Arkitett
Arkitett huwa persuna li tippjana, tiddisinja u tissorvelja l-kostruzzjoni tal-binjiet.[1] Il-prattika tal-arkitettura tfisser li wieħed jipprovdi servizzi marbuta mad-disinn tal-binjiet u l-ispazju fi ħdan sit madwar il-binjiet li jkunu joqogħdu fihom il-bnedmin jew jintużaw minnhom prinċipalment.[2] Etimoloġikament, it-terminu “arkitett” joriġina mil-Latin architectus[3], li ġej mill-Grieg[4] (arkhi-, kap/ewlieni + tekton, bennej, jiġifieri, kap bennej jew bennej ewlieni).[5]
Skont l-abbozz ta’ liġi ta’ Malta Nru 163 tad-9 ta’ Ottubru 2020, it-titli “arkitett” u “perit” jistgħu jintużaw b’mod interkambjabbli. Madankollu, teknikament mhux kull perit huwa neċessarjament arkitett, ladarba jista’ jkun hemm perit arkitett (bil-warrant apposta skont il-liġi) u perit inġinier (li ma jkunx arkitett).[6]
Ir-rekwiżiti professjonali għall-arkitetti jvarjaw minn post għall-ieħor. Id-deċiżjonijiet ta’ arkitett jaffettwaw is-sikurezza pubblika, u b’hekk arkitett irid ikun għamel taħriġ speċjalizzat li jikkonsisti minn edukazzjoni avvanzata[7] u esperjenza prattika qabel ma jingħata liċenzja jew warrant biex jipprattika l-arkitettura. Ir-rekwiżiti prattiċi, tekniċi u akkademiċi biex wieħed isir arkitett ivarjaw skont il-ġurisdizzjoni, għalkemm l-istudju formali tal-arkitettura fl-istituzzjonijiet akkademiċi kellu rwol ċentrali fl-iżvilupp tal-professjoni b’mod kumplessiv.
Oriġini
immodifika
Tul l-istorja tal-qedem u Medjevali kollha, il-biċċa l-kbira tad-disinn arkitettoniku u l-kostruzzjoni kienu jitwettqu minn artiġjani—bħal pereżempju ħaddiema tal-ġebel u mastrudaxxi li kienu jagħmluha ta’ arkitett. Sa żminijietna, għad ma hemmx distinzjoni ċara bejn arkitett u inġinier. Fl-Ewropa, it-titli ta’ arkitett u ta’ inġinier kienu primarjament varjazzjonijiet ġeografiċi li kienu jirreferu għall-istess persuna, u sikwit kienu jintużaw b’mod interkambjabbli.[9][10]
Huwa suġġerit li diversi żviluppi fit-teknoloġija u fil-matematika ppermettew l-iżvilupp tal-professjoni ta’ arkitett, separatament mill-artiġjan prattikant. Il-karta ma kinitx tintuża fl-Ewropa għat-tfassil tal-pjanti tal-binjiet sas-seklu 15 iżda kulma jmur bdiet issir dejjem iktar disponibbli wara l-1500. Il-lapsijiet bdew jintużaw iktar spiss għat-tfassil tal-pjanti tal-binjiet sal-1600. Id-disponibbiltà tal-karta u tal-lapsijiet ippermettiet it-tpinġijiet tad-disinni qabel il-kostruzzjoni magħmula minn professjonisti.[11] Fl-istess żmien, l-introduzzjoni tal-perspettiva lineari u ta’ innovazzjonijiet bħall-użu ta’ projezzjonijiet differenti biex tiġi deskritta binja tridimensjonali b’żewġ dimensjonijiet, flimkien ma’ iktar fehim tal-akkuratezza dimensjonali, għenu biex id-disinjaturi tal-binjiet ikunu jistgħu jikkomunikaw l-ideat tagħhom. Madankollu, l-iżvilupp kien gradwali. Sas-seklu 18, il-binjiet komplew jiġu ddisinjati u jiġu stabbiliti mill-artiġjani għajr il-proġetti bi status għoli.[11][12]
Arkitettura
immodifika
Fl-iktar pajjiżi żviluppati, dawk li jkunu kkwalifikati b’liċenzja, ċertifikazzjoni, warrant jew reġistrazzjoni ma’ korp rilevanti (spiss governattiv) biss jistgħu legalment jipprattikaw l-arkitettura. Tali liċenzjar ikun jirrikjedi lawrija universitarja, tlestija tal-eżamijiet b’suċċess, kif ukoll perjodu ta’ taħriġ.[13] Ir-rappreżentazzjoni ta’ xi ħadd bħala arkitett permezz tal-użu tat-termini u tat-titli tkun ristretta għall-individwi bil-liċenzja jew bil-warrant skont il-liġi, għalkemm inġenerali, derivati bħal pereżempju disinjatur arkitettoniku spiss ma jkunux protetti bil-liġi.
Il-prattika tal-arkitettura timplika l-kapaċità li wieħed jipprattika b’mod indipendenti mingħajr il-ħtieġa ta’ superviżjoni. It-terminu “professjonist tad-disinn tal-binjiet” (jew “professjonist tad-disinn”), b’kuntrast ma’ dan, huwa ferm usa’ bħala terminu u tinkludi lill-professjonisti li jipprattikaw indipendentement taħt professjoni alternattiva oħra, bħal pereżempju l-professjonisti tal-inġinerija, jew dawk li jassistu fil-prattika tal-arkitettura taħt is-superviżjoni ta’ arkitett bil-liċenzja jew bil-warrant, fosthom l-arkitetti apprendisti. F’ħafna postijiet, l-individwi indipendenti u mhux liċenzjati jistgħu jwettqu disinni mingħajr restrizzjonijiet professjonali u jiddisinjaw id-djar u strutturi żgħar oħra.
Prattika
immodifikaFil-professjoni tal-arkitett, l-għarfien tekniku u ambjentali, il-ġestjoni tad-disinn u tal-kostruzzjoni, u l-fehim tan-negozju huma importanti daqs id-disinn stess. Madankollu, id-disinn huwa l-ixprun tul il-proġett kollu u lil hinn minnu. Arkitett jaċċetta l-kummissjoni mingħand klijent. Il-kummissjoni jaf tkun tinvolvi t-tħejjija ta’ rapporti dwar il-fattibbiltà, l-awditjar tal-bini, id-disinn ta’ binja jew ta’ diversi binjiet, strutturi, u tal-ispazji bejniethom. L-arkitett jipparteċipa fl-iżvilupp tar-rekwiżiti li jkun irid il-klijent fil-binja. Tul il-proġett (mill-ippjanar sal-okkupanza), l-arkitett jikkoordina tim tad-disinn. L-inġiniera strutturali, mekkaniċi u elettriċi, kif ukoll speċjalisti oħra, jitqabbdu mill-klijent jew mill-arkitett, li jrid jiżgura li x-xogħol ikun ikkoordinat għall-kostruzzjoni tad-disinn.[14]
Organizzazzjonijiet professjonali
immodifikaJeżistu għadd ta’ organizzazzjonijiet professjonali nazzjonali li jippromwovu l-iżvilupp tal-karrieri u tan-negozju fl-arkitettura.
- L-Unjoni Internazzjonali tal-Arkitetti (UIA)
- L-Istitut Amerikan tal-Arkitetti (AIA), l-Istati Uniti
- L-Istitut Irjali tal-Arkitetti Brittaniċi (RIBA), ir-Renju Unit
- Il-Bord tar-Reġistrazzjoni tal-Arkitetti (ARB), ir-Renju Unit
- L-Istitut Awstraljan tal-Arkitetti (AIA), l-Awstralja
- L-Istitut tal-Arkitetti tal-Afrika t’Isfel (SAIA), l-Afrika t’Isfel
- L-Assoċjazzjoni tal-Arkitetti Konsulenti (ACA), ir-Renju Unit[15]
- L-Assoċjazzjoni tal-Arkitetti bil-Liċenzja (ALA), l-Istati Uniti
- Il-Consejo Profesional de Arquitectura y Urbanismo (CPAU), l-Arġentina
- L-Istitut Indjan tal-Arkitetti (IIA) u l-Kunsill tal-Arkitettura (COA), l-Indja
Referenzi
immodifika- ^ "What's the difference between an architect and a building designer?". BUILD (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-09.
- ^ "Architects Act". web.archive.org. 2011-07-31. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-07-31. Miġbur 2021-07-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Etymology in Architecture: Tracing the Language of Design to its Roots". ArchDaily (bl-Ingliż). 2018-07-30. Miġbur 2021-07-09.
- ^ "The Meaning of the Word Architect | The History of Design-Build". New England Design & Construction (bl-Ingliż). 2019-10-24. Miġbur 2021-07-09.
- ^ "Online Etymology Dictionary". web.archive.org. 2011-04-24. Arkivjat mill-oriġinal fl-2011-04-24. Miġbur 2021-07-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "Bill 163 - Gov.mt" (PDF).
- ^ Czcibor-Piotrowski, Andrzej (2000). "The Profession and Discipline of Architecture: Practice and Education". Discipline of Architecture. University of Minnesota Press. p. 293. ISBN 978-0-8166-3665-5.
- ^ "Filippo Brunelleschi Biography (1377-1446) - Life of an Italian Artist". Totally History (bl-Ingliż). 2012-10-11. Miġbur 2021-07-09.
- ^ Murray, Peter (1986). Burckhardt, Jacob (ed.). The Architecture of the Italian Renaissance. Knopf Doubleday Publishing Group. p. 242. ISBN 0-8052-1082-2.
- ^ "Civil Engineering Defined - Civil Engineering Definitions and History - smweng.com". web.archive.org. 2012-04-25. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2012-04-25. Miġbur 2021-07-09.
- ^ a b Pacey, Arnold (2007). Medieval Architectural Drawing: English Craftsmen's Methods and Their Later Persistence (c.1200-1700). Stroud: Tempus Publishing. pp. 225–227. ISBN 978-0-7524-4404-8.
- ^ "ArchiBuddy :: Online portfolios for Architects". web.archive.org. 2018-03-17. Arkivjat mill-oriġinal fl-2018-03-17. Miġbur 2021-07-09.Manutenzjoni CS1: BOT: url-oriġinali status mhux magħruf (link)
- ^ "The Basics". NCARB - National Council of Architectural Registration Boards (bl-Ingliż). 2017-01-23. Miġbur 2021-07-09.
- ^ "Architects - What do Architects do?". StudentScholarships.org (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-09.
- ^ Aca, Drd. "Home". Association of Consultant Architects (bl-Ingliż). Miġbur 2021-07-09.