Simha Rotem
Simha Rotem (Warschau, 10 februari 1924 - 22 December 2018) werd geboren als Simcha Rathajzer (ook wel gespeld als Ratheiser). Hij was de oudste van de vier kinderen van Zvi en Miriam Rathajzer-Minski.
Na de cheder te hebben gevolgd, ging Simcha naar een Joodse middelbare school in Warschau. In 1938 ging hij studeren aan de hogere technische school van de Joodse gemeenschap.
Oorlogsjaren
Tijdens de Duitse aanval op Warschau in 1939 raakte Simcha ernstig gewond bij een bombardement dat zijn ouderlijk huis trof. Zijn broer en enkele andere familieleden kwamen hierbij om.
Na enkele dagen kon Simcha pas naar het ziekenhuis worden gebracht, waar besloten werd hem niet te opereren vanwege de slechte omstandigheden. De granaatscherven die bij het bombardement in zijn lichaam terechtkwamen, zitten er vandaag de dag nog steeds in.
Korte tijd daarna verhuisde het gezin Rathajzer naar het Warschause getto. Ze vonden een eenkamerappartement in de Swiettojerskastraat 34. Na enkele maanden slaagden ze erin een groter appartement te huren.
In 1942 werkte Simcha op boerderijen buiten het getto, waar hij het relatief goed had. Hierdoor slaagde hij er ook in te ontsnappen aan de Grossaktion, de grote razzia's in de zomer van 1942, waarbij 350.00 joden uit het getto weggevoerd werden naar het vernietigingskamp Treblinka.
Begin december 1942 was Simcha Rathajzer weer in het getto terug en sloot hij zich aan bij de Zydowska Organizajca Bojowa (ZOB), de Joodse gevechtsorganisatie onder leiding van Mordechaj Anielewicz. Toen in januari 1943 nieuwe razzia's in het getto begonnen, kwamen ze in verzet. Ze wisten te bereiken dat de razzia's na enkele dagen werden gestaakt.
Kort daarna doken Simcha's ouders en zijn twee zusjes onder in Siekierki, een dorp nabij Warschau.
Getto-opstand
Na de onderduik van zijn ouders bleef Simcha in het getto. Vanwege zijn blonde, niet-Joodse uiterlijk kreeg hij de schuilnaam Kazik (Poolse koosnaam voor Casimir). Toen in april 1943 de Opstand in het getto van Warschau uitbrak, werd Simcha na enige weken naar de Arische zijde van Warschau gestuurd, om een vluchtweg voor te bereiden voor de overlevende strijders. Op 8 mei keerde hij via de riolen terug naar het getto: te laat. De strijders in de bunker van Mila 18 waren een dag eerder door de Duitsers ontdekt.
Tijdens zijn terugtocht door de riolen stuitte hij op een handjevol overlevende strijders, dat hij inderdaad naar de Arische kant wist te leiden. Hij was toen negentien jaar. Met een vrachtwagen werden de overlevenden uiteindelijk naar een bos nabij Warschau gebracht.
Na de opstand
Ook na de opstand bleef Simcha Rathajzer actief in de ZOB. Samen met enkele andere overlevende leiders van de opstand, waaronder Yitzhak Zuckermann, Zivia Lubetkin en Marek Edelman leefde hij onder een valse identiteit in Warschau.
Hij trad op als koerier en werkte nauw samen met Yitzhak Zuckermann ('Antek'). Op diens verzoek schreef hij in mei 1944 zijn ervaringen over de getto-opstand op, hetzij met tegenzin.
In 1944 vocht Kazik mee in de Poolse Opstand van Warschau.
Naoorlogse periode
Bij de bevrijding in 1945 bleken de ouders van Simcha Rathajzer nog in leven te zijn, evenals zijn jongste zusje. Zijn andere zusje was in 1943 teruggekeerd naar het getto en omgekomen tijdens de opstand.
In 1946 emigreerde hij illegaal naar Palestina via de Aliya B., een Joodse organisatie die mensen naar Palestina smokkelde. Hij behoorde tot de laatste groep emigranten die geïnterneerd werden in het interneringskamp van Atlit. Na een paar weken vastgezeten te hebben, werd hij in juni 1946 vrijgelaten.
In Israël veranderde hij zijn naam naar Simha Rotem, trouwde en kreeg twee kinderen. Hij werd directeur van een supermarktketen en is nu gepensioneerd. In 1981 ging hij in de kibboets Lohamei Ha-Gettaot wonen, die gesticht was door een groep overlevende strijders uit het Warschause getto.
Pas na de dood van 'Antek' in datzelfde jaar, maakte Simha Rotem zijn in 1944 begonnen memoires af, omdat hij zich aan zijn vriend verplicht voelde om op te schrijven wat er was gebeurd.
Tegenwoordig woont hij in Jeruzalem.
Bibliografie
- Memoirs of a Warsaw ghetto fighter. The past within me, door Simha Rotem. (1944) ISBN 0300093764
- Strijder in het getto van Warschau. Herinneringen van een opstandeling, door Simha Rotem. (1999) ISBN 90-331-1358-9
- Kazik. Erinnerungen eines Ghettokämpfers, door Simha Rotem. (1996) ISBN 3-924737-27-4
Simha Rotem werkte mee aan Claude Lanzmann's film Shoah, waar hij getuigenis aflegt over de gebeurtenissen in het getto van Warschau, zowel van voor als tijdens de opstand.
In 2001 werd Uprising gemaakt. Deze miniserie over de opstand in het Warschause getto, werd gebaseerd op de herinneringen van Simha Rotem. De rol van Kazik wordt vertolkt door Stephen Moyer. Op de dvd met extra's is een interview te zien met Simha Rotem zelf, samen met Marek Edelman, één van de andere overlevenden van de opstand.