Rinocerontes

«Rinoceronte» redirixe aquí. Para outras páxinas con títulos homónimos, véxase Rinoceronte (homónimos).

Os rinocerótidos (Rhinocerotidae, do grego ρινός (rinós), "nariz" e κερος (keros), "corno"), coñecidos co nome de rinocerontes, son unha familia de mamíferos placentarios da suborde ceratomorfos pertencente á orde dos perisodáctilos.

Hoxe en día sobreviven cinco especies:

• Dúas en África:
  • Rinoceronte branco (Ceratotherium simum)
  • Rinoceronte negro (Diceros bicornis)
• Tres en Asia:
  • Rinoceronte de Xava (Rhinoceros sondaicus)
  • Rinoceronte da India (Rhinoceros unicornis)
  • Rinoceronte de Sumatra (Dicerorhinus sumatrensis).

Segundo a clasificación de estado de conservación confeccionada pola Unión Internacional para a Conservación da Natureza (IUCN), as especies de rinocerontes de Xava, Sumatra e o rinoceronte negro atópanse en "perigo crítico"'; o da India está en "perigo", e o branco considérase "vulnerable".

Características

Comparativa de tamaños das especies vivas de rinoceronte.

Detalle da pel dun rinoceronte.

A palabra "rinoceronte" (ρινόκερος) provén dos termos gregos rhino (nariz) e kera (corno), e significa literalmente "nariz cornuda", en alusión aos característicos cornos no fociño, que son ademais un valorado trofeo e a razón principal da súa caza. A diferenza dos cornos doutras especies, como os antílopes, os dos rinocerontes non teñen un núcleo óseo, senón que están feitos de queratina, a mesma substancia que forma os pelos e as uñas no resto de mamíferos. As dúas especies africanas e o rinoceronte de Sumatra teñen dous cornos, mentres que o Indio e o de Xava teñen só un.

A familia dos rinocerontes caracterízase polo seu gran tamaño, sendo das poucas especies consideradas como megafauna existentes hoxe día, xunto con elefantes e hipopótamos; todas as especies poden exceder como mínimo a tonelada de peso. Todos son herbívoros, e teñen unha pel grosa e resistente, de entre 1,5 e 5 cm de grosor, formada por capas superpostas de coláxeno. Teñen cerebros relativamente pequenos para o seu tamaño corporal (entre 400 e 600 g). Aínda que se alimentan polo xeral de follas, a súa capacidade de fermentar o alimento no colon permítelles sobrevivir consumindo materia vexetal máis leñosa, como raíces e ramas, de ser necesario. Ao contrario que outras especies de perisodáctilos, as especies africanas de rinocerontes non teñen dentes na parte frontal da boca, empregando para mastigar uns potentes premolares e molares para esmagar o alimento de orixe vexetal. A fórmula dental varía de especie a especie, pero en xeral é:

0-1.0.3-4.3

0-2.0-1.3-4.3

Os rinocerontes teñen un agudo sentido do olfacto e un oído sensible, pero moi mala vista. A súa esperanza de vida máxima é duns 60 anos. A lonxitude da cabeza e o corpo é de 240 a 315 cm no rinoceronte de Sumatra e de 335 a 420 cm no rinoceronte branco. O peso, que é de 800 kg no rinoceronte de Sumatra, pode chegar aos 3.600 kg no rinoceronte branco considerándoo o segundo animal máis grande terrestre despois do elefante.

Todas as especies son perisodáctilas; é dicir, teñen un dedo central máis desenvolvido en cada pata, que lles serve de apoio principal, e dous dedos menores aos lados. Iso dá ás súas pegadas o característico aspecto dun as de trevo. No caso do rinoceronte branco e do indio, os machos adultos son moito maiores que as femias, pero nas demais especies machos e femias teñen un tamaño similar.

Os rinocerontes teñen unha visión escasa, aínda que son capaces de distinguir a unha persoa inmóbil ata uns 30 m de distancia. Os ollos están situados a ambos os dous lados da súa cabeza. O seu oído é moi fino, e as orellas son de tipo tubular, movéndose rapidamente na dirección de onde provén o son. Pero o seu sentido máis desenvolvido é o olfacto; a cantidade de tecido olfativo no fociño supera o tamaño do cerebro.

Alimentación

Os rinocerontes víronse ameazados pola caza ilegal.

Todos os rinocerontes son herbívoros e necesitan unha gran cantidade de alimento diario para manter o seu gran volume. Poden tolerar alimentos relativamente altos en fibra na súa dieta, grazas á capacidade do seu colon de fermentar e dixerir o tecido vexetal leñoso, pero prefiren partes máis nutritivas e brandas cando as hai dispoñibles. As dúas especies africanas de rinoceronte perderon os dentes frontais, e aínda que as especies asiáticas conservan incisivos (e o rinoceronte de Sumatra ata caninos), estas pezas adaptáronse máis para pelexar que para a alimentación. Con todo, cada especie adaptouse ao consumo dun tipo de materia vexetal. O rinoceronte negro ten un beizo superior prénsil que utiliza para romper os extremos das ramas das plantas leñosas. O rinoceronte branco, en cambio, conta cun cranio alargado e uns beizos anchos que utiliza para pastar as herbas curtas. O rinoceronte indio tamén ten un beizo superior prénsil, que usa para obter herbas altas e pequenos arbustos. Tanto o rinoceronte de Xava como o de Sumatra, a miúdo derruban pequenas árbores para comer as súas follas e brotes, e todas as especies excepto o branco inclúen algúns froitos na súa dieta. Todos os rinocerontes beben case a diario, pero en condicións áridas poden sobrevivir entre catro ou cinco días sen beber. O rinoceronte indio pasa grandes períodos na auga, mentres as especies africanas adoitan preferir revolcarse no barro. Aínda que a auga refréscaos, o barro protéxeos contra as picaduras de moscas e outros insectos.

Reprodución

As femias do rinoceronte branco e o indio empezan os seus ciclos sexuais ao redor dos cinco anos de idade, e paren as súas primeiras crías entre os seis e os oito anos. As femias do rinoceronte negro, que son máis pequenas, son fértiles un ano antes. Por norma xeral, todas as especies teñen unha soa cría por parto, aínda que a presenza de dúas mamas levou a especular sobre a posibilidade de xestación de dúas crías en casos excepcionais. O intervalo entre sucesivas procreacións é, como mínimo, de vinte e dous meses, aínda que o normal é que varíe entre os dous e os catro anos. As crías son pequenas ao nacer, pesan uns 65 kg nos casos do rinoceronte branco e indio e 40 kg no rinoceronte negro, e poden seguir o paso das súas nais tres días despois de nados.

Os machos alcanzan a capacidade de procrear entre os sete e os oito anos de idade, pero non adoitan reproducirse polo menos ata os dez anos. Unha particularidade dos rinocerontes é que os testículos non descenden ao escroto, e o pene, cando está retraído, está dirixido cara a atrás. As femias teñen dúas mamas situadas entre as dúas patas traseiras. Os nacementos prodúcense en calquera mes do ano, pero no caso dos rinocerontes africanos os nacementos prodúcense en maior número entre o fin da estación chuviosa e mediados da estación seca.

Comportamento

O rinoceronte é un animal solitario e territorial. Por regra xeral só hai asociación entre unha nai e a súa cría menor, e os machos adultos de todas as especies só se asocián temporalmente con femias en época de celo. Entre os rinocerontes brancos, e ás veces nos indios, os animais inmaturos forman parellas, e ás veces constitúen grupos máis numerosos. O rinoceronte branco é o máis sociable das cinco especies, e as femias sen descendencia reúnense ás veces e aceptan a compañía dun ou máis animais inmaturos, podendo formarse grupos persistentes de ata sete individuos.

Tanto machos como femias se moven sempre nas mesmas zonas ou territorios, que varían en tamaño segundo a especie e o xénero (de 9 a 15 km as femias de rinocerontes branco e indio, de 3 a 90 km as de rinoceronte negro), e que marcan de forma olfativa mediante as súas feces e os seus ouriños. As feces son depositadas e logo dispersadas a coces. Cando patrullan rexións limítrofes dos seus territorios, ouriñan con relativa frecuencia. En todas as especies os territorios das femias se solapan cumpridamente e non hai entre elas indicios de territorialidade. Aínda que, mentres as femias do rinoceronte branco adoitan ter contactos amigables fregándose os narices, as do rinoceronte indio responden xeralmente con agresividade a calquera proximidade. Os machos, con todo, tenden a enfrontarse con calquera outro macho que invada o seu territorio. Do mesmo xeito, tanto o rinoceronte branco como o indio responden frecuentemente con acometidas agresivas cando se lles molesta, pero moi a miúdo as súas cargas non son máis que acometidas cegas destinadas a escorrentar o intruso.

Nos seus enfrontamentos, os rinocerontes repiten os mesmos xestos unha e outra vez ata que un deles se rende. Os animais enfrontados apertan os cornos un contra outro e empúxanse; non adoitan cargar un contra outro, tal como fan outros mamíferos dotados de cornos, xa que a masa combinada de ambos bastaría para esmagarlles o cranio ou partirlles o pescozo no momento do impacto. Finalizado o conflito, o macho dominante proclama a súa supremacía expulsando unha asperxida de ouriños pulverizada mentres que o macho subordinado retírase. O dono dun territorio que resulte vencido deixa de marcalo con ouriños e de esparexer os seus excrementos, e asume a condición de macho subordinado.

A lonxevidade dos rinocerontes varía dos trinta e dous anos do rinoceronte de Sumatra aos corenta e cinco anos do rinoceronte branco e indio, aínda que poden vivir ata os sesenta anos, ou máis.

Diversidade

Todas as especies teñen 82 cromosomas (número diploide, 2n, por célula), excepto os rinocerontes negros, que teñen 84. En calquera caso, é a maior cantidade de cromosomas coñecida en calquera mamífero.

As cinco especies vivas se subdividen en catro xéneros:

• O máis primitivo, o dos Dicerorhinus, xurdiu no Mioceno, hai uns 20 millóns de anos, e o seu único representante vivo é o rinoceronte de Sumatra. O rinoceronte laúdo europeo, xa extinto, tamén formaba parte do mesmo xénero.
• O xénero Rhinoceros conta con dúas especies, os rinocerontes de Xava e da India, orixinadas hai uns dez millóns de anos.
• O xénero Diceros, orixinado no Mioceno medio (hai uns 14,2 millóns de anos), está formado polo rinoceronte negro, do que se recoñecen catro subespecies (unha xa extinguida).
• O xénero Ceratotherium é o propio do chamado rinoceronte branco, unha escisión do xénero Diceros, orixinaria do Plioceno inicial (hai uns 5 millóns de anos). A especie consta de dúas subespecies.

Rinoceronte branco

Artigo principal: Rinoceronte branco.

O rinoceronte branco é, en realidade, gris.

O rinoceronte branco ou rinoceronte de mandíbula cadrada (Ceratotherium simum) é, tras o elefante, o maior dos animais terrestres aínda existentes no mundo, xunto co rinoceronte indio, que é comparable en tamaño, e algúns exemplares macho dalgunhas especies de hipopótamo. Existen dous subespecies do mesmo; no 2005, Suráfrica era o maior hábitat natural da primeira delas, o rinoceronte branco do sur (Ceratotherium simum simum), cunha poboación de 20.150 exemplares, o que converte ao rinoceronte branco na especie de rinoceronte máis abundante do mundo.

O rinoceronte branco ten un corpo compacto e grande, e unha cabeza proporcionalmente maior que a das demais especies, pescozo curto e un peito máis ancho. Pode exceder as 3 t, adoita medir de 3,35 a 4,2 m de cabeza a cola, e mide en cruz entre 150 e 185 cm. O maior exemplar medido pesaba uns 3.600 kg. Presentan dous cornos sobre o morro; o frontal é maior que o posterior, e adoita medir uns 90 cm de longo, aínda que pode alcanzar os 1,5 m nos exemplares de maior tamaño. O rinoceronte branco posúe na caluga unha especie de abultamiento que corresponde á inserción do ligamento que soporta o peso da súa impresionante cabeza. Os anchos beizos do rinoceronte branco permítenlle dar grandes dentelladas nas plantas non leñosas, co que suplen a súa falta de incisivos. Adoitan alimentarse de herba curta e matoxos.

A pesar do seu nome, a cor da pel dos rinocerontes brancos é en realidade principalmente gris, en tonalidades que poden incluír do marrón-amarelado ata o gris pedra. A confusión no nome provén dunha mala tradución: como os primeiros exemplares foron observados en Suráfrica, o nome orixinal en inglés (white rhino) tomouse do nome en afrikaans wyd, que en realidade non significa "branco"' (white), senón "ancho"; a forma da boca era o principal xeito de distinguilo do rinoceronte negro, cuxa boca non é ancha e cadrada, senón estreita e picuda.

Rinoceronte negro

Artigo principal: Rinoceronte negro.

O rinoceronte negro é moi similar na súa cor ao rinoceronte branco.

Aínda que o nome das dúas especies africanas elixiuse para distinguilas, en realidade resulta moi confuso, xa que ambas presentan practicamente o mesmo cor de pel, igual ao do resto de especies de rinoceronte existentes na actualidade. Existen catro subespecies de rinoceronte negro. A máis numerosa é o rinoceronte negro do Centro-Sur (Diceros bicornis minor), que en tempos se estendía desde o centro de Tanzania cara ao sur, a través de Zambia, Cimbabue e Mozambique, ata o norte e o leste de Suráfrica. O rinoceronte negro do Suroeste (Diceros bicornis bicornis) está mellor adaptado ás sabanas desérticas e semidesérticas de Namibia, o sur de Angola e o oeste de Botswana e Suráfrica. O rinoceronte negro do leste (Diceros bicornis michaeli) habita principalmente en Tanzania, e o rinoceronte negro do oeste (Diceros bicornis longipes) foi declarado extinto de forma preliminar en 2006

Un rinoceronte negro adulto mide entre 147 e 160 cm de altura ata as costas, e entre 3,3 e 3,6 m de lonxitude. Os adultos pesan entre 800 e 1.400 kg, podendo chegar excepcionalmente aos 1.820 kg; as femias adoitan ser de tamaño inferior aos machos. Presentan dous cornos sobre o fociño, feitos de queratina. O frontal adoita medir uns 50, aínda que en casos excepcionais pode chegar aos 1,4 m. Ás veces poden desenvolver un terceiro corno nunha posición máis atrasada, sempre inferior aos dous anteriores. O rinoceronte negro é máis pequeno que o branco e ten unha boca puntiaguda, no canto de ancha e plana. A diferenza do seu parente africano, aliméntase principalmente de arbustos e follas baixas de árbores no canto de pastos e matoxos; iso permite a ambas as especies coexistir nun mesmo hábitat sen competir polos recursos naturais. É coñecido por ser violento e perigoso, pois moitas persoas morren polos seus ataques.

Debido ao seu tamaño, o rinoceronte adulto é presa imposible pero as súas crías descoidadas serían vítimas fáciles dos leóns e hienas, ou, máis estraño, dos crocodilos.

Rinoceronte indio

Artigo principal: Rinoceronte indio.

Rinoceronte indio coa súa cría no Zoo de Nuremberg.

O rinoceronte indio ou gran rinoceronte unicornio (Rhinoceros unicornis) tivo o seu hábitat natural en áreas desde Paquistán ata Birmania (chegando ata a China), pero hoxe en día, e debido á acción do home, só pode atoparse en liberdade nalgunhas áreas do Nepal e Assam, na India, nas zonas de praderías e bosques que forman os outeiros ao sur do Himalaia.

O rinoceronte indio ten unha pel grosa, de ton prateado, que forma grandes pliegues sobre o seu corpo, dándolle un aspecto aínda máis acoirazado que o doutras especies de rinoceronte. O seu tamaño é comparable ao do rinoceronte branco africano. Os machos adultos son maiores que as femias, pesando entre 2.200 e 3.000 kg, mentres estas pesan uns 1.600 kg. Os machos adultos miden entre 1,7 e 2 m de altura, e ata uns 4 m de lonxitude. O maior exemplar medido nunca pesaba uns 3.500 kg. O rinoceronte indio ten un só corno, que pode medir entre 20 e 100 cm.

Rinoceronte de Xava

Artigo principal: Rinoceronte de Xava.

O rinoceronte de Xava (Rhinoceros sondaicus) é unha das especies de mamíferos máis raras e en maior perigo de extinción do mundo. Segundo estimacións do 2002, tan só quedan uns 60 en liberdade, repartidos en pequenas comunidades en Xava (Indonesia) e Vietnam. De todas as especies de rinocerontes, a de Xava é a menos coñecida. Estes animais prefiren as selvas tropicais densas, as zonas de herbas altas e leitos de canles pluviais con grandes extensións de marismas. Aínda que en tempos estiveron estendidos por toda Asia, na década de 1930 xa foran cazados ata a extinción na India, Birmania, Malaisia e Sumatra, debido principalmente ás supostas propiedades medicinais do seu corno e o seu sangue.

Do mesmo xeito que o seu parente próximo, o rinoceronte indio, o rinoceronte de Xava ten un só corno, e a súa pel forma grandes pliegues en pescozo, costas e cuartos traseiros, dándolle un aspecto moi acoirazado. O corpo dun macho adulto pode medir entre 3,1 e 3,2 m de longo, e entre 1,5 e 1,7 m de altura. Os adultos poden variar no seu peso desde os 900 ata os 1.400 kg, ou de 1.360 a 2.000 kg, segundo as fontes. O corno dun macho adulto pode chegar aos 26 cm, mentres que as femias non teñen corno.

Rinoceronte de Sumatra

Artigo principal: Rinoceronte de Sumatra.

Un rinoceronte de Sumatra no Zoo do Bronx.

O rinoceronte de Sumatra (Dicerorhinus sumatrensis) é a máis pequena das especies de rinoceronte existentes, así como a máis peluda, o que lle permite sobrevivir a grande altitude en Borneo e Sumatra. Por mor da caza furtiva, o seu número descendeu paulatinamente, e é un dos mamíferos máis raros e en maior perigo de extinción, con tan só uns 300 exemplares vivos en liberdade.

Un rinoceronte de Sumatra adulto adoita medir uns 1,3 m de altura ata a cruz, cunha lonxitude de entre 2,4 e 3,15 m e un peso roldando os 700 kg, aínda que o exemplar máis grande xamais medido chegaba á tonelada. Do mesmo xeito que as especies africanas, ten dous cornos, o maior na parte frontal (de 25 a 79 cm), e o menor detrás, normalmente de menos de 10 cm. Os machos teñen cornos moito maiores que os das femias. O pelo pode ser denso (sobre todo nas crías), ou escaso. A cor do pelo e a pel é dun marrón avermellado. O corpo é curto, con patas rechonchas, e tamén teñen uns beizos prensiles.

Evolución

Os membros da familia Rhinocerotidae diferenciáronse doutros perisodáctilos a principios do Eoceno: atopáronse fósiles de Hyrachyus eximus no norte de América datados nese período. Este pequeno antecesor sen corno parecía máis un tapir ou un cabalo pequeno que un rinoceronte. Durante o final do período Eoceno desenvolvéronse tres familias, ás veces incluídas na superfamília Rhinocerotoidea: Hyracodontidae, Amynodontidae e Rhinocerotidae.

Os Hyracodontidae, tamén chamados "rinocerontes corredores", presentaban adaptacións enfocadas cara á velocidade en carreira, e parecéronse máis aos cabalos que aos actuais rinocerontes. Os hyracodontidos máis pequenos tiñan o tamaño dun can medio; o maior, o Indricotherium, desprovisto de cornos, crese que sería o maior mamífero terrestre en pisar o planeta, con sete metros de altura, dez de lonxitude, e pesando unhas 15 t. Como as xirafas, alimentábase das follas das árbores, e estendeuse por todo o continente euroasiático durante o Eoceno medio ata o Mioceno inicial.

A familia dos Amynodontidae, tamén coñecidos como "rinocerontes acuáticos", dispersouse por todo o norte de América e o continente euroasiático desde o Eoceno tardío ata o Oligoceno inicial. Os amynodóntidos eran similares aos hipopótamos en ecoloxía e aparencia, habitando ríos e lagos, e compartindo con eles a maioría das súas adaptacións á vida acuática.

Teleoceras, un xénero extinguido de rinoceronte.

A familia da que forman parte todos os rinocerontes modernos, Rhinocerotidae, apareceu por primeira vez no Eoceno tardío en Eurasia. Os primeiros membros da familia eran pequenos e numerosos; polo menos 26 xéneros viviron en Eurasia e América do Norte, ata que unha onda de extincións no Oligoceno medio acabou coa maioría das especies menores. Con todo, sobreviviron varias liñaxes independentes, como os Menoceras, un rinoceronte do tamaño dun porco con dous cornos situados ao carón e outro da cabeza, ou o Teleoceras norteamericano, de pernas curtas e corpo rechoncho, que viviu fai 5 millóns de anos. Os últimos rinocerontes do continente americano extinguíronse no Plioceno.

Coelodonta, o extinto rinoceronte lanudo.

Crese que os rinocerontes modernos dispersáronse por Asia a partir do Mioceno. Dúas especies sobreviviron á glaciación máis recente e habitaron en Europa ata fai apenas 10.000 anos. O rinoceronte lanudo (Coelodonta antiquitatis) apareceu na China hai un millón de anos, e chegou a Europa hai uns 600.000. Xunto co mamut lanudo, sobreviviu á última glaciación, e ambos se fixeron numerosos en Eurasia, pero finalmente foron cazados ata a extinción polos primeiros seres humanos. Outra especie de rinoceronte de gran tamaño, o Elasmotherium sibiricum, coñecido tamén como o "unicornio xigante", medía dous metros de altura, cinco de lonxitude e pesaba unhas 5 t, contaba cun enorme e único corno e podía correr como un cabalo.

Das especies aínda existentes, o rinoceronte de Sumatra (Dicerorhinus sumatrensis) é a máis arcaica, cuns 15 millóns de anos de antigüidade. Estaba emparentado de cerca co rinoceronte lanudo, pero non con ningunha outra das especies actuais. O rinoceronte indio e o de Xava son parentes próximos, membros dunha liñaxe de rinoceronte asiático máis recente, orixinado fai entre 2 e 4 millóns de anos

A orixe das dúas especies de rinocerontes africanas actuais pode atribuírse a un devanceiro común, o Ceratotherium neumayri, de finais do Mioceno. Ambas as liñaxes separáronse a principios do Plioceno, coa aparición de fósiles do máis probable antecesor do rinoceronte negro, o Diceros praecox De feito, as especies africanas están tan próximas que poden aparearse e reproducirse con éxito entre si.

Taxonomía

A seguinte lista presenta a clasificación dos xéneros de rinocerontes coñecidos. Todos os precedidos co símbolo "†" están extinguidos.

• Familia Rhinocerotidae
  • Subfamilia Rhinocerotinae
    • Tribo Aceratheriini
      • †Aceratherium
      • †Acerorhinus
      • †Alicornops
      • †Aphelops
      • †Chilotheridium
      • †Chilotherium
      • †Dromoceratherium
      • †Floridaceras
      • †Hoploaceratherium
      • †Mesaceratherium
      • †Peraceras
      • †Plesiaceratherium
      • †Proaceratherium
      • †Sinorhinus
      • †Subchilotherium

Teleoceras

• • • Tribo Teleoceratini
      • †Aprotodon
      • †Brachydiceratherium
      • †Brachypodella
      • †Brachypotherium
      • †Diaceratherium
      • †Prosantorhinus
      • †Shennongtherium
      • †Teleoceras

Rhinoceros, rinoceronte da India

• • • Tribo Rhinocerotini
      • Rhinoceros
      • †Gaindatherium
    • Tribo Dicerorhinini
      • Dicerorhinus
      • †Coelodonta
      • †Dihoplus
      • †Lartetotherium
      • †Stephanorhinus

Ceratotherium, rinoceronte branco.

• • • Tribo Ceratotheriini
    • Ceratotherium
    • Tribo Dicerotini
    • Diceros
    • †Paradiceros
  • Subfamilia Elasmotheriinae
    • †Gulfoceras
    • Tribo Diceratheriini
      • †Diceratherium
      • †Subhyracodon
      • †Trigodon

Elasmotherium, extinto en época prehistórica desde c. 10000 a. C.

• • • Tribo Elasmotheriini
      • †Bugtirhinus
      • †Caementodon
      • †Elasmotherium
      • †Hispanotherium
      • †Huaqingtherium
      • †Iranotherium
      • †Kenyatherium
      • †Menoceras
      • †Ougandatherium
      • †Parelasmotherium
      • †Procoelodonta
      • †Sinotherium

Visión cultural dos rinocerontes

Rinoceronte, representado nun mosaico romano en Vila Romana do Casale, escavación arqueolóxica preto da Piazza Armerina en Sicilia, Italia.

Na cultura euroasiática, o rinoceronte (máis concretamente o elasmoterio (Elasmotherium) é seguramente a orixe do mito do unicornio, un cabalo cun só corno en metade da fronte, que en épocas posteriores modificouse ata tomar a forma romántica con que se asocia o termo hoxe en día.

En Asia existen varias lendas, comúns en Malaisia, a India e Birmania, sobre rinocerontes que apagan lumes pisoteandoos. Ata teñen un nome especial en malaio, badak api ("rinoceronte de lume"). Nelas, o animal xurdiría da selva no momento en que se declarase un incendio no bosque para esmagalo baixo as súas patas e extinguilo. É posible que haxa algo de certo na lenda, pero resulta imposible de verificar, dado que o avistamento de rinocerontes en liberdade en Asia volveuse case imposible debido á presión realizada sobre as especies pola caza ilegal. Esta lenda aparece claramente mencionada na película The Gods Must Be Crazy (Os deuses deben estar tolos (en galego)) (Jamie Uys, 1980), así como nun episodio de Os Simpson.

Rinoceronte, por Durero (1515).

Albrecht Dürer creou un famoso gravado dun rinoceronte en 1515, aínda que nunca vira un. De modo que, a pesar das súas imprecisións anatómicas, o Rinoceronte de Durero foi considerado durante moitos séculos como un debuxo fiel á forma real dun rinoceronte. Segundo Jesús Marchamalo , o primeiro rinoceronte coñecido en Europa chegou en 1515 a Lisboa como regalo para o zoolóxico que posuía o rei Manuel I. Foi estudado por artistas e naturalistas ata que o rei decidiu enviarllo a Roma como regalo para o papa León X, pero o barco naufragou cerca de Xénova e o animal morreu.

O corno do rinoceronte como remedio

Rinoceronte de Salvador Dalí, 3.600 kg. En Porto Banús desde setembro de 2004.

Como xa se mencionou, a característica máis evidente do rinoceronte é o seu corno ou cornos, situados sobre o fociño e un tras outro no caso de que haxa dous. A diferenza doutros cornos de mamíferos, o do rinoceronte está composto de queratina e carece dun núcleo de óso. O corno do rinoceronte foi empregado durante séculos pola medicamento chinés tradicional, así como para a confección de mangos de daga e ornamentos no Iemen, Omán e a India.

Un mito moi común é a de afirmar que se emprega na China como afrodisíaco. De feito, emprégase no tratamento de febres e convulsións. Os intentos de lograr que se deixe de empregar como remedio tiveron resultados dispares, xa que moitos practicantes do medicamento tradicional chinesa consideran que o corno de rinoceronte é un medicamento que salva vidas, e de moita mellor calidade que as súas substitutivos. Con todo, China asinou o tratado CITES. Co fin de previr a caza furtiva, nalgunhas zonas se anestesia aos rinocerontes e córtaselles o corno de forma regular. Moitos países manteñen almacéns de cornos de rinoceronte, recortados legalmente ou incautados, que deben ser vixiados coidadosamente

Véxase tamén

Bibliografía

• Hieronymus, Tobin L. (2006). "Structure of White Rhinoceros (Ceratotherium simum) Horn Investigated by X-ray Computed Tomography and Histology With Implications for Growth and External Form" (PDF). Journal of Morphology, volumen 267. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 28 de febreiro de 2008. Consultado o 4/2/08. 
• Chapman (1999). Christies Books, Londres, ed. The Art of Rhinoceros Horn Carving in China. ISBN 0-903432-57-9. 
• Emslie, R. and Brooks, M. (1999). IUCN/SSC African Rhino Specialist Group. IUCN, Gland, Suiza y Cambridge, Reino Unido, ed. African Rhino. Status Survey and Conservation Action Plan. ISBN 2-8317-0502-9. 
• Foose, Thomas J. and van Strien, Nico (1997). IUCN, Gland, Suiza y Cambridge, Reino Unido, ed. Asian Rhinos – Status Survey and Conservation Action Plan. ISBN 2-8317-0336-0. 
• Laufer, Berthold (1914). Field Museum of Natural History, Chicago, pp. 73-173, ed. "History of the Rhinoceros", en Chinese Clay Figures, Part I: Prolegomena on the History of Defence Armour. ISBN 2-8317-0336-0. 
• Cerdeño, Esperanza (1997). Cladistic Analysis of the Family Rhinocerotidae (Perissodactyla) (PDF) (Informe). American Museum of Natural History. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 27 de marzo de 2009. Consultado o 4/2/08. 

Outros artigos

• Rinoceronte Cacareco