„Nýnorska“: Munur á milli breytinga
m r2.5.2) (robot Fjarlægi: hy:Նորվեգերեն (բուկմոլ) |
Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.9.5 |
||
| (Ein millibreyting eftir 15 notendur ekki sýnd) | |||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
'''Nýnorska''' (á norsku: ''nynorsk'') er annað af tveimur opinberum ritunarformum [[norska|norsku]]. Um það bil 10–15% Norðmanna hafa valið að nota þetta ritmál. Nýnorska er í eiginlegri merkingu [[tilbúin tungumál|tilbúið tungumál]] þar sem það er einungis ritmál og er skapað úr ýmsum mállýskum og með mikilli hliðsjón |
'''Nýnorska''' (á [[norska|norsku]]: ''nynorsk'') er annað af tveimur opinberum ritunarformum [[norska|norsku]]. Um það bil 10–15% Norðmanna hafa valið að nota þetta ritmál. Nýnorska er í eiginlegri merkingu [[tilbúin tungumál|tilbúið tungumál]] þar sem það er einungis ritmál og er skapað úr ýmsum mállýskum og með mikilli hliðsjón af fornnorrænu. Nýnorska er aðallega notuð í [[Vestur-Noregur|Vestur-Noregi]]. |
||
Danska var eina opinbera ritmálið í Noregi fram til 1890 þegar [[Stórþingið]] ([[þing]] Norðmanna) ákvað að gera bæði nýnorsku (sem þá var kallað ''landsmål'') og dönsku (sem þá var kallað ''riksmål'', nú [[bókmál]]) að opinberum málaformum. |
[[Danska]] var eina opinbera ritmálið í [[Noregur|Noregi]] fram til 1890 þegar [[Stórþingið]] ([[þing]] Norðmanna) ákvað að gera bæði nýnorsku (sem þá var kallað ''landsmål'') og dönsku (sem þá var kallað ''riksmål'', nú [[bókmál]]) að opinberum málaformum. |
||
Það var hinn sjálfmenntaði málfræðingur [[Ivar Aasen]] sem fremur öðrum skapaði nýnorsku í kringum miðja [[19. öld]]. Í takt við þjóðernisvakningu þess tíma óskaði hann sér að til væri hreinna mál og líkara bæði talmáli sveitanna og [[fornnorræna|fornnorrænu]] en þeirri [[danska|dönsku]] sem var eina opinbera ritmálið í Noregi á þessum tíma. Aasen ferðaðist um Noreg á áratugunum [[1840]]–[[1850]] til að viða að sér efni til að skapa nýtt ritmál. |
Það var hinn sjálfmenntaði málfræðingur [[Ivar Aasen]] sem fremur öðrum skapaði nýnorsku í kringum miðja [[19. öld]]. Í takt við þjóðernisvakningu þess tíma óskaði hann sér að til væri hreinna mál og líkara bæði talmáli sveitanna og [[fornnorræna|fornnorrænu]] en þeirri [[danska|dönsku]] sem var eina opinbera ritmálið í Noregi á þessum tíma. Aasen ferðaðist um Noreg á áratugunum [[1840]]–[[1850]] til að viða að sér efni til að skapa nýtt ritmál. |
||
Baráttan fyrir nýnorskunni var og er enn oft mjög heit og nátengd þjóðernisímynd Norðmanna. Notkun nýnorskunnar jókst stöðugt frá því hún var sköpuð fram að seinni heimsstyrjöldinni. Þá valdi um þriðjungur nemenda að nota hana í stað bókmáls.<ref>http://www.språkrådet.no/Politikk-Fakta/Fakta/Spraakstatistikk/Historisk/ Språkrådet</ref>Eftir það hefur hún hins vegar átt í vök að verjast. |
Baráttan fyrir nýnorskunni var og er enn oft mjög heit og nátengd þjóðernisímynd Norðmanna. Notkun nýnorskunnar jókst stöðugt frá því hún var sköpuð fram að seinni heimsstyrjöldinni. Þá valdi um þriðjungur nemenda að nota hana í stað bókmáls.<ref>http://www.språkrådet.no/Politikk-Fakta/Fakta/Spraakstatistikk/Historisk/{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} Språkrådet</ref>Eftir það hefur hún hins vegar átt í vök að verjast. |
||
Nýnorska kemur íslenskumælandi oft kunnuglega fyrir sjónir eins og sjá má af þessu dæmi: |
Nýnorska kemur íslenskumælandi oft kunnuglega fyrir sjónir eins og sjá má af þessu dæmi: |
||
| Lína 22: | Lína 22: | ||
* [http://www.nynorsk.no/ nynorsk.no - nyheter om nynorsk] |
* [http://www.nynorsk.no/ nynorsk.no - nyheter om nynorsk] |
||
* [http://www.nm.no/ Noregs Mållag] |
* [http://www.nm.no/ Noregs Mållag] |
||
* [http://www.nynorsk.no/nmu Norsk Målungdom] |
* [http://www.nynorsk.no/nmu Norsk Målungdom] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051130233200/http://www.nynorsk.no/nmu/ |date=2005-11-30 }} |
||
* [http://nn.wikipedia.org Nynorsk Wikipedia] |
* [http://nn.wikipedia.org Nynorsk Wikipedia] |
||
| Lína 28: | Lína 28: | ||
[[Flokkur:Norska]] |
[[Flokkur:Norska]] |
||
[[af:Nynorsk]] |
|||
[[ar:ني نوشك]] |
|||
[[br:Nynorsk]] |
|||
[[ca:Nynorsk]] |
|||
[[cs:Nynorsk]] |
|||
[[cy:Nynorsk]] |
|||
[[da:Nynorsk]] |
|||
[[de:Nynorsk]] |
|||
[[en:Nynorsk]] |
|||
[[eo:Nynorsk]] |
|||
[[es:Nynorsk]] |
|||
[[et:Uusnorra keel]] |
|||
[[fi:Uusnorja]] |
|||
[[fr:Nynorsk]] |
|||
[[gl:Nynorsk]] |
|||
[[he:נורבגית חדשה]] |
|||
[[hr:Nynorsk]] |
|||
[[id:Nynorsk]] |
|||
[[it:Nynorsk]] |
|||
[[ja:ニーノシュク]] |
|||
[[ko:뉘노르스크]] |
|||
[[lmo:Nynorsk]] |
|||
[[mdf:Норвегонь кяль (нюнорск)]] |
|||
[[ms:Nynorsk]] |
|||
[[nl:Nynorsk]] |
|||
[[nn:Nynorsk]] |
|||
[[no:Nynorsk]] |
|||
[[os:Нюнорск]] |
|||
[[pl:Nynorsk]] |
|||
[[pms:Lenga norvegèisa (Nynorsk)]] |
|||
[[pt:Novo norueguês]] |
|||
[[ro:Nynorsk]] |
|||
[[ru:Нюнорск]] |
|||
[[scn:Nynorsk]] |
|||
[[simple:Nynorsk]] |
|||
[[sv:Nynorska]] |
|||
[[ta:நீநொர்ஸ்க் மொழி]] |
|||
[[ug:يېڭى نورۋېگىيە تىلى]] |
|||
[[uk:Нюношк]] |
|||
[[zh:新挪威語]] |
|||
Nýjasta útgáfa síðan 21. júní 2024 kl. 07:52
Nýnorska (á norsku: nynorsk) er annað af tveimur opinberum ritunarformum norsku. Um það bil 10–15% Norðmanna hafa valið að nota þetta ritmál. Nýnorska er í eiginlegri merkingu tilbúið tungumál þar sem það er einungis ritmál og er skapað úr ýmsum mállýskum og með mikilli hliðsjón af fornnorrænu. Nýnorska er aðallega notuð í Vestur-Noregi.
Danska var eina opinbera ritmálið í Noregi fram til 1890 þegar Stórþingið (þing Norðmanna) ákvað að gera bæði nýnorsku (sem þá var kallað landsmål) og dönsku (sem þá var kallað riksmål, nú bókmál) að opinberum málaformum.
Það var hinn sjálfmenntaði málfræðingur Ivar Aasen sem fremur öðrum skapaði nýnorsku í kringum miðja 19. öld. Í takt við þjóðernisvakningu þess tíma óskaði hann sér að til væri hreinna mál og líkara bæði talmáli sveitanna og fornnorrænu en þeirri dönsku sem var eina opinbera ritmálið í Noregi á þessum tíma. Aasen ferðaðist um Noreg á áratugunum 1840–1850 til að viða að sér efni til að skapa nýtt ritmál.
Baráttan fyrir nýnorskunni var og er enn oft mjög heit og nátengd þjóðernisímynd Norðmanna. Notkun nýnorskunnar jókst stöðugt frá því hún var sköpuð fram að seinni heimsstyrjöldinni. Þá valdi um þriðjungur nemenda að nota hana í stað bókmáls.[1]Eftir það hefur hún hins vegar átt í vök að verjast.
Nýnorska kemur íslenskumælandi oft kunnuglega fyrir sjónir eins og sjá má af þessu dæmi:
- Bókmál: Jeg kommer fra Norge. Jeg snakker norsk.
- Nýnorska: Eg kjem frå Noreg. Eg talar norsk.
- Íslenska: Ég kem frá Noregi. Ég tala norsku.
Neðanmálsgreinar
[breyta | breyta frumkóða]Tenglar
[breyta | breyta frumkóða]- Forskrift om målvedtak i kommunar og fylkeskommunar
- Norsk netorðabók
- nynorsk.no - nyheter om nynorsk
- Noregs Mållag
- Norsk Målungdom Geymt 30 nóvember 2005 í Wayback Machine
- Nynorsk Wikipedia
