Wikipedia

Antíxeno prostático específico

Antíxeno prostático específico
Identificadores
Símbolo KLK3
Símbolos alt. APS; KLK2A1; PSA; hK3
HUGO 6364
OMIM

176820

Outros datos
Locus Cr. 19 q13.41

O antíxeno prostático específico (abreviado polas súas siglas en inglés, PSA, prostate-specific antigen) é unha substancia proteica sintetizada por células da próstata. A súa función é disolver o coágulo seminal. É unha glucoproteína cuxa síntese é exclusiva da próstata.[1] Unha pequenísima parte deste PSA pasa á circulación sanguínea de homes enfermos. Precisamente este PSA que pasa ao sangue é o que se mide para o diagnóstico, prognóstico e seguimento do cancro —tanto localizado como metastásico— e outros trastornos da próstata, como a prostatitis. Os niveis normais en sangue de PSA nos homes sans son moi baixos, da orde de millóns de veces menos que no seme, e elévanse na enfermidade prostática. Os valores de referencia para o PSA sérico varían segundo os distintos laboratorios, aínda que o valor normal aceptado actualmente é de até 4,0 ng/ml.[2] A súa produción depende da presenza de andróxenos e do tamaño da glándula prostática.

Bioquímica

editar

O antíxeno prostático específico (PSA), tamén é coñecido como calicreína III, seminina, semenoxelasa, γ-seminoprotein e antíxeno P30, é unha glucoproteína de 34 kD producida case exclusivamente pola glándula prostática. O PSA prodúcese co fin de licuar o seme exaculado e permitir un medio para que os espermatozoides se movilicen libremente.[3] Tamén se cre que é útil para disolver a capa mucosa cervical, permitindo a entrada aos espermatozoides.[4] Bioquímicamente, o PSA é unha encima serín proteasa (número EC 3.4.21.77), cuxo xene se localiza no cromosoma 19 (19q13).[5]

Importancia clínica

editar

Aínda que o PSA é máis abundante no seme, unha pequena proporción atópase tamén no sangue, a niveis normalmente inferiores a 4,0 ng / mililitro.[6] A concentración sérica de PSA é a proba máis sensible para detectar precozmente o cancro de próstata, xa que se eleva aproximadamente no 65% dos casos. O intervalo normal no primeiro exame comercial do PSA (o Tandem-R PSA creado por Hybritech) en 1986 baseábase nun estudo que demostrou que o 99% dos 472 homes aparentemente sans tiñan un PSA total por baixo de 4 ng/mL.[7][8][9][10][11][12][13][14] O punto de corte dos niveis normais pode aumentar segundo a idade do paciente. Desta forma, uns niveis de PSA séricos de 4 ng/mL poden considerarse elevados nunha persoa de 50 anos e ser normais nunha de 80 anos. Os niveis de PSA oscilan de forma aleatoria ao redor dun 15 % nun mesmo individuo. Así, unha análise de PSA de 3 ng/mL pódese repetir noutra ocasión e podería dar un resultado de 3,5 ou 2,5 ng/mL de forma natural. Nun paciente hospitalizado os niveis poden diminuír até un 50 %.

PSA sanguíneo

editar
 
Risco de cancro de próstata en dous grupos de idades baseados no «PSA libre» como unha % do «PSA total».[15]

Cando se desenvolve un cancro de próstata, os niveis de PSA aumentan por encima de 4. Se os niveis se atopan entre 4 e 10, a probabilidade de ter un cancro de próstata é do 25%. Se os niveis de PSA son maiores de 10, a posibilidade de padecer un cancro de próstata é do 67% e aumenta conforme os niveis de PSA se incrementan. O PSA é un marcador tumoral imperfecto pola súa escasa sensibilidade (35% de falsos negativos) e a súa falta de especificidade, xa que os niveis do PSA poden verse afectados por moitos factores. A elevación do PSA en plasma é proporcional á masa tumoral presente e, desta forma, o PSA en sangue é unha gran proba para detectar a presenza dun cancro de próstata. Canto máis avanzado sexa o proceso tumoral será máis frecuente atopar valores por encima da normalidade e estes adoitan ser máis elevados. No entanto, unha certa porcentaxe de pacientes con cancro de próstata ten uns niveis de PSA normais, nese caso os resultados serían un falso negativo.[16]

O PSA aumenta co agrandamento da próstata, chamado tamén hiperplasia benigna de próstata ou HBP, fenómeno que ocorre en moitos homes conforme avanza a súa idade. Tamén pode aumentar en caso de irritación, prostatitis —unha inflamación da glándula prostática— e no infarto prostático.[17] O PSA tamén pode aumentar normal e lentamente conforme avanza a idade do home, mesmo se a próstata é normal. A exaculación pode provocar un aumento temporal do PSA no sangue, razón pola que se recomenda absterse de relacións sexuais un mínimo de 2 días antes da extracción de sangue para o estudo do PSA.[18] Ao contrario do que se creu durante anos, o tacto rectal non altera significativamente os niveis do PSA.[19] Utilizando conxuntamente o valor do PSA e o tacto rectal, pódese descubrir máis do 60 % dos cancros de próstata que aínda non están localizados.

Medicamentos

editar

Algúns medicamentos e preparacións de herboristería poden diminuír os niveis sanguíneos do PSA. Deberíase comunicar ao médico se está a tomarse finasterida[20][21] ou dutasteride.[22] O "Saw palmetto" (Serenoa repens), unha herba usada por algúns homes para tratarse a hiperplasia benigna de próstata, non parece interferir coa medida do PSA.[23] "PC-SPES", unha mestura de oito herbas, tamén pode afectar os niveis do PSA.

Se o nivel do PSA é elevado, recoméndase realizar unha biopsia de próstata, para determinar se existe un cancro de próstata. Antes de realizala, con todo, hai algúns tipos novos de probas de PSA que axudan a decidir se se necesita unha biopsia de próstata.

Porcentaxe do PSA libre

editar

O PSA está presente no sangue en dúas formas principais. A maioría circula no sangue, rodeada e unida a proteínas plasmáticas, e unha pequena cantidade, chamada «PSA libre», circula libre de unións proteicas. A proba da porcentaxe de PSA libre indica que cantidade do PSA total circula libre comparado co que está unido a proteínas. O risco de cancro aumenta se a relación entre PSA libre e PSA total é menor ao 25%. Canto menor sexa a proporción, maior será a probabilidade de ter cancro prostático. Se o resultado do PSA total, por exemplo, está entre 4-10 ng/mL —un valor anormal cun risco calculado do 25% de ter un cancro de próstata— e ao mesmo tempo cursa cunha baixa porcentaxe do PSA libre (menor do 10%), significa entón que a probabilidade de ter un cancro de próstata aumenta a un 50% e que por iso é necesario realizar unha biopsia diagnóstica. Un recente estudo atopou que se os homes con resultados de PSA no límite superior (4-10 ng/mL) realizaran unha biopsia de próstata, xustificábase só cando a porcentaxe de PSA libre era menor do 25%, atopándose que ao redor do 20% das biopsias de próstata serían innecesarias e poderían terse evitado. De modo que medir a relación do PSA libre do total parece ser de particular interese para eliminar biopsias innecesarias en homes con niveis de PSA entre 4 e 10.[24] Aínda que esta proba úsase amplamente, existe certo desacordo respecto de que o 25% sexa o mellor valor a usar.

Os pacientes con cancro de próstata teñen menor porcentaxe de PSA libre, mentres que os que sofren unha hiperplasia benigna de próstata teñen unha maior proporción de PSA libre. É importante ter en conta que a exaculación incrementa momentaneamente o nivel de PSA, tanto libre como total, e retorna a valores basales nun lapso de 24 horas.[18]

Velocidade do PSA

editar

Mesmo cando o valor total do PSA non é alto, un rápido incremento no tempo de progresión do valor do PSA suxire a presenza dun cancro, e deberíase considerar realizar unha biopsia. A velocidade do PSA non é unha proba distinta que deba realizarse; é o cambio de valor do PSA conforme avanza o tempo. Este método pode usarse se se realiza unha proba do PSA cada ano. Se aumenta máis rápido de 0.75 ng/mL ao ano (por exemplo, se os valores van de 3 a 3,8 a 4,6 aumentando cada vez no transcurso de tres anos consecutivos), considérase unha alta velocidade, e espérase que se considere unha biopsia de próstata. Moitos médicos cren que, para que sexa válida, a velocidade do PSA debería medirse como mínimo durante 18 meses.[Cómpre referencia]

A pesar dos achados anteriores, estudos máis recentes suxeriron que a velocidade do incremento do PSA deixou de ser un marcador específico para o cancro de próstata.[25][26] Con todo, a velocidade do PSA poida que teña valor no prognóstico do cancro de próstata diagnosticado. Aqueles homes con cancro prostático cuxo valor de PSA aumente máis de 2.0 ng/ml durante o ano anterior ao diagnóstico do cancro teñen un maior risco de mortalidade polo cancro de próstata, mesmo se se someteron a unha prostatectomía retropúbica radical.[27]

Densidade do PSA

editar

Unha alta densidade do PSA (PSAD) indica gran probabilidade de cancro, considerando a relación entre o valor de PSA sanguíneo e o tamaño da glándula prostática. A PSAD utilízase nos homes que teñen unha próstata grande, sen que sexa canceríxena.[28] Os médicos deben determinar o tamaño da glándula con ecografía transrectal e dividir o valor do PSA entre o volume prostático.

PSA específico por idade

editar

O PSA que se obtén dentro do rango límite (4-10 ng/mL) pode ser máis preocupante nos homes de 50 anos que nos de 80. Sábese que o PSA está normalmente máis elevado nos homes maiores que nos homes novos, mesmo en ausencia de cancro. Por esta razón, algúns médicos deciden comparar os resultados do PSA cos homes da mesma idade, co fin de facer os axustes de diagnóstico.[28]

PSA "ultrasensible"

editar

Ten a particularidade de detectar niveis baixos de PSA, mesmo de 0,01 ng/mL.

PSA en tecidos

editar

Ademais da medición de PSA sanguíneo, pódense colorear algunhas mostras de tecidos con tincións específicas para a presenza de PSA co fin de determinar a orixe das células malignas que metastizaran.[29]

Uso da proba do PSA despois de diagnosticar un cancro de próstata

editar
 
Escala de Gleason que asocia a morfoloXía da glándula prostática co risco de cancro de próstata. 1. Células pequenas e uniformes. 2 Máis espazo entre as células. 3 Infiltración de células non glandulares na periferia. 4 Masas irregulares de células con poucas glandulares. 5 Non se presencian células glandulares. A medida que a escala aumenta, a diferenciación das células glandulares vólvese máis baixa.

Aínda que a proba do PSA úsase principalmente para detectar precozmente o cancro de próstata, tamén é válida para outras situacións:

  • Despois da cirurxía ou da radioterapia, o nivel do PSA pode monitorizarse, para determinar se o tratamento resultou exitoso. Se o tratamento extirpa ou destrúe todas as células prostáticas, normalmente os valores do PSA diminúen a niveis moi baixos. Unha elevación posterior do PSA pode significar que sobreviviron células do cancro de próstata e o cancro reapareceu. Con todo, non está claro cal é o tratamento correcto dos pacientes cunha recaída detectada soamente por unha elevación do PSA (recidiva bioquímica). A forma de descenso dos niveis de PSA sérico depende da terapia elixida. Nos pacientes sometidos a prostatectomía radical, se se eliminou todo o tecido, aproximadamente ao cabo dun mes o PSA ha de baixar a niveis indetectables. Posteriormente, os niveis de PSA hanse de manter neste límite de detectabilidade, pois unha elevación significa recurrencia do tumor. Se o tratamento é con radioterapia, os niveis diminúen lentamente até estabilizarse en torno ao rango de referencia. Durante a radioterapia, pode haber un incremento transitorio dos niveis de PSA, que non é un signo de progresión da enfermidade.[30] A recurrencia sospeitaríase por un incremento dos niveis de PSA. Por convenio, establécese que existe recidiva bioquímica tras radioterapia cando se detectan tres aumentos consecutivos a partir do nadir do PSA, definido como o valor máis baixo do PSA alcanzado trala radioterapia. O tempo de duplicación do PSA (superior ou inferior a 10 meses, segundo un punto de corte previamente identificado) é un factor significativo na predición do desenvolvemento de metástasis.[31]
  • Se se diagnostica un cancro de próstata localizado, a proba do PSA pode axudar a predicir o prognóstico antes de ser tratado.
  • Pode ser usado xunto cos resultados da exploración clínica (estadificación de Jewett) e o grao de diferenciación do tumor (escala de Gleason) para axudar a decidir que probas diagnósticas son necesarias para unha avaliación adicional.[32][33] A partir dun PSA maior de 10 é recomendable realizar un rastrexo óseo.
  • Pode axudar a predicir se o cancro está confinado na glándula prostática ou fóra dela. Se o nivel do PSA é moi alto, é probable que o cancro exceda os límites da próstata. Isto pode afectar as opcións de tratamento, como algúns tipos de terapias (cirurxía ou radioterapia) que non son benéficas se o cancro excedeu os ganglios linfáticos ou outros órganos.
  • Durante o tratamento hormonal, o nivel de PSA pode indicar a eficacia do tratamento ou cal é o momento de probar con outro tipo de tratamento. A terapia hormonal tamén diminúe os niveis de PSA aos valores de referencia, esta vez por dous motivos: en primeiro lugar, porque descende esta produción andróxeno dependente, e, en segundo lugar, porque diminúe a carga tumoral.[34]
  • Se o cancro excedeu os límites da próstata (enfermidade metastásica), a cifra dese momento do PSA non predí os síntomas nin a supervivencia. Moitos pacientes teñen os valores do PSA moi elevados e atópanse asintomáticos. Outras persoas teñen valores baixos e teñen síntomas. Cando a enfermidade está avanzada, pode ser máis importante observar o aumento do PSA que a cifra no momento da diseminación.

Xustificación do uso do PSA

editar

É moi importante que as medidas de PSA se realicen sempre coa mesma técnica e, se é posible, no mesmo laboratorio. Deste xeito asegúrase que as variacións atopadas débense ao proceso evolutivo do tumor e non son alteracións técnicas.

O uso de PSA aumentou inicialmente a prevalencia do cancro de próstata, que comezou a diminuír desde 1993. Desde entón, tamén comeza unha leve diminución dunha historia de 20 anos de aumento de mortalidade.

A Sociedade Estadounidense de Oncoloxía Clínica di que non é necesario que todos os homes maiores de 50 anos realicen a proba de antíxeno prostático específico unha vez ao ano. Os homes a quen se lles detecta un nivel de PSA menor que 1 ng/mL (nanogramo por mililitro) non teñen que volver facer a proba até despois de cinco anos, porque hai un 98% de posibilidades de que o antíxeno non aumente durante ese tempo, e os homes que teñen un nivel inicial de PSA entre 1 e 2 nanogramos por mililitro deberían facela cada dous anos. Só cando se ten un nivel de PSA superior a 2 ng/mL suxírese a realización anual da proba PSA.[35]

Notas

editar
  1. ↑ Harrison Principios de medicina interna. 16a edición. Parte V. Oncología y hematología. Sección 1: Enfermedades neoplásicas.
  2. ↑ «Análisis del antígeno prostático específico (PSA)». National Cancer Institute, NCI. Consultado o 11 de marzo de 2014.
  3. ↑ Balk, Steven P.; Yoo-Joung Ko, Glenn J. Bubley (2003). "Biology of Prostate-Specific Antigen". Journal of Clinical Oncology 28 (2): 383–91. Arquivado dende o orixinal (Abstract) o 25 de setembro de 2006. Consultado o 17 de setembro de 2006. 
  4. ↑ "Chapter 8: What is the prostate and what is its function?". American Society of Andrology Handbook. Arquivado dende o orixinal o 12 de xaneiro de 2010. Consultado o 17 de setembro de 2006. 
  5. ↑ Lilja, H. (novembro de 2003). "Biology of Prostate-Specific Antigen". Urology 62 ((5 Suppl 1)): 27–33. PMID 14607215. 
  6. ↑ Myrtle, J. F. (1989). "Normal levels of prostate-specific antigen (PSA)". En W. J. Catalona, D. S. Coffey, J. P. Karr. Clinical aspects of prostate cancer: assessment of new diagnostic and management procedures. Nova York: Elsevier. pp. 183–9. 
  7. ↑ Kolota, Gina (30 de maio de 2004). "It Was Medical Gospel, but It Wasn't True". The New York Times: p. 4.7. 
  8. ↑ Thompson, I. M., Pauler, D. K., Goodman, P. J., Tangen, C. M., Lucia, M. S., Parnes, H. L., Minasian, L. M., Ford, L. G., Lippman S. M., Crawford, E. D., Crowley, J. J., Coltman Jr., C. A. (27 de maio de 2004). "Prevalence of prostate cancer among men with a prostate-specific antigen level < or =4.0 ng per milliliter". N Engl J Med 350 (22): 2239–46. PMID 15163773. 
  9. ↑ Carter HB (27 de maio de 2004). "Prostate cancers in men with low PSA levels--must we find them?". N Engl J Med 350 (22): 2292–4. PMID 15163780. 
  10. ↑ Mytrle, J. F., Klimley, P. G., Ivor, L., Bruni, J. F. (1986). "Clinical utility of prostate specific antigen (PSA) in the management of prostate cancer". Advances in Cancer Diagnostics. San Diego: Hybritech Inc. 
  11. ↑ Mytrle, J. F., Ivor, L. (1989). "Measurement of Prostate-Specific Antigen (PSA) in Serum by a Two-Site Immunometric Method (Hybritech Tandem®-R/Tandem®-E PSA)". Clinical Aspects of Prostate Cancer. Assessment of New Diagnostic and Management Procedures. Proceedings of a workshop of the Prostate Cancer Working Group of the National Cancer Institute's Organ Systems Program, held October 16-19, 1988 at Prout's Neck, Maine, U.S.A. Nova York: Elsevier. pp. 161-71. ISBN 0-444-01514-0. 
  12. ↑ Mytrle, J. F. (1989). "Normal Levels of Prostate-Specific Antigen (PSA)". Clinical Aspects of Prostate Cancer. Assessment of New Diagnostic and Management Procedures. Proceedings of a workshop of the Prostate Cancer Working Group of the National Cancer Institute's Organ Systems Program, held October 16-19, 1988 at Prout's Neck, Maine, U.S.A. Nova York: Elsevier. pp. 183-9. ISBN 0-444-01514-0. 
  13. ↑ Catalona WJ, Smith DS, Ratliff TL, Dodds KM, Coplen DE, Yuan JJ, Petros JA, Andriole GL (25 de abril de 1991). "Measurement of prostate-specific antigen in serum as a screening test for prostate cancer". N Engl J Med 324 (17): 1156–61. PMID 1707140. 
  14. ↑ Catalona, W. J., Richie, J. P., Ahmann, F. R., Hudson, M. A., Scardino, P. T., Flanigan, R. C., De Kernion, J. B., Ratliff, T. L., Kavoussi, L. R., Dalkin, B. L.; et al. (maio de 1994). "Comparison of digital rectal examination and serum prostate specific antigen in the early detection of prostate cancer: results of a multicenter clinical trial of 6,630 men". J Urol 151 (5): 1283–90. PMID 7512659. 
  15. ↑ Catalona W, Partin A, Slawin K, Brawer M, Flanigan R, Patel A, Richie J, deKernion J, Walsh P, Scardino P, Lange P, Subong E, Parson R, Gasior G, Loveland K, Southwick P (1998). "Use of the percentage of free prostate-specific antigen to enhance differentiation of prostate cancer from benign prostatic disease: a prospective multicenter clinical trial.". JAMA 279 (19): 1542–7. PMID 9605898. 
  16. ↑ Thompson I, Pauler D, Goodman P, Tangen C, Lucia M, Parnes H, Minasian L, Ford L, Lippman S, Crawford E, Crowley J, Coltman C (2004). "Prevalence of prostate cancer among men with a prostate-specific antigen level < or =4.0 ng per milliliter.". N Engl J Med 350 (22): 2239–46. PMID 15163773. 
  17. ↑ American Cancer Society (26 de xullo de 2006). "Can Prostate Cancer Be Found Early?". Detailed Guide: Prostate Cancer. Arquivado dende o orixinal o 01 de setembro de 2006. Consultado o 14 de setembro de 2006. 
  18. ↑ 18,0 18,1 Herschman JD, Smith DS, Catalona WJ (1997). "Effect of ejaculation on serum total and free prostate-specific antigen concentrations". 50 (2). pp. 239–43. 
  19. ↑ Kumar e Clark, Sixth Edition, Elsevier Saunders, 2005, p. 685.
  20. ↑ Proscar
  21. ↑ Propecia
  22. ↑ Medscape - Prostate Cancer Resource Center. "Copia archivada". Arquivado dende o orixinal o 2 de febreiro de 2009. Consultado o 12 de outubro de 2007. 
  23. ↑ Consejo Editorial de Medicina Complementaria y Alternativa. Emory HealthCare Health Library - Health and Wellness information: Español.
  24. ↑ Catalona W, Smith D, Ornstein D (1997). "Prostate cancer detection in men with serum PSA concentrations of 2.6 to 4.0 ng/mL and benign prostate examination. Enhancement of specificity with free PSA measurements.". JAMA 277 (18): 1452–5. PMID 9145717. 
  25. ↑ Carter H, Pearson J, Metter E, Brant L, Chan D, Andres R, Fozard J, Walsh P (1992). "Longitudinal evaluation of prostate-specific antigen levels in men with and without prostate disease.". JAMA 267 (16): 2215–20. PMID 1372942. 
  26. ↑ H. Ballentine Carter (2006). "Assessing Risk: Does This Patient Have Prostate Cancer?". Journal of the National Cancer Institute 98 (8): 506–7. Arquivado dende o orixinal (Editorial) o 19 de xullo de 2006. Consultado o 14 de setembro de 2006. 
  27. ↑ D'Amico A, Chen M, Roehl K, Catalona W (2004). "Preoperative PSA velocity and the risk of death from prostate cancer after radical prostatectomy.". N Engl J Med 351 (2): 125–35. PMID 15247353. 
  28. ↑ 28,0 28,1 Sitio Web do Instituto Nacional del Cáncer. El análisis del antígeno prostático específico (PSA): preguntas y respuestas.
  29. ↑ Chuang AY, Demarzo AM, Veltri RW, Sharma RB, Bieberich CJ, Epstein JI (2007). "Immunohistochemical Differentiation of High-grade Prostate Carcinoma From Urothelial Carcinoma" 31 (8): 1246–1255. PMID 17667550. doi:10.1097/PAS.0b013e31802f5d33. 
  30. ↑ Sempere, Pilar. Evolución del tratamiento con radioterapia convencional del cáncer de próstata desde 1984 hasta el 2000. Rev. venez. oncol. [en liña]. xullo de 2005, vol. 17, no. 3 [citado o 12 de outubro de 2007], 141-147. Dispoñible en: "Copia archivada". Arquivado dende o orixinal o 31 de xaneiro de 2009. Consultado o 13 de outubro de 2007. . ISSN 0798-0582.
  31. ↑ Grupo de Expertos en Cáncer de Próstata. Cáncer de próstata de alto riesgo y diseminado (Documento de Consenso de Recomendaciones). Actas Urol Esp. [en liña]. 2005, vol. 29, no. 9 [citado 13-10-2007], 826-827. Dispoñible en: . ISSN 0210-4806.
  32. ↑ Instituto Nacional del Cáncer (National Cancer Institute, en inglés). Cáncer de la próstata (PDQ®): Tratamiento.
  33. ↑ Tablas de Partin[Ligazón morta]
  34. ↑ Castelo Elías-Calles, L. e Machado Porro, M. C. Algunas consideraciones sobre el síndrome de PADAM. Rev Cubana Endocrinol. [en liña]. maio-agosto 2006, vol.17, no.2 [citado o 12 de outubro de 2007], p.0-0. Dispoñible en: . ISSN 1561-2953.
  35. ↑ ASCO.org, sitio web da American Society of Clinical Oncology (Sociedade Estadounidense de Oncoloxía Clínica), en inglés.

Véxase tamén

editar

Outros artigos

editar
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antíxeno_prostático_específico&oldid=6903429»