Ver o código fonte de "Periódico"

{{1000}}
{{1000 artigos icona título|materia=Xeografía e historia}}
{{outros homónimos|Xornal (homónimos)}}
[[Ficheiro:International_newspaper,_Rome_May_2005.jpg|miniatura|200px|Xornais nun quiosco.]]
[[Ficheiro:Jornais1899.jpg|miniatura|dereita|200px|Vendedores de xornais no [[Río de Xaneiro]] en [[1899]].]]

Un '''periódico'''<ref>{{DRAG|periódico}}</ref> é unha publicación cuxa principal función consiste en presentar [[noticia]]s. Ten unha aparición periódica, que pode ser [[día|diaria]] -denominado '''xornal'''<ref>{{DRAG|xornal}}</ref> ou '''diario''',<ref>{{DRAG|diario}}</ref> e que é o periódico por antonomasia-, ou [[semana]]l —denominado [[semanario]]<ref>{{DRAG|semanario}}</ref>— e mesmo quincenal ou mensual. Amais de proporcionar [[información]], as publicacións periódicas adoitan defender diferentes posturas públicas, xa sexa con editoriais, artigos de opinión ou mesmo a través dun perfil ideolóxico determinado. Os seus ingresos económicos xeralmente baséanse na inserción de [[publicidade]].

Edítase, distribúese e véndese cada día nos [[quiosco]]s e nos lugares acreditados. Destínanse ó público en xeral, polo cal o seu estilo é claro e conciso, e o seu contido moi variado, pero sempre dividido en seccións xerais, información e opinión, divididas á súa vez en subseccións: información nacional, internacional, local, sociedade, cultura, ciencia, saúde, economía, deportes, axenda, anuncios etcétera. No caso da información: editorial, artigos de fondo, cartas ó director, columnas, críticas (taurina, cinematográfica, televisiva, deportiva, teatral, musical), crónicas, humor gráfico, etcétera. Por exemplo, xornais coma ''[[The New York Times]]''.

Algúns periódicos adquiriron sona pola súa aceptación dalgunha sección en particular, xa sexa que a sección é destacada en comparación con outros xornais, ou porque teña algo peculiar distintivo.

Un periódico, aínda que imparcial, pode ter unha edición con tendencia cara a certa ideoloxía, ou unha tendencia a apoiar particulares causas, pero tamén pode estar máis enfocado ás finanzas, por exemplo.

O xornal foi crucial na difusión do crecemento da conciencia social e laboral, foi un instrumento que puido intervir en favor dos máis oprimidos.

Adóitase usar a palabra "prensa" para diferenciar estas publicacións doutros medios de comunicación como son a [[Radio (medio de comunicación)|radio]] ou a [[televisión]]. A orixe desta palabra está na utilización dunha prensa de [[imprenta]] sobre a cal eran imprimidas as follas de papel.

A [[tinta]] empregada na impresión de periódicos variou durante os anos; desde a clásica tintura negra e manchante, a unha tinta morada, nalgúns casos, ou mesmo de cor café, aínda que o desenvolvemento máis recente da tinta enfocouse a que non manche e que sexa biodegradable.

== Historia ==
Na [[Roma antiga]] producíanse ''[[Acta Diurna]]'' ou boletíns con anuncios do goberno. Estaban talladas en metal ou pedra e colocábanse en lugares públicos. Na [[China]], as primeiras follas informativas producidas polo goberno, chamadas [[Dibao]], circularon entre os funcionarios xudiciais durante finais da [[dinastía Han]] (séculos II e III). Entre 713 e 734, o ''[[Kaiyuan Za Bao]]'' ("Boletín da Corte") da [[dinastía Tang]] chinesa publicaba novas do goberno; escribíase a man sobre seda e líano funcionarios do goberno. En 1582 apareceu a primeira referencia a follas de información publicadas en privado en [[Pequín]], durante os últimos anos da [[dinastía Ming]].<ref name="brook xxi">{{cita libro|author-link =Timothy Brook (historiador)|last =Brook|first = Timothy|date =1998|title = [[The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China]]|location = Berkeley|publisher = [[University of California Press]]|isbn = 0-520-22154-0|page = xxi}}</ref>

Ma Europa moderna, o aumento da interacción transfronteiriza creou unha crecente necesidade de información que foi atendida por concisas follas de noticias escritas a man. En 1556, o goberno de [[república de Venecia|Venecia]] publicou por primeira vez a ''[[notizie scritta]]'' mensual, que custaba unha gazzette, unha pequena moeda.<ref name="WAN timeline">{{cita web|url=http://www.wan-press.org/article2822.html|title=WAN&nbsp;– A Newspaper Timeline|publisher=Wan and-press.org|access-date=21 de febreiro de 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111093302/http://www.wan-press.org/article2822.html|archive-date=11 de xaneiro de 2012|url-morta=yes}}</ref> Estes ''avvisi'' eran boletíns escritos a man e utilizábanse para transmitir noticias políticas, militares e económicas de xeito rápido e eficiente ás cidades italianas (1500-1700), compartindo algunhas características dos xornais aínda que normalmente non se consideran auténticos xornais.<ref>Infelise, Mario. "Roman Avvisi: Information and Politics in the Seventeenth Century." ''Court and Politics in Papal Rome, 1492–1700''. Cambridge: [[Cambridge University Press]], 2002. 212,214,216–217</ref> Non obstante, ningunha destas publicacións cumpría plenamente os criterios clásicos para os xornais, xa que normalmente non estaban destinadas ao público en xeral e restrinxíanse a un certo rango de temas.

Orixinariamente entendíase por "diario" un rexistro dos sucesos máis importantes na vida dunha persoa ([[diario persoal]]) ou un rexistro de incidentes ou novidades (diario de a bordo ou [[caderno de bitácora]]"). Un dos exemplos máis antigos e representativos é o ''[[Journal d'un bourgeois de Paris]]'' (''Diario dun burgués de París''),<ref>''[http://books.google.com.uy/books/about/Journal_D_un_Bourgeois_de_Paris_1405_144.html?id=qWuQSQAACAAJ&redir_esc=y Journal d'un bourgeois de Paris, 1405-1449]''</ref> creado por un parisiense entre 1405 e 1431 e logo continuado por outro ata 1449. Os primeiros periódicos de actualidades escritos tamén se presentaron en forma cronolóxica, aínda que axiña se evolucionou cara a unha forma máis sintética e práctica, clasificando os sucesos por temas e rúbricas.

Desta forma de presentación e ordenamento xurdiu o concepto de periódico na súa acepción máis moderna, como soporte en papel que contén informacións e datos correspondentes a un certo período, substituíndo así o vocábulo ''[[gaceta]]'' nunha parte dos usos.<ref>''[http://periodismomundial.grilk.com/hdelpmundial.htm Historia del Periodismo]''</ref><ref>Frédéric Barbier, Catherine Bertho Lavenir, ''[http://books.google.com.uy/books/about/Historia_De_Los_Medios.html?id=1GAEmQKvSjIC&redir_esc=y Historia de los medios: De Diderot a Internet]'', Buenos Aires, Ediciones Colihue (1999).</ref>

A partir do século XVII o [[xornalismo]] comezou a madurar, co desenvolvemento de varias especialidades: político, informativo, cultural e mundano. O primeiro periódico [[Impresión|impreso]] coñecido chamouse ''[[Strassburger Relation]]'' e apareceu en [[Estrasburgo]] contra 1605. O periódico sueco ''[[Post- och Inrikes Tidningar]]'' ou ''POIT'' ("Boletín de informaciones nacionales") foi fundado en 1645 pola raíña [[Cristina de Suecia]] e no ano 2006 era o máis lonxevo do mundo, aínda que a versión en papel desapareceu en xaneiro de 2007 e pasou a ter so formato na [[World Wide Web|web]].<ref>''[http://www.elmundo.es/elmundo/2006/12/29/comunicacion/1167417099.html El 'POST OCH INRIKES TIDNINGAR' sueco: El diario más antiguo del mundo no se imprimirá y saldrá ya sólo en Internet]'', Reuters, 3 de xaneiro de 2007</ref>

Ao longo do século XVIII xurdiu o xornalismo diario. O primeiro deste tipo foi o ''[[Daily Courant]]'' (1702-1735), que introduciu a [[publicidade]] nas súas edicións, e o segundo foi o ''[[Diario Noticioso]]''<ref>''[http://axalbir.blogspot.com/2010/06/diario-noticioso.html Axalbir: Diario Noticioso]''</ref> (Madrid, 1758). Con todo, a periodicidade diaria non se asentou ata comezos do século XIX.

Coa [[industria]]lización da [[prensa escrita]], fundáronse os grandes títulos da prensa, e as entidades empregaron ''[[xornalista]]s'' e ''[[reporteiro]]s'' para elaborar os contidos que logo se difundían.

O xeito de presentación da información cunha orientación sistemática e temática dos periódicos foi emulada por outros [[medios de comunicación]] como a [[radio (medio de comunicación)|radio]] e a [[televisión]].

== Xornais galegos ==
Velaí unha relación de xornais de información xeral editados en Galicia:
=== A Coruña ===
* ''[[La Voz de Galicia]]''
*''[[El Ideal Gallego]]''
* ''[[La Opinión (A Coruña)|La Opinión]]''

=== Ferrol ===

* ''[[Diario de Ferrol]]''

=== Lugo ===
* ''[[El Progreso (xornal)|El Progreso]]''
=== Ourense ===
* ''[[La Región]]''
=== Pontevedra ===
* ''[[Diario de Pontevedra]]''

=== Santiago de Compostela ===

* ''[[El Correo Gallego]]''
* ''[[Nós Diario]]''

=== Vilagarcía de Arousa ===

*''[[Diario de Arousa]]''

===Vigo===
* ''[[Faro de Vigo]]''
* ''[[Atlántico Diario]]''

== Formatos ==
A maioría dos periódicos modernos publícanse nun destes tamaños:
* '''[[Periódico de gran formato|Formato grande]]''' ou '''''broadsheet''''': 575×410&nbsp;mm, xeralmente asociado con periódicos máis intelectuais, aínda que hai unha tendencia a cambialo a tamñaos máis compactos.
:Exemplos: ''[[The Washington Post]]'', ''[[The New York Times]]'', ''[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]]'', ''[[Die Welt]]'', ''[[Süddeutsche Zeitung]]'', ''[[Corriere della Sera]]'', ''[[L'Équipe]]'', ''De tijd'', ''Het Belang van Limburg''.
* '''[[Formato belga]]:'''  520×365&nbsp;mm, o Corte 50 (500×370&nbsp;mm)
:Exemplos: ''[[Le Progrès]]'', ''Het Laatste Nieuws'', ''De Morgen''.
* '''[[Berlinés (formato)|Formato berlinés]]:''' 470×320&nbsp;mm
:Exemplos: ''[[Le Figaro]]'', ''[[Le Monde]]'', ''[[Les Échos]]'', ''[[Le Soir]]'', ''[[Le Temps]]''.
* '''[[Tabloide|Formato tabloide]] (A3)''': 410×290&nbsp;mm (o 374 X 289)
:Exemplos: ''[[The Times]]'', ''[[France Soir]]'', ''[[Le Parisien|Aujourd'hui en France / Le Parisien]]'', ''[[La Tribune (Francia)|La Tribune]]'', ''[[Metro International|Metro]]'', ''[[Het Nieuwsblad]]'', ''[[De Standaard]]'', ''[[Gazet van Antwerpen]]''.
* '''Demi-tabloide''' o '''Demi-berlinés (A4)''': 290×210&nbsp;mm
:Exemplos: ''[[20 minutes]]'', ''[[Le Matin (Suíza)|Le Matin]]''

== Circulación ==
Segundo o ''[[Libro Guinness dos récords]]'', a circulación diaria do periódico soviético ''[[Trud]]'' excedía en 1990 os 21&nbsp;500&nbsp;000 exemplares, mentres que o semanario tamén soviético ''[[Argumenty i Fakty]]'' chegaba aos 33&nbsp;500&nbsp;000 en 1991. Segundo datos da [[Orgación das Nacións Unidas]] de 1995 Xapón ten tres periódicos diarios (''[[Yomiuri Shimbun]]'', ''[[Asahi Shimbun]]'' e ''[[Mainichi Shimbun]]'') cunha circulación superior aos 5,5 millóns de exemplares. O alemán ''[[Bild-Zeitung|Bild]]'' chega aos 3,8 millóns. No Reino Unido o máis vendido é ''[[The Sun]]'' con 3,24 millóns de copias e nos Estados Unidos o ''The Wall Street Journal'' con aproximadamente 2,02 millóns.<ref>{{Cita novas|url=http://seattletimes.nwsource.com/html/businesstechnology/2010138873_apusnewspapercirculation.html|title=Newspaper circulation drop accelerates April–Sept|author=Liedtke, Michael|newspaper=The Seattle Times|date=26 de outubro de 2009|accessdate=26 de outubro de 2011}}</ref>

Mentres que o número de lectores de pago está estancado ou diminúe nos países desenvolvidos, está a aumentar en países en vías de desenvolvemento (Brasil, India, Indonesia, China e Suráfrica), que en 2008 superaron en número de lectores os primeiros.<ref>{{Cita web|url=http://www.oecd.org/dataoecd/30/24/45559596.pdf|title=The evolution of news and the internet|author=OECD Working Party on the Information Economy|date=11-6-2010|accessdate=14-7-2011}}</ref>

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

==Véxase tamén==
{{Commonscat}}
=== Bibliografía ===
* {{Cita libro|apelidos=Prieto Méndez|nome=Antón| título =O abc da prensa| ano =1996| lugar=A Coruña|editorial=Baía Edicións| id = ISBN 978-84-96128-34-1}}
=== Outros artigos ===
* [[Hemeroteca]]
* [[Medios de comunicación social]]

===Ligazóns externas===
* [http://kiosko.net/es/2010-04-10/geo/Galicia.html Kiosko.net], portadas dos xornais de Galicia, por provincias.
* [http://www.introl.es/ Oficina de Justificación de la Difusión (OJD)], cifras de difusión da prensa escrita.

{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Prensa]]
[[Categoría:Xornalismo]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Tecnoloxía)]]