Karel V
Karel V (Gent, 24 februari 1500 – Cuacos de Yuste (Spanje), 21 september 1558), veur ziene mundigverkloaring Karel van Luxemburg eneumd, uut et Huus Habsburg, was vanof 1506 vörst van de meeste Nederlandse gewesten (vanof 1549 met den titel Heer der Nederlanden), van 1516 tot 1556 as Karel I könning van Spanje en van 1519 tot 1556 as Karel V keizer van et Heilige Roomse Riek, in de Nederlanden algemeen bekand as Keizer Karel.
Et riek van Karel V
bewarkRowweg umvatten dit riek de Nederlanden, Spanje, Oostenriek, Tsjechië en wat Italiaanse stoaten. Eigenlek ging et um en personele unie van tientallen titels. Hierbi-j komt nog de oaverzeese kolonies van Spanje dee den faam hadden dat et n riek was woar de zunne nooit underging. Den bi-jkommenden titel van Keizer van et Heilige Roomse Riek was eerder nen symboliesen titel, den toch al n neet unaanzeenlek gezag uut deed stroalen. (In et kaartjen bunt de oaverzeese gebeeden neet weer-egeaven.) De kaarte guf den toostand wier op et heugtepunt van ziene heerschoppi-je. Howal Karel mangs krieg hef evoerd bunt de grenze van zien groandgebeed neet völ uutgebreid.
Nederlanden
bewarkKarel V had as dool um de Nederlanden um te vörmen tot éne stoat. Met de Damesvrea van Kameriek (1529) bevri-jden hi-j Vloanderen en Artesië van eur leenverbaand met den Fransen könning, in dee tied Frans I. Met de veroavering van Gelre (1543) volteuiden hi-j de éénmaking van de Nederlanden. Met de Transaktie van Augsburg (1548) verzwakken hi-j et leenverband van de Nederlandse gebeden (de Zeuventien Provinsien) ten opzichte van den keizer van et Heilige Roomse Riek. Hi-j volteuiden zien streaven met de Pragmoateeken Sanktie (1549), n veurstel tot wiezeging in et familierecht van de Habsburgers dat inheeld dat de Nederlaanden altied éne en unverdeald oaver-earfd zollen wödden.
Trivia
bewark- Karel V is op-enommen in den canon van Nederlaand. De kommissie-Van Oostrom hef Karel V as éne van de vieftig underwarpen op-enommen dee neet in de geskiedenislesse op ne Nederlandse skole mögt untbreaken.
Bronnen
bewark- Aut|Blockmans, W.P., Mout, M.E.H.N. (eds.) (2004): The World of Emperor Charles V, Proceedings of the Colloquium, Amsterdam, 4-6 October 2000, Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Verhandelingen, Afd. Letterkunde, Nieuwe Reeks, deel 188, Amsterdam, ISBN|90-6984-420-6