Papers by DR. AYŞE YILMAZ
Hikmet - Akademik Edebiyat Dergisi, 2024
Tanrı'nın emir ve yasaklarını bildirmekle vazifeli peygamberlerin kıssaları, edebiyatın anlam ve ... more Tanrı'nın emir ve yasaklarını bildirmekle vazifeli peygamberlerin kıssaları, edebiyatın anlam ve estetik alanında geniş yer bulmuştur. Yapılan telmihlerle hem manevi birikimden beslenen gelenek sürdürülmüş hem de beyitleri güçlendiren anlam katmanları inşa edilmiştir. Şiirin bir diğer önemli teması aşk, âşığın penceresinden ele alındığında asla bitmez bir acı hâliyken peygamber kıssaları ile bu acının anlatımı daha ziyade derinlik kazanır, okur üzerindeki tesirden emin olunur. Istırap yörüngesinde dönen aşktan şikayetçi olmayan âşık, hislerini Tanrı'nın çetin imtihanları ile karşılaşmış peygamberleri vasıtasıyla anlattığında acısına manevi basamaklar ekleyebilir. Klasik şiirde âşık kendini ekseriyetle; Âdem peygamberin cennetten kovuluşuyla, İdris peygamberin ilmȋ yönüyle, Nuh peygamberin karşılaştığı tufan hadisesiyle, İbrahim peygamberin ateşe atılmasıyla, İsmail peygamberin kurban edilecekken sergilediği metanetle, Yakup peygamberin oğlu için döktüğü gözyaşlarıyla, Yusuf peygamberin atıldığı kuyuyla, Eyyȗb peygamberin sabrıyla, Musa peygamberin Tanrı'nın tecellisini görmesi ve Tanrı ile konuşabilmesiyle, Davud peygamberin içe işleyen sesiyle, Zekeriya peygamberin zalimler tarafından katledilişiyle, İsa peygamberin şifalı nefesi ve göklerdeki makamıyla alakalı hususiyetleri ile ilişkilendirir. Bu makalede âşık ve mezkûr peygamberler arasında kurulan anlam bağları, seçilen beyitler ışığında incelenmiş ortaya çıkan güçlü hayaller, derin hisler ve üslup zenginlikleri izah edilmiştir.
Bu makalede sanatın en derin ve değerli sembollerinden çiçeklerin halk edebiyatı şairi Âşık Ömer ... more Bu makalede sanatın en derin ve değerli sembollerinden çiçeklerin halk edebiyatı şairi Âşık Ömer şiirlerine tesiri, klasik Türk şiiri malzemesi açısından ele alınmıştır. Eserde on iki çiçek tespit edilmiş ve seçilen örnek mısralarla benzerlikler ortaya konmaya çalışılmıştır. En geniş bahis alanı "gül" için açılmıştır. "Sevgili ile İlişkilendirilmesi" başlığı "Yüzü/Yanağı", "Dudakları", "Ayakları, "Hayaldeki Hâli" maddeleriyle izah edilmiştir. "Gül ile Bülbül Mazmunu" ve "Diken" alt başlıklarında gülün âşık üzerindeki tesiri ele alınmıştır. Diğer çiçeklerden "lale", sevgilinin yanağı ve âşığın yanan bağrına dair benzetmelerde ön plana çıkar. "Nergis" sarhoşluk, uykululuk ile ilgili manalar kurarken "sümbül" renk ve koku hasebiyle sevgilinin saçlarıyla ilişkilendirilir. "Reyhan", "karanfil", "şebboy", "yasemin" rayihalarıyla, "menekşe" başının toprağa mail oluşuyla, "erguvan" şarapla, "zambak" Hz. Muhammed'in kokusuyla, "susen" ise sevgilinin yan bakış hançeriyle anılır. Âşık Ömer Divanı'ndaki bu renk ve koku cümbüşü, şairin şiirlerine klasik Türk şiiri hayalleri kazandırmış, türlü ifadeleri besleyen, çiçeklendiren üslup arayışlarına fırsat sunmuştur.
Bülbül, klasik Türk şiirinin en sık karşılaşılan mazmunlarından biridir ve şiire güçlü bir uyum, ... more Bülbül, klasik Türk şiirinin en sık karşılaşılan mazmunlarından biridir ve şiire güçlü bir uyum, incelikli bir estetik eklemekte, türlü ifade zenginlikleri sağlamaktadır. Sesinin melodisi, berraklığı, ahengi ve tınısı dinleyenlere keyif verir. Küçük bedeni ve ürkekliği sayesinde kolay kolay görülemez ve bu da hem sesine hem gül dibinde kain meskenine gizem katar. Bülbülün tesirli sesiyle uzun uzun dem çekmesi dertli diye kabul edilmesine, gül dalına meyli de âşıklık tasavvurlarına yol açmıştır. Adı Arapçada 'andelib', Farsçada 'hezâr' olan bülbül, Kâmûs-ı Osmânî'de şöyle tanımlanır: "Ötüşü güzel ma'rûf kuş, kuşların 'âşıkı" (Salâhî, 2023, s. 224). Cinsi hakkında şunlar kayda geçmiştir: "Karatavukgillerden sesinin güzelliği ile tanınan ötücü kuş; Latince ismi 'luscinia megarhynchos'tur" (TDK, 2005, s. 334). Aynı zamanda bülbül, mecazi olarak sesi güzel kimseler için de kullanılır. Mehmed Âkif 'in şu iki mısrası buna örnektir: "İlme kıymet veren âyâtı, ehâdisi bütün Okudum, hasılı bülbül gibi öttüm ben o gün" (Ersoy, 2022, s. 758) * Dr. Öğr. Üyesi., Karabük Üniversitesi.
Klasik Türk şiirinin merkezindeki kuvvetlerden biri ruha tesiri arttıracak estetik imar ve ifade ... more Klasik Türk şiirinin merkezindeki kuvvetlerden biri ruha tesiri arttıracak estetik imar ve ifade zenginliğidir. Estetik sadece güzelliği değil; mutluluk oluşturma, heyecana sevk etme, hayranlık uyandırma gibi tamamlayıcı hisler kurmayı hedefler. Bu noktada şair, şiiri ilim olarak görür. Kullanacağı her kelimeyi, yakalamayı hedeflediği derinliği hesaplayarak büyük bir titizlikle seçer. İyi şiir, sanat erbabı olan şairin birinci hedefidir ve içerisine yerden, gökten, sudan ve dahi gaipten bütün unsurlar intizamla girebilir. Kâinatın dengesi ve ahengini sağlayan hayvanlar da bu bahiste istifade edilen kıymetli renklerdendir. Hayvanlar yaratılış güzellikleri ve ayrıcalıkları yanında bazen sevgili, bazen âşık, bazen rakiple birlikte güçlü izahlar kurulmasına olanak sağlar. Vardar Yenicesi'nde dünyaya gelen ve hayatının bir döneminde İstanbul'da da bulunmuş XVI. yüzyılın bilinen, başarılı şairlerinden Hayretȋ, aynı zamanda asker şairlerden biridir. Hacimli eseri Dȋvânı'nda aşk, ayrılık, ıstırap, ölüm gibi âlemşümul temaları sanatsal inceliklerle süsleyerek işlemiştir. Bu çalışmada şairin hayvanlarla kurduğu estetik anlatım üzerine beyitler tek tek tespit edilerek incelenmiştir. Kıssalarla, inanışlarla, genel kabullerle, bazı ilmi bilgilerle de şairin ortaya koyduğu çeşitlilik bu renkli âlemin güçlenmesini sağlamıştır. Anka ve hüma gibi efsanelerde yaşayan hayvanların yanı sıra kuşların, böceklerin, sürüngenlerin, dört ayaklı hayvanların hangi meziyetleri ile doğal ahenkteki estetik dengeye hizmet ettiği izah edilmeye çalışılmıştır.
Klasik Türk şiirinin beslendiği iki kaynak vardır. Bunlardan ilki Kuran-ı Kerim, hadisler, dini i... more Klasik Türk şiirinin beslendiği iki kaynak vardır. Bunlardan ilki Kuran-ı Kerim, hadisler, dini ilimler, peygamber kıssaları gibi dini içerikli; diğeri ise milli kültür, efsaneler, şahıslar, atasözleri ve deyimler gibi yerli malzemelerden oluşur. Şairlerin; aşk, âşık ve sevgili temasını işlerken bu
iki damardan beslendiği görülür. Böylece sanatın manevi değerlerden ve
geleneklerden hareket eden tarzı bir sonraki nesle miras kalır. Aşk kurgusu
daima ızdırap yörüngesinde gelişir. Sevgili otorite sahibidir, yücedir,
kudretlidir, acımasızdır ve bir o kadar da güzeldir. Âşıksa cevr ü cefa
çekmekten şikayetçi olmaz, gözyaşlarını ve canını sevgili yoluna
sunmuştur. Sevgiliyi anlatırken de en iddialı sözleri söylemeli, tesiri güçlü ve kalıcı kılmalıdır. Böylece ideal aşka ulaşacak olan âşık, ruhen de yükselmiş olacaktır. Bu nedenle de sevgilisini peygamberlerle yan yana getirir, dahası zaman zaman onlardan üstün yanlarını söyler. Bu ona göre
bir yarış sayılmaz, sevgili zaten her türlü ulvi meziyete sahiptir. Bu makalede peygamberler ile sevgili arasında kurulan anlam bağları ve
incelikleri, oluşturulan güçlü hayaller, estetik anlatım, üslup zenginlikleri incelenmiştir.
Hilye; Hz. Peygamberin fiziki portresinin, giyim kuşamının, tavır ve davranışlarının, ahlakının d... more Hilye; Hz. Peygamberin fiziki portresinin, giyim kuşamının, tavır ve davranışlarının, ahlakının detaylıca anlatılmasıyla oluşturulan manzum ve mensur eserlere verilen isimdir. İlk müstakil hilye, Hakani Mehmed Bey tarafından kaleme alınmıştır. Klasik Türk şiirinin en çok okunan, sevilen ve bilinen eserleri arasına girmeyi başaran Hilye-i Saadet; 712 beyitten müteşekkildir ve 'feilâtün/ feilâtün/feilün' aruz kalıbıyla yazılmıştır. Bu çalışmada öncelikle çeşitli açılardan incelenecek hilye türünün Türk edebiyatındaki önemi nedenleriyle birlikte etraflıca ele alınacaktır. Sonrasındaysa Hilye-i Saadet'in görme, koklama, işitme, dokunma ve tatma duyularına nasıl hitap ettiği, örnek beyitler eşliğinde ele alınacak ve kurulan mana derinlikleri tespit edilmeye çalışılacaktır.
Üç Bursa Şehrengizinde Renkler ve Rengiyle Öne Çıkan Nesneler
Giriş Mitolojide önemini koruyan yılan, hem görsel sanatlarda hem edebȋ metinlerde manayı derinle... more Giriş Mitolojide önemini koruyan yılan, hem görsel sanatlarda hem edebȋ metinlerde manayı derinleştirmeye, zenginleştirmeye hizmet eden kadim, kompleks ve evrensel sembollerden biridir. Tarihin engin hafızasında bıraktığı işaretlere bakılınca kutsal kabul edildiği dahi görülebilir. Şeklindeki kusursuzluk, yeraltında yaşaması, daralan derisini tek parça sıyırarak kendini yenilemesi, dişleri ardında biriktirdiği zehri, ağzını açmadan sallayabildiği dilinin çatal şekli, avını sıkması ve yutması; daire, spiral, yay şeklini alan vücudunun kuma 'S'ler çize çize ilerlemesi, sessizce aniden yaklaşması ve kaybolması, harabeliklerde ve ıssızda yaşamayı tercih etmesi gibi birçok özelliği yılanı, insan için daima ilginç kılmıştır. Yılan; hem güç hem değişim, hem sinsilik hem bilgelik, hem zehir hem şifa, hem iyilik hem kötülük, hem uyanıklık hem de kış uykusuyla anılır. Parlaklığı sayesinde güneşle ilişkili kabul edildiği gibi yeraltındaki hayatı ölümle, zirvelere dek çıkabilmesi gökle örtüştürülür. Toprağın altında dolaşması ölüm ilmine, hatta ölülerin sırlarına erişmesine sebep sayılır. Ayakları olmamasına rağmen doruğu hedefleyen yolculuğu; yaşamın güçlüklerini, doruğa varışı ise tanrı ile kurduğu bağı simgeler. "Yılan, aslanla birlikte hayvanlarla ilgili sembolizmin ilk sırasını paylaşır. Görüntüsü her zaman en iyi olanı en kötü şekilde temsil etmek için kullanılmıştır; yaratılış, yenilenme, ölümsüzlük ancak aynı zamanda da gerçeği gizleme, mutlak kötülük ölüm." 1
Şiir bir toplumun en önemli benlik damarlarından biridir. Bu nedenle her dönem ve şartta yerini m... more Şiir bir toplumun en önemli benlik damarlarından biridir. Bu nedenle her dönem ve şartta yerini muhafaza etmeyi başarmıştır. Şiirleri ile tanınan Mevlânâ Celâleddȋn-i Rûmȋ sanatını ve tefekkür dünyasını hem yaşarken hem de bugün kabul ettirmiş bir âlimdir. Mesnevȋ, onun en çok okunan ve bilinen eseridir. Hayatını okuma ve yazma yolunda sürdürmüş en önemli Türk münevverlerinden biri olan Hilmi Ziya Ülken de Mesnevi'ye derin bir sevgi ve saygı duymaktadır. Eseri Dibâçe-i Mesnevȋ, bunun kanıtıdır. 1973'te yetmiş iki yaşında iken kaleme aldığı bu eserinde dikkat çeken öğelerden bazıları şunlardır: Mevlana'nın hayatındaki dönem noktalarına temas etme, tazminler, hikayeler, Anadolu kültürüne ait birçok motif... Bu makalemizde Mevlânâ Celâleddȋn-i Rûmȋ'nin altı ciltten oluşan Mesnevȋ'si hakkında genel bilgi verildi ve Hilmi Ziya Ülken tarafından ona yazılmış bir ön söz mahiyetindeki Dibâçe-i Mesnevȋ'sini incelendi.
Kurulan ve katlanarak çoğalan labirentte ilerlemek anlamına gelebilecek olan tereddüt, sanatta de... more Kurulan ve katlanarak çoğalan labirentte ilerlemek anlamına gelebilecek olan tereddüt, sanatta derinleşmeyi sağlar. Gereğinden çok düşünmekle oluşan tereddüt; duygunun, duyuşun incelmesini sağlar. Okurdaki merak duygusunu ateşleyebileceği gibi farklı edebȋ sanatlarla çeperini güçlendirip soru-cevap seviyesine ulaşır. İncelediğimiz divanda görüldüğü üzere sanat gücünü pekiştiren yapıya da hizmet eder. Tereddüt kelimesinin eşanlamları ikilemde kalmak, şaşkına dönmek, vesveseye kapılmak, kuşku duymak şeklinde belirlenebilir. Yapmanın ve yapmamanın arasında uzanan görünmez bir çizgi olarak düşünülebileceği gibi, yapılanın ardından 'yapılmasa ne olurdu'ya dair bir sorgulamayı da beraberinde taşır. Bu hâliyle kararsızlık ile pişmanlık, hayıflanma ile beklenti arasında gelişen bir pencere aralar vaziyettedir. Bu makalede, Osmanlı Devleti'nin zaferlerle donanmış en müreffeh döneminin-16. yüzyıl-önemli şairlerinden olan Hayâlȋ Bey'e ait şiirler tereddüdün işlenişi açısından incelenmiştir. Tereddüdün şiire etki ve katkıları üzerine çıkarımlarda bulunmaya çalışılmıştır. Tereddüt içeren beyitler: 'Manadaki Tereddüt, Soru Ekiyle Oluşturulan Tereddüt, Edatlarla ve Bağlaçlarla Hissettirilen Tereddüt' şeklinde üç ana başlıkta tasnif edilmiştir.
Makalat'ta Anasır-ı Erbaanın Kullanılışı
Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2021
Hak Halili; Mısır'daki Cami'ü'l-Ezher'de eğitimini tamamlamıştır. Başmüderrisliğe kadar yükselmiş... more Hak Halili; Mısır'daki Cami'ü'l-Ezher'de eğitimini tamamlamıştır. Başmüderrisliğe kadar yükselmiş, on iki tarikatın şeyhliğini yapabileceğine dair icazet almış bir mutasavvıftır. Sarayda şehzadelere Mesnevi dersleri verdiği bilinir. Daha sonra memleketi Afyonkarahisar'ın Emirdağ ilçesindeki ilk yörük yerleşim merkezlerinden biri olan Karacalar Köyü'ne dönmüş ve burada dergâhını kurmuştur. Ölümüne yakın bir tarihte de dergâhın icazetini kızı Zehra Bacı'ya vermiştir. Bu çalışmada Hak Halili / Zehra Bacı Dergâhı'nda derviş olmak için gereken hususiyetler sırasıyla aktarılmıştır. Dergâhın mürşitlerinden Abdülkadir Şahbaz'ın itinayla saklanan ses kayıtları içinden çok mühim tespitler elde edilerek çalışmaya eklenmiştir. Bunun yanı sıra Muharrem ayında, Nevruz'da, Hıdırellez'de, Hak Halili, Zehra Bacı ve Abdülkadir Sultan'ın ölüm yıldönümlerinde yapılan çeşitli merasimlere ve muhabbet basamakları adını verdiğimiz ibadetlerin inceliklerine yer verilmiştir. Yapılan bu değerlendirme ve derleme çalışmasında kültürel mirasa katkı sağlama amacı güdülmüştür. Dergâha ait bazı fotoğraflarla da yazılanlar desteklenmiştir. Çalışmanın Hak Halili / Zehra Bacı Dergâhı'na dair yeni çalışmalar için kapı aralayacağı düşünülmektedir.
BALCAM KÖYÜNDEKİ HEPBÖYÜK KUŞU EFSANESİ
ÖZET Bu makale-Batı'da fizyonomi olarak bilinen-dünyanın en köklü ilimlerinden birisi olan kıyafe... more ÖZET Bu makale-Batı'da fizyonomi olarak bilinen-dünyanın en köklü ilimlerinden birisi olan kıyafetnameleri içerir. Kıyafet kişilerin dış görünüşlerinin ve simalarının analizini yapma yöntemidir. Kıyafetname ikiye ayrılmaktadır: Şer'i, Hükmi. Makalede ilk kıyafetname örnekleri belirlenmiştir. En bilindik kıyafetnamelerden örnekler seçilmiştir. Bu örnekler iki grupta toplanmıştır: Kıyafetnamelerde geçen bazı uzuvların alametleri ve davranış alametleri. Anahtar Kelimeler: Kıyafetname, uzuvlar, kişilik tespiti ABSTRACT This article contains kıyafetnames-known as Physiognomy ın the West-which the most fundamental Eastern sciences. Kıyafet means the analysis of their external appearance and personality. Kıyafetname divided into two: Şer'i, Hükmi. The first kıyafetname samples determined in article. The most kıyafetnames were selected alternative example. They were collected from two groups: Some of the past Kıyafetnames organs of tracks and behavior tracks.
HAK HALİLİ ZEHRA BACI DERGAHI’NIN ÖĞRETİSİ VE DERGAHLA TÜRBENİN İÇ-DIŞ ÖZELLİKLERİ
akade by DR. AYŞE YILMAZ
Uploads
Papers by DR. AYŞE YILMAZ
iki damardan beslendiği görülür. Böylece sanatın manevi değerlerden ve
geleneklerden hareket eden tarzı bir sonraki nesle miras kalır. Aşk kurgusu
daima ızdırap yörüngesinde gelişir. Sevgili otorite sahibidir, yücedir,
kudretlidir, acımasızdır ve bir o kadar da güzeldir. Âşıksa cevr ü cefa
çekmekten şikayetçi olmaz, gözyaşlarını ve canını sevgili yoluna
sunmuştur. Sevgiliyi anlatırken de en iddialı sözleri söylemeli, tesiri güçlü ve kalıcı kılmalıdır. Böylece ideal aşka ulaşacak olan âşık, ruhen de yükselmiş olacaktır. Bu nedenle de sevgilisini peygamberlerle yan yana getirir, dahası zaman zaman onlardan üstün yanlarını söyler. Bu ona göre
bir yarış sayılmaz, sevgili zaten her türlü ulvi meziyete sahiptir. Bu makalede peygamberler ile sevgili arasında kurulan anlam bağları ve
incelikleri, oluşturulan güçlü hayaller, estetik anlatım, üslup zenginlikleri incelenmiştir.
akade by DR. AYŞE YILMAZ
iki damardan beslendiği görülür. Böylece sanatın manevi değerlerden ve
geleneklerden hareket eden tarzı bir sonraki nesle miras kalır. Aşk kurgusu
daima ızdırap yörüngesinde gelişir. Sevgili otorite sahibidir, yücedir,
kudretlidir, acımasızdır ve bir o kadar da güzeldir. Âşıksa cevr ü cefa
çekmekten şikayetçi olmaz, gözyaşlarını ve canını sevgili yoluna
sunmuştur. Sevgiliyi anlatırken de en iddialı sözleri söylemeli, tesiri güçlü ve kalıcı kılmalıdır. Böylece ideal aşka ulaşacak olan âşık, ruhen de yükselmiş olacaktır. Bu nedenle de sevgilisini peygamberlerle yan yana getirir, dahası zaman zaman onlardan üstün yanlarını söyler. Bu ona göre
bir yarış sayılmaz, sevgili zaten her türlü ulvi meziyete sahiptir. Bu makalede peygamberler ile sevgili arasında kurulan anlam bağları ve
incelikleri, oluşturulan güçlü hayaller, estetik anlatım, üslup zenginlikleri incelenmiştir.