Anaximandro de Mileto

Anaximandro (en grego Ἀναξίμανδρος), fillo de Praxiadas ou Praxíades, e nado en Mileto no 610 a. C. e finado no 546 a. C., foi un filósofo presocrático, matemático, astrónomo, xeógrafo e político grego.

Anaximandro de Mileto

Nome orixinal	(grc) Ἀναξίμανδρος
Biografía
Nacemento	c. 610 a. C. Mileto, Turquía
Morte	c. 546 a. C. (63/64 anos) Mileto (Grecia Antiga)
Actividade
Campo de traballo	Filosofía
Ocupación	filósofo, xeógrafo, físico, matemático, astrónomo, escritor
Movemento	Presocráticos e Escola de Mileto (pt)
Profesores	Tales de Mileto
Alumnos	Pitágoras e Anaxímenes de Mileto
Influencias	Tales de Mileto
Obra
Obras destacables Ápeiron (pt)
Familia
Pai	Praxiades
Descrito pola fonte	Pequeno Dicionario Enciclopédico de Brockhaus e Efron Orthodox Theological Encyclopedia (en) Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Anaximandro, detalle n'A escola de Atenas, Rafael

Traxectoria

Discípulo de Tales de Mileto, formulou a teoría da materia imperecedoira, baseado no ápeiron, o principio indeterminado de tódalas cousas, o indefinido e infinito, inmortal e indestrutible. Ensinou a oblicuidade da eclíptica, e demostrou que a Terra é redonda e que a Lúa recibe a luz do Sol. Atribúenselle moitos inventos, o reloxo de sol, mapas xeográficos, globos celestes.

Os relatos doxográficos contan que escribiu un libro titulado Sobre a Natureza; con todo, ese libro perdeuse. Atribúese a Anaximandro a confección dun mapa do mundo habitado, a introdución en Grecia do uso do gnomon (reloxo solar) e a medición das distancias entre as estrelas e o cálculo da súa magnitude (é o iniciador da astronomía grega).

Anaximandro cría que o principio de todo é unha cousa chamada a-peiron, que é algo infinito, tanto no senso cuantitativo (externa e espacialmente), como no senso cualitativo (internamente). Ese ápeiron é algo que non xurdiu nunca, aínda que exista, e é inmortal. Alén de definir o principio, Anaximandro preocúpase cos "comos e porqués" das cousas todas que saen do principio. El di que o mundo é constituído de contrarios, que se autoexclúen todo o tempo. O tempo é o "xuíz" que permite que exista ora un, ora outro.

Por iso, o mundo xorde de dúas grandes inxustizas: primeiro, da escisión dos opostos que "fere" a unidade do principio; segundo, da loita entre os principios onde sempre un deles quere tomar o lugar do outro para poder existir.

O Universo de Anaximandro

Aspecto probable do agora perdido primeiro mapa do Mundo, feito por Anaximandro.

Anaximandro consideraba que a Terra tiña forma de cilindro e que era circundada por varias rodas cósmicas, inmensas e cheas de lume.

O Sol era un furado, nunha desas rodas cósmicas, que deixaba escapar o lume. Á medida que esa roda xiraba, o Sol tamén xiraba, explicándose así o movemento do Sol arredor da Terra. As eclipses debíanse ao bloqueo total ou parcial dese furado.

A mesma explicación daba para as fases da Lúa, que tamén era un furado noutra roda cósmica. E finalmente, as estrelas eran pequenos furados nunha terceira roda cósmica, que se situaba máis preto da Terra, do que as rodas do Sol e da Lúa.

O Evolucionismo de Anaximandro

Xa no seu tempo, Anaximandro ensinaba a evolución das cousas e das especies. Para el, os animais naceron da lama mariña, e o home formaríase, no principio, dentro de peixes, onde se desenvolveu e de onde foi expulsado despois de ter tamaño dabondo para se bastar a si mesmo.

A Cosmoloxía de Anaximandro

No seu libro Física, o pensador Simplicio relata:

De entre os que afirman que hai un só principio, móbil e ilimitado, Anaximandro, fillo de Praxíades, de Mileto, sucesor e discípulo de Tales de Mileto, dixo que o ápeiron (ilimitado) era o principio e o elemento das cousas existentes. Foi o primeiro en introducir o termo principio: Disque este non é a auga nin ningún dos chamados elementos, senón algunha natureza diferente, ilimitada, e dela nacen os ceos e os mundos neles contidos (...) É manifesto que, observando a transformación recíproca dos catro elementos, non achou apropiado fixar un destes como substrato, senón algo diferente, fóra destes. Non atribúe entón a xeración ao elemento en mudanza, senón á separación dos contrarios por causa do eterno movemento.

Para Anaximandro, o Universo era eterno e infinito. Un número infinito de mundos existiran antes do noso. Despois da súa existencia, disolvéronse na materia primordial (o ápeiron) e posteriormente outros mundos volveron a nacer.

Esa imaxe dinámica do Universo, onde a materia aparece e desaparece continuamente, lémbranos o mito da creación do hinduísmo, onde o deus Shiva a través da súa danza sustenta todos os procesos de creación e destrución.

Anaximandro, con todo, non cría en ningún deus: para el todos os ciclos de creación, evolución e destrución eran fenómenos naturais, que ocorrían a partir do punto en que a materia abandonaba e se afastaba do ápeiron. O ápeiron era a realidade primordial e final de tódalas cousas e, consecuentemente, contiña toda a natureza do divino en si mesmo.

Todo o que existe, soamente existe en función dunha emancipación do ser eterno e polo tanto ao se separar deste, é digno de castigo.

De onde as cousas teñen seu nacemento, alí tamén deben ir ao fondo. Segundo a necesidade, pois tén de pagar penitencia e de ser xulgadas polas súas inxustizas, conforme a orde do Tempo.

Todo o que nace, un día vai morrer; todo o que é quente, un día vai arrefriar; todo o que é grande, pode ser quebrado en pedazos menores; o lume pode ser combatido con auga, e como resultado, lume e auga deixan de existir.

E onde se poden percibir propiedades concretas, podemos profetizar que un día sucumbirán.

Así, Anaximandro conclúe que a esencia de todas as cousas non pode posuír esas propiedades determinadas que sucumben ao longo do Tempo. De aí o seu concepto de ápeiron, ser algo ilimitado, infinito, indefinido e eterno.

Anaximandro e a física moderna

Algunhas das súas ideas son moi semellantes a opinións e teorías da física actual:

• A súa idea dun mundo que sustentase por un equilibrio de forzas é moi semellante á gravidade e á forza centrífuga, forzas que manteñen a Terra xirando arredor do Sol.
• A súa idea de que a acción do Sol fai xurdiren as criaturas de estrutura simple na auga, que despois migran para a terra e adquiren estrutura máis complexa parécese á teoría da evolución das especies.
• A súa idea dos opostos parécese á teoría de que o baleiro produce partículas (suponse que, logo despois do big-bang, o baleiro produciu pares de partículas e antipartículas que se exterminaban ao se atoparen, pois o espazo aínda era moi pequeno e os pares sempre se atopaban; as únicas diferenzas entre as teorías son que, para Anaximandro, os pares eran de cousas con propiedades determinadas como frío e calor, e para a Física, aqueles pares eran algo como enerxía concentrada.
• Para Anaximandro, os contrarios revézanse no tempo, e para os científicos, os pares auto-exterminábanse - pois eran como +1 (materia) e -1 (anti- materia) e, ao se atoparen, precisaban saldar a súa débeda de enerxía.

Pódese sempre supor que Anaximandro chegou, na súa época, a iguais conclusións a que moitos científicos chegaron hoxe, aínda que por medios diferentes (pois Anaximandro dispuña apenas da súa observación e da súa reflexión); tamén se podería supor que tales teorías físicas inspiráronse na lectura, por parte dos científicos, de Anaximandro. En calquera das hipóteses, sen dúbida este filósofo era unha persoa notable.

Véxase tamén

Ligazóns externas

• (en inglés) Internet Encyclopedia of Philosophy — Anaximandro