usm 2112 sains bahan

Diploma Vokasional Malaysia

 standard pembelajaran
▰ 2.1 Menghuraikan jenis ikatan primer antara atom
▰ 2.1.1 Ikatan Ion
▰ 2.1.2 Ikatan Kovalen
▰ 2.1.3 Ikatan logam

▰ 2.2 Menghuraikan jenis Ikatan Sekunder ( Ikatan Van der Waals)

▰ 2.2.1 Ikatan Hidrogen
▰ 2.2.2 Ikatan dwikutub teraruh( Induced dipole bonding)
▰ 2.2.3 Ikatan Dwikutub Kekal ( Permanent dipole bonding)
▰ 2.2.4 Ikatan Molekul berkutub- Teraruh ( Pole molecule - Induced)

2
 • STRUKTUR ATOM

•
•
•
“
Nukleus atom terletak di tengah atom.
Elektron bercas negatif, proton bercas positif
Neutron adalah neutral atau tidak bercas.
• Bilangan elektron sama dengan bilangan proton
• Proton dan neutron mempunyai jisim yang sama iaitu
1.67 x 10 –27 kg Atom = Nukleus (proton and neutron) + elektron

• Jisim elektron adalah jauh lebih kecil (9.11 x 10 –31 kg

Jisim atom (A) = jisim proton + jisim neutron

Nombor atom (Z) = bilangan proton

3
“ •

•
Unit jisim atom (amu) sering
digunakan untuk menyatakan
berat atom.
Bilangan atom dalam mol
Contoh:
dinamakan nombor Avogadro, Berat atom besi = 55.85 amu/atom
(Nav)
= 55.85 g/mol
• Nav = 6.023 x 10 23 Nav = 1
gram/amu

4
“
elektron valens
▰ Elektron valens:

• elektron yang terletak di petala terluar

sesuatu atom.

• menentukan semua sifat berikut: Kimia,

Elektrik, Termal, Optik

• Elektron valens paling banyak

digunakan untuk membentuk ikatan dan
cenderung mengawal sifat-sifat kimia
sesuatu bahan.

• Petala yang terisi penuh dengan

elektron menghasilkan atom yang stabil.

5
struktur kristal
 • susunan unik atom-atom atau molekul-molekul
dalam satu cecair atau pepejal kristal.

• terdiri daripada satu corak, satu set atom-atom

yang disusun dalam cara yang tertentu, dan satu
kekisi yang memiliki susunan dan simetri jarak
jauh.

struktur kristal • corak-corak ini terletak dalam titik-titik satu kekisi,

iaitu susunan titik-titik yang berulang secara
berkala dalam tiga dimensi. Titik-titik ini boleh
dianggap seolah-olah membentuk kotak-kotak
kecil yang sama, dipanggil sel unit, yang mengisi
ruang-ruang di antara kekisi.

• panjang sisi-sisi satu sel unit dan sudut-sudut di

antara mereka dipanggil parameter kekisi. Ciri
simetri kristal terdapat di dalam kumpulan
ruangnya.
2.1 MENGHURAIKAN JENIS IKATAN PRIMER ANTARA ATOM

Ikatan kovalen ikatan logam

8
 ikatan ion
• terbentuk antara atom logam dan bukan logam.

• disebabkan oleh tarikan antara ion positif ( kation) dan ion negatif
(anion) .

• Melibatkan pemindahan elektron apabila atom logam melepaskan

elektron dan atom bukan logam menerima elektron untuk mencapai
konfigurasi elektron yang stabil.

• Elektron dipindahkan daripada atom elektropositif ke atom elektronegatif.

• Terdapat perbezaan keelektronegatifan yang besar (kerana kedudukan

logam dan bukan logam dalam Jadual Berkala jauh).

• Apabila logam melepaskan elektron untuk membentuk kation, jejarinya

akan mengurang ( bilangan petala berkurang) manakala apabila atom
bukan logam menerima elektron dan membentuk anion, jejarinya akan
bertambah (bilangan petala bertambah)

9
 penerangan ikatan ion natrium klorida
• Atom natrium mempunyai 1 elektron valens manakala atom klorin
mempunyai 7 elektron valens.

• Atom natrium akan melepaskan elektronnya dan diterima oleh atom klorin.
Atom natrium akan menjadi ion positif (Na+1) manakala atom klorin akan
menjadi ion negatif (Cl-1) dan mencapai konfigurasi elektron yang stabil.

• Atom Natrium adalah logam; oleh itu, ia mempunyai elektronegativiti (0.9)

yang sangat rendah berbanding dengan Klorin (3.0).

• Perbezaan elektronegativiti ini menyebabkan klorin dapat menarik elektron

dari natrium dan membentuk ion Cl– dan ion Na+. Oleh kerana itu, kedua-
dua atom memperoleh konfigurasi elektron yang stabil.
Cl– dan Na+ dipegang bersama oleh daya elektrostatik .

• Ikatan yang terbentuk daripada daya tarikan ini dinamakan Ikatan ion.

10
 sifat -sifat ikatan ion
• ikatan ion adalah tidak berarah (non-directional).

• kebanyakannya adalah kristal.

• bersifat tegar ( rigid), keras, kuat, tetapi rapuh. ( sesuai dengan sifat
seramik) .

• susunan geometrinya wujud dalam keadaan pepejal untuk mengekalkan

sifat neutral.

• mempunyai takat lebur dan takat didih yang tinggi disebabkan daya
tarikan elektrostatik yang kuat.

• tidak mengkonduksi elektrik dalam keadaan pepejal tetapi mengkonduksi

elektrik dalam keadaan lebur atau larutan.

• Larut dalam air tetapi tidak larut dalam pelarut organik.

11
 ikatan kovalen
• terbentuk daripada perkongsian elektron valens antara atom
bukan logam dengan atom bukan logam untuk mencapai
konfigurasi elektron yang stabil.

• perkongsian elektron ini membentuk molekul dwiatom.

• terdapat perbezaan elektronegativiti yang kecil ( kerana

kedudukan atom bukan logam dalam Jadual Berkala yang
 Ikatan kovalen tak berkutub (non-polar covalent bond): perkongsian
dekat). elektron yang terikat adalah sama antara atom dan ikatan. Biasanya
melibatkan atom yang sama. Misalnya: C-C.
Penerangan

• Atom hidrogen mempunyai satu elektron valens. Dua atom

hidrogen akan berkongsi dua elektron untuk mencapai
konfigurasi elektron yang stabil iaitu susunan elektron
duplet.

12
 ikatan kovalen

• Ikatan kovalen tak berkutub (non-polar covalent bond):

perkongsian elektron yang terikat adalah sama antara atom
dan ikatan. Biasanya melibatkan atom yang sama.

• Misalnya: C-C.

• Ikatan kovalen berkutub (polar covalent bond): perkongsian

elektron yang terikat adalah tidak sama antara atom dan
ikatan. Biasanya melibatkan atom yang berbeza.

• Misalnya: HF, NaF

13
 sifat-sifat ikatan kovalen

• secara semula jadi sebatian kovalen adalah sebatian terarah

(directional).

• boleh wujud sebagai pepejal, cecair dan gas.

• bersifat lembut dan mempunyai takat lebur dan takat didih yang
rendah.

• penebat elektrik.

• larut dalam pelarut tak berkutub seperti benzena dan karbon

tetraklorida tetapi tidak larut dalam air.

14
 ikatan logam
• atom-atom dalam logam tersusun secara padat dan
membentuk kristal.

• atom unsur logam adalah elektropositif dan mudah

melepaskan elektron valensnya

• elektron atom logam yang dinyahsetempat ini tersebar di

antara ruang yang ditempati oleh atom-atom logam
mengakibatkan pembentukan awan elektron dan kation logam.

• elektron yang terikat longgar dan bebas bergerak ini akan

tertarik ke arah nukleus ( bercas positif) atom logam lain.

• daya tarikan elektrostatik antara elektron dan kation logam ini

disebut ikatan logam.

15
 ikatan logam
• Oleh kerana elektron ini bebas tertarik kepada atom-atom yang
lain, ini menyebabkan logam mempunyai sifat kekonduksian
elektrik dan kemuluran yang tinggi.

• Dalam ikatan logam, elektron dikongsi dengan lebih daripada satu

atom. Disebabkan ini, awan elektron tersebar di seluruh struktur
kristal. Ini menyebabkan ikatan logam tidak berarah (non-
directional).

• Bilangan elektron yang dilepaskan atom logam untuk membentuk

awan dan ukuran kation menentukan kekuatan ikatan logam.

• Semakin banyak bilangan elektron valens yang dilepaskan,

semakin kuat ikatan logam dan semakin tinggi tenaga ikatannya.
Semakin tinggi takat lebur.

• Semakin kecil saiz kation, semakin tinggi tenaga ikatan logam.

Tenaga ikatan logam dan takat lebur bergantung kepada bilangan
elektron valens dan peratus ikatan logam.

16
 sifat-sifat sebatian logam
• secara semula jadi adalah kristal.

• konduktor elektrik yang baik.

• mempunyai takat lebur dari tahap sederhana ke tinggi

(kerana ikatan logam tidak terlalu kuat)

• bersifat legap terhadap cahaya.

• konduktor haba yang baik.

• mempunyai daya pantulan dan kilauan yang tinggi.

• mudah ditempa atau dibentuk.

17
2.1 MENGHURAIKAN JENIS IKATAN sekundER

Ikatan Molekul berkutub-

Teraruh
(Pole molecule - Induced
bonding)

Ikatan dwikutub teraruh Ikatan Dwikutub Tetap (

(Induced dipole bonding) Permanent dipole bonding)
18
 • disebabkan oleh tarikan dwikutub elektrik
dalam atom atau molekul.

• dwikutub bermaksud suatu molekul

mempunyai dua kutub iaitu kutub positif
pada satu hujung dan kutub negatif pada

ikatan sekunder
hujung yang satu lagi.

• ini bermakna atom atau molekul dwikutub

 Ikatan sekunder kekal (permanent mempunyai cas yang berbeza iaitu
mempunyai sedikit cas positif pada satu
 Ikatan sekunder turun naik hujung dan sedikit cas negatif pada
(fluctuating) hujung yang satu lagi. Keadaan ini disebut
separa positif dan separa negatif

• ikatan sekunder tidak melibatkan

sebarang elektron valens.
 ikatan hidrogen

• merupakan ikatan dwikutub yang kuat dan ikatan

sekunder kekal.

• ikatan hidrogen melibatkan suatu tarikan elektrostatik

separa antara suatu atom hidrogen (H) yang terikat
pada atom yang lebih elektronegatif seperti nitrogen (N),
oksigen (O) atau fluorin (F), dengan satu atom berkutub
yang bersebelahan dengan sepasang elektron yang
tunggal.

20
 ikatan hidrogen
• dalam molekul air, dua atom hidrogen yang mengelilingi
atom oksigen tidak diagih secara sekata . Perkongsian
elektron yang tidak sama di antara atom-atom ini dan
bentuk molekul yang tidak simetri mengakibatkan molekul
air mempunyai dua kutub iaitu kutub positif pada bahagian
hidrogen manakala kutub negatif pada bahagian oksigen.

• Oleh itu molekul air merupakan sebatian polar berkutub

elektrik

21
 ikatan hidrogen
• atom hidrogen dan oksigen dalam molekul air terikat
dengan ikatan kovalen. Atom oksigen adalah lebih
elektronegatif daripada atom hidrogen.

• oleh itu atom oksigen lebih cenderung menarik elektron

daripada molekul air bersebelahan berbanding dengan
atom hidrogen.

• akibatnya, elektron-elektron ditarik lebih rapat ke arah atom

oksigen dalam molekul air.

22
 ikatan dwikutub teraruh ( Induced dipole bonding)

• dikenali sebagai dwikutub naik turun atau daya serakan London.

• ikatan ini berlaku apabila agihan cas elektron dalam atom

adalah tidak sekata (asymmetrical distribution).

• cas awan elektron berubah dengan masa.

23
ikatan dwikutub teraruh ( Induced dipole bonding)
• Pada rajah 1 (b) dan Rajah 2 ditunjukkan agihan cas
elektron lebih kepada kutub negatif berbanding kutub
positif.

• Rajah 1(a) menunjukkan agihan cas elektron dalam atom

berkutub adalah sekata. Rajah 1 (a) Rajah 1 (b)

• manakala pada Rajah 1(b) iaitu atom tak berkutub, agihan

cas elektron tertumpu pada satu bahagian kutub dan tidak
sekata.

• disebabkan agihan yang tidak sekata ini, wujud tarikan di

antara kutub positif dan negatif antara dua atom Rajah 2
bersebelahan.

• daya tarikan ini menghasilkan ikatan dwikutub teraruh.

24
 Ikatan Dwikutub Kekal ( Permanent dipole bonding)

• daya tarikan yang lemah di antara molekul berkutub kekal.

• ikatan dwikutub ini kekal dan tidak turun naik.

• ini berlaku apabila dua atom dalam molekul mempunyai

keelektronegatifan yang berbeza misalnya molekul air dan
hidrogen klorida.

• satu atom menarik elektron lebih daripada yang lain, menjadi lebih
negatif, manakala atom lain menjadi lebih positif.

• ikatan kovalen yang membawa kepada pembentukan dwikutub

kekal dipanggil ikatan kovalen berkutub.

25
 Ikatan Dwikutub Kekal ( Permanent dipole bonding)

Contoh: Molekul air

• tarikan dwikutub kekal molekul air disebabkan oleh

kecenderungan oksigen untuk menarik elektron ke arahnya
kerana oksigen lebih elektronegatif daripada hidrogen.

• elektron yang terdapat dalam molekul air tertarik ke bahagian

oksigen yang menyebabkan oksigen lebih bercas negatif dan
hidrogen bercas positif.

• berlaku tarikan di antara oksigen molekul air yang bercas separa

negatif dengan hidrogen yang bercas separa positif daripada
molekul air yang bersebelahan.

26
 Ikatan Dwikutub Kekal ( Permanent dipole bonding)

Contoh: Molekul hidrogen klorida

• tarikan dwikutub kekal molekul hidrogen klorida disebabkan

oleh kecenderungan klorin untuk menarik elektron ke arahnya
kerana klorin lebih elektronegatif daripada hidrogen.

• hujung kutub separa negatif pada atom klorin molekul hidrogen

klorida tertarik dengan hujung kutub separa positif pada
molekul hidrogen klorida yang satu lagi untuk menghasilkan
Ikatan dwikutub kekal.

27
Ikatan Molekul berkutub- Teraruh ( Pole molecule - Induced)

• molekul berkutub boleh mengaruh dwikutub molekul tidak

berkutub yang bersebelahan dengan mengganggu konfigurasi
elektronnya.

• ikatan akan terbentuk akibat daripada tarikan antara dua

molekul ini.

• ikatan yang terbentuk adalah ikatan molekul Berkutub-

Teraruh.

• kekuatan daya tarikan bergantung kepada jarak molekul dan

kekutuban molekul tak berkutub.

28
Terima
kasih!
29