Gerçeğin, edebi gelenekteki değerlendirilişine "perspektif" ve "minyatür" açısından nasıl bakılab... more Gerçeğin, edebi gelenekteki değerlendirilişine "perspektif" ve "minyatür" açısından nasıl bakılabileceğine dair bir temrin.
Antropolojiden dinler tarihine, tarihten sosyolojiye neredeyse bütün beşeri
bilimlerde şamanlık,... more Antropolojiden dinler tarihine, tarihten sosyolojiye neredeyse bütün beşeri bilimlerde şamanlık, genelde Sibirya kaynaklı kendine özgü birtakım ritüelleri olan bir uygulama olarak kabul görür ve genel anlamıyla bir esrime tekniği olarak tanımlanır. Bu haliyle şamanlık, Orta Asya'nın kadim toplumlarının dini yapısını ele veren bir uygulama olarak görülür. Bu çalışmada İtalyan tarihçi Carlo Ginzburg'un çalışmalarının izinden giderek şamanlığa dair bu kavrayış analitik bir yaklaşımla sorgulanmaya çalışılmaktadır. Ginzburg'un 16. ve 17. yüzyılda İtalya'nın küçük bir bölgesinde keşfettiği ve Engizisyon tarafından cadılıkla suçlanan bir kültün arkasında şamanik özellikler bulunduğuna dair iddiasını değerlendiren makalede, literatürde daha çok göçebe toplumlara hasredilen şamanlığın bir tarım toplumundaki varlığı konu ediniliyor. Ginzburg'a göre kadim bir bereket ritüelinin kalıntısı olan bu kült, Engizisyon'un soruşturmalarıyla cadılığa dönüşmüş avami bir inançtır. Şamanlık denince akla gelen ilk isimlerden olan Eliade ise, Ginzburg'un keşfettiği tarım kültürünü dünyanın başka yerlerinde de görülebilen daha kozmik bir ortak inancın bir yansıması olarak görür ve onu cadılığa dönüşen daha kökensel bir başlangıç mitinde arar. Böylece Eliade, kendi mitleri aralığıyla kendilerini üçlü bir yapıya bölmüş Hint-Avrupalı toplumlarda şamanlığın herhangi bir izinin olamayacağını iddia eder. Ginzburg'un buna cevabı ise, değişik zamanlarda ve mekanlarda birbirleriyle teması olmayan kültürlerin mitlerinde, masallarında ya da danslarında ortaya çıkan bir esrime tekniğinin sürekliliğini göstermektir. Ona göre bunun nedeni, nihayette insanın cismani oluşudur ve morfolojik olarak benzeşen kültler veya teknikler onun bu yönünün ortaklaşalığını gösterir. Bu çerçevede çeşitli kültlerde görülen ortak temalar da bu cismaniliği aşan arayışların bir tezahürü olarak değerlendirilebilir. Buna şamanlık da dahildir.
Mağara çizimleri üzerinden homo sapiens'te bilinç ve zihnin ortaya çıkışı ve bu çerçevede şamana... more Mağara çizimleri üzerinden homo sapiens'te bilinç ve zihnin ortaya çıkışı ve bu çerçevede şamana biçilen rolün eleştirel bir okuması.
Marx'ın Venedik Taciri'ndeki Shylock'a yaptığı göndermeler ışığında Yahudi Sorunu eseri ile Shake... more Marx'ın Venedik Taciri'ndeki Shylock'a yaptığı göndermeler ışığında Yahudi Sorunu eseri ile Shakespeare'in Venedik Taciri'ni birlikte okuyan bu makale, kapitalizm, Hristiyanlık ve Yahudilik ekseninde her iki metni de analize tabi tutmaya çalışıyor.
Bir dönem yaşanan "sol ilahiyat" tartışmalarının, "ilahiyat" kavramının modern Türkiye'deki seyri... more Bir dönem yaşanan "sol ilahiyat" tartışmalarının, "ilahiyat" kavramının modern Türkiye'deki seyrine de kısa değinerek ve "sol"un "ilahiyat"a ilişkin sorunlu doğasını da işaret ederek yapılmış bir eleştirisi.
Bu makalede Batı’da ‘vatan’ anlamına gelen patria kelimesine yüklenen anlamlar tartışıla- rak pat... more Bu makalede Batı’da ‘vatan’ anlamına gelen patria kelimesine yüklenen anlamlar tartışıla- rak patria kelimesinin başka diyarlar için nispet halini alması sorgulanmaya çalışılmaktadır. Genel olarak kabul edilen görüşe göre, ‘va- tan’ Batılı anlamıyla siyasal bir içeriği haizdir. Böylece aidiyetin, sadakatin ve otoritenin yeri halini alırken, vatandaş da daha başlangıç- tan itibaren ait olduğu yer itibarıyla bir kente veya ülkeye katkıda bulunan, idaresinde pay sahibi olan ve patria’sı için mücadele eden, gerekirse de ölen kişi olarak sunulmaktadır. Oysa Hint-Avrupa dil ailesinde ‘baba’ anlamı- na gelen pater’den türetilen patria, daha ya- kından incelendiğinde hem kabile (veya ona benzer soydaş veya kandaş bir yapı) ve hem de ‘baba’nın yüceltilmesiyle oluşan dolayısıyla fiziksel baba ile mitik ve mistik bir şekilde bağlı olunan baba arasındaki bir ayrıma dayanan bir bölünme ile kurulur. Vatan da semavi adde- dilen bu ikinci babaya mistik bir biçimde bağlı kardeşlerin diyarı anlamına gelen bir ufka sa- hiptir.
Daha önce Türk edebiyatında ve edebiyat eleştirisinde hâkim olan bir anlayışın psikanalizi nasıl ... more Daha önce Türk edebiyatında ve edebiyat eleştirisinde hâkim olan bir anlayışın psikanalizi nasıl kullandığını araştıran bir çalışmanın devamı olan bu makalede bu kez sosyal bilimlerde psikanalizin kullanılma biçimleri ele alınmaktadır. Tıpkı edebiyat eleştirisinde olduğu gibi sosyal bilimlerde alanında da psikanalizin kullanımının aslında psikanalitik araçlarla bu araçların öngördüğünden farklı bir zemin oluşturmak amacını güttüğünü ileri süren çalışmada, böyle bir gayeyle ele alınan bir mazlumluk kategorisi üzerinde durulmaktadır. Mazlumluk bu anlayışta henüz hakiki psikanalitik değerlendirmeye tutulamayacak evreye ulaşamamış bir ideolojinin hem oluşturucu ve hem de sürdürücüsü olarak değerlendirilmektedir. Sol tahayyül içinden yapılan bu okuma ise, nihayette, bir kapitalizm methiyesine dönüşmektedir. Makale, bunu yaparken sol tahayyülün psikanalizi nasıl yerinden ettiğini de göstermeye çalışmaktadır.
Türkiye'deki belirli bir 'sol jargon'un Batılı teorileri 'buraya' uygularken onları hem nasıl yer... more Türkiye'deki belirli bir 'sol jargon'un Batılı teorileri 'buraya' uygularken onları hem nasıl yerinden ederek başka bir şeye dönüştürdüğünü ve hem de bu başka bir şeye dönüşmüş hallerini Batılı teori zannederek 'burayı' çözümlemeye çalıştığını örnekleriyle gösteren bir makale.
Bu makalede, Yirminci yüzylın sonlarında Türkiye’de Heidegger’in nasıl alımlandığı konu edinilmek... more Bu makalede, Yirminci yüzylın sonlarında Türkiye’de Heidegger’in nasıl alımlandığı konu edinilmektedir. Birisi 80’lerde ve diğeri de 90’larda yapılan iki tartışmaya odaklanan makalede, bu tartışmaların Heidegger üzerine olsa da, Heidegger’in bir kesim sol entelektüelin kendilerini içinde buldukları ‘aydın krizi’ne bir çözüm olarak kullanıldığı ileri sürülmektedir. Söz konusu tartışmalardaki konumlardan birisi, Heidegger’in bir ‘düşünür’ olduğunu, düşünen insanın ‘faşist’ olamayacağını; ulus, ırk ve milliyetçilik gibi unsurlarıyla birlikte ‘faşizm’in adım adım düşünülerek benimsenecek bir şey olmadığından düşünür Heidegger’in faşist olamayacağını iddia etmekteydi. Nazim ile faşizmi birbirlerine karıştıran ve Batı’daki ‘Heidegger meselesi’yle hiçbir ilgisi bulunmayan bu konum, kendi iddiasıyla “karşıt görüş” dediği bir konuma karşı Heidegger’i mizansen olarak kullanmaktadır. Diğer konum ise, birincisinden daha sofistike olsa da, o da Heidegger’i Türk geleneğini yeniden keşfetmek için kullandığından, Heidegger’in düşüncesini Türk geleneği ve kültürü bağlamında taklit etmekten öteye gidememektedir. Bu konumun da ana amacı bir ‘aydın krizi’ne cevap bulmak olduğundan, Heidegger bu konumda da, kendi düşünce çizgisinden kopartılarak yorumlanmaktadır. Makale, bu iki tartışmanın da, aslında tarihsel olarak sol-Kemalst olan bir aydın konumunu güçlendirmek için Heidegger’in nasıl sahiplenildiğini göstermekte ve sahiplenmenin anlamları üzerinde durmaktadır.
Türkiye'ye dair çalışmalarda ve özellikle Şerif Mardin'de "siyasal" halkanın eksikliğinin ortaya ... more Türkiye'ye dair çalışmalarda ve özellikle Şerif Mardin'de "siyasal" halkanın eksikliğinin ortaya çıkardığı sorunlara dair kısa bir çözümleme...
Çağdaş Türk edebiyatını, özelde de Türk romanını 'baba' teması etrafında çözümlemeye çalışan çalı... more Çağdaş Türk edebiyatını, özelde de Türk romanını 'baba' teması etrafında çözümlemeye çalışan çalışmalar, bu fikrin ortaya atılış tarzları ile daha sonraki şekillenişi arasında hayli farklı izlekler ve vurgular ortaya çıksa da, bu çözümlemelerin bir 'baba arayışı' olduğunu söyleyebileceğimiz bir zemini hep taşırlar. Ancak özellikle Batı taklidi olarak değerlendirilen roman alanında, öncelikle Tanzimat dönemi romancılarında görüldüğü iddia edilen babasızlığın, yetimlik hissinin ortaya çıkış koşulları, bu 'baba arayışı'nın eksenini sürekli kaydırır; sanki 'baba arayışı' içinde olanlar 'hep başkalarıymış gibi' değerlendirilir. Bu açıdan, aslında Türk romanını baba söylemi etrafında çözümlemeye çalışan eleştirilerde tuhaf bir ikilemle karşı karşıya kalırız: 'Türk romanı babasız, yetim çocukların yolculuğu olarak başlamış ve hep öyle kalmıştır' söylemi ile 'baba'nın bu sürecin dışında bir yerlerde simgesel olarak hep var olduğunu, dolayısıyla yetim çocukların yolculuğunun her zaman eksik, noksan ve hatta yersiz bir yolculuk olduğunu ima eden söylem. Bu iki söylem birbirlerine eklemlense de, 'baba' çözümlemelerini yapan eleştirmenlerin ya da akademisyenlerin hep 'dışarda' bir yerlerde olduğunu hissini doğurur.
ŞAMAN VE TENGRİ: BİR "BOZKIR TARİHYAZIMI" ELEŞTİRİSİ, 2024
Eski Türk tarihi nasıl inşa edildi?
Oğuznamelerden Dede Korkut’a, Ötüken’den Asena’ya, Ergenekon’... more Eski Türk tarihi nasıl inşa edildi? Oğuznamelerden Dede Korkut’a, Ötüken’den Asena’ya, Ergenekon’dan Turan’a kadar pek çok efsane ve destanın gölgesinde, hepimizin bildiği bir Türk tarihinin inşası başlı başına önemli bir hadisedir. Ahmet Demirhan bu eserinde Türkiyat literatürünün oluşumunda bazı temel meselelerin ve kavram demetlerinin birbiriyle etkileşim içindeki hikâyesini inceliyor.
Şaman ve Tengri’de “Bozkır”ın ortaya çıkışından, Kayı boyu ve kabile anlayışının nasıl çerçevelendiğine, “Orta Asya geleneği” ifadesinin müphem taraflarından, her zaman var olduğu ima edilen kanun-örf çatışmasına kadar pek çok mesele ele alınıyor. Bu yapılırken Türkiyat çalışmalarında antropolojik, etnografik, kozmolojik kavramların pek çoğunun tarihsel gerçekliklerle mutabık olup olmadığının izi sürülüyor. “Efsanelerden çeşitli unvanlara, bunlara anlam kazandıran semâvî boyutlara, ortaya çıkan siyasi ve etnik teşekküllerin kimliğine ve geçmişlerine, ortaya çıkardıkları siyasal ve toplumsal yapıya, inanç ve örgütlenme biçimlerine ve bütün bunlarla bağlantılı başka meselelere, ‘bozkır’ı tarif etmeden bir anlam verilemez. (…) Bozkır ve bozkır tarihyazımı, Hint-Avrupalı kavimlerin etkisinde olan, olabildiğince Doğu’da olduğu varsayılan bir anayurtta sözde Altaylı kavimlerin, hareketli, yani göçebe; kendine özgü, yani antropolojik olmaktan çok etnografik; ancak siyasi bir teşekkül etrafında birleştiğinde bir güç olabilecek dağınık bir tarihyazımı vaz eder. ‘Bozkır’ öncelikle Avrupa-merkezli jeo-politik bir tasavvurdur.” Şaman ve Tengri, bozkır tarihyazımı içinde şekillenen bir kurucu figürün ve onun etrafında şekillendiği iddia edilen bir tanrı anlayışının “hikâye”sini önümüze seriyor.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiyatın Seyri, Şarkiyatçılığın Menzili, Türkiye'de ciddi bir Şarkiyat... more Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiyatın Seyri, Şarkiyatçılığın Menzili, Türkiye'de ciddi bir Şarkiyatçılık eleştirisi geliştirilmesine engel olacak derecede Türkçülükle karıştırılan Türkiyatı, Şarkiyatçılıkla ilişkisi açısından inceliyor. Orta Çağ'da bir korku ve endişe kaynağı olarak şekillenen Türk algısından Türkiyata geçişte Türk figüründe yaşanan değişim ve dönüşümleri gösteriyor.
Osmanlı döneminde filoloji ve arkeoloji eliyle Şarkiyatçılığın menzilinde İslam ve Türk tanımları ile millet, din, coğrafya ve sanat gibi alanlarda oluşan siyaseti çözümleyen eser, Cumhuriyet döneminde ise tarih ve dil tezleri üzerinden inşa edilmeye çalışılan Türk figürünün Şarkiyatçı bir Türkiyatla bağlantısına dikkat çekiyor.
Türkiyatın kendisini Şarkiyatçılıktan özerkleştirebilmesi için Batı-merkezcilik eleştirisine girişmesi gerektiğini öne süren eser, Tanzimat ve Cumhuriyet tarihini "cereyanlar" dışından okuyan alternatif bir menzil ve seyir alanının varlığını işaret ediyor.
Rasim Özdenören bağlamında bir "İslamcılık"; Sabri Ülgener (ve biraz da Şerif Mardin) bağlamında,... more Rasim Özdenören bağlamında bir "İslamcılık"; Sabri Ülgener (ve biraz da Şerif Mardin) bağlamında, Türk sosyolojisinin bir "damarı"nın okunması...
Düşünce tarihi felsefe ve teoloji arasında iç içe girişler, teklifler ve temaslarla doludur. Bu t... more Düşünce tarihi felsefe ve teoloji arasında iç içe girişler, teklifler ve temaslarla doludur. Bu temaslar kimi zaman birbirine eklemlenme, kimi zaman etkilenme, kimi zaman da birbirini reddetme şeklinde ortaya çıkar. Fakat her halükârda teoloji ve felsefenin farklı kaynakları göz önüne alındığında ilgi çekici birlikteliği ve bu diyalektikte ortaya çıkan kavramsallaştırmalar modern ve postmodern okumalar için önem arz eder. Maske, Sahne ve Oyun: Filozoflar ve Teoloji Üzerine Yazılar kitabı, Heidegger, Nietzsche, Kant, Kierkegaard, Levinas gibi önemli filozofların felsefe metinlerinde ortaya çıkan teolojik tavrı ele alıyor. Toplamda beş ayrı makaleden oluşan bu eser filozofların teolojik yaklaşımlarının çözümlemesini ne modernlik ne de post-modernlik bağlamında ele alıyor, bu kitabı diğerlerinden ayıran yanını da işaret ederek bitmemiş bir pre-modern projenin izlerini aramaya çalışıyor.
Gerçeğin, edebi gelenekteki değerlendirilişine "perspektif" ve "minyatür" açısından nasıl bakılab... more Gerçeğin, edebi gelenekteki değerlendirilişine "perspektif" ve "minyatür" açısından nasıl bakılabileceğine dair bir temrin.
Antropolojiden dinler tarihine, tarihten sosyolojiye neredeyse bütün beşeri
bilimlerde şamanlık,... more Antropolojiden dinler tarihine, tarihten sosyolojiye neredeyse bütün beşeri bilimlerde şamanlık, genelde Sibirya kaynaklı kendine özgü birtakım ritüelleri olan bir uygulama olarak kabul görür ve genel anlamıyla bir esrime tekniği olarak tanımlanır. Bu haliyle şamanlık, Orta Asya'nın kadim toplumlarının dini yapısını ele veren bir uygulama olarak görülür. Bu çalışmada İtalyan tarihçi Carlo Ginzburg'un çalışmalarının izinden giderek şamanlığa dair bu kavrayış analitik bir yaklaşımla sorgulanmaya çalışılmaktadır. Ginzburg'un 16. ve 17. yüzyılda İtalya'nın küçük bir bölgesinde keşfettiği ve Engizisyon tarafından cadılıkla suçlanan bir kültün arkasında şamanik özellikler bulunduğuna dair iddiasını değerlendiren makalede, literatürde daha çok göçebe toplumlara hasredilen şamanlığın bir tarım toplumundaki varlığı konu ediniliyor. Ginzburg'a göre kadim bir bereket ritüelinin kalıntısı olan bu kült, Engizisyon'un soruşturmalarıyla cadılığa dönüşmüş avami bir inançtır. Şamanlık denince akla gelen ilk isimlerden olan Eliade ise, Ginzburg'un keşfettiği tarım kültürünü dünyanın başka yerlerinde de görülebilen daha kozmik bir ortak inancın bir yansıması olarak görür ve onu cadılığa dönüşen daha kökensel bir başlangıç mitinde arar. Böylece Eliade, kendi mitleri aralığıyla kendilerini üçlü bir yapıya bölmüş Hint-Avrupalı toplumlarda şamanlığın herhangi bir izinin olamayacağını iddia eder. Ginzburg'un buna cevabı ise, değişik zamanlarda ve mekanlarda birbirleriyle teması olmayan kültürlerin mitlerinde, masallarında ya da danslarında ortaya çıkan bir esrime tekniğinin sürekliliğini göstermektir. Ona göre bunun nedeni, nihayette insanın cismani oluşudur ve morfolojik olarak benzeşen kültler veya teknikler onun bu yönünün ortaklaşalığını gösterir. Bu çerçevede çeşitli kültlerde görülen ortak temalar da bu cismaniliği aşan arayışların bir tezahürü olarak değerlendirilebilir. Buna şamanlık da dahildir.
Mağara çizimleri üzerinden homo sapiens'te bilinç ve zihnin ortaya çıkışı ve bu çerçevede şamana... more Mağara çizimleri üzerinden homo sapiens'te bilinç ve zihnin ortaya çıkışı ve bu çerçevede şamana biçilen rolün eleştirel bir okuması.
Marx'ın Venedik Taciri'ndeki Shylock'a yaptığı göndermeler ışığında Yahudi Sorunu eseri ile Shake... more Marx'ın Venedik Taciri'ndeki Shylock'a yaptığı göndermeler ışığında Yahudi Sorunu eseri ile Shakespeare'in Venedik Taciri'ni birlikte okuyan bu makale, kapitalizm, Hristiyanlık ve Yahudilik ekseninde her iki metni de analize tabi tutmaya çalışıyor.
Bir dönem yaşanan "sol ilahiyat" tartışmalarının, "ilahiyat" kavramının modern Türkiye'deki seyri... more Bir dönem yaşanan "sol ilahiyat" tartışmalarının, "ilahiyat" kavramının modern Türkiye'deki seyrine de kısa değinerek ve "sol"un "ilahiyat"a ilişkin sorunlu doğasını da işaret ederek yapılmış bir eleştirisi.
Bu makalede Batı’da ‘vatan’ anlamına gelen patria kelimesine yüklenen anlamlar tartışıla- rak pat... more Bu makalede Batı’da ‘vatan’ anlamına gelen patria kelimesine yüklenen anlamlar tartışıla- rak patria kelimesinin başka diyarlar için nispet halini alması sorgulanmaya çalışılmaktadır. Genel olarak kabul edilen görüşe göre, ‘va- tan’ Batılı anlamıyla siyasal bir içeriği haizdir. Böylece aidiyetin, sadakatin ve otoritenin yeri halini alırken, vatandaş da daha başlangıç- tan itibaren ait olduğu yer itibarıyla bir kente veya ülkeye katkıda bulunan, idaresinde pay sahibi olan ve patria’sı için mücadele eden, gerekirse de ölen kişi olarak sunulmaktadır. Oysa Hint-Avrupa dil ailesinde ‘baba’ anlamı- na gelen pater’den türetilen patria, daha ya- kından incelendiğinde hem kabile (veya ona benzer soydaş veya kandaş bir yapı) ve hem de ‘baba’nın yüceltilmesiyle oluşan dolayısıyla fiziksel baba ile mitik ve mistik bir şekilde bağlı olunan baba arasındaki bir ayrıma dayanan bir bölünme ile kurulur. Vatan da semavi adde- dilen bu ikinci babaya mistik bir biçimde bağlı kardeşlerin diyarı anlamına gelen bir ufka sa- hiptir.
Daha önce Türk edebiyatında ve edebiyat eleştirisinde hâkim olan bir anlayışın psikanalizi nasıl ... more Daha önce Türk edebiyatında ve edebiyat eleştirisinde hâkim olan bir anlayışın psikanalizi nasıl kullandığını araştıran bir çalışmanın devamı olan bu makalede bu kez sosyal bilimlerde psikanalizin kullanılma biçimleri ele alınmaktadır. Tıpkı edebiyat eleştirisinde olduğu gibi sosyal bilimlerde alanında da psikanalizin kullanımının aslında psikanalitik araçlarla bu araçların öngördüğünden farklı bir zemin oluşturmak amacını güttüğünü ileri süren çalışmada, böyle bir gayeyle ele alınan bir mazlumluk kategorisi üzerinde durulmaktadır. Mazlumluk bu anlayışta henüz hakiki psikanalitik değerlendirmeye tutulamayacak evreye ulaşamamış bir ideolojinin hem oluşturucu ve hem de sürdürücüsü olarak değerlendirilmektedir. Sol tahayyül içinden yapılan bu okuma ise, nihayette, bir kapitalizm methiyesine dönüşmektedir. Makale, bunu yaparken sol tahayyülün psikanalizi nasıl yerinden ettiğini de göstermeye çalışmaktadır.
Türkiye'deki belirli bir 'sol jargon'un Batılı teorileri 'buraya' uygularken onları hem nasıl yer... more Türkiye'deki belirli bir 'sol jargon'un Batılı teorileri 'buraya' uygularken onları hem nasıl yerinden ederek başka bir şeye dönüştürdüğünü ve hem de bu başka bir şeye dönüşmüş hallerini Batılı teori zannederek 'burayı' çözümlemeye çalıştığını örnekleriyle gösteren bir makale.
Bu makalede, Yirminci yüzylın sonlarında Türkiye’de Heidegger’in nasıl alımlandığı konu edinilmek... more Bu makalede, Yirminci yüzylın sonlarında Türkiye’de Heidegger’in nasıl alımlandığı konu edinilmektedir. Birisi 80’lerde ve diğeri de 90’larda yapılan iki tartışmaya odaklanan makalede, bu tartışmaların Heidegger üzerine olsa da, Heidegger’in bir kesim sol entelektüelin kendilerini içinde buldukları ‘aydın krizi’ne bir çözüm olarak kullanıldığı ileri sürülmektedir. Söz konusu tartışmalardaki konumlardan birisi, Heidegger’in bir ‘düşünür’ olduğunu, düşünen insanın ‘faşist’ olamayacağını; ulus, ırk ve milliyetçilik gibi unsurlarıyla birlikte ‘faşizm’in adım adım düşünülerek benimsenecek bir şey olmadığından düşünür Heidegger’in faşist olamayacağını iddia etmekteydi. Nazim ile faşizmi birbirlerine karıştıran ve Batı’daki ‘Heidegger meselesi’yle hiçbir ilgisi bulunmayan bu konum, kendi iddiasıyla “karşıt görüş” dediği bir konuma karşı Heidegger’i mizansen olarak kullanmaktadır. Diğer konum ise, birincisinden daha sofistike olsa da, o da Heidegger’i Türk geleneğini yeniden keşfetmek için kullandığından, Heidegger’in düşüncesini Türk geleneği ve kültürü bağlamında taklit etmekten öteye gidememektedir. Bu konumun da ana amacı bir ‘aydın krizi’ne cevap bulmak olduğundan, Heidegger bu konumda da, kendi düşünce çizgisinden kopartılarak yorumlanmaktadır. Makale, bu iki tartışmanın da, aslında tarihsel olarak sol-Kemalst olan bir aydın konumunu güçlendirmek için Heidegger’in nasıl sahiplenildiğini göstermekte ve sahiplenmenin anlamları üzerinde durmaktadır.
Türkiye'ye dair çalışmalarda ve özellikle Şerif Mardin'de "siyasal" halkanın eksikliğinin ortaya ... more Türkiye'ye dair çalışmalarda ve özellikle Şerif Mardin'de "siyasal" halkanın eksikliğinin ortaya çıkardığı sorunlara dair kısa bir çözümleme...
Çağdaş Türk edebiyatını, özelde de Türk romanını 'baba' teması etrafında çözümlemeye çalışan çalı... more Çağdaş Türk edebiyatını, özelde de Türk romanını 'baba' teması etrafında çözümlemeye çalışan çalışmalar, bu fikrin ortaya atılış tarzları ile daha sonraki şekillenişi arasında hayli farklı izlekler ve vurgular ortaya çıksa da, bu çözümlemelerin bir 'baba arayışı' olduğunu söyleyebileceğimiz bir zemini hep taşırlar. Ancak özellikle Batı taklidi olarak değerlendirilen roman alanında, öncelikle Tanzimat dönemi romancılarında görüldüğü iddia edilen babasızlığın, yetimlik hissinin ortaya çıkış koşulları, bu 'baba arayışı'nın eksenini sürekli kaydırır; sanki 'baba arayışı' içinde olanlar 'hep başkalarıymış gibi' değerlendirilir. Bu açıdan, aslında Türk romanını baba söylemi etrafında çözümlemeye çalışan eleştirilerde tuhaf bir ikilemle karşı karşıya kalırız: 'Türk romanı babasız, yetim çocukların yolculuğu olarak başlamış ve hep öyle kalmıştır' söylemi ile 'baba'nın bu sürecin dışında bir yerlerde simgesel olarak hep var olduğunu, dolayısıyla yetim çocukların yolculuğunun her zaman eksik, noksan ve hatta yersiz bir yolculuk olduğunu ima eden söylem. Bu iki söylem birbirlerine eklemlense de, 'baba' çözümlemelerini yapan eleştirmenlerin ya da akademisyenlerin hep 'dışarda' bir yerlerde olduğunu hissini doğurur.
ŞAMAN VE TENGRİ: BİR "BOZKIR TARİHYAZIMI" ELEŞTİRİSİ, 2024
Eski Türk tarihi nasıl inşa edildi?
Oğuznamelerden Dede Korkut’a, Ötüken’den Asena’ya, Ergenekon’... more Eski Türk tarihi nasıl inşa edildi? Oğuznamelerden Dede Korkut’a, Ötüken’den Asena’ya, Ergenekon’dan Turan’a kadar pek çok efsane ve destanın gölgesinde, hepimizin bildiği bir Türk tarihinin inşası başlı başına önemli bir hadisedir. Ahmet Demirhan bu eserinde Türkiyat literatürünün oluşumunda bazı temel meselelerin ve kavram demetlerinin birbiriyle etkileşim içindeki hikâyesini inceliyor.
Şaman ve Tengri’de “Bozkır”ın ortaya çıkışından, Kayı boyu ve kabile anlayışının nasıl çerçevelendiğine, “Orta Asya geleneği” ifadesinin müphem taraflarından, her zaman var olduğu ima edilen kanun-örf çatışmasına kadar pek çok mesele ele alınıyor. Bu yapılırken Türkiyat çalışmalarında antropolojik, etnografik, kozmolojik kavramların pek çoğunun tarihsel gerçekliklerle mutabık olup olmadığının izi sürülüyor. “Efsanelerden çeşitli unvanlara, bunlara anlam kazandıran semâvî boyutlara, ortaya çıkan siyasi ve etnik teşekküllerin kimliğine ve geçmişlerine, ortaya çıkardıkları siyasal ve toplumsal yapıya, inanç ve örgütlenme biçimlerine ve bütün bunlarla bağlantılı başka meselelere, ‘bozkır’ı tarif etmeden bir anlam verilemez. (…) Bozkır ve bozkır tarihyazımı, Hint-Avrupalı kavimlerin etkisinde olan, olabildiğince Doğu’da olduğu varsayılan bir anayurtta sözde Altaylı kavimlerin, hareketli, yani göçebe; kendine özgü, yani antropolojik olmaktan çok etnografik; ancak siyasi bir teşekkül etrafında birleştiğinde bir güç olabilecek dağınık bir tarihyazımı vaz eder. ‘Bozkır’ öncelikle Avrupa-merkezli jeo-politik bir tasavvurdur.” Şaman ve Tengri, bozkır tarihyazımı içinde şekillenen bir kurucu figürün ve onun etrafında şekillendiği iddia edilen bir tanrı anlayışının “hikâye”sini önümüze seriyor.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiyatın Seyri, Şarkiyatçılığın Menzili, Türkiye'de ciddi bir Şarkiyat... more Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiyatın Seyri, Şarkiyatçılığın Menzili, Türkiye'de ciddi bir Şarkiyatçılık eleştirisi geliştirilmesine engel olacak derecede Türkçülükle karıştırılan Türkiyatı, Şarkiyatçılıkla ilişkisi açısından inceliyor. Orta Çağ'da bir korku ve endişe kaynağı olarak şekillenen Türk algısından Türkiyata geçişte Türk figüründe yaşanan değişim ve dönüşümleri gösteriyor.
Osmanlı döneminde filoloji ve arkeoloji eliyle Şarkiyatçılığın menzilinde İslam ve Türk tanımları ile millet, din, coğrafya ve sanat gibi alanlarda oluşan siyaseti çözümleyen eser, Cumhuriyet döneminde ise tarih ve dil tezleri üzerinden inşa edilmeye çalışılan Türk figürünün Şarkiyatçı bir Türkiyatla bağlantısına dikkat çekiyor.
Türkiyatın kendisini Şarkiyatçılıktan özerkleştirebilmesi için Batı-merkezcilik eleştirisine girişmesi gerektiğini öne süren eser, Tanzimat ve Cumhuriyet tarihini "cereyanlar" dışından okuyan alternatif bir menzil ve seyir alanının varlığını işaret ediyor.
Rasim Özdenören bağlamında bir "İslamcılık"; Sabri Ülgener (ve biraz da Şerif Mardin) bağlamında,... more Rasim Özdenören bağlamında bir "İslamcılık"; Sabri Ülgener (ve biraz da Şerif Mardin) bağlamında, Türk sosyolojisinin bir "damarı"nın okunması...
Düşünce tarihi felsefe ve teoloji arasında iç içe girişler, teklifler ve temaslarla doludur. Bu t... more Düşünce tarihi felsefe ve teoloji arasında iç içe girişler, teklifler ve temaslarla doludur. Bu temaslar kimi zaman birbirine eklemlenme, kimi zaman etkilenme, kimi zaman da birbirini reddetme şeklinde ortaya çıkar. Fakat her halükârda teoloji ve felsefenin farklı kaynakları göz önüne alındığında ilgi çekici birlikteliği ve bu diyalektikte ortaya çıkan kavramsallaştırmalar modern ve postmodern okumalar için önem arz eder. Maske, Sahne ve Oyun: Filozoflar ve Teoloji Üzerine Yazılar kitabı, Heidegger, Nietzsche, Kant, Kierkegaard, Levinas gibi önemli filozofların felsefe metinlerinde ortaya çıkan teolojik tavrı ele alıyor. Toplamda beş ayrı makaleden oluşan bu eser filozofların teolojik yaklaşımlarının çözümlemesini ne modernlik ne de post-modernlik bağlamında ele alıyor, bu kitabı diğerlerinden ayıran yanını da işaret ederek bitmemiş bir pre-modern projenin izlerini aramaya çalışıyor.
Evrensel ve Komşu, modern sonrası toplumlarda "evrensel" kalegorisinin nasıl anlaşıldığı ve kul... more Evrensel ve Komşu, modern sonrası toplumlarda "evrensel" kalegorisinin nasıl anlaşıldığı ve kullanıldığı üzerine odaklanmaktadır. Ckellikie son dönemde "csıenser kategorisinin anlamını Pavlus'un Mektuplarindan yola çıkarak yorumlayan lacob Taubes, Franz Rosenzweig, Alain Badiou, Glorgio Agamben. Slavoj Zizek gibi düşünürlerin değerlendirmelerini ele alır. Bu tarz değerlendirmelerde kendisini gösteren "dinselin dönnşir ifadesi üzerinde duran Evrensel ve Komşu, bu ifadeyle modern sonrası Batı toplumlarında, dini kavram ve kategorilerin. teolojinin alanından ukarılarak sektiler bir tarzda yorumlandıldan iddiası üzerinde durur. "Evrenserin kapsayıcı ve herkese Şamil bir kategori olmaktan ziyade, bir özneleşme ve toplumsal alan oluşturnu olarak kullanıldığına işaret edilen Evrensel ve Kompida Kitab-ı Mukaddes'teki "komşunu seveceksin" buyruğuna gösterilen öneme dikkat çekilir. Böylece bir yandan toplumsal bir ozneleşmenin alanı olarak kullanılan "evrensel" kavramı ve diğer yandan da bu tür bir toplumsallasmayla olu.ştunılan alanı ifade eden "komşu" kanunları çerçevesinde "evrensel insan hakkın" anlayışının yeri ve politik anlamlan da sorgulanır.
Gibbons'tan Wittek'e, Köprülü'den Imber, Kafadar ve İnalcık'a kadar Osmanlı kuruluş varsayımlar... more Gibbons'tan Wittek'e, Köprülü'den Imber, Kafadar ve İnalcık'a kadar Osmanlı kuruluş varsayımlarının “Osmanlı kuruluş sorununun bizatihi kendisi sorundur” tezi eşliğinde analizi.
‘Göbeğini Kaşıyan Adam’ın Psikanalizi’ bir yandan özellikle 80 sonrası Türk edebiyat eleştirisind... more ‘Göbeğini Kaşıyan Adam’ın Psikanalizi’ bir yandan özellikle 80 sonrası Türk edebiyat eleştirisinde çokça kullanılmaya başlanan ‘kayıp ideal’, ‘mağdur’, ‘baba’, ‘Türklük’, ‘özne’ gibi kavramların neyi gösterdiğini incelerken, diğer yandan da özellikle sol edebiyat eleştirmenleri tarafından uygulanan bu tür bir edebiyat eleştirisinin nasıl bir toplum tahayyül ettiğini araştırmaya çalışıyor. Çalışmanın amacı, bu tür bir eleştirinin Türk edebiyat tarihini tarihsel olarak var olmayan bir kalkış noktasından değerlendirdiğini göstermeye çalışmak yanında özellikle Batı düşüncesinden hareketle oluşturulan bu kalkış noktasının Batı’daki kavramsal birikimi de tahrip ettiğini işaret etmek. Dolayısıyla söz konusu sol edebiyat eleştirisinin, hem Türk edebiyatının tarihsel gelişimini ve hem de Batılı kavramların tarihini kendileri için ‘ideal’i olarak kurguladıkları soyut bir evrensel noktadan hareketle çözümlediklerini göstermek. Dolayısıyla ‘Göbeğini Kaşıyan Adam’ın Psikanalizi’, sadece dar bir eleştirmenler topluluğuyla sınırlı olmayan, kendi ‘iktidar’ını da kurmuş olan kavramları ve kavrayışları yerinden edecek bir okuma yapıyor.
Derin Tarih dergisinin Ocak 2020 sayısında Kuruluş Sarmalından Kurtulmak ile ilgili olarak yapılm... more Derin Tarih dergisinin Ocak 2020 sayısında Kuruluş Sarmalından Kurtulmak ile ilgili olarak yapılmış bir söyleşi.
Uploads
Papers by Ahmet Demirhan
bilimlerde şamanlık, genelde Sibirya kaynaklı kendine özgü birtakım
ritüelleri olan bir uygulama olarak kabul görür ve genel anlamıyla bir
esrime tekniği olarak tanımlanır. Bu haliyle şamanlık, Orta Asya'nın kadim
toplumlarının dini yapısını ele veren bir uygulama olarak görülür. Bu
çalışmada İtalyan tarihçi Carlo Ginzburg'un çalışmalarının izinden giderek
şamanlığa dair bu kavrayış analitik bir yaklaşımla sorgulanmaya
çalışılmaktadır. Ginzburg'un 16. ve 17. yüzyılda İtalya'nın küçük bir
bölgesinde keşfettiği ve Engizisyon tarafından cadılıkla suçlanan bir kültün
arkasında şamanik özellikler bulunduğuna dair iddiasını değerlendiren
makalede, literatürde daha çok göçebe toplumlara hasredilen şamanlığın
bir tarım toplumundaki varlığı konu ediniliyor. Ginzburg'a göre kadim bir
bereket ritüelinin kalıntısı olan bu kült, Engizisyon'un soruşturmalarıyla
cadılığa dönüşmüş avami bir inançtır. Şamanlık denince akla gelen ilk
isimlerden olan Eliade ise, Ginzburg'un keşfettiği tarım kültürünü dünyanın
başka yerlerinde de görülebilen daha kozmik bir ortak inancın bir
yansıması olarak görür ve onu cadılığa dönüşen daha kökensel bir başlangıç
mitinde arar. Böylece Eliade, kendi mitleri aralığıyla kendilerini üçlü bir
yapıya bölmüş Hint-Avrupalı toplumlarda şamanlığın herhangi bir izinin
olamayacağını iddia eder. Ginzburg'un buna cevabı ise, değişik zamanlarda
ve mekanlarda birbirleriyle teması olmayan kültürlerin mitlerinde,
masallarında ya da danslarında ortaya çıkan bir esrime tekniğinin
sürekliliğini göstermektir. Ona göre bunun nedeni, nihayette insanın
cismani oluşudur ve morfolojik olarak benzeşen kültler veya teknikler onun bu yönünün ortaklaşalığını gösterir. Bu çerçevede çeşitli kültlerde görülen
ortak temalar da bu cismaniliği aşan arayışların bir tezahürü olarak
değerlendirilebilir. Buna şamanlık da dahildir.
90’larda yapılan iki tartışmaya odaklanan makalede, bu tartışmaların Heidegger üzerine olsa da, Heidegger’in bir kesim sol entelektüelin
kendilerini içinde buldukları ‘aydın krizi’ne bir çözüm olarak kullanıldığı ileri sürülmektedir. Söz konusu tartışmalardaki konumlardan
birisi, Heidegger’in bir ‘düşünür’ olduğunu, düşünen insanın ‘faşist’ olamayacağını; ulus, ırk ve milliyetçilik gibi unsurlarıyla birlikte
‘faşizm’in adım adım düşünülerek benimsenecek bir şey olmadığından düşünür Heidegger’in faşist olamayacağını iddia etmekteydi.
Nazim ile faşizmi birbirlerine karıştıran ve Batı’daki ‘Heidegger meselesi’yle hiçbir ilgisi bulunmayan bu konum, kendi iddiasıyla “karşıt
görüş” dediği bir konuma karşı Heidegger’i mizansen olarak kullanmaktadır. Diğer konum ise, birincisinden daha sofistike olsa da, o da
Heidegger’i Türk geleneğini yeniden keşfetmek için kullandığından, Heidegger’in düşüncesini Türk geleneği ve kültürü bağlamında taklit
etmekten öteye gidememektedir. Bu konumun da ana amacı bir ‘aydın krizi’ne cevap bulmak olduğundan, Heidegger bu konumda da,
kendi düşünce çizgisinden kopartılarak yorumlanmaktadır. Makale, bu iki tartışmanın da, aslında tarihsel olarak sol-Kemalst olan bir
aydın konumunu güçlendirmek için Heidegger’in nasıl sahiplenildiğini göstermekte ve sahiplenmenin anlamları üzerinde durmaktadır.
Books by Ahmet Demirhan
Oğuznamelerden Dede Korkut’a, Ötüken’den Asena’ya, Ergenekon’dan Turan’a kadar pek çok efsane ve destanın gölgesinde, hepimizin bildiği bir Türk tarihinin inşası başlı başına önemli bir hadisedir. Ahmet Demirhan bu eserinde Türkiyat literatürünün oluşumunda bazı temel meselelerin ve kavram demetlerinin birbiriyle etkileşim içindeki hikâyesini inceliyor.
Şaman ve Tengri’de “Bozkır”ın ortaya çıkışından, Kayı boyu ve kabile anlayışının nasıl çerçevelendiğine, “Orta Asya geleneği” ifadesinin müphem taraflarından, her zaman var olduğu ima edilen kanun-örf çatışmasına kadar pek çok mesele ele alınıyor. Bu yapılırken Türkiyat çalışmalarında antropolojik, etnografik, kozmolojik kavramların pek çoğunun tarihsel gerçekliklerle mutabık olup olmadığının izi sürülüyor.
“Efsanelerden çeşitli unvanlara, bunlara anlam kazandıran semâvî boyutlara, ortaya çıkan siyasi ve etnik teşekküllerin kimliğine ve geçmişlerine, ortaya çıkardıkları siyasal ve toplumsal yapıya, inanç ve örgütlenme biçimlerine ve bütün bunlarla bağlantılı başka meselelere, ‘bozkır’ı tarif etmeden bir anlam verilemez. (…)
Bozkır ve bozkır tarihyazımı, Hint-Avrupalı kavimlerin etkisinde olan, olabildiğince Doğu’da olduğu varsayılan bir anayurtta sözde Altaylı kavimlerin, hareketli, yani göçebe; kendine özgü, yani antropolojik olmaktan çok etnografik; ancak siyasi bir teşekkül etrafında birleştiğinde bir güç olabilecek dağınık bir tarihyazımı vaz eder. ‘Bozkır’ öncelikle Avrupa-merkezli jeo-politik bir tasavvurdur.”
Şaman ve Tengri, bozkır tarihyazımı içinde şekillenen bir kurucu figürün ve onun etrafında şekillendiği iddia edilen bir tanrı anlayışının “hikâye”sini önümüze seriyor.
Osmanlı döneminde filoloji ve arkeoloji eliyle Şarkiyatçılığın menzilinde İslam ve Türk tanımları ile millet, din, coğrafya ve sanat gibi alanlarda oluşan siyaseti çözümleyen eser, Cumhuriyet döneminde ise tarih ve dil tezleri üzerinden inşa edilmeye çalışılan Türk figürünün Şarkiyatçı bir Türkiyatla bağlantısına dikkat çekiyor.
Türkiyatın kendisini Şarkiyatçılıktan özerkleştirebilmesi için Batı-merkezcilik eleştirisine girişmesi gerektiğini öne süren eser, Tanzimat ve Cumhuriyet tarihini "cereyanlar" dışından okuyan alternatif bir menzil ve seyir alanının varlığını işaret ediyor.
bilimlerde şamanlık, genelde Sibirya kaynaklı kendine özgü birtakım
ritüelleri olan bir uygulama olarak kabul görür ve genel anlamıyla bir
esrime tekniği olarak tanımlanır. Bu haliyle şamanlık, Orta Asya'nın kadim
toplumlarının dini yapısını ele veren bir uygulama olarak görülür. Bu
çalışmada İtalyan tarihçi Carlo Ginzburg'un çalışmalarının izinden giderek
şamanlığa dair bu kavrayış analitik bir yaklaşımla sorgulanmaya
çalışılmaktadır. Ginzburg'un 16. ve 17. yüzyılda İtalya'nın küçük bir
bölgesinde keşfettiği ve Engizisyon tarafından cadılıkla suçlanan bir kültün
arkasında şamanik özellikler bulunduğuna dair iddiasını değerlendiren
makalede, literatürde daha çok göçebe toplumlara hasredilen şamanlığın
bir tarım toplumundaki varlığı konu ediniliyor. Ginzburg'a göre kadim bir
bereket ritüelinin kalıntısı olan bu kült, Engizisyon'un soruşturmalarıyla
cadılığa dönüşmüş avami bir inançtır. Şamanlık denince akla gelen ilk
isimlerden olan Eliade ise, Ginzburg'un keşfettiği tarım kültürünü dünyanın
başka yerlerinde de görülebilen daha kozmik bir ortak inancın bir
yansıması olarak görür ve onu cadılığa dönüşen daha kökensel bir başlangıç
mitinde arar. Böylece Eliade, kendi mitleri aralığıyla kendilerini üçlü bir
yapıya bölmüş Hint-Avrupalı toplumlarda şamanlığın herhangi bir izinin
olamayacağını iddia eder. Ginzburg'un buna cevabı ise, değişik zamanlarda
ve mekanlarda birbirleriyle teması olmayan kültürlerin mitlerinde,
masallarında ya da danslarında ortaya çıkan bir esrime tekniğinin
sürekliliğini göstermektir. Ona göre bunun nedeni, nihayette insanın
cismani oluşudur ve morfolojik olarak benzeşen kültler veya teknikler onun bu yönünün ortaklaşalığını gösterir. Bu çerçevede çeşitli kültlerde görülen
ortak temalar da bu cismaniliği aşan arayışların bir tezahürü olarak
değerlendirilebilir. Buna şamanlık da dahildir.
90’larda yapılan iki tartışmaya odaklanan makalede, bu tartışmaların Heidegger üzerine olsa da, Heidegger’in bir kesim sol entelektüelin
kendilerini içinde buldukları ‘aydın krizi’ne bir çözüm olarak kullanıldığı ileri sürülmektedir. Söz konusu tartışmalardaki konumlardan
birisi, Heidegger’in bir ‘düşünür’ olduğunu, düşünen insanın ‘faşist’ olamayacağını; ulus, ırk ve milliyetçilik gibi unsurlarıyla birlikte
‘faşizm’in adım adım düşünülerek benimsenecek bir şey olmadığından düşünür Heidegger’in faşist olamayacağını iddia etmekteydi.
Nazim ile faşizmi birbirlerine karıştıran ve Batı’daki ‘Heidegger meselesi’yle hiçbir ilgisi bulunmayan bu konum, kendi iddiasıyla “karşıt
görüş” dediği bir konuma karşı Heidegger’i mizansen olarak kullanmaktadır. Diğer konum ise, birincisinden daha sofistike olsa da, o da
Heidegger’i Türk geleneğini yeniden keşfetmek için kullandığından, Heidegger’in düşüncesini Türk geleneği ve kültürü bağlamında taklit
etmekten öteye gidememektedir. Bu konumun da ana amacı bir ‘aydın krizi’ne cevap bulmak olduğundan, Heidegger bu konumda da,
kendi düşünce çizgisinden kopartılarak yorumlanmaktadır. Makale, bu iki tartışmanın da, aslında tarihsel olarak sol-Kemalst olan bir
aydın konumunu güçlendirmek için Heidegger’in nasıl sahiplenildiğini göstermekte ve sahiplenmenin anlamları üzerinde durmaktadır.
Oğuznamelerden Dede Korkut’a, Ötüken’den Asena’ya, Ergenekon’dan Turan’a kadar pek çok efsane ve destanın gölgesinde, hepimizin bildiği bir Türk tarihinin inşası başlı başına önemli bir hadisedir. Ahmet Demirhan bu eserinde Türkiyat literatürünün oluşumunda bazı temel meselelerin ve kavram demetlerinin birbiriyle etkileşim içindeki hikâyesini inceliyor.
Şaman ve Tengri’de “Bozkır”ın ortaya çıkışından, Kayı boyu ve kabile anlayışının nasıl çerçevelendiğine, “Orta Asya geleneği” ifadesinin müphem taraflarından, her zaman var olduğu ima edilen kanun-örf çatışmasına kadar pek çok mesele ele alınıyor. Bu yapılırken Türkiyat çalışmalarında antropolojik, etnografik, kozmolojik kavramların pek çoğunun tarihsel gerçekliklerle mutabık olup olmadığının izi sürülüyor.
“Efsanelerden çeşitli unvanlara, bunlara anlam kazandıran semâvî boyutlara, ortaya çıkan siyasi ve etnik teşekküllerin kimliğine ve geçmişlerine, ortaya çıkardıkları siyasal ve toplumsal yapıya, inanç ve örgütlenme biçimlerine ve bütün bunlarla bağlantılı başka meselelere, ‘bozkır’ı tarif etmeden bir anlam verilemez. (…)
Bozkır ve bozkır tarihyazımı, Hint-Avrupalı kavimlerin etkisinde olan, olabildiğince Doğu’da olduğu varsayılan bir anayurtta sözde Altaylı kavimlerin, hareketli, yani göçebe; kendine özgü, yani antropolojik olmaktan çok etnografik; ancak siyasi bir teşekkül etrafında birleştiğinde bir güç olabilecek dağınık bir tarihyazımı vaz eder. ‘Bozkır’ öncelikle Avrupa-merkezli jeo-politik bir tasavvurdur.”
Şaman ve Tengri, bozkır tarihyazımı içinde şekillenen bir kurucu figürün ve onun etrafında şekillendiği iddia edilen bir tanrı anlayışının “hikâye”sini önümüze seriyor.
Osmanlı döneminde filoloji ve arkeoloji eliyle Şarkiyatçılığın menzilinde İslam ve Türk tanımları ile millet, din, coğrafya ve sanat gibi alanlarda oluşan siyaseti çözümleyen eser, Cumhuriyet döneminde ise tarih ve dil tezleri üzerinden inşa edilmeye çalışılan Türk figürünün Şarkiyatçı bir Türkiyatla bağlantısına dikkat çekiyor.
Türkiyatın kendisini Şarkiyatçılıktan özerkleştirebilmesi için Batı-merkezcilik eleştirisine girişmesi gerektiğini öne süren eser, Tanzimat ve Cumhuriyet tarihini "cereyanlar" dışından okuyan alternatif bir menzil ve seyir alanının varlığını işaret ediyor.
Dolayısıyla ‘Göbeğini Kaşıyan Adam’ın Psikanalizi’, sadece dar bir eleştirmenler topluluğuyla sınırlı olmayan, kendi ‘iktidar’ını da kurmuş olan kavramları ve kavrayışları yerinden edecek bir okuma yapıyor.