Fort van Breendonk: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
→Foltering: feit en referentie toegevoegd |
|||
| (28 tussenliggende versies door 24 gebruikers niet weergegeven) | |||
Regel 25:
=== 1913-1942 ===
Een eerste contingent soldaten werd ingekwartierd in 1913. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] werd de fortengordel vanaf [[28 september]] [[1914]] aangevallen door het Duitse leger onder leiding van generaal [[Hans Hartwig von Beseler]]. [[Albert I van België|Koning Albert I]] verliet Antwerpen op 7 oktober, om zich met zijn leger
== Het Auffanglager Breendonk ==
Regel 54:
=== Dagelijks leven ===
[[Bestand:Berlin.Gestapo Museum 019.JPG|thumb|Gevangenen opgesteld voor het appel (13 juni 1941)]]
In het begin was het kampregime hard, maar toch nog enigszins te verduren. Het steeds hardere werktempo en de strengere discipline maken
[[Bestand:Breendonk027.jpg|thumb|Kamer met twee rijen stapelbedden voor 48 personen]]
Regel 65:
Sommige gevangenen probeerden gras te eten toen de honger te sterk werd, maar werden hiervoor zwaar gestraft. De voedselpakketten die door het [[Rode Kruis]] werden opgezonden werden door de SS'ers voor de varkens geworpen, terwijl de gevangenen toekeken.
De eerste gevangenen moesten, onder toezicht van soldaten van de Wehrmacht, 250.000 à 300.000 m³ zand, aarde en gruis verplaatsen uitsluitend met handenarbeid, onder andere om ruimte te maken voor nieuwe [[Barak (gebouw)|barakken]]. Deze nieuwe barakken, de zogenaamde "jodenbarakken", moesten dienen om de grote toevloed aan gevangen Joden te kunnen opvangen. Verder was deze dwangarbeid totaal nutteloos en had het als enig doel de gevangenen af te beulen. De zwaksten moesten zware zakken vol aarde sjouwen, berm af, berm op. Deze zakken van dertig tot veertig kilo betekenden in feite een doodstraf voor deze gevangenen. Dit zware werk ging door tot halfzes. Daarna moest men vlug in het gelid gaan staan. Ging dit niet snel genoeg dan kregen deze uitgeputte gevangenen straffen. Zij moesten op de grond liggen met de spade in de hand, weer rechtop staan, weer gaan liggen, tot de bewakers voldoening hadden. Wie dit niet snel genoeg deed kreeg een steen naar het hoofd geworpen, of de bewakers schopten tegen het hoofd van de ongelukkige of sprongen op zijn rug. Wie deze omstandigheden overleefde werd als sterk beschouwd en werd naar Duitsland gedeporteerd.
Regel 85:
Aan het hoofd van elke kamer werd een kameroverste (Zugführer) aangesteld. Deze was zelf een gevangene, die in feite tussen twee vuren kwam te zitten, enerzijds de SS, anderzijds zijn medegevangenen. Sommigen zouden hun kamergenoten zo veel mogelijk beschermen, maar een aantal beging zware misdaden. Willy Giersch, een Duitse communist die Duitsland ontvlucht was, was erom berucht zijn medegevangenen af te ranselen, al heeft hij niemand gedood.
Toen later meer en meer Joodse gevangenen binnengebracht werden werden ze afgescheiden van de "Ariërs" en kregen hun eigen kamers. Onder druk van de brute SS-Untersturmführer Arthur Prauss moesten joodse kameroversten nog harder optreden dan hun Arische tegenhangers. De kameroverste Walter Obler, een
Sally Lewin, een invalide Duitse jood, was even wreed als zijn voorbeeld Obler. Hij werd na de oorlog eveneens gefusilleerd, wegens medeplichtigheid aan moord op acht personen.
Regel 106:
Foltering was een systematische praktijk in Breendonk en een belangrijke doodsoorzaak. Een derde van de ongeveer 300 personen die binnen de muren overleden, stierven door ontbering of foltering. De beruchte verhoorkamer was een plaats van angst voor iedereen.
Voordat de "arrestant" (gevangene) naar de verhoorkamer ging werd deze in een isoleercel geplaatst. Deze gevangenen waren meestal verzetslieden. Er werden voor hen twee kazematten omgebouwd tot cellenblokken met aan elke kant acht kleine isoleercellen met witgekalkte muren. Overdag moesten de gevangenen in het halfduister rechtop blijven staan
De verhoorders waren leden van de Gestapo, die uit de verschillende hoofdkwartieren (Gent, Antwerpen, Brussel, Luik en Charleroi) van de Sipo-SD kwamen. Hun verhoren vonden soms plaats in aanwezigheid van SS'ers van Breendonk. In de "bunker" (zoals de verhoorkamer genoemd werd) schreef de verhoorder de antwoorden op van de politieke gevangene of verzetsstrijder.
Regel 122:
De nieuwe kampcommandant Schönwetter maakte eind 1943 een einde aan de medewerking van de SS'ers van Breendonk aan deze folteringen, nadat een SS'er, na een zuippartij, een gevangene was vergeten die nog aan de katrol hing. De gevangene werd de volgende dag dood aangetroffen.
De SS-kantine deed tevens dienst als rechtszaal. De vonnissen werden onmiddellijk uitgevoerd aan de executiepaal of door ophanging:
=== Belgische SS'ers: de beulen ===
Regel 130:
=== Bevrijding ===
Geconfronteerd met de geallieerde opmars, beslisten de Duitsers Breendonk te evacueren en de gevangenen op transport te zetten naar andere kampen. Het fort werd een eerste maal volledig ontruimd op 6 mei 1944. Kort daarop werden er opnieuw een aantal verzetslieden gevangengezet. De dag na het vertrek van het laatste konvooi op 30 augustus 1944 maakten de bewakers zich uit de voeten. De gevangenen werden vervoerd naar het Nederlandse [[Kamp Vught]] en van daaruit overgebracht naar diverse concentratiekampen (
== Breendonk II ==
[[Bestand:Collaborators Under Escort at Breendonck Art.IWMARTLD4650.jpg|thumb|Belgische collaborateurs onder bewaking in Breendonk na de Bevrijding]]
Na de bevrijding werd het fort enkele jaren gebruikt om [[collaboratie|collaborateurs]] en incivieken op te sluiten, in totaal ongeveer
De gevangenen werden overgelaten aan de grillen van de bewakers. Er werd geslagen, geschopt en vernederd. Op een bewaard filmfragment is te zien hoe Jeanne Hoekmans, met haar bijnaam "tante Jeanne", een vrouw kaalscheert, een hakenkruis aanbrengt op haar borst en haar dwingt in een lijkkist plaats te nemen. Later zou Hoekmans tot drieënhalf jaar gevangenisstraf worden veroordeeld wegens collaboratie met de Duitsers.
Regel 141:
== Vervolging van de bewakers ==
Op 5 maart 1946 begon het proces "Wyss en consorten" tegen de beulen van Breendonk: veertien Vlaamse SS
Met kampcommandant [[Philipp Schmitt]] stond in 1949 een 24e persoon terecht voor misdaden begaan in Breendonk. De Krijgsraad te Antwerpen gaf hem de doodstraf. Zijn verdediging dat hij enkel aan heropvoeding had gedaan, was niet bevorderlijk voor zijn zaak. Na afwijzing van zijn hoger beroep, cassatieberoep en genadeverzoek werd hij op 8 augustus 1950 geëxecuteerd in Hoboken. Anders verging het De Bodt, die onder een valse naam in het Franse leger was ondergedoken. Zijn [[uitlevering]] in 1951 vond plaats kort na de beslissing geen doodstraffen meer uit te voeren. De publieke verontwaardiging hierover was groot. Een comité geleid door oud-gevangene van Breendonk [[Jean Nysthoven]] eiste het ontslag van minister [[Joseph Pholien]], wat ook gehonoreerd werd. De Bodt bracht de rest van zijn leven door in de [[gevangenis van Sint-Gillis]].
Regel 151:
== Ex-gevangenen ==
[[Bestand:Breendonk062.jpg|thumb|Kamer met de namen der gedeporteerden naar de concentratiekampen]]
* [[Gaston Dewit]]
* [[Louis Boeckmans]]
* [[Jacques Grippa]]
Regel 166 ⟶ 167:
* [[Roger Coekelbergs]]
==
In 1947 werd Fort Breendonk uitgeroepen tot nationaal monument, ter erkenning van het lijden en de wreedheid waaronder de gevangenen tijdens de Tweede Wereldoorlog hadden moeten lijden.
Regel 176 ⟶ 177:
<gallery mode="packed" heights="140">
▲Bestand:Breendonk-memorial 28.jpg
</gallery>
Regel 202:
*De gemeente [[Breendonk (plaats)|Breendonk]] is in 1977 opgegaan in [[Puurs]] en [[Willebroek]]. Het fort ligt sindsdien in Willebroek.
*De enige fotografische getuigenissen van de kampwerking in Breendonk zijn 37 negatieven uit een publireportage van [[Otto Kropf]].
*Sinds 2017 valt het fort onder het beheer van het [[War Heritage Institute]].<ref>[https://www.knack.be/nieuws/belgie/kamer-keurt-oprichting-war-heritage-museum-goed/article-normal-846103.html Kamer keurt oprichting War Heritage Museum goed], [[Knack (tijdschrift)|Knack]], 27 april 2017. [https://web.archive.org/web/20210614052336/https://www.knack.be/nieuws/belgie/kamer-keurt-oprichting-war-heritage-museum-goed/article-normal-846103.html Gearchiveerd] op 14 juni 2021.</ref>
*Op zondag 26 september 2021 werd een kunstwerk van beeldhouwer Tom Frantzen, met de naam ' Ode aan het Verzet', in het Kamp van Breendonk ingehuldigd.
== Literatuur ==
Regel 220 ⟶ 221:
=== Getuigenissen (selectie) ===
* Frans Fischer, ''De Hel van Breendonk'', 1944.
* Victor Trido, ''[http://www.getuigen.be/Getuigenis/Trido-Victor/Trido-Victor-nl/tkst.htm Breendonk. Het kamp van den sluipenden dood]'', Antwerpen, Uitgeverij J.Dupuis zonen & Co, 1944.
* ''Uit het zwartboek der zwarten'', Tilburg, 1945.
* Edgar Marbaix, ''[http://www.getuigen.be/Getuigenis/Marbaix-Edgard/tkst.htm Breendonk de dood]'', 1944.
Regel 232 ⟶ 233:
* [http://www.getuigen.be/Fr/Fr-nl/index/index-breendonk.htm Kampgetuigenissen over Breendonk]
* [https://www.youtube.com/watch?v=wv9d67PGvb0 Video met verslag en getuigenis uit de eerste hand]
* [https://m.youtube.com/watch?v=7CEL5LLqexA&pp=ygUebmF6aSBjb25jZW50cmF0aW9uY2FtcCBiZWxnaXVt Documentaire door Willy van der Linden]
== Voetnoten ==
Regel 244 ⟶ 246:
[[Categorie:Museum over de Tweede Wereldoorlog]]
[[Categorie:Voormalige gevangenis in België]]
| |||