Veurstad
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
'n Veurstad is 'n plaots mèt steidelek karakter die tege of kortbij 'n groeter stad aonligk en vaan die häör agglomeratie deil oetmaak. Ze kin zoe groet wie e flink dörp (e vlek), meh ouch 'n klein, middelgroete of zelfs groete stad op ziech zien. In Nederland, Belsj en Duitsland is de naom gebrukelek veur plaotse die bestuurlek nog zelfstendeg zien en/of nog neet gans mèt de bebouwing vaan de centraol stad zien geïntegreerd; aanders sprik me ieder vaan 'n stadswiek. Versjèllende taole make dat versjèl neet (Ingels suburb, Frans banlieue).
Karakter
[bewirk | brón bewèrke]Veurstei weure dèks in hoofzaak bewoend door lui oet de groete stad, die in hun aw woenplaots neet kinne of wèlle woene. Allewel tot veurstei soms nui weure gestiech, zien 't miestens aw dörper (of stedsjes) die veurheer 'n agrarisch karakter hadde. D'n touwstroum vaan migrante oet de stad kin 't aonziech vaan zoe'n plaots ingriepend doen verandere. 'tzelfde gelt veur de gemeinsjap: de gróp vaan inheimse bewoeners verwatert en de plaots verluis häör karakter tot op 't punt vaan complete assimilatie. Bezunder pienlek kin dat weure bij groete cultuurversjèlle (taolkwesties in Linkebeek, boe väöl Franstaolege oet Breusel woene; oonkèrkeleke in Barendrecht, wat laank orthodox-protestants waor). Ouch höbbe veurstei dèks mier 'n woenfunctie es 'n economische functie: de bewoeners wèrke nog ummertouw in de groete stad. Daorum weure ze soms slaopstei geneump.
Veurstei höbbe wie boetewieke 'ne slechte naom: me associeert ze mèt karakterloesheid es börgerlekheid. In len mèt groete sociaol versjèlle (veural in Fraankriek) weure veurstei (banlieues) ouch geassocieerd mèt verpaupering en geweld (getto-karakter).
Historie
[bewirk | brón bewèrke]Al zoelaank es 't stei vaan 'ne zekeren umvaank gief, gief 't perifeer stadsgebeed wat me veurstad kin neume. Zoe had Utrech de Bemuurde Weerd en de boetegeriechte. Mestreech had Wiek, wat, umtot 't boete de mör laog, neet tot 't eigelek Mestreech woort gerekend. Pas sinds de stiechting vaan de welvaartsstaote nao d'n Twiede Wereldoorlog is de zoegeneumde suburbanisatie hel op gaank gekoume en kraoge alle stei vaan einegen umvaank veurstei. D'n aonlag vaan veurstei woort in Nederland geregeld in d'n daarde Nota Ruimdeleke Ordening, boe-in greujkerne (specifieke plaotse die mochte greuje um örges aanders de ruimde ope te hawwe) woorte aongeweze. Neet alle greujkerne zien typische veurstei; väöl evels wel. Later stèlde me in dit land de plusregio in; dit zien dèks steideleke agglomeraties vaan 'n groete stad en häör veurstei.
Veurbeelder
[bewirk | brón bewèrke]Gooj veurbeelder in de Limbörge zien lesteg te zeuke. Gelaen en Gènk waore oets veurstei veur respectievelek Zitterd en Hasselt, meh allewijl zien ze dao eigelek te groet veur. Broensem en Gebrook zien nog wel veurstei veur Heële (zelf 'n typische greujstad). De veurstei die Mestreech en Remunj hadde, zien intösse geannexeerd (Amie, Hier; Neel). Dudeleker veurbeelder in de Benelux boete de Limbörge zien Amstelveen (veur Amsterdam), Capelle aan den IJssel (Rotterdam), Veldhove (Eindhove), Brasschaat (Antwerpe) en alle gemeintes oet 't Breusels Hoofsteidelek Gewes boete Breusel zelf.