Berriozar

Berriozar
Localización
	42°50′10″N 1°40′17″O / 42.836111111111, -1.6713888888889
Estado	España
Comunidade foral	Navarra
Capital	Berriozar
Poboación
Poboación	10.919 (2023) (4.029,15 hab./km²)
Lingua oficial	lingua éuscara (zona lingüística); lingua castelá (zona lingüística)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade da comarca de Pamplona ; Mancomunidade de Servizos Sociais de Base de Ansoáin, Berrioplano, Berriozar, Itza e Juslapeña ; Zona mixta de Navarra
Superficie	2,71 km²
Altitude	428 m
Comparte fronteira con	Pamplona ; Ezkabarte ; Berriobeiti ; Antsoain
Organización política
• Alcalde	Raul Maiza (en) ; Frantzisko Xabier Lasa Gorraiz (en) (2007–2015)
Identificador descritivo
Código postal	31013
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	31903
Sitio web	berriozar.es

Berriozar é un municipio de Navarra, situado na Cuenca de Pamplona e no meiriñado de Pamplona, que forma parte da área metropolitana de Pamplona. Ten 8636 habitantes (2007). Constitúese como tal municipio independente ao segregarse do concello do seu nome o 14 de marzo de 1991. En 2008 tiña 8899 habitantes, sendo o 11º concello navarro en poboación.

Xeografía

Berriozar está situado na Cuenca de Pamplona, a 6 km ao noroeste de Pamplona. O municipio ten unha superficie de 2,7 km e unha altitude sobre o nivel do mar de 428 m. O termo municipal limita ao norte con Ezcabarte, ao noroeste con Berrioplano (Aizoáin), ao leste con Berrioplano (Artica) e ao sur con Pamplona.

A vila aséntase aos pés do monte Ezcaba ou San Cristóbal. Na súa cima existe unha fortaleza militar que leva o nome de Afonso XII agora abandonada; con todo, popularizouse para o forte e para o monte o apelativo de San Cristóbal (en tempos houbo unha ermida dedicada a ese santo).

Historia

A primeira noticia da historia de Berriozar, aparece no Libro de Rediezmo de 1268 cita expresamente a Berriozar con 8 lumes ou casas, é dicir, unhas 40 persoas. Con todo, é posible que antes do século XIII existisen no actual termo de Berriozar algunhas corralizas e algunhas casas de labranza que se utilizarían en períodos de tranquilidade e abandonaríanse en épocas de guerra, xa que a poboación refuxiábase no recinto amurallado da capital. Nun documento de 1205 cítase o topónimo Berrio, sen distinción aínda de Berrio-plano, Berrio-suso ou Berrio-tsar, todos eles formaron xunto con 8 lugares máis parte da Cendea de Ansoáin que se mantivo ata 1991. As malas colleitas fixeron que en 1389 o labradores non podrecían pagar os impostos ao rei Carlos II o malo pasando os seus bens á propiedade de Beltrán de Ezpeleta (Barón de Ezpeleta e Vizconde de Valderro). O último barón de Ezpeleta foi Beltrán. Os títulos de barón de Ezpeleta e Vizconde de Valderro pasaron coas súas posesións á casa de Ablitas, que exerceu a xurisdición sobre Berriozar por medio dun alcalde maior nomeado por eles, e reelixido cada tres anos. Este dereito xurisdicional sobre Berriozar permaneceu ata 1815, ano en que o rei Fernando VII incorporou todas as xurisdicións á súa coroa.

Durante o século XIX os pobos da Comarca de Pamplona sufriron as consecuencias de varias guerras: a Guerra da Independencia (1808-1814), a do Trienio Constitucional (1820-1823), a Primeira Guerra Carlista (1833-1840) e a Terceira Guerra Carlista (1872-1876. Tiveron que abastecer aos bandos contendentes e sufriron as súas represalias. Doutra banda, epidemias de vexigas, cólera e outras enfermidades contaxiosas fixeron diminuír a poboación, o que trouxo como consecuencia un estancamento demográfico.

En contraste co século anterior, o século XX supuxo para Berriozar un cambio total. Durante os anos 60 e 70 do século XX Berriozar foi poboación receptora de emigración, como o resto da Comarca. En 1930 Berriozar tiña 177 habitantes, 305 no ano 1950, 3166 en 1970: e 5019 habitantes en 1981:. O aumento da poboación supuxo tamén un urbanístico coa creación de novos barrios na parte chaira (Casco Novo e Zortzico) e o pobo pasa de ser un pobo agrícola para converterse nunha zona residencial propia do Área metropolitana de Pamplona.

Berriozar foi unha das doce vilas que integrou a Cendea de Antsoain, durante séculos. Foi durante tempo a sede do seu concello, ata que se emancipou da mesma en 1991 configurándose como municipio independente.