Kacang soya
 |
| Kacang soya Kacang kedelai | |
|---|---|
| |
| Pengelasan saintifik | |
| Alam: | |
| (tanpa pangkat): | |
| (tanpa pangkat): | |
| (tanpa pangkat): | |
| Order: | |
| Keluarga: | |
| Subkeluarga: | |
| Genus: | |
| Spesies: | G. max
|
| Nama binomial | |
| Glycine max | |
| Sinonim[1] | |
Kacang soya (Jawi: كاچڠ سويا) atau kacang kedelai[2] (Jawi: كاچڠ کدلي atau كاچڠ کدلاي, nama saintifik: Glycine max[3]) ialah sejenis tumbuhan legum dari keluarga Fabaceae berasal dari Asia Timur.
Tumbuhan ini ditanam untuk mendapatkan biji benih berupa kacang yang berprotein tinggi dan lengkap sebagai makanan baik untuk manusia ― kerana mengandungi sejumlah besar kesemua asid amino penting yang diperlukan tubuh tetapi tidak berupayaan dihasilkan sendiri badan ― mahupun ternakan. Ia merupakan bahan asas dalam pembuatan pelbagai jenis ramuan seperti air susu, kicap, tauhu, tempe dan minyak.
Peristilahan
[sunting | sunting sumber]"Kacang soya" merupakan istilah lebih umum di Malaysia dan Singapura meminjam dari perkataan bahasa Kantonis untuk kicap dihasilkan dari kacang ini iaitu siyau (Bahasa Cina: 豉油; Jyutping: si6jau4; Yale Kantonis: sihyàuh).[4]
"Kacang kedelai" juga suatu nama yang digunakan merujuk kepada kacang ini:[2] ia datang dari Tamil: கடைல, rumi: kaḍalai yang pada asalnya merujuk kepada jenis kacang yang kini disebut sebagai "kacang kuda" lalu diserap kepada bahasa Melayu dan bahasa Jawa (melalui ꦏꦝꦼꦭꦺ kaḍelé),[5] ia ada pernah disebutkan dalam Hikayat Abdullah tahun 1849. Kacang soya merupakan bahan mentah yang sering digunakan bersama-sama kacang hijau dalam pembuatan makanan berasaskan kekacang[5] sehingga lama-kelamaan nama kedelai bertindih makna kepada dua-dua kacang dalam sumber tertentu: kamus R. J. Wilkinson menyebutkan ia khusus sebagai dari spesies-spesies Vigna radiata, Glycine max (yakni "kacang soya") ataupun Phaseolus mungo.[6][5] Nama ini hanya lebih umum di Indonesia.
Botani
[sunting | sunting sumber]Pokoknya yang tegak dan rimbun berukuran sehingga 70 sentimeter. Bunganya berbentuk gumpalan dan berwarna putih atau ungu.
Kacang soya hijau berbentuk gumpalan 3 - 15, berbulu, berwarna hijau, mengandungi 2 - 4 biji, panjangnya 3 - 7 cm. Kacang soya berbentuk bulat, berwarna kuning ke hijau kekuningan. Pokok kacang soya mempunyai akar tunjang sepanjang 15 cm. Akar adventitius tumbuh daripada hipokotil. Nodul akar adalah kecil dan berbentuk sfera.
Kegunaan
[sunting | sunting sumber]Kacang soya merupakan tanaman penting di Amerika Syarikat di mana ia merupakan sumber minyak dan makanan ternakan utama. Di Asia, kacang soya adalah penting bagi penghasilan barangan makanan seperti kicap, dan tempe.
Kacang soya yang direbus bersama lenggai dan dihidangkan dengan garam, dipasarkan dibawah nama Jepun edamame. Kacang soya yang disediakan dengan cara ini merupakan makanan snek popular di Hawai'i di mana, sebagaimana di Jepun, China, dan Korea, kacang soya dan keluaran dari kacang soya seperti (miso, natto, tauhu, douchi, dll.) membentuk sebahagian besar diet permakanan.
Kacang soya boleh diproses dengan pelbagai cara. Bentuk biasa hasil soya termasuk termasuk makanan soya (digunakan untuk makanan ternakan), tepung soya, tauhu, textured vegetable protein (TVP, yang dijadikan pelbagai jenis makanan pemakan sayuran, sesetengah daripadanya bertujuan bagi menyerupai daging), tempe, lesitin dan minyak sayuran. Kacang soya juga merupakan bahan utama dalam penghasilan kicap.
George Washington Carver mengetahui kacang soya sebagai sumber penting protein dan minyak. Dia juga menggalakkan petani agar mengamalkan penanaman bergilir (crop rotation). Kekacang, kacang soya, ubi keledek atau sebarang tanaman yang mampu mengembalikan nitrogen dan mineral kepada tanah ditanam berselang setiap dua tahun dan kemudiannya kapas pada tahun ketiga.
Sifat kacang soya yang sarat protein menjadikan ia sumber tumbuhan amat diidamkan bagi kebanyakan pemakan sayuran baik yang vegetarian atau vegan. Protein kacang soya pada asasnya sama dengan biji legum lain; bijiran bukan legum yang lain mempunyai profil yang setanding dengan kacang soya adalah bijiran, oat {Avena sativa} dan kemungkinannya kuinoa. Kebanyakan keluaran tenusu telah ditiru menggunakan kacang soya, dan keluaran seperti susu, yogurt dan bahan seakan keju krim berasaskan kacang ini terdapat dengan mudah dikebanyakan pasar raya. Keluaran ini mempunyai tekstur dan bentuk yang serupa dengan keluaran berasaskan susu, bagaimanapun hasil soya tidak mengandungi jumlah kalsium yang banyak, kerana jumlah kalsium yang tinggi dalam kacang soya terikat dengan bentuk tidak larut dan kekal dalam okara. Dengan itu, kebanyakan pengeluar kacang soya menjual keluaran diperkaya dengan kalsium juga. Tofu sering mengandungi sejumlah besar mineral penting ini kerana garam kalsium digunakan bagi pemejal protin dalam susu soya bagi menghasilkan tauhu. Tambahan lagi, protin soya telah didapati mengurangkan penyingkiran kalsium oleh buah pinggang, kesan yang ditingkatkan lagi dengan kandungan tinggi kalsium dalam keluaran soya. Kebanyakan keluaran soya dewasa tidak sepatutnya diberikan kepada bayi, walaupun formula yang dirumus khusus bagi bayi telah dihasilkan masa kini. Sebagai mana formula tenusu, formula berasaskan soya mengandungi vitamin tambahan dan zat lain ditambah kepadanya untuk menjadikannya sesuai bagi keperluan bayi. Dalam sesetengah kes, bayi yang diberikan susu soya dewasa secara berpanjangan menjadi kekurangan zat teruk dan ada yang mati. Tambahan lagi, alahan soya adalah salah satu bentuk alahan makanan yang biasa.
Kacang soya juga digunakan dalam barangan pengilangan termasuk minyak, sabun, kosmetik, resin, plastik, dakwat, krayon, pelarut, dan biodisel.
Penghasilan kacang soya
[sunting | sunting sumber]
Kacang soya adalah tumbuhan tempatan bago Asia tenggara, tetapi 45 peratus daripada kawasan kacang soya dunia, dan 55 peratus penghasilan adalah di Amerika Syarikat. US menghasilkan 75 juta tan metrik kacang soya pada tahun 2000 yang mana satu pertiga dieksport. Pengeluar utama lain adalah Brazil, Argentina, China, dan India. Kebanyakan keluaran AS adalah sebagai makanan haiwan atau dieksport, walaupun pengambilan soya oleh penduduk US semakin meningkat. Walaupun kacang soya telah dipuji kerana pelbagai kualitinya, kumpulan alam sekitar seperti Greenpeace telah membuat aduan bahawa penanaman kacang soya di Brazil mendorong pengondolan hutan hujan Amazon.
Kacang soya merangkumi 80% minyak boleh dimakan di Amerika Syarikat. Penghasilan minyak kacang soya dilakukan dalam bentuk besar-besaran di U.S., terutamanya oleh Cargill. Kacang soya (18-20% berat kering. minyak) dilenyek dan dihancurkan, kemudian diekstrakkan dengan sikloheksana. Minyaknya dicampur bagi penggunaan, dan kadang kala dihidrogenkan. Minyak ini kemudiannya dijual keluar negara, dijual sebagai minyak sayuran, atau dijadikan pelbagai jenis makanan tersedia. Proses baru meningkatkan protin tersedia diasingkan bagi tambahan makanan atau makanan kesihatan tambahan. Sisa kelongsong kacang soya kebanyakannya digunakan sebagai makanan haiwan.
Kacang soya merupakan tanaman yang genetiknya sedang diubahsuai, dan GMO kacang soya digunakan dalam penghasilan yang semakin meningkat. Ketika ini, 80% daripada kesemua kacang soya yang ditanam bagi pasaran perdagangan adalah diubahsuai secara genetik. Monsanto adalah pemimpin dalam pengeluaran kacang soya yang diubahsuai secara genetik bagi pasaran perdagangan. Apabila hasil soya khusus seperti tauhu dan susu soya bertambah popular, pengeluaran akan berubah daripada syarikat bukan GMO, organik, sedar-kesihatan kepada syarikat besar yang membeli daripada pembekal makanan umum. Dari segi ini, harga tauhu dan susu soya menurun berbanding barangan ternakan lama sedia ada seperti daging dan susu.
Lihat juga
[sunting | sunting sumber]Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ "Glycine max". Encyclopedia of Life. Dicapai pada Februari 16, 2012.
- ^ a b "kedelai". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
- ^ "Glycine max". Multilingual Multiscript Plant Name Database. Dicapai pada Februari 16, 2012.
- ^ Hymowitz, T.; Newell, C.A. (Julai 1, 1981). "Taxonomy of the genusGlycine, domestication and uses of soybeans". Economic Botany (dalam bahasa Inggeris). 35 (3): 272–88. doi:10.1007/BF02859119. ISSN 0013-0001. S2CID 21509807.
- ^ a b c Hoogervorst, Tom (2015). "Detecting pre-modern lexical influence from South India in Maritime Southeast Asia". Archipel. 89: 71.
- ^ Wilkinson, Richard James (1901). A Malay-English dictionary. Hong Kong: Kelly & Walsh, limited. m/s. 508.
Rencana ini mengandungi teks dari sumber yang berada dalam domain awam.
- (Inggeris) [1] Diarkibkan 2007-09-28 di Wayback Machine Dimuat turun 25 Julai 2005.
- (Inggeris)[2] Dimuat turun 25 Julai 2005.
Pautan luar
[sunting | sunting sumber]- (Inggeris) Soya
- (Inggeris) Nutrition data
- (Melayu) http://agrolink.moa.my/doa/BM/Croptechbm/botanisoya.html Diarkibkan 2005-03-09 di Wayback Machine
 | Rencana makanan ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. |
 | Rencana mengenai tumbuhan ini ialah rencana tunas. Anda boleh membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. |