Carabela (embarcación)
A carabela ( en portugués: caravela ) é un pequeno veleiro fácil de manobrar común na Península Ibérica durante a maior parte do século XV. As velas latinas dábanlle velocidade e capacidade para navegar a barlovento.
Etimoloxía
editarO seu nome pode derivar do latín carabus ou κάραβος en grego, quizais indicando certa continuidade da súa construción carvel a través dos tempos.[1]
Historia
editarAs primeiras carabelas orixináronse no século XIII nas costas de Galicia e Portugal. Ben poderían ser derivados de deseños musulmás similares que se usaban noutros lugares da Península Ibérica.[2] Estas primeiras carabelas foron utilizadas para a pesca en alta mar e para o transporte de cargas costeiras. Eran embarcacións pequenas e de construción lixeira, quizais de 20 toneladas ou menos, que transportaban, nun exemplo rexional, unha tripulación de 5 homes. Levaban vela latina nun só mastro. En 1307 fálase de carabelas máis grandes (ata 30 toneladas) en Biscaia, un tamaño que se pode considerar xa un barco máis que un bote. As carabelas foron un deseño común en Iberia durante a maior parte do século XV.[3]
A carabela converteuse na embarcación preferida de exploradores portugueses como Diogo Cão, Bartolomeu Dias ou Gaspar e Miguel Corte Real, e por Cristovo Colón. Eran áxiles e máis fáciles de navegar que as barcas ou o barinel, cunha tonelaxe de 50 a 160 toneladas e de 1 a 3 mastros, con velas triangulares latinas. Ao ser máis pequena e cunha quilla pouco profunda, a carabela podía navegar río arriba en augas costeiras pouco profundas. Coas velas latinas acopladas, era moi fácil de manobrar e podía navegar moito máis preto da costa, mentres que coas velas cadradas de tipo atlántico, era máis rápida. A súa economía, velocidade, axilidade e potencia fixeron que fose considerado o mellor veleiro da súa época. A limitada capacidade de carga e tripulación foron os seus principais inconvenientes, pero non impediron o seu éxito.
A exploración feita con carabelas fixo posible o comercio de especias dos portugueses e dos españois. Non obstante, para o propio comercio, a carabela foi substituída máis tarde pola carraca ou nao máis grandes, máis rendibles para o comercio. A carabela foi un dos barcos pináculos no desenvolvemento naval ibérico entre 1400 e 1600.
Deseño
editar
Debido ao seu menor peso e, polo tanto, maior velocidade, a carabela foi unha bendición para os mariñeiros, apto para a bolina, e que, en caso de necesidade, podía ser movido a remos.
As primeiras carabelas xeralmente levaban dous ou tres mastros con velas latinas, mentres que os posteriores tiñan catro mastros. As primeiras carabelas, como a caravela tilhlda do século XV, tiñan unha lonxitude media de entre 12 e 18 m, unha capacidade media de 50 a 60 toneladas,[4] unha alta relación lonxitude a viga de 3,5 a 1, e marco elipsoidal estreito (a diferenza do marco circular da nao), facéndoos moi rápidos e fáciles de manobrar pero cunha capacidade algo baixa. Foi en tales barcos nos que Cristovo Colón partiu para a súa expedición en 1492; Santa María era unha nao dunhas 100 toneladas que servía de buque insignia e a Pinta e a Niña eran carabelas máis pequenas duns 15-20 m cunha manga de 6 m e un desprazamento dunhas 60-75 toneladas.
Carabela cadrada
editar
A finais do século XV, os portugueses desenvolveron unha versión máis grande da carabela, que levaba un castelo de proa e un castelo de popa -aínda que non tan altos como os dunha carraca, pero máis distinguible polo seu mastro de vela cadrada, e outros tres mastros con aparello. Nesta forma referíase en portugués como "carabela redonda" xa que na tradición ibérica dise que unha vela cadrada empenada é redonda.
Empregouse en frotas de gardacostas preto do estreito de Xibraltar e como escolta armada de buques mercantes entre Portugal e Brasil e na Ruta do Cabo. Algúns consideran que este é un precursor do galeón de combate e permaneceu en uso ata o século XVII.
Notas
editar- ↑ Sleeswyk, André W. (1998). "Carvel-planking and Carvel Ships in the North of Europe". Archaeonautica 14: 223–228. doi:10.3406/nauti.1998.1208. Arquivado dende o orixinal o 2015.
- ↑ Elbl, Martin (1985). "The Portuguese caravel and European Shipbuilding: Phases of development and Diversity". Revista da Universidade de Coimbra (Instituto de Investigação Científica Tropical) 33: 543–572. Arquivado dende o orixinal o 2023.
- ↑ Elbl, Martin (1994). The Caravel and the Galleon. Conway Maritime Press. ISBN 0851775608.
- ↑ Russell, Peter E. (2000). Prince Henry 'the Navigator': A Life. Yale University Press. p. 229. ISBN 0-300-09130-3.