Syrysk
| Syrysk | ||
| algemien | ||
| eigen namme | ܠܫܢܐ ܣܘܪܝܝܐ (leššānā Suryāyā) | |
| lânseigen yn |  Syrje Libanon Irak
| |
| tal sprekkers | † (±1400) | |
| skrift | Arameesk alfabet (mei oanpassings) | |
| taalbesibskip | ||
| taalfamylje | ● Afro-Aziatysk ● Semitysk ● Middensemitysk ● Noardwestsemitysk ● Arameesk ● Eastarameesk ● Syrysk | |
| dialekten | Westsyrysk, Eastsyrysk | |
| taalstatus | ||
| offisjele status | (as tsjerketaal) Syrysk-Otterdokse Tsjerke  Syrysk-Katolike Tsjerke  Assyryske Tsjerke f.i. Easten Galdeesk-Katolike Tsjerke  Maronityske Tsjerke en ôfspjaltings | |
| taalkoades | ||
| ISO 639-2 | syc | |
| ISO 639-3 | syc | |
It Syrysk (Syrysk: ܠܫܢܐ ܣܘܪܝܝܐ leššānā Suryāyā) is dialekt fan it Midarameesk, dat tusken de fjirde iuw f.Kr. en de achtste iuw (n.Kr.) yn it Midden-Easten rûnom sprutsen waard yn it gebiet fan 'e Fruchtbere Healmoanne. It is in lid fan 'e Semityske tûke fan 'e Afro-Aziatyske taalfamylje, en waard skreaun yn it Syryske alfabet, dat in oanpaste foarm fan it Arameeske alfabet is.
Skiednis
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]It Syrysk is oerlevere fan 'e earste iuw (n.Kr.) ôf en kin opdield wurde yn trije histoaryske perioaden, ntl. it Aldsyrysk, de taal fan it keninkryk Osroëne; it Midsyrysk, dat de tsjerketaal waard fan alle kristlike tsjerken fan 'e Westsyryske en Eastsyryske liturgy; en it Klassyk Syrysk, dat him tusken de fjirde en de achtste iuw ûntjoech ta de literêre taal fan in grut part fan it Midden-Easten. Fan 'e sânde iuw ôf begûn it Syrysk troch de flugge opmars fan it Arabysk almar mear yn it neigean te reitsjen, in proses dat noch hurder gie troch de ferwuostgjende Mongoalske ynfallen yn 'e Fruchtbere Healmoanne yn 'e trettjinde iuw. Hoewol't it Syrysk in grutte ynfloed útoefene op 'e ûnderskate Arabyske sprektalen en teffens op it postklassike literêre Arabysk, wie it der oan 'e ein fan 'e fjirtjinde iuw frijwol hielendal ûnder strûpt.
Gebrûk
[bewurkje seksje | boarne bewurkje]Benammen as tsjerketaal fan 'e nestoriaanske en Syrysk-otterdokse tsjerken hat it Syrysk yn it ferline gâns ynfloed hân, net inkeld yn it Heine Easten, mar troch sinding ek yn 'e Malabar, yn súdlik Yndia, en yn eastlik Sina. Hjoed de dei is it Syrysk, yn 'e foarm fan it Eastmidsyrysk, noch as tsjerketaal yn gebrûk yn 'e Assyryske Tsjerke fan it Easten, de Alde Tsjerke fan it Easten, de Galdeesk-Katolike Tsjerke, de Syro-Malabareeske Katolike Tsjerke en de Galdeesk Syryske Tsjerke. Yn 'e foarm fan it Westmidsyrysk wurdt it fierders ek noch as tsjerketaal brûkt yn 'e Syrysk-Otterdokse Tsjerke, de Malankara-Otterdokse Syryske Tsjerke, de Brahmavaarske (Goaanske) Otterdokse Tsjerke, de Syrysk-Katolike Tsjerke, de Maronityske Tsjerke, de Jakobityske Syryske Kristlike Tsjerke, de Syro-Malankara-Katolike Tsjerke, Malankara-Mar Thoma Syryske Tsjerke, de Evangelyske Tsjerke fan Sint-Tomas en de Malabareeske Unôfhinklike Syryske Tsjerke.