Olmo

Os olmos, tamén coñecidos como ulmeiros ou umeiros, son especies arbóreas pertencentes ao xénero: Ulmus, que conta con 204 especies de plantas de flores pertencente á familia Ulmaceae. En Galicia non abundan hoxe en día, mais aínda podemos atopar dúas especies bravas: o olmo de montaña (Ulmus glabra) e o olmo mediterráneo (Ulmus minor). Tamén existe o híbrido natural destes dous últimos: o Ulmus x hollandica.

Etimoloxía

Os nomes galegos olmo e ulmeiro derivan do seu nome latino ǔlmu, no segundo caso coa adición do sufixo –ario, que daría ulmario. O nome umeiro tería raíz prerromana relacionada coa auga, probablemente a raíz um- (que tamén xeraría a raíz latina), como a que presenta o río Umia ou o río Uma (afluente do río Tea).

Distribución

Os olmos ou ulmeiros forman parte de moitos tipos de fragas e bosques naturais. As especies atópanse en climas temperados e incluso rexións tropicais de América do Norte e Eurasia, chegando até Indonesia.

Durante os séculos XIX e XX plantáronse moitísimos cultivares nas rúas e xardíns como ornamentais en Europa, América do Norte e algunhas partes do hemisferio sur, especialmente en Australia, acadando algúns deles un talle importante.

En Galicia non son comúns agás en xardinaxe, atopando algúns exemplares bravos das especies Ulmus glabra (olmo de montaña) e Ulmus minor (olmo mediterráneo) nas fragas do Eume ou nas montañas orientais. Posibelmente as súas poboacións diminuíron hai séculos pola industria naval, pois a comezos da Idade Moderna a Coroa de Castela tallou as máis das grandes e vellas árbores do Reino de Galicia (carballos, olmos, freixos, nogueiras, castiñeiros etc.), perdéndose un gran potencial forestal para o país. Máis recentemente moitos olmos foron afectados pola grafiose, unha doenza específica do olmo.

Hábitat

Medran en solos frescos e ricos, normalmente en lameiros e en bosques de ribeira, de climas temperados mesturado con outras especies típicas das fragas. Non adoita subir dos 1000 m.

Descrición

Son árbores caducifolias ou semicaducas que se estenden ao longo do hemisferio norte, dende Siberia a México e ao Xapón. Moitas especies son de cultivo e se espallaron polo hemisferio sur, especialmente en Australia e Indonesia .

As follas deste xénero teñen follas alternas, sinxelas e serradas, asimétricas na base. Teñen flores hermafroditas sen pétalos que son polinizadas polo vento. Os seus froitos son as sámaras.

Especie en perigo

Por mor dunha epidemia chamada "grafiose", que consiste nun fungo (Ceratocystis ulmi) que ataca o olmo, as distintas especies desta emblemática árbore están en perigo de desaparecer; tamén existe unha epidemia producida por un escaravello transportador do fungo que lles produce a enfermidade, principalmente no leste europeo e con máis preponderancia na Península Ibérica. Crese que a poboación de ulmeiro común descendeu entre un 80 e un 90%.

Etnografía

• Non lle pidas ao umeiro peras, que está sempre sen elas. ^{[Cómpre referencia]}

Especies seleccionadas

• Ulmus abelicea
• Ulmus acuta Flor caduca
• Ulmus adiantifolia
• Ulmus alata
• Ulmus ambigua
• Ulmus americana
• Ulmus bonsai
• Ulmus campestris, umeiro campestre ^{[Cómpre referencia]}.
• Ulmus crassifolia
• Ulmus davidiana
• Ulmus glabra, olmo de montaña, ulmeiro de montaña, lamigueiro. Aparece en Galicia.
• Ulmus laevis
• Ulmus minor, olmo mediterráneo, umeiro bravo ^{[Cómpre referencia]}. Aparece en Galicia.
• Ulmus parviflora
• Ulmus procera
• Ulmus pumila, olmo siberiano, ulmeiro siberiano.
• Ulmus resista
• Ulmus rubra
• Ulmus wallichiana

Nome común

Olmo, olmeiro, olma, negrillo, lameira, güelmo, chopro, chopo, choplo, álamo.