel Henrici inipe- perator Moguniiw paschale feslum celebravit; nbi
raloris, in eo bello quod anno 1102 gcstum est inter Theobaldus Olhonis ad eum de Galtiis venicns, el mi-
hunc el Robertum comilem Flandrensem, de quo les ejus effectus, anxilium suuin illi potlicitus est,
ad eum annum Sigeberlus: Raberto, inqijit, Flan- Naiainque hinc Palatinorum Campanise comitum
drensium cotnileinquietante ttrbem CamcracumJIen- dignilatera et appellationem. de iiiiperalorum benefi-
ticus impetalot contra citm ptoficisciiut: ei aliquibus cio, npn temere suspicalur Petrus Pitlioeus in Com-
ejus castellis expugnalis, asperitate instantis hyemis nientario suo de comilibus Caunanise el Brice.
redhe compclliiur.- Mcmi:iei'e ejusdem belii Dode-
 1179 ADDLT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDl. UfeO
de Chasoii; et ad tres solidos et sex denarios cen- A les entreprises d'ontremer nous ont apporli la ptus-
suales; et nos de solutione dicti olei poslea tenere- part de ces armes et blasons : pour le moins en ont
mur. In hujus rei teslimonium prsesentibus litteris elles tendu 1'vsageptus commttn, et depuis plus reli-
sigillum meiim apposui. cjicusemeniobserui, atCil nauoit iti auparavant.
Actuni anno graiiee 1220.
cxxxv.
CXXXIII. Armes des Comtes deChampagne. v
Seplemfoniium abbalia Ordinis Cisterciensis, filiq Exlrait diine leitre du sieur Andre
Fonteneti, sub Willermo abbale secundo Fontene- addressee a MonsieUr Nicolas Camusat, Duchesne, Chanoine
tensi fundaia (94). en fEgiise de Troyes, le penultieme Novembre
(Ex secunda magna cbaiia Fonteneti, numero 58.) 1624, et a moy eommuniquee par Monsieur Louys
574 Haynio miies de Marmania dedit ecclesise de Yiileprouvee, Seigneur de Yillelte, Conseiller de
Fonteneti pralura quod diciturPratuni Belct, prope Sa Majesle, esleu en rEleclion de Troyes.
niagnhm pratum monachorum in valle Grinioiiis. Pout le seau de Champagne, potenci et ccntrepo-
Accepit autem inde a monachis terram et prata tenci,ie iay veu sur la iombe d'Alix femme de Thi-
quse babebant apud Marmaniam, et palefriduui. bault Comte de Champagne, fils d'Etides seiond, en
Aiiiiin esl hoc inter Monterobarrum et Montemfor- " iEglise de Sainct Pharon, Si ce iCesl qu'on veuilie
leiii, quando abbas Willermus educebal abbdtiam dire que la tombe ayt esti faite long lemps depuis sd
Seplemfonlium. morl. Mais ie iay encore veu endes seaux quisont
Testes suiit Raiiierius deRochia, Gisleberlus pree- d SainUMarlin des Champs, auanl ian 1250. Ce qui
dicti Haymonis avunculus, Teobaudus dc Fraxino monstre que les polences procedaienl de fantaisie. Et
presbytcr, Odo presbyter Curcellarum. pen*e quanl d moyque cayt esti une brhure prisepo.r
575 cxxxiv. vn cadet, et relenue depuis par la poslerili quand
Armes des comles de Champagnc. elle xlettint iaisnee.
(Extrail de Pieri-e PITUOU,au livre i des Comtesde ADVISAVLECTEVR.
Champagneet Brie, page 195.) Sil est vray que- Heriry le Large, qui des Tan
Voila les sepl qiCon pourrait justement cstimer 1152 fut Comte de Cliampagne apres son pere
avvir esii ies vrais Gomles Pairs de Chaiiipagne. Thiebaud le Grand, aye porte le premier dans ses
(11avait dit les Comtes de Joigny, de Rheteil, de armes les potences contrepotencees, comme fas-
Biienne, de Rotiey, de Braine, de Grandprey, et de seure Monsieur Bonhomme en rarticle qui va apres
Bar-sur-Seine). Auquel nombre plusieurs ont voutu r cetluy cy; il faut tertir pour certain que lelies armes
rapporter scpl pieces d'or, contrepolencees en vue ne furent apposees au tombeau d'Aalys femrae de
banded'argent, qu'ils mettent en champ d'azur is Thiebaud le Viel, et mere du Comte Hugues, que
armoiries de Chamvagne elBrie : lesquelles toutefois long lemps apres son trespas, et depuis le regne de
se blasonnent par ies plus modcrnes, d'azur a bande Henfy le Large son arriei'e pelit fils.
oCargent,contrepotencie.sd'or a treize pieces. 3Iais le CXXXVI.
Roman du pelit Seintre, auquel pour son ancienneti
Memoires.de Monsieur Bonhomme , ancien Clianoina
je defere guelque clwse en telles doutes, faitpoftet a eii 1'Eglise caihedrale de Troyes , iduchanl les A,r-
tin Jean de Champagne, d'azur d une bande dCargent, mes dcs Comles de Campagne, A nous envoyez, en
a deux coslices ou frelavx d'or, polences contrepo- Seplembre de ian 1659.
iencies (sans lcs nombrcr autremcni) dtrois lambeaux 577 J'ay vew au thresOr de nostre Chapiire de
de guelles, qui sont les marques de cadet, etc. Or Troyes, le tiltre du Comie Hugues, cglti au liure du
quoy que les polences soient encore reconnues parlous sieur Camusat, et les irois seaux y pendans. Lepre-
en cesatmes, si es-ce que iose dite ques scaux de miet est dudit Hugues : le troisiime esl de Thybautl
ces Comles, mesmemenl en ceux du Roy Thiebaut et son successeur, auqtiel it vendit les Comtez de Cham-
de la Royne Jeanne (que i'ay veus en assez ban nom- C pagne et de Brie : et celuy du milieu est de Henry le
bre) il y a trop plus d^apparence de flcurons en ceile Ldrge, fils de Thybanlt, Et qui saiis doubte y oht esti
bande, quc de polences. Mais ie iCay enlrepris de mis endiverses annees, poiir la cdnfirmationdes priui-
blasonner icy ces armoiries plus superstiiieusemenl, tegesporlcz en iceluy, en favextr dudit Chapitre de
me conlenlant de dire, que si ainsi est, il ne senibte Troyes, suiuanl le temps de leur regne. Ausdils trois
pas qu'elles soient du toul si anciennes que ces Com^ ' seaux des ttois Comtes successifs iun d iautfe,il n'y
testestanl bien certain qu'au commencementils lCont a point de contreseel: el d chaqut seel y est empreint
pas tant eu de Pairs de celle qualiii sous leur mou- un homme a cheual, tenant.de sa droite une espie
itance. Aussi y a-il 57© tresytande apparence, que nue, el de la gauche un escu sur son coste gauclte,

(94) Sepleinfontium abbatiam Borboniensis agri quia ex his tabuiis achronicis colligi nequit, docct
et Ordinis Cislerciensis (nam sunt Prseraonstralen- nos Claudius Robertus in Gallia Christiana, indiea-
Eium alise duse cognomiiies in Remensi ct Li.ngo- tura sibi scribens liaberi ex bulla Adriani paps
' hensi dicecesibus) vel hinc discinms filiara fuisse IV, data anno Cliristi HS6,. fimdatum fuisse id
Fonieneli, iioc csl coloniam per Wiilerinum abba - monaslerium anno 1152 a Wicardo et Wilelmo de
tem e Fontenelo deductam. Quod quando evenerit, Burbone."
 USi DE ILLUSTRI GENERE S, BERNARDI. — PROBATIONES. 1482
rluquel on ne voit que le bord sur la poiclrine; auec A" iinscription en viel langage Francois, Passavent le
tes inscriptions de chacun de trois autour du seel. meillor, -
Sigillum Hugonis comitis Palatini Trecensis. Henry son fils aisni a portide mesme, sinon Cypre
Sigillnm Tlieobaldi comilis Palatini Trecensis. et Champagneen Escu myparti, come Roy de Cypre,
Sigillum Henrici comitis Palatini Trecensis. d cause d'Isabeau Reine sa femme.
Ils sont ainsi tous trois qualifiez Palalins : et pa- Tltybaull frere de Henry a porti d'azur avec-la
reiliement les Comlesde Chdmpagnesuivans, 'jusques bande d'argent : et pour coltices de purt et d'autre
a Jeanne femme de Philippe le Bel: et ils aucient leur quatorze gothiqucs d'or ; comme il se voit au lom-
Palais dans Troyes , oii ils lenoient leurs grands beau d'argent que luy fit dresser sa vefue Rlanche de
iours deux fois ian, estans accompagnez des sept Navarre, fille de Sanche le Sage , et swur de Sanclie
Comtes , et six Pairs leurs vassaux : et estoit te pre- le Fort; qui est d S. Eslienne de Troyes, au Chmur,
mier terme au lendemain de Quasimodo, 573 et ^e ou sonl ces deux vers.
second au sixiime d'Aoust ensuivant. Et le contract Hoc tumulo Blancha Nauarrse Regibus orta,
dudil Philippe le Bel portoit, a condilion que lesdits Dum Comitem veiat, quo ferueat igne reuelat.
El son Escu est en forme de cwur. d'aulant que de
grands iours ne se liendroient pas, pendant qu'on B
tiendroit ceux du Parlement de France. son temps la vitle de Troyes estoit ainsi composie.
Thybaut Hldu noni, surnommi le Poslliuine, fils
Cliacun de nos Comtes a porli en son Escu un du
ptecedenl, et Roy de Navarre de part sa mere
blason d sa fantaisie ; iuna cause de sa mere, les
Blanclie, a porli les armes qiCon vous enuoye di-
autres a cause de diuerses Terres et Coniiez a eux El Thybaut ct Henry ses deuxfils (dont le der-
auenucs , ou par matiage, ou par suecessions, ou peinles. nier fut pere de Jehanne, qui fonda a Paris le Col-
par contracts de donalions.
lege de Navarre, et fut femme du Roy Philippe le
Pour vous dire que nos Comtes ont blasonnez leurs Bel) porlcrent de mesme.
Escus diversement; ie scay que Herbett nostte pre- IfSO Les Armes de Thybault le Postume sont en
miet Comte dc Troyes , portoit iEschiquier d'or et ouale, qui signifie, Troyes auoir esti bastie et ag-
d'azur ian 902. -' grandie en cette forme, en l'an 1240 qtCil la fit re-
Robert apres 950, s'estant empare de Troyes, fermer d neuf. Et porte iEscusson sur le tout un
porta pour blason une Panthere d'or en un Escu de ouale de gueulle, chargi de trois chasleaux d'or; qui
gueulle. sont les anciennes Armes de Troqes, d'oil etle a pris
D'aulres en suite ont porli d'azur a ttne bande f, son nom. Ei il y auoit lors , le Chasieau du Roy, le
d'argent et deux cottices d'or de part el d'autre. La Chasteau du Comte, et celuy du Vicomte que Vay
bande d'argent chatgie d'ondes d'eau, et les deux veu dimolir en ian 1586.
cotlices atissi, Thybaut Roy de Navarre (dont les Armes peintes
D'autres ont porti sur la bande d'argent et cot- estoient jointes a ce memoire,) dans un ouale cou-
lices d'or, des vignettes ondoyantes. ronne, portoit escartele. Au 1. de Nauarre.rAu 2. de
D'auires iConl poni que des vigneltes sur les cot- Champagne, avec les coltices polencees. Au 5. de
tices , el non stir labande d'argent, Cbipre. Au 4. de Brie, ou de Meaux , qui est, d^azur
Heiiry le Large, fils de Thybault d la belle lignei, au lyon d'or rampant. Sur le tout, un petit ovale
a porli le premier sur son Escu, d'azur a v.ne bancle de gueulle, a trois chasteaux d'or fun sur 1'aulre.
-
d'argent; designant la riviere de Seine qu'il fit passer CXXXVII.
dans Troyes : deux cotlices poiencies et conlrepoten- La Seigneurie d'Espoisse dans la maison de Meilo.
cies de treize pieces d'or, qui signifient les treize (Andre DUCHESNE; en VHisloire de la maison de Chac-
Comles vassaulx dudit Comte de Champagne; scavcir tillon sur Marne, Iivj'e vu, chap. 1, page 529.)
de Joigny Doyen des Comtes, de Bar, d'Auxerre, Louys de Noyers trespassa aussi sans enfans enui-
de Tonnerte, de Porcien, de Brienne, de Grand- DI ron ian mille qualre cenls neuf, et eui pour heritiere
prey, de Retliel, de Marte, de V.ertu, de Vienne, de Marguetile de Noyers sa swur, Dame cle Po&illy et
Bussy, et de Brie. de Pri-Mariin, mariie lors a Guy de la Trimouille,
J'ay les preuues en mori cabinet de lout ce que fils de Guillaume de la Trimoitille Clievalier, el de
aessus. El §7@ sur 'c tombeau d'argent, que Marie Marie de Mcllo Dame d'Espoisse et de Bourbonlancy,
sa femme, fille de Louys te Jeune, et d'Alienor fitle (Le mesme Duchesne en YHistoire des seigneurs
de SainctGuillaume, Duchessed'Aquitaine, qui sc&- de Couches, page 166.)
noit bien les Armes de son mary, sont gravez en or Jean de Montagu, Seigneur de Couehes,d'Espoisse,
ces deux vers. etde Betieneure. Celuy-cy espousa_Jeanne de Melto,
Principis egregios actus Maria revelat, fdle de Guitlaume de Mellq Seigneur de Giury, el
Dum sponsi cineres tali velamine velat; ggi, d'Isabeau de Bourbon, Dame de la Ferli-
' J'ay veu aussi vn grand seel cn cirerouge , au Chauderon sa femme. Laquelle Jeanne auait esli
thresor du Chapilre de.S. Esiienne, du Comlc Hcnry ie mariie en ptemietes nopces a Eudes de Til, comme
Large qui en ful le fondaleur, oii il y a vn conlreseel cnscigne vn Attest de ian mille quatre cents vingl
duecles polencesconirepolencies, en petit: el au tour, quaire. Elle eul de la succession de Gibaut de iletlo
PATBOL. CLXXXV,
!4SS ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 14gi
sen aycui sa Scigneurie cfEspoisse, qtfelle apporla A lent et bien payi. Donrii h RoAensoubs riosireseei,
h Jean de Montagu son second mary. le vii jour d'Aoust, ian Mil ccc. LXIX.
Estrait de la raonstre faile a Sens, ie Dimanche, CXXXYIII
xvii, jour du raois d'Aoust, I'an M. ccc. XLVIII, Exlrait dedenx Letltes d moy escriles de Paris, xt
a moy communique par la courtoisie dc Monsieur et xxvm Novembre 1659, par Monsieur du Bou-
dTIerouval, conseiller du Roy, et Audileur en sa chel,Chevalier de iOrdre du Roy, son Conseiltet et
Chambre des Compies a Paris. Maislre d'Hos!el ordinaire, et son Historiographe.
Monsieur Guillaume de Mello, Seigneur d'Espoisse, Cerlairiement la lerre' d'Espoisse vintd Dreux de
monli sur vn cheval bay baussenl des qualre gembes, Mello, fils de Guilluume de Mello, el petil fils de
estili deuanl, ou pris de CC livres tournois , maroui Dreux de Mello ggg Connestable.de France, par
a la marque de la Ville, etc. son mariage auec Heluis de lOrme, qui iauoit eue
Item dime quittance de l'an 1569. de sa mere, nommie aussi Heluis. El i'ay tiitre par
Sachent tous que nous Gibaui de Mello Sire Q'ES- lequel ce Dreux se qualijie Seigneur d'Espoisse dez
poisse, CJteualier, auons eu et receu de Jehan le ian 1247, Ce fut son peiit fits de mesme nom, qui
Mercier, Thresorier des guerres du Roy,etc.,la somme eul pour femme Eustache de Lezignen, cousine ger-
de soixanle-sepl liures dix soulz tournois, en ftancs n maine d'Edouard I. Roy d'Angteierre. Voicy ior-
'
&v soulz tournois la piece. Dont nous lenons_a con- dre de ces descenles. _

DRECX de Mello,connestable de France, mourut l'an 1218.

GCILLAME de Mello,seigneur de Sainl-Bris, mourut l'an 1248.
DREUX de MeliOjSeigneurdeChasteauchinon,raaric"avarjtran 12f7,avecEELvis,
fille unique de HDGOES, de
seigneur 1'Orme,etd'HELvis, dame d'Espoisse:"
suivit saint l.ouis oulre mer, et estant au camp deuant Damiette, ceda au
roy saint Louys, FaD1249,ce quii auoil a Loches et a Chastillon,a cause de
feu son oricleDBEUX de Mello.II uiourut auant Fan 1252.
DKEUX de Mello, seigneur d^spoisse, de Cliasteaiichinon,de 1'Ormeetde
Saint-Bris : estoil mari(iauant i'an 1259avec lafllle d'Anseric, seigneur de
Monlrial, etde Marie de Garlande; car cette anuee il demandapartage des
bions de Mariede Garlandea Henry.comlede Grandpre, frere uterin de sa
femme. II viuoit encore en l'an 1269.
DBECX deMello, seigneurde Saint-Hris, d'Kspoisse,defOrme etde Chasteau-
chinon,1276,espousa EGSTACHE de Lezignen, fille de Geoffroyde Lezignen,
de
seigneur Saincte-Hermine,de Jarnac, et de Chasleauneuf,et de Jeanne,
vicomtesse deChasteleraut. 11viuoit encorel'an 1290.II fut pere de DIVEUX
de Mello,qui_espousa.Eleonorde Sauoye, vefue de Guillaumede Chalon,
comte d'Auxer"e et de Tonnerre, de laquelle il eut deux fllles, ete.
EusTAcnEde Lezignen fut cousinegermaine d'EoocARDI, roy d'Angleterre, k
rause disABEAu d'Angouiesme,ggg qui mt grand'mere de tous deux.
jEHiRT",TDyd^Angleterre, HuGUF.sX,SiredeLezigne;n,
premier mari disabeau. second mari disabeau.
HEKRTIII, roy d'Angle- GoDEFROTdeLezignen,mai'y
. terre. de Jeanne; vicomlesseda
Cbasteleraut.
EDOUARDI, roy d'Angle-
' terre. ECSTACDE de Lezignen,
femmedeDreuxdeMello.
Ce Ilugues, second mary dlsabeau d'Angoulesme, C Utteris prwdiclorum Droconis et uxoris ejus, et vene*
fut aussi Comle de la Marclie, et le X* diCnom rabilium Pattum Lingonensis et Nivetnensis episco-
tnlte les Seigneurs de Lezignen, non le IX' comme potum , et etiam in litteris prwdicli Patris Guidonis
a dil le sieur Duchesne, qui a ignore le nombre de episcopi Antisiodotensis , dc cnjus feodo omnia ptm-_
-tes Hugues. dicla a nobis empta dignoscunlur movere, plenius
Vdicy la preuue commenl Dreux de Metlo, mary conlinelur, etc.
de Heluis de iOrme, esloit disia qualifie Seigneur Ai.lum anno Doinini 124-7, mcnse Junio.
d'Espoisse en ian 1247. Elle esl Xirie du thresor dc La Seigneurie de iOrme est en Nivernois, d deux
.a Cathedraie d'Auxerte. lieues et g§2| clemiede S. Leonard, a dix lieues
H. decatnis, totumque ccpiluhm Aulisiudorense, d'Espoisse~, et a douze lieues de S. Bris: et tomba
saiulem in Domino. dans la maison de Chalon Arlay par le mariage de
Noverint universi quod cum not emissemus a viro _Marguerite de Mello.
nobili Drocone de Mellolo, domino Espossiw, Cas- \_JA-\.A.I
_,!_..
tricanini; et Ulmi, el Helvidi uxore ejus, laudanle Exlruil de VHistoire de ihle et Pwyaume de Cypre ,
el consenliente venerabili Patre noslro Guidone Dei par Eslienne de Lusignan, dominicain, chapilre 22.
gratia Anlisiodorensi episcopo , butgum de Conchiis Hugues succeda comme aisni, a sonpete Hugues
juxta Varziacum, et omnia quw ipsi habebant, te- Brun second, h la Comti de la-Marche, et apres la.
veiant, et possidebant apud Varziacum, sicut in mc.tl de son frere Gcdefroy, snrnomme A la grand
 «83 DE ILLUSTRI G.ENERE S. EERNARBI. ^ PROBATIGNES. ju$
deni, au ComtideLusignan. Or est-il, que le Comte i_ laines, de iaulhoriii et consentement de ses pere ei
dCAngouiesmeluy auoil promis sa fille unique, nom- mere, el patrons nommez audit traicti. Setlee, cot-
mie Ysabel: mats qiCestans allez a VEglise pour eslre tee Quatre-vingls et irois.
espousez, Jehan Roy d'Anglelerre contrmgnit le Curi 5. Une vieille. lettre des fiefs de Saffre, escrite en
de ta.luy bailler pour femme: ce qui engendra plu- Lalin, au profil de Bernard de Saffre, sieur de Fon-
sieurs scaridaies et guerresjesqnelles fmalcment s'ap- taines : dalee de Van mille ceut qualre-vintjts, cottie
paiserent quand VAnglais luydonna le gouuernemenl Treize.
de Xainlonge. Apres la mort dudit Roy, ia Roine_ 6. Item vne leltre en Lalin, escrile en parchemin,
Ysabel semaria d ce Comte Eugues, lequel lui auoit touchanties fiefs de Saffre el de Fontaines, faile par
esii au commancement promis : et ainsi il obtint le Duc de Bourgongne _dGtiillaume de Saffre et de
pour troisieme Comti, celle dAngoulesme. Ceste Fcntaines, en Van milte cent quatre-vingls sept :
Ysabel donques, bien qiCelle fnst ferrime d'un Comte, cotiie Onze. -•-
ne voulut pour cela quilter son nom de Roine , ielle- 7., Item ialliance de la maison de Foix auec celk
tnent qiCd Voccasion de ce tiltre., son tnari refusa de de Saffre, de Van mille deux cens. Cottie Six.
faire hommage d Alfonse. Conte de Poicliers, frere 8. Iiem vne letlre en parchemin escrite en Lalin,
de S.Loys Rqy de France. Mesmes ii en aduint de ' - concernant quelques accords entre Estienne et Bar-
grandes guerres entre eux; Alfonse estant aide de theiemy de Saffre, sieurs de Fontainesproche Dijn;
ses freres, el ce Comie par Henry Roy d'Anglelerre, auec vn nomme Iehan des Temples, de Van miile
eie. // mourut laissant neuf enfans, Hugues Brun, deux cens, dixiesmeMay. Coltie Sept.
Guidon , GodefrOy, Aimeri, Guillaunw, Agaihe, 9. Aulre leltre par laquelje appert, que iean de
Ysabel, Marguerile ei Atearde, lous procreez de Fcntaines donne tout son bien d Guiilaume de Fon-
ia Roine Ysabel: ggg laquelle en auoit eu quatre taines, pour se meitre en religion, Dat&ede Van mille
aulres du' Roy Jehan d'Angleterre, scavoir est, deux cens. Gollee Cijiqiiante.-trols.
Henry Roy d'Angleletre, Ysabel femme de Ftedetic 10. Vne lettre de Van mille deux cens, ou Constan-r
second, Empereur, Jehanne Royne d'Escosse, el te lin de Fonlaines et Allette de Montbar font quelques
Duc de Lanclaslre, etc. Godefi-oyeut-la Baronnie accords ensemble. Cottie Cinquante-buict.
de Jarnac et Chdleauneuf :. el de luy sont sortis 5S7 !*• V,le letlie de Bernard de Fontqines,
deux enfans, d scavoir, Godefroy qui succeda au contenant transaction av.ee GuUlaume de Marrey
Domaine _du pere, ieqnel ayant esponsi Petonetle Seiyneur de Fonlaines en pariie, du bien qtCils
Senille, Comlesse de Dreux, deceda sans enfans': _et , eiuoienta Chastillon, en Van mille deux cens-.Cottee
sa smur (Eusiache), qui fut mariie 4a Baron de Soixante et. un.
Marle (cest Dreuxde Meilo) donl est venule Comle 12. Vne lettre en Laiin, par laquetle vne Blanche
Jehandes Lyons, Sieur de Arla,y , cl Amaury, Sieur de France fait donation de pottion de ses biens d
de Craon (95). - . Hvst de Saffre, en Van mille deux cens^ Seellie de
CXL. deux seaux. Cottie Yingt.
Extrait diin Inuentaire de eent ef douze tillres, 15. Vne leltre en parchemin, de Van mille deux
concernans les maisons de Saffre et de Fon- cens et trois, au mois de luin, conlenant vne dona-
iaines, di'esse a Beatine par F. de-Ia Place, No- tion faite par Alletede Saffre, Dame de Fontaines a
laire Ro3'al, le 19. Nouembre 1652.
plusieurs de ses enfants : coltee Neuf.
* 1. Vieille iettre de l'an milie U. Lettre en Lalin de Van mille deux cens Six, ou
cent, .ou se parle
4'vne Allette de Montbar, et de Eve de Chaslillon, Iehan de Fontaines donne son bien a Marie de F.on-
Dames de Saffre et de Fontaines. Seeliee,. coltie laines sa fiUe, el d son gendre Iean de Saffre. Cctlie.
Trente-sept. .' Qualre-vingts cinq.
- 2. Vieille lellre de VanmUlecent sept,du mois.de 15. Un viel papier en viel Frattcois par lequel Ie-
lanuier, concernant quelques affaites entre Henry ei i~lhan de Fontaines oblige Arvier de Saffre a donner
Simen de Saffre, freres, du corps de Diime de Moni- _\orce biens aux pauures : Van mitle deux cens vingl
bar, et de Oclho de Chasiillon, Seigneurs de Safjre etsept, Cottee Quatre-vingts six.
et de Fonlaines. Collie Ti-ente el un. 16. Traicie de Mariage en Lalin, par lequel il.ap-
' Beatrix de Bour-
5@@ 5. Vieiile lellte en Latin, par laquelle Guy de perl que Arpier de Saffre a espousi
_ Matrey et de Fontaines, teprend d'vn Duc de Boiir- gongne, au mois de decembre de'1'an milie deux ceris
gOngne ies fiefs de Fontaines, de Marrey et de Chas- trenie: Seelli, et cotti Qualre-vingls sept.
iiiion, en l'an miltecent vingl et neuf. Seellee, cottie 17. Lettre-en Latin, escrite en parchemin, pa Mil-
Quatre-vingts el deux. loite deCliaslillon, Dame de Fontaines et de Marrey,
- h,. Autre lettre en Latin, de ian mille cent qua- fait accord duec son_frere Oudot de Saffre, en Van
: Cotiie Soixante-
rante-sept, qui est vn traictede mariage eritre Arvier mille deux cens quarante-sepl
de Saffte Cheuaiier, el Marie de Marrey e't de Fon- .trois. ...
nomme tous
(95) Diichesr.e a la fin de son. xne livre de l'Hi- savoir trois fils et qualre filles, qu'il
sioire d'Angietei're, dit qu'Ysabeau d'Angoulesme par ordi'e.
«ul sept eiifans du roi Jean son premiei' marL;
U&l ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1488
18. Lellre en Ldtin, de i'dn niille deux cens A 29. Leltre en parchemin, paf laquelle appert qrie
soixanle, par laquelle il appcrt que Allettede Mattey, Icltan Duc de Boutgongne, Nanles, Neuers, etc, veut
Dame de Fontaines, donna tout son bien d loseph de que Hue de Saigny, el Ysabei de Saffre, soient receus
Saffrc son neueu, le sixieme Oclobre de Van susdii : legithnes heritiers de tous les biens appartendns a
cottie Quarante-quatre. Berndrd de Fontainesj sieur de Mafrey et de Chas-
5IBS 19. Letlre en parchemin, contenanl un par- lillon:du vinglieme de luin, mille quatre cens et
tage fait en Van miile deux rens septanle sept, entre quatre. Cotiie Quatre-vingts et douze.
Aruier et Eslienne de Saffre, enfans d'Olheliti de 5° La grosse du decret de ld terte de Fontaines
Chaslillon, et dCAIIeltede Monlbar, Seigneur et Dame d'Ogny, Chenel et Marrey, a requeste de Monsieut de
de Saffre et de Fonlaines : seellie, et coltie Yingt- Beanchamp, sur Piette de Saigny. Lesdits bierisaclie-
vn. tez pat Olhetin de Cleron, beaufils dudil Pierre de
20. Lellre en parchemin, escrite en Lalin, par Saigny. Le vingl et deuziesme luillet de ian mille
laquelle il appefl que lean de Saffte fait partage de quatre cens el cinq. Cotlie Clnquaiite-deux.
ses terres de Saffre et de Fonlaines, avec Alletle de 5S® 51- Traicte de mariage entre Aruier de Clc-
Fonlaines, en Van mille trois cens ei deux, le trei- ron et Marguerile de Monlbeliard, du mois de lan-
zieme lanvier. Cottie Trois. B nier de ian mille quatre cens vingt et trois : cotli
21. Autre letlre escrite en Latin, laquelle comient Quarante trois
cjuillance du mariage d'Atix de Saffte, femme de Ie 52. Partages faits entre Pierre de Saigny seigneur
han de Narrey, sieur de Fonlaines, en Octobre de de Saffre, de la succcssion de Bernard deMartey,'
Van miile irois cens sept : seellie el collie Soixante son frere: du quatrieme Feburier, mille quatre ceiis
el ireize. soixanie et treize. Cottez Cinquanle el un.
22. Leltre en parchemin, en Latin, de Van mille ADVlSAVLECTEVE.
trois cens quinze, .veitle de S. Laurenl. par laquelle Si les tiltres inueiitaiiiez conime dcssus, se pou-
uppert que Iehan de Saffre hiterpelle Alix Roiin sa uoient tronuer tous enliers, nous en eussions pu
mere, de luy monstrer en verlu dequoy elle s'immisse tirer de belles lumieres louchant la parenle de
cnsa terre de Saffre. Seellic el cotiie Qualre vingt. S. Bernard : mais Monsieur deClercn, Baron de
25. Lellre par laquelle Aruier de Saffre partage Saffre m'a asseure qne les originaux de ces pieces
ses biens aucc Guillemol de Marrey, sieur de FoH- luy auoient este desrobez, ou bien (ce qui reuient
taines, son Oncle, en Vanmitle trois ccns vingt et sept, au mesme) relenus par quelque personne de mau-
au mois de Iuin, le Lundy apres la Saincl Barnabi uaise foy, a qui il les auoient confiez sans en
Aposlre : seellie, et cottie Quaraiile-six. prendre vne asseurance par escrit. Cependant on
24. Leltre en parchemin , en vieil Francois, ou peut coniecturer dece qui nous en resle, 1. Que la
Iehan de Fonlaines, 61 Aruier de Saffre, pour les niere de PAbbe Robert (de laquelle Iean lTIermiie
successions de leurs freres mis en religion, se remet- dit, sans la nommer, qu'elle fut sceur d'Aletbe mere
tent d iarbilrage de Gaston de Saux, leur parcnt, en de S. Bernard) est cette Diane de Montbar, femme
Van mille iruis ceiis quorante-trois, au mois cleMars, d'Outbo de Chastillon, en Tan 1107, menlionnee au
Seellie et coltie Soixante el seize. *&° article de cel exirail: car le tempS, et le nom de
25. Vieille lettre en Latin ou Pernol de Monlbar la maison s'y accordent. Ce qui-me fait presquo
fait la guerre d Husl de Saffre, qui appelle d son se- renoiicer a la eonieclure que Pauois cy-devant auan-
couts ses cousins §-89 de Fonldines ei de Marrey, en cee en la page 1155, que le pere decet Abbe Robert
Van mille trois cens cinquanie : el le Duc de Bour- soit Waulhier, ou Gaulbier, Conneslable de Bour-
gongne assisle iedil Hust de Saffre. Seeilie en cire gongne, qui auoit espouse vne sceur de la mere de
verte, cotlie Qualre-vingts et dix-huict S. Bernard, dotee du fief seruant de la ville de
26. Letlre en Latin, qui est vne dispense de Pii- Montbar; a cause dequoy il auroit poiie la qualite
shard de Fontaines, pour espouser Allette de Saffre, _) de Seigneur de cette ville : mais nous en produi-
en Van mitle trois cens octanle quatre. Cottie Cin- rons cy apres vne raison pius receuable, 2. II
quante-sept. semble 'qu'Eue de.Chastillon, mentionnee cy dessus au
27. Leltre du Roy Charle, escrite en patchemin, noiiibre 2. soitla merede Tecelin, ayant pourlors
par laquelie il promet de grands biens - d lehan de d'auti'es eufans de Foulques de Sarcelles,.que lo
Bdffre, sieur dudil lieu et de Fonlaines; et a vn moine Alberic, en sa Chronique, luy donne pour se-
Edme de Saigny, Chcualier, gcndre dudit Iehan de cond niary : et qu'en ce tiltre de l'an 1107, oii il est
Saffre; el a Philibetl de 1'Espinace, sieut de /a Ctele: parle de Alette de Monlbar (laquelle en ce eas se-
en Van mille trois cens quatre vingls et qualre. raitsa bellefllle), il-ayt este traiciedu ^91 partage
Seellie, et coltie Dix-huict. entre les enfans d'Eue, du premier et second lict.
28. Lefire en parchemin, par laquelle Guillaume Si cela n'est (car ie n'oserois Tasseurer sans atitre
de Marrey, sieur de Fontaines,a fait iransaciion preuue) il y auroit bien de 1'apparenee qu'Eue de
auec Aruier de Saffre, pour ia- succession des biens Chastillon fust la femme de Guy de Foutaines,
de leur grand-mere : le iour S. Andri de Van mille frere aisne de S. Bernard, auec laquelle Aletle de
qualre ccns cl deux. Coitie Soixante-quatre. Monlbar sa bellemere cust fait quelque trnicle pour
 1489 DE ILLUSTRl GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES. 1490.
le reiglement et assignal de son dot. Quoy qu'il en A ou Huguenin, lehan, et Estienne, lesquels il substitue
6oil. ie tiens que Tvne ou 1'autre (e'est a dire, oula lous Vvn d Vautre : reseruant les droits de safemme
mere de Tecelin, ou la femme de Guy fils de Tecelin) encore viuante, et des hoirs qtCeliepourroit auoir. Le
a este de la maison de Grancey. Car au cbasteau de tout authorisi par Ansiaux Euesque (VOstun,en Iuin
Grancey il se voit eiicore vne vieille tour, qu'on de Van 1246, il riy fail aucune menlion de Fon-
nomme la tour de S. Bernard; d'autant que (comme taines.
porte la tradition immemoiiaie) ce Sainct y a ioge 4. JOAKNES DESAFFRIS,miles, dominus de Campo
par plusieurs fois. Et la Chronique de Grancey, Renaudi, Margarila ejus uxor, frater ejus Guido
bien que fabuleuse en autres articles, n'est pas (ce dominus Saflrarum, 1255, Februario.
semble) a. mespriser quandelle asseure, qu'vne fille g03 5. JOANNESDE SAFFRIS, iniles , dominus
de la njaison de Grancey fut Dame de Fontaines les Campi Renaudi, consenliente uxore sua Margarita,
Dijon, comme femme du Seigiieur dudit lieu. 5. II vendit xxx sextaria bladi fratri et domino suo Gui-
semble que ee Guy de Marrey, lequel en l'an 1129. doni, domino Saffrarum. 1255, Martio.
reprit du Duc de Bourgongne les fiefs de Foiitaines, 6. HERVEUS DE SAFFRJS,domicellus. Guillelmus
de Marrey et de Chastillon, ful le mary de Hum- de Saffris , rector eeclesise de Arneto, 1275,
berge, ou Humbeline, sceur de S. Bei-nard : et qu'il B Octobri.
reprit celuy de Marrey en sou propre nom, et les 7. GUILLELMUS dominus de Fonlanis, domicellus,
deux autres ou au nom de sa femme (laquelle ful 1277, mense Oclobri emit quamdam peciam terra;
peut- estre heritiere de cinq de ses frei'es) ou au arabilis, ab hseredibus defuncli Humbelini ma-
nom de ses niepces, deux ou plus, filles de Guy son joris de Fontanis, siiam in ipso flnagio de Fon-
beaufrere, lesquelles esioient successibles a leui-s lanis.
pere, mere, oncles et tanles, depuis quils furent 8. PARTITIOboiiorum iuter Herveum et Stepha-
entrez en religion. 2. Queles maisons de Foiilaines, jjum fratres, Guidonis militis domini Saffrarum fl-
de Saffre, de Montbar, de Marrey, et de Chastillon Iios, 1277, mense Novembri.
sur Seine, ont este, dez le siecle de S. Bernard, 9. Co.NyENANCES et eschanges de Heruiers et Es-
vnies ensemblenient par estroitte alliance : et en lienne, fils de Guyon Seigneur de Saffres, en Octo-
suite, presque toutes d'vn mesme sang; ayans passe bre de Van 1279.
par fois les vnes dans les autres, bien que tousiours 10. GUILLERMUS DE FONTANIS, miles, 1282, mense
les tiltres (qui se premient des chasteaux) en soient Aprili.
restez differens. Ce qiii.se peut encore dire des mai- „ 11, JOANNES dominus de Fontanis, reaccipit in
sons de Sombernon, de Saux, de Saigny, et de feodum a nobili vero domino suo Alexandro de
Cleron, pour le regard de la ligiie patei'nel!e de Monteacuto, domino de Somberuione niilile, cor-
S. Bernard qui est Fonlaines. 11ne faut toutefois veiam uuam sitam in fmagio de Fontanis_ 1284,
eonclure de ces alliances ce que dit Pierre de Junio.
S. Iulien en ses Meslanges Historiques. page 478. 12. MENSKMaio anni 1295, Joannes dominus de
que Fontaines les Dijon soit un patiage .de Chas- Fontanis et Maria ejus uxOr mutuas accipiunt du-
lillon sur Seine: dequoy ie netrouue eii toute l'an- centas libras Viennensium purorum et legalium, de
tiquile aucune preuue, qui soit receuable au juge- propriis denaiiis maritagii Agnesolae domicellse,
ment des plus sensez. uxoris Gileti domicelli , eorum filii; ac pro ea
CXLI. summa eerlos fundos ei oppignerant, ab ipsa et
592
ejus baeredibus usque ad integram solutionem reti-
Exttuits des otiginaux de la maison de Saffre, el de
Fonlaines les Dijoh. A moy cominuniqnez presque nendos,
tous, par Messire Claude de Moisy Cleron, Cheua- 15. AGNESDE CHARTRETES dojnicella, et maritus
lier, Baron de Saffre, et de Vitly te Monstier, ejus Gilletus de Fontanis domicellus, liliam suam
issu de la ligne paternelle de S, Bernard.
D Margaritam emancipant, 1298-, Dominica Borda-
1. Anno Domini 1204, GAUTERIUS EduCnsis epi- rum.
scopus facultatem cojicedit nobili vii'o Heryeo de 5©4 **• ARVERIUS miles, dominus de Saffris,
Saffra, erigendi capellam infra castrum suum apud uxor ejus Beatrix de Buxeria, die Jovis, vigilia Gir-
Saffram : in qua quolidie celebretur missa, et can- cumcisionis, 1299. Erat jam annus 1500, a Natali
tentur vesperae a capellano, certis ab Ilerveo pro- Domini deduclus. Sed Gallis annus 1500 a sequente
ventibus annuis dotato. dumtaxat Paschale eral inchoandus
2. GDIDOmileSijfilius Hervei domini SaiTi'arum, 15. DANNOT filia domini Joannis de Fontanis, re-
conslituit dotem uxori suae Aluiz, filisedomini Guil- lieta Hemonini_ de Montoillot, 1502 mense Au-
lelmi de Tienges, Hugone duce BurgundiiB consen- giisio..
tienle, 1256, mense Decembri. 16. MARGARITA relicta Hugonis de Buffons, do-
5. Herpier,Seigneur de Saffres, parlageses enfans : iiiicelia, vendit domino Giloni de. Fontajiis fratri
Guy premierni : Hetuier (d qui ildonne enire aulres suo, quasdam terras suas sitas in fmagio de Fou-
chosestout ce qu.il a d Sombernon mouuantdu fief de tanis, 1506, Februario. • _
Monseigneur Calle de Sanx, et de ses Iwirs) : Hugues 17. PACTIONES malrimonii inter Joannera iniU-
>to-J ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNAinfL 1192
tem , dominum de Valle Olligniaci, et Helvidem de A moiseau; et lehan son frere clwnoine de Langres^
Saffris, relictam domini Joannis de Muxeio. Ibi me- 1527, en Iuin, le Lundy apres la S. Barnabe.
minit Helvidis Herveri domini de Sailiis palris sui, 25. Traicli de mariage entre Ileruier sire de Saf-
matris suse Beatricis; fralrum suorum, Guidonis fres, et Aaliz de Gissey, fille de Guillaume Seignevtr
militis defuncti, ac Joannis et ITerveri canonico- de Gissey, et dAaliz de la Roiche, iadis femme dutRi
rum Lingonensiiim, 1506 , die Jovis ante fesluin Guillaume : en Octobre 1539.
Oimiium Sanctorum; et iterum triduo post, nempe * 26. SHIONETA relicta defuneti Hugonis domini de
Dominica anle idem feslum, quod eo anno incidit Foiitanis, mutuas accipit ducentas libras Turonen-
in feriam tertiam. ses a Guidone de Fontanis, canonico Lingo.nensL
18. Testamenl de Gilles Sire de Fontaines sus Di- Ssbbalo ante festum S. Magdalenes, 1559.
ion, du mois de Novembre de fan 1512, par iequet 27. HUGO'dominusde Bera miles', et Symona de
il choisit sa sepullure aux freres Mineurs de Dijon, Ponlescisso tunc ejus uxor, et quondam uxor Hu-
pres de son pere, nomme son heriiier Huguenin son gonis domini de Fonlanis; prolitentur Guidoni de
fiis, et d son deffaul sans hoirs Guyot son autre fils; Fontanis canonico Lingonensi, fralri dicti Hugonis,
donne une terre d sa fitle Agn.esnonnain de S. Ieiian se debere liberis ex illo susceptis mediam partem
d'Osiun : appointe deux aulres de ses fiiles nonnains, D bonorum mobilium , dictorum Hugonis et Simoase
lune a Lairc, et Vautre a Leudieu. 11 nomme sa parentum suorum; et pro illa media paite niolji-
fcmme Acjnesentre les executeurs. lium, (quia usu consumi poterant) se daturOs cen-
19. Agnes Dame de Fonlaines s'obiige, et se rend tuin viginli libras Turonenses, inter eos dividendas
plaige de *Sg.g Hugues Duc de Bourgongne, pour quando a maliis consortio s.epararentur. DieYeneris
une notable somme de deniers, 1515, le Dimanche an;e festum Ascensionis Dominicai, 1540.
cipres VOctaue de S. Pierre et S. Paul, 26. TESTAMENTUM Herverii domini de Saffris, mi-
20. Fit divisio bonorum inter Joannem et Her- litis Jerosolymitani, factum die Sabbati ante fe-
verum de Saffris, fratres, cauonicos Lingoiienses stum Nalivitalis S. Joannis Baptistas, 1549. Eligit
ex ima parte; et Herverum, Joaniiem, et Symonem sepulturam. stiam in ecclesia Beati Pelri de Saffris,
eorum nepotes, filios Guidonis quondam domini de juxla tumulum prima; QQJ uxoris suae. Dat ali-=
Safiris, fratris praedictorum canonicorum, 1518, .quid Margarita; et Halixdi sororibus suis, moniali-
die Mercurii IV Aprilis. Ibi memiiierunt canonici bus de Rubeomonle, Bealrici el Joannelaj sororibus
inatris suae Beatricis defuiiclae., quse fuerat soror suis, monialibus de PoIongejro, Aalixdi et Joan-
Simonis de Buxeria, eorum avunculi, archidiacoui „ netse iiliabus suis, monialibus de Praelongs Insti-
Divionensis in ecclesia Liiigonensi, tunc defuiicii. tuit haei'edes suos, Joannem filium suum primoge-
Sororis quoque suse Helvydis de Saffris, quse lum nilumexpriore conjuge, militemJerosolymitanum,
fcrat uxor Gutllelmi domini de Chastenayo. pro medietale omnium bonorum suorum, et pro
21. Ieltan sire de Clwisuel Chcvalier, et Iehan son allera niedietate liberos suos ex allera uxore tunc
fils, traiclenl du mariage de Damoiseiie Ielianne de' superstite. Exseculores testainenti sui dicit, Joan-
Choisuel, fille el sceur desdils lelians pere et fils;; nem de Saffris eanonicum Lingonensem, e.t Simo-
auec Haruier de Saffres Escuyer : et pour toutes ses> nem de Saifris fratres suos.
prelenlions, taiit du costi de feu sa mere Aalys Dante: 29. JOANNES filius flerveri quondam domini de
de Choisuel, que du costi de lehan son pere la pre- Saffris, ex prima uxore Joanna de Caseolo, traetat
sent, luy donnent en matiage tes villes et Seigneuriess de suis juribus cum noverca sua Aalixde de Gisseyo,
de Viuez et de Moilleton; lesqueltes ils luy fonlt patris sui relicta, in Vigilia S. Laurenlii, 1549,
bonnes pour deux cens iiuries de terre, chacUnedixc commemorans conventior.es a-se factas cum patre
tiurees vatlant ceril tiures tournois. Le v. jTiWi i suo Heivero iu Vigilia festi S. Clementis 1546. Rur-
1325. sus cum noverca sua traclat anrto 1549, Sabbato
22. lehan et Haruier, freres , Chanoines de Lan-- D post festum S. Dionysii : et denique sequenle
gres, fils de Haruier iadis Cheualier Seigneur de? anno 1550, die Lunaj, quse erat Yigilia S. Lau-
Saffres, donnent leurs fiefs a lehan et Symon leurss renlii.
nepueux, cnfans de Guyiadis Seigneur de Saffres,, 30. JOANNES de Saffris decanus Lingonensis con-
frere desdils chanoines.Le Dimanche auant la S. Bar- dit testamentum iv Septembris, 1549. Instituii bae-
nabi Apostre, 1525. redes, Joannem nepolem suum canonicum Lingo-
25. Iehanne de Clwisuel fille de Ichan de Choisuel., nensem pro tertia parte; fratrem ejus Simonem de
eld'Aalys sa femme; et femme de Haruier, Seigneuir Saffiis armigertim pro tertia parte, et Joanuem fi-
de Saffres, traicte des terres de Viuez et de Maille- lium Herveii quondam nepotis sui, aliosque hujus
ron, que luy auaient assignies ggg pour mariagte Herveri liberos pro tertia parte. Sepelitur sequenti
ios pere Iehan, et Gauthier fils dudil Iehan : et di% ix Seplembris, die Mercurii.
droict de succession d iceux. Le second jour de Fe- 51. PACTIONES Jiiatiimonii inler Joamiem de Saf-
/'«n'er, 1525. En VEglise Romaine on comptoit desia., fris militem. el Aalidem de [Blado (de Bled) filiam
1524, depuis leiour de Noel. Odonis ggg domini de Blado, relictam Guyoti de
•24.Partatje fait entre Heruier, site de Saffres, da- Gisseyo domicelli, i550j Septembri, .
 U93 DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI — PROBATIONES. 1494
32. Proces tnlente el poursuiuy es annies 1550, A i Seigneur de Saffres, estoil femme de Iluguenin de
5551, et 1552, par lehan de Mussey , sire de Iours, Varannes, enMay, 1571.
aux heriiiets inslituez par te lestamenl de fut Messire 58. Traicli de mariage entre- noble homme Huot
lean de Saffres Grand Doijen de Langres, qui ful de Saigney Escuyer, et noble Damoiselle Isabel de
enlerre Van 1549, le viii Septembre, iour de la Na- Saffres, fillede Iehan Seigiieur de Saffres Cheualier,
iiviti Nostre-Dame. Ce Doyen, fils d'Aruier seigneur et swur de Philiberl de Saffres. Le Mardy auant la
de Saffre et de Beatrix-sa femme, auoit eu pour feste de S. Vincenl 1581. Cestoil desia 1382, a comp~
frere Haruier Charioinede Lengres, Guy Seigneur ter depuis Noel d la facon de Rome. Huot de Saigney
de Saffre, et pour sceur Eluis mariie deux fois du auoil eu auparauant pour femme Isabeau de Blaisey,
viuant de scs pcre et mere : premiereihenl M.lean de et auoit eu d'elle tm fils, nommi Philibert, desia
Mussey,-duquel elle eul deux fils; a scduoir, lehan pour lors @0S|J decede, aussi bien que sa mere,
de Mussey seigneur de lours, et vn Hugue qui fut 59. RICHARDUS erat dominus villoe de Fontanis
moine d S. Germahi d'Auxerre. Et en secondes itop- prope Divionem, dieLunseppst fcslum Conceptionis
ces a Iehan seigneur du Val d'Olligny. Guy seigneur beatse Mariee virginis, 1384.
de Saffre atioit eu trois fils; Haruier, pere de Iehan 40. Hvgve de SAFFRES, femme de feu noble homma
"
seigiieur de Saffre, et de ses smurs , Iehan Chanoine Huguenin de Varennes Escuyer, cede la somme de
de Lengres, et Simori de Saffre. Le Doyen lehan par dix francs d'or d son frere Iehan de Saffres Cheua-
son tesiament auoit noinmi ses nepucux Iehan le lier, le Vendredy apres la feste de Toussaincts, 1385.
Chanoine, et Simon freres, ses heritiers, cltacun poiir 41. Hves de SAIGNEV, Gheualier, et Seigneur d&
vne tiefce parlie : et pour Vauire lierce, Iehan sei- Saffres a cause de sa femme Isabel, consent it Vasscn-
gneur de Saffre, et ses smurs, enfans de son autre sissemenl perpetrwl d'vne vigne de trente ouuries,
itepueu Haruier pour lors decedi. Iehan de Mussey, she au finage de Gressigny; fait d Malhie Crepel, dit
seigneur de Iours, preiendoil la moitie de Vlwirie du Duret, et d Estiennote sa femme, par Messire Iehan
Doyenson Oncle. Le pr.ocezfut meni deuani Rubert de Ville sur Arce, Seigneur de Gressigny en partie,
de Lugny, Chancelier de Bourgongne, el deuant plu- et Marguerite de Saffres s-afemme : te XXIViour
sieurs Seigneurs choisis arbitres , entre lesquels est d'Octobre, 1589. II semble que celle Marguerile fui_
nommi en Van 1550 Eudes de Fontahies Che- smttr puisnie d'Isabel Dame de Saffres.
ualier. 42. Savvegarde donnie par le Bailly.de Dijon, au-
55. Accord de Iehan Sire de Saffres, Cheualief, nom du Duc de Bourgongne, a noble IwmmeGuillauma
fils de Haruier seigneur de Saffres, el de Iehanne de n„ de Marrey Escuyer, Seigneur de Fonlaines les Dijoi.
Choiseuii, auec Aalix de Gissey sa belle-mere, rema- du cltefde Damoiselle Marie sa femme; pour la ma?
riie pour iors en secondes nopces d Guichard de nuiention et conserualion de tousteurs biens et droicls-t
Valole.Cheualier; comme tuteresse de gggi Guille- en la Seigneurie de Fontaines, el en louies ses appar-
mete et Httguole de Saffres, ses aisnies fiiles, qu'elle tenances. Le xvm Nottembre 1591.
e.uoit eues dudit. Haruier son premier mary. La date 45. ANNODomini 1594, die Lunse anle festum
est du Mardy auant la feste de Nosire-Dame en Sep- Corporis Christi, scribit de quodam negolio Stepha-
iembre 1551. nus Coquel caslellanus regius de Colchis , Viro
54. A Diion, le premier iour de Mars 1555, dans nobiii efpotenli domino Joanni, domino de Fonta,-
VHosiel de Eudes de Saulx , sire de Vantoux, ledit nis, mititi, cambcllano domini twstri regis,
Eudes et Ilaymes de Dambirin Cheualier, esleus ar- 44. Isabeav qualifiie Dame de Saffres en partic^
bitres par compromis des pariies, rendenl senlence en Neuembre 1596.
sur le reiglemcnl des partages de la successionde fut 45. Par un iiitre datidu Vendredy, xni Feburier,
Dame Simone de Poniaille; entre Jehan de Fcntai- veillede S.@§I Valenihi, 1599, il se preuue que Gwyoi
ries, Roberl, Richard, Isabeau , et lehanne freres et de Saigny Escuyer, estoit frere de Hue de Saigny
sceurs, enfans de ladite Shnone, qiCelle auoil eus de D I iadis Cheualier : que leur mere fut Marie de Bieuey :
Hugues seigncur de Fontaines son premiet maty, el que Hue de Saigny esloitiadecedi, delaissant vefue
d'vne part; et Iehan Dart Cheualier au Comii de Isabel de Saffres iadis sa femme, auec Antoine et
Bourgongne, son dernier mary, et Iekanne, Margue- Caiherine leurs enfans.
>ite, ei Marie ses filles qtCelleauoii eues dudil lean 46. Traicli de mariage de Huguenin de la Pertiere
Datt, d'aulre part,r Escuyer, avec Katherine de Saingney, fille de feu
55. JOANNES de SAFFRJScanonicus Lingonensjs Hue de Saingncy Cheualier el de Dame Isabel da
condit teslamentum, die Martis xm, Iiilii, 1565. Saffres, presenle a se traicti dans lequel se fait la
lEligit sepeliri in ecclesia Lingonensi, in capella pariage clesbiens de ladile Kallterine, el de son frere
S. Andreae, a siuistris tumuli Herveii de Saffiig Auloinede Saingney. Le 1 jour de May 1401.
avmiculi sui. - 47. Guyoi de Saigney Escuyer, Seigneur de la
38.- leltan. Seigneur de Saffres Cheualier, viuoit Mole de Rouure sur Aube, et frere de feu Hue de
e*i Van 1567, le Mercredy iour de S. Malhci Aposlre, Saigney Cheualier, fait accord auec Isabeau Dame
ei eii Van 1578. de Saffres sa belle-smur, conime tuteresse d'Ari-
37 Ilvgve ou Iruguclie dc Saffres, smur de Iehan toinc de- Saigncy son fils moindrc d'eage, et. aucc
tim ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDl. 1496
la
liuguenin de la Perriere Escuycr, el Katherine de A quarte parlie, de forleresse, ville, terre, seigneurie-,
Saigney sa feinmc, touchant quelque sommeqtCHpre- et appartenances de Fonlaines les Dijon, vend tout
lcndoii luyestre deue 1405. ce qu'il possedoil en ce lieu par droit d'aisnesse ou
48. Isabet de Saffres, vefue de Hue de Saingney, autrement , d Reuerend Pere en Dieu, Monsieur
de Chalon sur Saone, pour la
reprcnd ses fiefs de lehan Duc de Bourgongne, Comte Iehan Rolin Evesque
de Neuers, el liaron de Donzi. A Dijon , xx luin, somme de cinq cens soixanle quaire ftancs. Le xxu
1404. Mars 1454.
49. Liebaud de Lugny Chevalier, et Isabel deSaf- 55. Amyote de Mairey , fille de feuretil Guillaume
fres, Seigneurs communs dudit lieu de Saffres, font de Mairey, Escuyer, et Dameiselle Marie de Fonlai-
accord enlr'eux, 1411. nes, Seigneur et Dame dudit Fontaines; authorisie de
50. GvillavmedeMarey Escuyer, Seigneur de Fon- son mary Anloine de Saigny, Escuyer, seigneur de
taines les Talant a cause de Damoiselle Marie- sa Saffres et de Bissy la Pierre, en parties ;partage tes
femme, fille heritiere du Seigneur de Fontaines Escu- biens de ses pcre et mete , auec Bernard et Alexandte
yer pour lors ia decedi; reconnoit tenir en fief el de Mairey ses freres; sa smur Perrenote de Mairey,
hommage du Ducde Bourgongne, la forie maison et femme de Iehan de Chauanges, Escuyef; et Oudot,
B
forleresse dudit Fontaines, auec touies les apparie- lehan, el Huguetle, freres et saur, moindre d'ans,
nances et dipendances de la mesme seigneurie, on di- enfans de feu sa swur Dame Oudote de Mairey,
nombrcment dcsqueltes est faite mention d'vne vigne, fcmme de feu Messire lehan de Champlite, Cheualier,
dilc QQi_3la vignede SainctBernard. Conjoinlement Seigneurde Vonges.Et acceplepoursa part de ilioirie
ilfail pareil hommage audit Duc, du fief de Vcrnoul, les terres, villes, chastelleries-, et maisons fortes de
Le xxuJI/cy 1415. Giry, de Gippy, Chastinges, et autres terres iadis ap-
51. Gviilavme de Marey, el Marie de Fonlaines parienantcs a ses pere et mere au Comti de Neuers :
safcmme, Seigneur el Daine de Fontaines les Dijon, auec la jusiice haute, moienne etbasse; les renles,
traictent du mariage de leur fille Amyote de Marey, censes, tailles, tertes arables, vignes, prez, estangs,
auec Antoine de Saigncy Seigneur de Bissy les Pierws bois,riuieres,fours,moulins,Iwmmes,fcmmes,maiKs~-
en partie. Le xxv Iuin 1418. mortes, espaues, et toules aulres redeuances el ap-
52. Alexandre et Bernard de Marey , fils de Guil- parlenances desdiles QQ^, seigneuries. Ce iraicti
laume de Marey et de Marie de Fontaines, Seigneurs passi d Vileau, le xvi iour du mois de Ianuier de.
_deFonlaines, apres la mort de leur mere Marie, don- ian de 1'Incarnation de nostre Seigneur 1458.
v.ent assignal du dot de leur swur Amyote, iadis ma- „ 56. Pierre de Beffromont Seigneur- de Charnyt
riie auec Anloine de Saigny Escuyer, Seigneur de iraicle auec Bernard de Marey de quelques droicii
Suffres en partie. Le xxvm Inin 1424. que ledit Bernard preiendoit auoir d ifi succession
55. En Fcbvrier de fan 1429, Iehan de Champlile, d'Anne de Saulx, femme dudit Pierre, le xiv Iamier
Cheualier, Scigneur de Vonges, au nomde sa femme 1445. Ledit Pierre de Bcffromont quaiifii Comle de
Odote de Marey absenle, partage ihoirie dc fut Da- Charny en d'autres Lellres du y luin 1468, confir-
moiselle Marie de Fonlaines, iadis ftlle de Richard de maiiues des precedentes.
Fonlaines, el deDamoisellePhilippe deSaulx Seigneur 57. Traicli de mariage enire Anloine de Saigny
et Dame dudit Fonlaines : auec Alexandrede Marey, Seigneur deSaffres, Damgiseau, elKatherine de Mont-
et Bcrnard de Marey, Escuyers, ct Perrenote de Ma- beliard. Le xx lanuier 1445.
rey, freres et swur de ladite Odoie, el tous enfans le- 58. Bernard de Marey Escuyer , Seigneur de Fon-
gitimes de noble hommeGuillaumede Marey, Escuyer, taines, et Damoiselie Alix Perron sa femme, cureni
sieur de Giry et de Gippy au Comli de Neuers, el de proces pour vne querelle, auec Madame de S. Iulien
ladite Marie de Fontaines. Alexandre du consente- el ses officiers,Le xxvm luiilei 1446..
mcnt et aggreemenl de Damoiselle Marguerite de la 59. Pierte et Iehan de Saigny Escuyers, auec au-
Plecliere sa femme: el pareillement Bernard du con- D thotili et licencede leur pere, noble Seigneur Anloine
sentcment et aggreement de Damoiselle Alais de Per- de Saigny, Escuyer, seigneur de Saffres, font par-
ron sa femme. Ils partagent enlre eux qualre la sei- tage entre eux de ihoirie de feu ieur mere, Damoi-
gneurie de Fontaines, et toules ses appartenances, selle Amyole de Mairey iadis Dame de Giry en Ni •
auec la lerre d'Oigny pres de S. Iulien, Et leur smur uenwis en parlie : et coniointement des successions
Amyolc rientrc point en ce partagc, comme ayant re- qiCils esperoicnt d'Alexandre et Bernard de Mairey
ceu scs appointemens de ses pere et mere QQ3 '0J'S leurs oncles, freres germains de leur ditemere Amijole.
de son mariage auec Anioine de Saignydes fan 1418. Pierre de Saigny prend potir sa part ihoirie de sa
11est fuit mcnlion dans ce traicli, de la grosse tour mcre, a scauoir le bien du Niuernois.Iehan deSaigny
de Fontaines, vulgairemenl dicle La tour Monsieur se contente des successions d venir d'Alexandre et
S. Bernard, el du cellicrou chambre de la mesme Bernard ses oncles : nc fust que les cheuances elsei-
tour dans taquellc fut ni mondilsieur S. Bernard. Its gneuries de leurs oncles vinssent a diminuer par for-
eslablissent Girard Beulon leur principal ofjicier, et tune de guerre ou autrement; car en ce cas Pierre de
Mairede Fontaines. Saigny recompsnseroit son frere Iehan au plus pres
54. Alexandre de Marey Escuyer, Seignrur pour la de Grancey le chastei, par arbitrage de deux de leurs
 1497 DE 1LLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — PROBATIONES 1498
@95 parens etdmys. Ils se chargent tous deux de A . de Saigny, smur de Pierre de Saigny, Cheualier, Sei-
bien et honorablementmarier Anne, Iehanne, et Marie gneur de Saffres ei de Monssoneu partie. Le Vendredy
de Saigny leurs smurs germaines. Fait le ix iour de xyii Oclobre 1483.
Mars 1448. 67. iTraicli de mariage enlre Othenin de Cteron,
60.Ai'/re lraictidux_s.viAurim$0, louchant Ihoi- fils de Simon Seigneur de Cleron, et-Marie de Saigny,
rie de Damoiselle Amyote de Mairey; par lequcl filie aisnie de Pierre de Saigny Cheualier , Seigneur
Pierre de Saigny son filf, qui auoil esii cy-deuant de Saffres, et de Roline de Clwiseui.Le xviu Nouem-
partagi des biens que feu sa dilc mere possedoildans bre 1487.
te Comti de Neuers; consent que si lehan, Anne, 68. Pierre de Saigny, et Roline de Choiseul traic-
lehanne, et Mafie de Saigny ses frere el smurs, tous tenl auec Othenin dc Clerpn, mary de leurfille aisnie
enfansde ladile Amyote, se Irouuenl disaduentagez en Marie de Saigny, @©7 pour les mariages d'Anne et
cepartage, il soit tenu pour nul; et quils renlrent lehanne aisnie leurs filles : et pour les appoiniemens
tous dans la mesmecommunionde biens, en laquelte de Iehanne maisnee, et Margiierite leurs autres filtes,
ils estoient auparauant; comme si aucun parlage lesquelles debuoient estre mises en religion. Le ix
n'anoit iti fait entfeux. dAoust 1488.
61. Lexu Mars 1458 (festoit desia 1459, acompler " 69. Pierre de Saigny Gheualier, et FraNcois d",
dez le iour deNoel, ou dez le 1 lanuier) se passerenl Fetrietes Escuyer, sont dils censeigneurs de Saffres
les traictez de mariage de Bernatd de Bruillart le secondInillet 1489.
Escuyer, auec Anne de Saigny : et de loffroy de 70. Pierre de Saigny, dit heritier de son pere.An-
Bruillart Escuyer , auec Iehanne de Saigny : par ac- toine, et delehan son frere, le Sambedy xxxi Octobre
cord et aggriement de noble homme Erard de Bruil- 1489.
larl Escityer, seigneur de Aisanuiiie, el de Arcy sur 71. FranQois de Ferrieres Escuyer, qualifii Sei-
Quehure, pere desditsBernard et Ioffroy : el dAntoine gneur de Saffres en partie, es aiinies 1485, 1489,
de Saigny Escuyer Seigneur de Saffres en pariie, 1490.
' 72. On traicte le
pere desditesAnneet lehanne; commeaussi dePierre, mariage de lehannede Saigny filie
lehan et Marie de Saigny, frcres el smur desdiles de Pierre de Saigny et de Roline de Choiseul, auec
Anneet Iehanne, totts enfans dAntoine de Saigny. noble Iwmme Girard de Chappes Escuyer, Seigneur
62. Le l Decembre 1462 se traicte le mariage de de Romenay, deineurant a Flauigny. Le i Feburicr
MariedeSaigny, swurdePierre etlehandeSaigny, auec 1491.
Eslienr.ede Ruffey; duquel mariage nasquit Kalherine r
; 75. Traicti de mariage dAnne de Saigny, fille de
de P.uffey, mariie ian 1482, le Dimanche JX JTufn, Piette de
Saigny et de Rolinede Choiseul, auec Waris
e Pierre de Coublans, fils de Guillaume de Coubians de Sainct Banssonem sieur d'Ymonuille, fils d'Ancel-
Seigneur de Boussenois. lin d'Essey sieur dc Sainct Banssonem. Du xxiu Oc-
65. Alixandre de Mairey Escuyer, Chasteliain de tobre 1493.
Vaddns, QQQ fait donalion entre vifs d noble et 74. Testament de Pierre deSaigny Clieualier, Sei-
fuissant Seigneiir Iehan de Poicliers Cheualier, sire
gneur de Saffres en partie, fail /eiv luin 1494; par
d'Arcis, de Vadans , et de Souuans, de toute la suc-
ses lieritiers vniversels, noble Sei-
cessionde Bernard de Mairey son frere nouuellement lequel il inslilue
gneur Otkenin de Cleron son beaufils, et Marie de
tiespassi: pour s'acquiter aupres luyde de ia somme
de cinq cens escus d'or,dont il luiestoitredeuable; Saigny sa fille, femme dudit Othenin.
et en consideraliondes grands secours, amitiez, bon- 75. Jlffli-iede Saigny femme d'Oihenin de Cleron,
smur de Marguerite el Guillelte de Saigny Religieuses
tez, douceurs, ct courioisies ineslimables qtCil auoit
receues de luy. Le penultieme iouf_ dAuril, apres a Trisenon au Diocese d'Auxerre : toutes trois filies
1465. de Pierre de Saigny et de Roline de Clwiseul, 1494,
Pasques,
64. Traicii de mariage enlre Pierre de Saigny, fils D 76. Lovys de Brancion Escuyer, Seigneur de Saf-
dAntoine de Saigny Seigneur de Saffres, el Roline de fres en parlie. Le xxm Octobre 1496.
Choiseul, fille de Guillaume de Clwiseul Escuyer, @0§> 77. Rotine de Choiseul, dite vefue de Pierre
sieur de Clemont, Ledit traicli fait par ledit Antoine de Saigny, le ix Feburier 1496.
de Saigny, pere de Pierre; par Catherine de Monibe- 7S. lchannctte de Domprey Daine de Cleron, relicte
liard seconde femmedudit Antoine, et betlemerede de Sitnon de Cleron, constitue ses heriiiers universels
Pierre; et par Iehan de Saigny sieitr de Giry, frere Qtlieninel Clatide de Cleron ses fils : donnant pcnsion
dudil Pierte. LesYiiiMafsl&QS. a vie a Messire Simon de CleronAbbi de Montbenoisl
65. Pierre deSaigny Cheualier, Seigneur de Saf- el de Goille; et a lehan de Cleron Chanoine de Be-
fres, de Mairey sur Tille, et de Monsson eii partie. sancon et Curi de Vercel, ses detix autres fils. Le
Le vni Mars 1484. Le mesmedit encore Seigneur de xxii Nouembre 1497.
Fonlaines en parlie, le Mardy xu Iuin 1481 et xxv "9. Olhenin de.Cleron originaire de la Comti de
Feburier 1485, et encoreen Feburier 1486. Bourgongne, naluralisi Francois par le Roy Louys
66. Bernard de Bruillard Escuyer, traicte dequel- XII. A Mclun, en Septembrc 1500.
qv.e somme d'argcnt 4u mariage de sa femme Anne . 80. Othcnin deCleron, qualifie Seigneur deSaffres,
ji93 ADBIT. AD LIBROS BE YITA S. BERNARDI. 1500
et de Fonlaines en parlie. Le vu Seplembre 1500, et A apres la mori de Marie de Saigny leur mere. Le vi
du depuis le xxn iiiay 1525. Feburier 1529.
81. Le vni Febvrierde Van de VIncarnation de no- 89. On fait le traicti de mariagede Chresliennede
slre Seigneur 1502, Noblc et puissante Dame Marie Cieron , smur de Ctaude et Guy de Cleron, lous en-
Chambellan, Dame pour ta moilii parindiuis a Fon- fans d'Othenin deCleron eideMarie deSaigny, auec
taines les Diion, (laquetle moitii auoit auparauant Ioachim Du Bois Escuyer, Seigneurde Posainges. Le
xv Seplembre 1555.
appartenu a Damoiselle Marguerilc Rolin) femme de
noble el puissant Seigncur Messire Guy de Roche- 90. Traicli' de mariage de Guy de Cleron, fils
(VOlheninde Cleron pour lors encore viuant, et frero
fotl, Cheuatier, Chancelier de France, seigneur de
de Claude de Cleron, el beaufrere de Pierre de Mon-
Pluuoi, VAbcrgement,Rochefort, el Caseau; pritpos-
session de ladite moilicdela scigneurie deFontaines, ligny, auec Philiberle de Moisy, fille de Iehan de
et de Iehanne de Saincte Croix. Le xxn De-
par Procureur, qui ful Louys Seruant, Chaslellahi Moisy
de Pluuul: lcqucl dimil de leurs chatges lous les an- cembre 1553.
ciens officiers: puis lcs resiablil le mesme iou-r au 91. Barbe de Cleron, vefue de feu Pierre de Mon-
nom de ladile Dame : et fut pubtiie ladile prise tigny Escuyer el Seigneur de Chaumont le Bois, fait
" donation de toul son bestial, de deux licts, et de quel-
de possession dans les hallcs, en Vassembleedes offi-
ciers et de toul le peuple. ques autres meubles, h Guy de Gleron son frere. Le
v Fcburier 1558.
82. LovysdeBrancion, mary de IchanneMaUtardet, 92. Antoine deCleron, fetnmede.Iehan deColom-
faileschange auec Oihenin de Cleron seigneur de Saf- bier Escuyer, Seigneur d'Oicjny, quilte d son frere
fres, de saparl de laseigneurie de Saffres, elde cetle
de Hiz en Auxois , @©9 el encote de queiques aulres successionsGuy de Cleron toul ce qui luy pouuoil aduenir des
d'Ollienin de Cleron et Marie de Saigny
da ses bienset droicls, pour deux cens francs derente.
leur pere et mere, et de leuts freres etswurs decedez;
A Dole, te xxm Iuillel 1505.
pour la somme de deux mille tiures lournois. Le VJ
85. Joanna de Saigny, ex Sacrista Puteiorbis, eli- Jifflrs 1541.
gitur ejusdem monaslerii abbatissa 25 Junii 1504, 95. Philiberle de Moisy, vefue relicte de Guy de
indictione vii; et confirmatur 9 Julii per vicarium Cleton, en ian 1544, xi .Maj-sestdite tulriceet ad-
generalem Joannis d'Amboise Lingonensis episcooi. ministralrice des corps et biens de Ioacliim et Ber-
Haec fuilsoror natu niinorcognoniiiiis Joannae, quoe narde ses enfans.
jam ex anno 1491 Girardo de Chappes desponsata 94. Av second iour de luin de ian 1500 se fait
fuerut. Vide supra ad niinieruin 72. le traicti de mariage de Betnatde de Cleton, fillc de
84. Ieanne de Saigny, smur de Marie de Saigny,
Guy de Cleton Cheualiet, Seigneur de Saffres el de
el vefv.edefev.GiratddeChappes Scigneur de Roman-
Belmonl, elde Philiberle Qi.1 de Moisy Dame de
Key; lutrice de Iacques, Iehanne, el Kalherine de Villy le Monslier; auec Fruncoisde Ponlailli, fils
'Cltapp.esses enfuns , traicle auec Ollieniri de Clerun de Louys de Pontaille: du consentement de Leonard
son beaufrere; luy quiltanl ce qiCellepouuoit prelen- de Pontailli, Cheualier de iOrdre de S, Iean de Ie-
dre dcs successions de Pierre de Saigny et Roline de rusalem, oncie palernel dudit Francois; et d'Anloine
Choiseul ses pere et mere , motjennant vne ceriaine
dCOysctetEscuyer, Sieur de la Villeneuue, ei Tho-
sommc de deniers. Le xx Decembre 1508. mas de Clereiiiont Cheualier, Sieur de S. George et
85. DameCatherine deRuffey, vefuede noblehomme de Rupt, ses oncles maternels.
Pierre de Coublan, _et Clande de Coublan son fils, 95. Le xxi Septembre 1561 se traicie le mariage
font donation de la terre de Saigny proche Gtignon, de Iodchim de Cleron, auec Francoise de Praconlal,
a Olhcninde Cleron, et d Marie dc Suigny sa fcmme. fille de Laurent de Praconlal Seigneur dc Soussi, etc.
Le xvin Mars 1511. 96. Arvier de Cleron , Seigneur de Cleron el de
86. Olhenin de Cieron traicle auec son frere lehan D Saffre en partie, "fils de Claude de Cleron frere aisni
de Cleron Seigneur de Betmont, pour ies successions de Guy de Cleron, partage par arbilres ce qu'ii auoit
de feu leurmere Iehannetlede Domprey, el deLouyse d Saffre, auec son cousin lOachim fils de Guy de C/e-
de Cleron iadis leur tante ; et de Iehan de Cleron ron. Le xxm Auril 1567.
Chanoine de Besancon, ct de Claude de Cieron Sci- 97. Ioachim de Cleron fait son lestament le xxvi
gneur de Scay iadis leurs freres. Le v Iuin 1511. Ociobre 1567.
. 87. Iehanne de Saigny, qualifiie Dame de Beurizey, . 98. loachim et Aruierde Cleron partagent Iltoirie
et de Romanney, es annies 1527 et 1528. II semble de feu Chrestienne de Cleron leur iante. xi lanuier
- '
quapres la mort de son prcmier mary Girard de Chap- 1569.
pesSeiijneur de Romanney, elie se soit remariie d vn . 99. Francois de Cleron Seigneur de Pousanges, et
Seigneur de Beurizey. de Saffres en parlie, emprunle quelques tillres con-
88. QJ.Q Traicli de mariage de Pierre de Mon- cernans la scigncutie de Gresigny, de Ioachhn de Cle-
iiqny Escuyer, SieurdcChaumonl le Bois, el deBarbe ron Seigneur de Saffres, son onctt. Lc i Decembre
dc Cleron, par Olheninde Cieronpere de ladileBarbc, 1583.
et par Iehan. Ctaude, ct Guy de Cteron scs frcres, 100. Reprhe dc fief de la seigneurie de Fontaines
 1501 DE ILLUSTRI GENERE S. BERHARDI. — PROBATIOiNES. 1502
par Humberl de Rochefort. Le second Iuin 1584. A cerat, dictum fuit a nobis, etab utraque parle re-
101. Gvillavme de Damas ayant acquis depuispeu ceptumest,ut abbas domino Olhoni xxn libras
la seigneurie de Fontaines dudit Humberl de Roche- Divionenses daret; quod et fecit. Praedictam vero
fort, la reprend de fief du Duc de Bourgongne, le xm eleemosyham, tam molendini quam servatorii, fecit
Imlletmi. dominus Olho in manu noslra, Iaude Guidonis fllii
102. Se Iraicle le mariage d-Antoine de Cleron, et sui primogeniti, el dominse Willelmse uxoris suae,
de Philiberte de Damas par leurs peres, meres et au- et aliorum hseredum suorum.
tres parens : present enlre autres Francois de Cleron Testes sunt @][4 domnus Pelrus abbas Besua;,
Seigneur de Pousanges, @1§ et de Saffre enparlie. Wido de Arc monachus Divionensis, Arnaudus de- •
Le XXVIINvuembre 1588. Antoineestdit fils de Ioa- canus Casnedi, Oddo de Granceio milesTempIi.
chimde Cleron, et de Francoise de Pracontal. Phi- Actum est hoc anno ab Incarnalione Domini 1190.
liberte esloit fille de lehan de Damas Seigneur de S. CXLIII.
Riran, et de Magdeleinede Sautx. Gile Sire de Fontaines. 1510.
105. Traicle de mariage d'Anne de Cleron, fille (Extraict de lTnventaire des tillres de la Chambre
de Ioachim de Cleron et de Francoise de Praconlal; des Comptes de Dijon.)
av.eclacques de ChenuEscnyer, Seigneurde Souleaux, ° GileSire de Fontaines declare que le Duc de Bour-
fils de Frangois de Chenu, et de Marguerite de la Ri- gongne luy a octroye, qu'il puisse faire creneler sa
uierc. Le xxiv hiitlet {596. maison fort de Fontaines, laquelle il confesse eslre
104. loachimde Damas Sieur du Roussct, le xxvn du fief lige dudit Duc. 1510
Aurilde l'an 1G02, reprend de fief la seigneurie de CXLIV.
Fontaines, commeVayaht acquise par decrel sur Guil- Ichan
lamne de Damas. Seigncur de Fontaines pour la quarie partie :
Robert son frere, aussi Seigneur de Fontaines potir
105. loachim de Damasvend auxReuerends Peres la quarte partie: Simone leur mere Dame de Fon-
Feuitlans le chasteau de Fontaines, Van 1613, au taines pour la moitie. 1550 -
iieu et place duquel ils onl bqstidu depuis vneeglise (Copie sur roriginal de la chambre des Comptes
et monastere, auec aggreement de sa Maieste, et de de Dijon.)
toules les Puissances. A Tous ceux qui verront et orronl ces presentes
106. Contract de mariage entre Messire Claudede Leltres. Ie lehans de FontainespresDyion, Escuiers.
Moisy Cleron, Cheualier, Baron de Saffre, etde Villy fais sauoir que ie hay promis foy et seruice a nobte
le Monslier, fils d'Ahtoine de-Cleron et dePhiliberle r,J liomtneMonsieur le Comte de Roucy, Gouuemeur de
de Damas, ei Dame Gabrielle Dauion, fille de Claude la Dnchie de Bourgoignepar le Roy nostre Sire, aianl
Dauion Cheualier, Baron de Poussay, etc, et de le bail doudit Duchie, et a cause doudit bail. Cesl
Dame Annede Marcocey. Le second Feburier, 1620. a sauoir de la quarte partie dou chasteaul de Fon-
107. Avtre traicte de mariage dudit Claude de taines : de toute la messerie doudit leu: et delaquarte
Moisy Cleron, Baron de Saffre, auec Dame Margue- parlie de la Iuslice de Fontaines. En prolestant d'es-
rite de Chaugy Rossilton, filte de Messire Guy de clarcir tous iours, se 615 aucunes autres chouses y
ChaugyCheualier,Baron deRossillon, et-c.,et deDame liauoit, que en cest present esclarcisement ne fusient
Dlar.e de Chastelu. Le iu. Mars, 1652. comprises. Et est a sauoir que Messire Iehans Darc
CXLIl Cheualiers, a cause de Madame Symone sa femme
Otho de Sauz, Willelma ejus uxor, filius primoaeni- lienl la moitie desdites iuslice et Chasteaul: et Ro-
lus Guido. 1190. bers de Fontaines Escuiers mes freres (a quarte par-
(Ex aulographo S. Benigni Divionensis.) tie d'ycels. En tesmonniaige de laquelle chouse, ie ay
@13 Eg° MAKASSES, Dei gratia Lingonensis epi- requis et obtenu le seaul de es causes dequoy l'on vse
scopus, notum facio universis quiacum interdoaii- a Dyion en la courl Monsieur le Duc de Bourgoigne,
num Othonem de Sauz, etPetrum abbalem Sancti j ) eslre mis en ces presentes Letlres, failes et donnies
Benigni Divionensis conlroversia verteretur, super a Dyion, le Semadi, iour de la Feste Saint Vincent,
iiiolendino quodam quod in villa comitis idem Olho l'un de gracemil CCC etcinquante.
contra jus ejusdemabbatisaaditicabat. Tandemante ADVIS AVLECTEVR.
prsesenliam nostram convenientes, tali modo paci- Je vois en ce tiltre deux choses a remarquer. La
fice composuerunt. Siquidem ipse Otho a nobis di- premiere, que Iehan de Fontaines se dit auoir toute
:ligenteradmonitus, quidquid juris in ipso molen- la messerie duditlieu, bien qu"il n'eusf que la quarte
dino, sive aquaecursu, habebat, vel habere se di- partie tant du Chasteau que de la justice. II estoit
cebat, totum sine aliqua exceptione Deo et ecclesia; Ja premierne de trois fils et deux filles. Ses deux
.Beati Benigni in eleemosynam libere concessit. Ser- freres puisnez estoient Robert, et Richard; et ses
vatorium vero piscium, quod ipse super idem mo- deux sceurs, Elizabeth, et Iehanne. Enlant quepre-
lendinum conslruebat, sibi in vita sua tantum reti- niierne il estoit seul Seigneur en chef d"vn iief do-
nuit; sed utpost decessum suum in jus etproprie- minant, qui ne releuoit que du Duc de Bourgongne.
titem jam dictse ecclesise veniat, testamenti tradi- Cest, a mon aduis, ce que porle le mol de messe-
tione pro animassuseremedio dedit. Et quia in con- rie. Et ses conseigneurs ne tenoient leurs parts du
structione jam dicti molendini multas expensas fe- chasleau, et de la iuslice de Fonlames, que comme
iB03 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1504
fiefs senians, oii arrierefiefs, a raison desquels ils A vn exemple. II est dii en la page 586. nombre 9. qu'en
releuoient immediatement du Seigneur dominant. Van 1200. lehan de Fontaines voulant se mettreen
L'autre chose a remarquer, est que Simonne de religion, donna tout son bien a Guillaume de Fontai-
Pontaille leur mere, mariee en troisiemes nopces a nes. Cette daie, esl contrcdite par plusieurs originaux
lelian Darc Cheualicr Comtois, tenoit (ce semble) rapporlez cy-devant, es pages 481. 525. ei 525. qui
la moilie de la Seigneurie deFonlaincs en arriere- noits apprcnnent que lehanet Gitillaume de Fontaines,
fief, au nom de Richard, Elizabelh, et Iehanne ses freres, furenl fils de Calonde Saux, Seigneur de Fon-
autres enfans, encore moindres d'cage, comme tu- taines: et qu'ils viuoienles annies 1267,1276, el 1282.
trice et administratrice de leurs corps et biens. Ce Ce qui me fait croire que si lehan de Fontaines quitia
Riohard ful du depuis Seigneur en chef de toute la ses biensa son frere Guillaume pout se faire religieux,
scigueurie de Fontaines : et Marie sa lille heritiere ce fut enuiron l'an 1280.
la portaen dot a GuillaumcdcMarcy, d'ou elle passa CXLVIl.
auec le sang de la ligne paternelle de S. Bernard, Iehannetie de Saux, fille de Marie Dame de Sauz,
dans les maisons de Saigny, QIQ de Saffres, de 4285.
Cleron, et autres des plus illustres de la Bourgon- (Extrait du Chartulaire de 1'Eglise Collegiale de
D Noslre-Dame de Sauz le Duc.)
gne, comme il se verra cy apres es Tables Genea-
logiques, que nous auons reseruees pour la fin de Au mois d'Aoust de t'an 1285, IEHANNOTTE de
ce volume. Sauz, femme de Guyol Pleepape, Escuyer, fonde
CXLV. en 1'Eglise de Nostre-Dame de Sauz 1'anniuersaire
Jixhard Seigneur de Fontaines, Iehan son frere iadis de sa mere MARIE iadis Dame de Sauz : ce qui est
Seigneur du mesme lieu : Agnez et lehanne filles confmni par GVILLAUME Sire de Sauz, frere de
dudit lehan. 1560. ladite Iehannolle. ©3L§
(Extrait de Voriginal de la Chambre des Comptes CXLVIII.
de Dijon.)
Epitaphe de Margnerite Dame de Sauz, couchisursa
Richard de Fontaines , Seigneur dudit lieu, ayanl lombeplate deuant la chapelte de S. Anne en 1'Eglise
le bail et gouuernement de Agnez et Iehanne, moin- des Dominicains de Dijon. 1290.
dres d'eage, filles de feu Iehan de Fontaines soii frere, CI. GIST. MADAME. MARGVEIUTE.
confesse au nom el a cause desdites filles , tenir en DAME.DE. SAVZ.FILLE.LE. COKTE.
fief e; hommage de tres souuerain, puissant, et excel- DE. VIENKE. TRESPASSEE. L'AS. EE
lent Prince Monsieur le Duc de Bourgongne, tous les _, GRACE.M. CC.LXXX.X. OV.MOIS.
biens el droits qtCellespossedoient es villes de Saulon, DE. SEPTEMDRE.
d'Aubigney, et de Feenay. Le Sambedy apres la Sainct En cette inscription le nombre de LXXXXest
Barlhelemij, l'an M. CCC. LX. et six. partage en LXXX.et x. suiuant la facon de parler
CXLVI. du vulgaire, qui dit plus ordinairement quatre-
Exirait d'vne lettre de Monsieur le Baron de Saffre vingts et dix, que nonanle. Au reste
a Monsieur de Chasan Conseiller au Parlemenl dc i'ay veu tillre
du mois de lanuier de I'an 1269. (c'estoit desia 1270.
Dijon, escriie a Beaune le 24. JSouembre 1652
cinq iours apres qu'on eut paracheue ilnuenlaire a compter comme l'on fait a present, depuis Ie iour
cij-dessus menlionne, enlapage 585 (96). de Noel ou de la Circoncision) auquel Hugues Cuens
Pvis que desirez prendre la peine de voir Ies an- de Vienne, et Sire de Paigney, fait mention de son amey
ciens papiers de nostre maison, ie vous en enuoye fils et feal Guillaume d'Oiseler, mary de MARGVE-
lTnuentaire, passe el fait par Monsieur de Ja Place. RITE sa fille. En suitte de quoy ie tiens plus que
S'il y a quelques manquemens aux dales, c'est que vraysemblable, que cette mesme Marguerite, apres
les papiers sont si vieux que la plus grande QJ.J la mort de son premier mary Guillaume d'Oiseler,
parlie ils ne les ont pa lire: et ont mesme manque espousa en secondes nopces Guillaume Sire de
a plusieurs, qu'ils n'ont pas mis sur lTnuentaire. D Sauz : si ce n'est que nous voulions dire qu'elle ayt
ADVISAULECTECR. eu vne sceur de mesme nom qu'elle,_ce qui est assez
l'ay voulu icij rapporter ce timoignage irriprocha- rare dans les familles. D'autant que ce Hugues fut
ble d'm Seigneur amy de la verile; afin que si dans le dernier des Comtes de Vienne : et nous ne Iisons
les exlrails que Vai produits de l'Inuenlaire cy men- pas que Guillaume son oncle, et son
predecesseur,
tionni, il se trouvequelquedifaut en la date des temps, qui lint la Comte de Vienne depuis la mort de son
ou bien es noms des personnes, on lasche de le re- fiere Henry decede l'an 1255, ayt laisse. aucune
dresser par qnetqueauthoritd plus certaine. En voicy lignee.

(96) QUMhic el infra occurrunl nctse numcralcs, paginarum editionis Chiffletii numeros rcprsesentant
q/ios iii texlu esprcssos habcs.
1505" DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — APPEND*AD PROBATIONES. I50ti

W AFPENDIX AD DIATRIBAM

DE ILLUSTRI GENERE S. RERNARDI

CLAREVALLENSIS ABBATIS

In qua et Charta Fontenetensis vulgo dicta excutitur, et balteus argenti et cocctni ductu
gemino tessellatus qua ratione ad S. Bemardum pertineat, ostenditur; et de tota ejus
consapguinitate atque affinitate accuratius dispulatur.

PRJEFATIO, A Deum libertasesl non servire peccatis : summa apud

J)e connexione AppendicisInijus cumDialriba, et ejus Deum nobililas est, clarum esse virlutibus. Lego apud
Probalionibus. Hilarium Arelalensem, in viri nobilissimi decesso-
Genealogiam aggressus hactenus intentalam, nec ris sui Honorati panegyrico: Fastigium nobiliiatii
me in ea nihil ignorare censui, nec Apostoli monito est ihter Dei filios compuldri, nec uddere nobis quid-
deterritus sum, quibusdam per Timotheum denun- qnam ad dignilatem hanc lerrence originis decus, nhi
'iantis tie inlenderent fabulis, et genealogiis iniermi- contemptu suo potest. Nemo est in coeleslibusclarior,
natis, qumqucrslionesprmstant magis quam mdifica- quam qui repudialo patrum stemmate, elegit sola
titnemDei, qumest 620 infide (I Tim. i). Licuerit Christi paternilale censeri. ©21 Spectetur per nos
enim Chrysostomo Pauli loeum hunc interpretari de Bernardi natalium splendor, ut, quid ille prse Chri-
Hesiodi Theogonia aliisque gentilium fabulis; Am- sti paupertate fastidierit appareat, fiantque animi, et
brosio, deJudseoruni in eo genere deliramentis; humili loeo natis, ut in Dei filiorum, quse ad ma-
Tertulliano, de Valentini hseresiarchae sonmiis; num est conditione acquiescant, et genere claris,
nostri certe Bernardi genealogiam ista non petunt ut calcato avorum fastu, ad Chrislianarum virtutuni
aut emendandi sunt sacri codices, et contrarius solidam nobilitatem aspirent. Nihil nos interim pa-
:ipse sibi est Spirilus sanclus, qui tot avorum ac " duerit hujus argumenti, sed nostrse potius in eo per-
proavorum series libris Geneseos, Paralipomenon, traclando inopise ac tenuitatis. Si quidem ex lBiris
Jesu Nave, Judith aliisque canonicis Scriptu- fam publico donatis vix quidquam ad hoc negoiiuin
ris inseruit. Censoria quoque nota inurenda est luminis traximus : unde multoruni archivoriHii
Hieronymo, cujus hoc est epiphonema in Epjtaphio membranas consulere necesse habuimus, ad qua-
Paulse : rum latebras quia simul et semel nobis non licuit
Pauli penetrare, ideo sudante praelo, et operis properanti-
Scipio quatii geriuit, fudere parentes,^
Gracchorum saVoles, Agamemnonis inclyia_proles, biis, quidquid in rem nostram casus obtulit, Diatri-
bae nostr33 probationibus tumultuarie illigavimusl
Hocjacet ih tumulo. Paulain dixere priores Diversas hotae nummis, sive per species distinctis,
Euslockii genitrix, Romani prima senaius,
sive in acervum promiseue -congestis, idem valor
Pauperiem Christi, ei Bethiemicd mra secuia est.
est, et pretium idem. Disljnguet autem singula hsec
Scio quibus Celantiam suam prseceptis idem in- Appeiidix, ut, quantum opus erit, quo quidque
formet Hieronymus; si tamen idem el non Paulinus perlineat intelligalur.
: Nulli le ait ""
Nolanus ut.multis visum unquam, CAPUT PRIMUM.
c
(Epist. 19), de generis nobilitate prmponas, neque Proponitur tabula Fontenetensis, S. Bernardi pa-
obscuriores quoque, humiliori loconatos, te inferiores ternum el malernuni genus reprcssentans.
pules. Nescii religio nostra personas accipere; nec Circumfertur hsectabula Gallico idiomate : quain,
condiliones hominum,sed animos suspicit singulerum, ut ad me pervenit, hic tibi exhibeo. methodicausa
servum el nobilem de moribus pronuntiat. Sola apud tres in parles divisam. ©22

PREMIERE PARTIEDE Ll CHARTEDEFOKTEKET. — GENEALOGIE DE SAINTBERNARD, DU COTEPATEKKEL.

VEREincs, comte de Cbastillon et seigneur de Laigne, eut trois flls.

J>KDEE,l'aisn6, dildc Chastillon,apres GonEFROf, second fils, fut religienx, TECELIS, troisieme fils, fut seigneur
le decez de sa femme, se fit cheva- troisierae prieur a Clairuau, abbe de t outaines, ne et mane a Uws-
lier de l'ordre de JeFusalem. Saint de Fontenet, et enfin euesque de lillon. II eut de sa femme ALETH
Bernard luv adressa 1'epistre 288. Lengres. sept enfanls, dont 1ordre -sera da-
dmt en la iroisieme partie de cotle
II eut deux'fi!s charte..
r,onEFioT,oui donnadroit d'usagepar toutes ses terres a Fontenet; et de sa. GERABD de. Chastillon, seigneur d'Es-
fcmmeGEBTRCDE eut deux
- , fils. - chalo, marie a la^soourdu seigneur
•. de Saliue, frere du comte de Grau-
;' cey, dont il herita,- eut un fils.
 1307 ADDIT. AD LIBROS DE YITA. S. BERNARDI. 1508

qui eut une fille.

HUGDE, NIYARD, qui mourut sanshoirs. MILO.
N., mariee a un seigneur de la maisonde Tonnerre, auquel eile porta en dol ie Dourg de Laigne.
Ils eurent plusieiirs filles, dontfune, N., epousaKOBERT, fils d'un duc de Bourgongne, dontles
ayant cause se sont couservezia ville de Cliastillon.

623 SECONDE DElk CHARTE

PARTIF. DEFONTENET. GENEALOGIE DESAIKTBERNARD, DUCOTEMATERNEL.
Le seieneur de MOKTBAR
eut quatre enfants. .
1'aisne.
I. BEGNAULD 2. ALETH, femme de Tece- 5. GALDRIC , seigneur de i. MILO,religieux a Cler-
lin, mere de saint Ber- Touillon, au territoire uau, d'ou il fut envoy'6
nard. d'Autun, converti par prieur en 1'abbaye de
saint Bernard, se lit reli- Fontenet.
gieux a Cleruau.

ANDK£,qui en l'an 1210 espousa heritiere

HELYIDE, qui eut de son mariage une fllle.
BERNAKD,
d'Espoisse, eut un Dls.

qui eut une fille

BERNAKDIN, N. mariee au fils du comle de Grignnn

K. mariee a DRCGOde Mello, seigneur de Chasteau Leur fille N. espousa un ROBERT, duc de Bourgon-
- chinon et de Saint-Pris, l'an 1255.Leur lils de meme gne, et vint par cette voye a la comlede Munl-
nom. Ear, au domainedes ducs, en l'an 1286, sous ie
regne ds Hugues, duc de Bourgongne.
DROGO de Mello espousa EUSTACUIA , cousine germaine du roy d'Angleterre Edouart. Elle mourut a Carlliage,
ayant suiuy son mary avec saiut Louys, et voulut estre rapportee a Foulenet, ou elle gist .i.vecune epitaplie
dale de l'an 1270.

TROISIESME TARTIEDELA CIIARTEDEFOKTENET. — A CAPUT II.

ORDRE DESSEPTENFANTS DETECELIN ETD'ALETII DE Werricus de Castellione. nec
MONTBAR fuit comes, tiec pater
Tecelini : ad cujus Tecelini geuus niliil eliam per-
tinet Godefridus Gerlrudis marilus, Hugonis et
1. GUYiaisni fut marii. Sa femme risista d'abbord Nivardi paler; neque Gerardus aut Milo Ca-
k sa conversion; puis y consenlil, el se fit religieuse. stellionenses ; sed fortasse ex eadem familia Eva
nurus.
lie cemariage sonl sorlies plusieurs filles.
624 ^. GERARD, suiuit tes armes: el S. Bernard ©25 Aliquot Galliarum Castelliones , qui no-
bilibus familiis fecerunt nomen, distinxit Duchesnius
tuy predit quil seroit blesse au coste, el que lors il
desireroil eslre Relicjieux. ipso initio Probationum Historise Castellionensis ad
Matronam, quibus addi possent alii plures; nain et
3. S. BEHNARD, dil dc Chaslillon. in Sequanis diversos ab illis Castelliones novimus,
4. ANDRE,(yiijresislant a se faire Religieux, eut ut minimum, quinque. De familia Castellionensi
une vision qui 1'obligeantde s'icrier Ie voisma mere, ad Sequanam in Burgundise ducatu et in Lingoni-
il acquiessa an dessein de S. Bernard.
bus, quseslio esl num S. Bernardum et ejus paren-
le
5. BARTHELEMY,premier qui se conuerlit apres lenfprotulerit, uti chartse Fbnlenelensis
son Oncle Galdric. prima parte
B affirmatur.
6. NIVARD, a
qui respondil ses freres que le parlage Hujus opinionis primus (quod sciam) auctor fuit
tCestoil pas bicn fail. Robertus deMonte, in Appendice ad Sigeberti Chro-
7. HVMBEI.INE, sceur unique, mariie, puis moniale
nicon, ad annnm Christi 1115. Bernardus, inquit,
a Iuillij les Nonnains procite Molesme.
juvenis egregius, scienlia, moribus et genere ciarus
HKCcharta, ul slylus prodil, vis anle ducenlos vir, postmodum magnce virlutis exemplar fulurus,
abhinc annos descripla est. Quamvis autem ipsis CasletlionecastroBurgundice oriundus, cumgermanis
qui nunc sunt Fontenetensibus ignota sit, Fontene- fratribusel aliis comilibus multis Cistercii habitu re-
tensem tamen opinor dictam, quod a quopiam Fon- ligionisinduitur, et miro religiositalis fervore conversa-
lenetensi monacho confecla fucrit, parlim ex vul- tur. Non ait ex faniiliadynastarum Castellionensium
gari S. Bernardi vila, parlim ex fabulis Fonteneli, oriundum fuisse Bernardum ; quod tamen existima-
sed iis nec diligenter periuslralis, nec salis intel- runt recenliores supra a nobis laudati pag. 10S.
lectis. Ego quidquid apud Fontenetum tabularun) Robertum sicinterpretati, quod eum et genereclarum
est his manibus versavi; earumque vel ectypa, vel et Castellione castro editum diceret: quasi non ex
sallem excerpta, quseeunque S. Bernardi genus spc- p alia aliquaCastellionensis castri nobili familianatus
ctarentin DiatribseProbaliones transluli. Ex quibus esse potuerit, quam primaria illa quse a Castellione
agnoscet lcctor, liim quid ad vcram ejus genealo- nomen tulit. Appendicem suamperduxit Robertus ad
"giam faciat, lum quid in eam chartse concinnator",', annum 1210, apud S. Michaelem in Tumba, sive in
de suo sensu, haud levi cum historicae veritatis de- periculo maris, ubi abbas prsefuit. Procul ergo et
Iriniciito inculcarit. loco a Caslellione et lempore a Tecelini natalibus •
 1509 . DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — APPEND. AD PROBATIONES. ISIO
quod longe positis evenire solet, a scopo aberravit. A . Girbertura, Matthseum, de Castellione omnes. Quis
Vide autem quid eum in errorem induxerit. Le- eorum S. Bernardi aut Tecelini vel verbo indicalur
gerat in libro primo De Vita S. Bernavdi, capite consanguineus ? Memorantur in Fonteneti tabulis
primo, quod@2S Aleth de Montebarro Bernardum Rainardus Montisbarri dominus , ejusque fratres
filium suurn Deo dicatum, quam citius potuit, in Gualdricus et Milo S. Bernardi avunculi, Guido et
ecclesia Caslellionis (quce poslmodvm ipsius Ber- Gerardus ejus fratres; Willelmus de Spiriaco cum
nardi opera, a sceculari conversalione in Ordinem Richardo fratre, ejus nepotes; consobrina ejus Mi-
regularium Canonicorum promota cognoscilur) ma- lesendis, Rainerii conjux, aliquol etiam aliideejus-
gistris lilterarum tradens erudiendum, egil quid- dem progenie; Castellionensium,qui plurimi deno^-
quid potuil ut in eis proficeret. Deinde capite lerlic> mine appellantur, ne unus quidem ad S. Bernardi
ubi de propositi sui sociis ab eo congregatis : aut Tecelini genus pertinere ullo modo significatur.
Erat enim eis Castellioni ciomus una propria, et Gommenlum est igitur asserere fuisse hos origine
communis eorutn, ubi conveniebant et cohabila- @2S ac familia Castellionenses, alque hoc ex Fon-
iatit, et colloquebantur: quam vix ingredi aliquis au- tenetensibus tabulis comprobari.
debqt qui non esset de cattu eorum. Verum si hsec Non negaverim tamen aliquid inlercessisse affi-
ipsa verba propius inspiciantur, plane contrarium B ^ nitalis inler Castellionensem et Fonlanensem Tece-
evincunt ejus quod Roberto abbati visum est, et lini familias. Constat enim fundi quidpiam apud
Vincentio Belvacensi, ac Paradino, aliisque horuni Castellioncm possedisse Tecelini posleros ; et con-
sectatorihus. Cum enim prseniisisset Willelmus ab- jectura est Evam Gastellionensem, cum qua, anno
bas, Bernarduni Burgundise parlibus, Fontanis op- Chrisli 1100 (ex tabularum Safrensium recensione),
pido patris sui fuisse oriundum, mox cum e nutri- Aalysise S. Bernardi matris nonnulla pactio fuit,
cum et gerularum curis excessisset, inde emissum conjugem fuisse Guidonis, S. Bernardi fralris pri-
ait pise prsesertim malris studiis, ut in Ecclesia mogeniti; quse domos aliquas aut agros.de dominio
Castellionensi lilteris operam daret. Distant Fonta- Castellionensis familise, viro in dolem tulerit. Sed
nse Divionensis agri a Castellione bidui pene ili- conjectura hsec esto, ul dixi, non affirmalio, donec
nere. Ibi Bernardus liberalium artium excultus di- plus nobis aliunde affulgeat lucis.
sciplinis, concepto denium vitse perfectioris consilio, CAPUT III.
ejusdem proposili socios aliquot sibi adjunxil.. Erat
illis dpmus propria, quam tolo studiorum cursu Rainardi de Montebarro Andreas non fuit filius, sed
ex Bernardo filio nepos. Alier quoque fuil Andreas
per annos. fere qualuordecim a Bernardo fuisse ri Rainardi fraler, in charta Fontenetensi vel prmier-
inhabitatam, Castellionensium traditio est: et quse missus, vet potius e materno S. Bertiardi genert
a quadraginta circiler annis, regii pariler et civilis in palernum translatus.
magistralus auctoritafe Feuillantinis Patribus est Andrese domini de Monlebarro mentio est in
aitributa. In ea domo Bernardus cum sociis clan- quibusdam Tabulis Godefridi Lingonensis episcopi,
culum coetus suos agebant, per sex admodum men- nullo temporis charactere notatis, quibus dona
. ses antequam sese inCistercium reciperent, vix alio Fontenetehsi monasterio a Milone de Molismis
quoquam intro admisso, ne novum, et sane audax, eollata confirmat. Idemque subscriptus legitur m
ac multas turbaturum familias consilium ©g^ tabulis Reomaensibus Godefridi ejusdem episcopi,
ante tenipus in vulgus emanarel. Nunquid bsec ipsa dalis anno Christi 1150 , apud Petrum Roverium
fuit, ut nonnulli meditantur, avita S. Bernardi do- in Reomao, in Petro abbate XLII, et in illustratione
mus, Castellionensium procerum sedes, quoe popu- 158. Hunc porro Andream filium fuisse Bernardi
lis e tota ditione adventantibus, quse famulantium qui Rainardo palre natus erat, docuit nos autogra-
tiicbis, quce matronarum etiam et puellarum gregi- phum diplorna Godefridi Lingonensis episcopi, abs-
- bus circumflueret? que temporis nota, sed quod ex adjunctis datum
Sentio quid hic reponant adversarii. Teceiinum D) videtur haud procul anno 1160 : quo diplomate te-
Bernardi palrem Castellionensi familia natum tradi- statur episcopus ©29 Andreani-Moniisbarri domi-
tionein esse Fontenetensem, quoe Fontenelensibus num, filium Bernardi filii Rcdnardi confirmasse om-
tabulis conlineatur. Si sic haliet, ultro concedo in nia dona et privilegia, quoeabbatiseFonteneti eatenus
corum senlenliam. Ostendant illi vel apicem unum contulerat. Postremo, ir.quit, quidquid avus suus
ex eis tabulis, qno Werriciim de Caslellione, aut Rainardus, et paler stius Bernardus prmdiclceFonte-
comitem, aut Tecelini genitorem fuisse ; quove Go- neti abbaiim dederanl et concesserant sicul in char-
defridum et Girardum Castellionenses, Andrea S. lis eorum conlinebaiur, ei ipse similiter Andreas con
Bernardi avunculo patre natos esse appareat. Leges cessit. Perperam igitur charlse auclor Rainardo An-
in DiatribseProbationibus YVerricumde Castellione, dream et Bernardum filios assignavit.
Werricum de Ponte Castellionensem (sive idem est Prseterea tabuloe nonnullse in aulographo primft
cum prsecedente, sive ab eo diversus), Godefridum magnsa chartse Foutenetensis deseriptse his vcrbis
Gertrudis maritum, Hugonem et Nivardum horum clauduntur. Horuniomnium donorum, qucefacta sunt
filios, Gerardum Theobaldi de Saiiva sororium, in prmsentia domniBernardi abbalis Clarcevaliis, sunl
Miionis palfe:)), Achardum, Pctrum, Reine.rium-, isli tesles. Boso decanus, Eurardus sacerdos de Cam-
1511 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. . IS12
pinola, Bernardus dominus Monlisbcnri, Andreas ^& uteriniis Thecelini Sori de Fonlanis, et Iloldoini
avunculus ejus; Nivardus et R.ainerius fralres. atque Haynonis de Colombeo; frater autem ex
Avunculi appellationem, quarn Latium velus de solo palre tantum, Ulrici sive Odolrici Acrimqntis do-
matris fratre usurpavit, posteriora ssecula ctiam mini, cujus in fundri abbatia Morimundi posita est.
de patris fratre, sive patruo inlellexerunt. Qui ergo Quare, cum Odolrico fllium fuisse Rainerium con-
Andreas , Bernardi Rainardo palre nati avunculus stet ex tabulis Morimundensibus, si huic Raine-
nuncupatur, hunc Rainardi fralrem fuisse non rio frater fuit Godefridus, hi certe patruum habue-
dubitamus. Nec vero de alio accipiendam opi- rinl Guidonern de Acrimonte, qui Thecelini Sori
namur inscriptionem cpistolse Sancti Bernardi 288 fraler matruelis fuil. Et hsec fuerit Godefridi cum
ad Andream avunculum suum miliiem Templi, quem S. Bernardo propinquitas; quodeorum patres, vere
Tecelini fratrem fuisse nullo probatur anliquitalis te- quidem fratres non essent; communem lamen fra-
stimonio. Ne igitur unum Andream S.Bernardi avun- trem haberent Guidonem de Acrimonle, Ulricifra-
culum diffundere cogamur in duos, is Alethse ma- trtm palruelem, matruelem Thecelini : quse estaf-
trisejus fralerfuisse dicendusest. Cum enim conso- finitas, non quidem legalis seu civilis seu canonicaj
brini fuerinl Bernardus de Montebarro Rainardi filius, sed popularis, acjampridem in vulgi usus recepta.
ct S. Bernardus Aletha matre natus, et Andream Fateor dici hsuc posse haud improbabililer. Ohs-
constelexautographisFontenetilabulis, prioris illius>g„ tare nihilominus videntur tabulse Morimundenses ,
Bernardi Montisbarri domini fuisse avunculum, quibus Godefridus Lingonensis episccopus ratum
certe Bernardi utriusque Andreas non potuit Q$Q hahuit donum cujusdam lerrse, quam Rainerius do-
esseavunculus, nisi Rainardi pariter et Alethse frater minus Acrimontis, consensuel laude fratrum suorum
fuit. QuareAndreas miles Templi e paterno S. Ber- Vlrici canonici et Gerardi Sineterra, Morimundo
nardi slemmale in maternum est restituendus. concesseral. QuomodO enim episcopus in iis tabulis
CAPUT IV. hos fratres suos esse ne verbo quidem indicavit?
Godefridus Lingonensis episcopus,- non fuil frater FratremigiturGodefridi episcopi potius existimave-
Thecelini Sauri, sed Rainerii militis; vel de Acri- rim fuisse Rainerium de Rosa, qtii duodecies
monle, vel de Rocha. 632 minimum appellatur in prinia et secunda
Guillelmus abbas, lib. i. De Vila S. Bernardi,, magnis cbartis Fontenetensibus , memoraturque
cap. 9 : Narrare, inquit, solet venerabilis episcopuss Nivardi frater, et maritus Milcsendis S; Bernardi
Lingonensis Godefridus, sancti viri et propinquuss consobrinse, quippe sororis Bernardi Montisbarri
sanguine, et in conversione socius, et extunc per om- domini, adeoque patre natse Rainardo S. Bernardi
nia individuus comes. Bernardus abbas Bonscvallis,, avunculo'. Idem Rainerius de Rocha, seu de Rochia
lib. II. De Yita S. Bernardi, cap. 5 : Aderant ei ini C ( octies subscriptus legilur inter testes magnse tabulsa
consiliis venerabiles fratres sui; aderat Godefriduss de fundationeAlboerip:e,annoll5Sconfeclse, amore,
prior ejusdem ioci, propinquus ejus in carne et spiriiu,, opinor, Cisterciensis instituli, ac preesertim Clarse-
vir sapiens et consians, qui elianl religionis et pru- vallis, unde Albaripa derivala est, in qua et fra-
deriticemerito, poslea in Ecclesia Lingonensi facluss irem, et cognatos atque aflines plerosque habebat.
episcopus, el sanclilatis formam reiinens, et dignila-. Finnat autem conjecturam nostram, quod Raine-
tis in qua esl honorem non minuens, usque hodie in- rius hic etiam frequentior inlcrfait donis in Fon'-e-
grediens et egrediens laudabiliter pwseveral. Pro- nelenses collatis, quibus primum abbatem constat
pinquum dicunt carne el sanguine; propinquitatiss prsefuisse Godefridum. Hsecsi vera sunt (ut sunt sane
neque gradum, neque lineam exprimunt. Chartaa veroquam simillima),pronum cuiqueesiGcdefridum
Fonlenetensis Godeii-idum patris ejus Thecelinii episcopum agnoscere S. Bernardi propinquum in
fralrem facit: quod si esset, Godefridum certe hi\ carne et spiritu; quia illos el propositi communis ra-
auctorcs, S. Bernardi aut patruum , aut ex sevi suiii tio, et qusedam etiain sanguinis affmitas conjunxe-
usu avunculum dixissent. Alia igitur quserenda estit rat. Nam frater ejus qui consobvinam duxerit, quam-
horum inler se sive consanguinitas, sive aflinilas.i. , vis nullum ad gradum civilis aut canoniese affinita-
Rainerius miles, frater Godefridi Lingonensiss lis pertineat, tamen hodie in usu vulgi et censctur
episcopi memoratur in tabulis anni 1141 , quihuss aflir.is et dicitur; multoque magis in consuetudine
Barrcnses Ecclesise Adoni S. Eugendi abbati adju- id fuit S. Bernardi sevo, anteconcilium Lateranense
dicantur, contra Adalardum abbatcm et monachos,s anni 1215, cum longe lalius protenderenlur aifini-
Melundenses.Hunc vero Rainerium dominum fuisse ,e lalum et consanguinitalum gradus, etiam in ordi-
Acrimontis, filium Ulricl sive Odolrici, fratresquee ne ad malrimonia.
habuisse Ulricum canonicum, @g! et Gerardiim n Q38 CAPUT Y.
Sineterra, docere nos videnlur labulce albatise Mo- >-
rimundi, cujus ille Odolricus fundator fuit. Si res ,„ Neptis Berriardi Monlisbarri domini, comitis auiem
Grinionensis filia, non fttit uxor Roberli Burgun-
ila se habet, afimitatem S. Bernardi cum Godefrido 0 dice dv.cis; neqve Montisbarri comitaium in Bnr-
oslendet locus supra a nobis rclalus ex Chronico :o gundim ducis dominium intulil, ul habet Charlcs
Alberici Triumfontium monachi. Guido enim de je Fonlenetensis pars secunda.
Acrimonle (qui uxorem duxil Hesceliriam dominam in Multiplex hic lab?s in Charta Fonlenelensi. Ro
de Mulleio, flliam Holdoini de Jonevilla) frater fuit it berti Burgundiaa ducis, ejus nominis secundi uxo-
 iSiS DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — APPEND. AD PROBAtlONEB. V$t*
pem uracam agnoscit lnstoria, Agnetem S. Ludovici. A berti II ducis filio, sancti vero Ludovici
regis nepoll
Francorani regis filiam ; quse illi copulata ex aimo exAgnete matre,<;jus filia. Constaiit istanon tantutn
4272, niultos ei liberos genuit; eique moriuo die cx historiarum genealogicarum probis aliqutft scri-
nona Octobris anni 1309, ad annos octodecim su-
ptoribus, sed etiam (et mullo ceriius)cx compluri-
persies fuit. Deinde, ut non fuerit Agnes Roberti bus quas legimus, aulographis iabulis. Joannis ei
<iueis conjux, quomodo Bernardus Rainardi Montis- Joannse CabilonensiummaterElienor
Sabauda, post
barri deniini filius, quicirca annum Christi 1150 obiium Guillelmi 635
conjugis, Drogoni deMelloto
m vivis fuit, neptem habere poluit ex filia Grinio- domino de Sancla
Hennina, circa annum 1507 se-
nensi comilissa, tanio centum et quadraginta auno- cundis nupliis copulala est.
rum iatervallo adhuc superstitem ?
Quod additur ki cbarfa transiisse coKiilaiuni CAPUT Yil.
Sonlisbarri in dominium Burgundise ducum ex an- Expenduntur qumtte duobus Drogonibiis -de MelloVo,
sio 1286, imperante Hugone quodam duee Burgun- et liorum junioris conjuge Euslachia referl Chcirta,
dise, nihil reri continet. Nam perea tempora tkulo Fonleneiensis; ac via aperitur qua Espissice lo-
parchia e Montisbarri familia ud hos Drogoms
contitatus non gaudebat Montisbarri loparchia ; et deveriit.
anno illo 1286. Dux erat Burgundise Roberius II •: B ! Bernardino Monsbarrensi, inquit chartse tfuctor,
et jam mulio ante Monsbarfus ducum ditioni acces- filia fuit, quse Drogoni de Melloto annoChristi 1255
serat, ut osteudit Petrus Rovcrius in Reomao, illu- desponsala, alterum ci genuit Drogonem, mariliiin
slratione 158; ubilaudattabuIasquasdamReomaen^ Eustachise, r«gis Anglorum Edouardi consobrinse •;
ses anni 1235, ex quibus constat Hugohem IV, quse in S. Ludovici comitatu virum secuta, obiil
Burgundise ducem, Montisbarri jurisdiclione lunc Carthagine, relicto in mandatis ut ejus corpus ad
politum, eamque per prsepositos exercuisse. Quod Fonteneium reveheretur; ubi jacet cum epitaphio
et confirmalur ex ejusdem Hugonis IV teslamento, prseferente annum 1270.
dato ad annum 1272, quo uni ex suis liberis Mon- Id quidem certum est, Eustachism Drogonis con -
iembarruai hsereditario jure iranseribit. Translali jugem fuisse Edouardi regis consobrinam; in reli-
sd duces dominii 634 Montisbarri iempus ac ra- quis fides nulla. Nam fabulosus est Bernardinus de
tionem infra aperiemus. Montebarro; nec ulla unquam stirpis hujus puella
in Drogonum de Melloto familiam enupsit. Rem al-
CAPUT VI.
tius repeto, et ex toparchise de Espissia per has fa^
Roberli Burgundi tonjugis genus perperam -edixit „ niilias transitu illarum inler se affinitales sicexplico.,
Charta Fontenetensis. *
Andrese Montlsbarri domino, Bernardi filio, Rai-
Hanc conjugem ex patre Tornodorensem profert nardi nepoti, uxor fuit Helvydis Espissise domini >,
Charta, ex maireporro, Hugonis neptem, proneptem cujus obitus vn Kal. Dec-embris in Neerologio Fon-
Godefridi, abneplem Andrese Caslellionensis, quem tenetensi, ut opinor, filia hseres. Hisparentibusna-
S. Bernardi patruum facit. Omnia hinc falsa, ut ex tus est Bernardus dominus Espissise, qui anno!2I0,
dlctis intelligi potest : hoc loco tantum ostendo rata habuitdona, qusemater ejus Helvydis, IV Kal.
male hanc dari Roberlo Burgundo uxorem. Etenim Februarii defuncta Fontenetensibus conlulerat: nec
Roberto de quo agitur Roberti II Burgundise ducis diu matri superstes, jam mortuus 636 memoratuf
fllio conjux fuit Joanna de Cabilone, filia Guillelmi mense Octobri 1215, relictis tribus filiis, videlicet
d.e Cabilone, Antisiodorensis et Tornodorensis co- Andrea, qui dominuseratEspissise adhucannol252,
mitis, atque Alienorse sive Elienorae filiseAmedei VI Bernardo domicello-domino de Vi, et Guidone Lin-
Sabaudise comitis. Quippe Guillelmo materna hee- gonensi et Antisiodorensi canonico. Sed vita funclo
reditate obvenerat comitatus Antisiodorensis, Tor- \ seniore Andrea, ejus relicta Helvydis Hugoni do-
nodorensis porro ex Januario anni 1292, amatertera % mino de Ulmo (de 1'Orroe) secundis nupliis conjun-
Margarita, relicta Caroli Andegavensis, Jerusalem et ^Tcta est, eique genuit filiam, cognomine Helvydem
Siciliseregis, et comilissa Tornodorensi; cuj us pieta- de Ulmo, per quam marilus ejusDrogo de Melloto,
tis illustre monumentuin exstatxenodochium Torno- dominus erat Espissise jam ex anno 1247, nenipe
dori ah ea fundatum, in quo et sepulla est. Joannse post Andream, ut conjicere est, improlem, Bernardi
Guillelmi filise fraler. fuit Joannes de Cabilone; cum uxoris suse fratris uterini filium. Porro Drogo b.ic,
quo sicdivisaest bsereditas, ut frairis esset cornita- primus e sua famitia Espissia3 dominus, Brogonis-
£us Antisiodorensis, ipsa Tornodorensi potiretur : Eustachia? marili non pater, sed avus fuit, ut et
Queni deindeanno 1321 prodote attulit Robertollo- pagina 581 intelliges, et ex breyi hoc schemate.
UELVYDIS
dominaEspissiseduos Uabuitviros, ANDREAM, dominum-deUlmo.
dominumMontisbarri,et HUGOKEM

Ex ANDREA
viro priore . viro posteriore.
Ex HITGONE

ERNiRDUs de Montebarro, dominus AtiYS uxor Odonis secundi eomitis HELVYDIS d6

de Ulmo, uxor DROGONIS
1210, 1215.
Espissiaa
^ . Grinionensis. . Melloto,per Hlamdonnm Espissi^
. . jam anno.1247.
PITROL, CLXXXY. &
 1515 -ADDIT. AD LIBROS DE V-I-TAS. -BERNARW. im
ANDREASdominus Espisshs BERNARDUS
domicellus, do- GUIDO
eanonicus, 1213,ret
" DJIOGO de Melloto domlnus
1213,1-252. minusdeVi. 1220. Espissise,cujusuxor filia
Ansericidominide Mont-
real. Adhucvivebat1269.
DROGO de Melloto,dominus
Espissias.UxorEUSTACHIA
de Lusignan consobrina
EdouardiI Anglorumre-
.gis, per aviam paternam
communern, Isabellam
Engolismensem. Adlmo
in vivis erat Drogo 1290
Qgy Ex his videre est dominorum de Mellbto A rum. Nam Humbelinam velut ultimo loco natam ex
iilustrem familiam malernse S. Bernardi lineee affi- hibet, quam asserit Joannes Eremita fratrem suum
nem quidem fuisse, sed non consanguineam. De beatum Bernardum nascendi ordine consecutani,
Drogonis Eustachioe marili profectione ifaiismarina adeoque inter sex fratres mediam, ex illis tres setate
in S. Ludoviei comilalu, deque Euslaeliise ipsius priores, iptidem posteriores numerasse; cseteros
anno el loco obitus, fides esto penes charlse auclo- chartse defectus aperient quse nos infra, purioribus
rcm. Nam annus 1276, supra annGlatus,-pagina5S2, ex fontibus hausta, de tota S. Bernardi affinitaieet
ejus nuptias non speclat, sed quiddam a Drogonede consanguinitate dicturi sumus. Nunc igilur hujus
Mellolo pro vindicanda patrui Eustachise nonnulla argumenli tabulas aliquot proponamus, in quibus
hsereditate geslum, ul recentiore epislola me ad- quse hactenus vel in Diatriba, vel in ejus Probatio-
monuit vir clarissimusdominus Du Bouchet.Vidimus nibus confuse et promiscue sparsa sunt, facili per-
in sede Fontenetensi, inter chorum et alfare majus, spicuoque°ordine digesta colligantur.
a parle Evangelii, monumenlum e nigro marmore
@g@ CAPUT VIII.
quod Drogonis et Eustachise conjuguni essedicitur, Tabula i, palerni generis S. Bernardi, ex Alberko
sed epilaphiuin quod «rese laminse marmori affixse Triumfontium monacho.
prseferebant, his jampridem avulsis niillum super- B 1 Locum ex Alberici Chronico supra dedimus, pa-
esl. Alii sunt nseviCharlse Fontenetensis nonpauci, gina 416. A Tecelini .malre, S. Bernardi avia pa-
ac prsesertim in ordine Tecelini el Aalysise libero- lerna hanc seriem cum illo =ic deducimus.

llis addit Albericus , Fulconi de Sarcellis, ante- Fontanis, in hoc dubio nolim definile quidquam af-
quam Tecelini malrem sibi| desponderet, alteram firraare; sed tantum cum Jisjunctione, nimirum
iuisseuxorem, ex qua nalus estUlricus siveOdolri- quod ex malre Teeelini, aut Guidonis uxore, alle-
cus dominus Acrhnontis, fundalor Morimundi. Hu- rulra fuexit,aut Evade Castellione, aut Granceiana,
jus porro Odolrici tres filios memorant labulee Mo- ita ut si prior fuit Granceiana, fuerit posterior Ca-
rimundenses; Rainerium dominum Acrimontis, Ul- stellionensis ; et vicissim, si prior fuit Casteilio-
rictim canonicum, et Gerardum Sinelerra, quibus nensis, allera fuerit Granceiana.
quartus fortasse accessit Godefridus Lingonensis Cselerum ex his Tecelini uterinis. fratribus ma-
episcopus ; quod lamen certis de causis minus pro- C< nasse videtur S. Bernardi consanguinitas sive afli-
batum nobis est Appendicis hujus capile quarlo. nitas cum matreAscelinxsanctilate clarse virginls,
Ignoli nominis aviam palernam S. Bernardi fuisse quse ut inChronico Clarevaliensi ex Goswino refer-
doino @39 etfamiliaGranceianam coujectura est pri- lur, beati Bernardi, el episcopi Godefridi.fuit con-
niuni ex ChronicoGranceiano, quod elsi inmultis fa- sanguinea, de villa juxia FirmitMem super Albam
bulosumest, in hoc tamen haud spernendum videtur procreata. Itemque cum Josberlo domino ejusdem
quod ait prisco sevo de Granceiani toparchse filia- Firmitatis ad Albam, cujus ille asseritur secundv.ni
bus unani fuisse ex mafito dominam de Fontanis. carnem propinquus, Yitse libro i, cap. 9, in quo et
Nam in castro Granceio adhuc exslat vetusta turris, primum sighum fecisse dicilur novus abbas. Quod
quse dicta est posl omnem memoriam et hodieque si, ut verisimile est, jurepropinquilalis obvenit Jo-
dicilur Turris S. Bernardi, quod ipse, duni cogna- sberto Firmitas, quam paucis ante annis possede-
tos suos subinde inviseret, in ea diversatus fuisse raf S. Simon ex comite monachus S. Claudii seu
credalur. Nihilominus cum potuerit Guido S. Ber- S. Eugendi Jurensis; vel hinc deprehendere est
nardi frater primogenitus ex Granceiana familia Josberti, adeoque S. Bernardi Q&Q genus perquam
.duxisse uxorem^ guse per illum fuerit domina de illustre, cum S. Simonem constctefiam Francorura
 1517 DE ILLBSTRI GENERE S. BERNAftDi. — APPEND/AT) PrlOBATTONES. SM8
Anglorumque reges, legitimse originis sanguine A schali papa U, pag. 461,monasterium Clarevallense
coniigisse,/uti aiio in opere nondum edito, pluribus Roberti viri itlustris impensa fuisse sedificatum.
a nobis demonsiratum est. De Josberto filio, opi- Reponendus enim vldetur Josbertus pro
Roberto,
rror, potius qruam de parente eognomine accipien- cuni Roberti per illa initia de Clarevallensibus bene
dum «st illud tabularii Clarevauehsis, quod 'Odo meriti, nulla In eorum tabulis fiat mentib.
Campdniensis et Sibyila efas uxor laudaverurit toXdm
. 641 CAPUT IX.
eleemosynam quum iosbertus de Firmilate dederal
frairibus -de GtdraVatte. Cumque Josberti hujus Tabula u materni generis S. Bernaidi.
magna cxstent in Ciarevailenses beneficia, opinari Cqnslat hsec tabuia, uli et sequentes, alise, fere
licet irrepsisse mendum fn historiam Pontificum ex iis quse prsemisimus, cui tamen, ubi opus efit,
Romanbrum ei S. R. E. cardinaiium, Romse anno nonnullarum ejus pariium brevem enarrationeni
1650, typis Yaticanis editam, ubi habetur in Pa- subjiciemus.

i. ANDHEAS ciominus Montisbarri. Uxof HEXVTIDIS

ES- MATHILDIS
Raimundi filia ex Agnete de Montepenee^
de Ulmo.
pissis domina, quEepostea nupsit HUCONI rio seeunda ejus uxore; conjux autem Odonis de
Tssodun eomitis Grinionensis.
Ii42 '^- BERNARBUS.
de Montebarfo,jfoniimis Espissije. ALAYSMontisbarfi domina, uxor Odonis de Fssodsin,
comitts Gfinionensis liujus nominls secundi, OdonisI
et Malhildisfilifc

domimis EspissieBi
AKDREAS BERKARDUS
domicellus^dominusde Yi. GU&DO cahonieus Lingonensis et &st-'
tisiodorensis. .

1. BEiisAitofJMMontisharri familise caput, quod B nensi, ex pfima magna Charla Fontenetensi, et ex

quidem hovimus, indicavit nbbis Joannes Eremita, tabulis Godefridi ©43 Lingonensis episcopi; qui
itemque auclor Chronici S. Petri Vivi Senbnensis : inale in Fontenetehsi Genealogia Regnaldus seu
quo etiani ex auctore compertam nobis esse ejus Regnaudus. Aanoldem ejus uxorem prima eadeni
ebniugem Humbefgam , atque alterutrius originem Fonteneti magna Cbaita autographa nos. docuit.
ex comitibus Tofnodorensibus, supra monuimus in Ab his duntaxat propagatum Monsbarrensium
Diatriba. Ab avo matefno S. Bernardus, ab avia ioparciiarum genus, quod tabulse nujus docet pars
soror ejus Humbelina appellaliones if axef e. Hanc altera. . . .
enira non tantum Humbelinam, utvulgo creditum 2. AALAVS sive AELAVS ; ulroque enim modo eam^
est, sed etiam Humbcrgam fuisse nuncupatam, appellat Joannes Eremita; qUsein Necrologiis Be-.
docuit nos vetus auctor Yitse sanctissimi viri Petri nignianis Alasya et Alaysa; aliis passim Aalys,
prioris Juliacensis. Nec plane divefsa hsec nomina, Alays, ^Elaydis, ^Eleth, Aleth; quse idem sonane,
sed illud ex isto formatum eo more quo soient in- et eodem recidunt omnia. Ilsec vere septem libero-
fantium ac puerorum nomina quadam adblandien- rum dupliciter parens, quia illos et mundo et
tium teneritudine amoris diminutioneinoilifi. Quare Christo genuit.
dubitandum mihi non videtur quin soror S. Ber- Q 2, DIANA. uxor Othonis de Castellione, de familia
nardi, primum in baptismo de avise malernse no- Montisbarri, ad annum Cliristill07, exRecensione
mine Humb.erga appellata sit; ac deinde per in- tabularum Saffrensium quse nisi fallit, Dianam
fanlise puefHiseque annos HUmbelina dicta, postmo- opinor matrem fu.isse Roberti abbatis domus Dei,
dum in matrimonio, et denique in monasterio ad Gafum' amriem in Biturigibus. Hunc enim
veruni suum ac primitivum Ilumbergse nomen fe- S. Bemardi sobrinum, matre scilicet natum qusa
ceperit, S. Bernardi genitricis soror erat, affirmat Joannes
''
2. Rainardus scribi debet, ex Chronico Seno- Eremila; addens quse de Alaydis S. Bernardi m&«
4K-iS ADDIT. AD IIBROS DE YITA S. BERNARDL 1520
tris obitu mlrabili narrat, accepisse se ex ore A 1 cave existimes id muneris eum adhuc conversum
hujus Roberli abbatis, qui, inquit, magis quam, gessisse. Hoc enim in Ordine Cislerciensi nunquam
sexaginla septem annis in mqnaslerio sub jugo regu- licuit; sed pro cerlo habe Milonem qui humilitatis
laris disciplinm vixil.His congruit quod etin vulgata affectu, primo suo in Ordinem ingressu, inter con-
S. Bernardi Yita, et in Exordio Cisterciensi legimus versos profiteri voluerat, poslea dignum a prsefectis
fuisse Robertum huneS. Bernardi secundum carnem judicatum qui nionachus fieret, etiam monaehis
propinquum; vel apudTelrum Cluniacensera, lib. vi, apud Fontenelum, cui domui initium dederat, ali-
epist. 35, sanguine proximum. Quod vero prima quandiu prsefuisse. Hunc ex anno 1113, abdicata
illa S. Bernardi epistola, in medio imbre sine imbre sseculi vanitate, Cistercium in S. Bernardi comitatu
scripta tilulum prsefert ad Roberlum nepolem suum, se recepisse colliginius ex Chronieo Senonensi.
aul epistolarum collectoris hallucinalio est, aul ea CABUTX
loquendi ratio ad illum morem pertinet olim usita- Enarratio alterius partis tabulm hujiis secundm, ubi
tissimum, ut jam @44 a'" observarunt, quo nepos de antiquis comiiibus Grinionensibus quwdam
dici solebat etiam palruelis, aut consobrinus, aut nolalu digna.
amitinus, si modopatrueli suo, aut consobrino, aut 3. Bernardus dominus Montisbarri, in:tabulis Go-
amitino esset setate inferior, vel patre aut matre B defridi Lingonensis episcopi asseritur Rainardi
iunioribus genitus. Ex quo licet conjicere Alayde filius, Andrese vero pater. Milesendis quoque in
S. Bernardi parente fuisse Roberti matrem selale prima magna Charta Fontenelensi hujus Bernardi
iinferiordm^ elRobertum, cum adeum S. Bernardus soror memoratur, et Rainerii conjux : quem, ut
scriberet, adolescentem ac pene puerum fuisse in • probabilius, putamus @4<8 Rainerium de Rocha,
telliget quisquis primam illam S. Bernardi epislolam eumdemque fratrem Godefridiepiscopi, unde hujus
legerit et Guillelmum abbateni-, lib. i De Yita afiinitas cum S. Bernardo.
-S. Bernardi, capite undecimo. 4. AnDnE.suxor Helvidis Espissise domina, quos
2. ANDREAS miles Templi, ad quem est epistola illi filios genuerit, quosve Hugoni.de Ulmo, cui
S: Bernardi 288, avunculum -eum proenotans, qui secundis nuptiis copulata est; qua item ralione per
et avunculus dicitur Bernardi Moiitisbarri Domini, ejus filiam cognominem, nempe Helvidem de Ulmo,
patre nati Rainardo S. Bernardi ayunculo. Quas illi Espissise toparchia ad Drogones de Melloto derivata
proles assignat Genealogia Fontenetensis, nullo sit, supra jam satis explicuinms.
modo eum spectanl. De comitibus Grtnionensibus, quse olim illos cum
2. GUALURICUS. De hoc Yita S. Bernardi, lib.i, _ familia Monsbarrensi affinitas conjunxerit, opero-
cap. 5: Primus omnium Galdricus avunculus ejus, sius est inyestigt.re. Citalse tabulse Godefridi; cpi-
absque dilalione aut hmsitatione, pedibus, ut aiunt, scopi hsec habenl : Divisio quoque -terrarum inter
ivit in senienliam nepolis, et consensum conversionis, Fontanas et Segeslrum, sicui factajam dudum fuerat
vir honeslus, et polens in smculo, et in smcularis inprmsenlia comitissm, amitm ejusdem Andrece, ubi
militim gloria nominalus, dominus caslri in lerri- et lapidece metm positm sunt. Erat Andrese, ut uixi-
torio Eduensi, quod Tuillium dicitur. Hic monendus ; mus, avus Rainardus, Bernardus vero pater, quare
es, mi lector, duo esse eastra in iEduis ejusdem Andrese amita Bernardi soror fuit. Rainardi porro
fere appellationis. Alterum Tillium in pago Ali- filia, At unde comitissa, nisi a marito comite?aut
«iensi, vulgo Til; alterum Tullium, quod in Tabulisi cujus tandem comitis uxor fuit, nisi Grinionensis,
Fontenelensibus Tullio, vulgo Touillon, cujus olim, qui loco proximus Montisbarri castro, et muliorum
possessor Gualdricus. Inhoc Tullione est decanatus ; circa locorum primarius dominus ? Aringiarum ter-
foraneus, sive "arehipresbyteratus jSduensis difc- ritorium cum Rainardus Montisbarri dominus Fon-
ccsis, numefo 19. Abest Tilium a Montebarroi tenetensibus contulisset, ratum id esse debuit Gri-
quinque circiter leucis horariis, Tullio vix duabus. nionensis comilis auctorilate et consensu; sic
Concessil Tullio in ditionem monasterii Fontene- . Q enim habet prima magna Charta Fontcnelcnsis,
tensis; at noii Tilium, a quo denominati in hoc; numero i : Eoc quoque cum magna benevolenlialau-
opere @40 complures; et inter coeleros, ad annumi davit domnus Fergannus Grinnionis consul. -Snb.alio
1174, Hiigo Peccatum de Til. Ubi mirari licet virii dono Leobaudi de Grinioiie, et Hiimbaudi de Ru-
humilitatem, qui se non tantuin peccatorem cogno- beomonte. Hujus rei lestes fv.erunt consut Grinionis
minari voluit,ut alii permulti; sed Peccatum, quod[ Helirannus Fercannus, Golhefridus de Sagniaco, etc.
«olum a sehabethomo; de anima, decorpore, dej In hac ipsa prima charta non semel appellatur
aliis suis bonis omnibus Deo auclori debilor. Porro i Bernardus dominus Montisbarri, ut de Ferganno
in prima magna Charla Fontenetensi asseriiur Grinionensi comite @47 suspicari liceat fuisse
Waldricus hic jam tum monachus. cuni fratre suoi illum Rainardi generum, Bernardi sororium, et
Milone converso, et Martino eremita, abbatise Fon- conjugis charissimse intuilu seu rogatu, de ejus
tenetensis primus sedificator. consanguineis, Fonteneti vel monachis vel fundato-
2. MILONEM' vero S. Bernardi avunculum, tunci ribus bene mereri stud-uisse.
coiwersum, si postmodum priorem Fontenetenscm i PostFergannum, rediisse constat comitatum Gri-
legis, quod ex rioniiullis labulis eolligi videtur, , nionensem ad dominiumprincipis, nempe Hugpnis II
«521 DE ILLUSTRI GENERE S.-BERNARDI.— APPEND. AD PROBATIONES. 1522
Burgundise ducis. Hic enim laudaute ducissa Ma- A nis II, Burgundise ducis filiam, et ©49 Odonis de
thilde utore sua dedit ecclesise Fontenetensi quid- Yssolduno junioris conjugem, non me ab ea quam
quid habebat apud Puteolum Francum : qui locus, proposui sententia dimovet. Fateor ego quidem
ut habent tabulse, descendebat de dominio Grinionis Alaydi huic Burgundse maritum fuisse Archembau-
caslri, eujus ipse dux erat dominus. Et translati dum de Borbonio, ejus nominis, ut Duchesnius nu-
bujus dominii non alia rationabilior causa occurrit, merat, septimum, nego illam eamdem Odoni de Ys-
quam quod Fergannus vel improlis, vel absque prole soudun juniori fuisse matrimonio junctam, argu-
mascula e vivisexcessisset; quippe illa prseserlim niento triplici : Primum, ob nimiam illorum san-
primarise clientelse feuda solis masculis a principe guinis propinquitatem; cum certum sit, Raimundi,
eommittebantur, hac tamen feminarum heeredumple- qui avus erat maiernus Odonis hujus Yssoldunen-
rumque rationchabita, utxpios maritosnactseessent, sis, fralrem fuisse Odonem ducem, adeoque Alay-
illis ea pfsedia cum honorum titulis cbnferrentur. dem et Odonem Yssoldunensem fuisse in secundo
Ad hsec certum nobis est ex labulis Henrici el lertio gradu consanguineos. Quibus in gradibus
JEduensis episeopi, anno 1165, datis, Raimundum nulla concessa esset incestum eluens dispensatio,
Hugonis II ducis filium, et fratrem episcopi Hen- prsesertim ante concilium Lateranense anni 1215,
riei, fuisse comitem Grinionensem, etiam antequam " ciam ad septimum usque affmitatis aut consanguini-
Mathildis matrem duxisset uxorem, quse Mathildis tatis gradum vetita essent matrimonia. Secundo, ob
matre nataAgnete de Montepencerio, paternum co- temporum et setatum improporlionem; nam Alays
mitatum Grinionensem Odoni de Issolduno in dolem Archembaldum priorem viium amiserat ex anno
tulit. Dederat enim Raimundus comes Fonteneten- 11G9, cum Odo de Yssolduno Mathildis Burgunds
sibus quidquid ejus cltasati de dominio Grinionis eis filius adhuc esset sub nutricum aut gerularum
darent. de chasamento suo, sic tamen, ut chasatum cura, certe pueriles annos nondum excessisset. Id
non perderet. Hsec igilur dederat jam comes Grinio- nos docet Mathildis patruus Henricus ^Eduensis.
nensis, hondum autem Agnetis maritus. Ex quo episcopus, cum eam Odoni de Yssolduno seniori
licet . conjicere collatuni Raimundo ab Hugone recens desponsatam, adhuc puellam nuncupat an-
palre Grkiionensem comitatum, cum ille Ferganni no 1165. Quanam igitur ratione Alays post qua-
comitis vel 64S relictam viduam vel filiam sibi driennium Archembaldi relicta, Malhildis patruelis
despondisset. suse junioris filium adhuc infanlulum sorliri conju-
Per id tempus, observatu dignum esl ex prima gem potuit? Tertio denique, quia anno 1201, jam
niagna Charta Fonlenetensi YValterium conesta- ,- Alays inter Fontis Ebraldi moniales velata erat, ut
bulum dominum fuisse Montisbarri, non castri, videre est apud Duchesnium in Probalionibus an-
opinor, sed tantum burgi seuvillse, et de beneficio tiquae familiseducum Burgundionum. At anno 1212,
'primarii domini Rainardi, seu Bernardi ejus filii, Alays Odonis Yssoldunensis relicta, adhuc in sse•
qui caslrum obtinebat. Id possessionis olim nobis culodegens, Radulphi fiiii sui testamento interfuit.
visum est evenisse Walterio conestabulo, ex ejus 650 Si qua ergo fides habenda est Chronico illi
conjugio cum aliqua Rainardi sorore, et ea for- Lerinensi, capiendum illud opinor de Odone deDeols,
tasse quse Roberli Domus-Dei abbatis mater fuit, qui patris Odonis de Yssolduno junioris consobrt-
ac S. Bernardi niatertera. Sed alia nunc sese offert nus seu patruelis fuerit, adeoque Alaydi selate
haud paulo verisimilior ratio quod, comilatum Gri- propior. Nam ut monet Duchesnius, Odo maritus
nionensem tunc obtinente Hugone duce, ille ejus Malhildis, et junioris Odonis pater, filius fuit Gau-
nillilise prsefectus missus ab eo sit ad aliquod fridi, filii Odonis, fratris Radulphi de Deols. Quare,
tempus, in dominium utile villse Montisbarri, ut in hujus gentis genitali arbore, ramus familise Ys-
Ferganni olim comitis reliclse Bernardi Montisbarri soldusiensis, a ramo familise de Deols, in Odone
domini sorpri dotalitia jura vindicaret, in ejus vel Alaydis marito quarta jam fissura erat divisus. Quse-
secundum conjugem, vel generum Raimundum D rendus ergo est Alaydis Archembaldi relictse secun-
•refundenda.Ignosce, leclor, velut cseco in hac mo- dus maritus in ramo de Deols ejusque fissura su-
numentofum penuria, in his tenebris conjecturas periore. Unde etiam nonnulla apparet horum con-
tanquam iimbras palpanti, et ubi certa non sup- jugum propinquitas, cujus menlio in Chronieo Le-
petunt, saltem vero similia sequi bonique consule. rinensi, in eo videlicet quod Odo de Deols Radul-
5. De Alayde, haud scio an in melius quid incur- phi vel filius, vel nepos, et ejus cognatus Odo de
rerim. Hujus nominis Grinionensem comitissam Yssoudun comes_Grinionensis cjus nominis primus,
Odonis de Yssolduno junioris conjugem siipra ex- uxores habuerint Alaydem et Mathildem patrueles.
hibuimus; quam et Andrese Monlisbarri domini fi- Sto igitnr in conjectura mea, cujus causas pa-
liam, Bernardi autem de Montebarro Espissisa do- gina illa 500, aperui, videri Alaydem Odonis junio-
mini sororem haud levi conjectura pronuntiavimus. ris comitis Grinionensis conjugem, de Montisbarri
Qflod monuit eruditus quidam amicus ex Rigerio in familia, Andrese filiam, Bernardi sororem, cujus si
Chronico Lerinensi, fuisse Alaydem hanc primum qua esset quairenda cum marilo affinitas, in eo ap-
Archembaldi de Borbonio uxorem, tum hoc morluo pareret quod esset Odo Raimundi ex Malhilde filia
duxisse Odonem de Deols, unde illam asseril el-Odo- nepos, qui Bernardi Alaydis avi sororem, aut ejus
«S25, ADDIT. AD LIBRQS DE YITA S. BERNARDL . 1S24 .
fortasse, ut diximus, filiam in matrimonio ha- A tanis appellationem habet, per Bartholomseum Som-
buisset. bernionensem gpj ad nostra usque tempora pra-
CAPUT XI, pagatum fuisse conStat, qua de re sequentes aliquot
Tabula iu, Sombernionensem aniiquam genlam in tabulse fidem facient; prsemonefe juverit, ad Som-,
ducuin Buigundim regiam famUiamdesiisse osten- befnion.ensis antiquse familise deeus, illam in-vete-
dens. rum Bnrgundise ducum regium sanguinem e nuben-?
Quia S. Bernardi palernum. genus, ouod a; EQII- l.is filisehseredis affinit.uteesse transfusam.
WARNERIUS anno Christil620, cuius uxor IsriBERGis, Anna el Addila, filias,Gozelinusfortassefrater aut
" patrueiis,
'
. - pag. sis, 520.
WABNERIUS, ihter familiaresHugonisII Burgundisaducis, anno 110%p. 426.
WARNERIUS fundalor abbatis de Aseraule, sive de Buxeria awio 1151,de quo BARTHOLOM2EUS doimnusde Fontanis„
vide in Bealrice nostra Cabilonensi,p. 185; itemque abbaliaimonalium cujus posleros dabunt tabuhe se-
Pralilongi, p.' 442. quentes.
sive'Arveius, p, 442..
H.SRVEIUS, WIDO,prasnomineRasnaldus,de consensuEmengardis uxoris, Pratilongi mo-
nialium.fundos.exlendit, 1149. Obiit pridie Kal. Septembris,.p.:42i, 461*

GiUTERiu^annis ll&8,120S,1210.Obiit. GARHERIUS dominus de ffiontoiHot. GUIDO dornimi.sde Toreis, p. 468»

1217; uxor illi Jatqua, seu Jacoba, Uxor AALIZ, p. 463, 468, 469.
p. 4S4,466, 467, 468.
HERVEIUS,
" GAUTERIUS, ' cui
annis.1217,1220, GARNERIUS. '" uxor EUSABETE , p. JOANNES, D.46S.
1223, 1232, 1253,1242.Uxor BLAN- 4.69, GAUTERIUS, p. 469.
<ML,quas et Maingerdis,marilo su-. AGNA monsalis.dePraalon, p. 469.
perstes ab anno 1242ad 1272, pag.
468, 469, 47C. 474, 475, 482,485,
, 4S4,.4S5, 565, 566, 567.
652 JOANNES, p. 475. JAQCCETA, uxor GUILLELMI de Honteaeuto, dominide Maelein,qui Hugonfs.III
ducis Buyguudheproneposfnit, p. 476,477, 478.
de Monteacuto,
ALEXANDER ' - dominus Sombernionis,tanquam hasresfayiaBsua3maternaa-Blanchsi seu MaingerdlSy
propinquiorabintestato, p. 4-77,47«, 479,482, 485 484, 563. -

CAPUT XII.. B Harum prima fuit filia Guidonis, Barlholomsei Sosa.--

•
T.abula iv Sombernionenses dominos de Fontanis. bernionensis, conjus.; secUnda Belota uxor WiHelml
recensens, usque ad Mariani Ricliardi filiam et de Sauz: tertia, Maria de Fontanis Guillelmo de-
hceredem. Marrey desponsata; quarta, Amyota de Marrey, cui
Paterna &.. Bernardi familia, hoc est Fontanen- maritus fuit Antonius de Sagniaco et de Saffris; quin-
sis, a Guidone fralre ejus.primogenito ad Glaudium ta et ultima Maria de Sagniaco, Othenino de Cleron&
de Clerone baronem de Saffris hodie superstitenv matrimonio juncta. Primam et secundanj, quarla hsec-
venit, per feminas hseredes quinquies. intercisa. tabula dabit, cseteras. reliquse ordine sao sequentes i
BARTnotOMEUs de Sombernone, dominus de Eontanis per CGnjugemN. paife natan* Guidone S. Bernardi fratra
primogenito, cujus soror memoratur. in CUronicoClarevallensiahbatissa3de Polengeio, p. 445,457,465,464.
465, 547,87,88. ;
KALO, p. 465.464.
cujus obitus xiv Kal. Septem- TECELINUS, GmARDns Li BROS,dominus de Asne-
bris,4i35,.464.. riis. Uxor, MAiiGARiTA 4o5, 447.
'565. - .

053 BELOTHA, uxor Willelmi- de GARNERIUS nepos Gerardi de Asneriis, dorninusFontanarum pro tertia parte.
Sauz,p.573. Eundator prioratus de Bonuau subtusTalentum. Miles Terapli, unde dictus,
homo Templariorum. Uxor Gerlrudis, p. 467,470,471, 475, 572, 575.
JOANNES, dominus Fontanarum, pag. KALodeSauz, dominusde Fontanis. OTIIO, sive Othenimis,p. ' 471, 472.':
575.. Obiit 1270, 31 Octohris.UxorDAN-
NEZ,vel.Dannot,p. 471, 472, 480.
481, 482.
HUMEERTUS. UXOP BONA. JOANNES, p. 481, 525. . 6UII.LEL.MUS, p. 481,595, num. 7, 10\
JOANKES, p. 525, 595, num. 11,12.. CECILIA, p. 525. 6UILLER51ETA, p. 52§..
GILETUS.UxorAGNESde Charlretes , MAKGARETA, uxor Ugonis de BuSbns, DANNOI, uxor Haimoninide Montoi'.-
p. 595, num.. ISf, 15, p. 594, num. p. 59i, num. 16» lot, p.,594, num. 15.
16,18, 19.
HUGO.Uxor SIMONETAde Pontescisso,qua3illi genuil treslilios et duss filias, MAHGARETA. p. 593, mim. 13, p. 596,
de quibusinfra, elmortuo conjugenupsit secundoHugoni deBer.i, deinde num, 2J-
Joanni Dart tertiis nuptiis copulata, tres ei filias peperit, Joannam, Gumo,cahonicus -- Lingonensis
- p. 59i,
Margsretamet Mariam,p. S96, num. 26, 27, p. 599, num. 51,p. 615. . num. 18. . .
AGNES raonialis S. Joannis, Augusto-
:-dunensis. "
K. mouialisde Lareyo, N. monialisde
Loco Dei, p.. t-9, num. 15.
{"523 DE ILLUSTRI GENERE S: BERNARDI?— APPEND. AD PROBATIONESf 1528

Ad paginam 529 et ad annum 1257, notalus est A stus altero post Christum sseculo benigne cxeepit,
Hugo de Fontanis burgensis Divionensis ; qui cum Sedelocus nuncupatur. Porro a villa seu castello de
nec miles, nec domicellus nuneupelur, nec ulla ejus Sauz, quod in iEduis et in agro Alisiensi haud
rcperiatur mentio in tabulis familiam Fontanensem procul a Sinemuro positum est, ne illi quidem se
spectantibus, illum opinamur vel a patria dictum appellatos putant qui hodie se ex ea familia progna-
de Fontanis, vel fortasse quod alicujus ex dominis tos profitentur. Yera igitur gentis hujus origo, a
Fontanensibus filius fuerit nothus, et ideo legitimis castro est quod nunc vulgo Sauz-le-Duc, ex quo ni-
non accensendus. mirum Burgundise ducum ditioni adjectum est :
Gccurrent prselerea complures domini vel doininse quod antiquis Sals, et Sauz, et Salionem dictum
de Fonianis in excerptis nostris ex Recensione ta- constal. Possis etiam Salices, vel Salicem efferre,
bularum Saffrensium et Foiitanensium, a pagina.585 post Philippuin Pulchrum Francorum regem, qui,
ad 590, quos huic npstrse tabulse ex autographis dato diplomate ad ammm 1304, Guillelmum ejus
confectse inserere religio fuit, ne certa cum dubiis familioecaput de Salice nuncupavit. Aut ad gustum
confunderentur. Quam enim illa Recensio mendosa, Jonse referentis, Columbano et sociis nonum jam
ac tum in personarum appellationibus, tum in tem- diem apud Anagrates ciborum penuria laborantibus,
porum notis deformata sit, supra monuimus, p. 617. B Carantocum abbatem Salicis divinitus admonilum
CAPUT XIII. subsidio misisse Marculfum cellerarium suuin cum
rp-, , ... de
, v famihm , c j? , vehiculis largo
° commeatu oneratis, per saltuum avia
1 abula Sauz, qua e onlanensem spe- et : . ductu
, .. .
clat. Quis WiUelmus de Sauz, cujus uxor fuil Be- °Paca silvarum jumentis divmo proeeun-
lola de Fonlanis. tibus. Salicis enim nomine venire hic putamus vil-
Adeo clara est inter Burgundiones familia de lam hodie Sauz, inter Yesulium et Luxovium me-
Sauz, ut digna videatur quam peritus aliquis genea- diam, a qua distant Anagrates leucis horariis fere
logus justo illustrel volumine. Fabulari mihi qui- quinque.
dem videntur 6gg et in verbo ludere qui ei ab De gente de Sauz pauca in prsemissis sparsimus,
oppido vulgo Saulieu, Fausti viri consularis pariter eo duntaxat spectanles ut appareret qua ralione
et. Christianissimi sede nomen inditum putanl. Id Fonlanensis familia per Sombernionensem insita
enim caslrum in Itinerario Romano Sidoloucus, et ei fuisset, nempe in Willelmo de Sauz Belolse de
in Actis sanetorum Benigni, Andochii aliorumque Fontanis marito, cujus genus, opinor, sequens la-
ejusdem scholse martyrum, quos sedibus suis Fau- bula Iiaud obscurum relinquet.

Girardum de Sauz, quem exhibent tabulse Fon- C Sauz, cujus S57 UX01' Beatrix cum Joanne et-
tcnetenses ad annuni 1227, consulto prsetermisimus, Guillelmo filiis memoratur ad annum 1265. Cura
deejus loco proprio incerti. Sic et Guillelmum de. alioqui dubilare vix liceat quin hi omnes, aut Evi-
mi. ADDIT. AD LLBROSDE YITA S. BERNARDI.. 1528
lonis comitis , aut Willelmi ejus fratris posteris A male Benigniano, pag. 615. Hugonem eanonicum
annumerandi sint; sed cujus e duobus, vel quo Lingonensem, et Willelmum cui data in coniugeni
gradu, obscurum. Willelmus alius de Saux, et uxor Belota de Fontanis, Joannem, Kalonem ct Olhonem
ejus Hermengardis laudantur in tabulis Henrici sive Otheninum filios genuit; fortasse et Elizabe-
Eduensis episcopi, tempore Arnaudi abbalis Fonte- tham de Fontanis, cujusliberi @g@ et Guiarduset
netensis, pag. 555. Nec diversus ab hoc iuisse vide- Adelina in tabulario Clarsevallis, ad annum 1225;
tur Willelmus is, qui tempore Godefridi Lingonen- sed lioc non usquequaque certum. Firmat vero
sis episcopi, et Rainerii. Albseripse abbalis memo- nexum hunc, noiitantum ralio temporis; sed etiam
ratur pag. 489. Nam ordinatuiu constat abbatem nominatim quod Willelmum Belolse conjugem^
Kainerium anno 1158, ut docet pagina 569. Abdi- honim Otho filius; cui ab avo nomen inditum sua-
cavit autem Godefridus episcopus anno 1161, es det sevo illo mos receptissimus, quo de avorum
Chronico Clarevallensi, pag. 82. Quare, datum vi- nominibus nepotes plerumque appellabantur.
detur diploma Godefridi haud procul anno 1159 : CAPUT"XIY.
quo in diplomate mentio est Willelmi de Sauz, fra- Tabuta vi familimdeMarey in S. Beniardi paternavs
tris Evilonis comitis ; et ex horum fratrum prseju- lineam insilm per Mariam de Fontanis.
dicio, Willelmi de Sauz junioris calumnia refellitur. B Hsec tabula, uti et praecedentes, et quse mox
Undc Willelmum bunc juniorem prioris cognomi- sequentur, ex autographis duniaxat a me inspectis
nis filium haud improbabiliter statuimus. Sed ad- confecta esl, nulla prorsus ratione habita Recen-
huc propius quserendus est nobis Willelmus Belotse sionis illius, de cujus dubia fide supra monuimua,
mariius, hae videlicet ratiocinatione. Mariam de Fontanis prsefert in fronte, uxorem
Olhonis de Sauz, cujus avus fuit Evilo, sive He- Guillelmi de Marey, per quam in plerasque Bur-
balus comes, liberorum mentio est in tabulis de gundise illustres familias paterna S. Bernardi linea
comitatus Lingonensis alienatione anno 1179 con- derivata est: et hujus Marisa filius BernaFdus de
fectis. Hos ego liberos puto Guidonem Elizabelhse Marey, de S. Bernardi domo ac stirpe originem se
maritum, qui ejus primogenitus asserilur in diplo- traxisse gloriatus est.

i. MARIA deFontanis, RichardiFontanensisdomini,etHorumha;cest

Piiilipps de Sauz filiahaeres,uxor Guillelmid« Mareyes anp.G
ut minimum1591,duos.eitilios et tres filiasgenuit. series, pag. 600.num. 59 et 42; pag. 601, num
. 50; pag. 602, num. 51, 52, 53; pag. 605, num. 55; pag. 613.
i. ALEXANDEr.de Mareyprimogenitus.Uxor MARGARETA de la Pleetiere, pag. 602, num. 52, 53 ; pag. 603. num. 54,
55; pag. 604, num. 59; pag. 605, num. 63.
2. BERNARDUS de Marev.UxorALAIS Perton.. pag. 527, 528,529, 602,nura 52, 55; pag. 603, num. 53; pag. 604,num.
55, 58, 59;pag. 605, num. 63.
E. AKIOTAde Marey, uxor Antoniido Saigny,de quorum@gg posteris-erit tabula sequens, pag. 602, num. 55';
pag. 605, num. 55; pag. 604, num. 59; pag. 605, num. 60.
% PERRENOTA, seu Pelronilla de Marey, usor JQANMS de Chavangesscutiferi, pag. 602, num. 55; pag. 605, num. 55
2. ODOTAde Marey, uxor Joanqis de C.liampiite,domiuide Yonges,pag, 602.num. 55; pag. 603, num. 55.
5 ODO,pag. 602, num. 55. 'JoANKES,.pag.603, num. 55. . KUGUETA, pag. 603, num. 55.

Hsec familia de Marey, sicut dominorum Fonta- C Francise cancellarii conjugem pervenisse. Exinde
nensium stirpem late propagavil, ita Fontanensem Fontanarum saltem ex parle dominos reperimus
jpsam toparchiam ad exteros trausmisit. Etenim 8@@ Petrum de Saigny, Otheninum de Cleron,
Alexander de Marey primogenitus, primarium jus Humbertum de Rupeforti, Guillelmum de Damas, et
Euum ia prsedium illud nobile universum, et insuper Joachimuni de Damas. Verum quia per alias quoque
proprii dominii quartam suam partem, Joanni maiiiis versala est ea dilio, et hodieque, ut audio,
Rolin Cabiloneiisi episcopo vendidit anno 1454, >i contentione est, omnes ejus in solidum vel ex
quingentorum sexaginta quatuor Francorum prelio. parte possessores, seu prsesumplos, seu legitimos
Deinde Bernardus de Marey, frater Alexandri, anno persensere meuni esse uon putavi, prsesertim cum
i462, vi morbi ad extrema redactus, quartam suam ad S. Bernardi genus nunc ista nullo modo perti-
partem de dominio castri Fontanensis cum omni- neant.
bus adjunctis, abbati Humberto et nionaslerio. CAPUT XV.
Cisterciensi dono dedit, cu.i largitioni dux Burgun- Tabula vn familim de Sagniaco in Fonlanensem
dise cum assensum suum denegasset, ne scilicet insitm per Amiotam de Marey, filiam Marim dc
feudum nobile in manum mortuam, ut loquuntur, Fonlanis.
deveniret, eaFontanarumquarla pars a Cistercien- D Sagniaci, seu Saigneyi, et ab eo loco nuncupato-
sibus quadringentarum librarum Turonensium rum nobilium "virorum frequens est mentio in ta-
summa vendita est; et quidem eidem ipsi, ut vide- bulis.Fonteneti. Ibi ad annum 1282 referlur Hugo
tur, CabiLonensiepiscopo JoanniRolin, cum certum de Sagneyo quamdam vineam suam , de consensu
sit, dominii Fontanarum medietatem poslmodum a Marise conjugis, Fontenetensibus certo pretio con-
Margarita Rolin cognominis episeopi consanguinea, eessisse. Fallunlur qui Huonis et Hugonis confun-
sd Mariam Chambellan, Guidonis de Rupeforti,, d.unl nomina, misa distinxil superior setas ' unde
 im DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — APPExND.AD PROBATIONES. 1530
in atitographo S. Stephani Divionensis quod pu- A sibi despondit anno!582; natusque ex hocconjugio
blici juris fecimus, Hugonis Bouins militis de Antonius de Saigneyo, Amyotam de Marey uxorem
Virgeio, el ejus uxoris Engelvidis recensenlur filii habuit, Maria de Fontanis niatre genitam. Hic
Pelrus clericus, Hugo•diclus Bouins, et Huo. Ejus- nexus clarissimarum familiarum Sagniacensis et
dem familise et appellalionis alius quidam, nempe Saffrensis cuni Fontanensi. El de Saffrensi quidem
Huo de Saigneyo, sequente sseculo, amissa con- proxime sequens tabula plura exponet, nunc de
juge Isaliella de Blaisey, et Philiberto ex ea su Sagniacensi pauca.
scepto filio, Isabellam alteram ex familia de Saffris

@@1 Huo de Saigny. Uxor ejus -s.ecundaISABELLA de Saffrlsex anno 1582,pag. "599,num. 58; pag. 600, uum. 41,4-i,
45; pag. 601, num. 47, 48, 49..
AKTONICSde Saigny. Uxor AHIOTA de Marey, fllia.Guillelmi de Marey, CATHARINA, uxor HUGONINI de la Perriere,
et Marisede Fontan.is,"pag. 602, num. 55; pag. 603, num. 55; pag. 601, num. 46 4"
pag. 604, num. 57, 59 ; pag. 605, num 60. Secundamuxoremduxit
CATEARINAM . dej Montebeligardo,ex qua nullos liberos tulit.

602 CAPUT XVI. B nonnulli accipitres, qui et in Sanrensium gentilitio

Tabula vm familim de Saffris, desinens in Isabeltat emblemate quinario numero videntur depicti, su-
Huonis de Saigneyo uxore. spicio est hsec esse de genere vocalium insignium,
Quoniam hodie hsec maxime familia de S. Ber- vulgo armes parlantes; qualia norunl feciales ac
nardi consanguinitate gloriatur, cujus et generosos geiiealogi non paucis familiis perquani illustribus
animos egregie refert, hac tabula antiquum ejus convenire. Indiplomate Henrici iEduensis episcopi,
splendorem aperire consilium fuit, a primo (quod ad annum 1154, memoratur Roberlus Saffredus,
quidem nobis innoluit) ejus capite iniens, finiensque abbaquoque fralerejus; nec nqn Stephanus, Joannes,
i.n lsabella, quse masculorum hseredum ad se usque et Galterus Sineterra, corum liberi; quorum quia
traduclaih seriem inlercepit. obscura est connexio cum Arveio comitissse niarito,
A Saffris, vel a Saffra promiscue in antiquis nun- quem sequens labula primum exhibet. ideo a nobis
cupatuf, cujus nominisquia sunt apud Burgundos consulto suntprsetermissi.

HERVEUS, ; quam scilicet

qui et Arveus, et Herverius, de Saffraseu de Saffris, circa annum 1185. Uxqr ejus COMITISSA
comitisalicujusviduam, opinamurHerveo secundis nupliis adhsesisse. Sed hujus comitissa?neque nomen,neque
genusprodiint tabute, pag. 516, 517.
1531 ADDIT. AD.LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1552
HERVEUS VI. Uxor prima JOANNES canonieus Lingo- SIMON, p. 595,num."20, 22; MARGARITA, et AALYI
monia
JOANNA de Caseolo,secmi- uensis, pag. 595,num.20, . pag. 597, num. 28, 50. les de Rubeomonte.
da AALVS de Gisseyo.Mi- 22; p. 596, num. 2i;pag. BEATRIXet JOANNETA
monia-
les tuit Jerosolvmitanus, 597, num. 28, 50 ; pag. les de Polongeyo, pag.
pag. 595, num. 20, 21,25; 599, num. 55. 597, num.28.
pag. 596, num. 24, 25;
pag. 597, num. 50.

Unum le, mi lcctor, hic monitum volo, in aulo- A aves scutis suis impresserint. Sed ista-conjecluris-.
graphis, ex quibus banc dynastarum Saffrensium ascribi cupio, non certo argumeiito demonslratis.
Tabulam fere a quingentis retro annis dcduximus, propnsitionibus. Reliqua prosequamur.
ne unam quidem Fontanarum , aut dominorum CAPUT XVII.
Fontanensium reperiri menlionem, cum tamen Tabula ix
familim de Cleron, cui. Fonlanehsis per-
constenl hsec autographa testamentis, paclionibus Sagniacensem et Saffrensem inserta hodieque su-
malrimoniorum, bonorum parlitionibus , ct aliis id perest.
genus scriptis in quibus Saffrensis familise posses- A metropoli Sequanorum Vesontione tribus fere
siones, fundos, jura, doles, aliaque rem ejus spe- horariis leucis, OrnacUm inter el Quingeyum, ca-?
clantia passim recenseri necesse fuit. Hoc, inquam, slellum est vulgo Cleron, cum ei apposito vico co-
temoneo, ut vei hinc inlclligas quam parum fidei gnomine, a quo vetustse et prsenobili familise factum.
inereatur recensio illa Tabularum Saffrcnsium, nomen. Hinc orlus Otheninus patre Simone de Cle—
cujus excerpta qusedam a pagina 585 tibi exhibui- ron, niatre Joanna deDomprey, Mariam dc SagmacG-
mus, cum in ea frequenles occurranl qui Saffrarum et de Saffris, quse Marise de Fontanis erat proneptis,-
simul et Fontanarum domini fuisse affirmanlur. sortitus conjugem, posteros ex ea reliquit, per quos
Negare tamen omnino non ausim quin prioribus " ad nostram usque setalem, S. Bernardi paternum
sseculis nonnulli utraque simul toparchia polili genus propagatum est. Inciderunl Marise Sagniacen-
silit, propler utriusque familise insignium similitu- sis cum Othenino nuptise in annum Christi 1487 :.
dinem. Aves enim prsetulerunl in sculo gentililio quo ex lempore, anno nimirum 1494, Pelri de Sai-
Saflrenses seque ac Fontanenses domini. Sed, quia, gny soceri sui scriptus est cum conjuge hseres es:
ut jam monuimus, Saffrensibus vocalis est hsec asse. Exinde, nempe anno sseculari 1500, a Luao-
tessera, quse familiam per aves cognomines desi- vico XII, Francorum rege, donatus est regni indi-
gnat, videtur illis primigonita, et apud illos nata. genarum prserogativa, perquam homo exlernus noiv
Quare, sicut Kalo de Sauz, dominus de Fonlanis, Saffrarum modo, sed et Fontanarum ex parte, et*
abjecto leone aureo ©@5 in parma cerulea, qui ditionis totius Sagniacensis, Grinioni proximse quie-
dominorum de Sauz insigne proprium est, aves tus possessor fuil. Adhuc superstes erat Decembri1
prsefert in tumulo tanquam Fontanarum dominus, anni 1555, et vivit etiamnum in posteris, quorum-
sic et videri possunt derivati a Saffrensibus Fon- seriem exhibet QQQ tabula sequens ::
lanenses domini eo quod a Saffrensibus acceplas
1553 -DE ILLUSTRI GENERE S. BERNARDl. — APPEND. AD PROBATIONES. 1554
©S7 Huic Claudio nunc sexagenario majori, A 1 Purpuratse aucldri Petro Frizon aegre assentior, qui
suscepta utroque ex conjugio proles multiplex, ge- Petro de Fontanis, sub Calixto papa II tituli S. Mar-
ncrosa indole majores suos egregie refert, seseque celli. presbytero cardinali, velul S. Bernardi con-
inorum integrilate pariter ac suavilale, S. Bernardo sanguineo idem stemma appingit. Prius enim pro-
consanguineo dignuin probat. bandum illi fuerat, et id esse S. Bernardi gentilitium
insigne; ct ex Fonlanis in pomoerio Divionensi or-
CAPUT XVIII. tum esse Pelrum illum cardinalem, non ex alia
ejusdem nominis faniilia,quas essein Galliis quani-
Opinio de S. Bernardi genlilitio symbolo. plurimas certp scimus. Frizoni indulserim libentius
In seulo nigro balteus, argenti (sive auri, ut quod Marlino S. Stephani in Coelio monte, quod
nonnullis placet) et cpccini ductu gemino tessella- Stephano Prsenestino, quod Bernardo SS. Cosmseet
Henrico Albanensi, quod Pelro de
lus, qualem hic ulcunque depictum vides, pleris- Damiani, quod
S. Marcelli, cardinalibus e Claravalle assum-
que censelur ipsummel S. Bernardi genlililium in- Bar,
signe. plis idem stemma ascripsit, quanquam prudenlius
a Ciaconio, Cabrera et Victorello in pontificum et
cardinalium Vitis prsetermissiim.
QS9 Cseterum, ne balleum lllum, S. Bernardi
tesseram gentilitiam existimem, facit ralio iriplex :
prima, quod illius sevovix ulla fuisse putem ejus-
modi stemmata, nisi forte virorum principum, aut
militum cum in annis essent, eaque non toti fami-
lise communia, sed personalia ac propria, quibus a
se invicem in expeditionibus distinguerentur, qua-
lia certe nulla suspicari licet in Bernardo litterarum
studiis a pueritia addicto, el parenlum curis ad ec-
clesiasticas dignitates destinato. Nam, ut erudilis
notum est, quse nunc sunt gentilitiorum symbolo-
rum leges, recenlius emersere. Altera, quod nemo
prudens sibi persuadeat, Bernardum mundi con-
lemptu tam illustrcm virum, qui tota sseculicalcala
vanitate in avios silvarum recessus sese abdiderat,
sustinere potuisse ut ssii generis splcndorem eremi
Hoe illi appingit Hermannus Schedcl in Chronico suse parietes loquerentur. Verum, inquies, id cura-
chronicorum. Hoc prseferunt quamplurimse sancti runt posteri ipso jam ad superos Iranslato. Itane
ejusdem pictse fictseque imagir.es, etiam antiquse : vero? Tune ignoras, non veteri tantum, sed etiam
imo idipsum spectare est non uno loco iu Clare- novo monasterio exstruendo Bernardum prsefuisse?,
vallensis monasterii structuris, novis seque ac ve- in hoc Iranslata prioriim ascelarum demortuoruin
tuslioribus; ut haud vana fide, ipso adhuc agente in ossa, quinquennio ante illius obitum, anno Christi.
vivis Bernardo, sacrse ejus domus.parietibus in- 1148, cumin ipsa Claravalle S. Malachias Hibernise.
-
sculptum exislimelur. Edmundus qe Cruce, creatus primas animani ageret?
abbas Cisterciensis ex aniio 1584, scuto @@g sl!0 Sed esto, id curarint posteri quod Bernardus:
ex domesticis el Cistercii insignibus quadriperlito, neglexisset. Hi porro Bernardo aul sequales aut
mediis quadrantibus balleiun illum tessellatunu im- suppares, quo tandeni falo sic hallucinati sunt, ut
poni voluit. S. Bernardi nimirum intuitu, cujus ad hoc ei tribuerent quod ad eum nulio modo specla-
sacras exuvias in Claravalle et sumpserat religionis ret? Yix habuit ille, ut dixi, vel propria, vel fami-
habitum, et professionem fecerat. Bodieque mos j, liaria insignia ; ac si quse habuit, quomodo non ea
invaluit ut Ordinis ejusdem abbates ex monachis ad dominorum Fontanensium sequentem seriem
Ciarsevallis, vel qui Clarsevallis, ut loquuntur, filia- propagata sunt? Ecce Kalo dominus de Fonlanis
bus prsesunt, hoc est monasteriis e Clarevallensi anno 1270, vita functus, in saxeo tumuio scutum
propagatis, balteum eumdem, suseinS. Bernardum gestat QJQ zona inscriptum in medio, tribus avi-
venerationis indicem symbolicis suis s.temmatibus culis in summo; his addunt Joannes de Fontanis,
intexant. et Giletus ejus filius duas aves in imo scuto, ut in.
Quse quidem Clareyallensium in sanclissimum summa sint quinque. Quiescit Kalo in Bonavalle
suum patriareham religio non potest mihi non pro • subtus Talentum; Joannes el Giletus in sede Fran-
bari; quippe cui fulciendse salis esse possit pia opi- ciscanorum Divionensium, defuncli aliter post al-
nio, et illa certe niinime imprudens, quod ad illuni terum haud procul anno 1500. En illorum quoe su-
eique unice dilectam domum Clarevailensem ea in- persiint insignia..
signia aliquo saltem modo perlineanl. At Gallise
155S ADDIT. AD LIEROS DE VITA S. BERNARDI. iB56:

STEMMA
Kalonis domini de Fontanis. Joannis el Gileti de Fontanis.

Nostra est igitur seiitentia, balteum duplici linea A , mihi, aut hmredibus mcis reliriens. Nam, si fundaior
tessellatum, insigne esse Hugonis Trecensis comi- est qui exslruendse ecclesise fundum tribuil, ut pas—
lis, Clarevallensis abbalise primi fundaloris : quod sim docent jurisconsulti, 672 mullo potius Hugo
a Bernardo abbate ad perpetuam acceptorum bene- fundator censendus est, qui non modo fundum con-
ficiorum memoriam, sacrse illius domus impressum cessilsedificando Clarevallensimonasterio, sedetiam
parielibus, pia posteritas ipsi sanctissimo abbati fructuosos fundos complures alendis in p.erpeluuns.
suo ascripserit. Rem tolam, quia non Ievis momenti ejus ascelerii monachis assignavit. Quare, nicrilo^
est, proprius inspiciamus. ad illum S. Bernardus epislola 51 : Quid enim, in—
671 CAPUT XIX. quit, possumus ne oblivisci aniiqui amoris, et bene-
ficiorum qum domui nostrm tam largiler coniulisli?'
Huqo Trecensrs comes, Clarevallensis monasterii fun-
dator primus. Locus ipse longe anie Cisterciensis Viinam ipse pro cujus amore fecisti in mternum non-
colonim advenlum, Claravallis vulgodiclus. obtiviscatur Deus! Nam nos, quantum in tiobis est,
Nobilium sedium fundatores ad sempiternam me- minime prorsus ingrali, memoriam abundantim sua-
moriam aut inscriplione aliqua, aut expressis eo- vitaiis tum mente retinemus : et si liceret, opere mon-
rum imaginihus, vel saltem symbolis alque insigni- siraremus.
bus designare, non Romanorum modo, aut Grseco- "' Exstant sane principis hujus viri, qui denique,
rum, sed et cseterarum fere gentium mos fuit re- ut ait ibidem Bernardus, ex comite miles, el pauper-
ceptissimus. De Claravalle, omnium, pene dixi, exdivite efiectus est, religionis ae munificentise erga-.
totius orbis monasteriorum clarissima idipsum pro- ecclesias prseclara monumenta, prsesertim erga,
num est accipere. Quocirca qui aliquot ejus mem- Trecensem in Promptuario Nicolai Camuzali, et.
bris ab antiquo impressus apparet tessellatus bal- erga Molismensem, atque Arremarensem pag. 507,.
teus, non nisi ad fundatorem referri potest. Quis^ 514', 515, 516, 537, prsemissarum Pfobationum.
porro hic fundator fuerit, qui rerum Cisterciensium Disce interim ex-Hugonis tabulis pro Clarevallen-
scriptoribus omnibus ignotus hactenus fuit, nunc a sibus, minime natum esse Clarsevallis nomen ex.
nobis accipe. horum in eam-valleni primo adventu, quod recen-
Clarsevallis fundationem Theobaldo Campanise tloribus nonnullis placuisse video, sed jam tum eam
comiti videtur ascribere Claudius Robertus in Gal- vulgo nuncupari solitam Claramvallem, cum ipsis;
lia Christiana, Iranslalionem cum fundatione confuh- ab Hugone attributa est; Quod el perspicuum facit.
dens, ut bene monet Angelus Manrique in Annalibus; Guillelmus abbas.Tib.iDe Vita S. Bernardi, cap.5:
Cisterciensibus anno 1115, cap. 1, num. 4; condi- Q Cum enim ibi ait Claramvallem, diclam fuisse anti-
tam tamen Glaramvallem ipse asserens, incerto fun- quitns Yallem absinthialem, vel eo salis adinonet,
datort. Nobis tamen nunc incertus non est, quem tuni cum in eam Bernardus cum sociis coloniam
indicante reverendissimo abbate, cognovimus Tre- duxit, jampridem abolito Yallis absinthialis-noiiiine,.
censem comitem Hugonem. Tabulas fundationis; Claramvallem vulgo fuisse appellatam;
descripsimus pag. 513, quibus dare se profitetur> . Cum igitur nobis constet fundatorem esse domus:
lieo, et Bealm Mariw, et fratribus Clarmvallis, locum- 673 Clarevallensis Trecensem comitem Hugonem,
ipsum qui vocatur Claravallis, cum perlineniiis, dgris,, ncc minus ccrtum sit fulgere solita fundatorum in-
pratis, vineis, silvis, et agris, nihil omnino, inquit,, signibus portarum fastigia, funiariorum loricast.
1557 DE 1LLUSTRI GENERE S. BERNARDI. — APPEND. AD PROBATIONES. 155S
aliasque sedium partes speetatissimas, vel hinc licet A usque ad annum 1217. ex codice Petaviano : mo-
colligere Hugoni comili pro symbolo fuisse tessella- netque in dedicatoria, videri sibi. aiiclorem ejus
tam illam fasciam diagonalem, Clarevallensibus operis Robertum usque ad finem anni 1210, cui
strueluris iiligatam, quam S. Bernardi stemmageii- subscriptum esl: Hucusque perduxit Chronica sua
lilitium non pauci arbilrati sunt. l^ec ideo lamen frater 675 Robertus: inde vero usque ad finem,
damnaverini piam eorum consueludinem, qui eam annumque Ghristi 1217, Hugonem ejusdem coenobii
fasciam pro quodam tam sancti viri monumento S. Mariani Antisiodorensis Prsemonstratensem mo-
habent. Yere enini illa ad S; Bernardum perlinuit, nachum. At ego legi his oculis, in fronte antiqui
quod eam ipse sui erga comilem Hugoriem grati ipsius codicis qui apud S. Marianum asservatur :
animi teslem esse voluit, ac domui suse Clareval- Incipil Prologus magisiri Hugonis in Chronicis suis.
lensi quasi tesseram impressit, quam omnes vene- Quo persuasus sum, huic Chronico non alium ab
rarenlur sive ejus alumni, sive filiarum filii : et in Hugone quaerendum auctorem, qui Milonis abbatis
qua una tum matrem communem Claramvallem, sui jussu, ad annum usque 1203, in quo desinit,
tum etiam BernardUm communem instilutorem pa- illud perduxerit; et cui postmodum appendicem
renlemque agnoscerent. adjecerit Robertus usque ad anuum 1210; inde
Video quid hic opponi possit, alia nimirum esse anonymus quse supersunt usque ad finem, et an-
veterum Campanise comitum gentilitia symbola, in num 1217. Optandum esset ut inlegrum hoc opus,
.parma cserulea balteum argenteum, geminatis hinc et suis omnibus absolutum numeris in publicum
inde tseniolis aureis, tredecies ex adverso alterna- prodiret. Ex eo interim hic obiter accipe qusc de
tim patibulatis. Ad hsec nusquam alibi apparere S. Bernardo scripsit ad annum 1155 : Eodem anno
tesselatum _illum balteum pro Ilugonis comilis in- dilectus Domini Bernardus, Clarevallensis ^cenobii
«igni. Sed nos non movent ista, quibus constat ex primus abbas, aliorum quoque amplius quam centum
annotatis, pagina 578, primum ex Campanise comi- sexaginla monasterioriim Pater, consummatis felici-
iibus Henricum cognomenlo Largum, patibulata ler vitm sum diebus,et annis circiler sexaginla tribus
illa quse dixiinus insignia cum puro balleo afgen- expletis, xm Eatendas Seplenibrh, inter filiorum
leo geslasse. Prselerea, ante Henricum Largum di- manus cbdormivit in Christo, et ex illa sua Clara-
versa fuisse Trecensibus seu Campanise comitibus valle ascendit in montem clarilatis mternm. Sepultus
symbola, et singuhs propria fere singula. De bal- estante altare beatissimm Virginis matris; ipsoque
teo tessellato faleor, nec illum, scd nec aliud quid- in iumulo, pectori ejus superposita est capsula reli-
quam spectari in Hugonis comitis sigillis, quse et ,Q quias conlinens beati Thaddmi apostoli, quas eodem
in Claravalle, el in aliarum 674 prscsertim Tre- anno ab Jerosolyma sibi missas, suo jusseral corpori
c_ensiu.niecclesiarum archivis exstantquamplurima; superponi. De ipso sequentes versus scfipti sunt :
nam in iis expressus comes in equo, sic scutum Snnt clarm valles, sed claris vallibus abbas
obliquat ut nihil in eo videri possil. Mihi satis est
Clarior his clarum nomen in orbe dedit.
proprium.Hugonis comitis symbolum hoc indicio
Clarus avis, clarus meriiis, et clarus honore;
deprehendisse, quod.certissime Clarevallensis mo-
Claruil eloquio, religione magis;
iiasterii primus fundator fuit, quod balleus tessella-
tus ad S. Bernardi familiam non perlinuit, quod Claraque mors, clqrusgue cinis, clarumque se-
[pulcrum;
deniquetot Clarsevallis sedium spectatissimis locis Clarior exsultat spiriius ante Deum.
ab anliquo impressus, alium a fundatore 676
quemquam
spectasse nec potuit, nec dehuit. His tamen quse de fundata anno 1114 Claravalle
--CAPDTXX-. prsemisimus, obstant monumenla qusedam Glara-
Annus et mensis fundatm Ctarwvallis. vallensia. Primum antiqui versus :
Mihi dubium non esl quin anno Chrisli Diony- Annus millenus ler quinis connumeralur,
siario 1114, mense Junio inierit monasterium Cla- ID- Nec honcentcnus, vir sanctus qiiando creatur
revallense; nam ccepit anni ejusdem mense Julio, abbas.
undecima, die mensis, Morimundensis minor hatu Deinde tabella S. Bemardi tumulo appensa, in
filia; quippe inter Cistercii filias numero quarta, qua legitur : Anno Domini miilesimo cenlesimo de-
cum Jtertia ex ordine natalium censealur Claraval- cimo quinto, in mense Junio, missus fuit (S. Bernar-
lis; his adde auctorem Chronici S. Mariani Anti- dus) cum fralribus germanis et conventu suo ad lo-
siodorensis, ijui hsechabet ad annum Christi 1114 : cum islum, qui nunc vocatur Claravallis; antea au-
Eodem anno Claravaltis fundaia est, cujus primus tem Valtis absinthialis dicebatur. Yerum, nisi me
abbas exsiilil servus Dsi Bernardus, vir opinatissima conjectura fallit, indicant versus illi consecrationem
sanclitate prwclarus; per quem sui temporis Ecclesia S. Bernardi in abbatem, per mailus Guillelmi de
in anliquum religionis decus refloruit. Hujus Chro- Campellis Catalaunensis episcopi, qus? ante anniim
nici Collectanea edidit Trecis, anno 1609, Nico- Chrisii 1115 facta esse vix potuit : cuni ante illam
laus Camuzat vir reverendus, et de re publica litte- in Claravalle staluendse essent ac struendse novis
raria optime merilus; edidit autem ex codice Pon- hospitibus sedes. Quare, a primo eorum in Clararii-
tiniacensi usque ad annum 1199 inclusive; reliqua vallem adventu, quod in anni 1114 Junium incidit.
1559 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 540
monasterii fundationein adnotarunt Morimundensis A mus. Ter siquidem Hugonem comitem Jerosolymam
et Antisiodofensis chronographi; Clarevallenses ab iter aggressum esse comperimus. Primum anno
inauguratione abbalis. 1115, quo Arreniarensibus quiddam beneficii contu-
Superest difficultas ex verbis Guillelmi abbatis, . lit, ad. sepulcrum Dominicum pia devolione profe-
lib. i De Yita S. Bernardi, cap. 7 : Cum, inquit, ciurus, ut leges pagina 516. Itenim anno 1121, vel
missus noviler Claramvallem Bcrnardus, ordinandus haudTmulto ante; nam anna 1122, vn Idus Octo-
essel in miriisterium ad quod assumpius crat, et sedes bris, secunda vice Jerosolymis reversus, ut te. doce-
Lingonensis vacarelad quam ordinatio ipsa respicie- bil pagina 569, 570, 571, Arreniarensibus eo.rum-
bal, qucerenlibus fratribus cui eum ducerent ordi- queabbati Gualterio multa dona asseruit, qcx
nandum, cilo de primo se obiulit bona fama venerabi- paulo ante discessum, apud Eduam civitatem, in
lis Calalaunensium episcopi, opinaiissimi iltius ma- - festo apostolorum Simonis et Judseeis contulerat.
gislri Guillelmi de Campellis; illucque euvi transmil- Priorem ex bis duabus peregrinationeni impedire
tendum esse diffinilum est, sicque faclum esi. Quo- - conatus erat episcopus Carnotensis Ivo, data ad
modb enim vacabat sedes Lingonensis Q77 anno Hugonem comitem.epistola 247, qua de onere de-
1115, cum Jocerrannum conslet, ex anno 1112 biti conjugalis eum admonuit : posteriori enim
in 1125, Lingonensem fuisse episcopum, ul ex " supersles non fuit.
Chronico Benigniano retulimus? Sed responsio in Teftia denique, et.ullima Hugonis profeclio Je-
proinptu est, vacasse tum sedem Lingonensem im- rosolymitana, in qua et Templariorum religiosse mi-
proprie, non quod nullus tunc esset Lingonensis litise sese addixit, colligitur ex epistola S. Bemardi
episcopus, sed quod, anno illo 1115, abesset ab 31; incertusque est ejus annus. Illud constatadhuc
episcopatu suo; fortasse in itinere ad limina eum, anno 1124, versatum esse in GaUiis : ait enini
apostolorum, vel ad synodos aliquas, quse frequen- Sugerius in Vita.@7Q Ludovici Grossi palatinum
tes illis ipsis temporibus a Guidone Yiennensi, apo- comitem Theobaldum, cum avunculo nobili Ttecensi
stolico per Gallias legato, cogebantur. comite Eugone, sletisse a partibus Henrici impera-
CAPUT XXI. loris adversus Ludovicum Francorum regem, in eo
bello quod inter illos gestum est ante domini papce
Quo iempore confeclm sint tabulm Hugonis comiiis
Trecensis de fundatione Clarmvaltis; tresejuspro- Calixti decessum : posl quod imperator infra anni
feciiones ad sepulcrum Domini; lituli ejuspro lem- circulum e vivis excessit. Obiit autem Calixtus II
pore diversi. anno 1124, 15 Decembris; imperalor 1125, 23
Constituta Glarsevallis fundatione in mense Junio Maii. Quare, obtinuit bellum illud sestatem fere, et
anni 1114, haud statim consequens est eo ipso aulumnum anni 1124, prseseftim vero mensem Au-
tempore datas esse illas tabulas, quibus Hugo co- gustum ex Appendice ad Sigeberti Chronicon. Post
mes domum Clarevallensem fundaiam a se collato hoc bellum, quod Hugoni comiti haud prospere ces-
fundo, ac dolatam esse testatus est. Ese quidem ta- sit, nihil ab eo in Galliis geslum reperiri; ac ne in
bulse (quod erat sevo illo usitalissimum) nullam conciiio quidem Treceiisi, quod anno 1127, aut
prseferuht temporis notam, quamvis autographse, 1128 celebratum est, ullani ejus nientionem depre-
et Hugonis comitis ac Joceranni Lingonensis epi- prehendi : unde injecta mihi suspicio esl, non diu
scopi sigillis munitse. Neque vero ipso fundationis post aniium 1124 illum tertio Jerosolymam conten-
exordio datse fuisse videntur, quia colligunt et con- disse. Eo postremiim discessurus, si fides habenda
firmant donaliones aliquot a viris nobilibus Clarse- Petro Pithoeo, comitatum suum Theobaldo frairis
valii faetas, quse ad prima ejus initia referri.vix sui Slephani filio vendidit, Odonem fllium exhsere-
possunt. Sic enim Fontenetensis abbatioe fundatio davit, et quam (Constantia jampridem ob consan-
continetur in tabulis Stephani Eduensis episcopi, guinitatem dimissa) seeundam conjugem duxerat,
datis anno Chrisli 1156, cum tamen constet eam gravidam reliquit : obiitque in partibus transniari-
multo anle, et quidem, ut ferunt, anno 1118 fuisse D nis die mensis Junii di. Ad hanc certe diem nolatum
fundalam ac deduclam ex ea coloniam in Septem- est ejus anniversarium in Ecclesia S. Lupi Trecen-
Fontes, eliam quadriennio ante annum 1156. Et nos sis. At in Necrologio S. Claudii ascriptum legi illius
emndem morem observavimus in tabulis @7@ mn_ obitum ad 11 Kalendas Julias. Videpag. 559.
dationuin Morimundi, Albseripa?, et fere aliaruni Nunc ad quseslionem propositam paucis respon-
doniorum Cisterciensis Ordinis, in quibus donatio- deo, datas esse ab Hugone comite tahulas de fun-
nes pro prima earum fundatione olim factse, multis data et dotata Claravalle, post ejus reditum a prima
post annis colligunlur in Chartam unam, quse epi- peregrinatione Jerosolymitana, priusquam aggrede-
scopi alicujus privilegio, adhibito ejus sigillo con- retur secundam; adeoque inter annum 1114 et
cludilur et.confirmatur. 1121; sed quo prsecise anno Q@@ incertum,
Id porro factum esse nominaiim in Claravalle De litulis diversis, quos pro tempore assumpsit
persuadet Hugonis comilis profectio prima Hieroso- Hugo comes, nolatu digna res est eum prinio nun-
lymilana anni 1113, ex qua in suum comitatum re- cupatum comitem Campanise, et in fundatione cellse
diisse vix potuit anno illo 1114, cujus in mensei Sermasiensis ad annum 1095, cum tantum esset
Junio primam Clarssvallis fundationem consfitui- Barrensis. ad Albam conies. Sic enim et S. SimoR
1541 DE ILLUSTRl GENERE S. BERNARDI. — APPEND. AD PROBATIONES. 1542
ejus avunculus, comes Campanise scribitur in Ne- A Eadem Odonis Campaniensis uxor Sibylla me-
crologio.Jurensi, qui Barrensis duntaxat ad Albam iiioratur in tabulis abbaiiseAccincli, sive de Acej'o,
coiues fuerat. Hugo deinde, Trecensis comes dictus Cisterciensis 682 Ordinis, Bisonlinse dioecesis, ad
est, cuni in eum honorem Odoni fratri successis? annum 1157.
set. Postmodum Trecensem simul et Barrenseui Tamen aspifasse Odonem ad Trecensem patris
comitem se appellavit, ut eum supra fratrem Odo- comitatum asserit Robertus de Monte, continuator
neni aliquid esse intelligerelur. Ad ultimum, comi- Sigeberli, ad annum Christi 1145, ubi hsec habet:
lis Campanise litulum recepit, eonomine utrumque, Ludovicus rex Vitriacum castrum comilis Tkeobaldi
hoc est Trecensem ac Barrensem comitatum com- capit, ubi icjne admoto ecclesia incensa; el inea
piexus; sicque inseribitur S. Bernardi ad eum data mille irecehim .animce diversi sexus et mtalis surit
epistolal Et ipse auctof fuit successoribus, ut, igne consumptm. Super quo rex Ludovicus miseri-
abolito-post unionem Trecensis .et Barrensis comi- cordia molus plorasse diciiur, et hac de causa pere-
taluum nomine, comites Campanise nuncuparentur. cjrinationem.Bierosohjmiianam aggressus a quibus-
Quare, in sensu duplici, pro tempore divCrso co- dam cestimatur. Caslrum veroOdoni Campaniensi
niitis Gaiiipanise appellatio usurpata est, prius qui- contulit, nepoti comitis Theobaldi, qui patrimonium
dem pro comite Barri ad Albam, postrnoduni, cum " ab ipsp sibiereptuin, per regem Ludovicum hac occa-
ille Barrensis comitatus Trecensi adjeclus esset, sione recuperare voluit. Erat Odo Theobaldi patnie-
pro comite siriiiil Trecensi et Barrensi; qua ralione lis, ille Hugonis natu minoris, hic Stephani majoris-
Hugo priiiium, deinde Theobaldus cognomento Ma- natii filius : ideo.hic auctor Odonem Theobaldi ne-
giius, et eum secuti Campanise comites nuncupati polem dixit, ex sevi iliius pluriiiibrum usu : quod
sunt. monuit Pilhoeus. Auctor Chronici S.Petri Catalau-
CAPUTXXIL' nensis, tomo I Bibliothecse Labbei, ad aniiiim 1142
Trecensis incendium Vitriaci refert. "."_ ._:.".
Quid faclum Odone Campahiensi, Hugonis
.comitis filio exhmrede; et quomodo ille Burgundim Sed non diu.Odoni profuit Theobaldi comilis a
comilmn familiam consanguinitate attigerit. rege Ludovico disseusio; inter hos enim, seqiienti
rlugoneni Trecenseni seu Campanise inclytum co- ansio redintegrata pax cst, conciliatore S. Bernardo,
initem, Clarevallensis monasterii primum fundato- qui id eventurum quiiito anle-meii.se prsedixerat, ut
rem @8I propius speciant secunda uxor, et quem referl Gaufridus, lib. iv De Vita S. Bernardi, cap;
ex ea suscepit, Odb Olius, quam balteus tessellalus," 3. Igitur Odo abjecta spe recipiendse hsereditatis,
quem hactenus illi pro symbolo vindieamus. Ideo! , aec sibi tutum ratus diutius in Campania versarir
de Odone coroliarium hoc Appendici nostrse appen- ad avunculos suos Raynalduin et Guillelmum Bur-
dimus. .." gundise comites transfugit. Natus enim efat Hugoni
Odoiiem Hugo parens comitatu suo privaverat, Trecensi comiti ex eorum sorore : quse siLom-
sivequod ad idhonoris ac muneris minus idoneum barda, seu Longobarda nuncupalaesl, ut ex qiii-
eum judicaret ob leneram ejiis setatem, sive quod bnsdam schedis PitliGeus notat, id proprium illius
nondum fortasse illi natus esset; trans niare enim vel nomen, vel cognomen, non patrise designatio
abiens, gravidam uxoreni reliquisse dicitur; sive fuit. Idcirco Qgg Odonem Campaniensem leges,in
denique qupdad rem domesticam, ac prsesertim ad antiquis tabulis; nepotem Guillebiii comitis,Bea-
transmarini itineris sumptus pecunia indigeret, Sricis imperatricis consanguineum., Rainaldum p.orro.
quam a Theobaldo fralris Slephani Dlio, sui corni- comilem, qui paler fuil Beatricig, Odonis avuncsi-
laius pretium tulit. Quiddam lamen usuarii fundi, lum. Guillclmo uxor fuerat Pontia de Treva, Rai-
illi a patre fuisse attrihutum, colligi videtur ex ta- naldo Agatha Lolharinga; neutra Campaniensem
bulario Clarevallensi, in quo legimus quod Odo Odonem consanguinitate.atlig:t, ut dubium rion su-
Campaniensis, et Sibyllauxor ejus, laudaverunt lo- . persit quin Odo ea matre sit genilus, quse Rainaldi
tam eleemosynam, quam Josberius de Firmitate de- ) et Guillelini soror fuerit.
.deral':fralribus de Claravalle. Sapit enini ista Jo- Disces quoque ex iisdem tabulis possedisse Odo-
sbefti donorumconfirmatio prinlariam cliehtelam , nem in comitatu Burgundise, jure beneficiario ex
cujus in beneficio esset dpminus Firmitatis ad AI- dono comitum, CampumPagani juxla Dolam, Quin-
iam. Et solent regii juvenes, hujusmodi primoris giacum, Lislam, Lobium Portum, et Scanlirit sive
juris clicntelaribus prsediis a supremo principe do- Chanlitum,qiiodliodieCamplilum vocant.Filiosilli ex
nari, utfhabeant siniul, et cui pareant, modestia sui conjiigeSibylla nalos opinor Lodoicum, et Odonem
'
status; et quibus imperent sanguinis prserogativa. patri cognominem, qui anno Domini 1202, lerram
Neque vero hic intelligi potest Odo senior, Hugonis Jcrosolymitanam aditurus, niansumAymonis Grucel
frater, adeoque Odonis hujus, de quo agimus, ju- apud Paygne, Bisonlinse S. Stephani ecclesise dedit.
nioris patruus; nam pfiorem illum Odonem et in An . ex his propagatse sint in Burgundia familise
Trecensis comilis-honore Hugoni fratri juniori de- qusedam nobiles, quasex comiiibus Campania; de-:
eessisse, et anno Christi 1097, longe ante fundalam rivatas nonnulli asserunt, aliis discutiendum fe-
Ciaramvallem, vivere jam desiisse certis ex monu- linquo.
menlis .comperimus.
i545 ADDIT. AD LIBROS DE VlTA S. BERNARDI. .544
CAPUT XXIII. _.Romanis anle Damietam venerunt ; quorum circiter
Corollarium de Andrem Espissiensis, S. Bernardi decem millia Saracenis congressi, delrimentum
consanguinei profeclione in Orieniem adversus passi sunt, et affticlionem sustinuerunt; multis de
Mahomciunos. ipsis, et eorum collegio, aut captis, aut occisis, aul
Jam portus in conspectu erat, jamjamque appli- per se morluis.. Capti fuerunt de tiosiralibus Joannes
caturus, vela collegeram, cum ecce perferuntur ad de Arceis, el Galterus camerarius, et Milo Belva-
me litlerse ab amico, humanissimo viro et claro in censis electus.
paucis genealogo domino Du Bouchct, quibus ad me 685 Q«i huic bello interfuit Jacobus de Vitria-
mittebat locum insignem ex Chronico Alberici co , libro illo 111Hislorise Oiientalis, captos vel oe-
Triumfontium moiiachi, 684 <iuo s- Bernardi fa- cisos insignes vifos his plures recenset; et in epi-
miliam illustrari putaret. Nec immerito; erat enim slola ad Lotharingos, Andream de Espeisse captis
Andreas de Espissia , cujus ibi menlio, abnepos annumerat. Dissuaseral certe, sed frustra, congres-
Rainardi domini de Monlebarro, qui S. Bernardi sus pro tempore illo cum Saracenis ex divino ora-
avunculus fuit, ut intelliges ex labula malernse li- culo S. Franciscus ibi prsesens; de cujus rebus cum
nese S. Bernardi, quam pagina 941, et 942, duxi- soldano geslis, pauca Jacobus Vitriacus epistola
nius. Et ejus socer, atque itineris comes ab Albe- illa extrema, plura S. Bonaventura in ejus Yita,
rico memoratur Joannes de Arceis, quem Jacobus cap. 9, et Marinus Saiiutusin Secretis fidelium
de Yitriaco Acconensis episcopus, libro m Historise crucis, lib. m, parte 11, cap. 7 et 8. Eo autem ve-
Oiicnlalis, et in cpislola ad Lotharingos, virum ve-- neral S. Franciscus martyrii ardens studio, qua
nerabilem, el valde slrenuum dixit, capturaque a palma potitus non est, ad labores alios Dei provi-
barbaris asseruit, cum Andrea genero suo; quem dentia eum reservante : qui tamen si causam fuis-
tamen ad suos reducem, anno 1252, adhuc super- set rogatus negatse sibi a Deo martyrii coronce,
fuisse oslendimus ex tabulis Fontenetensibus, pa- ut opiiior, indignum sese afiirmasset, eodem spirilu
gina 565. Sic ergo Albericus ad annum Christi quo Franciscus aller labente quarto exinde sseculo,
1219. Xaverius, inquam, Indiarum et Japonise aposlolus;
Expeditionem aulem Crucesignatorum, ad partcs qui coelo jam receplus, Marcello Mastrillo ex ulti-
transmarinas conduxerunt hoc anno archicpiscopus niis difficillimi niorbi angusliis admirabiliter ad vi-
Mediolanensis Henricus, et Galtherus cpiscopus rium firmitatem repente traducto, prseivit hsec ver-
Eduensis, Petrus Parisiensis episcopus cum fralre ba : Ave, lignnm crucis. Ave, crux pretiosissima. Me
suo Gallhero regio cancellarin; Milo Belvacensis p tibi tolum dedico in perpetuum, el oro suppliciter ut
electus, cum Andrea fratre suo; Herveius comes.Ni- graliam fundendi pro te sanguinem, quam Indiarum
vernensis, Ilitgo Brunus de marcha Pictavim comes aposlolus Franciscus Xavcrius post tot exanttatos
cum Herveio de Werzone; comes Milo de Barro su- labores consequi non meruit, mihi, licel indignissimo,
per Sequanam, cum ftlio suo Gallhero; et cum largiaris. Hujusmodi sanclis viris ad exlrema quse-
Joanne de Arccis, cum .filiastro suo Andrea de Espis- que morlemque ipsam anhelantibus si quis forle
sia. Ex parle ducis Burgundim defuncli, Guido de obloquatur, multasque polius Grseco more accinat
Tilio, Poniius de Granceio. Comes Renaldus de Ca- iro).ux//ovi«tr,referent illi haud eunctanler cumlgna-
stro in Anglia, cum Savarico de Malleone. Fuerunl tio Antiocheno ad bestias properante : Ignoscite.
eliam mulli alii boni milites, qui omnes cum mullis Quid mihi prosit, ego scio (Epist. ad Romanos).

. -S. BERNARM GLORIA POSTHUMA

• AMPLTFICATA.
.

\Decrela authentica Congregat. Sac.Rit. t. VIII, Romse, 1849, in-4, n. 4510 et 4516.)
S. BERNARDTJS ABBAS CLAREVALLENSIS BOCTORIS' TITOLO DECORATUS.

ROMANASED OKDIMS CISTERCIENSITJM.

Spiritu inlelligentise replevit Dominus Deus ad D sapientise suse, quum tot volumina ediderit, Apo-
Fidelium exemplum et instructior.em Sanctum Ber- stolicam Sedem, summosque Pontifices sfudio, et
nardum Clarevallensem Abbatem, qui mentis acu- ardore maximo contra scliismaticos adjuverit, ac
uiine, suavilate morum, ac sacrarum Lilterarum debaccbantium ea setate Novalorum errores voce,
p&ritia excellens tanquam imbres emisit eloquia etcalaino oppugnaverit, atque exstinxerit.Licet vero
 i3lo S. BERNARDUSDOCTOR DECLARATIIS. '^r.R
piinibiis abhinc sasculis, et viginti tantum annis Atuderit; quod YV. FF. NN.-S. R. E. Cardinalium
elapsis a pretiosa illius niorte ab Alexandro III sollicitabant preces, id, divino disponente consilio,
sanctitate vitse, miraculisque cognitis inter sanctos Humilitati Nostrse perficere dalum est. Licet enim
Coslites ascriptus fuerit, ejusque cultus in Ecclesia pluribus abhinc saeculis, et viginli tantum annis
aniplificatus, adhuc tamen desiderabat inter Eccle- elapsis a pretiosa illius mqrte, a fel.r.ec. Alexandro
si2e Doctores Sanctum Bernardum referri, ac per PP. III, Prsedecessore Nostro, sanctilate vitse, mi-
totum Orbem haberi MonacliOrum Cirterciensium raculisque cognitis albo Sanetoruni fuerit ipse ad-
Ordo, cujus propagator ac decus praecipuum San- scriptus, ejusque cultus in Ecclesia amplificatus,
tus Abbas refulsit. Plures insuper Cardinales Patres adhuc tamen ejus virtutum, meritorumque coronse
ejusdem erga Ecclesiam merita reeensentes cum aliquid fulgoris erat addendum, titulus Doctqris,
iisdem Cislerciensibus a SSmo Domino Nostro Pio quo Divus Bernardus jam appellabatur, supremo
Papa YIII postularunt, ut S. Bernardi Abbatis fe- .hujus Sanctse Sedis Decrelo in Universa Ecclesia
stum cum officio et missa de Communi Doclorum confirmando. Quamvis autem VY. FF. NN. S. R. E.
celebrandum decerneret. Hujusmodi precibus in Cardinales Sac. Ritibus tuendis Prsepositi in Ordi-
Ordinario Sacrorum Rituum Conventu in Quirinali nario Gonvenlu in Quirinali Palatio habito die 18
Palatio habito die 18Juiii 1829, relatis ab Rmo. Car- " Julii anno 1829, feferente cl. m. Cardinali Julio
dinali Julio MariaDe-Somaliajam Sac.Hituum Con- Maria De Somalia jam Sac. Rituum Congregationi
gregationiPrsefecto, cseteri Cardinales Sac. Rilibus Prsefcclo, petilse confirmationi tituli Doctoris simul
luendis prsepositi simul omnes proclivero animum omnes proclivem animum ostendissent, Nos nihilo-
.ostenderunt: attamen SSmus DominusSac.Rituum minus, suspenso hujusmodi judicio; Sanctse hujus
Congregalionis morem servandumin omnibus ratus, Sedis moreni servantes, si quid objici posset, id per
si quidobjiciposseljidper SanctseFideiPromotorem S. Fidei Promotoreni appositis animadversionibus
oppositis Animadversioiiibiis in medium proferri in medium proferri mandavimus. Quibus cum re-
voluit. Quibus quum Responsiones subjeciss^m, sponsiones subjecissenl Postulatores in Ordinario
Postulatores in Ordinario Conventu diei 17 Juiii Convenlu diei 17 Julii currentis anni in Quirinalibus
1850 in Quirinalihus ^Edibus, referente Rmo Car- JSdibus, refefente dilecto iilio Nostro Placido S.
dinali D. Placido Zurla Urbis yicario, re diutius II. E. Cardinali Zurla nuncupat. Nostro in hac AI-
perpensa, solutisque objectis omnibus, ea fuit una- ma Urbe Vicario in spiritualibus generali, re diutius
nimis Rmorum Car.dinalium sententia, nimirum : — perpensa, solutisque objectis onmibus, ac ejusdcm
Pro gralia confirmalionis Titult Dostoris cum Offi- {„ Sac. Rituum Congregationis Cardinalium sententiis
cio et Missa de Communi Dociorum el- Episiola, se- conseniienlibus, Rescriptum pro gratia confirma-
cundo loco pro Ecciesia Vniversali, ad Emum Ponen- tiouis liluli Doctoris cum Officio, el Missade Com-
tein cum Promotore Fidei, ei ad D. secrelarium cum nmni Doctorum, et Epistola secundo loco pro Ec-
SSmo. Die 17 Julii 1850. clesia Universali die dicla datum, confirinanduHi
Horum omnium et singulorum facta SSnio Domi- - esse censuimus, ac Litteras Apostolicas hac desu-
no Nostfo Pio YIII. -Pont. Max. per me infrascri- per re expediri mandavimus. Quapropter precibus
ptum Sac. Riluum Congregalionis Seeretariiim rela- lotis Ordinis Monachorum Cisterciensium, quibus
tione, Sanctitas Sua Sac. Congregationis Reseri- plures dignitate, ac pietale prsestanles viri sua stu-
ptuni in onniibus approbavit et confirmavit, hac dia, ac postukta junxsrunt, benigne aniiuentes, de
desuper re Apostolicas Lilteras in forma Brevis ejusdem Cardinalium Congregalionis consilio, Au-
expediri jussit. Die 25 reeensiti mensis et anni. ctoritate NostraApostolica, (enore prsesentium, ti-
tulum Doctofis, quo Divus Bernardus Abbas cst
PIUS PAPA VIII.
hactenus in dicto Ordme, el ,in aliquibus Ecclesiis
ADPERPF.TCAM REI ME5I0RIAM.
appellatus, coufirinamus, et quatentisopus sit, dc-
Quod unum ad Divi Bernardi Clarevallensis Ab- D 1 nuo ei allribuimus; ila quidem, ut in Unlversali
balis honorem et laudem plene cuinulateque ampli- Catholica Ecciesia semper Is Doctor habealur, et
ficandani maxime pertlnere videbatur.;quoderat in in anniversario die festo tiini a. Rcgulari, lum a
votis inclyto monachorum. Cisterciensium Ordini, SseculariClero celebrando, Officium ae Missa fiat
de hac S. Sede semper optime merito cujus propa- ' de Communi Doctorum, et "cum Epistola secundo
gator, ac decus prsecipuum S. Abbas memoratus loco, quse incipit: Jusius, ctc, cum additione vi
refulsit; quou erat optandum ab'Universa Catholica Leclioni, et Martyrologio iuxta Decrelum ejusdem
Ecclesia, cui mentis illius acumine, suavitate mo- Sac. Rituum Congregationis. Ac prseterea Imjus
rum, ac sacrarum Lilterarum peritia maxime fuit Doctoris libros, conimentaria, opuscula , opera
adjumento, quum tot ipse volumina ediderit, Apo- denique omnia ut aliorum Ecclesiae Doctorum, non
stolicam Sedem, Summosque Pontifices studio, et modo privatim, sed publice in gymnasiis, acade-
ardore maximo contra Schismaticos adjuverit, et miis, scholis, collegiis, leclionibus, disputationibus,
debacchantium ea setale Noyatorum errores voce, interpretationibus, concionibus, sermonibus, om-
et calamo oppugnaverit, atque exstinxerit, ac quos- nibusque aliis ecclesiaslicis studiis, Christianis-
cunque Romanse Ecclesia; osores sua doctrina re- que exereitationi.bus cilari, proferri. atque cum rea
PATHOL. CLXXXV. *y
 1£_7 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1548
postulaverit, adhiberi volumus, et decernimus. Tan- ^. Primatibus, Archiepiscopis, Episcopis, et dilectis
dem, ul Glirislifidelium devctio ad hujus Doctoris filiis aliarum Ecclesiarum Prselalis per uriiversum
diem feslum colendum, ejusque opein pie imploran- terrarum Orbem constitutis per prsesentes nianda-
dam eo magis accendatur, quo ex hoc ccelestis gra- mus, ut quse superius saiicila sunt, in suis proviu-
lise dono se uberius conspexeiint esse refeclos, de ciis, civitatibus, ecclesiis et dioecesibus solemniter
Omnipofentis Dei misericordia, ac BB. Petri et publicari, et ab omnibus personis ecclesiasticis sse-
Pauli Apostolorum ejus auctoritale conflsi, omni- eularibus, et quorumvis Ordinum regularibus ubi-
' bus
utriusque sexus Chiislifidelibus, qui die festo que locorum et gentium inviolate perpetuo obser-
ejusdem Doctoris vere pcenitcntes, et sacramentali vari procurent. Hsecprsecipjmus, atque mandamus,
confessione prsemissa, Sanclissimum Eucharistise non obslantibusConstitulionibus, et Ordinationibus
Sacrameiitum sumpserint, et unam ex Ecclesiis Or- Apostolicis, cselerisque contrariis quibuscunque.
dinis Cisterciensium a primis Yesperis usque ad Yolumus autern ut earumdem prsesentium fran-
oecasum solis ejusdem diei devote visitaverint, ac sumpiis, seu exemplis eiiani impressis, manu ali-
pro Christianprum Priiicipum concordia, hseresum cujus Notarii publici subscriptis, et sigillo personse
exslirpatione, ac Sanctse Matris Ecclesice exaltatione, in ecclesiastica dignitate constitutse, vel Proeii-
pias inibi ad Deum preces, prout sua cuique sug- 1° ratoris. Generalis dicti Ordinis munitis. eadem
geret devolio, effuderint, plenariani omniuin pecca- prorsus fides habeatur, quse haberelur ipsis prse-
torum indulgenliam, et remissionem misericorditer senlibus, si forent exhibitse, vel ostensse, Dalum
in Domino concedinius, et elargimur, declarantes Romse apud S. Mariam Majorem,j3ubAnnulo Pisca-
hanc prsesentem Nostram concessionem perpetuo oris die 20 Augusli 1850, Pontificatus Nostri anno
duraturam, sub quibusvis indulgenliarum revoca- Secundo.
tionibus, vel limitationibus nullo modo compre- J. CARD. ALBANI.
hendi. Quocirca universis VV. FF. Patriarcbis,
INFESTO S« BERKARDl ABBATIS ET DOCTORIS.

Missa de Communi Doctorum, cum Epistola se- Martyrologio addatur: Quem Piiis VIII Pont. Max.
cundo loco, quse incipit: Juslns cor suum. universalis Ecclesise Doctorem declaravit et confir-
Officium pariter de Comniuni Doclorum cum An- mavit.
tipli. 0. Doctor, in utrisque Yesperis. Lectiones <- DECRETUM.
I Noclurni de Scriptura occurrente. Lectiones U Suprascriptam additonem VI Lectioni faciendanj
Nocturni pfoprise ut in Breviariis, et in fine YI in Officio S. Bernardi Abbatis, et Doctoris, et Mar-
Lect-ionis addatur ut sequilur; tyrologio Romano ab Emo, et Rmo D. Card. Pla-
Pius vero VIII. Ponl. Max., ex Sac. Rituuni Con- cido Zurla Relatore caussse, et R. P. D. Virgilio
gregationis consilio, S. Bernardum universalis Ec- Pescelelli S. Fidei Promotore revisam, SSmus Do-
clesise Doctorem declaravit et confirmavit, nec non minus Noster Pius VIII. Pont. Max. adprobavil,
Missani, et Officium de Doctoribus abomnibusreci- atque in suprad. Officio et Martyrologio in univer-
tari jussit, atque indulgentias plenarias quotannis sali Ecclesia legi posse concessit. Die 25 Julii 1850.
in perpeiuum Ordinis Cisterciensium Ecclesias vlsi- C. M. Episc. Pramest. Card. PEDICINIUS Prsef.
tantibus die hujus Sancti festo concessit. Loco f Sigilli.
Lectiones III Noclurni: Vos, estis sal terrce. In J. G. FATATIS. R. C. Secrelarius.
BONOMEN.
(S. Bernardus non.est accensendus inter doctores in litaniis.)

Sacrorun, Rituuni Congregationem requisivit D mentio ifieri debeat inter Sanctos Doctores, vel an
Emus, et Rmus D. Cardinalis Opizzoni Archiepi- retinendus infer Sacerdotes, etLevitas?
scopus Bononien. pro sequenti declaratione niiiii-. Et Emi ac Rmi Patres tuendis Ritibus prsepositi
rum; quum per Breve sa. rne. Pii VIII. S. Ber- in Ordinario Cootu ad Quirinale sub infrascripta
nardus Abbas Clarevallensis accenseatur inter san- die habito respondendum censuerunt : Nildl inno-
ctos Doctores, an in Lilaniis Sanctorum de Eodem vandum. Die 16 Aprilis 1851,
"lof-9 MONUMENTACLARJiVALL. ABBATLE. 1559

MONUMENTA

SAC. 'CLAILEVALLENSlS ABBATLE

ET-EPITAPHIA"

SANCTORUM ET VIRORUM ILLUSTRIUM

QUI IBIDEM SEPULTI SUNT.

(Ex Fasciculo sanctorum Ord. Cislerciensis, auctore R. P. F. Chrysost. HENIUQUEZ,

lib. II, Dislinct. xu,
- —
p. 407. Bruxellse, 1625, in-fol.)

CAPUT PRIMUM.

De admiranda Clarcevallensis cmnobii perfectione, quw in hodiernum usque diem ibidem

.perseverat.

Anlequam monasteriorum, quse sacer nostef A tam fforuit evangelica paupertas, monastica perfe-
Ordo Cisterciensis in divefsis mundi provinciis ctio et vita aposlolica!
habet, catalogum ponam, visum hic ct sanctarum Quod vero maximam mihi parit admirationem
reliquiarum, quas religiosissimum Clarsevallis coe- est, quod post tot ssecula religiosa disciplina in
nobiujii sinu suo fovet, nieniinisse : scatet enim sancta hac valle perseverat in primo rigore, nec
ejiis beatum solum sanctis corporibus, quorum virtutum color mutatus sit, quas hic primi ejus
animse jam gloria selerna fruuntur. Felix namque plantarunt fundatores. Quod ante omnia universi-
hsec donius a primo sui exordio, quo S. P. N. Ber- tatis hujus moderaiori, qui singulari providentia
nardus primum ibi lapidem jecit, insesiimabiles sanctam hanc congregationem respicit, ejusqueglo-
sanctifaiis et virtutum thesauros produxit, et pro- riosse malri et Cisterciensium speciali protectrici
ducit. Hinc prodierunt sanctissimi viri, qui per- Marise, ejusque fundatori S. Bernardo, denique
.agratis obscuris et profundis cremis inter-silvas et prselatis qui eam rexerunt, quorumque sanctitalem
montes innumeras deduxerunt colonias, et monasti- et providentiam universalis Ecclesia exosculatur et
eam in eis disciplinam instituerunt. Hac domo in veneratur, tribuendum procul dubio est.Ulque cla-
necessitatibus usa est Ecclesia, hinc firmissimas ad rius conslet Deum sanctum hoc monasterium sin-
se sustentandam columnas eruens, ut videre est in " gulari conservare providentia, hoc miserando sevo,
quam plurimis cardinalibus et episcopis inde edu- quo charilas plane refrixisse videtur, in prselatum
ctis. Quorum multi animo magno se hserelicis oppo - elegit valde R. P. Dionysium Largentier, eximia
suerunt, suoque exemplo et virtute Catholicos in prudentia, rara virlute, et magna eruditione virum.
fide confirmarunt. Quis enumerare sanctos, quos Cujus zelo cl religione non solum in suo monaste-
hinc coelum possidet, sufflciat? Quis admirandum rio, sed et in aiiis quam plurimis sacrse nostrse re-
modum el dona, quibus purissima Yirgo Deipara ligionis rigor conservatur. Dici non potest quania
sanclam hanc congregationem prosecuta est, dicere sollicitudine Ordinis reformalioni intendat, quanto
queal? Quofies a facie sanctorum horum monacho- zelo procuret ut antiquorum Patrum statuta ser-
rum, dum in agris meterent sudorem -abstersit? ventur, utque rursus novse dicantur leges ad Or-
quolies eos visitavit et amplexa est? Quoties eos- diiiis nostri conservationem. Non incerta refero,
dem in capilulo consolata est visibili modo , et ad quamvis enim R. hunc Patrem de facie non nofim,
amplexum suuiii admisit? Quoties eos abstinenliis tanien hsec hisque majora narranles audivi reve-
debililatos suavissimis cihis propria manu fovit? rendos Patres Bernardum Montgaillard Aurese-vallis
Quolies eis dormientibus dormitorium intravit, et P abbatem, el Guillelmum del Castello monaslerii de
benedictionem suam impertivit, uteos a communi Baudeloo, et Henrieum vander Heyden Villaricn-
generis humani hosle tuerelur? Hujusmodi favores sem abbates : qui omnes uno ore pielalem, virtu-
liic referrem, nisi proprium hsec haberent locum se- temet zelum reverendi hujus prselati extollunt. Huk
quenlibus libris. 0 felix domus, in qua tam mi- ergo magna religio, qua monasterium hoc illustra*.
randa contigerunt, ad quam tam familiariter Chri- tur, merito debetur. At ei gratulamur, de diligea-
stus ejusque sanctissima maler diverterunt ? In qua tia, qua procurat proprio exemplo el virtute et sub-
4351 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1352
ditorum Ordinis nostri nomen et famam prorogare; A poribus suis honorant, ponamque epitaphia, quse
agemus de viris sanctis et illustribus, qui olim do- in quodam ms. codice Dunensis bibliothecse in
niure istam suis virtutibus illuslrarunt, et jam cor- veni.

CAPUT II

Sequuntur epitaphia trium tumbarum sanctorum in Claravalle existentium.

Epitaphium beatisshni Pairis Bernardi. xitet institutis sanctse Romanse Ecclesise, proutpo-
Hic requiescit corpus beatissimi Patris noslri# tuit, confirmavit. Monachorum iusuper Cisterciensis
ISernardi, primi Clarsevallis Abbalis. Q;ii fuit vir in' Ordinis, Canonicorum regularium, aliorumque re-
diebus suis vita et moribus sanctissimus : in niira- ligiosorum conventus per lerras illas diffusius pro-
culis faciendis posl Apostolos clarissimus, in inlel- pagavit. Quihus juvante Deo consummatis, ab ulte-
ligentia et exposilione sacrae Scripturse Doctor riori Scotia adClaramvallem, quam suse niortis lo-
egregius. Inler discordantes pacis reformator prse- B cum semper optaverat,ubisuo pio desiderio Doniino
cipuus. Hseresum el errorum liinc lemporis in Ec- satisfacienti.advenit, septimanis circiler tribus
clesia pullulantium reprsehensor et corrector indu- expletis, anno ab incarnatione Domini M.C. XLYIII,
strius. In multis, quse prsedicebat, Propheta veri- selatis autem suseLIV, nocte, qua fil anniversariuni
dicus. Monasterioruin et Rcligionis aiiipliator devo- fidelium omnium defunclorum, sicut semper opta-
(issinms, lucerna singularis' non solum Ecclesisa vit et prsedixit singulis ab ipso benedictis, singulis
Gallicance, sed eliam Christianitatis universse. Hic, manibus imposilis, sseculo valefaciens ab Angelis
anno ab incarnationeDomini millesimo, centesiino, Isstabiinde suscipitur, et ciyium supernoruui bea-
decimo terlio, a constitutione doimis Cistercii de- tissimo collegio sociatur, secundum quodbeatissimo
cimo qtiinto, annos natus circiler, viginti duos , Gi- Palri noslro Bernardo Missarum solemnia in cra-
slercium ingressus cum sociis amplius quam tri- stino celebranli in ipso Missaecanone coelitus exstitis
ginta sub Abbate Stephano, suavi jugo Chrisii revelatum, cujus preces et merita gioriosa, coram
collum submisil. Anno aulem Domini millesimo Deo gratiam nobis impelrent in prseseuli, et gloriam
centesimo quinto, mense Junio, missus fuit cum in Aituro. Amen.
Fratribus germanis , et Conventu suo ad locum is- sanctisshnorum. Martyrum Eutropii,
tum, qui nuiic vocaiur Glaravallis, antea autem Epitaphium Zozinm et Bohosm, eliam existeniium in prmdicta
Vallis Absynlhialis, ubi triginta et octo annis Abba- Claravalle.
lis seu boni Pastoris omcium adimplevit. Anno
autem ab Incarnalione Do.mini millesimo cenle- Kic conlinentur corpora sanclissimorum Marty-
simo quinquagesimo terlio, ordine ubique dilalato, rumEutropii, ZozinseelBonosse sororum.quse tem-
et aniplius quam centum sexaginta Monasteriorum C pore felicis recordalionis Honorii Papse tcrtii as-
ordinis noslri Pater existens, consummalis feliciter sumpta fuerunt per pise memorise venerabilem Pa-
vitse susa diebus, et annis circiter LXIIl. expletis, trem et Cardinalem Conrardum quondam Porluen-
XIII. Kal. Septembris hora diei pene tertia, inter sem Episcopum de altari ecclesise S. Laurentii
graves singultus et lachrymas uberes cireumslan- ejusdem civitatis, ubi quondam fuerunt honorifice
tium fiiiorum migravit ad Dominum, ad muilos et honeste recondila, aiitequam dicta civitas adrui-
quos ipse prsemiserai kelabundos rcoetus Monacho- nosse desolalionis exterminium deduceretur. Pro-
runi, ad obvia agmina, quoruni in terris vitam pler quod, benigna Dei providentia, per diclum Re-
duxerat, Angelorum. Cu.jusvilse imitatores et glo- verendiim Cardinalem a preefalo loco translala fue-
rise participcs nos facial, qui sine fine vivit et re- runt, et B. Bernardo ct Ecclesise Clarsevallis trans-
gnal. missa, ut ibidem gloriosius collocarentur, et cum
veneratione debita colerentur, tantse prsesen-
Epiiaphium S. Malachim Episcopi ac iotius Hibernice tise sacra consideratione, cordasicque fidelium ad Deum
Primatis. devotius diligendum , eique ferventius famulandum
Hic requiescit corpus Beati Malaehise quondam excitarentur, medianlibus ipsorum sanrtorum pre-
Archiepiscopi et Primatis tolius Hibernise ac Sedis ciosis nieritis ct pia intercessione. His vero tribus
ApostolicseLegali, viri Apostolicsevitse etmiraeulis S. Marlyribus adjunclus est quarius Marlyr et col-
gloriosi. Hic est qui Scolise et Hibernise populos, locatus cum ipsis, cujus nomen adhuc ignoranius,
homines scilicet tunc temporis barbaros, nulla con- cujus corpus sacrum una cum dictis tribus. Claram-
jugia ineiinles, nullas confessiones seu poenitentias D vallem uiisit dictus D. Cardinalis Episcopus Por-
lacientes, ad Ecclesias non accedentes, nulla Sa- tuensis.
cramenta Ecclesiaslica percipientes, re paganos, Ilem conditse sunt cum ipsis Beata Walta, Cri-
solo nomine Christianos, licet antea per Beatum stantia, Petronella et Domicella, quse sunt de nu-
Palricium ad fidem fuissent conversi, cum niaxi- niei'0 uiidecim millium virginum, et duo capita
mis periculis et difiicultatibus propulsala barbarie quorumdam sanctorum, et alisereliquise plurimorum
et paganica consuetudine, in fide Catholica instru- sanctorum.

CAPUT III.
De S. R. E. Cardinalibus qui ibidem quiescunt.
Post descriplionem epitaphiorum Sanctorum in rum, requiescunt et jacent quatuof Cardinales et
ecclesia Clarsevallis honeslissime sepullorum, vi- . sexdecim tam Archiepiseopi quam Episcopi, et plu-
dendum cst de sepultura virorum illustrium ibidem res alii nolabiles viri el personse, quorum omni-iini
quiescenlium, el sciendum est, quodj in eadem ec- tituli inferius annotantur.
clesia, prout palet per superscriptiones lumulo- El primo de prsenominatis Cardinalibns.
 MONUMENTAC.LAR-EVALL..ABBATIiE. 1554
B. Henrkus S. R. E. Cardinaiis. A Imperalorem, Reges et Piincipes et universos Chri-
siianos pro crucibus faciendis et pro aliis negotiis
Primo inter iumbas sanctissimorum Confessorum Ecclesiasticis universis. Per Dei vero misericor-
Cinisti Bernardi et Malachisejacet bonse memoiia? diam et viri sancti prsedicationem et laborem Impe-
D. llenricus VII. Abb. Cl-arsevallis, postea Aibanen- rator Maguiitiam cum sexaginta octo magnis Princi-
sis Episcopns, Cardinalis et Apostolic.sesedis Lega- pibus excepiis aliis, quorum non est numerus, signo
tus. Iste HeiiricusCardinalis,Episcopus Albanensis crucis est insignitus, -et Reges Francorum pariter
vir.nobilis et clarus de castro Marciaco, juxta Clu- el Aiiglorum crucis charactere sunl signati. Ve-
niacuin fuil natus, et sub D. Roberto de Bi ugis se- niens vero Leodium, cum ad prsedieationem suam
cundo Abbate Clarsevallis in hac domo Clarceval- plusquam sexasrinla sex clerici praibendas suas prse
lensi habilum sacrse religionis assumpsit, infra vero tijnore Simonise in niami ejus resignassent, ipse eis
quartumannum puer imbarbis et adhuc mixtuin siiieSimonia et aliler et alias restauravit. Dum aulem
sumens, omnibus miranlihus Abbas Ailecumbse est ao!paries Flandrise, pro pace reformanda inter Co-
eliectus. Quantum vero idem Mbnaslerium sub eo, inilem Flandrise et Ecclesiam Atrebatensem , quam-
auxiliante Deo, profecerit spirituaiiter el temporali- vis graviter infirmus properarel, pacem inier eos
ter, ipsse res etrerum possessores hodie protestan- non sine muiloruui admiralione reformavit. Ingra-
tur. Domino aulem Gerardo VI, Abbale Clarsevallis vescente tandem inlirniitatc, quam simpliciler mi-
apud Igniacum per Martyrium consummato, votis nima peccata confessus fuerit, quam devote viati-
omnium Clarsevallensium in Abbatem ejusdem Cla- cum et ullimse unclionis Sacranientum susceperil,
rsevallis assumilur: Ubi iantain gratiam non in or- r>longuin est enarrare. Tandem ininiineiilc bora, ut
dine tanlum, sed apud Reges Francorum pariter et transiret de hoc niundo ad Beuiii, ante altare B. Au-
Angiorum, apud Principes et Barones obtinuit, dresein Atrebato, sieut ipse prseceperat, est delatus,
quantum nemo Cktrsevallensium a B. Bernardo , ha- ibique inter verba devotse oralionis in Doinino, ut
buerit anteeum. Duo enim in hac Claravalle bOna pie credilur, feliciter ohdormivit. Ab Atrebato de-
opera alque magnifica, exceptis aliis innumeris muin, sicut prseceperat, corpus ejus ad Claramval-
bonis,_ gloriose consummavit; nam B. Bernardum lem translatum est, et hic inler B. Bernardum et
quem jam D. Alexander Papa III, eanonizaverat, et B. Malachiam, III Idus Januarii ab Episcopo Lingo-
diem depositionis ejus, ab universa Ecclesia cum ~iiensi omnibus rite peractis honorifice esl sepultum,
gaudio celebrari prseceperat, convocatis hiiie inde circa annum Domiiii 1186.
venerabilibiis Episcopis aliisque reverendis personis
per venerabilem P. D. Nicardum Archiepiseopum Epitaphium ejusdem. Henrici.
Lugdunensem quondam AbbaiepJ Pontigniacensem Subjacet huic lapidi quondam notissimus orbi
fecit cum maximo gaudio Cl exsullatione tolius Ec- Abbas Henricus Romano cardine dignus.
clesiseGallicanse , elevari et relevari el in taberna- Luhrica qui vani coiitemnens gaudia miindi,
Ciilo mafmoreo, retro altare B. Marise Virginis, Terrss membra dedit, ccelis aniinamque reniisit.
sicut ho lie apparet, religiose et honorifice collo- Jacobus S. R. E. Cardinalis Episcopus Prawe-
caii. Etclesiam eliam istam inclitus et illuslris Rex stinus.
Anglise Kenricus amore et honore Dei et ipsius
He.irici Abbatis Clarsevallis fecit pluinbo pulcher- , ) adJuxta beatum Malacbiam, iu presbylerio scilicet
rlme cooperiri. Dum autem Claravailis in manibus ejus sinislram jacet bonse mcmorise Domintis Ja-
cobus de Placentia, Archidiaconus R.ivenme, poslea
ejus ampiius clarificarelur, in Episcopum Tholosa- Monachus
num votis, et desiderio universorum solemniter est Clarsevallis, deinde Trium fonliuni Ab-
Cardiiialis.
ciectus, quod ipse totis viribus renuens, nec aliquo bas, deniquePrsenestinus Episcopus
modo suscipere volens apud Cistercium paii Abba- B. Conradus S. R. E. Cardinalis Episcovus Por-
tum et Fratrum concilio in Abbalem Cistercii eli- tucnsis.
gitur, quod Bimiliter lotis viribus recusans , a Do- In eodem presbyterio juxta praedictum Dominum
miiio Alexandro Papa lerlio, ad Lateranense Conci- Jacobum Cardinalem, ad sinistram minoris altaris,
lium ex nomine per lilteras evocatur, retinelur, jacet bonse memorise Dominus Conrardus frater
Cardinalis efficitur, et in Albanensem Eprscopum olim Comilis Egmi de Friburg, qui primo Villarien-
quamvis invitus consecratur, Legalusque niittitur sis, deinde Clarsevallensis postea Cisterciensisex-
ad provincias transniontanas, et ad hsereticos pro- slilit Abbas, ei demum sanctse Romanse Ecclesise
palsandos, data ei sedis Apostolicse auctoritate, ut Episcopus Cardinalis. De ipso legiiur illud memoria
evellat el dissipet, et sedificet et piantet, qui duos dignuin, quod digiti sacri, quibus Dominici corpo-
Archiepiseopos Lugdunensem scilicet el Narbonen- ris et sanguinis hosliam offerre solilus erat, tanla
seni,_ quia inutiles et reprehensibiles esse videban- lumiiiis claritate frequenler effulgere visi sint, ut
tur, in spirilu vehemeuli velociter deposuit. Abbales noclis ei tenebras tamquam meridiem illustrarenl.
nigros, et multarum Ecclesiarum Prselatos , quan- Plurimis locum Clarsevallensem decoravit reliquiis,
ttim potuit, emendavit, Castruni muiiitissimum hse- . , inter quas est caput sancli Vincentii et Chrisii mar-
reticoruni, quod valle munitur, per iiiiraculuin tyrum Eulropii, Zozinseet Bonosse. Legalionis a la-
cepit, satrapas hsereticorum lenuit, convicit, con- lere functus esi officioniultolies, in quo varias hse-
vertit et errorem suum coram omnibus cognoscerc reticorum perfidias magnifice compescuit et repres-
fecit. Postea visitata sua Claravalle et muneribus sit. Cum denique in transmarinis partibus di.eni
bonorata, ad Romanam cuiiam rediit, atque a Do- transitus sui de hoc mundo propinquare agnosce-
iiiino Papa Lucio, Alexandro jam defuncto, et a ;-el, instanlissiine prsecepit, ut ossa sua delerrenlur
c*teris Cardinalibus honorifice est receptus. Tan- ibideni,quse voluntas ejus ullima per Ciarsevallenses
deni Doniino Lucio post qualuor annos mortuo, et fideliler esl impleta; obiit autem anno gratise 1227,
Urbano ei in Papatum succedente, ipsoque infra prid. Kal. Octobris.
duos jmnos velociter defuncto , sanior pars Cardi-
nalium voluit ipsum in Papani eligere. Ipse tolis Joannes S. R. E. Cardinalis.
viriiius renitens, signoque crucis se muniens, affir- Interbeatum Bernardum elbealos Marlyres jacet
mavit se nullum aliud officium assumere nisi terrse Dominus Joannes de Buxeriis, trigesimus secundus -
Hierosoiyinoriim succurrere, et cruees ubique prse- Abbas Clarsevallis, qui poslea factus esl Abbas Ec- Ci-
dicare. Consecrato igitur D. Gregorio octavo in stercii, et demum effectus es.t sanctse Romanse
Papam; legalionem plenissimam ab eo suscepil, ad clesise presbyler Cardinalis.
 1355 ADDIT AD LIBROS BE VITA S. BERNARDI. 4556

CAPUT IV.

De episcopis in Claravalle sepullis.

Joannes Archiepiscopus Lugdunensis. A Adam Episcopus Morinensis (96).

Sub gradu altaris major.is in sinistra parte, recte Ante medium altaris Sancti Manimelis noster ja-
conlra pulpitum Evangelii, jacet bonse memorise cet bonse niemorise Domiiius Adam, quondam Epi-
Dominus Joannes, Lugdunensis Archiepiscopus. scopus Morinensis et Monachus Clarsevallis.
Hugo Lingonensis Episcopus. B. Godefridus Lingonensis Episcopus.
Ante altare B. Benedicti Abbatis jacet R. Pa- venerabiles Aiile altare omnium Sanctorum jacent quinque
ler Dominus Hugo, Lingonensis Episcopus. Episcopi, et primo sepultus est recte
contra medium ipsius altaris vir vitse laudabilis
Manasses Episcopus Lingonensis. Dominus Godcfridus, quondam Lingonensis Episco-
Anle medium altaris B. Michaelis Archangeli ja- pus, cognatus B. Bernardi. Hic de primis filiis ejus
eet Dominus Manasses, venerabilis Episcopus Lin- fuit, qui prsesens ccenobium in suo sanguine funda-
gonensis. verunt, hic lertius Prior Clarsevallis fuit, postea
primus Abbas Fontineti, qui fundato loco regulari-
Joannes Mithelenensis Archiepiscopus. lerque ordinato ad suam Claramvallem rediit, ubi
Item ibidem, videlicet in sinistra parte ejusdem postea per plures annos prsesertim tenipore schis-
altaris jacet bonse memorise Dominus Joannes, Mi- niatis, quod in Romana Ecclesia tunc vehementer
dum Beatus Bernardus semetipsum Ecclesise
thcleiiensis Archiepiscopus, humilis Abbas Clarse- exarsit, sanctse periculis in diversis provjnciis opponeret;
vallis, qui diu in hac Claravalle, et humiliter con- B ipse vices ejus tam strenue quam lideliter gerens,
versatus est, a carnis vinculis feliciter absolutus. non modo negoliis et utililalibus Blonasterii provi-
Obiilann. Domini 1240. XII Kal. Maii. debat, sed quod magis est eliam, quoties erat opus,
Robertus Episcopus Leodiensis. aliis cosnobiis vacantibus de Abhatibus providebai,
et taftquam alter Abbas Bernardus, non solum in
Ante allareB. Andrese Apostoli, in sinistra parte Claravalle sed in tolo online habebatur. Sedatis
ipsius, in quodam arcu jacet bonse memorise Do-
ergo prsedictis seditionibus, dum in Claravalle
minus Robertus, Episcopus Lingonensis , postea Prioiis offlcio fungeretur, ad Lingonensem Cathe-
Leodiensis. dram est assumptus, poslea cum pise nieuiorise
Garnerius Episcopus Lingonensis. Rege Ludovico Apostolicse sedis functus iegalione
Domini et Hierosolyniam est profectus. Igitur cum eodem
Ilem ante medium allaris Salvaloris Rege de itinere prsedicto rediens, in Episcopatu suo
Dei nostri, jacet Reverendus Pater Dominus Gar- usque ad transitum Beali Bernardi, et posl eum
nerius, nonus Abbas Glarsevallis, postea Lingonensis per annos circitef octo quievit. Postea vero ad
Episcopus. beatse memorise Alexandruin suinmum Ponlilicem
J3. Eskitus Lundensis Episcopus. accedens, cessionem peliit, quam (vix tamen), in-
slantissiniis precibus impetfavit. Redicns igilur
Item ibidem in arcu.ad sinistram ipsius altaris cum lilteris Aposlolicis Gathedrse valefecit et ite-
:
jacent primo in prima parte ipsius sepulturse re- rum ad Claramvallem se contulit, fecilque fabricari
quiescit vir magnificus et insignis ac de stirpe re- C ad opus suum in loco, unde sanctus Bernardus
gia oriundus, felicis recordationis Dominus Esldlus, inigraverat, capellulam satis humilem ut apparet,
quondam Lundensis Arcliiepiscopus et totius Dacise et per annos tres et menses circiter novem domum
ac Suecise Primas, qui lempore B. Bernardi veniens sancli Bernardi eidem capellse conliguam inhabi-
Clarainvallem, et MonachUs faclus ibidem summse taiis, in sanctaque religione perseverans circa an-
humililalis et totius honestatis ac religionis se spe- num Domini 1165, sexto ldus Novembris iu Domino,
culum exhibuit, et Monachalis perfectionis exem- sicutpie creditur, feliciter lequievit.
plar suis posteris dereliquit. Obiit aulem anno in-
carnationis DominicseM. C. LXXXI. De Episcopo Sorilano infirmario Ctarmvallis.
Radulphus Archiep. Lugditnensis. Ad sinistram vero dicli Domini Godefridi Lingo-
nensis Episcopi versus coemiterium sepultus esl vir
Sepultus est eliam ibidem cum eodem sanctse et venerabilis Dominus Gaufridus de Meleduno, ex
dulcis memoiiseDominus Radulph us, quondam Abbas illuslri slirpe Gallorum, Senonensis procreatus Eph
Clarsevallis, deinde Agynensis Episcopus, ef demum scopus Soritanus, qui sub bonse memorise Domino
Archiepiscopus Lugdunensis. Roberto secundo Abbale Clarsevallis in hac Clara-
Aleydis mater S. P. Bernardi. valle habilum sacrse religionis assumpsit, sub eo-
que et pluribus successorihus ejus diversa gerens
Item etiam ibidem jacet pise recordationis nobi- officia, inter Fratres suos cum eorum gratia^el fa-
lis doniina et Deo devotissima Aleydis, mater Docto- voreest laudabililer conversatus. Demum cum infir-
ris egregii etPalris nostri B. Bernardi primi Clarse- u morum Fralrum essel sibi sollicitudo commissa
vallis Abbatis, quseprimo apud Divionem sepulturse sub Domino Gerardo sexto Abbate Clarsevallis ,
tradita fuil in Monasterio B. Benigni. Poslea vero, factus est Episcopus Sorilanus in Sardinia in pro-
Domino volenle et nobiscum pie agente, ad humili- vincia Turrilana, quem non traxit ambitio, sed pro-
tatis iioslrse exciiandam et ampliandam devotioriem fessio compulit, ul alumnus Gallise ad ritus Barba-
translata est usque Claramvallem , et coram altari ros, et linguam quam non noveral, pertransiret..
Sancli Salvaloris collocata, anno Domini millesimo, Uhi vixit per annos septem, et Monasterio Ciarse-
ducentesimo, quinquagesimo, XIY Kal. Aprilis. vallis plurima conferens in pauperes el loca eauera
(96) Dehoc hsec habet Bzovius : c Hoc anno (sci- abdicavit, professusque est Monaslicen in Clar&-
Hcet 1229.) Adam Morinorum episcopus, vir omni valle.
vila laudabilis, confeclus jam setate prsesulatu se
 1557 MONUMENTACLAR^EVALL.ABBATLE. 1558
dispergebat. Audiens autem canonizationem B. Ber- A tem coenobioquantam poteral diligentiamexhibebat,
nardi per fselicismemoriseAlexandrum Papam ter- illud ssepe visitans, auxilia quauta polerat confe-
tium lactam , et translationem corporis ejusdem rens oporluna.
B. Bernardi sub Dominp Henrico Abbate septimo Peractis demum in Episcopatu tredecim annis,
Ciarsevallis faciendam, ad capitulum generale ve- de licentia sedis Apostolicse cessit Episcopatu et ad
niens, exinde ad Claramvallem festinavit, ubi cum suam rediit Claramvallem : mansit aulem in Clara-
ArchiepiscopoLugdunensi et Coepiscopis offlciosis- valie in domo Sancti Bernardi, quam post disces-
sime studuit interesse. Exinde per dies singulos sum Domini Godefridi Liiigonensis Episcopi, cessit
febre invalescenie ad eum, quem honore debito suo Episcopatui, plurimaque solatia Fratribus exhi-
usque celebrem sepulturam, quceusque hodie ap- bens et tamquam multum exercilatus in negoliis
parct, devote fuerat prosecutus, Domino vocante Ordinis pariier et Ecclesiasticis, Domino Abbate
migravit, sicut pium est opinari. Obiit auteni prid. Pontio et successoribus ejus usque ad Dominum
Idus Octob. circa annum Domini millesimum, cen- Petrum Venerabilem Abbatem Clarsevallensemoeta-
tesimum, sepluagesimum nonum. vum non medioeiter necessarius fuit. Obiit autem
De Episcopo Humanatensi. prid. Idus Octob. in Dominofeliciter consummatus,
circa annum Domini millesimum, centesimum, oc-
Post eum vero versus cosmiterium ad Aquilona- tuagesimum primum.
rem partem sepultus est pise recordationis Dominus Guido Episcopus Hetenensis.
Jacobus Hiimanilaiis Episcopus.
n Post ipsum etiam versus chorum Monachorum
Alanus EpiscopusAltisiodorensis. sepultus est bonsememoriaaDominus Guido, Mona-
chus et Prior Therloci, postea Episcopus Helenen-
Ad dexteram vero dicti Domini Godefridi quon- sis. autem circa festum omnium Sanctorum
dam Lingonensis Episcopi, versus chorum, jacet annoOhiit Dominimillesimo, trecentesimo, vigesimo sep-
Dominus Alanus Episcopus Altisiodorensis, qui in timo.
quadam Ecclesia oppidi famosi in Flandria, quseln- Nicolaus RosliildensisEpiscopus.'
sulanuncupatur, a puero educatus sub Beato Ber-
nardo in hac Claravalfehabitum Religionis suscepit. Ante medium altaris Sancti Martini Episcopi
Postea prinius Ahbas factus est Monasterii, quod jacet bonse memorise Dohiinus Nicolaus Roskilden-
Ripatorium nominatur. Gui per annos duodecim sis Episcopus consanguineus Domini Eskili Lauden-
prsesidens Domino cooperanle sategit, ut personis sis metropolis in Regno Dacise Archiepiscopi, exul
ihilibus et possessionibus necessariis videlicet gran- pro libertale suse Ecclesise : qui obiit anno Domiiii
giis, silvis, agris, pratis et pascuis idem Monaste- millesimo, ducenlesimo, quadragesimo nono. Octavo
rium ditarelur. Anno vero novissimo vitse B. Ber- Kal. Oclob.
nardi ab Ecclesia Altisiodorensi in Episcopum coni
corditer est electus. Hic multam hospilalitatem om- Henricus Episcopus Trojm.
nibus Religiosis domos suas frequenlantibus exhi- Ante medium altaris SanctissimseTrinitatis jacel
buit, suoque Monasterio de Ripatorio, .unde Abbas bonse memoiise Dominus Henricus niagnse Trojai
fuerat, niulta noscitur contulisse, Clarscvallensi au- Episcopus et MonachusClarsevallis.

CAPUT V.
De aliis viris illustribus, quorum corpora.in ClaravaUe recondita sunt.
Stephanus de Courceltis. Q B. Robertus Dunensis.
Ante altare Beatse MariseMagdalensein sinistra Sub secundo arcu lapideo in eodem claustro sunt
ipsiussub tumbamarmoreanigra jacet DominusSte- ossa plurium illius personarum in priori capitulo sepul-
pbanus de Courcellis, quondam Canonicus Tullen- tarum, pro quod nunc extat dormitorii et
sis, qui in epitaphio metrico commendatur niulti- novi capituli sedificationetranslata, nam et primas
pliciter tamquam totius sobrietatis, pietatis , devo- litteras nominumlector
singulorum insculptas ibidem la-
iiivemet. Mediuin autem lo-
lionis, caslitatis et humilitatis insignitus. pidibus diligens
ciim cseteris prseeminentiorem Domiinis Robertus
Margareta Regina Navarrm. ___.._ de Brugis, secundus Clarsevallensis Abbas oblinct.
In presbyterio in tumba elevata jacet inclitsere- Qui cum illustri viro DominoGaufrido de Perona,
cordalionis*Domina Margareta Navarrse Regina, Thesaurario EcclesiseSancli Quinlini in Jiac Clara-
CampaniseComitissa et Brise Palalina. Obiit autem lem valle sacrse Religionis habitum suscepit. Cum au-
aniio Domini millesimo , ducentesimo, quinquage- Monastcriumde Dunis, quod a Monaehisnostri
simo oclavo, quarto Kal. Aprilis. habitus, sed non nostri Ordinis sedificari cojperat,
miiiime proficeret, traditumque B. Bernardo fuis-
Elizabelha filia S. LudoviciRegis. set : tunc Sanclus Bernardus eumdem Doiiiiniini
In medio chori in tumba elevata deaurata sepul- Robertum ibidem ordinavit Abbatem. Infra vero
tiini est cor illustrissimse DominseIsabeilse filise paucos annos totum idem Monaslerium.sedificatum
Sancti Ludovici, uxoris Domini Theobaldi Regis et locuplelalum esl possessionibusqueditatuin, etin.
Navarrse et Comitis Campanise. Obiit an.no mille-JD ea benedictione prseventumcujus eidem loco usque
Simo,ducentesimo, septuagesimoprimo. bo"diegralia perseverat. Hunc igitur virum venera-
bilem, Sanctissimus Pater noster Bernardus antc
B. B. Gerardus, et Petrus Abbaies. paucos dies suse fselicissimsemigrationis prsesenti-
In magno claustro sub primo arcu, juxta ostium btis suis fratribus, non sine multa recommenda -
Ecclesise,requiescunt venerabiles viri bonorum me- tione personse ejus suum eligi monuit et consuluit
niorise digni, DominusGerardus sextus et Domiiius successorem. Jpsum ergo post transitum ejusDo-
Petrus octavus ClarsevallisAbbates', quorum prior niinus Godefridiis Lingonensis Episcopus quondam
post laudabilem vitam pro juslitia el zelo Ordinis Prior ClarsevallisAbbalem nominavit. Cui Dominus
innocens occisus est. Alter vero sanctse pauper- toto tempore suiregiminis intus et foris, non solum
latis et humililatis ferveiitissiinussemulator, multis in sua Claravalle, sed et in filiabus ejus taiitam
in vita sua virtutibus claruit. Hos apud Deum pa- pacem contulit, ut fselicissimaiila tempora videfen-
tronos habere mereamur. Amen. tur. Transactis autem tribus annis et dimidio cum
i55g ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1560
die sancta Parasceves nudis pedibus incessisset, ye- £_.inveniet, ad suam Ciaramvallem rediit, et septimo
hementerque frigore affliclus fuisset, ad Vigilias Idus Septembris obitl; de cujus moiihus, et a Deo
seauenlis Sabbalhi tam gravi febre correptus est, sibi collata muliitudine graliarum prsediela epistola
ut *non sine difflcultate potuerit ex slallo suo ira- et sermo, quem B. Bernardus locutus est in capi-
trum manibus in infirmilorium deportari,ubi eadem lulo : ipsa die sui obilus super his, non mediocriter
febre paucis diebus vexatus in confessione pura et lectorem polerunt plenius erudire
humili jugiter perseverans, 11011 sine magno planctu Beatus Odo Supprior.
totius congregalionis, terlio Kal. Maii m Domino
Secundum aulem locuni post ipsum obtinet Do-
requievit. . minus Odo venerabilis, qui Supprioris ofiicium sub
B. Serlo Abbas. Bealo Bernaido cum multo favore cum universo-
Eumdem etiam locum obfinet Dominus Serlo vir rum fratrum usque ad ultimam seneclutem adim-
Deo dignus, qui Savigniacum cum triginia.Abbalris plevit. Hic fuit in divinis offlciis devolus et slre-
in generali capitulo Cisterciensi prsesente Bealis- nuus, nec non in corporalibus exercitiis laboriosus.
simo Papa nostro Eugenio tertio per manum Sancli Et quamvis esset in corpore graviter Isesus, semper
Bernardi Ordini nostro sociavil, et Clarsevallensi lamen ad universos Iabores prsecedebat alios et de-
coenobiO submisit el contulit. Cum vero nomen et ducebat exemplis, et verbis efficacibus admonens et
officium post aliquot annis deposuisset Abbalis, invitans, specialiter auiem in oblalione hoslise salu-
eodem anno, quo Sanctus Bernardus ab hac vita laris, se tam devolum exhibebat, ut ad niodum Si-
migravit, et Dominus Robertus ei feliciter Domino p nieonis ipse qtioque lenere puerum, et mira jucun-
disponente successisset, Dominus Serlo pradiclus ditate blandiri parvulo viderelur. De eujus' meritis
eidem individuum comilem el in omnibus officiosttm et virtutibus quid Bealus Bernardus sentirel, os-
Bese exhibuit, et in opere sanctse prsedicationis ad tendit dum posl ejus transitum nioxulpriinam ora-
sedificationem fratrum toto tempore, quo prsefuit ad tioneuipro commendatione ipsius animse complevit,
ejus imperium jugiter laboravit, id enim officium; prostratus solo, oninibus cunclantihus, non sine
eidem imponebat, quem ad hoc ipsum promptissi- multa lachrymarum effusioiie osculalus esl pedes
mum fecerat exercitatio diuturna et benignilas ejus. Obiit autem duodecinio Kalend. Marlii.
gratiosa. Mortuo autem DominoRoberto el Doniino Beatus Gerardus Farsensis.
Fastredo in Abbatem Clarosvallensem promolo ,
idem Serlo venerabilis quarlo Idus Septemb. ab Tertium vero locum posl ipsum obtinet Venera-
hac vita deeedens, secutus est Dominiim Robertum bilis Pater Dominus Gerardus Farsensis ccenobii -
Patreni suum, Monaclms, grandsevus setate, sed moribus sic excel-
B. Humberlus Abbas Igniacensis. lens, ul polius omnibus admirabilis videretur quam
imiiabilis. Hunc Ahbas suus plurima generosilale
Juxtavero prsedictum locura eminentiorem aliis prseditus , sed mullo magis religione prsecellens, et
in parte sinistra, prinium locum ohtinet Dominus Beati Bernardi specialis amator ad eumdem veniens,
Humbertus Monachus Casse Dei, qui cum jam esset dum adhuc ipse viveret secum adduxii, in sua vel
malurse setatis ad Beatum Bernardum se contulit, in nostra regione novam ex fiiiis ejus construero
ct Prioris offlcium sub eo aliquamdiu subministra- "_ cupiens Abbatiam. Cumque hujus rei gratia prse-
vit. Deinde faclus primus Abbas Igniacensis coenobii senliam excellentis Principis Conrardi Romanorum
in eodem pltirimis annis cum maxima revcrentia ita Regis adissel, incivitaleMaguntinaDominovocante
esl laudabiliter conversatus, ut vix in co aliquis decedens, ipsum Venerabilem Dominum Gerardum
ociosum, nondico verbum, sednc- motum aliquem ad carissimum omnibus Beatum Bernardum, et ad
adverlere posset inspector, quanlum libet curiosus. ccenobium Clarsevallense transmisit: ubi post plu-
Idem etiam Monaslerium Signiacense missis ab res annos, sicut fuerat religiosissime conversalus,
Igniaco Monachis ordinavit : postea, sicul in epi- ila septimo Idus Decembris fsoliciter consummatus,
glola a B. Bernardo ad eum scripta diligens leclor in Domino quievit.

CAPUT VI. .
Seatus Tezelinus Pater S. Bcr-nardi, fratres et cognati ejus. Yarii ipsius Sancti abbatis
discipuli.
Sub sedificio,quod est conlra Ecclesiam in coemi- tus Malachias, qui in extremis laborabat, plurimum
terio Abbatitm, columnis lapideis et arcubus fabri- extilit deleclalus, qui nocte illa apposilus est ad eos
calo, in dexlra parleipsius sarcophagi, conlinentur somno suavissimo soporatus. Die vero anniversaria
ossa fselicisrecordalionis Patris et Fratrum germa- omnium fidelium defunctorum , eorpore Beati Ma-
iiorum Beatissimi Patris nostri Bernardi cum no- D lachise solemniter tumulato , prsedicta ossa in islo
mine Guldrici de Tullione avunculi ipsius, cui spre- loco noviter prsesenti opere fabricalo fuerunt vene-
tis nobilitate gcneris et polentia sseculari, quibus rabililer collocata. In sinistra autem parte prsesen-
plurimum eminebant, ac Monachi iacti ClaramvaU t's sepulturse continentur ossa Monacliorum Conver-
lem in suo sanguine fundaverunt, et Monachalis sorum novitiorum, qui in hoc loco vivenle adliuc
perfectionis exemplar suis posteris reliquerunt. Beato Bernardo fseliciter obierunt, quse videiicet
Ccnlineniur ibidem etiam ossa Monachorum con- ossa propler sedificationemoralorii quod nunc est,
versorum et Noviliorum, qui in veteri Abbatia sub fuerunt de prioribus suis tumulis huc translata.
dicto Patre in illis sseculis auieis, in illo magno fer- Ante enim sedificationem primi oratorii, unum in
vore, in illa sancta paupertate et auslerifate pri- hoc loco fuerat prius fabricalum, in quo lantinn
mordialibus vixerunt et fseliciter ohierunl, quando erant novem altaria. Anno vero Domini millesimo,
piilmenlum eorum de fagofum foliis ssepius confi- duceniesimo, sexagesimo nono, utraque ossa de
ciebalur, et panis non tam furfureus quam ferreus loco in quo secundo sepulla fuerant, Ievata fue-
Yidebatur. Horuni ossa de priori Abbatia, quse fun- runt, et per manus Reverendorum Palrum ac Doml-
data fuit in valle quadam Absynthiali beato Ber- norum Jacobi Dei gratiaLugdunensis Archiepiscopi
nardo adbuc vivente, anno Domini millesimo, cen- et Petri Olhoniensis Episcopi, assistentibus eisdeni
tesiino, quadragesimo octavo, die oninium Sancto- plurimis Abbatibus et Conventu Clarsevallistempore
rqni, processionaliter cum divinis fuerunt asportata capituli generalis sequestratim in mausolseo suh
kudibus, Cujus processionis cauluni audiens Bea- majori altari Capella?Fiandrise cuni solemni honor^
 1-U.t . MONUMENTACLARiGVALL. ABBATFjG.. 15fi2
ei prsecipua reverentia sunt locata. Horum piis pre- A VAbbaye de Jeuniuilliers deiordre de Pretnonsire.
cibus gratiam et gloriam consequamur. Amen. La maison de Mascon, deiordre de Granhnont. La
Priorite de Valdomie soubz- Molesmes. EliEglise
Joannes de Aspra Prior Clarmvallis. de sainct Laurent au chaslel dudicl Jeuniuille, et tres-
In prsedicto ccemiterio Abbatum juxla idem aidi- passa ian M. C. XXXII. mense Avgusii.
ficium columnis lapideis et arcubus fabricatum. liein Dominus Evrardus Presbyter de Champi-
jacet pise memorise Dominus Joannes de Aspra, qui gnolle, qui inuro clausil Abbatiam."
obiit in prioratu sub Abbate Domino Laurentio. Iteni Comes de Grandi Prato.
Item D. Josbertus de Firmitale.
Guilelmus Generalis Ordinis. Item Hugo Dominus Plancey.
Ilem Guilelmus de Monteacuto, Prior Clarsevallis, . Item Messire Penicars de Durnay Cheualtier, qui
qui poslea factus est Abbas Firmitalis et Cistercii trepassa ian de grace 1289, au mois de Decembre.
vigesimus piimus. Ilem Messire Giltis du Pont, Escuyer en sori ui-
uant Seigneur de Reuepont, de Maleroy, qui trespassa
.Petrus Abbas electus de Melone. le vingt-vniesmeiour deNouembre, fun milcinq cenl
Item Petrus de Uhneto Prior, eieclus Abb. de el cinq.
Melone, sed noluit ire. Monasteriuni de Melone, in Ilem Adrien Chatoura filz de Jean Chaioufa mar-
Regno Galleliae eonstructum est, et Reformationi chant a Troyes..
nostrse aggregalum. - Ante maghuni portale Ecclesise, jacel Donnnus
Olho Abbas Luxoviensis. B Jaco.bus Curatus de Barrivilla , qui obiit anno Do-
Item jacet Yir nobilis Otho de Saxifonle, Abbas niini 1554, in mense Decembri.
Luxoviensis, scd poslea Monachus Ciarsevallis. -
Epiiapiiium Domini Bonaventurm Eucensis Episcopi,
Joannes Rizevelli. qui jacel in Scicrislia.
. Item Donnnus Joannes Dominus Rizevelli, postea Hic Bonavenlufa fama nunquam nioritura
Monachus Clarsevallis. Dignus commorjtur. Hoc sub tumulo sepelilur
Lombardus genere, cceli fuit incola vere,
Pelagius Abbas. Ac pura mente vixit Deitale favente,
Ilem Dominus Pelagius quondam Abbas de Nani se nostrorum norma rexit Monachorum,
Oya (97). Eucensis Prsesul propria de sede fit exul
Iteni Dominus Alexander Abbas de Valle Sancli Ob fidei scutuin, credens igitur fore tiitum
Petri. Ad Claramvallem venit sperans ibi callem
Item Dominus Nicolaus Abbas de Caldra. Scandere coeloriim, sectando facia bonorum
Guillelmus Remensis Archiepiscopus. Sobrius et castus, niundi fugiens quoque fastus.
Nunc sequitur Chiistum niundumque fespuit is-
In magno coemiterio Fratrum, in mcdio ejus- [tum.
dem, sub arcu solemni jacet Dominus Guilliermus Annos sub nato Domino de ventre beatp
deJqnivilla Episcopus Lingonensis, postea Remen- Bis centum mille vitam cum pefdidit ille
sis Archiepiscopus. decem nonies, tu eomplens bis duo junges.
Ilem Doniiniis Viardus Decanus Christianitalis ] Atque
Barri super Albam. Epitaphium Domini Pliilippi Comitis Flandrim ac
Item Dominus Franco de Colonia Monachus et Viromandim.
Magister Novitiorum Clarsevallis. Philippus niirse probitatis Princeps, Flandrise
In introitu coemiterii juxla Eeclesiam et versus Comes, prsedecessoribus suis merito prseferendus.
porlam Monasterii, jacet Dominus Gerardus de Non solum Flandriam pacifice gubernavit, veriini
Barro dictus Flos, Frater Domini Petri Cardinalis etiam adjacentes provincias exemplo suo ad bonum
et Episcopi Sabinensis. pacis provocavit. Htiic terlio a nativitate sua die
Item ante capellam de Ayzanvilla et Sancli Eli- terribiliter clamavit : Evacuate mihi clomum. Et
gii : Gist Dame Jehanne de Bar, fitle Sire Guallier adultus duxit uxorem filiam Radulphi Comilis Yi-
Auserii, temme Jehan Varnoldon, qui trespassa ian romandi, Elizabeth nomine, qua defuncta misit ad
M. CCC. XIII. en May. Hispaniam pro Malhiide filia Adefonsi Regis Porlu-
In Capiiulo Monachorum, jacet Dominus Sagalo galiae, quse ad eum veniens cuni regio apparatu
Abbas Clarimarisci, qui obiit anno 1525. facta esl ei uxor. Anno Bomini millesimo, octuage-
Ilem Nonnus Joannes de Montibus Prior Clarse- simo quarto. IslePhilippus piimus in scutoLeonen.
valljs. deportans strenuissime rexit comitatum Flandrise,
Item Nonnus Petrus Godier alias de Fagis, etiam divitiis et honoribus afftuens, prudenlia et potenlia
Prior Clarsevallensis, et multa aliorum corpora, magnus, fervens in justitia et probus ad arma, iini-
quorum nomina Dei prsesentia agnoscii. ) que Machabseorum non immerilo comparandus.
In Capella de FArreyo, jacel nobilismiles videli- Cujus morle audita, confnnditur patria, dolor et
cct Raynauldus deGrameyo, qui fuit Dominus de timor oceupat universos. Obiit vero ante civitatem,
PArreyo, e.t fecit fieri Capellam. quse dicilur Achra, in obsidione cum Francorum et
Item in eadem capella jacet bonse memori;e Anglorum Regibus, anno Domini millesimo, cenle»
Euradus Senior, Dominus de Chascenaii, vir nobi- sinio, nonagesimo primo. Et sepultus est in Basi-
lis, qui obiit anno Domini miliesimo, ducente- lica S. Nicolai foris inurum Achrse, sed diligenlia
simo, trigesimo sexto, decimo sexto Kalend. Julii. uxoris suse Mathildis translatus est Claramvallem,
Item in eadem capella in parte dextra juxta os- ac reconditiis honorifice intra hancCapallam, quam
tium, jaeent honorabiles et devolse matronse Do- illi el-sibi paraveral. lpsa vero Mathildis ctiam post-
mina Simona Receptrix Barrensis et ejusdem filia modum in eadem hac Capella juxta virum suum
Doiiiina Stephaneta Pitoiise. cum honore tumulata est.
InCccmilerio nobilium,
Agnes Comilissa.
Juxta parietem, ad valvas Ecclesise, jacet nobilis
vir Gaufridus, Gallice Jeffroy {Seigneur de Jeuni- Post tumbas Domini Philippi Comitis Flandrise et
uille, qui en son temps fonda plusseurs Eglises. Pre- MathildisDomina uxoris ejus, jacet in eorum capella, ilius-
mierementiAbbaye Descuney de iordre de Cisteaulx. trissima Agnes, Coniilissa Campanice.

(97) Hoc monastcrium situm est inregno Gallelise etpe,rtinel ad reformalionpni Caslellne,
 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. tdel
1563

RICBARDI

MONACHI DE GRANDiSILVA

DIOC. THOLOSANEN. O. CISTERC.

CARMEN DE LAGDE CLAREVALLIS

ET DE RELIGIOSA 1BIDEMDISCIPLINA.

Bernardi omnia. Paris., apud CI. Chevalloiiiuni, 1536, in-fol. — f° xxxn qualern. d. d. d.)
(D. Opp.

Richardus de Grandisitva, dicecesis Tholosanw, monachus Cisterciensis, theotogus et poeta non ignobilis
circa annum 1160 carmen scripsit de laude Clarmvallensis ccenobii. Legitur ad catcem Opermn
fuit, qui
S.Bernardi, Parisiis edilorum anno 1536,/°.

Gaudia qui mundi vis spernere vana rotundi, A 0 Yallis plena niorum probitate serena,
Et contemplari Christi jubar et nieditari, Vallis devota, Vallis pia, congrua tota,
Tunc locus aptior, ad bona pronipt.or est adeundus, Ordine nobilis alque probabilis ac pop.ulosa,
Quem ditat bonitas, pietas, bona prsedia, 'undus. Spiritualibus aplaque fratribus acspeciosa;
Ad quem siproperas, cinctus virmtis amorc, Vallis dilecta, vivendi regula recta
Sedes sethereas scandes viyeiis in honore. Per celerem cursum tua dirigis agmina sursuml
Hic locus est magnus, ubi pascit ccelicus agnus, Vallis claustralis et mansio spiritualis!
In qua clauslrales homines quoque spirituales
Cujus et hic nomen pariter pandetur et oinen.
Qui requiem cceli queris cum mente fideli Degunt absque malis, Dominique leguiitur ab alis,
AdClaramvallem properando dirige callem. A quibus immanis tentator vadit inanis.
Est via recta poli similis super omnia soli : 0 Vallis clara, divini numinis ara,
Urens et lucens adregni pfzmiia ducens, Valde Deo chara, Vallis lalis quia rara,
Urit peccaia, dat lucis munera grata, Non estin mundo, sic credo corde profundo,
Et niites ungit, pravorum crimina pungit, Huic Valli similis, ad bona sic habilis.
Blandiri nescit, nee disciplina tepescit : 0 Vallis Iseta, Vallis bonitate rcpleta!
Percutit ignayos, arcens a crimine pravos, Vallis jucunda, Yallis bona, lucida, munda!
Inslruit ignaros, mittens ad gaudia gnaros, Vallis habens ora diyina voce sonora !
Et peccatores jumentis sordidiores Yallis regalis, Christi domus es specialis,
Abluit el niundat, ut perdita dona refundat. In qua cum Patre Jesus est et Virgine matre.
Sic depuratos ac totos mundificatos 0 Vallis sancla redolens dulcedine tanta !
Ad Ccelum multos mitlit pueros el adultos, Yallis non ficta, Yallis semper benedieta I
Qui Domino grali vivunt sine fine beati. Felix qui tecum degens scit vivere secum,
Grex Clarsevallis, qui cuncta decenlia psallis, In se collectus, Crucifixi sub cruce tectus :
Angelico more laudes fers semper in ore. Paupertas Christi tunc est jucundior isti
Qui disciplinse peccatorum medicinse Quam culmen regum, vel quam sapientia legum.
Jugiter intendis, et sic ad gaudia tendis, Hac in Valle sacra, caro inarcida, pallida, macra,
Qui vigilas raullum, qui nil dimittis inultum, Impinguat mentem ccelestia regna petentem ;
Qui corpus punis, qui te ccelestibusunis : -
Goslesti vita fruitur caro verbere trita,
Dum tali cura vita vis vivere pura, - Et patiens anima Paradisi carpit opima :
Efliceris civis coeli, sic vivere qui vis. n^ Sic homo devotus salvalur denique totus.
Dum claustro resides, tua Christo tempora si des, Vallis sacrata, genituro germine sata,
Regna tibi lata tribuentur in aree beata, Semen sparsisti sanctum, sanctos genuisti,
Angelicisque choris sociaberis omnibus horis, El generans crescis.nec adhuc generare quiescis,.
Cum quibus in superis dabitur tibi quod modo queris. Incorrupta paris quos sacris dedicat aris
<) Felix Yallis, quse nuliuin de grege fallis Prsesul sublimis, qui ccelica patrat in imis.
Sed cunctos ducis ad verse prscniia lucis! Curritad hanc Yallem sapiens, ubi vivere mallen}
1565 MEGLINGERlITER CISTERCIENSE. 1566-
Pauper pannosus quam dives deliciosus. A En libi Bernardus vitse monimenta beatse
Vallibus et valiis hsec est circumdata vallis : Edocet, ut nardus mira redolens probitate.
Nullius incursum limet hsecvallis, quia sursum En ibi veraces fama librante sequaces
Cor gerit in ccelis, hostis non pervia lelis. Ejusdem, casses furienlis et arma fugaces
Vallis seeura, Christi sub perpete cura, Cosmica spernenles, quse Christi corde gerentes,
Te consecravit, te religione beavit Sunt inter gentes, ut flos per prata virentes.
Sanclus Befnardus, bona secfans, ad mala tardus. Eloquar an sileam ? flos ut nOn prestat odori,
Clara, vale, Vallis, plus cJaris clara metallis, Omnia ne taceam, bonitas non cedit honori.
Tu, nisi me fallis, es reclus ad sethera collis. Virtutum dotes scrutandoque culmina veri
Si recto calle penelrafe voles paradisum, Quos imilando potes coalum post fata mereri.
In Clara Yalle, tibi consulo, dirige visum. DEOGRATIAS.

DESCRIPTIO

ITINERIS CISTERCIENSIS

Quod ad Comitia generalia ejusdem sacri Ordinis, faventibus Superis feliciter expedivit
F. JOSEPH MEGLINGEJX,
Heligiosus Sacerdos monasterii B. Marisede Maris Stella, vulgo Wettingen, mense Maio anni 1667.
(Lucernae,typis GodofrediHAUTT,
in-52.)

F. JOS. MEGLINGER LAUDATUS A. R. D. JOH. MABILLON.

(Ex Veter. Analecl. tom. IV, Lut. Paris., 1685, p. 21.)

Intet ccenobiiMaris Stellm, atias Wettingensis, viros religiosos unum vidimus, Josephum Meglingerum,
mrutn doctum et modesium, qui nobis duos libellos a se scriptos editosque amice concessit, ipse auctor ei ty-
pographus. Annus Cislerciensis est, in quo gesta prmcipua sanctorum ac piorum Cislerciensiuifimonachorum
eleganlissimereferunlur. Ejusdem est Iter Cisterciense, quod composuit occasione• capiluli generalis Cisler-
ciensisanniii)67,adquodipseprofectusest.

LEGTORI BENEVOLO.
Quoniam suspecta mihi ignorantia mea propria , propriaque obiivio est, hortor et mo-
neo ut si qua deprelienderis digna reprehensione, aut ipse ea corrigere studeas, -aut si
id forsitan ex mansuetudine_ refugis et humilitate, raihi saltem quascunque temoverJDt
non dissimules amicabiliter inlimare.
S. P. N. BEBTJARDUS,in Prol. ad tract. De vita et
moribus Cleric.

REVERENDISSIMOIN CHRISTOPATBI
AMPLISSIMOPRJJSULlAC DOMISO D. EDMUNDO
CELEBERRIMIMONASTERII
BEAT.EMARIiE DE SANCTOURBANOSAKCTIORDINISCISTERCIENSIS
ABBATIDIGNISSIMO
EJUSDEMQUESACRI ORDINIS
PER HELTETIAM, ALSATIAMET BR1SGOIAM VICARIOGENERALIMERITISSIMO
PATRI AC DOMINOGRATIOSISSIMO.

Vrbanitatis sacrarium subiturus, ul votiva ad gratitudinis aram thura supplex adoleam, unica nominum,
ovtione laboro; quibus pauperculum hoc munus, Epistolam ad familiarem meum de itinere Cisterciensi exa-
ratam, R. P. V. veniqih consecratum : aum singula si proferri in medium necesse forei; sola htex
15G7 ADDIT. AD LIBROS DE VIT.A S. BERNARDI, 1568
inscriptio pluresutique paginqs, quamipse libellus, impleret. Vnum e sexcenlis pro.ducam :'quo cum cmtera
ex libelli lectione obvia supplebiinlur, tum luce meridiana ciarius elucescet; quo jure nni R. P. V. hunc .
meutn quantulumcunque laborem debeam.Est igitur multorum opinio; Patres patrim, veluli qucedamNumina
hisce Inscriplionum muncribus ex merilo adorqri. Cui senteniice quemadmodum iibens vblens subscribo : ita
nec temeritate ulta, nec fuco eadem appellatione R. P. -V. venerabor. Etenim palriam nqbis esse S, Ordi-
nem cerle illi palam faciunl; quos ubi sui liiido, aut legum severilasex ejusdem.Albo expunxit, iit exsules
habemus. Hujus itaque patrim nostrm Patrem oslendil R P. V. vel paterna iiostriomniiim cura per visi-
tandi solertiam; vel vicaria polestas supremiinS. Ordine Patris; vel denique laboriqsa prouniversis Ordinis
sacri filiis sotliciludo ; uli Lectori benevolo;ex epislolm mem decursu patebit : enimvero quam rion ficte hoc -
paternitalis lilulo R. D .V. condccorem; generalia nuper dperuere comilia; quornm auctoritate inter
qualuor primosin sdcro Ordine Palres allecla; R D. abbatis de Morimundo personam, mirabili pro ilto
rerum articulo sagaciiale ac prudentia R. P. V. susliriebat. Quarepublicce luci expomnda hmc mea descri-
plio neminem.poliori respexil jure, quam communempalrim Palrem. Cum vero tam excelso honoris fastigio .
eminentem R. D. V. conlemplarer, inscilim mem mihi nimium conscius, non sum,ausus eamdemin pro-
pria persona affari; sed avidum scribendi slylum cum amico meo, ab aliquotjam annis summa mecum neces-
siiudine conjuncto, commisi; jussique tolius Ilineris nostri seriem familiari colloquio pertexere : parlim ut
lanlo liberius jocorum hilaritatem, ih via colicctam,inejusdem sinum, rempta metus reverenlialis hebetudine -_
prDfunderem; partim,.ul si (ortunam in ea concinnanda essem nactus propiliam; lum dcimim de patrociniu
(non atibi nimirum, nisi apudR. P. V. quwrendo) mihi prospicerem; si atttem oculis R. P. V. indignus
evasissel ingenii felus; ignqlus sepuliusque apud amici benevoleniiam delilesceret. Primo arediiu mense ad
finem epistola pervenil; quam cum aliqui ex charissimis confrairibus meis per olium evotvissenl, urgenlibus
suadebant ralionibus, ul typis procusam R. P. V. dedicarem. Neque omiltebant suggillare me ingratitu-
dinis, nisi obsequerer. Quid enim aliud R. P. V. mihi prmstitisse , quam suo, Tobim magni illum Ana-
nim ftlium? Et huic, aiebant, gratissimus senex dimidiam forlunarum parlem liberdli donalione offerebai :
lu vero, cui te totum debes, non cxhibebis saltem aliquod grati animi signum ? Revocabant pra>tcr luvc in.memo-
riam velera beiieficia, a R. P. V. in Marislellam profecla; lol annorum labores, curas, soiiicitudines; qui-
bus cum mutlos privalim, ium universos sibi Maristellanos devinxil; atquehic ansam prmberi inilii; ui om-
nium nomine debitm gratiludinis affectum publice testarer. Cum impelu impetlebant isla jam propehdenlem
sua sponte volunlalem, ut quamvis incomposilo incomptoque stylo inilii nultibi fecerim pro volosatis; neque
mihi crudus, ulpole rara exercitaiione.polilus scribendi numerus ptaceret; lantani tamen erga R. P. V.
conceperim confidentiam ; nt non solum gratiosis ejusdem luminibus opusculum offerre legendnm, sed celeber-
rimo insuper prmfixo nominc cum debita filiali submissione sacrum dicalumque voluerim. Id eliamsi exile
omnino sit,_aliquod lamen a lam augusta fronte preliummuiuabii; emendabitque suam parvilalem, ampii-
tvdine nominis ; vililaiem, exceltenlia dignitatis; contemptum, patrocinii fama.Aique ila me una cum libcllo,
totaque Marislella noslra R. Pal. ac Dom. V. commendans, eidem felicissimam in plurimos porro annos
sospitatem, oplatissimam pacifici regiminisprosperitalem, ac landemimmorialem inler superos vitam affectuo-
sissime precor.E Maristellalialendis Septembris a.mi 1667.
Reverendissima. et amplissimse
Pat.ac Dom. Vestrse
Servus ei filius obsequentissimus - -
F. Joseph MEGLMGER.

"
-APPROBATI-O,-
Nos F. Gerardus, Dei, ct Apostolicse sedis gratia, monasterii B. Marise de Maristella, vulgo Wetlingen,
S. ortlinis Cisterciensis abbas; prsesentium vigofe concedimus, dilecto nobis in Christo Patri Josepho
I-ieglinger, monasterii nostri subpriori ct secfetario; ut concinnalam a se Itineris, quod jussu nostro ad
comitia generalia dicti S. Ordinis, hoc anno apud Cistercium celeb.rata peregit, descriptioiiem, typis man-
dare, et publici juris faeere possit : cum illam duo nostri convenluales ad id depulati censuerint, el
approhavcrint. In quorum fidem prsesentes litteras mahus proprise suhscriptione, et sigillo abbatiali ihu-..
jiitas dedimus Marislellse, Kalendis Augusti, anno 1667.
F, Gerardus abbas.

Admodum reverencloac religioso in Christo Palri A Dixerit, autrata sit; decepta in imagine saltem
Josepho in suam Ephemeridem. Dum fuit, appensum nobilitavit opus.
Unde tihi subito data tanla facundia linguse, Ignosces, venerande Paler, mi suhprior ausim
Qua, Josephe, vise scribis ephemerideivi ? Desuper hoe.scripto mentem aperire meam.
Non iter aut Romam ; non te perduxit Athenas : JSTonut adulator loquar. llla reiatio talis
Kon ad Castalias Bellerophonlis aquas. (Ordinis ad Matrem, qua tua scripta via) est :
Sed memini, inalrem te convenisse. patremque : Sic urbes, campos, et agros, silvasque, lacusque
Lac dedit illa tibi, suaviainella Pater, Exprimis ad vivum, prandia, praia, domos;
Yivida se reputet spectare-quis omnia, dunique
Gratulantis auimi affeclu applausit Fallitur, errorem comprobel ipse suum.
F. Fidelis MOLITOR Sat fecunda fuit lua sic tot,
prior Maristellse. Post reditum nobis attulit una sales.
Adm. Rio Palri ac domino Josepho Meglinger, se- Macta animo sis, Stella maris, tuus occupat, ecce,
Fetibus ingenii prseses uterque typos.
crctario ac subpriori Wellingehti, etc. .. Musicus alter, hic historicus. Quid, Zoile, frendes?
Pictorcs inter Parrhasius, alque Timantes. Stulta avis in roslrum mitiof eslo tuum.
Magnoque in plausu Zeuxidis uva fuit. Debiti honoris et amoris ergo accinebat
Ad quam deceplse pransum venere volucres : gratulabundus
Sed roslri in tabulas irritus ictus efat, _F. Gabriel MOSEK, itidem sacer-
Naluram.ars imilata fuitquadrante colore, dos eonventualis Maristellsp,
Quodque fuit pictuni, vivere dixit avis. notarius apost.
 loi.9' MEGLINGERI ITER CISTERCIENSE. '1570
Ode propcmptica, ad reverendum dominum Joan A Et urbium planges ruinas,
Jacobv.m Mechlerum, liinerisin Epistotari theatro Mrenia depopulaiiie flamma,
comilcm. Ferroque; donec ditia pauperum
Invade meeum non niihi cognitos, Famosa pandet Dola palalia,
Et picta conopsea, Iongo
Jacobe, calles; linqiiere paliiam, Ordine, per spalium oubilis.-
Galioque sub Pboebo repostas Quid jam saaves blandilias meri,
Ire juvat peragrare lerras. Seu quid sonoras delicias canam,
Et mo beatum! si fateri datur Et aurium molles susurros,
. Tuo sodalem, aut esse pedissequum :
Non Giiosia cera, luoque Liligeri modulamen agri?
' Non opus hic Ariadnafilo; " Vel quid senalum concilii gravis,
Non Dsedalseosingrediinnr dolos, Cisterciensis quem Pater advocat:
Aut antra csecis callibus invia : Multaque inajestate plenos
Sed melleo Claram-Parente Colligit huc patrise parenles?
Sed hic lihellus te reiiqUum vise .
Lselior ingrediere Yallem.
viarum difficiles morse Ducel, reducet: ne pigeal sequi;
" Quanquam Non errof ohstat non labores :
Tardent eunlem, et mille pericula,
Virgineo via strala lacte est.
Horrorque squaleiilis tabernse .
Perge tamen, generose, conlra ; Auctori fraterni amoris ergo
Seuclausira portse pensilis objicit accinuit. L. -M.P. W.
Miles, latenles insidias limens,
Perrunipe; seu pendentis arcum, Admodum reverendo ac doclissimo in Clirislo Patri
Et cameras salis inlroihis, .. Josepho Meglinger Iter suum describenti.
Fauces Averni; tunc animis opus.'
Meclilere, fifmo et pectore, triplici Nempe exempla movent plus quamprsecepta docentis,
Rhetoricse nobis, quse dare docta soles.
I Ad pectus sere, auroque visco, Aclu demonstras, quid vera faciindia possit,
Et galea redolente fumuin Tani fecunda slyli dum tibi vena Quit :
Mutante lixa, cum vacuas feres Themate tam sicco; quodque unica pagina totum
Qnestus in auras, murmure Gallico Ahsolvat; deni cum via sit tridui.
Ridendus astanti catervse, Hanc adeo extendis, quatuor ceu partibus orbis
Et fabiem moderanie risu.
Hinc et specus, prseruplaque montiiin?. Spectandis loifgum forte fuissei iter. -
Maleriam angustam, IU libertate volantis
Umbrasqiie silvarum, arclaque vallium, Pennse dilaias; ingenioque volas. :
Et plena caniporum vireia,
Et lacuum spatiosa cernes. Observantise et. amoris gratia cecinere
Qiiin et cruenti signa ferocia - Ejusdem obsequentissimi fratres
Ubique Maftis sol tibi.deleget, alunini rhetoriees.

. ''EPISTOLA, FAMILIARIS -;

DSJ.TINERE AD COMITIA GENERALIA

S, ORDINIS CISTERCIENSIS.'

Admodiinireverendo ac doctissimo domino Joanni C nostri Bernardi vitam ac prodigia, quantum feret
Jacobo MECHLERO, parocho in Marchia Suitensi, occasio, non segniter in medium producam : hoc
amico suo integerrimo, F. Josephus MEGLINGER, sa- .vulicel melle conspersurus crudum saporem styli,
lutem. pri.-^a hac exercilatione in publicum emergenlis, et
Nisi epistolarum numerum ignorares, quas a me eum quidem pari facilitate ac libertate, ducere de-
per aiinos quindecim accepisti; dubitares forsan, . crevi, quali omnes epistolas exaro. Njsi si materise
amicofum optime, an exciderit e memoria mea pro- gravitas aliquid ponderis aut hilarilas nonnihil sa-
missum, quo me obligaveram, transniissiirum, lis admoverint. Yciitatem porro lanta a me reli-
enarrationem itineris, quod superum favore ad co- gioiie exigam , ut prseler comperla nihil afferam ;
mitia generalia, in archiccenohio Cisterciensi cele- tuque certum habsas, ubi mensuram seu lemporis,
brata, suscepi, et inler vernps hujiis anni flores fe- seu loci leges adjunclam; ne lato, nt dicitur, ungue
liciter expedivi. Etsi vero nibil essem pollicitus; plus minusvereperiri.
quia tamen amicilise nostrse sanctissima lex, seu 2. Priusquam tameu le itineri permittam, pauca
lseta seu sinistra nobis acciderent, semper fecit docendus cs deilineris, titulique huic-epistolseprse-
utrinque communia; non sine hoxa-te a consorlio fixi causa; ex qua simul facem arripies, plura alia,
tantae felicitatis mese exclusissem. Totius igitur iti- quse per narrationis deeursiim minus clara rerum
neris seriem ordine illo pertexam, quem succeden- noslrarum ignaro sunt, altius penetrandi. Hsec ex
tes sibi niensis dies, et propemodum liorse statuent. Annaliumnoslrorummoiiumeniis breviler ausculta.
Nudani tameh ephemeridem seu diarium non dabo, Divus Robertus, nobilis Campanus Regulam S. Be-
ut porreclam chartam obiter cseciinstar percurras, j) nedicti per annos plures in diversis nionasteriis tum
deinde damnaturus ad vermes; sed diligentia non prior, tum abbas, professus, arctioris vitse deside-
perfnnctoria circumquaque le quasi manu perdu- rio, ex monasterio Molismeiisi cum viginli soCiis ad
cam; et quse conspexi, gratis, tantumque non vivis mcullam eremum, Cisterciuiii, ob plura ibidem sta-
coloribus depingam divi prsesertim melliflui Patris gna ac cisternas dictam, se conlulit, annoarepa-
 1S71 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1572
rata salute 1098, atque in hac solitudine episcopi A rent) ad pagum Surensem in meridie; vesperi ad
Lugdunensis lum legali apostolici auctoritale prima monasterium S. Urbani perveni.
sacri instituli fundamenta jecit. Sed exinde summi 4. Hic quia triduo me detinui, non te pigeat,
pontificis Urbani 11 jussu Molismuni reversus, pauca, quseibidem observavi de tam celebri Helve-
paulo plusquam per anniini Cislercio aprscfuit. Suc- lise nostrse ccenobio audire. Et situs quidem illud
cessitilli in regimine S. Ainericus, coeli regina nonaileo ab amcenitate commendal; quippe grandi
alba cuculla sacri candorem ordinis prsesignante, luco, Boowald vulgo dicitui', oceidentem versus,
donatus; quem ad superos raptum secutus cst S. lucem pene auferente, tam exolica arborum proce-
Stephanus, natione Anglus; is qui Bernardum una rilate, ut eas in malorum usus pro maiitimis na-
cum triginla sociis in Cistcrciense tirocinium rece- vibus non raro Hollandi per Arolara primum, deinde
pit, anno Clnisti 1115. Tam prseclara accessione Rhenum fluvios auferant. Multa prseterea stagna,
auctum Cislercium inslar uberrimi fontis sese longe dubites an majorem ex copia piscium ulililatem, an
lateque per sacras colonias tanta celebritate diffu- ex insalubri tamen terrse halitu majora incommoda gi-
dit, ut in universuni terrarum orbem nominis sui gnant; quse majori ex parte incolarum dili-
gloriam circuniferenli sumini pontilices, imperato- gentia sustulit; tum fossis ad pigrum liquorem re-
res, rcges, prineipes, omnisque nobilitas sua libe- cipiendum deductis, tum silva tam lale excisa, ut
ralitate applauserinl. Itaque sacro Ordini noslro aer spirandi liberlatem nactus vaporum spissiludi-
nomen a primo monasterio Cislerciensi natum ; cui nem idonea agitatione dispellat. lta cicurata silve-
csetera omnia ex eo nata ccenobia, velut parenti fi- slris gleba fecundo gramine vestitur, ut vix.uspiam
lise, malerni honoris prserogativam jam inde ab ori- [} Helvetica pecora feliciori ubertate pascantur. Spe-
gine detulerunl. Quarum filiarum primam a sui artubus ctavi boum ibi numerum bene grandem, tam vaslis
ortu anno decimo produxit firinilatem ; paulo post eminentium, ut elepbanloruni spech-ni re-
Pontiniacum, Claramvallem, ac Morimuiiduin. Et feranl. Certum est hic boves eo magnitudinis ex-
ex liac quaterna scalurigine prodeuntia deinceps crescere, ut pondus bis mille librarum frequenler
monasteria suas quseque malres, titulo primatum, unug excedat. Insigne hoc monasterium fundatores
seu primoriim in ordine Palrum, eorunnlem abba- habuit tres fratres (sic enim ex ejusdem anliquis
tes, condecorarunt. Qualuor annos D. Bernardus monumenlis excerpsi) germanos, Luitoldum seu Lu-
prseerat Clarsevalli, et suo Cistercio decem Stepha- poldum; Wernherum (qui ambo in Bellavalle S. or-
nus; qui pise posteritati per legum sauclitatem con- dinis Cislereiensis habitum, se, et fundanduni mo-
sulturus, anno Christi 1119, omnes in Cistercium naslerium Ordini dedicantes, induerunt, priore ibi-
convocavit ahbales, eorumque consilio chartam, ut dem ad sacerdotium promolo) et Udalricum, stre-
appellalur, Charitatiscondiclit: qiiJiiitercKterasan- nuum in sseculari militia equitem, liberos barones
xit, ut quolannis omnes totius Ordinis abbates apud de Langeiistein, quod eoruni caslrum fuit, milliario
Cislercium convenirenl, de rebus conse;vando Or- circiter a monasterio dissilum, cujus adhuc hodie
dini necessariis oonsulturi. Ea lcx circa initia liaud rudera visuntur. Annus primse fundationis in alio,
negligenler observabatur; sed postmodum ob belli- quam ubi niinc est fundo, Rotba nuncupato, igno-
cos tiimultus, aliaque incommoda, rariori in usu ratur, ob trinam miserabilem monasieiii combu-
fuit. Yeluli etiam poslremis bisce temporihus, post stionem, quse pleraque antiquitalis documenta ah-
repetitas Iicet convocationes ultra 14 annos inter- r* sumpsit. Produxit autem ex Dunensi bibliolheca R.
niissa, tandem aucloiilate summi pontificis in hunc P. Carolus de Visch illius loci prior, antiquissiiiiam,
prsesentem aniiiim 1667indicta fuit: mandatumque nempe ante annos quadringenios el quadraginta
omnibus coenobiorum prsesidibus ut, nisi urgenlis- (quam ideo verissimam censet) conscriptam mona-
siina causa iinpedili, per se aul suos commissarios steriorum ordinis Cisterciensis chronologiam, in
compararent. qua annus fundationis monasterii de S. Urbano po-
nitur 1148. Post multos inde annos translata est
5. Ingenti desiderio lenebatur RevmuBmeus ab- fundatioin alium fundum vicinum comparatum ab
bas de Maristella celeberrimum tanlorum prsesulum illustri D. Arnoldo barone de Capfenberg (qui ideo
convcntiini speclandi; verum morbis obnoxia c.or- ciiam inter fundatores numeratur) ibique monasle-
poris constitutio ipsum ad alia consilia diverlit. rium, quod adhuc exstat, sedificari coeptum est
Suasu igitur Rev»* doniini vicarii generalis de S. anno Chrisli 1191, eo seilicet ipso tempore, quo in-
Urbano, placuit, ut ego illud iler susciperem, abba- signis Burgundise minoris, nunc Helvetise civilas
tisque mei absenliani irem excusalum. Quse mens Berna, a quibusdam Arctopolis dicta fundamenta
mihi imposita hac provincia fuerit, non facile expo- accepit a Berchtoldo duce de Zaringen, ponlificatus
suero. Pulsahat animum, regiones peregrinas per- Clenientis III, anno uliinio, et Henrici VI Romano-
Justrandi cupido; quam accendebat amor in Melli- rum imperatoris anno primo. Quamnam S. Urbanus
ffiium Palrem Bernardum; eum enim prope vivum matrem agnoscat, facile conjicies ex allatis; undeni-
in terris intueri mihi videbar, si loca illa visenda mirum primi illius incolsereligiosi prodiere, Bellam-
darenlur; quse illum in hanc mortalis vilse lucem vallem. Atque hoc idem anliq.uissimicodices manu
effudere; quse tironem aluerunt. quse ahbalem ado- D scripti lestantur; quos ipsemet tum Cisterciensii,
rarunt. At retrahebat prurientem aniinum parlim . tum in seminario Dolano inspexi; prseler Chryso-
magnitudo suscipiendi muneris, parlim viiiiim de- stomuni Heniiquez nominatissimum nostri Ordinis
bilitas, itineris molestiaeprocul dubio succubitura. . chronologum, qui libro n Fasciculi sanctorum Or-
Nulla deinde ejusmodi negotiorum experientia, dinis id diserte auirmat. Quse supersunt S. Urbani
nulla in his studiis exercitatio; nulla Galiici seu . memorisemonumenta, amplissimain dotem descri-
moris seu linguse nolilia suppetebai. Inter hos an- bunt a fundatoribus acceplam; sed suas etiam tem-
cipitis deliberationis confliclus unice aures invo- poris et fortunse vices passa non eodem semper te-
canteni obedientise tubam advertebam ; qua duce, nore progrediebatur : cerle modernus Rev*"115prse-
etiam e Labyrintho, si quis occurreret, sine alia me sul Edmundus abbatum trigesimus teriius, el in re-
Ariadne explicaturum, inihi pollicebar. Quamobrem . gimine jam vigesimum septimum agens minime lam
collectis, qnse itineri opus erant sarcinulis, vigesimo felicem ejus statuni invenit, qualem nunc sua indu-
quinto Aprilis Maristellam reliqui; perque oppidum stria illi comparavit. Prseterquam enim quod bona
Melingense (commodissimo situad Rusam fluvium, temporalia accessione plurium fundorum , arcis
quem firmo ponte claudit, positum ; transitumque Liebenfelsanse, aliarumque commoditatum anipliG-
prsebet commeantibus ex Ilalia, Alsatia, et ora fini- caverit; templumelegantissimo allari exornaverit;
tima mercibus ; fuit etiam aliquOt abhinc annis op- . lolum pene monaslerium e fundamentis reeentissi-
portunus fortissmiusque obex, ne heterodoxi Ber- mum juxta atque cultissimum excitat. Religioso_j
nates cum Tigurinis arma in Catholicos conjunge- numeratnonminusquadraginta, qui in observantia
 *573 . MEGLINGERl ITER CISTERCIENSE. .1574
Rdgularis disciplinse summa cum laude Numini fa- A nayale duravit: optabam ut Cistercium usque lacu3
mulantur. Etenim tranqUillum et in cfyslalli spe-
S. Exhocitaque coenobio die 28 Aprilisposl me- porrigeretur.
ciem Iseve elementum clivos jucundissi-
ridieni iter ingressi Solodorum aitigimus, occupato ma imagine reddebat. adjacentes
Detersis nubibus arridebat
diversofio in sedibus ad monasterium S. Urbani ccelum, solisque radios placido zephyrus susurro
spectanfibus; quas ejusdem procurator D. Franci- frangebal, tain suavi tepenlis aurselusu ut et blan-
scus Victor Biis, virhumanissimus, haC tempestate diretur sensibili caloris temperie, et quiescens un-
ineoleli&t. Et.is mcdia ab urbe hora obvius RevmQS darum serenitas nullo fluctuum motu concutefelur;
D. abbatem et coinltes comptissima oratione exce- accedehal et alia oculorum voluptas, ex suspensa-
pera.t. Dum familia ccsnse parandse
0 incumbebat, rum in vicinorum collium prsecipilio vinearum in-
exire placuit per urbem Revm ut quosdam ex se- solehli spectaculo captata; vix enim alicubi gleba
natorio ordine notos inyiseret. Egojain obfirmalo apparebat, cui radicem infigerent palmites, tum
-proposito pascendse ocuiorum curiositatis, obser- prima veris aviditate folia parturientes; loci tamen
vavi urhis situm, tam fertilitate soli, quam admotis genius illa vineta in uberrimos fructus educare niihi
a natura munimentis commendabilem : ambienle stupenti narrabatur. lnler has delicias, remigumque
majorem urbis partem Arola flumine nayium pa- labores continenli exponimur, continuoque per vi-
tiente: imminente ex opposito Jura monte prsecipi.li nela tramite Neoburgum usque penetramus.
asperoque. Turres eamdem aliquot coronant, pri- 7. Biennam si cum Neoburgo comparaveris, vix
scam utique setatem spirantes, quam nonnulli a tri- ulluni discrimen, quoad ampliludinem, deprehen-
bus annorum millibus deducunt. Mdes tamen ad R des, nisi quod hoc lacui propius junctum liberiori
prsesentis sseculi genium excultse, nibil de rudi aspeclu ejusdem fruatur. Caslellurn hic esse non ad-
tantse v.etustatis barbarie reliquum esse denion- vertebam in oppidi iiigressu ; at poslquam Rmum
-strant; uti et ipsi incolse, simul ad Gallicos mores dominum viearium generalem vino lionorario mu-
venusle compositi, simul Helvetica liberalitale aper- neratus est gubernator loci, lum primum suggessit
lam verbis et opere mentem ingenue exerentes. Id memoria, fasciculum illumtufrium circa vetusta ibi
in coeha perclaram experientiani docuerumt con- sedilicia stanlem, castrum esse. Utuntur in hac urbe
vivse, pierique ex patritiis, stipati plenis honorarii Gallica lingua, parentque Gallico duci de Longue-
vini utribus sine nuniero; more scilicet, qui in omni ville; quitamen prsefectos arci imponit, ex pacto,
Germania invaluil, ut honore piimo salutent gratos Helvetios Solodorenses, qualis modo ibi mGiatur;
hosptes magistratus, obiato vino. Ferculoruin prin- aut Bernenses; nam in utiiusque ditionis confmio
ceps condimentum erat soeiprum meiisse niodestia jacet Neoburgum. Hsec pene omnis regio niordicus
(quam nunc passim discretionem vocamiis) per Calvini sectse addicta, religiosorum advenarum pa-
quain integra fiiit cuique pro arbilratu bihendi li- tientiam saiinis et petulanli clamore, pfo niore sci-
bertas; nec ullus inhumana humanitate obruebatur licel maligni in Catholicos dogmatis, exercet. Simise
imporiuna scyphorum caterya; sed prselibare po- signum nos sub teclum recepit, satis commodum
culum, qiiocunque titulO insigne, lolum respon- gratumque; cum et hospes jam Gallicse obsequiosi-
dendi debitum absolvebat. Mature eliam solutum tatis decorem dexterrima corporis inflexione lucu-
convivium ad strata dimissos.nostrse quieti reliquit. lenter exhiberel; et cibi peregrino sapore imbUti sua
Jla ut bene mane peractis, quse divini obsequii sunt, ,C novitate magis quam domeslici arriderent,
alterum ilineris diem raplim accepto jentaculo, se- 8. Nocte vixdum exacta calorem solis prseventuri
rena cceli facie, simus exorsi. Paulum extra moenia Neoburgo excessimus, per duas horas tramite non
admirabundi spectavimus multa ibi sedificia fundi- injuciindo inter vineta et facilis glebse agros. Faci-
tus dirui; non secus ac si iniminenli in obsidionem lis, inquam ; nam ecce vir unus cum uxore et duo-
hosti subiirbia subtraherenlur. Rei causam per- nus strigosis equis miro eompendio lotam agricul-
cunctantibus, responsum est: senatui populoque turam expediebat. Uno scilicet equo nioliente ara-
sedisse, urbem commodo nec operoso vallo cingere: trum, quod femina moderabatur; post tertium
noh quod apertum Maf tem hoc umbone repellerent; quemque sulcum agricola seniina prodigebat, quem
sed, ut prseceps est ih subitos motus Helvelia, ino- alter equus occam trahens e vestigio sequebalur. At
pinatos evenlus mature prseveniarit. Passim a Ber- longe diversa fuii reliqua vise facies, per asperri-
natibus aliisque excitari castella; urbes vastissimis mam vallem, vulgo Kezerthal dictam, proficiscenti-
claudi munitionibus ; quamvis de nullo hoste pa- bus.Pfseruptos duosmonlesrapidus torreris scindit;
lam constet: etiam se tandem effecturos, ne aut ab modicus initio, sed pro loci angustiis et silvse, fra-
aliorum superbia contemni, aut de sua securitate gorem augentis, horrore, triste niurmur per saxo-
cives metuere possint. Exhibuere deinde coloribus - rum freiriitum propagans. Et trames quidem ad si-
delineatam in papyro effigiem structurse, quam co- . nistrum vallis Iatus cifca clivi medium angustus,
gitant; taiemque fore affirmabant, quam absque ; supra prsecipiti rupe ceu pariete, infra non minus
assumptitio prsesidio soli cives intrepide defendant; abrupla declivitate clauditur; nec latior ssepe, quam
sive subditi in magistralum, sive aliena vis in civi- «\ utvixduohus equis obviam sibi faclis, invicem ce-
tatem armarelur. Dilaiidata breviter eorum indu- dendi spatium relinquat. Nunquam, fateor, sins
stria, fortunseque bonse favorem precali, intraquin- metu sui; nam lota prope via non per sabulum aut
que horaruhi spatiuni Biennam sumus assecuti. arenam, sed integras durasque rupes, fuerat; equo-
6. Oppidum est Bienna, aliis Biela, modicum, sed rum ungulis crebra fricatione quasi ad cotem detri-
situ admodum lseto; quemvineta, pratorum viror, tis, et ad lapsum lubrice Isevigatis. Quin et saxa in-
et proximus lacus efflciunt. Signum aurese coronse gentia tam leviter supra verticem suspendebantur,
nobis pro liospilio fuif, quod statim in fronte ma- iitinsidentis aviculse pondere devolvi posse vide»
joris platese, seu fori, bbjiciebatur. Perquam lauto rentur, et ea ssepe delabi, nionstrabant' recentia
excepti prandio timebamus ingens exactum iri pre- passim vestigia, eorumque cumuli in ima valle col-
lium; cum prsesertim ihservientium volubilis prom- Iecii.
ptitudo ac sedulitas, sese ad exactse urbanitatis 9. Feliciter tamen iter ante meridianum emensi
prsecepta, quasi pro dein postulanda mercede ob- - in pago Couveto ad prandium hsesimus; hospitium
truderef. Verum adeo decepli nostro timore sumus, fasciculus Buxi e fenestra prominens indicabat. Ad-
ut prope infra jusfum pretium unum solummodo verlebam in hoc diversorio, dum culinam transire-
nummum aureum. qui Ungarici vocantur, admise- mus, rem ante non visani; focUm scilieet non in
rit, eumque inter gratias agentis verba humanissima. elevafa ab humo lapidum structura excitari, sed in
Treeentis circiter ab oppido passibus nos navis op- ipso eulinse pavimento : aliam piseterea solis lucem
periebatur; qua conscensa equos famulis secundum non admitti, quam quseper caminum illabitur. Ipsa
lacuni deducendos credidimus. Tres horas iter hoc vero camini fabrica me summum rapiebat in slu-
-1.575 ADDIT. AD LIBROS DE ViTA S. BERNARDl. . 1378
porem. Totam enim cnlinse amplitudiiiem i licentius evaganti per siccam saltem memoriam
sequat, _!
quatuor ejusdem parietibus pro fundauieiito innixa. stylo, longius ac disertius forte excursuro in prce-
Neque illam cocti lateres et calce misium gluten staiitissimi nectaris encomia, nisi aridis nunc vesli-
conficiunt, sed sequatumdolabro labulatum ex abiele giis incederet.
a muris culinam claudehtibus surgit, seseque ultra II. Kalendse, ut dixi, Maiseilluxerant, quibus, ui
lectum in formam excavatse pyramidis eri.git; at- divina rite peragerentur, famulorum pars una cum
que ita nascentem ab igne fumum ner capacissiinas Rm0 domino vioario generali ad ecclesiam a familia
fauces transmitlit in auras. Ne auiem eadem janua, Augustiniana incoli ab immemorabili setate solitam;
qua lumen immillilur, sese pluvise insinuent, binas altera ad sarcinafum custodiam remanserat. Post-
vafvas ita foramini aptarunl, ut nullo negotio longi quam primi redierant, ego cum reliquis eodem per-
funis opera claudi pro usu pandive queant. Idem rexi. Propior fano factus, verba illa ex sacro co-
quoqne modus caminis ubique, qua iter fecimus, dice (Exod c. m, v. 3) admirabundi Moysis : Va-
eral. Sex horse Couveto Ponlisalium usque super- dam et videbovisionemhanc magnam, qiiare non com-
erant. Medio ilinere in fauces vallis ineidimus, in buratur, aureis litteris exarata supra januam legi;
quibus lolus horror ct asperitas, quasi in nervis, statimque meus ipsemet interpres; belli, inquam,
robur se coliegerat. Elenim viam prsecipiiio satis incendio solum hoc templuin intaclum slelit super-
incominodain pluiima lapidum frusta niultis acu- sles urbis ruinis. Indagala deinde et cognita veri-
minibus cruda, ei instabilis sileximpediebant; per- tate rei, tanto majori pietalis sensu sacrum dixi.
que lubriea luto vestigia equi gravissime ascensuin Quod ferme circa piincipium interturbaverat impor-
moliehantur, implicatis eorum pedihus inlra saxo- ]B tuiia circumfluentis copiose populi devotio; cum
ruin angustias, et semper aut lapsum, aut lapsu promiscue viri parvulique ad initiales miss;e pfe-
molestiorem cruris ruplionem sibinobisi|uemjnari- ces, quas prseiveram, lotideni ministri quol audito-
tibus. Tandem ad cacumen monlis evasimus, sua res, responderent. Eo finito breviter viam jenta-
etiam observalione digiium. Acuta et prsealta cau- culo munivimus, tendenteS Salinum versus, Haud
tes emiiiet, per cujus medium non nalura, sedcba- cum
pauci per iler iilius diei occurrere pagi similem exu-
lybe facta arctissima via obslrui monstruosse molis Pontisalio fortunam a bellopassi. Miseiebarmentis
ac densilatis calena potest, qua ulraque rupes per slis vaslalisque amplissimis villis, simulque
incertos validissimos cardines coiijungitur. Prseler- intuitum in Helvetise iiostrse conjeci felicitatem;
vectos deiiide arceni Joux mira altitiidine sterili, quam Utinam, aiebam, discerent ex baciniseria nOn
herbisque nudse pelrse impositam, Poiilisalium, vel odisse. Hi belloruni sunl partus; non simplexinfeli- sci-
ut alii volunt, Pontaiiinuni reeepit. licet calamitas, etiam ad posteros luetuosam
10. Urbium comitalus Burgundici harc prima no- citaiem propagans. Ex ilorentissimis pagis vixde-
bis occurrit; ad quam curiosius introspiciendam cem tecta ex lapidum acervis pro recipiendis pau-
invitabat me qiiidem eleganlissima leinpestas, et cis hominibus exslanl, et bsee quidem exipsisfude-
altero mane Kalendse Maise; sed pene lacrymis pro "' ribus sine culfu, sine forma conflantur, nec, contra
rore madebam ; quas scilicet semirutse domus^ tri- fiigus nec sestum pluviamque fida. Melius patrise
stes belli reliquise, inter iioviter excitata sedificia, nostrse Numen suprenuim velit; miserse, si hac cru-
suos fere adhuc cineres plorantia, expressere. Hunc deli peste semeladuramr, niutaturse iliibatum hac-
tamen moerorem puicherrime diluebam generoso Q tenus pacificse venustalis florein in cadaver el bu-
liquoie non jam Rhseticse, sed Arbosianse vitis. Non stum.
conlemno quse Vallis Tellina niittit seu niellea rau- 12. Consimili oiiinino villa nos in meridie detine-
sta, seu in vehemens robur defsecalum merum : -bamus, noinen' illi Ala Vye. Ciijofuni aliquid in
Arbosianuiii interea tantum antefero, quantum olint' promptu erat, ct vini dsfectum egO supplevi. Nam
Paris Cypridem Lucinse. Dulce est Rliselicum; sed domi prssiiionitus, per loca egestate, quaiii bellariis
eifeminata mollitudine saccarum olens ac inulsum : abundanliora iter aliquando fore, diiO;vascula ex
-hocautein virili suavitale nec Canarias liec-apes lenui lainina "stanno illila fabricavi in formam the-
spiral. Rhseticum recens celebrat acutus ille stimu- caruni, quibus equeslfia parva sclopeta cuslodiun-
lus, qui linguam penetrabili titillatione exagitai; tur, eaque ila ad ephippiiim aptavi, quasi ejusmodi
ast eamdem iinpetuoso niniiiim morsu pene laniat, tubos bellicos contra latronuiii insidias suspendis-
adeo ut communis formse sc.yphuin uno spiritu ex- sem. Capiunt amho metretas (meiisuras pufo, ut
: haurire vix, et non nisi soiiitis in largos lacryma- nos vocamus) tres, plus minusve. His Pontisalii Ar-
_rum imhres oculis sustineas; contraArbosianum bosianum infuderain, omriium in hoc" prandio prse-
dum leviter piingendo acorem tantum eminus os- darti futurum. Qiisequidem vascula non infrcqueii-
tendit, liatamia in aniabili liquore Iabia nova sem- ter in siniiles nsus nobis inserviebant. Die jam in
jier aviilitate accendit, ut dum fugientem quodam- . occasum inclinala Sa.linum uibem intra duorum
mmlo quis inseclalur aculeum, eumque putat in nionliuni auguslias positam intranles, quod iucis
fundo latere, eliam postreinam guttulam sorbendo supererat consumpsimus in spectandis saiinis.
venetur. Pori-o nec odore cede.l; quippe Rhseticum r. 15. Opus celeberrimiim, et quod veterum poeta-
non prius torcularis spiimas et musteum nidorem runi carmina inter orbis miracula mefito decanlas-
et fervenlihus quasi adhue faecibus dimitlet, quam sent. Illuc nos hospes huinanissimus deduxil. Ah
dulcor (quo uno commendahile est) exspiraverit. Jiospitio distabant majores salinse passus circiter
Cnm Arbosianiini maturos afferal a praelo spirilus trCcentos. Ad amplissimam sedificiorum molem porta
transeuntes sedato ascensu ad cerebrum; non qui armatis aliquot custodibus munita adiium aperit;
facessant tam acerbam lunmltiiationeni, qua Rhse- ibi salinas inspecturi signum numismatis accipiunt,
tlcum est infame : adeo ut non illepido Germanismo illi dcin exhibendum, qui cum summa potestate
Ghium (alias Chium \inuin celebre insulse, sic ap- operariis prseest. A porta per passus circiter quin-
pellatse, in ^Egeo mari) vocare liceat. Par denique quaginta ascenditur, patetque prima ad dextram
salubrilaiis est ratio; nam clsi Arbosianum non nianuni janua; quam intrare nobisnon permissum,
transparenti crystallo aut Pyropo resplendeal, quia soiis feminis ea pars sedium incolitur, et viro-
Rhseticis tamen nebulis non est opacum; quas ad rum ingressum certa lex interdicit. Vidi tamen re-
caput in catarihorum.inundalionem solvendas eru- Csdens in intimos donms angulos longissimum tri-
ciat, parlini etiam stomacho ceu limuin imponil, clinium; per cujus riiedium ignis carbonibus alitus
lenlius quam crassa crambe digerendas. Yicissim candenti rubore producta linea serpebat; et ejus
Arbosianum liberaliter haustum, modico somno utrumque latus proxime ambiebanl ofbes cocti salis,
quiescens, venlriculi calorem idonea temperatura eo sestu ad plenam ariditaiem exurendi; nam etipsi
fovet, humpres noxios eliminat, et deprehensas in candebant. Non proeul indc ad aliam substiiimus
cerebro nubes hilari sereiiitate componU, Ignosce januam, vocatusque a nostro hospite operarum prse-
 1577 MEGLINGERIITER CISTERCIENSE. -im
fectus prsesto fuit. fs dum inspeeto signo ex hospite...A urbem acressus reliquit, areto inter monlium an-
inteliigii.quafe advenerimus, inopinato niediasti- giislias traniite vix bino siinul viaioii coninieanili
nus quidam in piieum metim involat (erat autem locum cor.cedente. Id quod postera dies non sirie
novus-etex meliori Iana) eoque sub thoraceni suum tsedio iiobis aperuit, Nam iter nostrum prosequen-
subducto, lepida permutatione suum detritum, et tibus plures asinoi-iimnirmse occiirientes, i.nole-
-sordibus felentem vertici meo imponit. Rei insolen- stissiHia morosilate illas fauces frequeiiier impedi-
tia molus, stoniachari ego, et per hsesilantia, bal- yerant; ita ut aliqu.oti.es in reperto exira viain an-
baque seniilatina et maleGallica verba. Ergo, clamo, gulo diu ^salis hserendiim .fuer.it, donec ejusmodi
jam aperta violentia advenas fide publica tutos "hie Cqhors, pltis qiiain octnginta aures continens per-
impune nobis coiiniveniibiis "deprsedari? Interfatus gepdi spatium daret. Ferendis adsalinas lignis au-
cum risuplura meditanti mihi hospes (etsi jam" uhi- rila hsec animalia d.amnata, suo qiiseque plaiistro
mum <JalIici mef palrinionii leiunciuni verba iila tolam vise capacitatem obstruunt, eeoere aut indo-
absuinpseraiit) prehensoque, quem abjicere indi- cta aut inepla, et resisteniem una secum in ruinam
gnabimdus paraveram, pileo: Non, iiiquit, prsedam invoJiitura. Tres.pen.e lioras tenuit lisec importuni-
iste, sedobsequium qusefit, cauturiis, rie dUin in tas, qua tandem superafa in apertam planitiem de-
.abditas cavernas. .penelranius, sliliantibus e riipe Jati aninios ad sudam cceli maJaciani explicavinius.
undis pulchelluni hoc tegnien detrimenti quidpiam Quse tamen ainceiio vullu non ulterius nos recreavit,
paliatur :;lile sic coinposita, ducein cum lucerna q\\Am ad lpcum usque, quem prandio deslinaba-
per excisam vivo ex Japide sealam. eochlese perpe- mus.
tuo gyro siinilem, sequobamur. Tenebrse, rupium R ] 15. Chamblai nomen esl vico; deformi ruinis, et
horror, et Jabentium aquaruni sonus anxio me ter- sua adhuc belii stigmata"ex_ ruderibus moiisi.ranli.
rore confuderant: adeo iit vix niediam scalam emen- Duni nos hic prandio iiidulgemus, humidus :a sep-
siis dubitareinciperem redire an frogredi prsesta- ientrione Boreas coeluin omne mibibus implet, et
ret; tandem inter cseca vestigia palpitantes ad imos illse nos -'deiiide per boras quatuor pluviis; quas
gradifs pervenimus. Hic ingenti scrobe bulJieiis e vehementi impetuositate Jiatus itairiipegit ad latera,
petia excipitur liquor, qui aut e proximo circuni ut aqua sese iiiintimos vestium recessus, nequic-
pariete in sCrobem reclo saltu cadit, aut eaiialium quam objectis palliis, insinuarit, diuturna lisecinun-
alveo perescisos fornices addiictus, stagnum im- dafio, ventorunique gelidor-um in piilsiis non levi
-plet. Fontes pliiriini numerantur, quos hinc inde nos perfuderat tsedio; quod tamen ad indignalio-
in.tra caveriias dispersos ducis diligenlia monsiravit. neiii et iraciindiam exaggeravit Excubiarum -urbi.s
Qui etiam giistaiidaniaquam sale amarani- in viiro Dolanse seu tardilas, seu pene injuria, quippe dimi-
propinavit, et uno tahtum passu distaptem dulcis dia oninino bora ab urbis aecessu et tecto nos ar-
ivmphse scaturigiuem uberrimam, non sine admira- cebant; causali, ingressus copiam nemini posse
iione, ..ostendjt. Ad niachinam deinde, repetita per fieri, nisi consentiente urbis prsefeeto. Advolabat
coclileam via, accessimiis, qua falsusliquor ex pro- inierea tola vigihim cohors, quasi dato ad cop-ipre-
fundissimohoc aritfo ad superna tfarisfertur. Eani hendenduiri hoslem signo; oniniumque oculi, ut
lohga junctim ex subaclo. corio Jora per contininim observabam, in iinum illum lapetem cbntoi'queban-
sedobioiigum circulum efficiunt, tantajolmirum prp- iur, quem eqtio sarciiiis portandis destinato faniuli
ceritaie, tit a suprema scdificii parle ad fundum Q ( instraverant. Erat illud tegumentum pro communi
usque scrobis pertingat; tanta porro latitudine, ut more insignibus gentilitiis Revmi domini vicarii
lerni ac lerni alveoli seu lignea vascula sex septem- gen. Phrygia manu pictum : liiiis, nimiriim flavis e
ye iiietretascapientia suspend.i perpetuo ordine pos- cseruleo texto micantibus. Quo flore cum etiam
sint. Ea Jorasuperne girgilloincumbunt, cujus cir- Gallica scuta signentur; niilites isli animos nostros
eumgyratione repleta vascula scrobi priusinimersa, ab equestri lapete melientes, exploralorum scehis
;asceiidiint, superata gifgilli roia sese inversura, innocentiae nostrse per criniinosam suspicionem iin-
allatumque liquorem in paratos apte canales evo- ponebant. Et quanquam Revmus non dissimulata
milura. Ili prseterea;Canales aquam ferrese sartagini auctoritate. ingeminaret, Helve.tios nos esse, seque
immittunt, quse vastissima capacitate, circulari in Helveliis abbateni sacri Ordinis Gislercieiisis;
for>na, niultis pilis ferreis Siispenditur; subtus quam attamen nec sacra nomina, nec cceli nobis tam gra-
fossa.in forriiam crucis deducta ignibus inipletiir, viter incumbentis inclementia extorsere tantum vel
ahsqiie ulla reinissione diu rioctuque fervens ; adeo reverentise, vel commiseralioiiis, u't sallem tecfa
liorribili sestu, utuitra octo passuum spatium aino- siibire liceret. Allala tandein magisiratusgralia in-
ttis haudleviter calorem persentiscas. Non visus est noxia lilia a pluviarum nmlcta absolvit, nosque
niihi ignis haclenus, quiinferorumflaininas a divi- abunde saturos madido Jove, intra mcenia recepil,
na juslitia reis morlalibus succerisas magis expressa Ex tiuii coiitentioso introitu nos omine capio, en-
imagineob oculos posiierit. Et hic quidem, cogita- sem aureum pro hospitio designavimus.
Jjam, quid ad alterum illum ssevissimum, selernum, 16. Certior advenlus iiostri redditus Adam R.--P.
inexslinguibilem ? Ad quem tamen cseci moftales j) ] Georgius Millardet, S. S. Th. D. seniinarii Dolani
niniiscrudeli in nostram perniciem securiiate pfo- ad S, Bernardum provisor illico adfuit, dataque
peramus, unico, fortasse niultit passumoriis,.di- salutantis dextera, sua nobis obsequia vir humarii-
siantes. Hsec dum cursim animomeo obversarentur, tate, eruditione ac pieiate spectalus in paucis, offe-
socii_.jamad alterani sarlaginem stallaiii. Quies illi rebat; nec segnius prsestitit quam "fiierat pollicitus.
ab igne tunc erat. Nam altefnis vicibus,:niinquam Nam.allera.die, inyentioni S.crucis sacra, jamin
una, ignem accipiiint; in tam ampla enim ferrata- aurora, nos ad ccenobium -virginnm, sub nostro In-
rum striiciiira laniinarum haud raro mprdax mate- stituto Numini devotarum perduxil; _ac inde, post-
ria vitium, ut credq, facit; cui dein resarciendo, quam per ordinem siriguii divinis eramus operati,
tam remitti calorem, quam exhauriri undas oporfe- ad seminarii domum. Qua ohiter considerata, Jiha-
bit. Yisis denique triciiriiis saleni jam coctum con- loque candidi jneri poculo (id nanique offarii jenla-
iiisumqueper acervos conservantibus, rufsus bospi- culi- vicem saluberrinie subil) duobus nos comitibus
iium petebamus. _- '-.:-. commisit, quorum ductu erfores per urbis coinpita
.14. Pluriinse contignationes divcrsoriiim in su- excursari, vitaremus.
llime atiolliint, eujus altissimum culiile ad urbis 17. Horum suasu 1 recta ad nosocomium magnum
situm explorandum conscendens, miriibai' tam de- contendhnus. Quod ad Dubii fluminis ripam excelso
bili muro et levibus tormentoruni ictibus impari fastigio in regise majestatis decorem assurgit." Tota
tam ceiebrem liivii.emque salis mcrcimonio civita- nioles jn quatuor sequalia later.a mas.iinse longitu
tem claudi. Vei,um. natura suis illahijmuniinentis dinis deducta, onmi exteriori. froine _qiiadralo la-
ssepivit; qiise mirabili rupium ftexu duos tantum ad pide, nullfbi apparente, etiam in junetiiris, calcis
PATROL. CLXXXV. 50
1570 ADDIT. AD LIBROS DE VJTA S. BERNARDI. 1380
litura, vestitur, supraprimam altarum fenestrarum A detersimus. Liceat igilur et stylo ineo tanta stu-
seriein pergula, seu ambulacrum lapideum, clialy- pendi violentia correpio librare aliquantum sese,
bis arliiicio in varias formas excisum suspenditur; el supra vulgarem incedendi moreni tiiumphaiilis
segroiorum usui accommodatuiii, ex liberiori sua- lumore gradi. Sanc cum oculos in illa niunimenla
inde aura, ct prospiciendi hilarilate iuorbi molestias conjicerem, iilico vi plus quam, ut rebar, humana
ihideni niUigantiuin. lnterior siructura duplic.em se eievabar ad jucundam iroporum audaciam. Refo-
mutiio sustineiileni arcum, plura deinde oinni pavle diebam igitur fabulosam Nasonis Uraiiomachiam ;
concamerala conclavia oslendit; ex quibus duo scitabarqueex comitibtis, an Tilanes hsec montium
magnitudine cseteris eminentia nos aliquandiu deli- fragmenta istuc conjecissent, dum Ossam Olym-
nebaiil, per dno scilicel latera sedificii porrecta, pumque comminuebant? nain iiiferioris et plebeiss
anguhis in qtiem ulraque concurrunt, sacello occu- magnitudinis hominiim non eral acervare lantas
patur, pegmalis auro argenloque splendenlibiis in- moles. Dsedali prseterea nianuni non vane suspica-
signi. In ejus ara augustissiiiium Doniini corpus bar adfuisse operi, quod instar Labyrinthi per niul-
asservatur, loco tam idoneo, tit circuinjacentibiis tiplices flexuum errores circumductum, suis etiam
utroque in triclinio morbidis in aspiciendi solaliuin, ahieneis Minotauris horrescat. Quare jam tandem
-ct in e.vtremo cerfamine, luctaquc moriis, vel etiam risu abstinebo, aiebam, quo leineritatem fugientis
.altas cum opus esl, in cosleste aliinentum pateat. illius ducis prosequebar, qui quiiique abhinc ante
Yiginli porro leclislernia secundum parietem collo- lustra aliquot suorum millia huic nionstro sacravit.
cata, nilidis de llavo colore conopscis adejus patrise Sed et surgentes in summani altitudinem muri sat
inorein, sed supra talis miserise sortem, perornan- B terroris spargunt; non enim quasi novacularasi, et
lur. Ciibile alterum viris, femiuis ailerum habita- calce illiti nilent; sed contracta quodammodo in
tur; dispositionis lamen aptitudine iiiiituiim in sese asperas rugas fronte Marlios furores rohurque per
prospeclum impediente. Mimdities tanta ubique, ut saxorum impolitorum crudilalein spiranl. Etveluti
ejus solius curam, non egenorum regrorumque hic adhuc de tormeiitorum muralium quassatione fero-
agi diceres. Quilihet torus suum habebal inquiii- cirent, suas cicalrices (quas ego maculis per impe-
num; quoruni vuluissegriiiidinis tahe exesi, lurido- tiginem arrosse ctilis comparabam) gloriose osten-
quecoloresqualidi visilanlium animosin soeietatem lant; leves quidem, et neque scissura, ne dicam
doloris violenter urgebanl; el jaceiitium ocuii e labe, dlgriatas. Septem propugnaeula quasi totidem
palpebrartim caverniseniicantes, latentem inlra vi- tela de mcenium eireulo promittuntur, quse in mu-
sceraerucialum diserlo silentio fatebaiitur: ac jure tuam opem ila seseinvicem respiciunt, ut undique
quodam lacrymas ah inluentihus exigebant, utpoie duo in unius delensionem invigilent. Fossse deni-
quas ipsi"jam omnes consumpsissenl. Certeadcan- que altitudo cacumen turris adsequans, quot mili-
-wlios sacellum prsemunientes sub curiositalis spe- tum tumulus esse possit denionstrans, non ferebat
cie ine aliquandiu a sociis aversus applicui, ne ru- diuturnum palpitantiuiii o.culorum aspeclum.
borem ex liatanlibus luminibiis colligerem : utique 19. Interea nos ad prandium vocabatdomini provi-
cum in alterius cubiculi loros transversim oculos sovis huinanilas, quod in seininario liberaliter in-
deflexisseni; spectassemqtie ibidcm e prima nobiii- struxit. Absumpla eral promulsis. cum cgo es
lilate (quod famularum et veslium apparatns tcsta- mensse socio, quem lateri mco admoverant, explo-
balur) matronam lecto cujusdam miserse admotam, C rare incoepi quidnam arcani tabula illa reconderet,
tanlaque proniplitudine el hilaritaie pretiosissinios quam ad templi fores media in urbe observavi sus-
cibos illi degenibus ingerentem, ac si suavissimo peiisam. Expressit in illa colorilius aptis artifex
suo pignori mulsiim instillaret. Effiuentem etiam ex fiilgentem e radiorum medio spiendore sacrain
ulcerihus, quse genas morhidse laniabant, saniein hostiam, qua utuntur calholici sacerdoles, quando
ceu balsama, sine horroris aut nausee significa- divinorum verhorum vi, expulsa panis substantia
lione, lergebat. Coniirmabat afflielam affabili mu- externse illi formse sacratissimum Domini corpus
rum teneritiidine et allocutionissuavilate : prodige- inducunt, plebique adorandum exponunt; crystallo
bat denique bellaria, iiummos, unguenta. Ul vere plerumque iiiclusum, aureisque circum oriiauieiilis
hic Magdalenam Christo servalori in hoc languenli decorum. Deleotatus ille -mea curiosilate: ibi, re-
membro inservienlem iiilueri me cum singulari pie- spondet, durat prodigium, quo Gallia vix vidit illu-
talis sensu arhiirarer. Recipiuntur in hoc nosoco- strius. Qnaienam inferebam prodigium? Tum ille,
miiim sine discrimine cujuscunquc sortis homines, nl conjicio, ait, nullam tam dignse rei nolitiam ha-
cademque charitas oinnium r.iiserias complcclitur. bes; eani ergo tibi ab exordio breviter evolvam. ln
Cseterum, quod maximeobstupui, paucse virgines, coenobio Faverniaco, in quo aliqifot a Dola leucis
volo ad hoo prseclarissimum muiHis astriclse, lotiim monacbi divi Benedicti legibus vivunt, per festa
rei domesticse laborem proetiranl. Ex iis prima nos Pentecostis divinum illud mysierium, ciijuseffigiem
ex hypocaiisto languentiuni (ne horrorem ex ape- talnila prsefert, prostabal interdiu acciirrenti ex vi-
riendo mox lelerriiiio cujusdam ulcere concipere- cinia innumerse fidelium multitudini. Cuniqueanno
mus) ad alia conclavia comilabalur. Constructa D salulis 1608 Pentecostes in diem 25 Maii incidisset,
sunl haec separatim pro singulis, si forte quispiam ac vesperi ardens cera, pegmala illa, quse in medio
aonestior civis, aut ex patricinrum genere se illis altaris in scrinii formam coiidendo, pro usu, di-
credere velit, uli frequenier id fieri reSerebat, ab vino pignori erant, per seditui socordiam compre-
«dis peregrinis distincli tanto velocius convalescant. henderet, et flamma proserpens simul omniaaltaris
Proximc ad januam majorem domus.pharmacopseum ornamenta in cineres solveret; uhica, mirum! illa
aperilur; ubi unguentaiia, liquoreset quidquid seu argentea theca lalentem sub panis imagine Deum
simplex seirmistum curandis morhis industria nic- sustentans evasit illsesa; quam non tantum ignis
dicorum invenit, suis ipsse virgines manibus co- noii involvil, vefum etiam supra altare in aere
quuiit, servantque vasculis, scriniis, vitris ad om- libero sublime hserenteni reliquit. Non potuit diu
nem clegantiam exaclis; lam paratse quam peritse silenlio tegi tam apertum stupendumque portenL{im,
sua venenis antidota, sua doloribus lenimenta in- qtiin frequeiilissimus populi accursus veritalem
geniosa dcxterilate distiibuere; dignse profeclo, suis oculis hauslain per omncs late regiones spar-
qu;p. cselcris oninibtis per orbcm gynsecseis toto geret; multis curiosilate, plmibuspietate adductis
cojlo prseferantur.) ad tanlse rei novilalem. Die Martis jam illuslri (nam
18. Inlegra hora nos hoc speclaculo delectati, eousque immota persistebat) eproximo pago sacer-
inde extra muros aliam, sed el illam ampSissimam dos quidam multa probitate insignis cum universa
admirationis materiam eoilegimus. Nimiruin per sibi credita plebe ad hanc sacram a:dem consueto,
urbis inunitiones dilapsi. tactos mcerore aniinos, et ut vocamus, processionis ordine profectus, super
allatam ex nosocomio lristiiia;n jocorum libertate lepurgaiam prius a cineiibus aram, sacrum -facit
1S81 MEGLINGERI ITER CISTERCIENSE. 15S2
in populi omnem numerum superantis prsesentia A ieri rotatione circumacta; cuiiique nulla diligentia
Qua spectante divinam a se conseeratam Iiostiam invenirem niachlnam" implelani rotis sihi invicem
solito nibre circa missse mediuui supra verticem dentium acumine innexis, ponderisque inquiem dis-
extollit, a plebe adorandam; cumeccesimul etilla, trlbulo per rotaium ordinem molu participanlibus,
quse ab incendio supersies in aere hserebat," per quaruni nimiruiii in palria nostra usus; subito in
tanturiidem spatii sursum ascendit, paululumque oculos incidit (clarior enini flamma eruperaf) sus-
consisiens descenderitem sacerdotis manum secuta pensa retro caminuin rota ex asseribus coniposita ;
plaeidlssinio motu pone jaceritem in ara lilirum col- in cujus cavitate tumultus quidem audiebatuf, sed
Jocatur. Ne vero tam evidens divinse cleinenlise si- non in morem rotarum slridores aculos edentium.
gnumauta nialevolis in controyersiam joeumque; Diu sic aricipiiem me deriique coquus expedivit.
vel ab ingralis in oblivionem traheretur, Ferdinan- Nam cum affatim carnetn penetrasset ignis, hiox.
dus de Reii tunc episcopus Vesoiitionensis per ju- futuram hiensse ferculum, unicoipsius sibilo veru
ralos quamplurimos testes totam rei seriem in pu- stetit; neCmofa, canis ex lignea illa caverria exsi-
bliciim diplama redaclam posterilati cpnsignavit; Jiens ignorantise mese nodum solvit, rneque siinul in
jussitque eodem anno circa divi Thonise festum al- risum. Quod cum RevmM cerneret, interrogabat,
terani ex illis ho.stiis (duas enim theca cohlinebal) quid novi conspexissem. Gui ego : Romanus, aio,
Dolarti soleiniiissiiiia pbmpa transferri; quse iiilio- ille, quatiior suis versibus : Sic vos non vobis; ad-
diernuni usque dieiii persevefat inlegra, ibique didisset haud dubie quiiitum, si etiam -
Oxonsediver-
ostenditur, ubi tu labulamillam notabas. tisset. Sciipsisset certe:
20. Actis proelegaii.i nafratione gratiis, lit me- n Sic vos non vobis ; volvitis assa canes.
morabile inonumentuni animo meo fortius infigere- Postquam poeseos cognovit eausam, modico risu
tur, lotam histofiam celeri cogitatione revolvi. Mi- probavit ingenium, et nihil sibi hoc novura esse,
ratus aller secutumapud me altuni silentiiini, sa- subjunxit; canibus per omnem pene Galliam id la-
tisne percepissem, qusesivit, sua dicfa? Abunde; boris sibi vindicantibus. Apposilos exinde cibos di-
inferebam;. eaque iiunqiiam dblitteranda apud nie ripuimus inter hujus fabulse liilaritatem, et placide
meiriOria obfirmavi: atque uiinam sectaf ii noslri exacta nocte, antequam solis radii summa monliuin
ad tam manifesti luminis claritatem caligantes fiicn- cacumina ferirent, jain leucaiii sumus emensi. Per
"tis" oculos apefireilt! Qui plus quam phrenetica dumeta horariam umbram iiacti faciliime processi-
pi'orsus iiisania insurgunt in aperlissimam hanc mus, crepuscufi simnl et unibrarum tepore fecreati.
veritatem. Quodnam enim, quseso, fidei niysterium Et quia Saona rarioribus tuiic undis maiiabai siib-
commendavif studiosius, uislitiiit clarius, confir- jecta planliies siccum nobis iler concessit, Cum cse-
mavit luculentius incarnala veritas Deus? Acpri- teroquin per liorse dimidise spatium per viam silice
mis quidem sseculis quamvis aliquot difliciliora do- stratam pergendum fuisset. Illam incolse supra hu-
gmata ab iriipefilis controversise subjicerentur, tam hitim perpetuo mufo elevarunt, ut cum supra cie-
effroiitem faniert non peperit orbis furiam, qui in pidinem exundans amnis eaniposin slagna conver-
audaciam derogandi taritseveritati insurgeret. Quanti lit, commeantibus secura Iransemidi commoditas
aulem. omni per ordinem sevo accessere testes? ni- non desit. Patentibus deinde agris cceloque cuni
liiirum, qui vitse inrioceiitia, et eruditionis gloria orienle sole excepti meluebamus, ne gravibus solis
iiiimorlalitateni sibi pepeiere iii terris, qua nunc P caloribus vexaremur : at vero usque adeo accrbo
utique fruuhtur in coeliS.lGqnlra-,qui extremis hisce fligore ventus repenle a meiidie nobis incubuit, ut
sseculis hujus lucis exstingueiidse, si diis placet, illigata prius ad ephippium pallia sine niora soluta
fuere auctores, non aliani de sua vita scribendi induerimus. Quatiior horarum spatio exagitati hac
niateriam reliquere, quam sordes, petulantiairi et dira et infolerahili lorlura siinius; non enirii credo,
infanda scelera. His igitur an illis assentiendum, tam immiti asperitate prEeleritam hiemem vel un-
quis sana nieiile dubiiet? et hi porro alia in nos qtiam inhorruisse; neque remediuin" admisit obsti-
arma non afferunt, qiiam suse ignorantise conlessio- nax maliini, donec Divionense hospilium ad Gam-
nem ; non potest, inquiunf, lisc res tieri; capi non panam teclo ct foco nos refocillaverit.
quod inimensiis ille et infuiitse niagiiitudinis 22. Ad quodquidem non recta, sed prius ad illu-
eus, suh tani modica panis particula laleat, cont- strissimi domini generalis scdes nos equi vexere,
Eotest,
e.daiur, adoretur. Salva res. Si arcana diviliorum quos faniuli extra alrium annulis fnuro adhseienli-
sacramenlorum non credi, nisi palpentur necesse bus innexuere. Nobis vero statim ad dominiim ge-
esi, quam lu fidei materiam dabis? Manifesta ae neralem patuit accessus; qui ohfter saluiationls
palpabili deiiionstrafione riiilii edicito causas mo- oflicio nos fungi permisit, iibi rescivit, nos jejunos
dumqueqiiihus immen muscas, fofniicas et ejus- jani sex Jeucarum iter lanti frigoris tormento con-
modi animalcula in orbe universo innumera pro- fecisse. Igitur nos comiter de itineris successu in-
ducat, alal, conservet; si id de unico prsestes, eris terrogatos, in aream deduxit ex suo conclavi; no-
iiiihi magnus Apollo; sed, scio, nec de pediculo prse- strisque servis ad bospitium cxim equis prsecedere
slabis. Et tu in his leviusculis et infra luam nobi- jussis, ciirrum, quoipseuti sOlet adduci., nosque ad
lem conditionem abjectissimo loco positis taJpa lu- D hospjlium eo transferri voluit. Gratiispro tanta di-
men scilicet conferes ad fidei solem; ac supraPauli gnalione peractis celeri cursii ad diversoriuni per-
doclriiiam : toJles senigmatis velum, prius quam venimus. Non sine gaudio laudabamus exhibilum
facie ad faciem intuendi facultas feliciofem alteram nobis ab Illm0 domiho generali lionorem, quem nulli
vitairi excipiat. profecto alteri contigisse certo cognovimus. Ego la-
21. Dum in sublimi hac scienlia toto fervore cita mecum cOnsidefalione pensavi, quid ominari
philosophamur, expletum prandii tempus nos de re- ex hac liiimanitatis gratiosa effusione Jicerel; cum-
sumendo itinere admofiebat. Quamobfem iniarme- que solitiidinem mihi relinqueret RevmuSd. vica-
litamgraliarum actionem dilaudata Patrtim semi- rius, precibus vacans, et familia prandio adornan-
narii in nos charitate, comite D. provisore ejusque do delenta, Mardocliseanum ex S. historia currum
socio inviamnos dedimtis, Oxonam usqueprogressi; cum nosiro comparare audebam; riain nilill occur-
oppidumnon adeo incultum, in Gallico ducalu Bur- rebat, quod aptam similitudinem respueret, nisi
gundise extremum, validis munimentis et egregio Ammoni s absentia. Sedtibi animadverto me in hac com-
caslello prsemuniiuni. Sed eamdem in hac descri- paratione historiarum pene scripsisse senigma,
plione-sortem experietiir Oxona, quam ego in illa riisi paucis aperiMn, quo ex fonte litcc regis in
speclanda; cum sole occidente ingressiis, ante.or- Mardochseum henevolentia profluxeril. Rem igilur
ttim recedens, vix aliqnid ohservare polui memora- ex genuino fuiidamento breviter accipe.
bile, quam quod in cultna validico lepore ridebam. 25. Sacer ordo nosler a primseva instilutioris
Siquidem ad igiiem ibi caro vilulina torrebatur, cc- vitse exemplar sibi pro.ponebat rigidam iilani anli-.
1533 ADDIT-.AD LIBROS DE VITA S. BERNARDi, im
quissimorum in ^Egyplo aliisque eremis degenlium A expertus, hisce litteris Helvelicis, lanqunin fonti ac
Pairum austeritaleni, non nisi berbis el gelida vi- januse acceplum re.fert. Atque hinc profluxit in nos
- supra meriforata amplissima illa dignalio, futura
ctiianliuiii; unde a prinris in ordine monachis
multo lempofe non solum abrogatus ad normain deinceps haud vulgaribus incremenlis fecunda, ut
Regulse Denedictinse, in quam juramus, carnium audies. Enimyero vix duse prseterierant horse, jaiii
esus ; sed omne prseleiea cibormn genus quod non ipsemct cum Revmo domino procuralore Ordinis in
summus rigor et extrema egestas prsescriberet. Ve- Curia Roniana nobis nil tale cogilanlibus superve-
sles propemodum nullje, aut crassa ex lana setis- nil lllmus p. generalis, visurus, an ea diversorii
que, solique centones in preiio et usu habebanlur. comniodiias nobis obligisset, quam tam gralo Iio-
Ellicacibus nimiruni in vitiorum pericula rehieiiis spiti deberi arbitrabalur-; Iselo lUnc pairefamilias,
pugnattiri lantse severilatis sibi leges dixere; pror- quod nos ex viliori iriciinio a.d honestius paulo
sus uti feris mansuescere edoetis dentium qudqiie et anie transtulisset. Xlli post humanissimum unius
uiiguium aciem siibtrahimus, ne si forte in natufam borse colioqtiium Currum et suas sedes repetiefe.
redierint, facile suppelat anSa, quai ssevianl. Sicilli 24. Die sequcnli circa sextani matuiinam "facilem
ciipiditaium pruriginem altis radicibus naturse cor- sese llimus P. generalis nobis exhibuit ad exponen-
riiplse infixam, per hancsimplicissimam egestalem, da noslra illi negolia ; ipsius tamen prsesentia diu-
suique sponlaiieum contempiuni negleciumque pe- titis lionsenaUiiii fruebainur. quam donec ad regium Bur-
niius exarmabanl. Quemadnioduin vero plerumque gundise currus eumdem abstulit. Nos au-
'hsecsludia pritno impetu maxime valent, seiale sen- dito quemlibet promiscue in euiii locum introriiitti
sim inferenle languoreni; ita sparso jam in varias>> e vestigio secuti sumus. Haud procul a curia, quani
regiones, vivendi ratione dispares, Ordine, timeri alias semigallicana voce doiiium parlamenli appel-
eceptum, ne ausieriias, quse nascenlem. Ordinem lant, sulisistens ad templum nos ire autumabain.
ercxisset, brevi ad iiiternecionem usque suffocarel, Nam nullas conlighatioiies ex fenestrarum subsiru-
uisi sublracto seyeritatis onere daretur respirandi ciioiie, cuiii una lantum series essef, poteram di-
facultas. Rogata proinde aposlolica sedes, ul ali- meliii. Per aiigiistam deinde scalam evasimus in
quantum de arctissimis illis legibus remittere lice- pergulaiii, oclo homirium circiler capacem, ex qua
ret. Etimpelrata sunivaria piiviiegia, quibus circa lanqiiam specula libere locum conteiiiplabamur. At-
vicluui mitius monaciii liabereatur. Sed ut iiidui- que iii primis laudabain quidem insigne arlificium
genlia geiminse virluli fatalis esl, ita yariis in locis picti in fenestris vitri, sed non placebatcsetero
obscuiilas,
non soliim ligoris illaextrema deserebanttir, verum quani coiores in spatiosissimam de aulam
etiani hoec labes i.ri cseteras paulaiim leges serpebat: inducebant. Pulchriludinis vero palmam tulit meo
adeo ut accedente dein beliorum, seclarumque iii- saltem judicio lacimar, quod senatoribus inslar
forlunio plurimum de primsevo splendore Ordini cccli iiuiniiiebal; illud enim elegantibus sculpturis
decesserit. Quarii lame:i lucem ut ex suis quasi ci- vaiia scuta atque emblemata exornani, tam conc.nne
neribus suscitarent, non defuere viri eriiditione et auro coloribus.que dislincta, ut prseler majestaiem,
pietate celebres; quibus se alii aut fama, autclicn- inconiparaiiilein loco splendorem concilient. Aurum
lela ducti adjuuxere, sed dispar aliquibus zeli pru- profeclo noii tam pictoria videbatur arte tabulatis
(lenlia el prsecox negotium promovendi niodus suc- illitum, quam aurifabri maiiu igneqne liquaium
«essui remoram injecit; etenim niulii volebant, ut seneis laminis inductum. Anierius curise spatium se-
resectis illis privilegiis, quibus suuimoruni pontifi- C dilia el scrmina plurima implent; quorum illa, quse
cuni favof Ordiiiein de lege abslinendi" a carniuni parielibus adhserent per quatuor gradus elevanlur,
esu et aliis gravaminibus exemerat, rudis illa et ad supfemo seiiaioiibus seu paiiamentariis ad seden-
clauslri lenebras damnala severilas absque ulla re- dum ser.viente. Pra/ses senattis non in parielis me-
missione Ordini reddeietur. Et cum plausu passim dio, sed in angulo locum tenet, reliquis secundum
hi conatus excipiebanlur; nam et in curia Romana duos exincie parietes ofdine suCcedentibus. Ipse ru-
el Parisiensi amplissima auxilia lanlse pielati, non bea loga ac pileo quadralo, nobis bireta dicuntur,
contemne.iidum reformalionis litultim circumferenti insigniseminet; cseteris itidempalla ad pedes usque
prsebehantur; ul denique illis prope propius sol.s defliiens, nfanicis aiiipljs. ad genua extensis, uti et
Cisierciensibus esse liceret;.qui privilegiorum usu bireta, nigri coloris permitiuniur. Advqcaloruiii
gaudere pergebant, vixnon a nominis eldignilatuin eadeni est forma yestimenti, quorum turba copiosa
in Ordine participatione dejectis. Nemine inlerim in fuiido aulse, sua scamna occupal: ex bis duos
palnm resislere auso, cuiii isii piseoccupato ubique per horam disserenies audivimus, tanta conteniione
judicio effeeisseiu, ut de causse sequitate duhitare voeis, tanti gestuum "agitatioiie, lanla denique lin-
ne dum disceptare grande scel.us-ducerelur.-Negotii guse voiubiiitate, ut nihilme segiiiis habuerit, quam
taineii conlroversia multis a.nnisiiidecisa remansit; quod sola verba siue sensu peieeperim. Miscebant
imiiiibus quidem curiis in abstiiier.liamtuentium fa- ssepeintegras exLatinis voluminibus jurisprudentise
vorem haud parum iiiclinatis. Gravabaiitur inter sententias, ex quibus quid litigarent intellexi. Post-
hsec mulioiT.m aninii,"ancipiles, an piivilegiis porro Cftiamdeindeadvocatisalisin ulramque parlem dis-
D
secure utsreiiluf. Quod dubium ui solveret pro sua ceptarunt, omnes dimittunlur, solique senaiores
saltem provincia llevmils doniintis yicarius genera- litem laia coiiimuniler sententia dirniiunl. Hic in
lis Jlelvelise, cognilo magnificos dominos caiuolicos lnemoriam tibi revoco, sifoitein Breviaiiis nostris
caiiiones legalionem ad Alexandrum VII Romanum aiiisve libris legisli IIlmi P. generalis nostri titu.Iuni,
pontilicem adornare, Lticeriiain feslinaiis itineribus qui int.er alia illum Chrislianissinii regi.s in supre-
(nam tum Ijernse illum negotia detiuebanl) conicn- liio Btirgundise senalu consiliarium prinmiri dVsi-
dil, effecitqr.e, ul inter csetera ab eo niagistratu giia^t.Is eniiii est senatus ille, quem dixi, in quo
tradila legati.s mandala insererenlur ; petere calho- ipsuin primus post prsesidem Jocus senatoiibiis riii-
1'icos Helvetise cantones hanc a sanctissima sede scet; nequelocus duiilaxat; sed.corporis babitudo
gratiam, ut privilegia ilia circa abstinentiam a car- prse oiiinijjus emincbat,- nain procere cum piimis
nium esu pro Cisterciensis Ordinis suse proviiicise statura ct. reliqua corporis propoiiio decentissime
iiionasleriis coiiliiTiiarenlur. Felici successu non cum pleha majestatis fronle coiispirant; sed.super
caruerc hse preces; non enim sohiiri pro Hetvetiis, oisinia commendabilem juxta ac venerabileni efiicit
sed pro universo Ordine priviiegiuin summre aucto- nilida excelsi verticis canities, digiiius oinni ve-
litatis.reiiovaiuiii robur accepit. Qnod cuin lllm0 stium cultiira senalorise digiiitaiisoriiameiiiiim..
Palri gencrali fuissel consigiialum absque dilatione 23. Ex hac curia per longam plateam ifansitus ad
ad urbem Romanam conyolavit, summo bonore a liospitium fuit; quam utrinquc pltires officiiisenulio
summo paniilice susceplus, quidquid ibidem bene- non mercium apparatu diviles coronant; ac prseter-
valentiie, qtiidquid iavoris, honoris et gratia. fuit c-aiio!i pauca hospitiorum signa" e nriirio feneslra-
1585 MEGLINGERI ITER CISTERCIENSE. 1580
rum ordine dependentia lepidum prsebent spectacu- A ttiseformse parenlaiit. Eadcm delirationereliquarum
lum Oriinia simul iiituenti; sed sedificiorum structu- vestium apparatum multi ex inquiSinis Divionensi-
ras longe sperabam meliores; earuhi pars major bus curant, uti fide digna narratione percepi, qua
ligneis substructionibus constai; mediam inter tra- nempe famis et domesticse paupertatis miseriam
bes capedinem vimine et lexto a sepibus petito ob- operiuiit. _
struunl, calceque et gleba oblinunt; crederes iiite- 27. Duas nonminus horas hac ambulatione dila-
gros ibi ex lapide solo nnrros stare, nisi alicubi pidavimus; ad hospitium inde et ccenani reversis
setate et imbribus soluluni gluten ligni nuditatem RevmusD. abbas de LuCella, doniinus Bevnardinus,
proderet. Templorum aliquoteliam limiiia subeuii- supervenit, qui ca ipsa Iiora Divionem appulerat,
tes, quorum ultra duodecim numerantur, .grandia et.in trarisilu salutationis obsequio apud RevmIimD.
quidem, sed parum exspolita deprehendimus, sum- vicariuin gen. functusinvicinia nostra diversorium
niuni allarefere omneni totius leiiipli decorein con- commoduin naelus iuerat. Quem dum ad limen no-
tiiiet,'reliquariim partiiim obscuritas, aranearum slrarum sedium deducimus, quatuor fidicines ad-
telse, et negiectus ubiquc cultus has sacras sedes fuere, avidi coenam nostram arte sua condire, nec
loiige infra Gennanse pictalis serliililatem ponuilt; tulere repulsam; quihus ad jaiiuam nosiri triclinii
quorum tenipla ad quamdam eceleslium mansionum subsistere jiis.sis, per horse quadranlem aurescom-
iiividiaiiiNuiniiiishoiioii paranlur, nullo sumptu ad- modavimus; dignis noslro omnium judicio, qui
dictissimas verse religi.oni nientes ab his ornandi diutius audirentur. Unde, ut eorum digilos acuere-
res sacras cOnatibus, abslraherile. Ecclesiarum hic inus, honesio donario perunximus ; quo illi acceplo
princeps est ad S. Benignuiri; -immensis areubtis jj slatiin evanuere. Mira fidium concordia et suavi-
veteruni pietatem osteutans; et in alrio rara sedifi- tate exornaverant artem; saltus celeres, morosos-
ciimoles tripliceni per iiinunieras colunnias forni- quetractus inter ariiciilorum Ifemulam palpitaiio-
cenij quorum alter aiterum premit, riescio in quos rieni scitissime exprimebant. Qiibs deinde sonos
usus suspendif: Notabile prseterea horologii artifi- inutuo assultu, deflexioneque prsecinebat initio vox
eium; quod iiimirum praemissa semper per inusicam altior, eleganti imitatione chordse inferiores cras-
campaiiularuin moilt.Jationein melodia, horseprselu- siori niiiniiiire reddehant, sic semula vicissillidine
dit, sonanlius deinde impacto maximaj caiiipanse qnasi rixas et complexus miseebant, sicdurosmol-
malleo sigiiificanase. Ita per urbis pleramqtie par- Iesquesonos mirabili leniperalione variabant.Me-
lem vagali denique pauio ante meridiem ad Rm«m liori successu altera dies eosdem. nobis musicos
D. abbaleni de Claravalle accessiinus. Domiis, in adjunxit. Nam satis mature cum Revmo domino
qua ipsum reperinnis, Claravallis parva; sicui el procuratore de nostris negotiis agentes, in parvo
Iil^i ciohiini generalis, Cisterciiim parvum appella- Cistercio Revmu.silomi.uus abbas de Claravalle con-
tur. Familiaritef piissinius pfsesulnos fuit ainple- spexit, quem inde ad suas sedes cufrus jam prom-
xus : jussuiiique Revm"mdqminum vicarium gene- ptus auferebat. Js accersilo ad seRevm 0 domino vi-
ralem sedere, amicabili colloqiiio per lioram deli- cario gen. paucis, sed efilcacissima charitate validis
niiit, Eamdem dignationem nohis, qui in medio nu- verbis indicabal, gratius se a nobis accepturum
dis capitibus pro decentia stabamus, impendit; nihil, qiiain si siiam mensam ad imniinens pran-
siippiebatque pedum tardilatem (rjuos podagrse la- ciiuni nostra prsesenlia dignaremur. Nec moraui in-
niena discfuciaf) suavitate sermoiiis; quem in nos n dtilsit adornaiidse excusalionis, quin slalim in aper-
taiii dulciter evibrabat; ut redivivam iri successore lum faiiiulorum opera currum nos receptos secuin
melliflui Palris Bernafdi aliecluum gral:am peneti-a- in Claramvailem stiani traxit.
-^Si-SVrROris sefisti.cordibiis illahentem adoraverim. 28. Terendo lempori, quod ad prandium usque
Apponeuatur interim viifiim albo vino pJenum, ad reliquum erat, dominus secretarius Clarsevallensis
quod libaiidum grata nos vioientia coegit. Elsi enim nos ad horlum invilavit, nam Revmustiicliniuni su-
illius gerierosissimus odor, quivel invitum invitas- perius cuni domino abbaie coiiscenderat. Libenler
set, verectindiani nostram non superasset; quia la- assentientibus eruditam sermoiiis proniulsidem ju-
meiiaudilo sanctissimo noiriine (aiebat quippe S. cunde instillabal; mulla de Clarissima sua valle,
Bernardi vinuin esse) non Hcuit excusationuiii am- multa de Galiia prope universa eleganterdissereiis :
bages prsetexere, eo modice gustato ad hospitium denique ex nobis, de nostrEe patrise ac monasterio-
nos coiitulimus. rum statu percunclabatur. Neque fruslranda egre-
26. Tero.puspromeridianum per reliquos urbis an- gii viri sciendi cupiuo mihivisa; ideoque, si me
gulos discufrendo consumpsi,-coinitante cubtculario breviter auscuiiare non gravarelur, dixi me alla-
ct stabnli curatore; qui una inecuin laudabant qui- tiiruni in medium, qiise subitanea et imparata mihi
dem egregia Di.yionis munimer.ta, Dolana tamen memoria suggesserit. Tum exordiii jussus, Maris-
anteferebant; non ampliludine, sed robore ariificio- tellse, aiebam, nomen in mari natum, a periculis
que. Pulclira item magiiatum aliqiioi doinicilia, ct propilio lumiiie; quod illustrein comilem Henri-
paiatia vulgo dicta, iion incuriosi traiisivimus. Nec cum de Raperschweil Sarracenis arma inferentem
defuit plenb pectore ridendi stimuluS, ob st.olidam j. servavit. Illum in reditu iralum sequor pluribus die-
femiiiarum ibi. vaniiaiem ; eaui enim ut primo ob- , bus ita jaclabat, iit ignarus quo tandem in orbe
servavi, aut in Bacchanaiia me aut in yEihiopissas versaretur, in momenta singula naulragium mor-
forle Arabicasque barbafas iricidisse suspicabar. temque operiretur. Nam et spissse nebuise coelum
Obdabantjiimirum non rarse, quarum vultus su- omne abstuleraht. Humana igittir onmi spe amissa,
pra oriines ollas nigrse spectrum potius quam ho- animoque ad superos erecto, divseMatfi Yirginivo-
iiiineni referebant; larvis ex alra bombyce inductis. liim nunciipat, si auxiliafi porrecta manu seflucti-
Obsttipescens lepiJissimain rem, cachinnoque exci- bus ditione eriperel, monasteiium familise Cislerciensi ih
piens: Pia, dicebam, inyentio, si frontis illicium sua sub ejus auguslissimo nomine consecra-
tcniiria. hac arte resciiiduiit, Veruni comites mei . lniTini. Prona in mlserorum preces misericordiae
aiiani subesse causani aflirniabaiil; ne sciiicet fa- regiiia.non diu subsidia distiilit; sed ea staiim no-
ciei veniistas et candor sole vel pulvere sordescat; cte steilam niagnitudinis ac splendoris insoliti, vel-
augiirati, non; nisi speciosas sic sibi cavere. Ast uti salutis nuntium, de coelo monstravii; ad quam
usum quoque alium deiride, et plane contrariuni Cynosurani cursu navis direclo paucos intra dies
aperuil qusedam, sub domus suse vestibulo larvara salvus el incoiuniis pbiiuni.tenuil.ln tanii beneficii
ahstraliens, adeo deformis, rugis, et bile livida; ut memoriam exstruclo inde coenobio rioiiien beatse
si serpentiuni forin.am capilli iiiduissent, nescio an Marise tioMaris steila imposnit; in quo postmoduni
non in saxa. nos convertisset hsec Maura Gorgon. ipse ftindalor post uxoris in peregrinatione Hieroso-
Credi sallem volunt, aliquid suh hac personata ar- lymitana obitum, cselibem pef novenideciin annof
foKauti.aIatcre ;•vcl forsaii bac funerali pompa emc-r- vilam diixit, atqtie incapilulo sepulcrum oblinuit;
 .587 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDL 15SS
ornatum epitaphio, non eleganli quidem, sed quod A organo, et allero quidem Dene grandi musicam (cu-
piam illius sseculi simpliciiatem commendet. Illud jus apud nos prsecipuus amor et cura) aniniat. In
in pugillari meo descfiptum, si lubet; legara, sic exterioris ecclesise sinistro lalere sepulcrum AJber-
aulem liabet: ti I, Romanorum imperatoris, visitur : qui cum
anno Christi 1508 a nepote suo Joanne instinctu
Sit superis charus fundator, sauguine clarus. quorumdam nobilium Vindonissie ad Rusam fluvium
/Equora Iransivit : paganos ense vetivit. interfectus fuisset, Maristellse unius anni el trium
Viclor reqressus, mundi certamine fessus, mensium sepulcrum nactus, inde Spiram Heu-
Claustruin fundavil; dilavic; magnificavit rici VII, jussu ad imperatores reliquos translatus
Donis; et dotans bis marCliis mille; decorans est. Ecelesise non dispar ambitus elaboratas gypso
Sexcenlis, centutn, marchh bis quindecim et octq: monachoruni Cislerciensium qui vel digni-
hunc libi totum. imagines
Suscipe devotum, Rex clemens, late. ecclesiaslica vel sanclimonia floruerunt, ele-
Pcenas evadat; aa cmiica gaudia vadal : ganti artilicio exhibel. Sacro etiam reliquianim
Amplexu sponsi tmtelur; delicielur; thesauro Marislellam locupletavit Innocei.tiusX, P.
Ccelisaplalns, sit re sine ftne beatns. M., ante annos quindecim, donalis ex urbe exuviis
Atinomitleno, ducenlcno, bis tredecim, uno, divorum Mariani et Gelulii nunc pulchenimo altari
ComesHenricus nobili de sanguine crelus, exornalis, cullisque magno populi accursu ob pro-
Fundavil claustrum, sed prmmia sumpsit mterna, digia, quibus frequentissime clarenl. CseterumJura
Anno milleno, ducenteno, quadragesimo sexto. terrilorialia satis ampla tenet; advocatise onerosis
Anno igilur post recuperatum humano generi J3 favoribus libera, octo seniores cantones prolectorum
coelum roillesiino ducenlesimo vicesimo septimo lilulo, ct annua recegnitione veneralur.
fundata est Maristella, eique collata dos lam ampla, 29. Multa insuper alia de nostrsa Ilelvctise rebus,
prseserlim aucta donis non spernendis comilum de uti de strage a Catholicis apud Villmergam Bernen
Habspurg, Kiburg alioniniqiie : prsetcrea nobilium sibus iilata, ilem de anliquis eorumdeni in varios
de Tillengen, SlrelUingen, Mandacii, Helliiiigen, hostes victoriis , his sermonibus inspersa avidissi-
Schonewert, Warta, Klingen, WaiTenfels ; ex qui- mis auribus excipiebat, donec intellexit datiim esse
bus familiis plures in monasteiio sunt lutnulati: ita ad mensam signum. Quse quidem lam splendide or-
ut nisi varise lemporum injurise lotam pene con- nabatur,.ut ipsemel Revmas prsesul fassus fuerit;
sunipsissenl, dubilare Marislella possel, an multa non consuetudini, non necessilali, sednostrobonori
per GeiTnaniam monastefia essent, quse seeum liarum epularum, pretium deberi. Odoris, saporis-
(omparaii pateretur. Etenim, ul nibii de incendiis qne oblectanientis variis abundabat mensa, meos
dicam, quoruin duo, annis Christi 1448 et 13u7,ad lameii in se oculos anie omnes niissiis in se conver-
iiliimam usque luinani stistinuil; nihil de lilihus, lebant exoticse niagiiitudinis pira, utramque nianum
liiicis scilicet bonorum fortuiisa; quibus fere sem- meam, digitorura articulis simul iimexam sequantia
per cum ingenti damno implicabatur; nihil denique magnitudine; lamque vivida adhtic specie.ut recen-
de vendilis olim indigiiissimo pretio pagis inlegris, tem autumnum in hoc adullo jam vere spirarent.
amplissimisque jurihus , prsesertim diim Helvetii Sane sola me loci distantia continuit, ut ex his fru-
sese ex servitule in libertateni expedirent : una gibus non unain alleramve donium miraculi gratia
hseresis liydra sat vorax fuit, quse (quod pluriinuni „ transportaverim. Prandium post sessionem duarum
in Helvelia, el alilri monasteiiorum falum fuit) lo- circiter horarum solvebat adventus pluriniorum,
lam eveiiere valuisset. Sed niclius suis clienlibus qui Revrao doinino Claravallensi locuturi foris ex-
voluit essc consultum polentissima protcclrix; qusc spcctare dicebantur.
sacralam saltcni suodomini domum sartam tectam- 50. Quare post submissa debitse gralitudinis ver-
que servavil, quanquam incolarum ac bonorum ba adRcvmumdominum abbalem de Pontiniaco exire
majori parte exulam ; dedilque, post hsec incommo- decrevimus.Tiueni eliani podagrse vincula domi suse
da, abbates laudatissimos, qui per insynem mul- retinebant. lbi, sine niora admissis amicissimum
torum annorum industriam eo Maristellam decori se nohis prsebuit, rogavilque inter alia hiiiuanilatis
resliluerunt, ut gratulari sihi Ordinique de sua fe- haud obscura indicia,ut Ponliniacum suum invise-
ficitate non immerito possit. Nam prseter conversos remus, iiuiiquam fore asserens, ut nos itineris poe-
sustenlat ad chorum deputatos non minus quadra- nileal : divi Edmundi sacras exuvias, imo sacrum
ginta religiosos, iheologise, philosophise humanila- corpus ibi asi;.eivari, quo thesattro mirabiliofeiu
tisque sludiis scse inler exactam officii divini dili- Gallia plane ignoret, siquidem non in aliam ca sacra
gentiam exercenles : nec tanien interea pro solis niemhra, speciem esse a morte muiata hactenus,
ad portam accurrentihus egenis minus quam duO- quam si ante octo paucioresve dies ab anima fuis-
decim hebdomadatim farris modios liberaliter ex- sent relicta; cuni tainen ullra quadiingenlos ac vi -
pendit; amceiio saluherriinoque situ Marislella gau- ginti annos corpus intcgrum et incorruptum perse-
tiet; orienlem versus Tiguruin primain Helvelist veret. Pia ciiriosilasnostra ex hoc colloquio lantum
civilaicm respicit;ex opposito Badeiiam, novitei fuit accensa, ut pene promiserimus adire Pontinia-
"
cxcitati fortissimi castelli munilione, diseta c.anlo- cuni; dato tamen ancipiti responso, hospitium no-
num, thermisque caiidis celebenimuin oppidum strum requisivimus, iii quo traiisniissos nobis a
IJtroque deiiide ex lalcre, hinc fecundissima vineti!; Revm° domino de Claravalle sex Bernardini liquoris
Jui-a, illinc viridi dumetis et abiete Claromonle cin ampullas offendimus, quse deinceps nobis pro medi-
gitur; qui ambo clivi valiem efiiciunt, quam me- cinali jcntaculo ct deliciis usque ad discessum suf-
diam interluit Limagus piscium ferax, navesqut : fecere.
miiioris forma frequentes transmiltens; is Maristcl- 51. Septima Maii dies illuxerat, quse nos gratis-
lam ita septenlrioiiem, occasumque versus ainbit, sima serenilale invitavil in agros, Itaque eadem ho-
nt pene in iiisulam cogat; modicum relinquens spa- ra, qua sol ex noctis opaco, nos exlra porlas fere-
tium, quo continenti adhseret. Saleniium Marislellas bamur, invisuii Castrum Fonlenense, e quo splen-
primum abbatem cum duodecim religiosis dedit, i didissimus ille Ordinis, imo orbis iiniversi sol Ber-
quo modernus Revmus D. Gerardus Burgisser, e? nardus prodivit. Non Ionge a mcenibus posilis jain
proximo Bremgartensi oppido nalus, numero tri ob oculos versahatur hoe castrum, et subjectus
gesimus felici regimine prseesl. Omnia monasteri i ejiisdem nominis pagus. Nam in cacumine collis
icdificia pro noslii sseculi niore lenebras exosa, li- existens isetissimum aperit in omiiein per circum-
Jierum solis lunicu in omnes angulos admittunt, pe fusaiii late regionem intuitum.Etex urbe Divionen-
culiariterEcclesia, bilari traluceutis vitri splendon i si quidem seiisim campi elatiorcs per horse medie-
et gypsi candorc illustris. Chori subsellia de querci i tatem accedunt, donee sub ipso castro sesc clivus
cxcisa singulari artificio celebrantur, bino ctian i magis prsecipili declivilate allollit in sublime, invi-
 1389. MEGLINGERIITER CISTERCIENSE. 1S»0
tatque adveisarum freqtieniiam tum ad curiosilatis, A jacentes supra figuras, el aspicientium facies. Am-
luin pietalis gustiim. Celebri semper incolarum ve- bitiis templo adjunctus per quatuor sequaJia latera
neratione florebat liseceximisesanctitalis origo, sed centum quinquaginta passus Jonga extendilur, ha-
eam ante aliquot annos nonparum adauxit Ludo- belque annexas cellas pro illius instiluii asseclis
vici XIII, Galiiarum regis liberalilas, qui anno 1619 accommodalas, quorum nulli puleus, hortus, offici-
Cisterciensibus observantiaestrictioris ex congrega- na, duoque alia tiiclinia desunt, non mirtus septua-
tione Fuliensi magnificum exstruxit ccenobiuui, ginta : liarum quasdam postquam uobis loci piior
quod niinc ultimam adhuc totaliler excolenlis -ina- ostendit, nos Divionem per speciosam inter lidentia
iium desidefat. fJu<:Igitur proniotl Revm domiiuim floribus prala umbramque arborum viam ad pran-
abhatein de Campo Liliormu ex Auslria ofiendimus, diuin properavimus.
qui ante nos paulum curru advectus sacris operari 53. Qiianquani aulem iminodicus promeridiaiias
ccepefat, nobis intra templi jaiiuani pedem inferen- horas sestus inflammaverat, peragrare tameii urbem
tibus, in allari, quod jam eum occupat locum, in denuo coiistituiiniis, acseciindiim mcenia aliqiiandiu
quo de pise parenlis utero in hanc mortalitatis Iu- spaliatis ad orphanotrophiiim accedendi cupido in-
cem progressus est S. Bernardus. Tam prseclara cessit; quod nostra curiositale non indignum esse
altaris prserogaliva ex religioso illius loci Patre in- r ferebatur. Ad iihid igitur sine dilficultate adniissi
tellecta, morabar divina, dum dicius prsesul sacri Dolanum hospitale quserebamus, sed inferiora de-
finem invenisset. Duse inleriin ara: ali;e missas di- prehendimus pene omnia. ^Edes quidein est spatio-
cenlibus R1110 vicario generali et "socio serviebant. sissima, in plurimas officinas et liiclinia sine ullo
Nactus denique et mese pietatis occasionem, in ft cultu distributa; quarum alia cunis et vagientium.
prsediclo altari sacrificium incrueiitiim obluli hono- clamoribus impleniur; alia pueros juvenesque adul-
ri sanctissiini Patris, ut cui ilie pretium sua nativi- tos continent, qui variis paiTim opificiis, partim
tate fecisset. Expleta ab omnibus devotioue per lana: purgandse, ac deinde in lila texturanique con-
nionasterium et palernas.Bernardi sedes circumdu- cin)iand;e insudaut. Octurrere in alia domus parle
cli, gralulabamur bonse forlunse, quod a nobis vir- plttres octo vel novem, ut arbilror, annoruin puel-
tutiim celeberrimarum hic hortus nobilissiiniis in- lulse, quse acu lanam vario colore tinclani elegan-
ambularetur, ex qiio tot prsestaniissiiiia sanctimo- libus picturis aplabant. Et hujusmocli projectitios.
ni;e germina pullulavere. Ego curiosis ociilis legebam orbosque supra diiccntos ca domus educat, qui do-
illa iniioceniis pueruli vestigia , aiebamque : hoc nec ad juslam setatemexcreverint, artium laboribus
scilicet iii triclihio torum suavissimo pusioni sler- exerceiitiir, ac lum viatico! donato dimissi sua se
nebat piissima mater; hic niensain, hic crepundia indiistiia sustentare jiibeiitur. Infinita hic aiia, 'HL
pniiebat; hic struebat adolescentulus ex icuneulis tam ampia urbe, poterant notari, quse brevitatis
altariola, et parvulas manus levabal ad sidera. In gratia silenlio prtelciibo. Nunc ad iiospilium me
liis angulis precatorios volvebat ad oraliouum nu- accingo, cui propior faclus, salutavi Revm domi-
inerum globulos. Hic a matris ubere lactis slillas, lium Nicolaum abbatem de Poiia coeli, vulgo Te-
inde ab ejusdem ofe, pietatem insiniiaiitis, peiide- iifciibach, una cum socio adventantem. Is.est, qtii
bat. Per hanc denique se subducebat japuam, cum ante tres annos e Marislella postulatus abbas, diru-
corrasos avare nummulos claneulum prodigehat in tum bellis monasteriuni magna dexterilate, sed non
pauperes. (
Q minoii etiam sudore restaurat. Anliquum ccenobium
52. Talia punc perfunctorie medilantem socii est, quatuor a Friburgo Biisgoiae horis in silveslri
monebanl ad reditum, jam enim dies in meridiem soliludine situm, jam circa annum Clnisti 1156 fun-
vergehat. Eamdem tanien viam repelere noluimus, datum. Celeberrinnim olim fuisse, ex lapidibus no-
sed ad dexteram declinanles siter ad Carlhusiam di- . bilium plurimorum sepulcralibus per anibitiim liqui-
reximus. Insignis illa est, et si quaj res ulla alia, do constal, Ei honoris gratia me comitem, imo ser-
spectaiimeiiiissima.Ecclesias vilegum qiias obser- vuiii ad IiiiauniD. generalem ohtrusi, ducemque ad
vanl, ainant obseuras; hsec tamen oh ampliiudincni hospitiiim nostruiii revertenti.
fenestrasque liiultuin claritatis habei. Picturarum 51. Quinta hseo nostrse commorationis dies tan-
eieganlia simul et copia perquam niulla. Chorum ex- dem aiiquando nos Divione expediet, sed octavo
ornant ingentia candclahra aurichalco fusa, et brevi, ac postea tertium die septimo redituros. Ita-
ejusdem operis aquila grandis inedium occiipal, que circa sextam matutinam in divi Benigni fai:o
sustinendis cantus lihiis erecla. Utctmqiie aulem sacrum cliximus, prandioqiie post accepto ad sedcs
hsec rara sint et elegantia, longe lamen supefaiilnr Ilimi D. generalis, una cum reliquis omiuims, quot-
a diiobus quse ibi exstanl, Burgundise ducum mau- qttot ad comiiia generalia accessuri erant, convola-
solseis;quibus ego, seu de afte, seu dc pretio certe- vimtis. Ipso meridie dictus IllmusP. generalis curru
tur, siimmam sestimationeiiiiribuo eoium omnium, consceiiso iterCislcTcium versus ordiebatur. Seque-
quse vel alias, vel in lioc itinere considerare uierui. bantur priiiioruni Patruin de Firmitate, Claravalle,.
Alabastriles in niulliplex artificium excisus ad ar- et Poiitiniaco currus, aliique omnino decem pleil-
genli teneriludinem acumine sculplurarum. actedit oue sex aut quatuor equis impellebanlur. Hoc appa-
proxime, prseserlim in imaginibus ducum ibi lumu- JI) ratti prseinisso promiscue nulia attenta raiione di-
latorum; in quibus fere diicerim, naluram" ab arte gnitatis setatisve snccedebanl bini vel ternt, prout
viciam. Sane vestium plicas, el incidentes in sese plalearmn capacitas ferebal. Abbatiali honore. insi-
laciniarum sinus, ne ipsa quidem vestis lam scite gnili quadraginla numerabanlur; priores deinde et
posuisset. Yultuum deinde effigies, coiispiranle in conimissarii centumquiiiquagiiita, hos servi centum
subsidium artis pallore lapidis, quasi fugientis e triginta slipabant. Numero Galli superabant; nam
corpore vitse vestigia nondum penitus consumpla ex Hispania duos, ex tota Germania infra viginti
repiTesentabal lam vivaciter, ul non statuas, sed coniparuisse iutellexi; cajlerifereomnesex diversis
sopore suavi ligata corpora dixisses. Qua biimoad- regivi Gailici finibus advenere. Ei[uorum muliiplex
liserenl hi lumuli, ingens lnarmor varVfcoloris ma- erat forma; muiti ex illis huniiles, cervorum spe-
cliinam sustinel; htiic innumerse piangenlium vul- ciem capite pedilnisque, et, ut audivi, etiam cur-
tibus indutse iconeSj ac si superius saxum et impo- rendi velocitale referebant : vertim non in longa
sitas ducum imagines humeris geslarent, insislunl: ilinera valenles, lolis viribus, utpote in parvi cor-
tam diligentem artificis liianum expertse, ul quseli- poris compendium coactis, bidui labore exhaustis;
bet.illariim in dislirictag ab alia tristitise nubes fron- ac inde inutilibus, donec quieverint. Prse cseleris
tem nienibraque contrahat. Jam-quod huic ploran- spectabilis erat, quo Rm"s D. vicarius generalis dc
tiiim uiindrum turbse incumbit integrum marmor, S. Urbano vehebatur, omnium circumstanliuni ocu-
duodecim pedeslonguin, sex latum, ciassius palmo, lis digitisque in eum inlentis. Et equus, quasi ses-
ad speculi iiilorcm splendescit, reiitiens instar vitri soris et se observari conscius, colli incurvatura,
1591 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDl. 15)§
gradiendisuperbia, et pelulanti pedum subsiillu ele- A seplima dedit, qua omnes jam admoniti ad chorum
ganlem csetera formam exaggerabat; maxime dum confiuxerant. Solenini primum ritu decantata fuit
per urbem silice stralam complodentium equorum hcra ex canonicis orationibus tertia, ea sane gravi-
ungulse persoiiabanl. Exlra niuiiimenla deiisissimus tate, ut hic landem animo meo reprsesenlare pblue-
pulvis, in nebulse modum spissus a lanta equitum rim veiierandaB antiquitatis in divino obscquio la-
caterva excilahatur, necsiibsidebat quiescente ccelo bores, quos ex libroruiii kclione auditos, admiran-
el calidissimo sole, donec posl qiiaiTam dcnique dos seinper censui, magis quani facile imitandos,
horam Cisterciense archiccenobiuiii inler campa- nam leule admoduni profiindam, el quodammodo
iiarum' feslivos plausus suas nobis pi>rla.sreseravit, Ir.imi inclinatam vocem trahebant, el.Jicet swiorus
propler quas, equis dimissis, oiiines IllmumD. gene- ea ratione caiitus uon reddatur, quia tamen ducen-
ralem ad leiiipli foi'es prsceunleiii secuti, aqute lu- tse paulo miiiiis voces tunc concurrebant, plenissi-
stralis aspersione faustam precaiionem accipieliant. ma niajestale condecorabatur. Pari omnino morosi-
Stabat per duas ex utraque parte per iiiedium lem- tate olficium summuni dc Spirilu sancto canebanuis,
pluiii lineas candidus ordo monaclioruin Cislefcien- prsesulem agenle Revn,° domino abbate de Caaipo
siiim, qui cucullis induti albis, in terram defluenti- Liliorum : qiiod monasterium in Auslria fiindal-iiii
bus, oculisque humi defixis, adeo forniosam ador- cst anno 1206 celebre, si.in ordine, iilJum; in in-
iiahant modestise pompam, ut Oiiiiiium animos tam timis eiiiiii aulse Csesaresecoiisiliiset sumina existi-
decorus aspeclus piis molibus concusseiit. Per or- matione illius loci abbates habenlur; prseserlim qui
iiatissimuni huiic triumphuui tota se advenlaiilium riunc niaxiina cum laude prscest, ipsi Romar.o im-
iiiultitudo in templi iiilerioraefftindens, psr quartam B peralori adeo gralus ac familiaris est, ul eumdein
Iiorse partem in preces prosternehatiii-. lionorificis capitulo generali lilleris conimendarit,
55. Aflicicbal inlerlisee nostras aures incredibilis sacrum igitur chorali, ul vocamus, cantu perageba-
suavilas organi supra niajorem lempli porlaiii su- tur; cui eleganlissimum illud Organum, sexcentos
Rpensi. Ingenue faleor, vix ulla res ab iiieuiite seta- niusicos supplens interludebat. Ritus adamussim
te meoSi in se alTectus rapiebal, ut nmsica : unde exigebantur, atque in tanta famulantiuin infulato
i111frequens auditor interfui, seu vocibus tantum, prsesuli copia quisque suo munere lam diligentcr
seu fulibus exeultse, lam exquisilum tamen artis sciteque fungebatur, ul ad libratam ponderis nien--
compendiuin, succum niedullamque music;e auribus suram velut in horoiogiisrolse circumferri credidis-
itieis excepi nunquam. Eieniiii, placcbat tuba?Hsec ses. Absoiutasolenini hac missa ad concilium omnes
prseserlim in introitu, bellica ferocitate stridebat inlra claustri locum, quem capitulimi appellamus,
in classicum. Arridebant tibise? Has arliculorum ve- sunms admissi. Principium fecit Jeclio cbartsc Clia-
locitas modo per repelitos celeriter impiilsus glo- ritalis (tle qua supra n. 2) quam secuia cst oratio
merabal in nnuin ; modo subitanea siirsum deor- Iilmi domisii generalis. Hac omnes ad aniniomin
siimque saltafione coinpoiiebat cinii liiinorihusgraii- uiiioneiii et piiim promoveiidse pacis fervorem sum-
des, non secus, ac si singuli ecclesi;e angtili suum ma plane eloqiieniia, dicendi ardore, et majeslalo
haberenl Marsyam in Plicebi certainine sudantem. vocis exhortabalur.Postquam peroraverat, tres qui
Dimissa mox pastoritia niodulalione in fistularum aderant primosPatres, secum ex capitulo in secre-
et litui cuspides vivax spirameii per reconditam tuni conclave abduxil, ad seligendos pro consuelu-
iuachinam immisifartifex; quas aculissimis clamo- C dine ordinis defhillores, seu legitimos judices, quo-
ribus eiTifnpeiit.esrsiv jucundos errores subilo pro- rum auctorilate et prudeiitia leges et stalula conci-
vehebat in alttitn, inque sublimi iiserenies et tremula perentur. Esl autem eahos eligendi melhodus : IIlmus
eireumgyrafione vexatas repente volvebat in inium; in primis domintis generalis quatuor de sua linea
ibi noii iongo quidem, sed gravi murmure subsi- sibi defmilores adjungil, ac tolidem de sua itcm li-
&terejussas ex ipsa denique medielate simul el imo nea reliqui primates, ul ita totus ille elecTorum el
suiiinioque colligebat. Prseterea quamvis prseter eligeiitium -numcriis viginti quinquc definilorcs efii-
oblongos candidi metalli tubos niliil admodum con- ciat. Et hic hcnor primis qualuor Patribus jam ince
spiceretur exlerius; lenerriinus tamen fidium quo- ab exordio sacri ordinis illibatus coiiservalur. Ex
que sonus fistularum cantui taula iniermicabal ar- islo auiein qualuor P.itrum numero, qiiartus, abbas
gutia, ut non terrse solum, sed et ovicularum inte- Moiimuiidi, suam capitulo generali absenfiam ur-
stina in hanc vocata csse harmoriiani vix dubitave- gentibus de caus!s excusavei'at. Ne lanien princeps
rim. Neque precario tanlum, sed ipsius nalurse li- ille locus in arduo et momenli perquam maximi
berlate vagari snirllum , vivaruui dispeiisatione negotio vacans, litibus, aliquando forte nasciluris,
vocuiii, pine paiebal, nam (quod neque narrari viam sterneret; ejus vices el personam sustinere
lnilii iinquam solebat) vocem humai-gm non jam durantibtis comitiis jussus esl Revniusdominus vi'j.a-
propinqua imitatione, sed suo illo, Jicei staniieo rius generalis, abbas de S. Urbano, lam rara quam
gutlure, tubi efformabant, quam quidcai organi honorifica profecto digiiatioi;e; scieiitise lamen ct
snoderalor libiis lanlo cum leporc miscebat, ul jam mciitis tum non impari, luni etiam debita.
vox unica p:r oinnes tubos erraret, iam plena ca- r> 57. Dum hsec in secreto gerebantur, alia ordinis
iieutium cohoi's iniplicarelur allerna responsione, Imc speclanlia privilegia et decrela lecilabanlur.
jam earumdem mutua quasi suspiria inter se colli- Post horse deinde spaliuin redux Iilm"sD. generalis
derenlur. Alque hic omnium loiioruiii voeuiiique ciim reliquis definilorum iioniiiia promulgari man-
concenlus postquani canoro simul impetu insonuit, davii. Quibus lecfis, inirabai', me audisse lot nota-
sub repcrcusso Echonis silcntio lanquam a louge inihi nionasieiia, ex quibus definitores petebantur,
audiebalur. Sed non simplex hic funive redeuntis cx sola enim congregalione Germanica quinque no-
soni lusus erat, imiiiiiiutiis sempcr in leiTiain tabam ; et inler primos RevmD. Bernardinuni ab-
usque vicem sonitus, et se landem, nec penims batem de Lucella, celeberrimo quondam, et vel
aniitlens longissimi iulervalli mendacio exspirabal. sola anliquitate venerabili monasterio Alsatise. Id
56. Giatissimis hisce deliciis deiibuti, per ambi- iiiitium sumpsit anno Christi 1124,floruilque in-
tiiin in iiileriusairium omnes convenere, vocantem- signi sernper yirorum prseslantissinioruin copia.
que dominum procuratorem rei domeslicseCisler- Sed sseculi liujus noslri bellicis tiiinultibus Alsa-
ciensis, ad designala conclavia secuti singuli, post tiain vastantibus, coniniuiii incendio involtita Lucel-
cdilum campana ma.jori sigmim ad coenam, inde ad la, inoderni abbatjs muito labore respirat. Nomina-
strata se abdidere. Culiile nobis obUgit commodita- lis, iitciixi,deliiiitoribiis, conventus solutus, ad pri-
le profecto non uliiiniun, lectos sufficier.tesel binuni itiam sessionem Patres concilio designatos dimisit.
a latere ambulacrum naclis. Circa niediam quintain Celebratsedeindehse conventionesquotidic per duas,
alterius diei horam fesUnalo divinis op.-rali initia tam aute quam post nieridiem horas. C;eleris, qui
coiiiiiioiTiiiiexspcclabamus. Quse lirevi post hora coiiciiio non iiilercrant, si qu:d coram consesssi
1593 MEGLINGERIITER CISTERCIENSE. 1591
proponere placuit, facultas aperta per notarios fue- A prseeunle cantore solitas preces graviler increscente
rat, id aut scripto, aut viva voce perficiendi. Hora per fornicis eavitatem voce exsolvebant. Succede-
post prandium priiiia, theses theologicas in aperla Jjat horse dimidise comestio aclmodum frugalis; et
charta lypo excusas propugnavit ex collegio Ber- in taiito niimero nou ad omnes idoneum de foco ca-
nardi Parisiensi nuper advcniens religiosus Cistercii lorem perfeienlibus cibis; vino tamen juvabalur,
prolessus ; speclanle universa mullitudine advena- cujus bonitas cseteram iiisueUidineni affatim eiiien-
ruin, et oppugnantia argumenta iiigerentedoctis- dabat. Aclis demque in fiue siniul graliis, quilibet
sinio quoque, cui arense periculum facere lubehat. dilabehaiur, quocuiique iilum aut ambulalioiiis, aut
Hispani riiaxime argute soiideqtie disputabant. His societatis hilarilas ad animi refocillalionem seduce^
tamcn oinnibus pari alacrilale fronteque iinperler- Lat; quorum neiitrtim deficere poterat, in laui
rila delendens immissa lela relorquebat, reportala amplo et Joci spatio, et omnis pene naiionis con-
prseter victoiiam insigni ab omnibus laude. sonio.
58. Altera, quemadmodum et teilia die concilio 40. Invitabat nos suh iimbrse amccnitalem, arbc-
prsemissum solemne sacrum sub iisdem, quopridle rum tunc prima foliqrum voluuiina explicantium
ritibiis : in qtio amiciiis seniper variabaiilur, nun- viror, quas bene longo ordine in deambulalionis
qtiaui lamen non aureo lexto fulgenles. Csetera usum plantatas, ramorum brachia in cacuminibus
quoque in privalaftini missaruni usus icdumeula per moduni arcus conneciebanl. Per eanidem am-
pretio et numero erant insestimabilia. Nam el inle- bulacri viam silvula patebat fago opaca, quam ex-
rior longa vestis, quse alba dicitur, circa finibrias lc-rius cingebal fossa, inter stagnaiites undas nume-
el braciiilium oras tenerrimis auri fiiaiiientis per J3 rosum piscem al^ns, teporemque in sestu concilian?.
subiilissimam sindonem spectabiiis erat. Calices non nemori. Hsec tamen omnia niurus a;i bit, qui per
auri tantiim ct argenti opulenUa, sed cl aiiis sum- ingens spatium circuiiiductus monaslcrii septum
ma pulchrilmlo conimendabal. Et in tanlo sacerdo- cst; iiiira quod eliain conliiientur immania pro sei>
tum numero niiiiquamaul loci commodilas, aul aiiud vando feno horrea, incunibenlia tot slabulis, quse
quidpiam desiderabaiur, quin pro arbitratu quilibet per hoc ocliduum non infra ducenlos equos com-
suse pietati operam dare p.oluerit. lngentis enim et mode recipiebant. Ac denique dislributis in suas
concinnse iiiagnitudiiiis Ecclesia, in plures altariuin ofJicinas laboribus Jonga sediliciorum series, cpiam-
ordinCs (quorum Iriginta esse recordor) dislribui- vis rudi antiquilatis habitti incoiidita, a templo ad
tur. Altare sumuium recenli opere de vivo Iapide stabula usque excunit. Quse oniiiis struclurarum
excilatur, tam imagiiiibus quam pegmatis nobilis- diversissimarum raagnarumque congeries loci lar.i-
sime exsculplis; nisi quod inedium elegans in ex- lale el numero multa oppida, quse vidi, pos! se re-
tensa earbaso pictura planum facit. Cseteiorum al- linquit; veluli poslea in turri, quse campanas sus-
lariuin per lotum, ligneus ornatus,. excogiiato non p.Tidit, maniTestius apparebat.
dudum artificio fieta marmoris specie vestitur, co- 41. Per aiigustam cochleam ad summum tompH
Iorum multiplici varietale per fictitii lapidis splen- fastigium admissi, scalis deinde in lurrini evasi-
dorem gratissinie promicante. Ex Ecclesia per binas liius; miraiique raram campanarum prseseiiiiii ma-
fores in elauslra seu ambituslransitur, quorum tria joris niagniliidincm, ocuiorum aciem late ciretun-
sibi saccessive adhserentia visuntur. Quod Ecclesise ferebamus. Qiiaiiluni turris supra ecclesise tectum
proximuni esl, majus reliquis, nonpermiltitibi vio- Q procedit inalluin, quernis trabibus componitur, sed
lari legem silenlii, duobus aliis ad colloquendum et quas laminse plumbese a tempestaiis injuria defen-
deambulandum destinatis. Majori claustro ad sini- dunt; idem ex pluinbo lectum olim tempio fuerat,
strum latiis junctum esl capilulum, utiin omnibus sed hscreiicis Burgundiam (liiipientibus in rapinam
ofdinis monasteriis consuetum; plus quam trecen- cessit, et belii tisus. Ex edita igitur hac specula fi-
torum sessorum capax, arcuatum latissimo fofnice, bero aspectu vagabamur in omnem procul dissitarn
(fuem dtisa monstruosse densitatis coliimnse poiiant. plagam ; iiam varise regiones evanescente qtiasi in-
Hocipsum siuistrumlatus claudilur prcpe Jicclesise ter~ cseruleam opacilatem specie ceiTiebaiiltir, sed
jauuam aitari, su'r>quo sacra lypsana primorum or- quse propius accesserant, jucundum spectaculuui:
dinis Patruin Slephani scilicet et Alberici, aliorum- olfereliant. Eteiiim extra muros piscinse argenteum
que quiescunt; el haud inde procul sepulcrum B. alibi colorem, alihi piacido mari similem virorem
Alani admirabilis erudilione, deinissione, et sancti- einittebant, Iudebantque modice agitata aura, inter
nionia viri, saxo varia scriptura 'insculpto legitur. candidam cceli incideiitis imaginem, el adjacentium-
Extra capiluli parietes scainna seu plutei aliquot silvarum umbras. Et bsec quidem stagna fernie ia-
libris onefantur, parati piselectioniindulg.re voien- c.is, capacitate sequabant, seseque ad muros usque
libus. Sexaginlapassuuniesthujus lateris long':ludo, eircumquaque difiiindebaiit. Unde non vaneaugura-
ini et cseterorum trium. Juxta capitulum traiis;lur bar, Cislercio hinc ind.tum nomen, utpote parum a
spatioso traiiiile ad alia clauslra ; et inde aliquot grandi,-. ut ita dicam, cisterna abhorrenli, slagno-
passihus dislal janua, qua ad tirocinii lociim pene- rum colhivione.
tiatur. Sacuiido laieri adhssret inter duas coquinas 42. Tertio landem die, quse undecima Maii fuerat_.
^ occasionem acquisivimus, ad divi Bernardi- sacel-
posilum i'efectorium.
59. Magnificumilludprofecto, et in templi formain hiiii (locus cst in quo ipse sanctus Bernardiis a^ta-
exceisos arcus.in suhlime librato.s, pluribus sed 11011 t;s anno 25 ctnri triginla sociis noviliuin agebat)
clensis columnis imponeiis. In sexaginta tres passus accedendi, ibique exsaturandi nostrse pietalis afie-
loiigitutlo, et paulo plus vigiuti latitudo exienditiir. clum; cui, ut veritalem ingenue falear, pleno pe-
Per seplem lincas _in hoc communi omnibus lam ciore iiidulsimiis. Nam primo inaiie, duui adiiue
peregrinis 6:uaiii domesticis per hsec comitia refe- Yigiliarum canlus in choro omnes continerel, sa-
clorio mensse ponebaniur. Pririia in fronte aulse, re- crmn calicem, el alia divinu sacrilicio necessaria
Jiquis allior pro Illm°doinino gencrali et primo- illuc traiistulinnis,In etanimum nunc sacerdotcs, mox iiiir.istrt
ribtts ordinis prselatis exstabat. Duse deinde secun- missas legimus. inlerea meuni reeurre-
dum utrumque sedificii pavielem serpebanl; et cx bani, quse de auiuiranda sanctissimi lironis vivendfc
opposito duse alise, quatuor passibus amoue, spaiio norma memoriseprodunlur. Et subinde mibividebar
scilicet serviloribus ad cibos inferendos reliclo. Me- versari, aul in sacello coelesti, aut ccelo terrestrij;
dia denique refectorii pars niuris in sedilia aptatis eo neinpc in ioco, ubi carne amictus angelus supra
(iislinct.a per duas item iineas a solis religiosis do- humanaiii puriialem castissiniam vitam duxisset.
liieslicis obsidebaiur Ad suggestum lectionis men- Qtiid enim miiitis hominis, quam degere in terris,
salis octodecim, ni fallor, gradibus ascenditui*. Huc ciim soio Numine siue sensuum onere? Et ita tiro-
igiltir percepto maximse campanse sono oinnes coi- cinium, Mullo imo totum vilsecurriculiini transr-git Ber-
baiil,"seu praudii, seu ccense teinpus aderat; et nardus. lempore^ait, qui ipsius Yitam descr-i-
1595 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. RERNARDI. 1590

psit) frecjnentaverat intranscumetexiens domum ecclesim A dus Romam vocatus, sclnsma Petn Leonis com-
fin qua ttinc nos eramus) in ejus capi.e, nbi ires pescere coepit, pacemqueseplennali labore Ecclesise
erant, nnam tanlum fenestramesse arbiiraretur,curio- restituit. Hac tempestate ccenobium hoc insigni
siiatisenimsensiimortificalonihithujusmodisenliebal. laude disciplinse regufaris floret. Predicto doiuino
Sislebam igitur nienli mese illud modestise specu- abbale altera die Dolam petenle, nos Claramvalleiu
lum ; conlemplabar oculorum purissima lumina in versus conteridimus, et post quinque horarum iter
lerram dejecla, ctini inlerim animus ccelo infigere- Sortilium, urbeculam in amoena pascriis valle ja-
tur; aspxiebahi alba vesle involutum candidissi- ceiilein, sumus assecuii. Ovium gieges majofesnul-
mum juvenem, nunc in innocentissima membra libi occurrere qiiam in hac plaga; numerum inire
verberibus ssevum, nunc infra oninium pedes abje- non licebat, trecentas lamen non raro una fuisse,
cium,qiiem viiTtistanto supra omnes lam iiilervallo ele- facile ausim aliirmare. Hic prandium tolerabili pre-
vabat. Atque has memorise picturas viva ima tio lautum accepimus, ac circa solis occubitum
girie inilii reprsesenlabat loci geuius, ipsaque quasi in obscuro pago Schelmcesiiio diversorium condu-
in parielibiis adhtic spiranlia sanctimonise vestigia, ximus..
ut hac prima vice cum impetu nio hinc avellerc 46. Miseiiiis hanc egimus noclem, qiiam uspiam
debuerim, desiderans, ul diu noctuque haurire hactenus, non lamen absque risu, qiiem indignalio
illum aerem lieeret, quem tanta innoceiilia con- excussit. Nam cuni ex hospite qiisereremus an sit
secravil. Quia vero juxla hoc sacelium aula fue- bic divertendi opportiinilas ? slatiin illa : inio, in-
rat, in qua defmilores sua concilia celebrabaiit, quit, caupona esl; sed prsedico, melius equis quam
non nisi in aurora facultas ibidem morandi dabatttr. B vobis, domini, Det. Et prsesagio respondil eventus;
45. Sed infinituin prope atque etiam supervaca- vix apposila offa perolida, et qualuor nialeoleutibus
neum forel omnia amplissimi hujus cccnobii sedifi- ovis pro septem lioininibus in ccenam. Vinumquo-
cia descripiion s p^nicillo oboculosponere; quorum que turbidum erat, non autem uirbulentum. Yerho,
plurima adhuc supersunt, pleraque alta concamera- frigide res procedebat intra simul et extra sedes;
iione sublimia. Inier quse infirmitorium primas le- acutissimo vento per niale cusloditas feiicslraruni
net, iioii impar refectorio, el nunc recenti diligenlis rimas penetrante; cui ut remedium esset, locum in-
lllmi D. generalis renovatum; feneslrarum duplici struximus; at lnimida Iigna plus funii quam fJain-
serie illustratur, oblongis supra, inlra quadratis mse spargebant ; magno oculorum incommodo,
iiiinoiibus; lolidem scilicel utraque ex parte, quol strepitus quippe el clamor viginti in hoc simul ho-
slrata pro infirmis locari solebant. Huicvicina esl spiiio pernociantium militum, quieteni prohibebat;
abbatialisdomus, omni cultura expoliia ; conclavi- quo tamen desinente subinde, somnum fumi spissi-
bus ingentihus IVequens, quse tapetibus picturisiiuc tudo excludebat. Gscterum identidemverbis ad om-
exornaiiliir. Demuni ad tnedii claustii latus appo- nem huiiianitalem compositis oflerebat bospes iit
sita bibliotheca noii adeo nunierosis, sed preliiin: usus noslros quidquid in tota domo placerel; ridi-
a vetustale miituaiitibus libris, omnibus fere mann cula urbanilate miilla donantis, ubi niliil iiivenieba-
in iiiembrana exaratis plena, juxtn quam aula ape- tur. Non audebani pubfico cacliinno hujus hospitis
ritur, libris vacua, sed ut Joci facies oslendit, prc sloliditatem cum quoi'umdam insania conferre. qui
iis recipiendisexstrucla. Restarel, ul prsecipuam el Francicorum elegantiani niorum in simiii Judifica-
dignitalc et sestiinalione scenam tibi exliibere.ni f; lione conslltuunt : putantque se tum demum pere-
fornicem nimirum, ubi sacer Ecclesise Ihesaurtii grinuni aulicse venustalis artificium Rosciaria pror-
asservatur; sed quia eumdem post meum ex Clara- sus agilitate producefe in scenam, quando ulram-
valle rediiiim diligenlius inspexi, in idtempus enar que buceam ampullatis promissionibus coiiiplenles,
rationem prorogabo. cincinnatis verborum formulis in coloratas perio-
44. Nunc ad coinitiorum fineni gressum accelero dos quasi torno ad mensuram deductis, centuni oh-
quem dies xvi Maii feliciter lnvenil. Qua scilicei sequiorum, servitioruni, et famulandi prompti-
Oiiines circa horam octavam ad capitiilum coiivo tudinum myriades proiiiittunt, sibiqne peneiiomen
cati breviter denuo disserentein IllmumD. genera- mancipii imponunt; cum nihil audirent iniquius,
lcin auscullabaiit, lectse sunt exinde deiiiiiliones e: quamnoinen servi; et nihil in animo gerant minus
acta capiluli gcneralis. Quibus ad calcem iisque re quam seriuni: saltem sermonis sensum. Horum,
citatis in nie iiiui capituli se proripuit, qui canto- inquam, vanilatem per vacuam somno moraiii taci-
ris ofiicio fungilur ; allaque voce petebat conceplh tus explodeham; fuino prseserlim oculis gravi, hos
de anliqua coiisiieiudiiie verhis, ul Illmus I) fiimi.mercatores acerba censura damnante. ".
generalis, auctoriiate capituli generalis et uni- 47. Vix igilur exspectato aurorse adventu fugam
versi ofdinis, piiminn ecclesiaslica dignitate prse- hujtis pagi capessentcs, circa sexlam ad monaste-
dilos; inde sacrain Csesaream majestalem : re- riuni Alhse Ripse appuliinus. Hic recta ad templum
ges porro (quos omnes suo titulo el nomine de- precandi causa euniibus, sigtiificalur Rm»m domi-
coratos prodticebat) tandemque bene!'ac;ores, fa- niim abbalein Clarsevallis modico ante nos inter-
miliares, aliisque nominibus deviiictos devolosquc •p.vallo advecliitn curru; ad quem nos prior loci sine
lam in vivis existentes, qiiam ad alterum sseculun: mora deduxit. Foco assidenteni inyenimus, pioque
iranslatoruin animas, comiiniiiioiie omnitim merito sua huinanitate, in nos b.enignnm."C.ognito eiiim
riim ordinis imperlirel. Quod ille soleinnibus csere- eamdem nobis diversorii miseriam, qua;n ipse la-
moniis perficieiis, solitas ex certo codice precei meiuabatur, obtigisse; haiisttt ainbrosise candidse
prseivit, quas universtis ccetus altemata responsiont recreatos dimisit ad aliud, quatuor adhucboras di-
coinplevii. Conclusit denique hsec omnia absolutic slans ccenobium, cui LongoiVado nouieii. Yia inter
geueralis ; quam 0cum oinnes in genua prostrali ac- hsec duo monasteiia singiilaiiter erat jucimda.
cepissent ab Illm domino generali, capituluin reli- Nam Alba aninis noiilonge ab Alba J\ipa originem
quere. naclus, silentibus undis per inediatii vailis plani-
45. Atque ita comiliis hisce getieralibus per hoc liein.manai, nec laltis nec alienis uspiam rivis in-
octiduuin frequeiiiatis, fauslissima coronis impo- crescens, suis contenlus aquis, alvei errores mira-
sita. Jam in nieridiem vcrgebat dies : hiiicfestinatc bili libertate circuinferl. Modo enim montiiim, qui
relecti prandio eadem pene hora onines ex Cistercic vailem efliciunt, pedes proxime allambil; inodo se
advense discesserunt. Nos quidem circa quintam extendens per silices sabulumque, quasi solis calo-
vespertinain Divio recepit, comitemque nosiruin, rem captaret, niillo tamen murmure serpit. Quan-
RrauiaD. Domiiiicum abbatem de Alba Ripa : quoci qiiam auleni nullum illi sonum naliira concessit,
monasterium est ex an:iquissiniis, prope Fribur- fremitu oliicinariini alte insonai, quas illi incolarum
ciim Helvetiorum in yasta. eremo, fundatum circa labor, inslar frenorum, pluribus in locis imposuit.
aiiiuimlI37,eo nimirum teiiipofe,quo S.P.Bernar- Ilaruiii nniltseferro ciidendo. alisesecandis in assercs
 1597 MEGLINGERl ITER CISTERCIENSE 1598
arboribus (lestinatse, mtilto sere suos dominos locu- A exquisila urbanitate significans, quam gralos nospi-
plelant. Neque minori uiiiitate vallem in pascuorum tes excepisset. Hora inde diniidia ad respirandum
ubertatem humectat, etenim etsi prata npn deductis data, lotum illius diei iter tsediosa contemplalione
. ex amne sulcis undas bibant, insinuante se tamen revolvi, cum equos ad gradieridi celeritatem sine
radicibus liquore ita pingtiescunt, ut denso' omnia inlermissione calcaribus coegissemus, inier tertiain
gramine efllorescanl. . orientis, et octavam occidentis solis horam non ni-
48. Per hanc vallis voluptatem provectos meri- si trium liorarum caplala quiele; languido slupore
dies in Longo Vado deprehendit.Monasteriuin est mirabar lum nostras, tum equorum vires, in tam
tum situ. luin genio loci perquam grato ac salubri, molesta vise Iongitudine sibi constantes, neque ca-
superstite adhuc sanctissimo Patre Bernardo, anno put solum ardore ferventissimi solis dolebat, sed et
Christi 1149 excitatum. Insigne olim fuisse, elegans latera quassatione equorum, indigiiantium niniio
et ampla sedificiorum structura ihdicat; liac tamen labori, Juxala segerrime me affligebant; maxime
tempestale ECclesiaet monachorum habitationes ne- quod id per lotiini vise spaiium inexpertum mihi
glectse, suam miseriam illi causse debent, quam fuerat; vegeta semper et incolumi sanitate uso.
nmlla florentissinia olim monasteria, nuiic ruinain Noc.iiprseleritsehancinfirniitatem unice ascribebam,
speclantia deflent. Possidet nimirum illud abbas insomni seilicet, jejunse, fastidiosse.
commendatarius, id est bona seu proventus, mona- 51. Prsesens tamen in hanc exlemporanean.i segri-
slerio a fundatorum pietale donati, in tres parles tudinem medela fuit subsequens ccena, colloquio-
dividiintur; sic sanciehtibus regibus, consenliente rum lsetilia, et elegantissimi liquoris pharmaco no-
aposlolica sede. Primain aufert, quemcunqiie nomi- B bilis : quin et somnus, nempe totius miserise obli-
naverit rex (quorum ex numero ssepe in cunis ad- vio; qui, quamvis diuturnus non fuerit, tam efficas
liuc vagiunt) seu cui monasterii illius possessiohein interim, ut si in multam diem fuisset protractus.
commendaverit : altera sustentalioni nionachorum Etenim nondum feneslrse plena diei luce incla-
(lestinari; tertia in sedificiorum conservationem im- ruerant, cumdeterso sopore ad templutn properavi,
pendi deberet. Sed pleraque mohasleria vix de his ibique adhuc Yigiliarum cantui ineumbenlem ple-
tribus vicesima gaudere dicuhtur. Atque interea nissimum chorttm non sine admiralione spectavi.
pauci ad illa aut sponte accedunt, aut ab islis mer- Jam hora post mediam noclem secunda is canlus
cenariis admitlunlur; et iis prseter suninie necessa- inilium sumpserat, ac post duas fere horas , cuni
ria tribuitur nihil. Ejusmodi autem monaslerii nimirum ecclesiam intrarem, paulo supra medium
prior abbatis in regimine spirituali potestate fun- preces proeesserant. Tam morosa nempe pronuntia-
gitur; qui in hoc nionasterio tam prompta nobis tione divina illa carmina aptant penitiori piorum
eharitate prandium" ac redeunlibus ccenam pa- affectuum medilalioiii; et lam segre patiuiitur se
ravit, ac si -in summa rerum abundanlia, hsec abstiahi ah illa vivendi ratione quam in hac mor-
tanquam superflua profunderet. Condiebat opipa- tali vitaexordiuntur, coiitinuaiidam deinceps seter-
ram niensam suavitate morum et comitate ser- num, in consortio piirissimaium illarum menlium
monis tanta, quanta in toto itinere vel ullus. Emi- Numinis immoitalis laudes celebraiiiium. His ego
cabat etiam ex eodem singularis eruditio, ac pie- meas quoque preces, sed silenli in angulo junge-
tas ; dum ea modestia ad qusestiones respondit, ea bam ; post quas oculos curiosius per oiiinem tem-
intulit alias prudentia; utex animo sortem ejusdem (rj pli structiiram circumferens animadyerti. ajnplilu-
miseraius, censuerim dignum,quiprseesset felicius. dine hoc Cisterciensi non esse insequale , iilud ta-
49. Neque soluni liberalitale ciborum famem,sed men liberiori solis lumine frui.
oculos instiper pavit piissima simul acrarissima cu- 52. Exterius lempli spatium scamna, rtos slalla
riositaie : quippe a mensa ad templum deduetis, vocamiis, pro conversis implent; quorum tres ordi-
ostendit inleriorem vestem, quam pro indusio ge- nes sibi a>.iori semper gradu substructi ponuntur.
stare solebat mellifluus Pater nosler Bernardus; Trecenla et sedecim distincta sedilia, nisi mea nie
cujus inateria est albse lanse Ievis textura, quali no- fallit memoria, numeravi : iiam olim frequenter lo -
stra cuciilla, seif exlerior pro choro vestis confici- tidem conversos Claravallisalebat; quinethoc tem-
tur. Ad genita usque perligisse longitudo videtur. pore ejusgeneris Iiominesquiiiquaginla supersiuil;
Circa collum hOn in pSicas colligilur; sed planis qui singiilare sibi quondain conslruxere cceno-
sutiiiis caputio parvo adhseret, quod in usus no- bium ; dormitorio, olYieinis,capitulo el hahilationi-
cturnse ouielis annexum esse crediderim. Nam ne- bus separatis. E monasterio abbas ipsis priorem
que major esf,"quani ul occiput tegat el reflexttm prseficit, cuni sumina auctorilaleprsesidentem,prse-
facile toga superinducta occultabat. Monstrabant ter quem de suo nuniero unum eligunt, cui, ceu nos
stibinde miliani sancti Malachise archiepiscopi Hi- priori conveiituali parent. Et is quidem albo ve-
bernise (de quo infra pluribus) cui maximum fecit stium colore ad discrimen potestatis ulitur, reliqui
pretium celeberrima viri sanctimonia; iiam breves ferrugineo. Spaliiim ingens obtinent eorum oflicinse,
rubiciindam bombycem ornantes ex aurO lamellse omni artificum etoperarum genererefertse. Pictores,
haud magni sesiimantur. Equum denique conscen- .* staluariosethiijusmodi artibus imbutos, fabros dein-
suros in ampiisssimum horluin invitavit: quo, quia deferrarios, textores, alque etiam coriarios yidebam;
sex horseitineris rcstabant, obiter considerato (si- apud quos postremos mirse magniludiiiis saxa ob-
milem autem deinde Claravallis exhibuit) actis gra- servavi, in eum usum excavata, ut corium ibidem
tiis abitum festinavimus. maeeretur; horum longitudo est supra viginti pe-
50. Alba perpetuus vise comes per Isetissima pra- des, Jatitudo plus decem, cavitas procerilalem viri
ta rtos circa octavam vespertinam in elarissimse pectore tenus excedit; et hujiismodi lapidum exo-
vallis ccenobio deposuit. ln quo quia biduo ferme ticas moles alibi quoque per monasterium ad fon-
integro morabimur, nunc breviter tibi lassitudi- titiiii labra plurimuni mirahar.
neni meain fatebor, postquam in triclinio parumper 55. Sed ad tempium fevertor, interioremque cho-
consedero. Pef exleriorem igitur portam admissos rum ; qui, quantum recordor, in centum triginta et
humaniter nos salutavit inferioris condilionis reli- oclo sedilia distinguilur. Etsi enim plures antiqnis
giosus (conversos appellamus ad servitia communia illis temporibus moiiachi choro una addicti Claramval-
monasterii destinatos) etequis ad stalirila amanda- lem incoluerint una, non tamen simul hora di-
tis a*decclesiam recta comitatiis est; ubi jam admo- vinis laudibus vacabant; sed illorum parte chorum
nitus hospitiim magisler data onlrtibus dexlera, sine deserenle, succedebat altera, huicque tertia, ita ut
inulto verborum ainbitti nos ad princeps allarede- ecclesia nunquam a cantu monachorum diu noctu-
duxil; ut, quod sacra Regula nostra prsecipil, pre- que quieverit. Nunc octoginla circiter monachos
cibus anle J)eo, quam nos pacis amplexu jungere- CUrsevalli asciiptos audivi. Templum universum in
mur. Ex ecclesia ad diversorium viam monstravit aiiissiinum forniccm exstirgit, cujus tolumiise niti-
igQQ ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1600
dam in formam excisse prse Cisterciensibus place- A que eamdeni maris imaginem sentio. Metu sic iu
bant. Retro summum alfare (quod nulli parieti jun- piuiu iiorrorem verso breviter prseslitutas orationes
ctuni est) tria allaria ; divi Bernardi in medio; a expedio, rectaque ad reyereiidiun doniinuiii vica-
latere dextro divi Malachise; hinc SS. niartyrum liuin generalem pergo, plerique enini alii jam ahs-
instra-
Eutropii, Zozymse, etBonosse sepiilcris sunt murum cesserant. Ex quo, cuin sciscitor quid porlentosus
ta. Eadem sepulcra, quanlum posl suuin ille-sonus sibivelit, significal se anle quadraginla
exstant, alio fornice teguntur, spalifimque prsebeiit aniios ideiu experieulia didicisse ; douata esse illa
transeundi, et illa de genibus privala pleiale veue- sacra Jipsana Ciafievalli ab episcopo Portuensi
randi. Extra quem arcum plura alia saccila, opere Conrado, circa aiinum Christi 1225, etjam inde a
coiicamerato itidem exstrucla, et sacris exuviis ce- tanto aniiorum num.ero mirabile hoC niaritimum
lebria, ecclesiam claudunt. niurinur perdurare.
54. Festinus dies eral triumplii, quem Servator 56. Relicla demiim post expletam pietalem eccle-
nosler de subacta monecoelis intulil, orbique reli- sia commune lam advei.as quam domesticos refe-
clis pedum suorum vestigiis valedixit. Quam ob cau- ctoriiniiad prandium recepit.Sexagintaphismiimsve
sam omnia solemnrssimis ritib.us agebaiitur. Media per utrauique mensarurii lineam sederunl, omnes
anle sexlam hora, Piimam et Maliitinum sacrum iiiorum el totius corporis habitti similes, et ad mo-
decanlabani; quo nondum finito , ad divi Beniardi destise pi'secepta lam eleganler conibrmati, utnon
altare ine applicui, incrueiilam in eo hosliam obla-v vane hie mea mihi memoria reprses^iitaveril, qtiod
turus. Veruiii alius tum sacerdos id Occupaverat; hoc ipso in loco priscis teiiiporibus IiTnocentius II,
muitis prseterea abbaiibus ac prioribus jam per Q pontiiex Romauus observavit. Is gravibus dissiidiis.
ordinem designatis, qui in hoc sacratissimo opere coinponendis coiicilium-Rheniis in Gallia anno Chri-
sibl succedereiit; non paucos enim aut in D. Ber- sli 1131 coegeral; cui S.Pater Bernardus ah omni-
narditm pielas, aut via ad sua iteruni monasteiia Jnis lioii infra oraculi auctoritatem sestimatus inter-
reversos adduxeral. Sex septemve sacris iiitereram, eral; veluti tertio inde anno Pisis quoqiie ideni ho-
mcis iiiterim privatiin coiiceptis orationibus inten- noris rneritus, multo laiidemIabore,et miraculovuni
tus, quas inter et tui, ainicoriim charissime, noii inllnitorum gloria eam cx ecclesia niibein disjecil.
est omissa niemoria (si quid lamen, ut S. Bernar- Rhe.mis igitur solvens Iniiocentius universo cum co-
dus dicere solebat, potest pcccatoiis oralio) alio- niilatu Claramvallem inyisit (porta qua intravit, ad
riimque, qtios sanctissimo patrono studiose rom- rei gestso inemoriani hodiedmn obslrucia maiiet, ut
meiidavi. Datus est deniqne et mibi Iocus; et is, a ipsemel vidi)de cujus susceptione, quseso ne grave-
quo sacras vesles accipiebam, mihi in aurein insi- ris audire disserentem scriptorem Vilse divi Bei-
nuabat: calicem in missarum liodie usus expositum, nardi, qui libron, cap. 1, ila rem iiairat : Redieus
liospilum honoricoiicedit; csseenim illum frequeiui autem Leodio, Claramvatlem duminus papa per se
conlaclu sanctissimi Palris Bernardi nobilcm. Non ipmm voluit visitare. Vbi a pauperibus Chrisli ngn
secus ac repentiiiiis e ccelo radius hsec vox ad ani- purpura el bysso omaiis, nec cum deauralis cvange-
niiiin meuiii illapsa, lsetilise el verecundise afleotus liis occurrenlibus, sed pannosis agminibus scopulo-
inler se iinpelu commisit, ut colligendus ex lioc sam bajulanlibus crucein, non lumulluanlium classi-
cohfliclu, iniliiqiic restiluendus fueiim aille quam coruin toniiruo , non clamosa jubilutione, sed sup-
mepenitus dcvotioni immergereni. Quam fortuuata, ,-. pressa modulalione affecluosissime su&ceplusest.Fle-
cogitaham , hsec. sors mea! SI eiiim in Marisiella bant episcopi, flebat ipse summus.ponlifex; el omnes
noslra solus aspeclus ejusmodi sacri calicis pnr mirabantur congregalionis illius gravitalem, qv.o.din
leve temporis inonieiituiii datus fuissel, adorassem tam solemni. gaudio, oculi-omnium hunti defixi, nus-
foiTunam, utpole summaniihiliberalitatepropiiiam ;• qnum vagabiinda curiositate circumferrenlur•', sed
bic vero non ocuiis tantum, nec simplici conlactu , complosis palpebris ipsi neminem videreht el.ab om-
sed liora prope inlegra amplecli, deosculari tam njbus viderentur. Nihil in ecclesla illavidit Roma-
charum pigiius, jam me in summse felicitatis c-t nus, quod citpercl, nulta ibi supellex eorum sollicita-
gauJii fastigio coliocabat. Atque hic animi substti-- vii aspectuin; nihil in oralorio nisi nudos viderunt pa-
tus, impossibiie diclu est, qtiantos ad pietatem sli- rieles, solis moribus poieral inhiare ambitio; nec
mulos adjeeerit, siquidem non riieiiiini, me qiian- diimnosa poierat esse fratribus hujusmodi prceda,
diu, indigne quidem, dignissimum sacerdotisiiomen. cum minui non possel asporlala religio. Gaudebant
fero, unquam suaviori devolionis sapore divina my- omnes in Domino, et solemnilus non cibis, sed viriu-
steiia pertractasse. Dutn saerum absolvo, inilium tibus agebalur; panis ibi autopyrus (id,est ex quo ni-
officii)uiajori factuin, quod solemnissimis c;eremo- liil pollinis-iieque fiuiuris secretum est) pro simila;
niis celebf.abalur. Iinra illiid soliio lenipore, sug- pro cretico vappa ,pro rhombis olera; pro quivusli-
gesiuni duorum s.ervorum opera in chori me.dio col- bei deliciis legumina ponebanlur. Si forie piscis iu-
localum feiigiosius conscentiens, fcrme horam pro ventus esl., domino papie apposiius est, el aspeciu,
coneione dixit. Canlui organum haud minore eie- non usu, incommvne profecit. Ilanc, inquain, coince-
gantia miscebatuf, alque Cistercii, artificio tameii « diam examussim agebant, non personali, sed ipsi
paulo iliferiori. bistoria sliniil. et seena; nisi quod hospidbiis iau-
55. Quod a divino officio tempus supererat, in ex- tior mensa obtigerit, quam tunc suminoin orbe ter-
teriori parle, quse retro allaria circumducilur, con- rarumcapiti.
surnpsi, ubi liiaquse superiusdixi, sepulcra exmar- 57. SIc suinpto prandio, nos per monasterium
niore rubeo , et alabasirile aut gypso existunt. Et pia Ciiriosilas ad seram usque vesperam perduxit.
candida quidem circa luinulospegmata ila conimode Ac primtim qukieiri ad dorniiloriuni exambilu con-
astructa suiit; ut in genua prostralus sese illis re- scendimus-liigens fornix bifariam rliyisus cellas ad
condere, et suse pielati semolus ab transeuiliium litrumque latus dislrihuit, secta in asseres quercu
aspectii vacare possit. Mullo precatore frequeuta- coiistriiclas. Oiiiiieseiitsdem suntmagniliidinis, ne-
batur in niedio jacens divi Bernar-di sepulcrum; et que ab inyicem scparaise, sed una setie circiter 23
ut in allari mibi contigerat, non slalim optatum ob- celtse conjungunliif, una'ab aliera soio ligneo pa-
tinui locum; igitur ad tumulum divorum martyrum' riete distincta. Altiores non sunt octo pedibus, to-
interea me applico , ubi postqiiam genuflexus ali- tidem(|iie pedes latitudinem siiriul ac longitudiiiem
quandiu precalns nie in inleriorem partem inclino , absolvunt. Cum dormitoiium intrarem, cisias asser-
ecce ingentem sonum percipio, liaudaliter ac si in- vandis vestibus deslinatas esse piitabain , quasde-"
Uimescens ventoruni agiiatioiie inare efferbuisset. iiide inspectas, cellas deprehendi, veram profeclo
Consternatus boc fremii.u resilio,et simul lumultus majoruiii nostrorum paiipertatem ac simplicitatem
evanescit. Periculum autem faciurus rtirsum aures spiranles. Nain fere dimidium oelise lecius occupat,
propius, sed lente et seiisim adinoveo, redeiintem- plumas pro comniuiii Gal!i'c niore oiTinino exostip;
 1601 MEGLINGERI*ITER CISTERCIENSE. 1602
sed slorese sine alio cultu insternitur lodix ex vi- .A tiomine Christianos, licet anlea per bealum Patri-
ridi vel alterius coloris lana, opposito parieli inen- cium ad fidemfuissenlconversi,cum maximis pericu-
sula adhseret, onerata libellis aliquot, atramentario, lis et difficultatibus, propulsala barbarie, el pagani-
et Christi servaloris iri cruce pendentis icone. Inte- ca consiietudinein fi.deCatlwlica imlruxil , et insti-
rior paries, quanUim a lecto spaiium habet, januse tutis S. Romanm Ecclesim, pront potuit conforniavit.
tribuit; exteriorem fenestra duos ad summuin pedes Monachorum insuper Cislerciensis ordinis, canonico-
lata, scindit. Et idem omnino modus cellarum est rum Regularium, aliOrumquereiigiosorum conventus
in dormitorio archicosnobii Cisterciensis, uliet Joci, per terras illas diffusius propagavit. Quibus juvanle
in quo sunt positse. Deo consummatis, ab itlieriori Scolia ad Claramval-
58. Qua celfaiTimseries in dextro dormitorii pa- lem, quam sum mortis locum semper optawal, suo
riete desinit; ferrea janua concameralum aperit pio desiderio Dominosaiisfaciente, advenit, ubi septi-
condave, in quo thesaurus ecclesise reponitur; ad manis circiter tribus explelis, anno ab Incarnalione
quem spectandum omnes simul, circiter viginli Doniini 1188, mtatis auiem sum 54, nocle a qua fit
advense, tum abbates, tum alii intromissi sunius, unniversarium fidelium omnium defunclorum, sicut
obseratis interim foribus. Magna circuniquaque semperoplavilel prmdixit, singulis ab ipso benediclis,
scrinia Ihesaurum occultant; quorum priinum cum singitlis manibus impositis, smcnlo valefaciens ab an-
pandere amolis tribus pessulis vellet, peries quem gelis Iwtabundesuscipilur, et civiumsupernorum bea-
hujus pretiosissimse supelleclilis cura, prsemonuit, tissimo collegio sociatur; secundum quod beatissimo
sacra capita divorum.Bernardi et M-alachiseibi la- Palri nostro Bemardo, missarum solemnia in crasli-
lere, amota igitur janua repente emicuereconflalse j_>no celebranii in ipso missm canone cmtilus exstitit
ex auro argentoque duse iinagines, ita ad vivum ex- revelalum. Cujus preces et merila gloriosa, coram
pressse, ul primo aspectu starem attonilus. fixisque Deo gratiam nobis impelrent, in prcesenii, et gloriam
in illas oculis admirabundus prsestolarer, an loqui in fuluro. Amen. Omniiiin manibus terunlur miran-
vellent. Vultus prsescrtim nielliflui Patris, elexef- da lmjus diviMalachise de sunnnis poniificibtis va-
figie passim obvia notus, et hic tam conciiine ela- ticinia, hacteniis eventus veriiate comprobata. Nu-
borafus, intimas oninium peclorum medullas com- perelectuiii ClenieiiteiiiXIcontingit : Sidus Oloriim.
movit. Et plane aieham : Cujus expositionem doclis relinquo.
Si pietasproprium vetlet sibi sumere vultiim, 59. Postquam igitur bic prinius suam pietaleni
explevit, omnes in eanidem felicilatcm ordine suc-
Hanc, Bernarde, tuam sumeret effigiem. cessimus; dum occlusa iiac cista, paleret alia,
Vivo slyli penicillo te depinxit, qui.in descriptio- quarum non minus oclo aderant, plenissima incom-
ne Yitselibro III, c. 1, ila de le loquitur : Apparebut parabilis exislimaiionis sacris reliq-uiis. Paluiain
in carne ejus gralia qumdam, spirilualis laihen poiius quideni cseteris omiiibus prseripuil arundo, ea ipsa,
quam carnalis; in oculis ancjelicapurilas qucedam,et quam Clirisli patienlis manibus iriiposuit illudenlium
columbina simplicilas r.adiabat; corpus ejtts lenuissi- iiiilit.um protervia; hanc aurea theca in formam sui
mum, et sine carnibus erat; ipsa eliam sublilissim.a inclusi prolotypi fabrefacta conservat. Paulo lon-
cutis, in genis tnodice r-ubens.Cmsaries ex fiavo co- gior esl noslfate ulria, foliis quinque aut sex ad
torabatur el canctido; barba subrufa, circa finem vi- caulcm suspensis, et nigra illa clava, quani aiTin-
im ejus respersa canis. Sialura mediocritalis honeslm, p dines gesiare solent, in supreiiiilate iumsns. Huic
longitudini tamen vicinior apparebat. Vullu serenus, quanto devotionis gustu hasia singuli fixerimus,
habitu modeslus,verbis circumspeclus, in opere timo- ttio affcctu meiiare; Exhibehat alia cisla capul divi
ratus, in sacra medilatione assiduus, in oralorio de- evangelislse Marci (niajorem ego suspicor partem,
volus,de omniremagis fideus orationi quam propriai saltem prsecipuam) auro item ac gemmis ornala
industrim vellabori; magnanimus in fide, longanimus capsula cooperlum. Porro caput S. Viricentii mar-
in spe, profusus in charilate, summus in humilitate, tyris Olim una cuin reliquiis sanctoniin Eutropii,
prmcipuus inpietate. In consiliisprovidus, in negoliis Zosimse, Bonossea S. Conrado Portuensi donalum.
efficax; nunquam minus quam in olio oliosus. Ju- Prseterea, ni fallor, caput S. Bartholomsei apostoii.
cundvs ad opprobria, ad obseqnia verecundus, suavis Monstratur etiani ingens labula argentea, gemmis
moribus, meriiis sanctus, miraculis gloriosus, af- pltiriinis distincta; hsec duabus alis seu portis
fluens denique sapieniia, el viriule, et.grqlia apud explicalur, exponitque tum ingentem portionem de
Deum el homines. In vestibus paupertas ei semper cruce Christi Doiiiini, quam anno salutis 1144 Ro-
placuit, sordes nunquam. Dum lisec per omnium liertus Nazareniis, lunc .lerosolymorum arcliiepisco-
nieinoriam recoluntur, pruriebant singulorum ora pus, S. P. Bernardo transmisil, cui etiam peculiari
et pectora ad amplexum gratissimi et toties deslde- epislola (inter Epistolas Bernardi est 175) gratias
rati pignoris; uipole quem in hac effigie tanquam agit. Tum trecentas quadraginta alias iiohilissimas
vivum vcnerabamur : donec tandeni dignior cohor- reiiquias, in suos qusevis locnlos dislrihutas. Ex
tis fronte in amoris et revereniise affectus compo- quibus noininatissiriisesunt: dcspongia, quseChristo
sita, ne dublta quin natantibus lselitia oculis, in col- jy servatori acetuni in cruce propinavit; de spinea
lum amantissiini Pauis irruit cl per repclita oscula corona; de cuspide lancese, quse ejus ialus sacra-
totum peclus effundeiis invitus, ui notabam, sese ilissimum aperuit, etc. Longemajorem reliquiaruni
denique avulsii. Eo relicio ad pone stanterii divi icopiam alia labula itidem ex argenteis Iaminis facta,
arcbiprsesulis Malachiseefiigiem,pari artificio admi- icontiiiel; quse Hclense imperairicis fuisse tradilur,
randani convefsus rursiim duici d.ssuaviationepre- iciipie serviisse pro altari, cum iter faceret; sane
iiiebat.Et Iiiceslilie Malachias archiepiscopus et vel sola antiquitate venerahilis, ulpole a_bHelcnse
primas Hihernisp, multis prodigiis celebris; et vel 1temporibus, quse circa anniim Chiisti 500 vixit,
hoc uno clarissimus, quod diem supremum obeuriti 1biicusque integra. Qualuor hsec alas expandil, em»
oculos clausit Bernardus, et pulcherrimo sermnne, ines innumeris loculis, velut oculis sacras reliquias
quo ejus sanclissima vita enafralur, parentavit. ;abscondcniibiis plehas; observaveram multa de ve-
Legitur in hodiernum usque diem ejus in Claravalle istimentis Matiis Virginis, de annis Doniinicse pas-
epitaphiiini in hsec verha : Hic requicscit corpus iiionis, de apostolis, elc. Quarum reiTim si uiiica
beali Matacltim archiepiscopi et primatis tolius 11i- lipud nos particula prostarct, magno utique populi
berniai, sedis apostolicm leyaii, viri apostoliccevitm, iiccursu celebrarctur. Ifsec ego meiuoria sola pleia-
et miraculis gloriosi. Hic est qvi Scotim et Hibernice (jue retinui; nam omnia pugillari reciperc partim
popidos, Iwmines scilicet innc lemporis barbaros , (ib copiam, partim ob feslinationefn, ac denique
mitla conjuijia ineuntes, nullas c-.nfessionesseu pce- cjualenicunque pietatem possihile non eral. Unde
nitentias facientes, ad ecclesiasnon aceedenles, nulla slutem hic tantus thesaiirus in Claramvallem deve-
sacrdmenla ecclesiuslicapercipientes, repaganos,soto rterit, (luo mihi fontes assiguabantur. Quorum prior
1603 ADDIT. AD LIBROS DE YITA S. BERNARDI. 1604
Hugoni ascribitur, olim S. Guilhelmi abbali, inde A . tia perseveret; cum lamen omnes hactenus, quet-
post peregrinationeni Jerosolymitaiiam inoriacho quot in Claravalle diem obiere supremuni, eodem
Clarsevallis: hic plurima circa annum 1221 ex in loco ablutionem reeeperint, quorum numerum
Palestina secum attulerat. Alter S. P. Beniardo nemo facile iniverit: nani ipse moiiens septiiigen-
ineiito tribuendus, veluti breviter -et clare ex ejus tas animas Deo servientes in Claravalle reliquer;it.
Yit.e descriptione colligi potest. In qua postquam Prodigium, si quod in orhe universo stupendum;
recensenlur ejus immensi labores in sopiendo schi- cujus fidem, faleor, vix ab hisce meismet oculis
smale, Ecclesiam Romanani lurbaiiie, exanilati, ita manibusque impetravi, quibus curiose diligenterque
concluditiir (libro Vitse n, c. 1) : Rcdiens autem illud spectare et contrectare naerui. Nulli physicse
Paler sanctus ab Urbe, ex sanclorum aposioiorum explorata novitas, et ah omnibus retro sseculis
martijrumque corporibus xenia secum atlulil preliosa, inaudita; ut nempe sit unibra sine corpore; qualis
haud modicum hunc sibi repnians fructum esse labo- certe haic iri ipsa Iuce meridiana clarissime appa-
ris. Inter qum beati Cmsarii dentem quonam modo ret. Caput, dorsum, crura et pedes, omnia hsec
receperit, memorandum. Cum enim inlegrum ei prai- niembi-a distinctissime spectabilem de se umbram
dicli marlyris caput exhiberetur, ut tollercl inde quod projiciunt; prorsus ac si ipsuimiiet sacrum corpus
vellet, dari peiiit denlem unum. Frustra vero ati- nudum, ibi lavacrum exspectaret. Noii levi ierrore
quandiu, fratres, qui cum eo vcnerani, tdborantes, coiifusus, cum reverentia tamen accedens palpare
concessum sibi trahere penitus non valebant; fractis coepi an saxum sua cavitate hanc umbram reclde-
enim cultellis cluobus aut iribus, quus applicuerant, rei; sed una per totum planities erat, nisi quod
nihilominus adhuc dens immobilis permanebat. Tum JJ ; adverterem, ferro circa inediurii lapidis modicas
ille, orandnmnobis, ail: Nec enim haberepussumus, quasdam particulas esse divulsas. Cujus rei causam
nisi marlxjr ipse concedat; facla denique oralione percuncianli, responsum est: hsec hseretieoriim
reverenter accedens, incredibili facilitate duobus lulit temeritatis relicta esse vestigia; qui sanctissimi
digilis, quod ferreis ante moveri non poierat insiru- Palris glorise invidi, spargebanl monachos nigro
tnenlis. Ila liberali toto peue orbe in Claranivallem, colore hanc umbram lapidi indidisse : eanique ob
niirum non est, illuc lanluni thesauriim confluxisSe. causam , Jenudando scilicet dolo , malleis lapidem
Nunc, quod ultimo nobis monslratum esl, breviter fodiebant; sed sine illo quem quserebaiit evenlti;
exponam. Estque theca illa, in cujus medio crystal- nam, etsi lapidis exlrema malleus derodebat, uiu-
lus sacram bostiam, quse Dei incarnali prsesentia bra tamen semper integra permansil. Frendentihus
insignis esl, circumdat : el vulgari voce Monslrantia utique hsereticis , et vel in bac umbra suam caligi-
dicilur, quod divinum illud mysteritim populo mon- nem videre yalentibus; qua plus quam belluina
slrel; hsec, inquahi, purissimo auro gravis, iiil iinnianiiate in divorum venerafioneiii debaccliantur ;
praeter gemmas nobilissimas prodil. Circulum ex cum in sola eoriini umbra convellenda miseri suc-
floribus circa crystalluin dutit, arle an pretio ma- cumbant. Anlequain aulem teagloiiosa bac umbra
jori haclenus nemo afiirmavit. Culniini coronsein diiiiitlam, placeat audire, quid de aqtia illa, qua
sidet pelicanus, nutriendis pullis pectus roslro fo- sacrum corpus perfusum est, Gaufredus, quarlus
diens; quam avem meri vesliunl pyropi in pluma- posl sanclum Bernardum abbas Clarsevaliis, in
rum formam aplissima proportionedispositi : quin sermone, quem In anriiversario decennali obilus
et scinlillans purpura ipsum fluentium, et ex venis P sanctissimi Palrjs habuit, sciibat. Ex lavacra, in-
salienlium gultarum motum scitissime adumbrat. quiens, sucri corporis ejus, cum ex more ei post
Yerum neque ego plus quani umbram hujus opu- transitum debiias exhiberemus exsequias, fralres
Jentise tibi proposu.i; ex qua lamen ipsius corporis quidam in remolissimus orbis parles deporlaverunt,
elegantiam facile sestimabis. et (sicut eorum ceria retalione didicimus) cum jam
60. E dorniitorio per proximum ecclesise amhi- decimus annus iransierit, non ianlum aqua ista usqae
tum, qtii sal grandibus pulcherrimisque picturis modo manet omnimodis illibata, sed eamdem oblinet
S. Bernardi vitam reprscsental, in alterum delati et gratiam, cuicunque fuerit superfusa. Cum enim
ambitum, sedem libroruin accessimus : augiistam jam pluribus remedia postuianubus de codem sacro
plane, triplici concameratione pluteos distinguente. liquore donaverint (nam el eum mullis opem ttilisse
Ad dexlrum latus solis maiiuscriplis sciinia one- confirmanl) implelo tamen smpius aquaaltcra vasculo
raiitur, iiullo non codice parva calenula ad pluteos talis permanel usque hodie, qualis fueral prima die.
alligato, ita tainen laxe, utlegere volenli se com- 61. Ab litijus spleiididissimse umbrse Joco ad
mode exponant, auferri inde non possinl. Sinistrum publicam lucem per ecclesiairi traiisivinius; extra
autem varios lum novi, tiim veteris typi libros ha- quam paucis a janua passibus mausolseum eminet;
bet. Hinc regressi ad_ infirmiiorium vetus perveni- sub quo piissiniiis 'pafens divi Bernardi, et ipse
mus, amplissimum quidem, sed ob varias incom- nionachiis; in summa senectule Clarsevallis , cuni
moditales , quibus illic degehtes vexabantur, nunc diiohus ejusdem Bernardi germanis BaiTholoniaeo
pro ambulacro servit; alio nieliori sedificio pro elGerardo, conditur. lnde per aliquot iterum passus
infirmis designato. Huic annexus est locus, in for- R visitur casa lignea, instar lugurii cujusdam , qua-
niam parvi sacelli suspenso fornice exslructus, qui " lia in campis pro armeniis excitare soient. In hanc
nnus per omnem vitam meam in eo me felicitatis intromissi, postquam inlellexinius ceiebri illa per
gradu collocavit, ut gloiiari jure possim, me spe- morbum divi Bernardi hahitalione nobilem, pio
ctalorem fuisse prodigii. ln hujus igitur sacelli stupore correpti sumus, quod hsec Jignorum strues
medio lapis pauluhim longior quam sit communis in tol ssecula durarel; annis nimiruin quingentis
statura viri, niiiro duos tresve pedes alto impositus quinquagiiita. Qua autem occasione posita huc
}acet; durus instar silicis, et reliclo duorum digi- fuerit, breviter edicani. Cum fmidatse a Theobaldo
torum margiiie ad unitis digiti profundilalein cxca- Campanise comile Claraavalli divus Bernardus, lunc
vatus; in eum ustim, ut corpora recenter exstincta leiTiunl in ordine anmim ageris, abbas prseficere-
super eumdem frigida lavenlur, inde mox in fere- tur, essetque a Caialauriensi episcopo in sacerdo-
irum componenda. Antiquissiiiia hsec pielas adhuc leiii simul atque abbatem iniiiatus, jam tum cla-
passim in Gall a viget, ut vix dimisso spirilu co.r- rissimis emicans radiis sanclimonia visa est epi-
pora laventur; riairi et ejusmodi lapides in oimiibus, scopo meliori corporis bospilio digna; diutius scili-
eliam noslris ctetiobiis ostenduiUur , etiamsi apud cel valente corpnre orbein illuminalura. In suas
nos hsec consuetudo desierit. Cum igitur S. P. Ber- igilur sedes susceptum summa cum veneralione
nardi corpusciilum eo ipso in lapide suprenisehiijiis Bernardum, horlari ccepit; ul relaxato aliquantu-
charilatis (fiicium accepisset, ecce mirum ! suam lum vitse rigOre, vires mitiore yictu repararel; re-
in duro sijiee uiiibram adeo firmiter reliquil impres- diturus deniio majori robore armatus ad prislinam
sam, utinliodierniin] usque diem indelebili constan- ausleritalem; at omnimodam repulsam paisus
 loOS MEGLIXGERI ITER CISTERCIENSE. 1006
Cistercium sese episeopus contulit, ibique supplex A hora diei pene terlia, intcr graves singultus, et la-
ab abbate peliit, ut ejus mandato Beniardus sibi crymas uberes circumstaniium filiarum , migravil ad
per tiiiius antii spatium obedlre juberettir; quod pro Dominumad multos, quos ipse prmmiserat tmtabun-
siia reverenlia impetravit, "Ul aulem lanto securius dos cmtus monachorum ad obvia agmina, quorum in
afflictsesanitati mederetur, extra nionaslerii septa lerris vilam duxerat, angelorum. Cujus imilalores
tugurium illud, quod dixi, jussil conslrui; in quo el glorim participes nos faciat, qui sine fine vivit et
piissimus Bernardus recondjlus, curse cujusdam regnat.
vanissimi tenebrionis et ciicumforanei stentoris 65. Die ihier lisecspectacula prsetervolante, quod
credilur; qui iiluni integro anno supra quam credi ad coenani tempus supererat hortus sibi vindicavit.
potest, afllixit. Na;n sanguineiii criidum pro cibo, Hic in qualuor sequalis longiiudinis ambulacra
oleiim pro vino ol.tulit, aliaque innumera impuden- excurrens, distributis ordine arlificiosO florum
tissime irrogavit; ut ei ad niortem , non sanitatem lectulis mediuni relinquil; qui nulla uon eleganlia
promovendam traditus fuisse videri potuerit. Sub liim florehaiit. Dulipse et anemones suos explicabant
hoc tamen lupo mansuetissima ovis Bernardus hu- calices superbissime,.quos adeo splendens colorum
jus casse.anguslias incoluit sirieullo cqrilradicenlis varietas pingebat, ut oculorum liberaliler seeffuii-
iudicio. In quadrum concinnata, per oetodecim pe- dentium acieni olfenderet. Ambulacra trecentos
des undique exlenditur, nulla coiilignalioiie supe- passus longa. suos utrinque parietes ex fago supra
riorem a fundo paiTom dividenle: leclo solo mise- aliiiudinem Iongiusculse lancese erigebant, vestilos
ros parietes onerante; qui quidem ntillo vitro illu- reeenli vere vireutium foliorum. Et ibi quidem
stres satis neinpe ab inhabitante saiiclimonise luce r>quaiitiiiiic.uiique sereno coelo iiiinquam uinhra am-
resplendehant: fenestraruni loco asseres ad excisa biilanli deerr-t, opponente se semper aliquo cx
foraiuiha hserent, ul Jevi ductu prohiberi illis aura quatuor lalciibus soli; licet quodlibet ea latiiudine
vel iminilti possit. Idem Ieclisternii, adhuc ibidem sit, ut duobus curribuS laxam comnieandi viam
pendeniis, squalor fueral, et anguli, in quo jace- aperiat. Jucunda facies erat prospicienii de ambu-
hat. Quse cum imer coniniiseralionis affeclus in- lacri initio ad ejus extrema; distantia quippe fal-
tuerer, in nientem mihi venit dainnabilis quorum- laci oculos imagine ludebat, utroqtte parietc hi
dam magistratuum indulgentia, tolerantiuiii ejus- angustse cuspidis speciem desinenle, ciim taiiien
niodi hoiiiinum fsecem, de quorum grege Bernarcli . pari ubique aiqualitate essent dispositi.
yexator fuerat: qui omnia fora sttis clamoribus 64. Ex horto reversi granaria inspeximus, ditia
implent, et mendaciorum ftimo credulum vulgus farris acervis, idonea in multos annos servando
pascentes, multam cruniense et vitse internecioiieiii ffumento. Ingens enim sedificium robustos fornices
iiileruiit impune. Dum interea neglecta jaeeiit ma per longa spaiia ila commode extendit, ut el ab
g;ia medicorum ingenia, per ingenuos sudores ex- ignis infortunio tutum, el aeri tamen perviuni
culta ad veiiiaieiii pulcherriinse artis, quam isti stia grana a putredine conservet. Videre mihi videliar
audacia corrumpunt. magnuni donius dispensatorem Bernardum in hoo
62. Juxta hanc casam situm est sacellum, in quo granario pattperum catervas ex illis frunienti cu-
iiisn-rars- uivus Bsrirafd-ttS-saerum dixit"; prope fo- niulis oneraiiteni; rediilque in memoriam celebre
res sella ostenditur, cui frequenter insidere, et sa- prodigium , quod in ejus Vilse descriplione his pene
cra effundei-e coniempiatioiium mella solebat; in-( -• verbis habetur: ln regno Gallim ei [initimis regio-
qiie uliimo fatali morbo maximam Cantici Salomo- nibus aliquando fames invatuerat; servorum autem
nici parlem commeritationibus illustravit. Sed prse suorum horrea benediclio Domini cumulavit. Si qui-
oinnibusnotabile limen sacelli; ubi cum suhobscu- dem tisque ad annum illum nunquam eis laboris sui
ris litteris sciipta legereiuus hsec duo verba : llic annona suffecerut, sed et tunc.quoque post messem
obiil: intelleximus eo in saxo sacrum caput recli- collectam diligcnler omnibus suppuiatis vix usque ad
nasse Bemardum, cum felicissiniani animani ad 1'ascha sibi eam posse sufficcre mslimabant. Cum
ccelos emiileret. Nec quisquam se eontiiiuil, quin autem emere vellenl, sumptus non invcnerunl, quod
absque niora in terram abjectus pio osculo durum longe carius solilo venderelur. liaque tpso tempore
quidem.sed suave pulvinar adoraret. Quaratione, quadragesimali, pauperum ad eos maxima mullitudo
qua pietate, quo denique tempore pius sanctissimi
• Patris confluxtt, quibus erocjantcsfideliler quod habcbanl,
ohitus coiiligerit, cum te sciendi avidum esse Domino ob servum suum Bernardum benedicenle; et
me non Jaleat, ineliori compendio non prbferam, modica illa anhona usque ad tnessem ipsi pariter, el
quam si tibi ejusiem epitapliium iraiiscribam. Sic qui superveniebant pauperes atacriier susteniabantur.
. auteni legilur: llic requiescil corpus bealissimi Pa- Iia omnes anguli pia uos memoria sancliinonia 1.
iris nostri Bernardi, primi Clarmvallis abbatis, qui emineniissimse bealissimi Palris afflabant, quocun-
fuit vir.in dicbus suis vita et moribus sanctissimus, que pedes aut lumiiia verlehamus.
in miraculis faciendis post apostolos clarissimus, in 65. Nocte post liberalem ccenam transacta, denuo
inlelligentia et exposilione sacrm Scriplurm doctor vix ab aurora salutati ad divi Bernardidomiiius sepulcruiii
vi-
egregius. Jnter discordanles pacis reformator prmci- ,-, perreximus; el reverendissimus quidem
puus; hmresum el errorum tunc temporis in Ecclesia cariusgeneralisinallariS. Malachise, egoverostiper
sacrtun fecinius. Duas
piillulantium reprehensor et corrector induslrius. ln . mellifliii doctoris sepulcrum
-muliis qum prmdicubat propheia veridicus; monaste- circiter horas consumpsit hsec devotio, iiide sacel-
riorum et religionis ampliator devolissimus. Lucerna lum comitiun Flandiise petivimus; speclabile alto
sed speclabilius sacrorum lypsa-
singularis non solum Ecclesim Gallicanas, sed etiam amploque fornice,in.siiblerranea
Chrislianitalis universm. Hic anno ab Incarnatione noruin thesauro, ihi coiicameraiione
Domini 1115, a conslitulione domus Cistercii 15, quiescentium. De quihus quia rem auditu dignissi-
annos natus circiter 22 Cislercium ingressus cum mam percepi, omillere non possum, quin libi enu-
sociis amplius quam triginta, sub abbate Slephano cleatius eamdcui perscfib;;iii. Divus Bernardus
suavi jugo Chrisli coltum submisit, anno aulem Do- iiiilio suae sacrse, quam e Cislercio duxit, colonise,
mini 1115, mense Juiio missus fuit cum fralribus monaslerium condidit in hujus vallis anteriore
germanis et convenlu suo ad locum islum, qui nunc parte; appellata, vel ob copiam ibi nascentis ab-
- vocatur Claravallis, antea aulem Valiis absinlhialis; sinlliii, vel ob amaritudinem obeunlium inorteiii,
ubi triginla el oclo annis abbalis, seu b.oni pastoris qui ibi olim frequenier in lalrones incidebant,
officium adimplevit. Annq autem ab Jncarvntime Yallisabsinthii noinine. Quia vero tempoiis pro-
Domini 1155, Ordine ubique dilutato, et ai.iplids^ cessu afflueniium monachoftim tantus evasil nu-
miiiinie caperet, ope
quam centum sexaginta monasteriorum ordinis noslri merus, etttt eos loci anguslia aiu-
.Paicr existens, consummalis feticiter vilcesum diebus regum principum aninium adjecit ad novi con-
et annis circiler 65 exvletis, xin Kal. Septembris, pliorisque ccenobii consiruclionem. idque pene
 £307 ADDIT. AD LIBROS DE VITA S. BERNARDI. 1G03
summavit circa annuni Christi 1148. Eo ipso anno .__rint. Convicta, suum pio licet ausu tentaliim ape-
ex ecemeterio antiqui monasleiii exuvias monaclio- rit fuiTuni, et sacris Jipsanis suo Joco reddiiis ni
rum, quos ipse sepelierat, solemni rifu transtuiit; hil iinpei-ita ad dominam convolat, totamque rem
non ignarus, quam dignis id honoiis exhlheret. gestam non sine omniuni adiniralione fatetuf. Insi
Subsequenlibus deinde annis pluriiiniin auctse sa- gnehoc prodigiuni nnbis inlpso sacello e religiosis
crse illse reliquise, cum inimmeris .iniraculis clarer ClarsevaUciisibus quidam enan-avit, magno uiiqtie
rent; rursum ex Iiumo eruise an.no Cluisli 4296, reverenliai et pietatis affeeUt erga hunc nobilissi-
in hoc subterraneo fornice honorifice sunt collo- nium iliesaurum in nobis excitaio.
catse; jacenlque jam inde a lol aimis incorruptse; .66. Relicto hoc saCello extra interiorem majofis
siiie ornalu quklem, sua sine dtibio ihcorruplione moiiasierii porlam per ducentos aut paulo plui'es
salis decorse.-Niiiiieriis eorum sacrorum carponuii" passus ad -anliq-uuni moiiasteiium pervenimus. Id
nongentesinio niajor nec minima si.i pirle, ut pie Bernardus ac socii cum eo ex Cistercio missi pro-
credo, a tanto lemporis intervallo esl imminutus; priis manibiis faJii-icarunt: Uno tc-cto iempluin et
pie, inquam, crcdo; et quid me nioverit ad hanc habilatio monachorum operittir; uila etiam conli-
iidem, nec le celabo; scilicet divi Bernardi in pri- gnatio comedendi et dormientli loca separat. Inlra
rnis proiiiissio. Js enlni missurus in Sueciam con- refectoriurii- nulio lapide stralum inidam terram
dendo monasterio liionachos, destinabal cuin cffte- sanctissimis illis pedibtis calcaiitlani prsebebat;
ris quemdam ex urbe Trajectensi juvenem, singu- quodquidem angusiuiii est, pro tam tinipla virtute .-
lari in piissimum Patrem amore flagranteiii. Ilic pancis et palmo non majoribus feneslris illud illu-
flet.u et preeibus deprecabatur, ne ab ipso sejungc- ];_iiiinaiitibus, per quas tainen. sanctimonise spiendor
retur, in tain barbaras et longinquas nationes, prq- in omiiein laie terrarum orbe.m scse-diffudit. Atihse-
pter qiicni iiiniiruin p:Uriain el mundiun.reiiqiiis- rct refcctorio coquina, et illa qiiouue arctissima ,
sel; se enim prcscipue huic sacro instituto iiomen siifticieiis lamen pro elixandis herbaruni radicibus
dedisse, ut in Claravalle. vivere et mori beute lice- aiborumque foliis, queis olim hi virUilum alhletse
ret: Quem ut amantissimus Pater cohsolarelur , victitabani.- Hinc per scaiam asccnditur ad dornii-
promisil, eum non alibi, quam in Claravalle cum lorium, idem in longum latumque. oecupans spa-
reliquis suis aluamis sepeliendum. Nec eum fefeilit tiiiiii euni refeciorio; in quo adhuc aIi([iioi lecli-
promissio; nani poslquam qiiadr.aginla annis in sternia supersunt, ex quatuor asseribus compacta;
sepfeiitrionali illo regno abbatem egisset, jam de- ioiiga, ad hominis procerilalem,-et dimitiia parte
crepitus gestatoria sella , per tanta terrre marisque minus lata : bumili cistse fernie siiniiia, nisi quod
spatia ad Claramvallem deportatus, aiiquol dierum nullo operculo tegantur; qiia inscendere illa opor-
febri lactus feiieiler vitarri linivit, ibique sepulcii lebat, excisum ascia foramen aditutn dabat. Explo-
promissam gratiam obtinuit. Quia igitur sanclissi- ranti niilii non apparebanf vestigia , quod altius
mus Pater Bernardus eamdem promissionem nutUis quam humi cubuerint; stramini scilicet, aut aridis
aliis impertivi.t eventu comprobalaiii; ac prselerea arhorum foliis in hanc quasi cavernain injeciis
ex bac niortali miseria ad superos niigraiufus inter loco-pluinarum utebantur. Glarissimum profecto
alia coiisoiationis verba adjunxit : Se neque post ex(rem;e paupeiTatis speculum ; cujus aspeciu fri-
mortem suos filios, quos Chrislogenuerat, dereli- gida setas noslra. nierito eruiiescal.
ciurum; nec passurum gregis sui dispersionc.ii : ,<1 67. Scalse, quse a -r-efeclorio ad dormitoriiim
imo ila in Claravalle mansuros, ut in decretoria illa viam facit, i