Vicífhoclóir:Leagan amach

Struchtúr Leathanaigh / Page Structure

Pages are divided into language sections:

1. International Conventions & Symbols {{-idir-}} {{-inter-}}
2. Irish
3. Scottish Gaelic
4. Manx
5. Other languages in alphabetical order of their Irish names

After that come:

1. Categories
2. Interwiki Links

Bíonn na leathanaigh dhá roinnt i míreanna teangacha:

1. Gnásanna & Siombailí Idirnáisiúnta {{-idir-}}
2. Gaeilge
3. Gaeilge na hAlban (Gàidhlig)
4. Gaeilge Mhanann
5. Teangacha eile in ord aibitre de réir a n-ainmneacha Gaelacha

Ina dhiaidh sin cuirtear isteach:

1. Catagóirí
2. Naisc Idirvicí

An Ghaeilge

For the most part, entries will follow this pattern but you will find details that don't relate to Irish in the Other langauges section below.

Don chuid is mó, leanfaidh na hiontrálacha an patrún seo ach gheobhaidh tú sonraí nach mbaineann leis an nGaeilge thíos sa mhír Teangacha eile.

Struchtúr bunúsach / Basic structure

1. Vicipéid Link. (if an article exists!!) e.g. {{vicipéid|word}}
2. Language. e.g. {{t|ga}}
3. Pronunciation. {{-fuaim-}} / {{-phon-}}
   1. IPA. {{IPA}} template
   2. Audio.
4. Etymology. {{-sanas-}} / {{-etym-}}
5. Part of speech.
   Order:
   1. Word & Inflection.
   2. Definition. Numbered list of definitions (#)
      1. Synonyms. For a particular meaning {{synn}}
      2. Antonyms. For a particular meaning {{ant}}
   3. Variant forms. {{mal}} / {{var}}
      Dialect & older spellings, alternate genders, etc.
   4. Synonyms. All meanings {{synn}}
   5. Antonyms. All meanings {{ant}}
   6. See also. Unordered list of links (*)
   7. Translations. {{-aistr-}} / {{-trans-}}
6. References. {{-tag-}} / {{-ref-}}

All entries should have the sections in bold.

Inflected forms (e.g. genitive singular of a noun) will have a shorter entry. See Inflected forms.

Languages other than Irish will have a shorter entry. See Other languages.

1. Nasc Vicipéid. (má tá alt ann!!) m.sh. {{vicipéid|focal}}
2. Teanga. m.sh. {{t|ga}}
3. Fuaimniú. {{-fuaim-}}
   1. IPA. Teimpléad {{IPA}}
   2. Comhad Fuaime.
4. Sanasaíocht. {{-sanas-}}
5. Roinn cainte.
   Ord:
   1. Focal & Infhilleadh.
   2. Sainmhiniú. Liosta uimhrithe (#)
      1. Comhchiallaigh. Sainmhíniú ar leith {{comh}}
      2. Frithchiallaigh. Sainmhíniú ar leith {{frith}}
   3. Leaganacha malartacha. {{mal}}
      Litrithe canúnacha nó sean-litrithe, inscneacha malartacha, srl.
   4. Comhchiallaigh. Gach sainmhíniú {{comh}}
   5. Frithchiallaigh. Gach sainmhíniú {{frith}}
   6. Féach. Naisc i liosta gan ord (*)
   7. Aistriúcháin. {{-aistr-}}
6. Tagairtí. {{-tag-}}

Ba cheart go mbeadh na míreanna i gcló trom i ngach iontráil.

Beidh iontráil níos giorra ann d’fhoirmeacha infhillte (m.sh. ginideach uatha ainmfhocail). Féach Foirmeacha infhillte.

Beidh iontráil níos giorra ann do theangacha eile. Féach Teangacha eile.

Fuaimniú / Pronunciation

Teimpléad ceannteidil: {{-fuaim-}} / Header template: {{-phon-}}

Under construction!

Consain / Consonants

Litir	Leathan	Caol
b	bˠ	bʲ
bh	w	vʲ
c	k	c
ch	x	ç
d	d̪ˠ	dʲ
dh	ɣ	j
f	fˠ	fʲ
g	g	ɟ
gh	ɣ	j
h	h	h
l	l̪ˠ	lʲ
m	mˠ	mʲ
mh	w	vʲ

Litir	Leathan	Caol
n	n̪ˠ	nʲ
ng	ŋ	ɲ
p	pˠ	pʲ
ph	fˠ	fʲ
r	ɾˠ	ɾʲ
s	sˠ	ʃ
sh	h	h
t	t̪ˠ	tʲ
th	h	h
v	vˠ	vʲ
x	ksˠ	cʃ
z	z	z

Consonant phonemes	Labial						Coronal						Dorsal				Glottal
	Bilabial		Labio- dental		Labio- velar		Dental		Alveolar		Post- alveolar		Palatal		Velar
Plosive	pˠ pʲ	bˠ bʲ					t̪ˠ	d̪ˠ	tʲ	dʲ			c	ɟ	k	ɡ
Fricative/ Approximant			fˠ fʲ	vʲ		w			sˠ		ʃ		ç	j	x	ɣ	h
Nasal		mˠ mʲ						n̪ˠ		nʲ				ɲ		ŋ
Tap										ɾˠ ɾʲ
Lateral approximant								l̪ˠ		lʲ

(Irish phonology @ Wikipedia)

Gutaí / Vowels

The vowel phonemes of Connacht Irish

The vowel phonemes of Munster Irish

The vowel phonemes of Ulster Irish

Aonfhoghair Monophthongs
Fada	Gearr
iː	ɪ
uː	ʊ
eː	ɛ
oː	ɔ
aː / ɑː	a / æ / ɑ
	ə

Défhoghair Diphthongs
Fuaim	Sampla
əi	leigheas /lʲəɪsˠ/ [lʲɛ̈ɪ̈sˠ]
əu (au)	feabhas /fʲəusˠ/ [fʲɜ̟ʊsˠ]
iə	ciall /ciəl̪ˠ/
uə	thuas /huəsˠ/ [huɐsˠ] buail /bˠuəlʲ/ [bˠuɪ̽lʲ]

Sanasaíocht / Etymology

Teimpléad ceannteidil: {{-sanas-}} / Header template: {{-etym-}}

• Write name of languages as bold links, e.g. '''[[Ind-Eorpais]]'''
• Write roots or related words in italics, e.g. ''*wes-''
• Write meanings of words in quotation marks, e.g. "fan, cónaigh"

• Scríobh ainmneacha teangacha mar naisc agus i gcló trom, m.sh. '''[[Ind-Eorpais]]'''
• Scríobh fréamha nó focail ghaolmhara i gcló iodáileach, m.sh. ''*wes-''
• Scríobh bríonna na bhfocal i gcomharthaí athfhriotail, m.sh. "fan, cónaigh"

{{-sanas-}}
'''[[Nua-Ghaeilge Chlasaiceach]]''' ''a-bhus''; ón '''[[Sean-Ghaeilge]]''' ''i foss, i fos, i fus'' 
"i stad, i bhfanacht".  Tháinig ''foss'' "stad, stop, cónaí" ón g'''[[Comh-Cheiltis]]''' ''*wos-to-'' 
(cf. '''[[Breatnais]]''' ''gwas'' "cónaí"); ón bhfréamh '''[[Ind-Eorpais|Ind-Eorpaise]]''' ''*wes-'' 
"fan, cónaigh". Gaolmhar leis an bhfocal '''[[Béarla]]''' ''[[was]]''.

Sanasaíocht

Nua-Ghaeilge Chlasaiceach a-bhus; ón Sean-Ghaeilge i foss, i fos, i fus "i stad, i bhfanacht". Tháinig foss "stad, stop, cónaí" ón gComh-Cheiltis *wos-to- (cf. Breatnais gwas "cónaí"); ón bhfréamh Ind-Eorpaise *wes- "fan, cónaigh". Gaolmhar leis an bhfocal Béarla was.

Ranna cainte / Parts of speech

	Header template	Inflection templates
Noun	{{-noun-}}	{{ainm 1}} / {{ainm 2}} / {{ainm 3}} / {{ainm 4}} / {{ainm 5}} / {{ainm nr}}
Noun form	{{-nounf-}}
Adjective	{{-adj-}}	{{adj.}}
Adjective form	{{-adjf-}}
Adverb	{{-adv-}}
Verb	{{-verb-}}	{{verb}}
Verb form	{{-verbf-}}
Preposition	{{-prep-}}
Interjection	{{-int-}}

	Teimpléad ceannteidil	Teimpléid infhillidh
Ainmfhocal	{{-ainm-}}	{{ainm 1}} / {{ainm 2}} / {{ainm 3}} / {{ainm 4}} / {{ainm 5}} / {{ainm nr}}
Foirm ainmfhocail	{{-fainm-}}
Aidiacht	{{-aid-}}	{{aid.}}
Foirm aidiacht	{{-faid-}}
Dobhriathar	{{-dobh-}}
Briathar	{{-briath-}}	{{briath}}
Foirm bhriathair	{{-fbriath-}}
Réamhfhocal	{{-rfh-}}
Intriacht	{{-int-}}

Leaganacha malartacha / Variant forms

{{mal}} {{var}}

{{.mal}}

Sampla / Example

madra

Mal: mada, madadh

{{mal}} '''[[mada]]''', '''[[madadh]]'''

mada

mada, fir.⁴ (iol. madraí)

1. Leagan malartach de madra.

{{ainm 4|f|madraí}}
# {{.mal|madra}}

Comhchiallaigh / Synonyms

{{synn}}

{{comh}}

Comhchiallaigh a bhaineann le sainmhíniú ar leith / Synonyms for a particular meaning

buachaill

{{ainm 3|f|buachalla|buachaillí}}
# [[gasúr|Gasúr]]; fear óg gan phósadh. {{comh|garsún|gasúr}} {{frith|cailín}}
# [[tréadaí|Tréadaí]] óg, [[aoire]] óg.<ul><li><!-- 
 -->'''Buachaill bó,''' aoire bó.  '''Buachaill caorach,''' aoire.<!-- 
 --></li></ul>
...ar lean

buachaill, fir.³ (gu. buachalla, iol. buachaillí)

1. Gasúr; fear óg gan phósadh.
   Comhchiallaigh: garsún, gasúr.
   Frithchiallaigh: cailín.
2. Tréadaí óg, aoire óg.
   • Buachaill bó, aoire bó. Buachaill caorach, aoire.
3. ...ar lean

Comhchiallaigh a bhaineann le gach sainmhíniú / Synonyms for all meanings

Mars

{{ainm 4|f|gan}}
# An ceathrú [[plainéad]] amach ón n[[grian]] a leanann [[fithis]] idir
fithis an [[domhan|domhain]] agus fithis [[Iúpatar|Iúpatair]].
# [[dia|Dia]] Rómhánach an chogaidh, a ionannaítear leis an dia Gréagach [[Airéas]].
{{comh|Máirt|eang=:}}

Mars, fir.⁴ (gu. Mars)

1. An ceathrú plainéad amach ón ngrian a leanann fithis idir fithis an domhain agus fithis Iúpatair.
2. Dia Rómhánach an chogaidh, a ionannaítear leis an dia Gréagach Airéas.

Comhchiallaigh: Máirt.

Eang / Indent

You can give the synonym list another indent through the eang= parameter

Is féidir eang eile a thabhairt do liosta na gcomhchiallach tríd an paraiméadar eang=.

{{comh|Máirt|eang=10px}}
{{comh|Máirt|eang=10%}}
{{comh|Máirt|eang=10em}}

Comhchiallaigh: Máirt.

Comhchiallaigh: Máirt.

Comhchiallaigh: Máirt.

Frithchiallaigh / Antonyms

{{ant}}

{{frith}}

Samplaí / Examples

See Synonyms above.

Féach Comhchialliagh thuas.

Féach / See also

{{féach}} {{see}}

Sampla / Example

beo

Féach bith.

{{féach|bith}}.

Aistriúcháin / Translations

Teimpléad ceannteidil: {{-aistr-}} / Header template: {{-trans-}}

Use the templates {{(}} and {{)}} to put a box around the translations. If you have a long list of translations it can be divided using the {{-}} template. Insert the particular meaning of the word as a parameter of the {{(}} template.

If there is only one translation for the word in a particular language, you only need use the {{trans}} template (see below), but if there are more translations (in the same language) you will need to use the {{trans2}} template as well.

Bain feidhm as na temipléid {{(}} agus {{)}} chun bosca a chur timpeall na n-aistriúchán. Má tá liosta fada aistriúchán ann, is féidir é a roinnt leis an teimpléad {{-}}. Cuir an bhrí áirithe den fhocal isteach mar pharaiméadar sa teimpléad {{(}}.

Má tá aistriúchán amháin ann don fhocal i dteaga áirithe, níl ort ach an teimpléad {{aistr}} a úsáid (féach thíos), ach má tá níos mó aistriúchán ann (sa teanga chéanna) beidh gá agat leis an teimpléad {{aistr2}} freisin.

Samplaí / Examples

líofa

{{-aistr-}}
{{(|Éasca, saoráideach, pras, snoite, snasta.}}
{{aistr|en|fluent}}
{{aistr|fr|fluent}}
{{aistr|de|fließend}}
{{-}}
{{aistr|nl|vloeiend}}
{{aistr|ru|плавный}}
{{)}}

Aistriúcháin

    Éasca, saoráideach, pras, snoite, snasta.

Béarla: fluent (en) Fraincis: fluent (fr) Gearmáinis: fließend (de)

Ísiltíris: vloeiend (nl) Rúisis: плавный (ru)

cat

{{-aistr-}}
{{(||C}}
{{aistr|cy|cath}} {{bain}}
{{aistr|br|kazh}} {{fir}}
{{aistr|kw|cath}}
{{-|C}}
{{aistr|gd|cat}} {{fir}}
{{aistr|gv|kayt}}
{{--}}
{{aistr|en|cat}}
{{aistr|ca|gat}} {{fir}}
{{aistr|fr|chat}} {{fir}}, {{aistr2|fr|chatte}} {{bain}}
{{aistr|de|Katze}} {{bain}}
{{-}}
{{aistr|is|köttur}} {{fir}}
{{aistr|it|gatto}} {{fir}}
{{aistr|oc|gat}} {{fir}}
{{aistr|es|gato}} {{fir}}
{{)}}

Aistriúcháin

   

Breatnais: cath (cy) bain. Briotáinis: kazh (br) fir. Coirnis: cath (kw)	Gaeilge na hAlban: cat (gd) fir. Gaeilge Mhanann: kayt (gv)
Béarla: cat (en) Catalóinis: gat (ca) fir. Fraincis: chat (fr) fir., chatte (fr) bain. Gearmáinis: Katze (de) bain.	Íoslainnis: köttur (is) fir. Iodáilis: gatto (it) fir. Ocsatáinis: gat (oc) fir. Spáinnis: gato (es) fir.

Tagairtí / References

Teimpléad ceannteidil: {{-tag-}} / Header template: {{-ref-}}

Include a list of references you used to write the entry.

• Put an asterisk at the beginning of each line to make an unordered list.
• Alphabetical order of family name or title.
• Put links last in alphabetical order.

Cuir isteach liosta tagairtí a d’úsáideadh agus tú ag scríobh an iontráil.

• Cuir réiltín ag tús gach líne chun liosta neamhordaithe a chruthú.
• Ord aibítre de réir an sloinne nó an teidil.
• Cuir naisc idirlín ag bun an liosta in ord aibítre.

Tagairtí

• Tomás de Bhaldraithe, English-Irish Dictionary, Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath, 1959
• Niall Ó Dónaill, Foclóir Gaeilge-Béarla, Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath, 1977
• An Foclóir Beag
• Geiriadur ar-lein (Foclóir Ollscoil na Breataine Bige)
• An Stòr-dàta Briathrachais Gàidhlig

{{-tag-}}
*{{t:de}}
*{{t:od}}
*{{t:fb}}
*{{t:geir}}
*{{t:sdb}}

    Liosta de theimpléid thagartha / List of reference templates

[athraigh · edit] Tosaíonn na teimpléid seo le t:. Saothar Teimpléad Nótaí Rev. Patrick S. Dinneen, Foclóir Gaeḋilge agus Béarla, Irish Texts Society, Dublin, 1934 {{t:d34}} Tomás de Bhaldraithe, English-Irish Dictionary, Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath, 1959 {{t:de}} Niall Ó Dónaill, Foclóir Gaeilge-Béarla, Oifig an tSoláthair, Baile Átha Cliath, 1977 {{t:od}} An Foclóir Beag {{t:fb}} Foclóir Téarmaíochta FIONTAR {{t:focal}} Suíomh gréasáin FIONTAR Focal an Lae {{t:fal}} Suíomh gréasáin Dennis King. Tá cead againn é a úsáid mar foinse sanasaíochta. Stair an Fhocail {{t:saf}} Suíomh gréasáin Dennis King. Tá cead againn é a úsáid mar foinse sanasaíochta. In Dúil Bélrai {{t:idb}} Gluais Béarla - Sean-Ghaeilge ag Sabhal Mòr Ostaig. eDIL, Dictionary of the Irish Language, Royal Irish Academy 1913-1976 {{t:edil}} Foclóir Ríomhaireachta is Teicneolaíocht Faisnéise (FIONTAR) {{t:fr}} Nasc do shuíomh acmhainn.ie Foclóir Bitheolaíochta, An Gúm, Baile Átha Cliath, 1978 {{t:fbith}} Nasc do shuíomh acmhainn.ie Foclóir Eolaíochta, An Gúm, Baile Átha Cliath, 1994 {{t:feol}} Nasc do shuíomh acmhainn.ie Mike Lambert & Alan Pearson, Éin, An Gúm, Baile Átha Cliath 1996 (aistr. Máirtín Ó Cléirigh) {{t:ein}} Dictionary of Bird Names in Irish {{t:bird}} Suíomh gréasáin Cholm Ó Caomhánaigh. I gCeartlár na nDaoine, Raidió na Gaeltachta {{t:CnD}} Teangacha eile An Stòr-dàta Briathrachais Gàidhlig {{t:sdb}} Foclóir Gàidhlig-Béarla / Béarla-Gàidhlig ar líon ag Sabhal Mòr Ostaig. Phil Kelly, English-Manx Dictionary Phil Kelly, Manx-English Dictionary {{t:kelly}} {{t:kelly2}} Foclóir Béarla-Manainnis a rinne Phil Kelly www.gaelg.iofm.net. Foclóir Manainnis-Béarla a rinne Phil Kelly www.gaelg.iofm.net. Dr J. F. Craine, Fockleyr (Manx-English/English-Manx Dictionary & Phrases) {{t:craine}} Foclóir Béarla<->Manainnis www.gaelg.iofm.net. Geiriadur ar-lein (Foclóir Ollscoil na Breataine Bige) {{t:geir}} Geiriadur ar-lein (Foclóir Breatnais-Béarla / Béarla-Breatnais, Roinn na Breatnaise, Ollscoil na Breataine Bige, Llanbedr Pont Steffan) Foclóir Briotáinise (Agence Bretagne Presse) {{t:ger}} Foclóir Briotáinis-Fraincis / Fraincis-Briotáinis ag Agence Bretagne Presse Foclóir Briotáinise (www.geriadur.com) {{t:geri}} Foclóir Briotáinis-Fraincis / Fraincis-Briotáinis ag www.geriadur.com New Shorter Oxford English Dictionary, CD edition 1997, Oxford University Press, Oxford 1973, 1993, 1996. {{t:nsoed97}} Collins Robert French Dictionary, William Collins Sons & Co. Ltd. and Dictionnaires Le Robert, 1978, 1987. {{t:crfd87}} Collins Sansoni Italian Dictionary, RCS Sansoni Editore S.p.A, Firenze, 1975, 1981, 1988. {{t:csid88}} Langenscheidt's Standard Dictionary of the English and German Languages, Langenscheidt KG, Berlin and Munich, 1884, 1956, 1959. {{t:leg59}}

Foirmeacha infhillte / Inflected forms

1. Language. e.g. {{-ga-}}
2. Pronunciation. {{-fuaim-}} / {{-phon-}}
   1. IPA. {{IPA}} template
   2. Audio.
3. Part of speech.
   
   1. Word. i.e. {{pn}}
   2. ‘Form of’ link.

The ‘form of’ templates state what the form is and link back to the main entry.

They start with a . (full stop / period) and are the same as the abbreviations used in the inflection templates, e.g. genitive singular appears in the inflection as gu. (ginideach uatha) so the ‘form of’ template is {{.gu}}.

1. Teanga. m.sh. {{-ga-}}
2. Fuaimniú. {{-fuaim-}}
   1. IPA. Teimpléad {{IPA}}
   2. Comhad Fuaime.
3. Roinn cainte.
   
   1. Focal. .i. {{pn}}
   2. Nasc ‘foirm de’.

Insíonn na teimpléid ‘foirm de’ céard í an fhoirm seo agus cuireann siad isteach nasc don bhuniontráil.

Tosaíonn siad le . (ponc, lánstad) agus bíonn beagnach an cruth céanna acu agus na giorrúcháin sna teimpléid infhillte, m.sh. bíonn an ginideach uatha san infhilleadh mar gu. agus mar sin is {{.gu}} cruth an teimpléid ‘foirm de’.

Sampla / Example

sráid

sráid, bain.² (gu. sráide, iol. sráideanna)

sráide

{{-ga-}}
{{-fuaim-}}
*IPA: {{IPA|/sˠɾˠɑːdʲə/}}
{{-ainm-|ga}}
{{pn}}
# {{.gu|sráid}}

sráide

1. Ginideach uatha de sráid.

sráideanna

{{-ga-}}
{{-fuaim-}}
*IPA: {{IPA|/sˠɾˠɑːdʲən̪ˠə/}}
{{-ainm-|ga}}
{{pn}}
# {{.iol|sráid}}

sráideanna

1. Iolra de sráid.

Teangacha eile / Other languages

1. Language. e.g. {{-ga-}}
2. Pronunciation. {{-fuaim-}} / {{-phon-}}
   1. IPA. {{IPA}} template
   2. Audio.
3. Etymology. {{-sanas-}} / {{-etym-}}
4. Part of speech.
   
   1. Word & Inflection.
   2. Definition. Numbered list of definitions (#)
   3. Variant forms. {{mal}} / {{var}}
      Dialect & older spellings, alternate genders, etc.
   4. See also. Unordered list of links (*)
5. References. {{-tag-}} / {{-ref-}}

All entries should have the sections in bold.

1. Teanga. m.sh. {{-ga-}}
2. Fuaimniú. {{-fuaim-}}
   1. IPA. Teimpléad {{IPA}}
   2. Comhad Fuaime.
3. Sanasaíocht. {{-sanas-}}
4. Roinn cainte.
   
   1. Focal & Infhilleadh.
   2. Sainmhiniú. Liosta uimhrithe (#)
   3. Leaganacha malartacha. {{mal}}
      Litrithe canúnacha nó sean-litrithe, inscneacha malartacha, srl.
   4. Féach. Naisc i liosta gan ord (*)
5. Tagairtí. {{-tag-}}

Ba cheart go mbeadh na míreanna i gcló trom i ngach iontráil.

Sampla / Example

rue

{{-fr-}}
{{-fuaim-}}
*IPA: {{IPA|['ʁy]}}
{{-ainm-|fr}}
{{pn}} {{bain}}
# [[sráid|Sráid]].

Fraincis

---

Fuaimniú

• IPA: ['ʁy]

Ainmfhocal

rue bain.

1. Sráid.